2. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI Atatrk 1881 ylnda,
Selanik'te dodu. Babas Ali Rza Efendi, annesi Zbeyde Hanm' dr. Asl
ad Mustafa' dr. Selanik'te yeni alm "emsi Efendi Mektebi"nde
ilkokula balad. Selanik Askeri Rtiyesi'ni, sonra Manastr Askeri
Idadisi' ni bitirdi. 1899'da stanbul'a gelip "Harbiye Mektebi"ne
girdi. 1905'te Harp Akademisi'ni bitirip am'daki 5. Ordu'ya
gnderildi.
3. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI Orada "Vatan ve
Hrriyet" adl gizli, ilerleme amacn gden dernei kurdu. 1907'de
Manastr'daki 3.Ordu'ya tayin edildi. "Vatan ve Hrriyet" cemiyeti
oradaki "Ittihat ve Terakki" cemiyetiyle birleti. 13 Nisan 1909'da
stanbul'da kan "31 Mart Vak'as" zerine, adn verdii "Hareket
Ordusu"nun Kurmay Bakan olarak bu kuvvetlerle stanbul'a geldi. Ordu
Komutanl tarafndan stanbul halkna yaynlanan bildiriyi de Mustafa
Kemal yazd.
4. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI talyanlarn 1911
ylnda Trablusgarp'a asker karmas zerine oraya gidip ete harpleri
yapt. Dimetoka ve Edirne'nin geri alnnda nemli hizmetlerde bulundu.
1915 ylnda anakkale'de Anafartalar'da byk baarlar kazand. 31 Ekim
1918'de Yldrm Ordular Grubu Komutanl'na atand. 19 Mays 1919'da
Samsun'a kt. 22 Haziran 1919'da Amasya' dan btn ulusa yaymlad
bildiride, ulusa bir olup dmanla savamak, zgrlk ve bamszlk kazanmak
gerektiini anlatt.
5. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI Erzurum
Kongresi'nden (23 Temmuz-7 Austos 1919) nce btn resmi rtbelerini
terk etti. 4 Eyll'deki Sivas Kongresi'nde "Heyet-i Temsiliye" bakan
seildi. 23 Nisan 1920'de Ankara'da Byk Millet Meclisi'ni toplad.
"Sevr Antlamas"n Trk ulusunun tanmadn btn dnyaya ilan etti. Kurtulu
Sava'n balatt. Yunanllar, Birinci ve kinci nn Savalarnda geriye
atld. Bakomutan Mustafa Kemal Paa Sakarya kylarnda dman ar kayplara
uratt. T.B.M.M. Mustafa Kemal'e "Mareal" rtbesiyle "Gazi" unvann
verdi.
6. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI 30 Austos 1922'de
kazanlan Bakomutan Meydan Sava sonucunda dman tamamen bozulup
kamaya balad. 9 Eyll'e kadar sren takip sonunda ordularmz dman kt
yerde, zmir'de denize dkt. 11 Ekim 1922'de "Saltanat" yani padiahlk
kaldrld. 24 Temmuz 1923'de Lozan Antlamas imzaland. Bylece Trk
milleti hrriyet ve istiklaline kavutu.
7. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI T.B.M.M. kabul ettii
zel bir kanunla Cumhur-u reisi Gazi Mustafa Kemal Paa'ya "ATATRK"
soyadn verdi (24 Kasm 1934). Atatrk sadece baarl bir asker deildir.
Devlet adam olarak da ileriyi gren bir byk dehadr. Trk milletinin
btn ihtiyalarn grm, ksa sren hayatnn bu devresinde durmadan,
dinlenmeden yeniye, ileriye komu, ulusuna vnmesini, gvenmesini,
almasn retmitir.
8. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI En byk retmenimiz
Atatrk'tr; siyasi ve askeri zaferleri milletin hayatnda yeterli
bulmaz, bamszln ilk artnn ekonomik bamszlk olduunu syler, "ktisadi
istiklal olmadka milli istiklal olamaz", derdi. Atatrk milleti
uruna yapt her mcadeleden zaferle kt. Ama bu yorucu hayat bnyesini
ypratt. Hasta olduu halde memleket ileriyle urayordu.
9. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRKN HAYATI Byk kurtarc 10 Kasm
1938'de sabah 09.05'de ebedi uykusuna dald. 19 Kasm gn
Sarayburnu'ndan alnan tabutu "Yavuz" zrhlsyla zmit'e, oradan trenle
Ankara'ya gtrld. Etnografya Mzesi'ndeki mermer lahde kondu. Daha
sonra Atatrk'n tabutu 10 Kasm 1953'te buradan alnd, byk bir trenle
Antkabir'deki ebedi istiratgahna gtrld.
10. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRK LKELER Atatrk Dnce Sistemi:
Atatrkn Trkiye Cumhuriyetini ada uygarlk seviyesine ulatrmak
amacyla ortaya koyduu ilke ve inklplarn btndr.
11. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRK LKELER Atatrk lkelerinin
Ortak zellikleri Atatrk lkeleri 1935 ylnda Cumhuriyet Halk Partisi
kurultaynda kabul edilen Cumhuriyetilik, Milliyetilik, Halklk,
Laiklik, Devletilik, nklplk (6 Temel lke) ve bunlar btnleyen
ilkelerden oluur. Atatrk ilkeleri, Trk ulusunun ihtiyalarndan ve
Trkiyenin gereklerinden domu ve bu ihtiyalara, gereklere gre de
gelimitir.
12. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRK LKELER Atatrk lkelerinin
Ortak zellikleri Atatrkln temeli ulusuluk ve laiklie dayaldr.
lkelerin z; Trk milletini ada milletler seviyesine karmaktr.
Atatrklkte demokrasi, cumhuriyetilik, laiklik ve milliyetilik gibi
evrensel deerler varsa da adalamann gerei olarak alnmlardr.
13. ATATRKN HAYATI VE LKELER ATATRK LKELER Atatrk lkelerinin
Ortak zellikleri NOT: Halklk, Devletilik ve nklplk ise Trkiyeye zg
ilkelerdir. Atatrk dnce sisteminin en belirgin zellii akla ve
bilime dayanmas, gelimeye ak bir zellik gstermesidir. Atatrklk bir
btndr ve yabanc siyasi akmlar ve ideolojilerle aklanamaz. Bu
ilkeler 5 ubat 1937de, Atatrk lkeleri adyla 1924 Anayasasna dhil
edilmitir.
14. ATATRKN HAYATI VE LKELER TEMEL LKELER CUMHURYETLK
Cumhuriyetilik lkesinin zellikleri ksaca yledir; Temel ilkesi
seimdir. Devlet bakanlnda ve dier kademelerde mr boyu kalmaya
kardr. Egemenlik kaytsz artsz millete aittir. Cumhuriyetiliin temel
dayana olan ulusal egemenlikten ilk kez Amasya Genelgesinde
bahsedilmitir. Demokratiktir. Trk milletinin karakterine
uygundur.
15. ATATRKN HAYATI VE LKELER TEMEL LKELER CUMHURYETLK zgr dnce
ortam vardr. Atatrkn dier ilkelerinin uygulanmasn salar.
Cumhuriyetilik, Atatrkn taviz verilmemesini belirttii iki ilkeden
biridir. (dieri laiklik). Sosyal devlet anlayn ve gler ayrln esas
alr. Cumhuriyetilikte hukuk stnl ve anayasal devlet anlay
vardr.
16. ATATRKN HAYATI VE LKELER TEMEL LKELER CUMHURYETLK
Cumhuriyetilik, halkn ynetime ve toplumsal hayata katlmn artrmay
amalar. Cumhuriyetilii; Milliyetilik ve Halklk ilkeleri tamamlar,
ulusal egemenlik ilkesi btnler. Cumhuriyetilik, devletin siyasi
rejimi olarak Cumhuriyet ynetimini benimsemek, onu korumak ve
yaatmaktr.
17. ATATRKN HAYATI VE LKELER CUMHURYETLK Atatrkn Cumhuriyetilik
lkesi dorultusunda; TBMMnin almas 1921 ve 1924 Anayasalarnn
hazrlanmas Saltanatn kaldrlmas Cumhuriyetin ilan edilmesi
Halifeliin kaldrlmas Ordunun siyasetten ayrlmas Siyasi partilerin
kurulmas Kadnlara seme ve seilme hakknn verilmesi ki dereceli seim
sisteminden tek dereceli seim sistemine geilmesi Semen yann drlmesi
Milletvekili seme ve seilme hakk iin vergi verir olma artnn
kaldrlmas (1 Nisan 1923) gibi inklplar yaplmtr.
18. ATATRKN HAYATI VE LKELER RNEK SORU: I. Siyasi rejim, II.
Ekonomik politika, III. Uluslararas ilikiler, Cumhuriyetilik ilkesi
yukardakilerden hangilerini dorudan belirler? A)Yalnz I B) Yalnz II
C) Yalnz III D) I ve II E) II ve III CEVAP: A
19. ATATRKN HAYATI VE LKELER MLLYETLK (ULUSULUK) Milliyetiliin
temel esi millettir. Millet; Gemite birlikte yaam, aralarnda dil,
kltr, lk ve tarih gibi ortak balar olan insan topluluudur.
Milliyetilik ise milli birlii ve beraberlii salamak, millet ve lke
karlarn korumak, rk ve din ayrmclna yer vermemektir. Mustafa Kemale
gre dini, dili ne olursa olsun kendini Trk sayan ve Trk olarak
yaayan herkes Trktr. Atatrk bunu Ne Mutlu Trkm Diyene szyle
belirtmitir.
20. ATATRKN HAYATI VE LKELER MLLYETLK (ULUSULUK) Atatrk'n
milliyetilik anlay; Blc deil, birletirici ve toplaycdr. Bu anlay rk
deildir (eitlikidir.). Laiklik esasndan dn vermez, snf kavgasn
deil, sosyal dayanmay hedef tutar. Atatrk milliyetilik anlay belli
bir rka, mezhebe, snfa ve siyasal gre dayanmaz. Aklc, ada, medeni,
ileriye dnk, demokratik, yceltici, insani ve bardr. Atatrk
milliyetilii, Trk milletini birlik ve beraberlik iinde yaatacak,
ileriye gtrecek nemli bir g kaynadr.
21. ATATRKN HAYATI VE LKELER MLLYETLK (ULUSULUK) Milliyetilik,
ulusal bamszl salama, koruma ve pekitirme amac olarak da ifade
edilebilir. Milliyetilik ilkesinin toplumsal, siyasal, kltrel ierii
yannda ekonomik ierii de vardr Ama; Trk milliyetinin refahn,
zenginliini, mutluluunu ve varln ykseltmektir (ulusal ekonominin
kurulmas gerektiini belirtir.). Milliyetilik ulusal kurtulu savamzn
k noktasn oluturmutur. Milliyetiliin btnleyici ilkeleri; zgrlk ve
Bamszlk, Yurtta Sulh Cihanda Sulh, nsan ve nsanlk sevgisidir.
22. ATATRKN HAYATI VE LKELER MLLYETLK (ULUSULUK) Milliyetilik
lkesi dorultusunda yaplan inklplar; TBMMnin almas (1920) stiklal
Marnn kabul edilmesi (1921) zmir ktisat Kongresinin toplanmas
(1923) Kapitlasyonlarn kaldrlmas (1923) Kabotaj Kanununun karlmas
ile deniz yollarnn milliletirilmesi (1926) Yabanc irketlerin
milliletirilmesi (1926) Gmrk Koruma Kanununun karlmas (1929) Reji
daresi (Ttn Tekeli)nin kaldrlmas (1929) Trk Parasn Koruma Kanununun
karlmas (1930) Trk Tarih Kurumunun kurulmas (1931) Trk Dil
Kurumunun kurulmas (1932)
23. ATATRKN HAYATI VE LKELER HALKILIK Halk bir lkenin snrlar
ierisinde yaayan eitli mesleklerin ve toplumsal gruplarn oluturduu
insanlardr. Halklk, toplumsal barn salanmas iin snf ayrmcln
reddeder. Devlet ynetiminde tm vatandalara kendini ynetme hakk,
kanun nnde eitlik, gelir dalmnda denge salanmasn ve herkesin devlet
hizmetlerinden yararlandrlmasn hedefler. Atatrke gre halk, her
bakmdan ayrcalksz ve birbirine eit kimselerden olumutur.
24. ATATRKN HAYATI VE LKELER HALKILIK NOT: Halklk ilkesi;
Cumhuriyetiliin ve Milliyetiliin ortak bir sonucudur. Halklk ilkesi
halkn elbirlii ile ilerlemesi ve kalknmasn da hedefler. Bylece
devletin halka kar, halkn da devlete kar grevleri olduunu belirtir.
Ksaca halklk, toplumsal eitlii ve topluma hizmet amac
ngrmedir.
25. ATATRKN HAYATI VE LKELER HALKILIK Atatrkn Halklk lkesi
dorultusunda; Saltanatn kaldrlmas (1922) Cumhuriyetin ilan (1923)
Aar vergisinin kaldrlmas (1925) Medeni Kanunun Kabul (1926) Tevik-i
Sanayi Kanununun Kabul (1926) Okuma yazma seferberliinin balatlmas
(1928) ve Millet Mekteplerinin almas lkretimin cretsiz ve zorunlu
olmas Gelire gre vergi alnmas Soyad Kanununun kabul edilmesi
(1934)
26. ATATRKN HAYATI VE LKELER HALKILIK Atatrkn Halklk lkesi
dorultusunda; Kadnlara, ynetime katlma hakk tannmas (1930 1934)
Aznlklarn Trk vatanda saylarak ayrcalklarnn sona erdirilmesi (1923)
Devlet yatrmlarnn ve sosyal hizmetlerin yaygnlatrlmas Vatandalarn
tm devlet hizmetlerinden faydalanmasnda eitlik salanmas gibi
inklplar yaplmtr.
27. ATATRKN HAYATI VE LKELER LAKLK Laiklik; devlet dzeninin; bu
dzeni salamak ve korumak iin uygulanan hukuk kurallarnn dine deil,
akla ve bilime dayandrlmas; kimsenin de dini inancna ve vicdan
zgrlne karlmamas demektir. Laiklik din ve mezhep kavgalarna kardr.
Atatrke gre din, bir vicdan meselesidir. Dine duyulan saygdan dolay
taassuba, gericilie kardr. Laiklikte devletin resmi dini yoktur.
Devlet belli bir dine stnlk tanyp, onun kurallarn btn vatandalara
benimsetmeye ve uygulatmaya almaz.
28. ATATRKN HAYATI VE LKELER LAKLK Buna gre din ve ibadet zgrln
gvence altna almtr. Laiklik Trk nklbnn temel tadr. Atatrk ilkeleri
arasnda Cumhuriyetin vazgeilmez ve geri dnlmez ilkesidir. NOT:
Laiklik, Atatrkn cumhuriyetilik ilkesi ile birlikte taviz vermedii,
her trl siyasi tartmalardan uzak tuttuu ikinci ilkedir. Laiklik,
Trk milletinin adalama, ilerleme ve bilimsel gelime yolunu amtr.
Laiklik; Cumhuriyet ve demokrasinin geliip glenmesi iin de ortam
hazrlamtr.
29. ATATRKN HAYATI VE LKELER LAKLK Atatrkn Laiklik lkesi
dorultusunda; Saltanatn kaldrlmas (1922) Halifeliin kaldrlmas
(1924) Tevhid-i Tedrisat Kanununun karlmas (1924) eriyye ve Evkaf
Vekaletinin kaldrlmas (1924) Medreselerin kapatlmas (1925) Maarif
Tekilat Hakknda Kanunun kabul edilmesi Tekke, zaviye ve trbelerin
kapatlmas (1925)
30. ATATRKN HAYATI VE LKELER LAKLK Atatrkn Laiklik lkesi
dorultusunda; Klk ve kyafette yenilik yaplmas (1925) Medeni Kanunun
kabul edilmesi (1926) Dinsel unvanlarn yasaklanmas (1934) Devletin
dini slamdr maddesinin anayasadan karlmas Milletvekilleri ve
Cumhurbakannn yemin eklinin deitirilmesi 1937de laiklik ilkesinin
1924 Anayasasna girmesi gibi inklaplar yaplmtr.
31. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK Atatrkn devletilik
ilkesinin zellikleri unlardr; Devletilik, halkln zorunlu bir
sonucudur. Gl ve ada bir devlet meydana getirmeyi amalar.
Cumhuriyetin ilk yllarnda Trk milletinin ve devletinin iinde
bulunduu durumundan dolay zorunlu olarak ekonomide devletilik
ilkesi uygulanmtr.
32. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK Atatrke gre devletilik,
zel teebbs hrriyetinin ve piyasa ekonomisinin reddi deildir.
Devletilik, planl ekonomiyi gerekli hale getirmitir. Atatrk, Yeni
Trk Devletinin her ynden hzla kalknabilmesi iin Trkiyeye zg bir
devletiliin uygulanmasn zaruri grmtr.
33. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK Devletiliin Trk Toplumuna
Salad Faydalar; Trkiyede ilk defa planl ekonomiye geilmesini
salamtr. Devlet eliyle nemli yatrmlar yaplmtr. Teknik eleman ann
kapatlmasn salamtr. Ekonomik kalknmada blgeler aras farklln
giderilmesini salamtr. Trk iftisi rnlerini en iyi ekilde
deerlendirme frsatn yakalamtr.
34. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK Sanayilemenin devlet
tarafndan gerekletirilmesiyle, ii haklar devletin gvencesi altna
alnmtr. Cumhuriyetin ilk yllarnda sanayileme zel sektre braklmt.
Ancak; sermayesizlik nedeni ile zel sektrn sanayilemeyi
gerekletiremedii grld. NOT: 1929 Dnya Ekonomik Bunalm; devletin
ekonomik yatrmlarda bulunma srecini hzlandrmtr.
35. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK 1933te I. Be Yllk Kalknma
Plan ile devlet de ekonomik hayatn iine girdi; ekonomide devletilie
geildi. 1933 1939 yllar arasnda hzl bir devletilik ve kalknma plan
uygulanmtr. Bu sistem Trkiyenin koullarndan ve gereksinimlerinden
domutur. Ancak gnmzde daha ok Liberal Ekonomi Anlay
uygulanmaktadr.
36. ATATRKN HAYATI VE LKELER DEVLETLK Devletilik ilkesi ile
ilgili yaplan inklplar; I. Be Yllk Kalknma Plannn yaplmas Merkez
Bankasnn kurulmas Devlet eli ile Smerbank gibi fabrikalarn almas
Birok bankann ve irketin kurulmas (Maden Tetkik Arama Enstits,
Etibank ve Kamu ktisadi Teebbsleri gibi) Devlet Demir Yollarnn
kurulmas Devlet retme iftliklerinin kurulmas
37. ATATRKN HAYATI VE LKELER NKILPILIK Halk gcne dayanarak
gerekletirilen, ileriye dnk kkl yeniliklere inklp denir. nklp;
toplumdaki yenileme ihtiyacnn bir sonucudur. Eskiyen kurumlarn
yerine yeni kurumlarn kurulmasdr. nklplk; zamanna gre geri kalm,
eskimi kurumlarn kaldrlarak yerlerine ilerlemeyi, gelimeyi
kolaylatracak ve gelitirecek kurumlarn konulmasdr. nklplk, yenileme
ve adalamaya ak bir ilkedir. Bu nedenle statik (duraan) deil,
dinamik bir nitelik tar.
38. ATATRKN HAYATI VE LKELER NKILPILIK Trk inklb; gerekidir,
bilim ve akla dayanr. Bu nedenle donmu, kat ve sert ideolojilerden
ayrlr. nklplk, Atatrk ilke ve devrimlerini korumay ve glendirmeyi
amalar. Atatrk, inklplarn amacn u szleri ile belirtmektedir; Yaptmz
ve yapmakta olduumuz inklplarn amac; Trkiye Cumhuriyeti halkn
tamamen modern ve btn anlam ve biimi ile uygar bir toplum durumuna
ulatrmaktr. adalama ve Batllama, inklpln btnleyici ilkesidir.
39. ATATRKN HAYATI VE LKELER BTNLEYC LKELER Ulusal Egemenlik:
Egemenliin dorudan ulusa ait olmasdr. Demokrasinin bir sonucu olup
Cumhuriyetilii btnler. Ulusal Birlik Beraberlik ve lke Btnl:
Milliyetilik, Halklk ve Laikliin bir sonucudur. Ortak gelecei ve
toplumsal bar hedefler. zgrlk ve Bamszlk: Trk d politikasnn temel
ta ve amacdr. Cumhuriyetilik ve Milliyetilik ilkesini btnler.
40. ATATRKN HAYATI VE LKELER BTNLEYC LKELER Yurtta Bar (Sulh)
Dnyada Bar: Milliyetilik ve Halkln doal sonucudur. Her ulusun
birbirlerinin bamszlna sayg duymas gereini savunur. Ulusal bamszlk
savalar dndaki savalar cinayet olarak kabul eder. Trk d
politikasnda izlenecek yolu gsterir. Aklclk ve Bilimsellik: Laiklik
ilkesinin btnleyicisidir. Tm gelimelerin kaynan oluturur.
41. ATATRKN HAYATI VE LKELER BTNLEYC LKELER adalk ve Batllama:
nklplk ilkesinin btnleyicisidir. Deiimden yanadr. adalamay amalar
ancak Baty taklit etmeyi deil, Bat toplumlarn uygar klan dnce ve
kurumlar almay amalar, an gereklerine gre yaamay ngrr. nsan ve
nsanlk Sevgisi: Milliyetilik ve Halklk ilkelerinin doal sonucudur.
nsana ve insanla kar olan her eylemi reddetmektedir. Tm insanl bir
btn olarak kabul eder.
