Shyril Chloe P. Quirod III-Argon

ARALIN 24UNANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN

Mga layunin ng pananakop

• Nagsimula ang panahon ng eksplorasyon ng mga Europeo sa ika-15 siglo bunga ng mga salik tulad ng pag-unlad sa teknolohiya sa paglalayag; sa pagsuporta ng hari sa mga ekspidisyon; at sa pagiging mapag usisa at sa pagtitiwala sa kakayahan ng tao na dulot ng Renaissance.• Ang motibo para sa eksplorasyon ay mabubuod sa tatlong bagay – paghahanap ng kayamanan, pagpapalaganap ng relihiyon, at paghahangad sa katanyagan at karangalan.

Nagsimula noong ika-15 na siglo ang dakilang panahon o paghahanap ng lugar na hindi pa nrararating ng mga Europeo. Ang eksplorasyon ay nagbigay daan sa kolonyalismo o ang pagsakop ng isang makapangyarihang bansa laban sa isang mahinang bansa. Tatlong bagay ang itinuturing motibo para sa kolonyalismong dulot ng eksplorasyon; (1) paghahanap ng kayamanan; (2) pagpapalaganap ng Kristiyanismo; at (3) paghahangad sa katanyagan at karangalan.

Ang ika-15 hanggang ika-17 siglo ang unang yugto ng imperyalismong Kanluranin. Ang Imperyalismo ay ang panghihimasok, pag-impluwensya, o pagkontrol ng isang mahinang bansa. Hindi sana maisasakatuparan ang paglalakbay ng mga Europeo sa malalawak na karagatan noong ika-15 siglo kung hindi dahil sa ilang salik tulad ng Renaissance, pagsuporta ng mga monarkiya sa mga manlalakbay, at pagkakatuklas at pagpapa-unlad sa mga instrumentong pang nabigasyon at sasakyang pandagat. Gayumpaman, ang nasabing eksplorasyonay nagkaroon ng matinding epekto sa naging takbo ng kasaysayan ng daigdig. Ang panahon ng eksplorasyon ay naging dahilan upang ang mga karagatan ay maging daan tungo sa pagpapalawak ng mga imperyong Europeo.

Mga Motibo at Salik sa EksplorasyonAng Asya ay isa nang kaakit akit na lugar para sa mga Europeo. Bagama’t ang kanilang kaalaman tungkol sa Asya ay limitado at hango lamang sa mga tala ng mga manlalakbay tulad nina Marco Polo at Ibn Battuta, napukaw ang kanilang paghahangad na marating ito dahil sa mga paglalarawan dito bilang mayamang lugar. Mahalaga ang aklat na The Travels of Marco Polo (circa 1298) sapagkat ipinabatid nito sa mga Europeo ang yaman at kaunlarang taglay ng China. Samantala, itinala ng Muslim na manlalakbay na si Ibn Battuta ang kanyang mga nakita sa kanyang paglalakbay sa Asya at Africa. Nakadagdag ang mga tala nina Marco Polo at Ibn Battuta sa hangarin ng mga Europeo na maghanap ng mga bagong ruta patungo sa kayamanan ng Asya, lalo pa at ang rutang dinaraanan ng Kanlurang Asya sa panahong ito ay kontrolado ng Muslim.

KayamananDahil sa patakarang merkantalismo, ninais ng mga bansang Europeo na magkaroon ng maraming bullion (ginto at pilak). Hangad din nila ang mga produktong galing sa Asya tulad ng asukal, seda at pampalasa. Ang mga pampalasa o spices ay maaaring gamitin sa pagpreserba ng pagkain, lalo na ng karne, at bilang medisina. Bago ang ika-15 na siglo, ang pagdadala ng mga produkto sa Europe mula sa Asya ay hawak ng mga mangangalakal mula sa Venice. Sa katunayan, ang mga Venitian lamang ang pinaboran ng mga Muslim na dumaan sa rutang pangkalakalan at dahil dito ang mga kakaunting ginto sa Europe ay napunta sa bulsa ng mga mangangalakal na ito. Bilang resulta, ang ibang mga Europeo, partikuolar ang mga Portuguese, ay ninais na makatuklas ng bagong ruta ng kalakalan sa dagat upang makibahagi sa nasabing kalakalan at makaiwas sa mga lupaing kontrolado ng mga Muslim. Ang mga mangangalakal na ito ay isa sa mga pangunahing bumubuo sa bourgeoisie o gitnang uri sa Europe. Bumuo sila ng ekspidisyon upang humanap ng pamilihan at magkaroon ng mas malaking kita.

RelihiyonAng mga Krusada ay inilunsad simula ika-11 siglo bilang paraang ng pagbawi ng mga kristiyano sa Europe sa Holy Land mula sa mga Muslim. Ninais ng mga Europeo na palaganapin ang kristiyanismo sa mga lupain narating at nasakop. Nakabuo rin dito ang mga Europeo ng konsepto ng New World o mga teritoryong lampas sa kanilang kinagisnang daigdig, ang Europe. Tinutukoy na New World ang North America at South America. Tulad sa Asya, gusto rin nilang maipalaganap ang Kristiyanismo sa America. Ito ang dahilan kung bakit may ipinadalang misyonero sa mga ekspedisyon. Kalaunan, ginawaran ng Simbahan ang mga kaharian ng Spain at Protugal ng kapangyarihang politikal sa mga teritoryong nasakop nito.

KatanyaganMalaki ang bahaging ginampanan ng Renaissance sa paghahangad ng mga manlalakbay na mga Europeo na makarating sa mga bagong lupain. Napukaw ng mga Renaissance ang mga Europeo na tumuklas ng mga bagong lupain. Dahil sa pananaw sa daigdig sa panahaon ng Renaissance ay humanistiko at hindi na naka sentro sa Diyos gaya ng Middle Ages, nagkaroon ng tiwala sa sariling kakayahan ang tao. Ito ang nagbigay sa kanya ng pagkakataong paunayan ang kanyang galing. Hangad nyang maging sanhi ito ng katanyagan at karangalan hindi lamang ng sarili kundi ng bansang kinabibilangan.

Pag-unlad ng TeknolohiyaAng paglalakbay ng mga Kanluranin ang naging halos sentro ng mga kolonyalismo paraan para gumamit ng mga makabagong teknolohiya na magagamit sa paglalayag. Sa Portugal, ang paggamit ng caravel ay nagbigay-daan upang makapagsagawa ng mga malalayong paglalakbay at makapagsakay ng mas maraming tao sa barko. Ang caravel ay isang sasakyang pandagat na may tatlo hanggang apat na poste na pinagkakabitan ng layag. Naging posible rin ang pagsasakay ng mga kanyon at baril sa malalaking sasakyang pandagat na ito. Dahil malaki ang caravel at kayang maglula ng maraming tao at kagamitan, mas naging mainam na gamitin ito sa mga malalayuang paglalayag. Nakatulong din ang suportang inilaan ng mga hari sa mga ekspidisyon ng mga Europeong manlalakbay. Halimbawa, Si Prinsipe Henry ng Portugal na nakilala bilang Henry the Navigator ay nagpamalas ng interes sa paglalakbay kaya sinuportahan nya ang mga manlalakbay ng Portuguese. Ang orihinal na layunin nya ay mapalaya ang mga Kristiyanong inaaalipin ng mga Muslim sa Africa.

Mga Europeong nanguna Sa EksplorasyonSa ika-15 siglo, ang Europe ay nahati sa mga nation state na nagpaligsahan para sa kapangyarihan. Ang paligsahang ito ay isa sa mga salik sa pagpapalawak ng teritoryo ng mga nation state. Nanguna ang Portugal at Spain sa eksplorasyon sa malalawak na karagatan noong ika-15 siglo. Sinundan sila ng mga iba pang mga bansa tulad na lamang ng Netherlands, France at England. Ang panahon ng eksplorasyon ay nagdulot ng pagbabago sa nakagisnang paniniwala at kaalaman ng mga tao sa daigdig.

Ang Mga PortugueseNoong huling bahagi ng 1947, inikot ni Vasco da Gama ang Cape of Good Hope sa timog na bahagi ng Africa hanggang sa marating nya ang India noong 1498. Sya ang unang Europeong nakarating sa India sa pamamagitan ng paglalakbay sa dagat. Sa unang bahagi ng ika-16 siglo, nakapagtatag na ng base ang Portugal sa Hormuz sa dulo ng Persian Gulf; Sa Goa sa kanlurang dalampasigan ng India; at sa Malacca sa Timog Silangang Asya. Mula sa mga baseng ito nakontrol ng mga Portuguese ang kalakalang pandagat sa rehiyon. (Ano ang mga salik na nagbunsod sa Portugal upang pangunahan ang eksplorasyon sa ika-15 siglo?) Ang Portugal ay matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Iberian Peninsula kung kaya nakapagpaunlad ito ng tradisyong pandagat. Ang umusbongna ekonomiyang pandagat ay nakatulong din sa Portugal dahil sa pag usbong ng mga lungsod ng Lisbon at Oporto bilang sentrong pangkalakalan. Nang dumating ang iba pang pwersang Europeo sa Asya, naglaho na rin ang pangunguna na Portuguese sa kalakalang pandagat. Dadag pa rito, nasakop ng Spain ang Portugal noong 1580 kaya hindi na magawang ipagtanggol pa ng Portugal ang mga kolonya nito.

Ang Mga EspañolNoong 1492, narating ng Italianong manlalayag na si Christopher Columbus ang America. Una nyang inialok ang Portgal sa kanyang serbisyo ngunit hindi nya ito mahikayat, lumapit sya sa Spain. Si Columbus ay naglayag pakanluran sa Atlantic Ocean sa pag asang marating ang Asya sa pamamagitan ng rutang pandagat. Naratng nya ang Carribean Islands noong Oktubre 12, 1942 na inakala nyang Asya. Napagtanto ng mga sumunod na manlalayag na ito ay hindi Asya, tinawag nila itong New World. Nang iparating ng Spain kay Papa Alexander IV ang balita tungkol sa paglalayag ni Columbus, agad gumawa ng paraan ang Santo Papa upang maiwasan ang tunggalian sa interes ng Portugal at Spain. Sa pamamagitan ng Treaty of Tordesillas noong 1494, hinati ang mundo sa Spain at Portugal. Ang hatian ay batay sa linya ng demarkasyon na 370 leagues sa kanluran ng Azores. Ibig sabihin may karapatan ang Spain sa mga teritoryong masasakop nito sa kanlurang bahagi ng daigdig. Silangan naman ang sa Portugal. Kasunod nito ay nasakop ng mga conquistador (mananakop na Español) ang makapangyarihang imperyo ng Aztec. (Mexico ngayon) noong 1519 sa pamamagitan ni Hernando Cortes at ang Inca (Peru ngayon) sa pamamagitan ni Francisco Pizzaro noong 1532. Ang Pilipinas ay napasailalim din sa kapangyarihan ng Spain noong 1565 bagamat una nilang narating ang Pilipinas noong 1521 sa pamamagitan ni Ferdinand Magellan. Ang ekspedisyon ni Magellan ang kauna-unahang nakaligid sa buong daigdig sa pamamagitan ng dalawang ekspedisyon. Ang pinakamalayong sakop ng Spain sa Timog ay ang Chile sa hilaga nasakop din ng Spain ang kilala ngayong American West. Kabilang dito ang California, Nevada, Utah, Arizona, New Mexico at Texas sa kasalukuyang United States.

Ang Mga DutchSa pagpasok ng ika-17 siglo, napalitan ng Dutch ang pangunguna ng mga Portuguese bilang pangunahing bansang kolonyal sa Asya. Inagaw ng mga Dutch ang Moluccas sa Portugal na nagtatag ng bagong sistemang tinatawag na sistemang plantasyon kung saan ang mga lupain ay pinatamnan ng mga gulay na mabibili sa pamilihan. Ang naging epekto nito ay ang sapilitang paggawa na naging patakaran din ng Español sa Pilipinas. Nagkaroon din ng mga kolonya ang mga Dutch sa North America. Pinangunahan ito ng English na manlalayag na si Henry Hudson na naglalakbay para sa mga mangangalakal na Dutch. Napasok nya ang New York Bay noong 1609 at pinangalanan itong New Netherland. Noong 1624, isang trade outpost o himpilang pangkalakalan ang tinatag sa rehiyon na pinangalanang New Amsterdam. Ito ngayon ay kilala bilang New York City.

Ang Mga EnglishDahil sa digmaan labaan sa Spain, hindi agad nakapagtatag ng kolonya ang mga English sa America. Ang unang kolonyang English ay naitatag lamang sa Roanoke Island sa may Silangang bahagi ng America na hindi rin nagtagal. Noong ika-17 siglo, nakapagtatag ang kolonya sa Carribean at North America ang mga English na magiging batayan ng Imperyong British. Sa West Indies o ang arkipelago sa pagitan ng timog silangang bahagi ng North America at hilagang bahagi ng South America, nagtatag sila ng mga plantasyon ng tubo. Noong 1655 naagaw nila mula sa mga Español ang Jamaica. Sa pagitan ng 1607 hanggang 1733 nagtatag ng kolonya sa dalampasigan ng Atlantic Ocean sa North America ang mga nandayuhang English. Ang unang kolonya ay ang Jamestown sa kasalukuyang estado ng Virginia sa United States. Sa kabuuan, 13 kolonya ang naitatag sa silangang dalampasigan ng North America. Kabilang dito ang Virginia, Marylang, North Carolina, South Carolina, Georgia, Delaware, New Jersey, Pennsylvania, New York, Rhode Island, Connecticut, Massachusettes at New Hampshire. Ito ang orihinal na mga kolonya na nang lumaon ay bumuo sa United States of America.

Ang Mga French Noong 1534, naabot ni Jacques Cartier ang St. Lawrence River at ipinasailalim sa France ang lugar na ngayon ay silangang bahagi ng Canada. Samantala, itinatag ni Samuel de Champlain noong 1608 ang Quebec bilang unang permanenteng kolonyang French at sentro ng kalakalan ng fur o produktong gawa sa balahibo ng hayop. Noong 1673, naabot ni Louis Jolliet at misyonerong Heswita na si Jacques Marquette ang Mississippi River at naglakbay hanggang sa Arkansas River. Noong 1628, pinangunahan naman ni Rene-Robert Cavelier (o Sieur de La Salle) ang ekspedisyon sa Mississippi hanggang sa Gulf of Mexico. Ang lahat ng lupain dito ay inialay sa hari ng France na si Louis XIV at tinawag nya itong Louisiana. Ang paglakas ng kapangyarihang ito sa North America ang naging sanhi ng paglisan ng France at England.

Ang Epekto ng Eksplorasyon Dahil sa maraming bansang Europeo ang nagpasiklab ng kolonyalismo sa iba’t ibang bahagi ng mundo, dumami ang mga produktong naiangkat mula sa iba’t ibang parte ng mundo. Naging mataas ang presyo ng mga bilihin dahil sa pagtaas ng halaga ng ginto. Tumaas din ang bilang ng mga populasyon. Ang barkong Europeo ay nagdala ng mga sakit gaya ng yellow fever at malaria mula sa Africa tungo sa New World. Nabuwag din ng mga Europeo, sa pamamagitan ng bagong rutang pangkalakalan sa dagat, ang monopolyo ng Venetian sa kalakalang Euro-Asia. Umunlad at naitama rin ang maraming kaalaman tungkol sa heograpiya, halaman at hayop. Tinawag ng ilang iskolar na Columbian Exchange ang pagpapalitan ng hayop, halaman at sakit bilang pagkilala kay Christopher Columbus na nanguna sa paggalugad sa America. Ang pagtatagpo ng mga Europeo at mga katutubo sa Asya at America ay nagresulta rin sa pagpapangasawahan at ang pagbuo ng bagong lahi na kung tawagin ay meztiso.

Ang Kalakalan ng Alipin Dahil sa kalahati ng populasyon ng America ay namatay dahil sa sakit

na dala ng mga Europeo, kinailangan na umangkat ng lakas-paggawa upang magtrabaho sa mga plantasyon ng tubo at kape sa America. Pinunan ng mga African ang pangangailangang ito. Dinala sila ng mga Europeo sa America bilang alipin. Pinasimuan ng mga Portuguese ang kalakalan ng alipin sa Atlantic Ocean noong ika-15 siglo hanggang ika-19 siglo. Ang mga Dutch, French at English ay lumahok din sa kalakalang ito hanggang sa naging dominante sila rito. Ang mga alipin ay kinukuha ng mga Europeo mula sa mga lokal na hari kapalit ng mga produktong galing sa Europe. Nung una, ang mga alipin ay karaniwang bihag sa digmaan, subalit ng maging kapakipakinabang ang nasabing kalakalan, nagsimula ang mga grupong bibihag sa mga alipin. Tight packing ang isingawang pagsakay sa mga alipin sa barko. Ayon nga sa tala ng mga alipin, walang maririnig sa barko kundi tunog ng kadena, ungol at iyak ng mga kapwa nya alipin. Ang iba ay hindi gumagalaw sa pagkakahiga habang nilalatigo. Dahil saganitong kondisyon, marami ang namamatay sa paglalakbay pa lamang subalit dahil sa dami ng sakay marami parin ang natira at ayon sa kapitan, ang mga natira ay mas mahal ang presyo dahil mas malusog at malakas sila kung kaya mas kaakit akit sa mga mamimili. Pagdating ng 1807, ipinagbawal na ng mga English ang kalakalan ng alipin dahil sa Rebolusyong Industriyal, ang interes ng mga Europeo sa Africa ay bilang pinagkukunan ng mga hilaw na materyales na lamang.

Dear Mam Andres,

Mam! Pagpasensyahan mo na po kung dito ko pa nilagay sa project ko yung message ko sa inyo. Eto na po yung last project na nagawa o this 3rd yr. Mam sana maging mabait po yung mga bago nyong magiging studyante, yung mas better pa samin! Kasi para samen ikaw na yung The Best Adviser namin. Ikaw lang yung naging adviser namin na magaling magjoke, updated, parating nansesermon ng may katuturan at higit sa lahat napaka bait mo saming guro. Kahit alam naming di namin deserve yung grade, e binibigay mo parin. Mam! Pagpasensyahan mo na po ako kung napa iyak pako sa harap nyo at pumunta pa si Mama sa skul dahil sa kakulitan ko. Pero promise ko po Mam pagbubutihin ko po yung pag aaral ko hindi lang sa iisang subject kundi sa lahat. Mam salamat po sa pagiging adviser mo samen! We will never forget you Mam! We Love You <3 -Shyril Chloe Picio Quirod

Mrs. Ruthela Andres III-Argon S.Y. 2013-2014

WE LOVE YOU MA’AM!