11

BAĞ DOKUSU BAĞ DOKUSU •Bağ doku; mezenşimal kökenli, dokulararası Bağ doku; mezenşimal kökenli, dokulararası alanları dolduran en temel dokulardandır.alanları dolduran en temel dokulardandır.

Bağ doku, hücrelerarası boşlukları doldurur, Bağ doku, hücrelerarası boşlukları doldurur, hücreleri birbirlerine bağlar, enfeksiyonlarahücreleri birbirlerine bağlar, enfeksiyonlara karşı koruma sağlar ve hasarlanmaları karşı koruma sağlar ve hasarlanmaları durumunda onarılmalarını gerçekleştirir. epitel durumunda onarılmalarını gerçekleştirir. epitel dokunun hemen altında bulunur.dokunun hemen altında bulunur.

•Bağ dokuları mekanik bir rol üstlenerek hücre Bağ dokuları mekanik bir rol üstlenerek hücre ve organları birbirine bağlamaya yarayan bir ve organları birbirine bağlamaya yarayan bir matriks oluştururlar ve sonuçta vücuda destek matriks oluştururlar ve sonuçta vücuda destek sağlarlar. sağlarlar.

•Bağ dokusunun ana bileşeni Bağ dokusunun ana bileşeni hücre dışı maddehücre dışı madde olup bu madde olup bu madde protein lifleriprotein lifleri, amorf bir , amorf bir temel temel maddemadde ve ve doku sıvısındandoku sıvısından oluşur. oluşur.

22

• Yapısal bileşimi bakımından bağ dokusu üç alt Yapısal bileşimi bakımından bağ dokusu üç alt bileşene ayrılır.: bileşene ayrılır.: hücrelerhücreler, l, liflerifler ve ve temel maddetemel madde

• Bağ dokusu vücudun organlarını ve onların Bağ dokusu vücudun organlarını ve onların hücrelerini destekleyen iç kurguyu çevreleyen hücrelerini destekleyen iç kurguyu çevreleyen kapsüller,bağ dokusundan oluşur.kapsüller,bağ dokusundan oluşur.

• Bağ dokusu matriksi hücrelerle onların kanlanma Bağ dokusu matriksi hücrelerle onların kanlanma yolları arasında besinlerin ve metabolik atıkların yolları arasında besinlerin ve metabolik atıkların değiş tokuş edildiği yerdir.değiş tokuş edildiği yerdir.

• Bağ dokusunun çoğu, embriyonun Bağ dokusunun çoğu, embriyonun mezoderminden gelişir. Bunakarşın başın bağ mezoderminden gelişir. Bunakarşın başın bağ dokularının bir kısmı ektodermden köken alan dokularının bir kısmı ektodermden köken alan nöral kristadan köken alır.nöral kristadan köken alır.

33

Temel maddeTemel madde

• Amorf hücreler arası temel madde, hücreleri bağ Amorf hücreler arası temel madde, hücreleri bağ dokusunun liflerine bağlamada rol alan dokusunun liflerine bağlamada rol alan glikoproteinlerin ve proteoglikanların kompleks bir glikoproteinlerin ve proteoglikanların kompleks bir karışımı olup renksiz, saydam ve homojendir. Bu karışımı olup renksiz, saydam ve homojendir. Bu madde bağ dokusunun hücre ve lifleri arasındaki madde bağ dokusunun hücre ve lifleri arasındaki boşlukları doldurur.boşlukları doldurur.

• Temel madde esas olarak iki elemandan oluşur. Temel madde esas olarak iki elemandan oluşur. Glikozaminoglikanlar ve yapısal proteinler Glikozaminoglikanlar ve yapısal proteinler

• Glikozaminoglikanlar genellikle üronik asit ve bir Glikozaminoglikanlar genellikle üronik asit ve bir de heksozamin tarafından oluşturulan tipik biçimde de heksozamin tarafından oluşturulan tipik biçimde tekrarlayan disakkarit birimlerinden meydana tekrarlayan disakkarit birimlerinden meydana getirilmiş doğrusal doğrusal polisakkaritlerdir. getirilmiş doğrusal doğrusal polisakkaritlerdir.

44

ÖDEM ÖDEM

• Bağ dokusunun hücreler arası maddesi içindeki su, Bağ dokusunun hücreler arası maddesi içindeki su, kandan dokunun hücreler arası bölgesine kapiller kandan dokunun hücreler arası bölgesine kapiller duvarından geçerek gelir. Kapiller duvarı duvarından geçerek gelir. Kapiller duvarı makromoleküllere çok az düzeyde geçirgen makromoleküllere çok az düzeyde geçirgen olmasına karşın düşük molekül ağırlıklı proteinler olmasına karşın düşük molekül ağırlıklı proteinler dahil su ve küçük moleküllerin geçmesine olanak dahil su ve küçük moleküllerin geçmesine olanak verir. verir.

• Kapiller içinde bulunan suya etki eden iki kuvvet Kapiller içinde bulunan suya etki eden iki kuvvet vardır. Suyun, kapiller duvardan geçmesini vardır. Suyun, kapiller duvardan geçmesini sağlayan, kalbin pompalayıcı etkisi sonucu ortaya sağlayan, kalbin pompalayıcı etkisi sonucu ortaya çıkan kanın çıkan kanın hidrostatikhidrostatik basıncbasıncı ile kanı tekrar ı ile kanı tekrar kapillere döndüren kan plazmasının kolloid kapillere döndüren kan plazmasının kolloid osmatik osmatik basıncıbasıncı . .

55

• Bazı patolojik durumlarda doku sıvısı miktarı önemli Bazı patolojik durumlarda doku sıvısı miktarı önemli ölçüde artarak ödeme sebep olur. Histolojik olarak ölçüde artarak ödeme sebep olur. Histolojik olarak bu durum sıvı artışı nedeniyle bağ dokusu bileşenleri bu durum sıvı artışı nedeniyle bağ dokusu bileşenleri arasındaki genişlemiş boşluklar ile özellik kazanır. arasındaki genişlemiş boşluklar ile özellik kazanır. Makroskopik olarak ödem o bölgelere basınç Makroskopik olarak ödem o bölgelere basınç uygulandığında kolaylıkla bir çöküntü oluşturan ve uygulandığında kolaylıkla bir çöküntü oluşturan ve yavaş yavaş kaybolan hacim artışı ile özellik kazanır. yavaş yavaş kaybolan hacim artışı ile özellik kazanır.

• Ödem venöz tıkanıklığı ya da venöz kan akışındaki Ödem venöz tıkanıklığı ya da venöz kan akışındaki azalmanın sonucunda meydana gelebilir, aynı azalmanın sonucunda meydana gelebilir, aynı zamnda kronik açlıktan kaynaklanabilir. Bunun zamnda kronik açlıktan kaynaklanabilir. Bunun sonucunda ortaya çıkan protein yetersizliği, plazma sonucunda ortaya çıkan protein yetersizliği, plazma protein eksikliğine ve kolloidal osmatik basıçta protein eksikliğine ve kolloidal osmatik basıçta düşmeye neden olur. Böylece su bağ dokusunda düşmeye neden olur. Böylece su bağ dokusunda toplanır ve kapillere tekrar geri döndürülemez. toplanır ve kapillere tekrar geri döndürülemez.

• Vücud içerisinde üretilen belirli maddelerin Vücud içerisinde üretilen belirli maddelerin (histamin) serbest bırakılması ya da mekanik veya (histamin) serbest bırakılması ya da mekanik veya kimyasal yaralanmalar sonucu kan kapiller kimyasal yaralanmalar sonucu kan kapiller endotelinin geçirgenliğindeki artmadır. endotelinin geçirgenliğindeki artmadır.

66

liflerlifler• Kollajen insan vücudunda en çok bulunan proteindir.Kollajen insan vücudunda en çok bulunan proteindir.• tipI kollajen: en bol ve en yaygın olanıdır. Dokularda tipI kollajen: en bol ve en yaygın olanıdır. Dokularda

klasik olarak kollajen lif adı verilen yapılar halinde klasik olarak kollajen lif adı verilen yapılar halinde bulunur. bulunur.

• Tip II kollajen: hiyalin ve elastik kıkırdak içinde esas Tip II kollajen: hiyalin ve elastik kıkırdak içinde esas olarak bulunur. Sadece çok ince fibriller oluşturur. olarak bulunur. Sadece çok ince fibriller oluşturur.

• Tip III kollajen: genellikle dookularda Tip I kollajenle Tip III kollajen: genellikle dookularda Tip I kollajenle birlikte bulunur. Muhtemelen retikülar liflerin ana birlikte bulunur. Muhtemelen retikülar liflerin ana bileşenidir. Kollajen tip III diğer kollajen tipleri ile bileşenidir. Kollajen tip III diğer kollajen tipleri ile birlikte polimerize olabilir.birlikte polimerize olabilir.

• Tip IV kollajen: bazal laminada vardır. Fibriller ya da Tip IV kollajen: bazal laminada vardır. Fibriller ya da lifler oluşturmaz.lifler oluşturmaz.

• Tip V kollajen: fötal membranlarda, kan damarlarında Tip V kollajen: fötal membranlarda, kan damarlarında ve az miktarda da diğer dokularda bulunur.ve az miktarda da diğer dokularda bulunur.

77

Kolajen liflerKolajen lifler

• Kollajen lifler bağ dokusunda en çok Kollajen lifler bağ dokusunda en çok bulunan liflerdir. Taze kolajen lifleri bulunan liflerdir. Taze kolajen lifleri renksizdir. Çok sayıda renksizdir. Çok sayıda bulunduklarında yer aldıkları bulunduklarında yer aldıkları dokuların beyaz bir görünüm dokuların beyaz bir görünüm almasına neden olur.almasına neden olur.

88

• Kollajen fibriller; bağ dokusunun tüm çeşitlerinde Kollajen fibriller; bağ dokusunun tüm çeşitlerinde değişik miktarlarda yer alan, kollajenden yapılmış değişik miktarlarda yer alan, kollajenden yapılmış fibrillerdir. En çok fibroplastlar tarafından sentezlenir. fibrillerdir. En çok fibroplastlar tarafından sentezlenir. Bununla beraber, osteoplast, tarafından da Bununla beraber, osteoplast, tarafından da sentezlenirler. Belirli bir uzunluğu yoktur, gerilme ve sentezlenirler. Belirli bir uzunluğu yoktur, gerilme ve çekilmelere karşı çok dayanıklıdır. Bu özelliklerinden çekilmelere karşı çok dayanıklıdır. Bu özelliklerinden dolayı , kemik, diş ve deride görülürler. dolayı , kemik, diş ve deride görülürler. Kaynatıldığında eriyerek yapışkan bir madde olan Kaynatıldığında eriyerek yapışkan bir madde olan jelatine dönüşür. Beş tip collogen fibril bulunur. jelatine dönüşür. Beş tip collogen fibril bulunur. Collogen tip1, tip2, tip3, tip4 ve tip 5. Vücutta en fazla Collogen tip1, tip2, tip3, tip4 ve tip 5. Vücutta en fazla bulunanı tip 1 olup toplamın %30 kadarını oluşturur. bulunanı tip 1 olup toplamın %30 kadarını oluşturur. Osteoblas ve odonto blastlar tarafından Osteoblas ve odonto blastlar tarafından sentezlenir.Kemik ve tendonlarda bulunur. Tip 2 sentezlenir.Kemik ve tendonlarda bulunur. Tip 2 kondroblastlar tarafından üretilip kıkırdak dokuya kondroblastlar tarafından üretilip kıkırdak dokuya özgüldür. Tip 3 embriyonal safhada birçok tabakada özgüldür. Tip 3 embriyonal safhada birçok tabakada bulunurken gelişim esnasında collogen tip1 e dönüşür. bulunurken gelişim esnasında collogen tip1 e dönüşür. Fibroblastlar tarafından sentezlenir ve ergin dönemde Fibroblastlar tarafından sentezlenir ve ergin dönemde kan damarları ve bağırsak duvarlarında bulunur. Tip 4 kan damarları ve bağırsak duvarlarında bulunur. Tip 4 bazal lamina yapı elemanıdır ve epitel ve endotel bazal lamina yapı elemanıdır ve epitel ve endotel hücreleri tarafından üretilir. Tip 5 i neyin ürettiği hücreleri tarafından üretilir. Tip 5 i neyin ürettiği bilinmemekle birlikte embriyonik zar ve kan bilinmemekle birlikte embriyonik zar ve kan damarlarında bulunur.damarlarında bulunur.

99

Retiküler fibrillerRetiküler fibriller• Retiküler fibriller; çeşitli doku ve organları Retiküler fibriller; çeşitli doku ve organları

destekleyen bir çeşit iskelet görevindeki destekleyen bir çeşit iskelet görevindeki fibrillerdir.fibrillerdir.

• Oldukça ince ağlar oluşturarak, yağ hücrelerinin, Oldukça ince ağlar oluşturarak, yağ hücrelerinin, düz kas hücrelerinin, çizgili kas sarkolemmasının düz kas hücrelerinin, çizgili kas sarkolemmasının ve sinirlerin etrafını sararlar. Bezlerin ve sinirlerin etrafını sararlar. Bezlerin stromasında yer alıp, bazal lamina ile yakın stromasında yer alıp, bazal lamina ile yakın ilişkilidirler. Kan ve lenf hücrelerini oluşturan ilişkilidirler. Kan ve lenf hücrelerini oluşturan organların (timus hariç) destek dokusunu organların (timus hariç) destek dokusunu oluştururlar. Embriyonik mezenşimde farklılaşan oluştururlar. Embriyonik mezenşimde farklılaşan ilk fibrillerdir. Erginde yerlerini kollajen fibrillere ilk fibrillerdir. Erginde yerlerini kollajen fibrillere bırakırlar. Fibroplastlar, kas hücreleri, Schwann bırakırlar. Fibroplastlar, kas hücreleri, Schwann hücreleri, hepatositler ve retiküler hücreler hücreleri, hepatositler ve retiküler hücreler tarafından sentezlenirler. Özellikle gümüşlü tarafından sentezlenirler. Özellikle gümüşlü boyalarla boyadıklarından gümüşü seven boyalarla boyadıklarından gümüşü seven anlamında arjirofil fibriller olarak da anlamında arjirofil fibriller olarak da adlandırılırlar.adlandırılırlar.

• Karbonhidrat içermediklerinden bazik boyalarla Karbonhidrat içermediklerinden bazik boyalarla reaksiyona girmezler.reaksiyona girmezler.

1010

Elastik lif sistemi Elastik lif sistemi • Elastik fibriller; bazı organlarda kuvvet ya da Elastik fibriller; bazı organlarda kuvvet ya da

basınçla organın hacminin genişlemesini ve tekrar basınçla organın hacminin genişlemesini ve tekrar daralmasını sağlayan esnek yapılardır.daralmasını sağlayan esnek yapılardır.

• Akciğer, mesane, mide, damar etrafı, ligament, ses Akciğer, mesane, mide, damar etrafı, ligament, ses telleri gibi yapılarda bulunan ve gerilmeye karşı telleri gibi yapılarda bulunan ve gerilmeye karşı esneyebilme özelliğiyle onları yırtılmalara karşı esneyebilme özelliğiyle onları yırtılmalara karşı koruyan fibrillerdir. Kendi uzunluklarının yaklaşık koruyan fibrillerdir. Kendi uzunluklarının yaklaşık olarak iki katına uzayabilirler. Fibroblast, düz kas olarak iki katına uzayabilirler. Fibroblast, düz kas hücreleri ve diğer fibrilleri üreten hücrelerce hücreleri ve diğer fibrilleri üreten hücrelerce üretilirler. Kollajen fibrillere göre çok incedirler. üretilirler. Kollajen fibrillere göre çok incedirler. Bantlaşma veya çizgilenme göstermezler. Fibril alt Bantlaşma veya çizgilenme göstermezler. Fibril alt birimlerinden oluşmadığı için, homojen bir birimlerinden oluşmadığı için, homojen bir görüntüleri vardır. Elastik fibriller, iki kısımdan görüntüleri vardır. Elastik fibriller, iki kısımdan oluşurlar:oluşurlar:

• ElastinElastin• FibrilinFibrilin

1111

Bağ doku hücreleriBağ doku hücreleri

• Sabit hücreler Sabit hücreler

• Hareketli hücreler olarak iki sınıfta incelenir Hareketli hücreler olarak iki sınıfta incelenir

• Sabit hücrelerSabit hücreler FibroblastlarFibroblastlar (hücrelerarası maddenin üretilmesinden (hücrelerarası maddenin üretilmesinden

sorumlu hücreler) sorumlu hücreler) Mezenşimal Mezenşimal kök hücrelerkök hücreler (bağ dokusunun tüm (bağ dokusunun tüm

hücrelerine dönüşebilen hücreler) hücrelerine dönüşebilen hücreler) Yağ hücreleriYağ hücreleri (adipositler) (yağ depolayan hücreler) (adipositler) (yağ depolayan hücreler) RetikülerRetiküler hücreler hücreler (retiküler fibril oluşturan hücreler) (retiküler fibril oluşturan hücreler) MastMast hücreleri hücreleri

1212

• Hareketli hücrelerHareketli hücreler LenfositlerLenfositler Plazma hücreleriPlazma hücreleri MakrofajlarMakrofajlar NötrofilNötrofil lökositler lökositler EozinofilEozinofil lökositler lökositler BazofilBazofil lökositler lökositler Pigment hücreleriPigment hücreleri

1313

FibroblastFibroblast• Fibroblast, bağ dokusunun ana hücreleri de Fibroblast, bağ dokusunun ana hücreleri de

denebilir.denebilir.

• Yassı uzun ya da ovalimsidirler. Gövde Yassı uzun ya da ovalimsidirler. Gövde kısımlarından sitoplazmik uzantılar çıkar, kısımlarından sitoplazmik uzantılar çıkar, çekirdekleri oval olan hücrelerdir. Bağ dokunun çekirdekleri oval olan hücrelerdir. Bağ dokunun ana maddesi olan ve yaraların iyileşmesinde ana maddesi olan ve yaraların iyileşmesinde işlevi olan kollajen adlı proteinin yapımından işlevi olan kollajen adlı proteinin yapımından sorumlu hücrelerdendirler. Fibroblastlar, farklı sorumlu hücrelerdendirler. Fibroblastlar, farklı hücre çeşitlerinin öncüllerine (osteoblastlar) hücre çeşitlerinin öncüllerine (osteoblastlar) dönüşebilirler. Fibrobast lifleri oluşturur. Mast dönüşebilirler. Fibrobast lifleri oluşturur. Mast hücresi, heparin ve histamin üretir. Heparin hücresi, heparin ve histamin üretir. Heparin kanın damar içinde pıhtılaşmasını önlerkanın damar içinde pıhtılaşmasını önler

1414

Mast hücreleri Mast hücreleri • Mast hücresi veya mastosit, bazik boyalarla boyanan, Mast hücresi veya mastosit, bazik boyalarla boyanan,

histamin ve heparin açısından zengin granüllere sahip bir histamin ve heparin açısından zengin granüllere sahip bir hücredir. bağışıklık sisteminde önemli bir rolü vardır, özellikle hücredir. bağışıklık sisteminde önemli bir rolü vardır, özellikle alerji ve anafilaksideki yeriyle tanınır.alerji ve anafilaksideki yeriyle tanınır.

• Mast hücreleri kemik iliğnde köken alır ve dolaşıma öncü Mast hücreleri kemik iliğnde köken alır ve dolaşıma öncü hücreler olarak girerler. Daha sonra değişik dokulara yerleşip, hücreler olarak girerler. Daha sonra değişik dokulara yerleşip, farklı olgun mastosit tiplerine farklılaşırlar. Vücuttaki farklı olgun mastosit tiplerine farklılaşırlar. Vücuttaki dokularda, özellikle kan damarları ve sinirlere yakınında dokularda, özellikle kan damarları ve sinirlere yakınında bulunurlar. Dışarısıyla direkt temasın olduğu solunum ve bulunurlar. Dışarısıyla direkt temasın olduğu solunum ve sindirim sistemi ve deri gibi yüzeylerin altında büyük sayılarda sindirim sistemi ve deri gibi yüzeylerin altında büyük sayılarda bulunurlar. Mast hücreleri çeşitli kimyasal, fiziksel veya bulunurlar. Mast hücreleri çeşitli kimyasal, fiziksel veya biyolojik uyarılarla aktive olurlar. Aktive olduklarında biyolojik uyarılarla aktive olurlar. Aktive olduklarında sentezlemiş oldukları mediatörleri salgılarlar.sentezlemiş oldukları mediatörleri salgılarlar.

• Mast hücreleri genellikle allerjik reaksiyonlarda oynadıkları rol Mast hücreleri genellikle allerjik reaksiyonlarda oynadıkları rol ile tanınmakla beraber; kazanılmış bağışıklık (immünite), doku ile tanınmakla beraber; kazanılmış bağışıklık (immünite), doku tamiri, pıhtılaşma, fibrinöliz ve anjiogenes gibi durumlarda da tamiri, pıhtılaşma, fibrinöliz ve anjiogenes gibi durumlarda da rol almaktadır. Ayrıca mast hücreleri paraziter rol almaktadır. Ayrıca mast hücreleri paraziter enfeksiyonlarda da önemli bir rol alırlar.enfeksiyonlarda da önemli bir rol alırlar.

1515

• Mast hücreleri genellikle yuvarlak veya şekilde, 10-30 Mast hücreleri genellikle yuvarlak veya şekilde, 10-30 μmμm çapındadırlar. Sahip oldukları salgı granülleri 0.3-2.0 çapındadırlar. Sahip oldukları salgı granülleri 0.3-2.0 μmμm çapındadır.çapındadır.

• Mast hücreleri yine bağışıklık sisteminde yer alan ve kanda Mast hücreleri yine bağışıklık sisteminde yer alan ve kanda bulunan bazofil granülositlerinebulunan bazofil granülositlerine benzerler. Benzerlikleri benzerler. Benzerlikleri dolayısıyla mast hücrelerinin yerleşmiş bazofil hücreleri olduğu dolayısıyla mast hücrelerinin yerleşmiş bazofil hücreleri olduğu varsayımı ortaya atılmıştır. Fakat daha sonraki bulgular mast varsayımı ortaya atılmıştır. Fakat daha sonraki bulgular mast hücrelerinin kemik iliğinde köken aldığını göstermiştir. Bazofil hücrelerinin kemik iliğinde köken aldığını göstermiştir. Bazofil hücreleri kemik iliğinden olgunlaşmış olarak ayrılırken mast hücreleri kemik iliğinden olgunlaşmış olarak ayrılırken mast hücreleri olgunlaşmamış (immatür) olarak ayrılırlar. Dokuların hücreleri olgunlaşmamış (immatür) olarak ayrılırlar. Dokuların yanına yerleşince olgunlaşır, farklı olgun mast hücrelerine yanına yerleşince olgunlaşır, farklı olgun mast hücrelerine farklılaşırlar.farklılaşırlar.

• İki tip mast hücresi tanımlanmıştır; bağ dokusunda bulunan İki tip mast hücresi tanımlanmıştır; bağ dokusunda bulunan mast hücreleri ve mukozal mast hücreleri. Mukozal mast mast hücreleri ve mukozal mast hücreleri. Mukozal mast hücrelerinin aktiviteleri T hücrelerine bağımlıdır. Bağ hücrelerinin aktiviteleri T hücrelerine bağımlıdır. Bağ dokularında bulunan mast hücreleri çok sayıda bazofilik dokularında bulunan mast hücreleri çok sayıda bazofilik granüller içerir.granüller içerir.

• Mast hücreleri fagositoz yapar, antijen işler, sitokin üretir, Mast hücreleri fagositoz yapar, antijen işler, sitokin üretir, vazoaktif madde salgılarlar. Fagositoz yaparak bakterileri vazoaktif madde salgılarlar. Fagositoz yaparak bakterileri öldürebildiği bilinse de bu etkisi fagositlerden daha azdır.öldürebildiği bilinse de bu etkisi fagositlerden daha azdır.

1616

Yağ hücreleri (adipöz)Yağ hücreleri (adipöz)

• Yağ hücreleri diğer adıyla adipositler Yağ hücreleri diğer adıyla adipositler petek şeklinde içleri yağ dolu olan petek şeklinde içleri yağ dolu olan yapılardır. Hücrenin çekirdeği kenara yapılardır. Hücrenin çekirdeği kenara itilmiştir. Bölünmeyen bu itilmiştir. Bölünmeyen bu hücrelerdeki yağ miktarı kişinin hücrelerdeki yağ miktarı kişinin metabolizmasına bağlıdır metabolizmasına bağlıdır

1717

Retiküler hücreler Retiküler hücreler

• Bağ dokusunun retiküler fibrilleriyle yakın komşu Bağ dokusunun retiküler fibrilleriyle yakın komşu olan, yıldız biçiminde hücrelerdir.olan, yıldız biçiminde hücrelerdir.

• Komşu hücrelerin uzantıları birbirine değerek bir Komşu hücrelerin uzantıları birbirine değerek bir hücre ağının yani retikulumun şekillenmesine hücre ağının yani retikulumun şekillenmesine neden olurlar.neden olurlar.

• İki tipi vardır:İki tipi vardır:• Primitif retiküler hücreler; değişik hücrelere Primitif retiküler hücreler; değişik hücrelere

dönüşebilirler. Bazen retiküler fibrilleri dönüşebilirler. Bazen retiküler fibrilleri sentezlerler, fagositoz özellikleri yoktur. sentezlerler, fagositoz özellikleri yoktur.

• Fagositik retiküler hücreler; Sabir makrofajlardır. Fagositik retiküler hücreler; Sabir makrofajlardır. Fagositoz yetenekleri olan hücrelerdir.Fagositoz yetenekleri olan hücrelerdir.

1818

LökositlerLökositler

• Akyuvarlar çoğunlukla bağ dokusu içinde Akyuvarlar çoğunlukla bağ dokusu içinde bulunurlar. Genellikle kandan kapiller ve bulunurlar. Genellikle kandan kapiller ve venül duvarlarını geçerek göç ederler. venül duvarlarını geçerek göç ederler. Kandan bağ dokusuna doğru lökositlerin Kandan bağ dokusuna doğru lökositlerin sürekli hareketi söz konusu olup bu işlev sürekli hareketi söz konusu olup bu işlev inflamasyon esnasında büyük ölçüde artar. inflamasyon esnasında büyük ölçüde artar. Bu hücreler bağ dokusuna yerleştikten Bu hücreler bağ dokusuna yerleştikten sonra tekrar kana dönmezler. Bu kuralın tek sonra tekrar kana dönmezler. Bu kuralın tek istisnası vücudun çeşitli bölmelerinde istisnası vücudun çeşitli bölmelerinde sürekli dolaşan lenfositlerdir. sürekli dolaşan lenfositlerdir.

1919

Gevşek bağ dokuGevşek bağ doku

• Gevşek bağ doku, embriyo gelişmesine devam ederken, Gevşek bağ doku, embriyo gelişmesine devam ederken, diğer dokular oluştuktan sonra kalan mezenşimden diğer dokular oluştuktan sonra kalan mezenşimden meydana gelir. Diğer dokuların aralarını dolduran, deriyi meydana gelir. Diğer dokuların aralarını dolduran, deriyi organlaraorganlara bağlayan, kas aralarındaki boşlukları dolduran, bağlayan, kas aralarındaki boşlukları dolduran, epiteli içerdiği kan damarlarıyla besleyen ve solunum ve epiteli içerdiği kan damarlarıyla besleyen ve solunum ve sindirim sistemindeki miköz zarları oluşturan dokudur. Seröz sindirim sistemindeki miköz zarları oluşturan dokudur. Seröz zarların yapısında bulunur. Yapısında en çok fibroplast zarların yapısında bulunur. Yapısında en çok fibroplast hücreleri bulunmakla beraber, mezenşimden farklılaşan ya hücreleri bulunmakla beraber, mezenşimden farklılaşan ya da kandan geçen makrofajlar, mast hücreleri, yağ hücreleri da kandan geçen makrofajlar, mast hücreleri, yağ hücreleri ve plazma hücreleri de yapısında yer alır. Süngerimsi bir ve plazma hücreleri de yapısında yer alır. Süngerimsi bir yapıda olan dokuda içlerinde az miktarda zemin maddesi yapıda olan dokuda içlerinde az miktarda zemin maddesi bulunan boşluklar vardır. Bu boşluklara areola, boşluklu bulunan boşluklar vardır. Bu boşluklara areola, boşluklu dokuya ise, areolardokuya ise, areolar doku denir. Areolar doku, gevşek bağ doku denir. Areolar doku, gevşek bağ dokusu ile aynı anlamda kullanılabilmektedir. Kollajen, dokusu ile aynı anlamda kullanılabilmektedir. Kollajen, elastik fibriller daha yoğun olmakla beraber, retiküler fibriller elastik fibriller daha yoğun olmakla beraber, retiküler fibriller de zemin maddesinde bulunmaktadır. de zemin maddesinde bulunmaktadır.

2020

Sıkı bağ dokusuSıkı bağ dokusu

• Sıkı bağ dokusu; gevşek bağ dokusundan Sıkı bağ dokusu; gevşek bağ dokusundan içerdiği fibrillerin, hücrelere ve zeminiçerdiği fibrillerin, hücrelere ve zemin maddesine göre daha fazla olmasıyla maddesine göre daha fazla olmasıyla ayrılır. Dokuda en çok bulunan hücre ayrılır. Dokuda en çok bulunan hücre fibroblastlardır. Bağ dokuda bulunan fibroblastlardır. Bağ dokuda bulunan serbest hücreler genellikle bulunmaz. İki serbest hücreler genellikle bulunmaz. İki çeşidi vardır: çeşidi vardır:

• Düzenli sıkı bağ dokusu Düzenli sıkı bağ dokusu

• Düzensiz sıkı bağ dokusu Düzensiz sıkı bağ dokusu

2121

Düzenli sıkı bağ dokuDüzenli sıkı bağ doku

• Düzenli sıkı bağ doku; yapısındaki kollajen fibriller Düzenli sıkı bağ doku; yapısındaki kollajen fibriller düzenli ve paralel demetler halindedir. Yoğun ve düzenli ve paralel demetler halindedir. Yoğun ve düzenli yerleşmiş fibril demetleri dokuda büyük yer düzenli yerleşmiş fibril demetleri dokuda büyük yer kaplar. Kasların kemiklere bağlanma yerleri olan kaplar. Kasların kemiklere bağlanma yerleri olan tendonların yapısı sıkı bağ dokusundadır. tendonların yapısı sıkı bağ dokusundadır. Tendondaki fibriller eğilip, bükülebilir ve çekmeye Tendondaki fibriller eğilip, bükülebilir ve çekmeye karşı dayanıklıdır. Kemikleri kemiklere bağlayan karşı dayanıklıdır. Kemikleri kemiklere bağlayan ligamentlerde kollajen fibriller ve elastik fibriller ligamentlerde kollajen fibriller ve elastik fibriller bulunur. En çok; fasiya (kasların üstünü örten bağ bulunur. En çok; fasiya (kasların üstünü örten bağ dokusu kılıfı), aponörozlar (kasları kaslara bağlayan dokusu kılıfı), aponörozlar (kasları kaslara bağlayan yoğun kollajen fibrillerden oluşan bağ dokusu yoğun kollajen fibrillerden oluşan bağ dokusu örtüsü), (kemik zarı), periosteum (gözakı) gibi örtüsü), (kemik zarı), periosteum (gözakı) gibi yerlerde bulunur.yerlerde bulunur.

2222

Düzensiz sıkı bağ dokuDüzensiz sıkı bağ doku

• Düzensiz sıkı bağ doku; kalın demetler oluşturan Düzensiz sıkı bağ doku; kalın demetler oluşturan kollajen fibrillerin farklı yönlere doğru yerleşim kollajen fibrillerin farklı yönlere doğru yerleşim gösterdiği ve dağınık halde bulunduğu dokudur. gösterdiği ve dağınık halde bulunduğu dokudur. Elastik fibriller de ağ şeklinde bir yapı göstererek Elastik fibriller de ağ şeklinde bir yapı göstererek bu dokuyu destekler. Zemin maddesi düzenli sıkı bu dokuyu destekler. Zemin maddesi düzenli sıkı bağ dokusuna göre daha az yoğunluktadır. bağ dokusuna göre daha az yoğunluktadır. Hücreler, yoğun olarak bulunan fibrillerin arasından Hücreler, yoğun olarak bulunan fibrillerin arasından zorlukla ayırt edilirler. Farklılaşmamış mezenşimal zorlukla ayırt edilirler. Farklılaşmamış mezenşimal hücreler ve makrofajlar dokuda bulunan hücreler ve makrofajlar dokuda bulunan hücrelerdir. Düzensiz sıkı bağ dokusu,dermiste, hücrelerdir. Düzensiz sıkı bağ dokusu,dermiste, birçok organın kapsülünde, sinirlerin etrafındaki birçok organın kapsülünde, sinirlerin etrafındaki kılıfta, idrar yollarını döşeyen epitelin altında ve kılıfta, idrar yollarını döşeyen epitelin altında ve vücudun birçok bölgesinde yer alır vücudun birçok bölgesinde yer alır

2323

Elastik bağ dokuElastik bağ doku

• Elastik bağ doku; bol miktarda elastik fibril Elastik bağ doku; bol miktarda elastik fibril (elastin...) demetlerinin bulunduğu dokudur.(elastin...) demetlerinin bulunduğu dokudur.

• Elastik fibril demetleri paralel şekilde ya da Elastik fibril demetleri paralel şekilde ya da birbirleriyle ilişkili ağlar şeklinde yapılar birbirleriyle ilişkili ağlar şeklinde yapılar oluştururlar. Fibrillerin arasında fibroblast oluştururlar. Fibrillerin arasında fibroblast hücreleri ve kollajen fibriller bulunur. Elastik hücreleri ve kollajen fibriller bulunur. Elastik bağ doku; omurgada omurlar arasındaki bağ doku; omurgada omurlar arasındaki bağlarda, içi boşalabilen organların bağlarda, içi boşalabilen organların duvarlarında, kalbin bazı bölgelerinde ve duvarlarında, kalbin bazı bölgelerinde ve solunum yollarında kısmen bulunursolunum yollarında kısmen bulunur

2424

Retiküler bağ dokuRetiküler bağ doku

• Retiküler bağ doku; çoğunluğu retikülerRetiküler bağ doku; çoğunluğu retiküler fibrillerden oluşan, bunları sentezleyen fibrillerden oluşan, bunları sentezleyen retiküler hücreler ve ince kollajen fibril retiküler hücreler ve ince kollajen fibril ağları bulunduran bağ dokusu çeşididir.ağları bulunduran bağ dokusu çeşididir.

• Bulunduğu organlara destek verir. Bulunduğu organlara destek verir. Karaciğer sinuzoitleri etrafında, timus, Karaciğer sinuzoitleri etrafında, timus, lenf, dalak ve hemapoietik organlarda lenf, dalak ve hemapoietik organlarda retiküler bağ dokusuna rastlanır.retiküler bağ dokusuna rastlanır.