ทนุนยิมเป็นระบบเศรษฐกจิทีเ่ป็นปฏปัิกษ์ตอ่ผูย้ากไรจ้รงิหรอื?

สฤณี อาชวานันทกลุ

http://www.fringer.org/

Book: Republic

30 พฤศจกิายน 2013

งานนี้เผยแพร่ภายใตส้ญัญาอนุญาต Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผูส้รา้งอนุญาตใหท้ าซ ้า แจกจ่าย แสดง และสรา้งงานดดัแปลงจากสว่นใดสว่นหนึ่งของงานน้ีไดโ้ดยเสร ีแต่เฉพาะในกรณีทีใ่หเ้ครดติผูส้รา้ง ไม่น าไปใชใ้นทางการคา้ และเผยแพร่งานดดัแปลงภายใตส้ญัญาอนุญาตแบบเดยีวกนัน้ีเท่านัน้

2

“Capitalism takes more people out of poverty than aid.”

- Bono

‘จบ ป.4 ก็เป็นเศรษฐไีด’้

พันธร์บ ก าลา (ชายสีห่มีเ่กี๊ยว)

สจุนิดา เชดิชยั (เจ๊เกยีว)

ระบบทนุนยิมท าใหค้นหายจนมากกวา่ระบบอืน่

4

...แตถ่า้ขาดการก ากบัก็สรา้งปัญหามากมาย

5

“The Occupy Wall Street movement… highlights the need to restore basic capitalist principles like accountability.”

“Capitalism is so successful an economic system partly because of an internal discipline that allows for loss and even bankruptcy. It’s the possibility of failure that creates the opportunity for triumph. Yet many of America’s major banks are too big to fail, so they can privatize profits while socializing risk… Their platform seems to be socialism for

tycoons and capitalism for the rest of us.”

6

“To put it another way, this is a chance to save capitalism from crony capitalists.”

- Nicholas Kristof

“พลเมอืง” กบั “พลเมอืงด”ี

• “พลเมอืง” ม ี“สงักดั” และ “สทิธ”ิ ในชมุชนและสงัคม

• “พลเมอืงด”ี คอืคนทีร่ว่มทกุขร์ว่มสขุ ชว่ยเหลอืเจอืจานสงัคมหรอืชมุชนทีต่นเป็นสมาชกิ ไมใ่ชค่ดิถงึแตต่วัเอง

7 ทีม่า: http://www.pantip.com/cafe/chalermthai/topic/A11195934/A11195934.html

ธรุกจิเป็น “พลเมอืง” ในแงใ่ดบา้ง? (1) • ธรุกจิเป็นสว่นหนึง่ของสงัคม ธรุกจิขาดสงัคมไมไ่ดเ้หมอืนกบัทีค่น

ขาดน ้าและอากาศไมไ่ด ้แตส่งัคมก็พึง่พาธรุกจิดว้ย

• ธรุกจิไมใ่ชพ่ลเมอืงแบบทีค่นเป็นพลเมอืง – ไมม่หีนังสอืเดนิทาง

ไมม่สีทิธอิอกเสยีงเลอืกตัง้ แตม่สีทิธบิางอยา่งเหมอืนกบัคน เชน่

สทิธใินการบรจิาคเงนิอดุหนุนพรรคการเมอืง

มมุมอง 3 มมุเกีย่วกบั “การเป็นพลเมอืงของธรุกจิ”

1) มมุจ ากดั (limited view) – การเป็นพลเมอืง หมายถงึการทีธ่รุกจิ

ท าการกศุล (corporate philanthropy) ในชมุชนทีต่นประกอบ

ธรุกจิ ท าตวัเป็น “พลเมอืงด”ี ดว้ยการบรจิาคเงนิใหก้บัองคก์รการ

กศุล จัดงานแขง่กฬีา แจกทนุการศกึษา ฯลฯ 8

ธรุกจิเป็น “พลเมอืง” ในแงใ่ดบา้ง? (2) 2) มมุเทา่เทยีม (equivalent view) – “การเป็นพลเมอืง” ของธรุกจิ

หมายถงึการแสดงความรับผดิชอบของธรุกจิตอ่สงัคม (ซี

เอสอาร)์ ปัจจบุนับรษัิท นักวเิคราะห ์ทีป่รกึษา และสือ่สว่นใหญ่

มองการเป็นพลเมอืงของธรุกจิในมมุนี ้โดยมองวา่การเป็น

พลเมอืงดขีองธรุกจิม ี4 ระดบัเชน่เดยีวกบัซเีอสอาร ์น่ันคอื มี

ความรับผดิชอบทางเศรษฐกจิ กฎหมาย จรยิธรรม และการกศุล

3) มมุขยาย (extended view) – มอง “การเป็นพลเมอืง” จากมมุ

ทางการเมอืง เชน่ การอา้งสทิธพิลเมอืงของภาคธรุกจิ การให ้

ธรุกจิมสีว่นรว่มในกลไกธรรมาภบิาลโลก หรอืการเปิดใหธ้รุกจิ

รว่มกบัรัฐในการคุม้ครองและหนุนเสรมิสทิธพิลเมอืงของปัจเจก

ผูเ้ชีย่วชาญบางทา่นเรยีกการเป็นพลเมอืงในมมุนีว้า่ “ไกลกวา่ซี

เอสอาร”์ (beyond CSR) หรอื “ซเีอสอารท์างการเมอืง” 9

กอ่นหนา้นีม้แีนวคดิทีห่ลากหลาย...

• “การเป็นพลเมอืงด”ี มักถกูใชใ้นความหมาย “ชว่ยเหลอื

สงัคม” เชน่ บรจิาคเงนิ/สิง่ของ/ลงแรงชว่งวกิฤตนิ ้าทว่ม

• “ซเีอสอาร”์ มักถกูใชใ้นความหมาย “คนืก าไรสูส่งัคม/

ชมุชน” เพยีงมติเิดยีว เนน้การท ากจิกรรมการกศุลตา่งๆ

โดยเฉพาะในชมุชนทีไ่มไ่วว้างใจธรุกจิ

• “ธรุกจิทีย่ั่งยนื” มักถกูใชใ้นความหมาย “การท าธรุกจิที่

สอดคลอ้งกบัหลักการพัฒนาทีย่ั่งยนื” คอืไมล่ดิรอน

คณุภาพชวีติของคนรุน่หลัง เนน้ดา้นสิง่แวดลอ้ม

10

…แตปั่จจบุนัก าลงัหลอมรวมและยกระดบั

รายงาน "Corporate citizenship: Profiting from a

sustainable business" ปี 2008 โดย Economist

Intelligence Unit นยิาม “การเป็นพลเมอืงของธรุกจิ” วา่

11

“การก้าวข้ามการกศุล (philanthropy) และการปฏิบติัตามกฎหมาย (compliance) ไปสู่การจดัการกบัผลกระทบต่อสงัคมและส่ิงแวดล้อมของธรุกิจ รวมถึงการมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจ

“พลเมืองภาคธรุกิจ” ไม่เพียงแต่มีความรบัผิดต่อผูถื้อหุ้นเท่านัน้ หากแต่ยงัมีความรบัผิดต่อผูมี้ส่วนได้เสียอ่ืนๆ อาทิ พนักงาน ผูบ้ริโภค คู่ค้า ชมุชนท้องถ่ิน และสงัคมส่วนรวม”

จาก CSR สู ่CSV (creating shared value)

12 ทีม่า: ผูเ้ขยีนแปลจาก Michael Porter และ Mark Kramer, “Creating Shared Value,” Harvard Business Review, January-

February 2011. ดาวนโ์หลดไดจ้าก http://www.fsg.org/tabid/191/ArticleId/241/Default.aspx

CSR CSV คณุค่า: การท าด ี

การเป็นพลเมอืง, การกุศล, ความยัง่ยนื

ท าตามอ าเภอใจ หรอืเป็นปฏกิริยิาต่อแรงกดดนัจากภายนอก

แยกจากการมุง่ท าก าไรสงูสดุ

วาระถูกก าหนดดว้ยภาระการรายงานและรสนิยมสว่นตวั

ผลกระทบถูกจ ากดัดว้ยรอยเทา้ธุรกจิและงบซีเอสอาร ์

คณุคา่: ประโยชน์ต่อสงัคมและสิง่แวดลอ้มเทยีบกบัตน้ทุนทีเ่สยีไป

ธุรกจิกบัชมุชนสรา้งคณุคา่รว่มกนั

เป็นหวัใจของความสามารถในการแขง่ขนั

เป็นหวัใจของการท าก าไรสงูสดุ

วาระถูกก าหนดจากภายในองคก์ร

ปรบัเปลีย่นงบการลงทุนและการใชจ้่ายของทัง้บรษิทั

จาก “การจัดการ” สู ่“การรว่มมอื”

13

ไมเ่ป็นเอกภาพ แบง่ตามสายงาน เน้นการบรหิารจดัการความสมัพนัธ ์ เน้นการบรหิารความเสีย่งและลดแรง

กดดนัจากภายนอก เชื่อมโยงกบัเป้าหมายทางธุรกจิระยะสัน้ ปฏบิตัอิยา่งไมเ่ป็นเอกภาพ เชน่ ฝา่ย

ลกูคา้สมัพนัธด์แูลลกูคา้ดว้ยแนวทางหน่ึง ฝา่ยชุมชนสมัพนัธด์แูลชุมชนดว้ยอกีแนวหน่ึง ขึน้อยูก่บัความสนใจของแต่ละฝา่ยและสไตลข์องผูจ้ดัการแต่ละคน

บรูณาการทัง้องคก์ร เน้นการสรา้งความสมัพนัธ ์ เน้นการสรา้งโอกาสและผลประโยชน์

รว่มกนั เชื่อมโยงกบัเป้าหมายทางธุรกจิระยะ

ยาว มแีนวทางปฏบิตัเิป็นเอกภาพทัง้องคก์ร

ผลกัดนัดว้ยเป้าหมายทางธุรกจิ พนัธกจิทางสงัคม และคุณคา่ขององคก์ร

การรว่มมือกบัผูมี้ส่วนได้เสีย การจดัการผูมี้ส่วนได้เสีย

14

ธรุกจิทีย่ัง่ยนื: “สมดลุ” / “สงักดั” / “ผกูพัน”

CEMEX: บา้นเพือ่คนจน • CEMEX บรษัิทขายวสัดกุอ่สรา้งทีใ่หญท่ีส่ดุ

ในโลก รเิริม่โครงการ “Patrimonio Hoy” ในปี 1998 เพือ่บกุตลาดผูม้รีายไดน้อ้ย

• ใชน้วตักรรม “วงจรออม-กู”้ และชว่ยเรือ่งชา่งและสถาปนกิ ชว่ยใหค้นจนสรา้งบา้นได ้เร็วกวา่ปกต ิ3 เทา่ และถกูกวา่ 3 เทา่

• ในเวลา 1 ทศวรรษ ปลอ่ยกูไ้มโครเครดติ $135 ลา้น ชว่ยใหค้นกวา่ 1.3 ลา้นคนในทวปีอเมรกิาใตม้บีา้นทีม่คีณุภาพ

• 29% ของลกูคา้ใชบ้า้นท าธรุกจิขนาดเล็ก

• ไดรั้บรางวลั 2006 World Business Award จาก the International Chamber of Commerce และ United Nations HABITAT Business Award ในปี 2009 15

The Body Shop: business as activist

16

The Body Shop: business as activist

17

“All through history, there have always

been movements where business was

not just about the accumulation of

proceeds but also for the public good.”

- Anita Roddick

“I want to work for a company

that contributes to and is part of

the community. I want

something not just to invest in. I

want something to believe in.”

- Anita Roddick

วถิ ี“ไตรก าไรสทุธ”ิ ของ Novo Nordisk

• กอ่ตัง้ปี 1923 ทีเ่ดนมารก์ ปัจจบุนัเป็นผูน้ าโลกดา้นการดแูลผูป่้วยโรคเบาหวาน

• พนักงาน 30,000 คน มสี านักงานใน 76 ประเทศทั่วโลก

• โครงการ Changing Diabetes ตอ่กรกบัเบาหวานในประเทศก าลังพัฒนา เนน้ดา้นการป้องกนัและเขา้ถงึยา

18

วถิขีอง Novo Nordisk (ตอ่)

• โครงการ TakeAction! สนับสนุนให ้พนักงานของบรษัิทท างานอาสาในเวลางาน โดยเฉพาะดา้นการใหค้วามรูเ้รือ่งการป้องกนัโรคเบาหวานในชมุชนทอ้งถิน่

19

“Pull factor” : “ตลาดคนจน” $5 ลา้นลา้น

20

• ทัว่โลกมคีนทีม่รีายไดต้ า่กวา่

$2 ตอ่วนั 4 พันลา้นคน

รายไดน้อ้ย แตม่จี านวนมาก

• ถา้บกุ “ตลาดคนจน” ส าเร็จ ก็

จะไดก้ าไรและชว่ยสงัคม

(ชว่ยคนจน) ไปพรอ้มกนั

Source: IFC and World Resources Institute, “The Next Four Billion –Market Size and Business Strategy at the Base Of The Pyramid” 2007

ธรุกจิแกปั้ญหาความยากจนได!้

22

ตวัอยา่ง “นายทนุเพือ่คนจน”

23

การสรา้งนวตักรรมในตลาด BOP

1. การตัง้ราคา ไมใ่ชแ่คต่ัง้ราคาใหถ้กูทีส่ดุแตต่อ้งคดิถงึราคาทีส่รา้งคณุคา่ใหล้กูคา้มากทีส่ดุ รูส้กึวา่คุม้คา่ทีส่ดุ

2. นวัตกรรมตอ้งอาศยัการคดิคน้ทางออกใหม่ๆ ไมใ่ช่

คาดหวังวา่เทคโนโลยเีกา่จะแกปั้ญหาของลกูคา้ตลาดลา่งได ้

3. ในเมือ่ตลาดลา่งเป็นตลาดใหญม่าก ทางออกจะตอ้งสามารถขยายตลาดได ้และสามารถเคลือ่นยา้ยขา้มประเทศ ขา้มวัฒนธรรมและขา้มภาษาได ้

การสรา้งนวตักรรมในตลาด BOP

4. นวัตกรรมทัง้หมดตอ้งเนน้การใชท้รัพยากรอยา่งประหยัด ตลาดพัฒนาแลว้คุน้ชนิกบัการใชท้รัพยากรอยา่งสิน้เปลอืง แตถ่า้ผูบ้รโิภคตลาดลา่ง ใชท้รัพยากรเทา่กบัผูบ้รโิภคในประเทศพัฒนาแลว้ ซึง่เป็นประเทศทีม่ีประชากรนอ้ยกวา่ โลกก็จะไมส่ามารถรองรับการใช ้

ทรัพยากรทัง้หมดได ้

5. การพัฒนาสนิคา้และบรกิารจะตอ้งตัง้ตน้จากความเขา้ใจอยา่งลกึซึง้ในฟังกช์นั ไมใ่ชแ่คร่ปูแบบ

6. นวัตกรรมเชงิกระบวนการ (Process Innovations) ส าคญัในตลาดลา่งพอๆ กบันวัตกรรมเชงิผลติภัณฑ ์(Product Innovations)

การสรา้งนวตักรรมในตลาด BOP

7. การลดระดบัทักษะทีจ่ าเป็นตอ่การใชส้นิคา้และบรกิาร (Deskilling) เป็นเรือ่งส าคญั การออกแบบสนิคา้และบรกิารส าหรับตลาดลา่งจะตอ้งค านงึถงึระดบัทักษะ, สาธารณูปโภคพืน้ฐานทีข่าดแคลน และความยากล าบากในการเขา้ถงึบรกิารในพืน้ทีท่รุกนัดาร

8. กญุแจส าคญัคอืการใหก้ารศกึษาแกล่กูคา้เกีย่วกบัวธิใีชผ้ลติภัณฑ ์

9. ผลติภัณฑจ์ะตอ้งใชก้ารไดใ้นสภาพแวดลอ้มที่ยากล าบาก

การสรา้งนวตักรรมในตลาด BOP

10. การวจัิยและพัฒนา Interface เป็นเรือ่งส าคญั

11. นวัตกรรมจะตอ้งไปถงึตวัผูบ้รโิภค

12. การพัฒนาสนิคา้จะตอ้งเนน้ Platform ทีย่ดืหยุน่พอทีจ่ะเพิม่ Feature ใหม่ๆ เขา้ไปได ้

สูย่คุ “เศรษฐกจิแหง่คณุคา่”?

“ In the 19th century, we were making money with money. In the 21st century, I believe and hope that we will use values to create value.”

- Oliver Le Grand , Chairman of the Board of

Cortal (a subsidiary of BNP Paribas)

“[There is] No Place To Hide for the Irresponsible Business”

- Financial Times headline,

29 September 2003

28

29

“You never change things by fighting the existing reality.

To change something, build a new model

that makes the existing model obsolete.”

- R. Buckminster Fuller -

“คณุไมม่วีันเปลีย่นอะไรก็ตามดว้ยการตอ่กรกบั

ความจรงิทีเ่ป็นอยู ่

ถา้คณุอยากเปลีย่นอะไรก็ตาม จงไปสรา้งโมเดลใหม ่

ทีท่ าใหโ้มเดลเดมิลา้สมัย”

- อาร.์ บคัมนิสเตอร ์ฟลุเลอร ์-