Κεφ.13 Η μεταστροφή των μεγάλων δυνάμεων

Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο

Όπως είδαμε (Κεφ.2 Η εξέγερση στην Μολδοβλαχία) οι Μεγάλες Δυνάμεις στο συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας στο Λάιμπαχ (αρχές 1821) καταδίκασαν την εξέγερση στην Μολδοβλαχία.

Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Επανάστασης (1821-1822) οι Μεγάλες Δυνάμεις κράτησαν σταθερά αρνητική στάση απέναντί της.

Η πολιτική τους καθορίστηκε:

Από τα επιμέρους συμφέροντα κάθε χώρας και

από την κοινή επιθυμία τους να εμποδίσουν τη διάλυση του οθωμανικού κράτους, γεγονός που φοβούνταν ότι θα προκαλούσε πανευρωπαϊκό πόλεμο και επέκταση των επαναστατικών ιδεών και σε άλλες χώρες.

Γελοιογραφία της εποχής για το συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας στην Βερόνα (1822).

Το τέταρτο συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 1822 στη Βερόνα της Ιταλίας. Αντιπροσωπεία των επαναστατημένων Ελλήνων πήγε στην ιταλική πόλη, προκειμένου να εκθέσει τις ελληνικές θέσεις, αλλά δεν έγινε δεκτή. Το συνέδριο καταδίκασε την ελληνική Επανάσταση, τη χαρακτήρισε όμως ως «μεγάλο πολιτικό γεγονός». Ήταν η τελευταία φορά που η Ιερή Συμμαχία εμφανίσθηκε ενωμένη ως προς το Ελληνικό Ζήτημα.

Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει από τον τρίτο χρόνο της Επανάστασης. Το 1823, ο νέος Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Κάνιγκ, εκτιμώντας ότι ένα δυναμικό ελληνικό κράτος θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο συνεργάτη της Αγγλίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, αναθεώρησε την πολιτική της χώρας του και αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη.

Ταυτόχρονα εκδόθηκαν (1823 & 1825) τα δυο δάνεια της Αγγλίας προς την Ελλάδα. Με τα δάνεια αυτά η ελληνική κυβέρνηση δεσμευόταν πολιτικά και οικονομικά από τη Αγγλία. Ταυτόχρονα όμως ο δανεισμός ήταν από την πλευρά της Αγγλίας μια έμμεση πράξη αναγνώρισης της ελληνικής κυβέρνησης.

Τζορτζ Κάνιγκ (G. Cannig) 1770-1827, υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας

Η αλλαγή της στάσης της Αγγλίας οδήγησε και στην αλλαγή της ρωσικής πολιτικής. Η Ρωσία ήταν ο κύριος ανταγωνιστής της Αγγλίας και δεν ήθελε να αφήσει την πρωτοβουλία όλων των κινήσεων στην Αγγλία.

Αυτός ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων θα βοηθήσει την Ελληνική Επανάσταση, αλλά θα έχει ως αρνητική συνέπεια τη συνεχή παρέμβαση των ξένων στις ελληνικές υποθέσεις και την εξάρτηση των Ελλήνων από τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα άλλων χωρών.

Γελοιογραφία που απεικονίζει τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής να «κατασπαράζουν» την Οθωμανική Αυτοκρατορία

Το κλίμα στην Ευρώπη άλλαξε, διότι τα συμφέροντα των μεγάλων Δυνάμεων μπορούσαν να υλοποιηθούν καλύτερα από ένα ελεγχόμενο ελληνικό κράτος.

Παράλληλα το φιλελληνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, άσκησε ευνοϊκές για τους Έλληνες πιέσεις στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ταυτόχρονα χρησιμοποιήθηκε από αυτές για την πολιτική και ιδεολογική χειραγώγηση των επαναστατημένων.

O Ευγένιος Ντελακρουά θεωρείται κατ’ εξοχήν «φιλέλληνας ζωγράφος» o οποίος έχοντας ως πηγή έμπνευσης τα ποιήματα του Μπάιρον φιλοτέχνησε εμβληματικές παραστάσεις, που θεωρήθηκαν φιλελληνικά μανιφέστα.

Τον Ιούλιο του 1827, υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου (Ιουλιανή συνθήκη):

Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν ότι οι δυο εμπόλεμες πλευρές (Έλληνες και Οθωμανοί) υποχρεωτικά θα κάνουν ανακωχή και θα αρχίσουν διαπραγματεύσεις για αυτονομία της Ελλάδας. Οι Οθωμανοί δεν δέχονται τη συνθήκη.

Η αδιάλλακτη στάση τους οδηγεί στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827) όπου οι στόλοι Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας νίκησαν και κατέστρεψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Αμέσως μετά ξεκινάει Ρωσοτουρκικός πόλεμος που τελειώνει με ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου 1827

Χάρτης της περιοχής του κόλπου του Ναβαρίνου

Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν τις Μεγάλες δυνάμεις να υπογράψουν το 1830 το Πρωτόκολλο του Λονδίνου όπου αποφασίστηκε η ανεξαρτησία της Ελλάδας.

Το 1832 με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης ρυθμίστηκαν και τα σύνορα του νέου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους που περιελάμβαναν την Πελοπόννησο, την Εύβοια, τις Κυκλάδες και τη Στερεά Ελλάδα μέχρι τη γραμμή Παγασητικού – Αμβρακικού.

Το ελληνικό κράτος σύμφωνα με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης