Κεφ.7 Ο Μακεδονικός αγώνας (1904-1908)

Ο Μακεδονικός αγώνας ήταν ένας ανορθόδοξος πόλεμος που κράτησε περίπου 4 χρόνια (1904-1908) και έγινε στη Μακεδονία (που τότε ήταν μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) μεταξύ κυρίως ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων.

Από τη στιγμή που έγινε αντιληπτό ότι η σημαντική αυτή επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα ήταν η επόμενη εδαφική της απώλεια, Βούλγαροι και Έλληνες άρχισαν να ανταγωνίζονται και να διεκδικούν την περιοχή.

Η διοικητική διαίρεση του γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας κατά την οθωμανική περίοδο

Οι Βούλγαροι ήθελαν την αυτονομία της Μακεδονίας, για να μπορέσουν ύστερα να πετύχουν την προσάρτησή της.

Άρχισαν τότε να στέλνουν στη Μακεδονία αντάρτες (κομιτατζήδες) και πράκτορες, που πίεζαν τους κατοίκους, ιδίως τους ιερείς και τους δασκάλους, να δηλώσουν ότι ήταν εξαρχικοί, ότι δηλαδή ανήκαν στην ανεξάρτητη βουλγαρική εκκλησία.

Εξαιτίας της δράσης των Βουλγάρων εξαρχικών κινδύνευαν άμεσα οι ελληνικές κοινότητες της περιοχής και κατά συνέπεια και οι μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεων από την πλευράς της Ελλάδας στα βόρεια σύνορά της.

O Αποστόλ Πέτκωφ, Βούλγαρος κομιτατζής που έδρασε την περίοδο του μακεδονικού αγώνα.

H πρώτη ελληνική ενέργεια ήταν η μυστική αποστολή στη Μακεδονία αξιωματικών του ελληνικού στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς, για να εκτιμήσουν επιτόπου την κατάσταση.

Στις αρχές του 1904 αφού περιηγήθηκαν στη μακεδονική επαρχία σχημάτισαν την άποψη ότι η κατάσταση και οι συσχετισμοί όπως είχαν ήδη διαμορφωθεί εκεί μόνο με βίαιη αντίδραση μπορούσαν να ανατραπούν.

Θεώρησαν πως έπρεπε άμεσα να μπουν στη Μακεδονία ένοπλα σώματα, οργανωμένα από την Ελλάδα, με ηγεσία έμπειρων και αποφασισμένων αξιωματικών, που θα επιδίωκαν την οργάνωση τοπικών αντάρτικων σωμάτων.

Ο Λάμπρος Κορομηλάς (1856 - 1923), Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, υπήρξε μια από τις σημαντικές προσωπικότητες του Μακεδονικού Αγώνα.

Από το Μάιο του 1904 μέχρι το καλοκαίρι του 1906 οργάνωσε και συντόνισε τις δραστηριότητες των ελληνικών σωμάτων στο βιλαέτι της Θεσσαλονίκης.

Από τον Αύγουστο του 1904 ο Παύλος Μελάς ανέλαβε γενικός αρχηγός των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων της δυτικής Μακεδονίας. Τον ίδιο μήνα με μια ομάδα ανταρτών από την Κρήτη πέρασε τα σύνορα.

Τον Οκτώβριο της ίδια χρονιάς σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια συμπλοκής με τουρκικό στρατιωτικό τμήμα. O θάνατός του προκάλεσε το ενεργότερο ενδιαφέρον της ελληνικής κυβέρνησης για τη Μακεδονία και ενεργοποίησε πολλούς συναδέλφους του στρατιωτικούς.

Παύλος Μελάς (πίνακας του Γ. Ιακωβίδη)

Tα επόμενα χρόνια οι αντιπαραθέσεις συντηρήθηκαν. Πάντως η έντονη βουλγαρική παρουσία και δράση των προηγούμενων ετών είχε αντιμετωπιστεί και τα πατριαρχικά χωριά (χωριά πιστά στο Πατριαρχείο τησ Κων/πολης) είχαν προστατευθεί.

Οι Έλληνες αντιμετώπισαν αποτελεσματικά τη βουλγαρική απειλή. Οι ελληνικές κοινότητες και οι πολιτιστικοί σύλλογοι, το Οικουμενικό πατριαρχείο και οι μητροπόλεις, η ελληνική κυβέρνηση και τα προξενεία στη Μακεδονία ενίσχυσαν τα ελληνικά σχολεία της περιοχής και περιφρούρησαν τις εκκλησίες της.

Χάρτης του Γεωγραφικού Ινστιτούτου της Ρώμης που δείχνει τα σχολεία, τις εκκλησίες και τα μοναστήρια στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία κατά την περίοδο που εξετάζουμε. Με κόκκινο χρώμα σημειώνονται τα ελληνικά ιδρύματα, με άλλα χρώματα των λοιπών βαλκανικών κρατών.

Με το ξέσπασμα του κινήματος των Νεότουρκων το 1908 οι ελληνοβουλγαρικές συγκρούσεις στη Μακεδονία κατά βάση σταμάτησαν. Σε αυτό βοήθησε η αρχική τους υπόσχεση για ισότητα ανάμεσα στις διάφορες εθνότητες αλλά κυρίως τα αυστηρά μέτρα που έλαβαν για την διατήρηση της τάξης στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας.

Βεβαίως η δραστηριότητα των Βουλγαρικών και των ελληνικών ένοπλων σωμάτων δεν έληξε ολότελα. Το ζήτημα λύθηκε οριστικά λίγα χρόνια αργότερα με τους Βαλκανικούς Πολέμους, οπότε και κρίθηκε οριστικά η τύχη των πληθυσμών και των εδαφών της Μακεδονίας.

Σώμα Χιωτών απο την Ανώπολη Σφακίων που συμμετείχε στον Μακεδονικό αγώνα