Kraška erozija

Ivona Biočanin I8

• Kraška erozija predstavlja hemijski

proces nastajanja oblika reljefa

delovanjem vode na lako

rastvorljive stene-krečnjak, gips i

dolomit.

• Kraški oblici se, prema mestu

formiranja, dele na površinske i

podzemne.

Površinski erozivni kraški oblici

• Škrape

• Vrtače

• Uvale

• Kraška polja

Škrape• Uske paralelne brazde dubine od nekoliko

centimetara do nekoliko metara izmeĎu kojih su oštri

grebeni.

• Velika površina zahvaćena škrapama naziva se

škrapar ili ljuti kras.

Vrtače• Zatvorena okruglasta udubljenja u krečnjaku,

prečnika do 200m i dubine 5-10m.

• Predeo sa velikim brojem vrtača naziva se boginjavi

kras.

Uvale• Izdužena udubljenja u krečnjaku dužine nekoliko

kilometara i širine do nekoliko stotina metara.

• Nastaju spajanjem više vrtača ili proširivanjem

nekadašnjih dolina usečenih u krečnjacima.

Kraška polja• Imaju oblik velikih kotlina strmih strana i zaravnjenog

dna dužine do 60 km, a širine 10-15 km.

• Nastaju kao poligenetski oblici (delovanjem kraske

erozije u tektonskim rasedima ili ugibima) ili redje

spajanjem uvala.

Podzemni erozivni kraški oblici

• Ponori

• Jame

• Pećine

• Prerasti

Ponori

• Predstavljaju pukotinu na dnu vrtače ili

kraškog polja gde poniru površinski tokovi.

Jame

• Podzemni kraški

oblici u vidu

vertikalnih kanala.

• Mogu biti duboke i do

nekoliko stotina

metara.

Pećine

• Sastoje se od mahom horizontalnih kanala

prolaza i dvorana rasporeĎenih u više

nivoa.

• Nastaju mehaničkim i hemijskim

delovanjem vode (reke ponorice)

• Često su ukrašene pećinskim nakitom.

• Najduža pećina na svetu je Mamut pećina

u SAD (590 km).

Mamut pećina

Prerasti

• Posebni kraški oblici,

prirodni mostovi iznad

reka nastali urušavanjem

tavanica nekadašnjih

pečina.

• Veoma su retki, ali ih u

Srbiji ima 12.

Akumulativni kraški oblici

• Taloženjem kalcijum-karbonata u koritima reka uz

pomoć mahovine nastaju bigrane prečage i barijere.

Na njima nastaju vodopadi ili se uzvodno od njih

formiraju mala jezera.

• Taloženjem kalcijum-karbonata u pećinama nastaje

pećinski nakit.

• Sa tavanice vise stalaktiti, a na podovima nastaju

stalagmiti, koji se mogu spojiti i formirati pećinski

stub.

• Pećinski nakit se može formirati i u obliku

zavesa, draperija i travertinskih slivova.

• Predeo sa velikim naslagama čistog krečnjaka u

kojem su razvijenu svi kraški oblici naziva se potpuni

kras ili holokras (Dinarski kras), a predeo sa velikom

kolicinom nerastvorljivih komponenti sa slabije

izrazenim kraškim oblicima reljefa nepotpuni kras ili

merokras (okolina Beograda, Sremčica)