HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ – HÀNH CHÍNH

QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH

________________________

TIỂU LUẬN MÔN KINH TẾ HỌC VĨ MÔ

VÀ SỰ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Đề tài mới 2015: Lạm phát và những biện pháp ngăn ngừa lạm phát

trong

điều hành nền kinh tế quốc dân.

Năm 2015

1

LỜI NÓI ĐẦU

Sau một thời gian dài bị lãng quên, gần đây lạm phát ở Việt nam lại bắt đầu

được một số các nhà kinh tế trong nước và ngoài nước đưa ra tranh luận. Sở dĩ vấn

đề này được quan tâm vì gần đây chỉ số giá tiêu dùng trong nền kinh tế tăng đột

biến trong nửa đầu năm nay, CPI tăng 7,2% và dự đoán có thể còn tiếp tục tăng vào

những tháng cuối năm ở mức hai con số là hoàn toàn có thể. Điều này đã vượt qua

kế hoạch kiềm chế lạm phát ở mức 5% như kế hoạch đầu năm của Quốc Hội.

Chính phủ cũng có nhiều cuộc hội thảo với sự tham gia của nhiều cơ quan như

Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Viện Quản lý Kinh tế Trung ương, Quỹ Tiền

tệ Quốc tế (IMF) nhằm tìm ra nguyên nhân của sự tăng giá và tìm kiếm những giải

pháp cho việc ổn định giá cả trong thời gian tới. Cuộc tranh luận hiện nay xoay

quanh vấn đề liệu sự tăng giá này có phải là lạm phát không? Nguyên nhân dẫn đến

tăng giá hiện nay có gì khác so với nguyên nhân tăng giá vào những năm 80? Có

một vài cách giải thích khác nhau về vấn đề này. Một số thiên về quan điểm của

phái trọng tiền (monetarist), cho rằng tăng giá hiện nay là do tăng tiền và không có

gì khác nhau giữa việc tăng giá vào những thập niên 80 so với hiện nay và trách

nhiệm này thuộc về Ngân hàng Nhà nước. Một số khác thiên về phái cơ cấu

(structuralist), cho rằng tăng giá hiện nay là do tăng chi phí sản xuất mà nó bắt

nguồn từ yếu tố khách quan bên ngoài, việc tăng giá này chỉ nhất thời nên không

cần phải có những chính sách cấp bách. Tiểu luận này tập trung vào xem lại nền

tảng của lý thuyết truyền thống về lạm phát và xem xét lý thuyết này trong bối cảnh

dữ liệu của Việt nam hiện nay. Kết quả của nghiên cứu này nhằm làm rõ nguyên

nhân của sự tăng giá về mặt lý thuyết và thảo luận thực tế Việt Nam hiện nay. Trên

cơ sở đó có một vài biện pháp chính sách đề nghị để cắt giảm tăng giá.

2

NỘI DUNG

I. Định nghĩa lạm phát:

Định nghĩa được nhiều người chấp nhận cho rằng lạm phát là sự gia tăng liên

tục của mức giá tổng quát. Tuy vậy, vẫn có một số ý kiến bất đồng cho rằng lạm

phát là phát hành tiền quá mức và do vậy chỉ gọi là lạm phát khi mà mức giá tổng

quát tăng bắt nguồn do tăng suất tăng cung tiền. Những ý kiến này cho rằng một số

cú sốc về phía cung hoặc phía cầu làm tăng mức giá tổng quát, chẳng hạn như tăng

tiền lương, tăng giá hàng hoá nhập khẩu, tăng giá lương thực phẩm thì không thể

gọi là lạm phát. Để xác định trong nền kinh tế có lạm phát thực sự hay không,

những ý kiến này cho rằng cần phải loại trừ những yếu tố trên khi phân tích xu

hướng của mức giá tổng quát.

Trong phân tích dài hạn, những lập luận trên không có gì mâu thuẫn nhau.

Về lý thuyết, mức giá tổng quát tăng khi tổng cung giảm hoặc tổng cầu tăng. Tổng

cung giảm có thể do cú sốc bất lợi về công nghệ, cung lao động giảm hoặc là giá

của yếu tố sản xuất tăng. Nhưng tổng cung giảm không gây ra sự tăng giá liên tục

trừ khi chúng được tiếp ứng bởi Ngân hàng Trung ương bằng cách tăng lượng tiền

liên tục. Tương tự, tổng cầu tăng có thể là do tăng tiêu dùng chính phủ, giảm thuế

hoặc do tăng cung tiền. Việc tăng tiêu dùng và giảm thuế của chính phủ là có giới

hạn nên không thể gây ra sự tăng giá liên tục chỉ trừ khi sự thâm hụt trong ngân

sách được tài trợ bằng cách phát hành tiền liên tục. Trong trường hợp này chỉ có

một yếu tố không có giới hạn là suất tăng cung tiền. Do vậy, có thể có nhiều yếu tố

làm tăng giá nhưng khi bàn đến lạm phát trong dài hạn, các nhà kinh tế thường đề

cập đến suất tăng cung tiền như là nguyên nhân của lạm phát. Khi xác định nền

kinh tế có lạm phát hay không, người ta quan tâm đến xu hướng tăng giá tổng quát

chứ không phải sự dao động đột ngột trong mức giá tổng quát.

3

II. Cách đo lường lạm phát:

Lạm phát được đo lường bằng tỷ lệ lạm phát mà nó là suất tăng của mức giá

tổng quát theo thời gian. Vấn đề đặt ra trước tiên là mức giá tổng quát được tính

toán như thế nào?

Hai thước đo thông dụng phản ánh mức giá tổng quát là chỉ số giá tiêu dùng

(CPI) và chỉ số điều chỉnh GDP (GDP deflator). Chỉ số giá tiêu dùng là một tỷ số

phản ánh giá của rổ hàng hoá trong nhiều năm khác nhau so với giá của cùng rổ

hàng hoá đó trong năm gốc. Chỉ số giá này phụ thuộc vào năm được chọn làm gốc

và sự lựa chọn rổ hàng hoá tiêu dùng. Nhược điểm chính của chỉ số này là mức độ

bao phủ cũng như sử dụng trọng số cố định trong tính toán. Mức độ bao phủ của

chỉ số giá này chỉ giới hạn đối với một số hàng hoá tiêu dùng và trọng số cố định

dựa vào tỷ phần chi tiêu đối với một số hàng hoá cơ bản của người dân thành thị

mua vào năm gốc. Những nhược điểm mà chỉ số này gặp phải khi phản ánh giá cả

sinh hoạt là (1) không phản ánh sự biến động của giá hàng hoá tư bản; (2) không

phản ánh sự biến đổi trong cơ cấu hàng hoá tiêu dùng cũng như sự thay đổi trong

phân bổ chi tiêu của người tiêu dùng cho những hàng hoá khác nhau theo thời gian.

Chỉ số điều chỉnh GDP là loại chỉ số có mức bao phủ rộng nhất. Nó bao gồm tất cả

các hàng hoá và dịch vụ được sản xuất trong nền kinh tế và trọng số tính toán được

điều chỉnh tùy thuộc vào mức độ đóng góp tương ứng của các loại hàng hoá và dịch

vụ vào giá trị gia tăng. Về mặt khái niệm, đây là chỉ số đại diện tốt hơn cho việc

tính toán tỷ lệ lạm phát trong nền kinh tế. Tuy nhiên, chỉ số giá này không phản ánh

trực tiếp sự biến động trong giá hàng nhập khẩu cũng như sự biến động của tỷ giá

hối đoái. Nhược điểm chính của chỉ số giá này là không thể hiện được sự thay đổi

của chất lượng hàng hoá khi tính toán tỷ lệ lạm phát và chỉ số không phản ánh được

sự biến động giá cả trong từng tháng.

Việt Nam trong những năm qua cũng sử dụng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) để

tính tỷ lệ lạm phát và sử dụng nó cho mục đích điều hành chính sách tiền tệ. Ngoài

những nhược điểm như phân tích ở trên, chỉ số này không phản ánh được tình hình

4

lạm phát khi mà nó thường xuyên dao động. Sự dao động trong ngắn hạn không có

liên quan gì đến áp lực lạm phát căn bản trong nền kinh tế và việc sử dụng chỉ số

này làm mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ có thể làm chệch hướng chính sách.

Với mục tiêu là ổn định tiền tệ trung hạn, chính sách tiền tệ nên tập trung vào xu

hướng tăng giá thay vì sự dao động của giá. Hiện nay trên thế giới cũng có sự đồng

thuận là nên có một chỉ số giá mà nó không bị tác động của những cú sốc tạm thời

để làm cơ sở cho hoạch định cũng như đánh giá hoạt động của chính sách tiền tệ.

"Lạm phát cơ bản" (core inflation) được xây dựng để đáp ứng yêu cầu này.

Eckstein (1981) cho rằng lạm phát cơ bản là sự gia tăng mức giá tổng quát xảy ra

khi nền kinh tế đạt được trạng thái toàn dụng. Bryan (1994) cho rằng lạm phát cơ

bản là lạm phát "tiền tệ" mà nó xảy ra là do cú sốc cung tiền. Nhìn chung, ta có thể

hiểu lạm phát cơ bản là một phần của lạm phát mà nó có thể được kiểm soát bởi

Ngân hàng Trung ương. Vấn đề còn lại là “lạm phát cơ bản” được tính toán như thế

nào? Trong những năm qua một số nước tính toán dựa vào phương pháp thống kê

mà nó tìm cách loại những hàng hoá có mức giá dao động mạnh như giá năng

lượng, giá thực phẩm. Thực tế đòi hỏi phải có một khung lý thuyết làm cơ sở cho

việc tính “lạm phát cơ bản”. Mankiw và Ries (2002) đưa ra một cách tính gọi là chỉ

số giá ổn định dựa vào khung lý thuyết tiền tệ của chu kỳ kinh tế. Chỉ số giá này là

chỉ số giá trung bình có trọng số, mà nếu đưa về mục tiêu thì hoạt động kinh tế sẽ

ổn định. Trọng số được sử dụng tính toán trong chỉ số đối với giá cả của các khu

vực khác nhau ngoài việc phải dựa vào cơ cấu chi tiêu của hộ gia đình còn phải dựa

vào mức độ nhạy cảm của từng khu vực đối với chu kỳ, tốc độ mà giá trong mỗi

khu vực điều chỉnh khi điều kiện kinh tế thay đổi.

III. Nguyên nhân của lạm phát:

1. Bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước:

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng ta từ năm 1986 đến nay, nền kinh tế

nước ta liên tục tăng trưởng với tỷ lệ cao trên 7% trong hơn 20 năm qua (trong 5

năm 2003-2007 GDP tăng bình quân trên 8%/năm). Đời sống nhân dân được tăng

5

lên, thu nhập GDP bình quân đầu người từ 402 USD năm 2000 tăng lên 836 USD

năm 2007, số hộ nghèo giảm dần, đời sống nông dân cải thiện rõ rệt, nhiều công

trình kinh tế xã hội được hoàn thành, hội nhập sâu rộng với các nước trên thế giới

(tổng kim ngạch xuất nhập khẩu VN năm 2007 chiếm 156% GDP), gia nhập Tổ

chức thương mại thế giới WTO,.. VN được các nước trên thế giới đánh giá tốt và

khen ngợi.

Hiện nay nước ta đang đứng trước khó khăn thực sự, chỉ số giá cả tiêu dùng

tăng nhanh năm 2007 là 12.63% và 3 tháng đầu năm 2008 tăng trên 9%, đặc biệt là

cán cân thương mại năm 2007 thâm hụt lớn, nhập khẩu 62,7 tỷ USD tăng +39.6%

so với năm 2006, xuất khẩu 48.6 tỷ USD tăng 21,9%, nhập siêu 14,1 tỷ USD (năm

2006 nhập siêu 5 tỷ USD), nhập siêu chiếm tỷ lệ rất đáng lo ngại 19,8%GDP (lưu ý

việc nhập siêu tăng nhanh có yếu tố giá cả thế giới (xăng dầu, sắt thép, sợi bông,

chất dẻo..) tăng cao do đồng USD yếu), cán cân vãng lai thâm hụt ở tỷ lệ cao trên

6% GDP ở mức đáng lo ngại…

Kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn suy giảm mạnh 4,9% năm 2007, dự

báo xuống 4% năm 2008, thương mại quốc tế giảm mạnh so với năm 2006. Nền

kinh tế Mỹ (chiếm ¼ GDP toàn thế giới) đang suy giảm chuyển qua suy thoái, ảnh

hưởng đến giá cả nguyên vật liệu, lương thực thực phẩm trên thế giới gia tăng đột

biến, lạm phát xảy ra ở nhiều nước, thị trường tài chính thế giới thiệt hại khoảng

3500 tỷ USD. Vì vậy bài toán kiềm chế lạm phát ở nước ta hiện nay là bài toán

phức tạp và vô cùng khó khăn, vừa kiềm chế lạm phát, vừa đảm bảo tăng trưởng.

Do đó, khi triển khai giải pháp kiềm chế lạm phát, cần có sự đồng thuận và chia sẻ

của các cấp, của mọi người, của người đi vay và người cho vay, giữa ngân hàng và

doanh nghiệp, giữa Ngân hàng Nhà nước và ngân hàng thương mại, giữa người gởi

tiền và ngân hàng huy động vốn, giữa tổ chức xuất khẩu với tổ chức nhập khẩu,

giữa cái riêng và cái chung…Phải sử dụng cả giải pháp ngắn hạn (tỷ giá, lãi suất,

hạn mức, thắt lưng buộc bụng, trợ giá, trợ cấp …) và dài hạn (kiểm soát tín dụng,

chi tiêu công, nâng cao năng lực sản xuất trong nước, tăng năng suất lao động…).

6

Đặc biệt cần bình tĩnh đối phó vì chúng ta đã có nhiều kinh nghiệm chống lạm phát

thành công trong những năm 1986-1988 lạm phát trên 300%/năm, năm 1991 lạm

phát là 61.5%, năm 1994 lạm phát là 12.7%…. năm 2007 lạm phát bùng nổ trở lại

trên thế giới và VN !

Hình: Chỉ số giá hàng tiêu dùng (CPI)

Nguồn: IMF, International Financial Statistics

Trong hình cho thấy, từ năm 2004 đến 2007, lạm phát ở Việt Nam đã cao

hơn các nước láng giềng ngoại trừ Indonesia, một quốc gia đang đối mặt với những

vấn đề kinh tế, chính trị nghiêm trọng, năm 2004 CPI là 9.5%, 2005 là 8.4%, năm

2006 là 6.6%. Hiện nay, Việt Nam là nước có tỷ lệ lạm phát cao nhất trong các

nước Đông Á. Chỉ số giá hàng tiêu dùng (CPI) cho đến tháng 12/2007 đã là 12.63%

(tháng 11/2007 là 9,45%) và chỉ trong 3 tháng đầu năm 2008 chỉ số CPI tại nước ta

đã lên tới 9.19%. Nguyên nhân tại sao? Giải pháp thế nào để vừa kiềm chế lạm

phát vừa đảm bảo tăng trưởng?

Trước hết ta xem xét, về mặt lý thuyết lạm phát có thể do các nhóm nguyên

nhân:

- Lạm phát do chính sách: thường xảy ra do những biện pháp tiền tệ mở

rộng, phản ánh thâm hụt thu chi ngân sách lớn và việc tài trợ thâm hụt bằng tiền tệ,

7

thường là cội rễ của lạm phát cao. Một ví dụ kinh điển đó là những trận siêu lạm

phát ở Áo và Đức những năm 20 do mở rộng tiền tệ thái quá.

- Lạm phát do chi phí đẩy: xảy ra do tăng chi phí và có thể phát triển ngay

cả khi thất nghiệp và việc sử dụng nguồn lực còn thấp. Vì tiền lương (tiền công)

thường là chi phí sản xuất quan trọng nhất, sự gia tăng tiền lương không phù hợp

với tăng trưởng năng suất có thể khơi mào cho quá trình lạm phát. Nhưng lạm phát

do chi phí đẩy có thể không dai dẳng nếu chính sách tiền tệ tác động vào, trong

trường hợp đó, tiền lương tăng dẫn tới thất nghiệp cao hơn thay vì lạm phát cao

hơn.

- Lạm phát do cầu kéo: xảy ra do tổng cầu vượt trội đẩy mức giá chung lên

cao. Sự thúc đẩy của cầu có thể xuất phát từ những cú sốc bên trong hay bên ngoài

nhưng thường hình thành từ những chính sách thu chi ngân sách hay tiền tệ mở

rộng.

- Lạm phát trơ ì (lạm phát quán tính): có xu hướng dai dẳng ở cùng tỷ lệ

cho đến khi những sự kiện kinh tế gây ra nó thay đổi. Nếu lạm phát cứ đều đặn, tỷ

lệ lạm phát thịnh hành có thể được dự đoán và do đó được đưa vào các hợp đồng

tiền lương và tài chính, điều này lại tiếp tục duy trì nó. Tỷ lệ lạm phát quán tính đôi

khi ngụ ý lạm phát cơ bản hay cốt lõi.

Thông thường những cú sốc đối với nền kinh tế từ phía cung hay cầu làm

cho tỷ lệ lạm phát thực tế di chuyển lên trên hay xuống dưới tỷ lệ lạm phát cơ bản.

Các cú sốc chính về phía cầu bao gồm sự tăng nhanh của tổng cầu do dự đoán thu

nhập sẽ tăng.

Lạm phát do chính sách, lạm phát do cầu kéo được nhận thấy ở nhiều nền

kinh tế đang chuyển đổi, là kết quả của những chính sách thu chi ngân sách hạn chế

không đầy đủ và việc tài trợ bằng tiền cho thâm hụt ngân sách. Thông thường,

những cú sốc bên ngoài như những cú sốc xuất phát từ tăng giá năng lượng hay thu

hẹp thương mại với các bạn hàng truyền thống có xu hướng bổ sung cho áp lực lạm

phát.

8

Tại Việt Nam, các nguyên nhân phát sinh lạm phát trên đều xuất hiện ở Việt

Nam với những trọng số khác nhau ở những thời kỳ khác nhau. Năm 2007, là năm

mà các nguyên nhân đã tích tụ bấy lâu nay gặp cơn lốc lạm phát thế giới nên bùng

nổ lớn. Chúng ta có thể tạm chia làm hai nhóm nguyên nhân: bên trong và bên

ngoài để dễ xem xét khi đưa ra quyết định ngắn hạn và dài hạn.

a. Nguyên nhân bên ngoài:

Cũng như những quốc gia châu á khác, do đồng USD suy yếu trong những

năm gần đây đã tạo ra những cú sốc về tăng giá xăng dầu, giá vàng, giá lương thực

thực phẩm… từ đó tác động xấu đến giá cả ở Việt Nam. Giá cả thị trường thế giới

liên tục tăng cao, xăng dầu tăng (giá dầu thô từ 60 USD/thùng đầu năm 2007 tăng

lên trên 100 USD/thùng cuối năm 2007), sắt thép tăng 30%, phân bón tăng 20%,

lúa mì tăng 60%, sợi, bông, chất dẻo, … Đồng thời những mặt hàng nước ta xuất

khẩu (gạo, cà phê, cao su, hạt tiêu, điều…) cũng xuất với giá tăng rất cao, đặc biệt

là giá lương thực phẩm tăng trên 30%, nên giá thu mua cũng tăng, từ đó làm ảnh

hưởng lớn đến giá cả chung trong nước, vả lại khi tính chỉ số CPI thì trọng số

lương thực thực phẩm ở ta chiếm tỷ lệ cao (42,85%), nhà ở vật liệu xây dựng chiếm

10%, giá xăng dầu trong năm 2007 tăng nhanh, giá vàng thế giới v trong nước tăng

rất cao, ảnh hưởng gián tiếp là tác động tâm lý đến các loại giá khác, nên CPI tăng

mạnh.

Tổng kim ngạch nhập khẩu của nước ta hiện nay trên 88% so với GDP

(Nhập khẩu khoảng 62.7 tỷ USD/ 71.2 tỷ USD) vì nền kinh tế nước ta phụ thuộc rất

lớn vào nguyên nhiên vật liệu thế giới. Các nước lớn tỷ lệ này rất thấp như châu Âu

khoảng 25-30%, Mỹ 14,54%, Trung Quốc 26,69%…Tổng kim ngạch xuất nhập

khẩu năm 2007 là 111,3 tỷ USD chiếm 156% GDP. Vì vậy khi đồng USD mạnh

(năm 1991, năm 1997-1998) ta gặp khó khăn (vì nhập siêu), USD yếu như hiện nay

ta cũng khó khăn! Tại sao những nước khác ít bị ảnh hưởng? Các nước đã quen với

sự tăng giảm của USD, họ hội nhập trước chúng ta nên đã có nhiều kinh nghiệm và

cũng đã gặp khủng hoảng nhiều lần (1997-1888). Trong năm 2007, để tự vệ, các

9

nước chủ động điều chỉnh tỷ giá linh hoạt theo hướng giảm giá USD (kể từ tháng

9/2007) và nâng giá bản tệ nhằm tránh ảnh hưởng lạm phát thế giới, như Thái Lan

giảm giá USD 4%, Singapore giảm giá USD 10.45%, Trung Quốc giảm giá USD

8.57%, Thụy sĩ giảm giá USD 16%, Philippine giảm giá USD 14%, Malaysia giảm

giá USD 7.25%…(xem biểu đồ 5-11). Trong khi năm 2007, VN chủ động ổn định

tỷ giá để khuyến khích xuất khẩu (tổ chức xuất khẩu lãi cao) hỗ trợ mục tiêu tăng

trưởng…! (năm 2007, USD tăng giá 0.1% so với VND, trong 3 tháng đầu năm

2008, USD có điều chỉnh giảm khoảng 0.6%so với VND). Vì vậy, việc điều chỉnh

tỷ giá theo hướng giảm giá USD là sự điều chỉnh theo tín hiệu thị trường quốc tế,

chứ không phải là ta muốn tăng giá VND, vì không có chính phủ nào muốn tăng

giá đồng bản tệ. Đơn vị xuất khẩu phải hiểu rằng đó là sự điều chỉnh và phải chia sẻ

với khó khăn của nhiều người về căn bệnh lạm phát, điều quan trọng mà đơn vị

xuất khẩu kêu to là ngân hàng không mua USD, nên không có VND để thu mua,

mua chậm giá càng cao. Hiện nay NHNN đã mua hết nhưng đơn vị không bán nữa

vì USD có dấu hiệu tăng giá trong tương lai. Nếu NHNN VN chủ động điều chỉnh

tỷ giá linh hoạt theo hướng giảm giá USD từ tháng 9/2007 như nhiều nước, thì việc

kiềm chế lạm phát sẽ đỡ tốn kém. Vì trước sự suy giảm kinh tế và hệ thống ngân

hàng- tài chính Mỹ đang gặp khó khăn về tín dụng địa ốc, ngày 18/09/2007 FOMC

(The Federal Open Market Committee) Ủy ban thị trường mở của FED chính thức

quyết định khởi đầu đợt hạ lãi suất của quỹ liên bang (federal funds rate) từ 5.25%

xuống 4.75% và đến ngày 18/03/2008 là 2.25%, để tạo thanh khoản cho thị trường

tín dụng của các ngân hàng tại Mỹ, hỗ trợ thị trường chứng khoán, ngăn chặn suy

thoái, FED đã bơm vài trăm tỷ USD thông qua nghiệp vụ thị trường mở…Ngày

29,30 tháng 4 FED sẽ có cuộc họp quan trọng tiếp theo để xem xét việc có cắt giảm

lãi suất hay không?

b. Nguyên nhân bên trong:

- Chính sách tài khóa không hiệu quả là nguyên nhân rất quan trọng của căn

bệnh lạm phát ở nước ta. Để hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế, Chính phủ đã có

10

những kế hoạch chi tiêu nâng cấp cơ sở hạ tầng của đất nước và liên tục bội chi

ngân sách trong nhiều năm trn 5% GDP (năm 2007 bội chi khoảng trên 56.000 tỷ

đồng). Đầu tư cho tăng trưởng kinh tế là điều cần thiết, nhưng đầu tư kém hiệu quả,

đầu tư dàn trải, gây lãng phí lớn trong thời gian dài là nguy hiểm cho nền kinh tế

nước nhà, trong khi đồng lương của nhân dân lao động, những người công chức

nhà nước thì quá thấp so với thời giá, 30-40 năm làm việc trong cơ quan hành

chính, giáo dục, y tế… nhiều người không thể mơ nổi một căn nhà. Công tác xây

dựng, thẩm định, phê duyệt dự án, tổng dự án và thiết kế kỹ thuật quá chậm trễ, thủ

tục rườm rà và phức tạp. Việc chi tiêu thì không hiệu quả, tình trạng tham nhũng thì

gia tăng đã ảnh hưởng đến niềm tin của công chúng vào cơ chế và bộ máy điều

hành của chúng ta. Đảng và Nhà nước đã thấy và đang điều chỉnh, như thành lập cơ

quan chống tham nhũng. Tỷ lệ vốn đầu tư toàn xã hội ở Việt Nam trong vài năm

gần đây bình quân hàng năm trên 40% GDP và hệ số ICOR là 4,7 (có nghĩa là VN

hiện cần 4,7 đơn vị đầu tư để tạo ra một đơn vị tăng trưởng), hệ số này là rất cao so

với các nước khác trong khu vực. Tổng cầu tăng, nhưng tổng cung tăng hạn chế

nên giá phải tăng.

- Trong năm 2007, và đầu năm 2008 Nhà nước chủ động thực hiện lộ trình

điều chỉnh theo giá thị trường đối với một số loại hàng hóa, vật tư cơ bản như: điện,

xăng dầu, than,… làm ảnh hưởng đến việc tăng giá các hàng hóa khác.

- Chính sách tiền tệ năm 2007 cũng có những vấn đề cần xem xét, cung tiền

(tổng phương tiện thanh toán) tăng nhanh năm 2005 là 23.4%, năm 2006 là 33.6%,

năm 2007 là 53.8%, tổng cộng 3 năm cung tiền M2 tăng 134.2%, trong khi 3 năm

GDP chỉ tăng 25.09%. Chênh lệch giữa cung tiền tăng trong 3 năm qua (134.5%)

với tăng trưởng kinh tế GDP (25.09%) là rất lớn, chắc chắn sẽ đè nặng lên giá cả

trong nước, và cuối năm 2007, đầu năm 2008 nó bộc phát mạnh là do có sự cộng

hưởng bởi lạm phát quốc tế (USD yếu) và thiên tai.

Nếu dựa vào học thuyết “Định lượng tiền tệ - The quantity theory of money”

của Irving Fisher, ta có thể thấy rõ hơn quan hệ của nhân tố: cung tiền (M), tốc độ

11

vòng quay tiền tệ (V), giá cả (P), tổng sản phẩm quốc nội thực-GDP thực (Y), trong

phương trình: MV= PY. Vì vậy, nếu V, P không thay đổi thì P (giá cả) sẽ tăng

nhanh khi cung tiền M tăng nhanh, hoặc Y (GDP thực) có tăng nhưng tốc độ tăng

chậm hơn cung tiền, thì giá cả cũng tăng cao. Vì vậy, giải pháp kiểm soát cung tiền,

giảm tổng cầu luôn luôn là liều thuốc chống lạm phát trước tiên được các nước sử

dụng, nhưng với mức độ liều lượng khác nhau.

Tổng dư nợ cho vay của toàn hệ thống ngân hàng tăng cao, năm 2006 là

+29.7%, năm 2007 tăng dư nợ cao nhất trong nhiều năm qua 43.7%, một số NHTM

tăng trên 70%. Các ngân hàng thương mại trong thời gian qua đã cung cấp được

một lượng vốn lớn cho các doanh nghiệp trong nền kinh tế để phát triển sản xuất

kinh doanh, cho vay tiêu dùng cao, góp phần tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, cùng

với sự tăng trưởng nóng của thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản, các

ngân hàng thương mại cũng sẵn lòng cho vay đối với những nhà đầu cơ trong lĩnh

vực này. Nguồn vốn huy động ngắn hạn của ngân hàng được đổ vào thị trường vốn

dài hạn nhiều rủi ro, nếu bong bóng bất động sản có vấn đề thì rủi ro tín dung là rất

lớn (Mỹ đang đau đầu vì tín dụng bất động sản hiện nay). Điều cần lưu ý, một trong

những nguyên nhân dư nợ tín dụng tăng cao trong năm 2007 là do các ngân hàng

thương mại tăng vốn điều lệ lên nhanh + 56% (tăng 33.737 tỷ đồng), cuối năm

2006 tổng vốn điều lệ của tổ chức tín dụng là 60.419 tỷ đồng, cuối năm 2007 là

94.156 tỷ đồng, thành lập mới nhiều ngân hàng (cần xem xét lại điều kiện thành

lập), làm tăng khả năng cho vay và áp lực trả lãi cổ đông, áp lực tăng giá cổ phiếu

trên thị trường do năm 2006 giá cổ phiếu đã tăng chóng mặt.

- Trong những năm qua, với những thành tựu phát triển kinh tế nổi bật cùng

với chính sách thông thoáng, cởi mở, Việt Nam trở thành một điểm đến lý tưởng

của các nhà đầu tư nước ngoài. Lượng vốn của các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt

Nam liên tục ở mức cao thông qua kênh đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp,…. Đầu

tư trực tiếp của nước ngoài trong năm 2007 dự kiến khoảng 10 tỷ USD, đến cuối

năm lên trên 20 tỷ USD (đã giải ngân 8 tỷ USD), đầu tư gián tiếp (khoảng 5 tỷ

12

USD), ODA cũng tăng nhanh (4.45 tỷ USD năm 2006, năm 2007 là 5.42 tỷ USD,

giải ngân 2 tỷ USD). Kiều hối tăng cao (kiều hối của trên 3 triệu người ở 94 quốc

gia gửi về nước năm 2007 đạt 6 tỷ USD); Việt kiều về nước ăn Tết đông hơn tăng

khoảng 30%, khách du lịch nước ngoài cũng tăng 17% so với cùng kỳ năm 2007

(ngoại tệ mang vào khoảng 3 tỷ USD). Lượng tiền Ngân hàng Nhà nước tung vào

để mua ngoại tệ (tăng tổng cầu) cũng rất lớn (khoảng 160.000 tỷ đồng) với tỷ giá

khoảng 16.000 VND/USD để giữ giá USD không làm ảnh hưởng nhiều đến xuất

khẩu (khoảng 10 tỷ USD đã được NHNNVN mua vào trong năm 2007). Nhà đầu tư

trong nước hay nước ngoài họ luôn vì mục tiêu lợi nhuận, nên khi có cơ hội thì họ

sẳn sàng nhảy vào bán USD giá cao, mua trái phiếu, gởi ngân hàng lãi suất cao và

sau đó bán trái phiếu lấy VND mua USD giá hạ… Năm 1997, khi USD mạnh,

nhưng các nước Đông Nam Á để tỷ giá cố định, nên đã bị đầu cơ tiền tệ lợi dụng và

tàn phá kinh tế. Đồng USD mạnh hay yếu (như hiện nay) đều có cơ hội cho nhà

đầu cơ tiền tệ chuyên nghiệp.

- Thiên tai, mưa bão, lũ lụt, những đợt rét đậm, rét hại ở các tỉnh phía Bắc

gây thiệt hại năng nề: con người, tài sản, đất trồng, lương thực thực phẩm và dịch

bệnh (SARS, cúm gia cầm) ảnh hưởng đến giá cả thực phẩm…ảnh hưởng đến giảm

tổng cung.

- Chi phí sản xuất hàng hóa dịch vụ chưa hợp lý, sức cạnh tranh các sản

phẩm trong nước không cao, hiệu quả kinh tế thấp.

- Thu nhập của dân cư tăng (tăng tiền lương tối thiểu từ năm 2005, 2006,

2007). Việc tăng lương một phần gia tăng tổng cầu, mặt khác tạo tâm lý làm tăng

giá các hàng hóa tiêu dùng khác. Điều chỉnh tiền lương cho người lao động là cần

thiết trong giai đoạn lạm phát cao, nhưng cần điều chỉnh tiền lương vào những thời

điểm ít nhạy cảm (giữa năm).

- Một trong những nguyên nhân cũng góp phần vào mức lạm phát gia tăng

tại Việt Nam hiện nay là yếu tố tâm lý của người dân (cần kiểm soát thông tin).

Đặc biệt là yếu tố đầu cơ, găm hàng, làm giá rất “kinh nghiệm” (vì ta đã nhiều lần

13

bị lạm phát) của các đơn vị cung cấp hàng hóa dịch vụ, các đại lý bán lẻ tại Việt

Nam.

3. Lạm phát được tính như thế nào?

Lạm phát được đo lường bằng cách theo dõi sự thay đổi trong giá cả của một

lượng lớn các hàng hóa và dịch vụ trong một nền kinh tế (thông thường dựa trên dữ

liệu được thu thập bởi các tổ chức Nhà nước, mặc dù các liên đoàn lao động và các

tạp chí kinh doanh cũng làm việc này).

Các giá cả của các loại hàng hóa và dịch vụ được tổ hợp với nhau để đưa ra

một chỉ số giá cả để đo mức giá cả trung bình, là mức giá trung bình của một tập

hợp các sản phẩm. Tỷ lệ lạm phát là tỷ lệ phần trăm mức tăng của chỉ số này.

Không tồn tại một phép đo chính xác duy nhất chỉ số lạm phát, vì giá trị của chỉ số

này phụ thuộc vào tỷ trọng mà người ta gán cho mỗi hàng hóa trong chỉ số, cũng

như phụ thuộc vào phạm vi khu vực kinh tế mà nó được thực hiện. Tuy nhiên,

thước đo lạm phát phổ biến nhất chính là CPI - Chỉ số giá tiêu dùng (consumer

price index) đo giá cả của một số lượng lớn các loại hàng hoá và dịch vụ khác

nhau, bao gồm thực phẩm, lương thực, chi trả cho các dịch vụ y tế..., được mua bởi

"người tiêu dùng thông thường".

4. Lạm phát ảnh hưởng tới ai?

Khi lạm phát xảy ra thì hầu hết mọi thành phần của nền kinh tế đều trở thành

nạn nhân của lạm phát, bởi nhìn một cách tổng thể thì mỗi người đều là người tiêu

dùng. Tuy nhiên, 3 thành phần chịu nhiều thiệt thòi nhất là:

- Người về hưu: Lương hưu là một trong những “hàng hoá” ổn định nhất về

giá cả, thường chỉ được điều chỉnh tăng lên đôi chút sau khi giá cả hàng hoá đã

tăng lên gấp nhiều lần.

- Những người gửi tiền tiết kiệm: Hẳn nhiên sự mất giá của đồng tiền khiến

cho những người tích trữ tiền mặt nói chung và những người gửi tiền tiết kiệm

đánh mất của cải nhanh nhất.

14

- Những người cho vay nợ: Khoản nợ trước đây có thể mua được một món

hàng nhất định thì nay chỉ có thể mua được những món hàng có giá trị thấp hơn.

Vậy ai là người được hưởng lợi? Có lẽ khi đồng tiền mất giá dần thì người sung

sướng nhất chính là những con nợ vì nay khoản nợ họ phải trả có vẻ nhẹ gánh hơn.

- Những người thuộc diện nghèo trong xã hội (thu nhập dưới 1USD/ngày):

đây là những người chịu hậu quả nặng nề nhất của lạm phát khi số tiền ít ỏi của họ

giờ đây không đủ cho 1 bữa ăn gia đình.

Tuy nhiên lạm phát ở mức độ vừa phải cũng có cái lợi, đó là nó góp phần

phân phối lại thu nhập trong xã hội, giữa những người thừa tiền và những người có

hàng hoá cần thanh lý. Sau khi lạm phát kết thúc thì tiền sẽ phân phối đều hơn, ít

trường hợp người này quá nhiều tiền còn người kia wá nhiều hàng nhưng lại thiếu

vốn.

IV. Giải pháp của chúng ta hiện nay:

1. Điều chỉnh mục tiêu kinh tế xã hội nước ta trong ngắn hạn và dài hạn. Xác

định việc kiềm chế lạm phát là mục tiêu hàng đầu và cần có lộ trình, chặng sốt (3-6

tháng) và giảm sốt trong 2 đến 3 năm. Năm 2008, Chỉ số CPI ở mức 15-16 %, tăng

trưởng GDP ở mức 7-8%.

2. Cần có quan điểm thống nhất và đồng thuận trong điều hành. Thủ tướng

Chính phủ là người chỉ huy bộ máy kiềm chế lạm phát, Thống đốc NHNN và Bộ

trưởng Bộ tài chính là thường trực, Bộ trưởng các Bộ và các cơ quan ngang Bộ,

Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố là ủy viên. Tất cả các chính sách phải theo

đúng mục tiêu trên.

3. Làm tốt công tác tuyên truyền chủ trương của Đảng và Nhà nước, xác định

kiềm chế lạm phát là mục tiêu hàng đầu, kiềm chế lạm phát là vì cái chung, vì đại

bộ phận nhân dân lao động và vì sự phát triển bền vững và lâu dài của kinh tế xã

hội nước ta. Do đó, phải có sự chia sẻ của mọi người, phải chịu đựng khó khăn

trước mắt và Chính phủ là người cần tiết kiệm đầu tiên, ngân sách nhà nước sẽ

dành những khoản chi nhất định cho việc kiềm chế lạm phát. Vì vậy, cần phải chọn

15

giải pháp ít tốn kém nhất, đừng lo ngại chính sách điều hành sẽ ảnh hưởng đến bộ

phận này, bộ phận khác, bám mục tiêu đã thống nhất là kiểm soát lạm phát là ưu

tiên hàng đầu, cắt sốt trước tiên rồi mới điều trị tiếp, để sốt cao liên tục là vô cùng

nguy hiểm.

4. Sử dụng tổng hợp các biện pháp ngắn hạn mang tính cấp bách (chặng sốt)

và dài hạn (giảm sốt và đi đến hết sốt)

5. Tập trung giải quyết tốt các chủ trương chính sách của Chính Phủ đã ban

hành và kịp thời tổng kết theo định kỳ để điều chỉnh giải pháp và liều lượng.

+ Giải pháp ngắn hạn: thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng dự trữ bắt

buộc, giảm số nhân tiền tệ, tăng lãi suất chiết khấu - tái chiết khấu, tái cấp vốn,

giảm cung tiền , kiểm soát dư nợ tín dụng, giảm giá USD theo tín hiệu thị trường

quốc tế để hạn chế một phần tác động của lạm phát quốc tế (nhiều nước đã làm từ

tháng 9/2007), cắt giảm và kiểm soát chi tiêu công một cach hiệu quả, chính phủ

phải thắt lưng buộc bụng, cắt giảm chi tiêu thường xuyên, giảm chi phí đi lại, kiểm

soát dòng vốn quốc tế, kiểm soát nợ ngắn hạn, trợ cấp những hộ nghèo khó khăn,

trợ cấp hộ chăn nuôi, đảm bảo an ninh lương thực, kiểm soát nhập khẩu bằng nhiều

giải pháp sắc với sự phối hợp với hệ thống NHTM với cơ quan thuế và Bộ Công

thương, giảm thuế nhập khẩu các mặt hàng chiến lược và những mặt hàng thực

phẩm trong nước đang thiếu, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt các mặt hàng chưa cần thiết

(kiểm soát tín dụng thương mại quốc tế, mua hàng trả chậm), Chính phủ ban hành

những Sắc lệnh mang tính cấp bách trong giai đoạn khó khăn (không tăng giá điện,

giá than, giá xăng dầu, dịch vụ giao thông đi lại…cho đến khi tình hình được kiểm

soát), chống đến cùng các nhóm đầu cơ găm hàng làm giá, buôn lậu (tội phá hoại

kinh tế). Trong điều hành kinh tế vĩ mô, Chính phủ cần lưu ý đến bộ ba không thể

có (Trinity Impossible): tỷ giá ổn định, tự do di chuyển vốn, chính sách tiền tệ độc

lập.

+ Giải pháp dài hạn : là việc làm thường xuyên: kiểm soát chi tiêu công một

cách hiệu quả, cải cách thủ tục hành chính, chống tham nhũng thường xuyên và

16

tích cực, chính sách tiền tệ theo hướng hỗ trợ vốn cho tăng trưởng trên cơ sở kiểm

soát tín dụng lành mạnh, điều hành tỷ giá linh hoạt theo hướng mở rộng biên độ và

theo tín hiệu thị trường, tiến tới hạn chế tối đa tình trạng đô la hóa tại VN, sử dụng

có hiệu quả các công cụ chính sách tiền tệ theo tín hiệu thị trường trong nước và

quốc tế (dự trữ bắt buộc, công cụ tái chiết khấu, nghiệp vụ thị trường mở..), kiểm

soát nhập siêu, đầu tư cho các lĩnh vực sản xuất có chất lượng hàng thay thế hàng

nhập khẩu: nhà máy lọc dầu, xi măng, phôi thép, phân bón, chất dẻo, thức ăn gia

súc, vải, giấy,.. (đầu tư dài hạn và có chính sách hỗ trợ đặc biệt để đẩy nhanh tiến

độ), hỗ trợ xuất khẩu thông qua nhiều giải pháp đồng bộ chứ không phải duy nhất

như chính sách tỷ giá (chất lượng sản phẩm, mẫu mã, chủng loại hàng, hạ giá thành

xuất khẩu, tài trợ tín dụng, hỗ trợ xúc tiến thương mại, chiến lược marketing quốc

tế, chất lượng chế biến, uy tín đơn vị xuất khẩu..), cải tiến kỹ thuật tăng năng suất

lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước, đảm bảo

an ninh lương thực, khuyến khích và hỗ trợ tích cực cho việc phát triển nông

nghiệp - nông thôn, phòng trừ dịch họa và thiên tai, tăng cường công tác dự báo để

có chính sách kịp thời, tăng dự trữ ngoại hối quốc gia…

* Từ những phân tích ở trên tôi xin đưa ra một số khuyến nghị sau đây:

Thứ nhất, điều cốt lõi nhất đối với nước ta hiện nay là phải tập trung tăng

năng lực sản xuất trong nước mà trọng tâm hàng đầu là phải tăng cường đầu tư để

nâng cao trình độ công nghệ của nền kinh tế. Muốn vậy, chính sách của Nhà nước

phải hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho khoa học và công nghệ; các

ngân hàng thương mại phải dành ưu tiên cho các khoản vay để nâng cao trình độ

công nghệ và doanh nghiệp phải coi hoạt động đổi mới là vấn đề sống còn của

mình.

Thứ hai, phải luôn luôn duy trì sự phối, kết hợp chặt chẽ giữa chính sách tiền

tệ và tài khoá trong điều hành nền kinh tế. Trước mắt, cả hai chính sách cần tập

trung vào mục tiêu cắt giảm lạm phát. Trong thời gian tới, cần xây dựng lộ trình

thực hiện chính sách lạm phát mục tiêu và nguyên tắc cân đối thu chi ngân sách.

17

Tăng cường hơn nữa vai trò của Ngân hàng Nhà nước bởi hai lý do: (1) trong điều

kiện nền kinh tế mở và tỷ giá ngày càng nới lỏng theo cơ chế thị trường, chính sách

tiền tệ ngày càng có tác động mạnh mẽ hơn đến các chỉ số kinh tế vĩ mô của nền

kinh tế; (2) để tiến tới thực hiện chính sách lạm phát mục tiêu, Ngân hàng Nhà

nước phải thực sự có quyền hạn độc lập trong việc điều hành chính sách tiền tệ

quốc gia.

Thứ ba, các chính sách của Nhà nước, nhất là chính sách tiền lương phải cần

nghiên cứu kỹ lưỡng để đưa ra cách thực hiện phù hợp, nhằm định hướng cho dân

chúng có kỳ vọng hợp lý, nhất là đối với vấn đề giá cả.

18

KẾT LUẬN

Kiềm chế lạm phát không phải là bài toán không có lời giải, vấn đề là cần

chấp nhận những thiệt hại nhất định cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế, cho ngân

sách nước nhà. Vì vậy, cần có đồng thuận và chia sẻ của Chính phủ, doanh nghiệp

và nhân dân. Cần đặt nước ta trong nền kinh tế thế giới để có cái nhìn tổng hợp và

bình tĩnh hơn. Các Bộ, các ban ngành từ trung ương đến địa phương cần làm hết

sức mình, bằng những kế hoạch cụ thể để triển khai các chỉ đạo mà Thủ tướng

Chính phủ đã ban hành. Những kết quả tốt đẹp sẽ đến với kinh tế Việt Nam nếu

chúng ta đoàn kết và có quyết tâm cao theo một đường lối thống nhất của Đảng và

Nhà nước ta.

19

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Thị Hường (2007), Quan hệ giữa tăng trưởng, lạm phát và việc

làm. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn ở Việt Nam, tổng quan đề tài cấp cơ sở,

Viện Kinh tế và Phát triển - Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí

Minh.

2. GS.TS. Nguyễn Kế Tuấn. (2009). Kinh tế Việt Nam 2008, một số vấn đề

về điều hành kinh tế vĩ mô. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học kinh tế quốc dân.

3. GS.TS. Lê Sỹ Thiệp. (2002). Kinh tế học vĩ mô. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại

học Quốc gia Hà Nội.

4. Nguyễn Thái Thảo Vy. (2008). Kinh tế học vĩ mô. TP. Hồ Chí Minh: Nhà

xuất bản giáo dục.

5. Paul A Samuelson, Wiliam D. Nordhalls. 2007. Kinh tế học. Hà Nội: Nhà

xuất bản tài chính.

20