Medya Kitle İletişimi ve Toplum

1

MEDYA,KİTLE İLETİŞİMİ ve TOPLUM

Eğitim Sosyolojisi Dersi

Celalettin Can YÜKSELİletişim Fakültesi/Reklamcılık & Halkla İlişkiler Bölümü

2011

2

Amaçlar Bu sunum tamamlandıktan sonra;

• Medyanın ne olduğunu tanımlayabilecek

• Medya araştırmalarının tarihsel olarak nasıl dönemselleştirildiğini ve bu araştırmaların ortaya çıktığı dönemde kitle iletişim araçlarının nasıl kavramsallaştığını açıklayabilecek

• Medyaya ilişkin işlevselci ve liberal/çoğulcu yaklaşımları değerlendirebilecek

• Çağdaş eleştirel yaklaşımların medyayı nasıl ele aldığını analiz edebilecek

• Medyanın ekonomi-politik yapısını ve üretim sürecini açıklayabilecek

• Günümüzde toplumsal/kültürel değişmeyi anlamada anahtar olan küreselleşme sürecinde medyanın rolünü ve medya dünyasında küreselleşmenin nasıl gerçekleştiğini değerlendirebileceksiniz.

3

Ana Hatlarıyla İçerik

• Medya Nedir?

• Medyayı Anlamak ve Medya Teorisi Tarihçesi

• Farklı Teorik Yaklaşımlar

• Medyanın Yapısı ve Üretim Süreci

• Çapraz Sahiplik ve Etik Sorunu

• Medya ve Küreselleşme

4

• Ara Akış 1

• Medya Nedir Referans Çerçevesi İletişim Süreci Öğeleri

5

Medya Nedir?

• Her çeşit bilgiyi bireye ve topluluklara aktaran, eğlendirme, bilgilendirme, ve EĞİTME gibi 3 temel sorumluluğa sahip görsel, işitsel ve hem görsel, hem işitsel araçların tümüne medya diyoruz.

6

Medya Üzerine

• Medya, insanlara bir yandan referans çerçevesi kazandırırken bir yandan da insanların referans çerçevesi sınırlılıklarıyla anlamlandırılmaya tabi olurlar.

7

Referans Çerçevesi Nedir?

• Referans çerçevesinin ne olduğunu iyi anlayabilmek için öncelikle iletişim sürecinin öğelerini bilmemiz gereklidir.

• Bir iletişim süreci “kaynak>ileti>kanal>araç>alıcı/hedef” şemasında oluşur.

8

İletişim Süreci ve İletişim Öğeleri

• İleti hedef/alıcıya ulaştığında yeni bir proses başlar. Bu proseste duyumsanan kodlar beyin tarafından tanımlanmaya başlar (kod açma), tanımlanan duyu yorumsanır. Ardından gelen iletiye karşılık yaratılır(yansıma).

• İşte bu prosesin gerçekleşmesinde alıcının/hedefin iç ve dış etkenler eksenindeki bugüne kadar oluşturduğu ve algılamadaki etken bilgi yüküne referans çerçevesi denir.

9

Medya Teorisi Tarihçesi

• Ara Akış 2

• Medya Araştırmaları Hipodermik Şırınga K. Gündem Belirleme K. Sessizlik Sarmalı

Model Alma Kuramı

Anlamlandırma Kuramı

Propaganda Analizi ve Laswell

Sınırlı Etkiler Yaklaşımı

10

Medya Teorileri Tarihinde Önemli Araştırmalar

• Hovland’ın Ordu Araştırması

• Kitle iletişim araçlarının birey üzerindeki etkilerini araştırmaya yönelik bu çalışma askerler üzerinde gerçekleştirilmiştir.

• Askerlere “Niçin Savaşıyoruz” isimli film dizisinin “The Battle of Britain” isimli filmi izletilmiş ve şu üç konu araştırılmıştır;

• 1) Filmden edinilen ve özelliği olan bilginin edinilmesi

• 2) İngiltere Savaşı ile ilgili özel düşüncelerin geliştirilmesi

• 3) Askeri rolün kabulünün ve savaşma isteğinin sağlanması.

11

Medya Teorileri Tarihinde Önemli Araştırmalar 2

• Araştırmadan elde edilen veriler ise umulan davranışlara yol açıldığı yönündedir.

• 1) Film 1940’ta İngiltere üzerindeki hava savaşıyla ilgili belirli bilgileri vermekte oldukça etkili olmuştur.

• 2) Film, hava savaşının yürütülmesi hakkında belirli düşünceleri değiştirmede belli bir düzeye kadar etkili olmuştur.

• 3) Filmin hizmet güdülemesinde ve düşmana karşı kinin artırılmasında ise hiçbir etkisi olmamıştır.

12


• İnsanların Seçimi

• Lazarsfeld, Berelson ve Gaudet’in yaptığı çalışma 1940’ların ortasında gerçekleşen başkanlık seçimlerinde seçmen davranışının nasıl değiştirileceğini, yapılan seçimlerde son kararın nasıl verildiğini detyalı bir şekilde saptamaya yöneliktir.

• Elde edilen veriler şöyledir;

• 1) Kitle iletişim araçları bireyi doğrudan etkilemez.• 2) Kitle iletişim araçları seçmen davranışını üç yoldan etkiler; aktive

eder, güçlendirir, değiştirir.• 3) Kitle iletişim araçları, adayın farklı politik eğilimini ve farklı medya

kullanımını öne çıkararak seçmen davranışlarını etkileyebilir.

13


• Araştırmanın nicel sonuçları ise şöledir;

• %16 Hiç etkilenmemiştir.

• %9 Karışık bir etkilenme göstermiştir.

• %14 Seçmen davranışı göstermeye güdülenmiş.

• %53 Oranında seçmenin var olan eğilimi güçlenmiş.

• %8 Seçmenin görüşü değişmiştir.

• Araştırmadan bir saptama daha çıkmıştır. “Two-Step Flow” adlı bu saptamaya göre kırsal kesimdekiler bölgelerindeki, geleneksel gruplarda, ekonomik ve eğitim düzeyi kişiler üzerinde kanı önderlerinin davranışları yönlendirdiği anlaşılmıştır

14

Üç Araştırmadan Ortak Çıkarımlar

• Kitle iletişim araştırmaları, iletişim sürecini etkileyen birçok dinamiğin olduğunu ortaya koymuştur.

• Bireyin referans çerçevesinin önemli bir değişken olduğu saptanmıştır.

• Yaş, cinsiyet gibi sosyal kategorilerin bir başka değişken olduğu ortaya çıkmıştır.

• Alt-kültürel özelliklerin belirleyici olduğu anlaşıldı.

• Sosyal ilişkilerin diğer bir değişken olarak iletinin algılanışını ve yorumlanışını etkilediği saptandı.

• Yönlendirme teknikleri araştırılmaya başlandı.

15

Medya Kuramları

• Hipodermik Şırınga Modeli(Sihirli Mermi)

• Bu modelde medyanın iletileri bir şırıngadan ilacın zerk edilmesine benzetilir. İleti hemen bireyi etkiler, ileti olduğu gibi birey tarafından kabullenilir. Sonsuz etkili kuram olarak anılır.

16

Medya Kuramları 2

• Gündem Belirleme

• Kitle iletişim araçlarının, toplum üzerinde etkili olduğu varsayımından yola çıkar. Toplumun ne hakkında düşüneceklerini, neyi önemli olarak algılayacaklarını etkileme eğilimi olarak tanımlanmaktadır.

17

Medya Kuramları 2

• Kuramın üç temel sorusu vardır.

• 1) Konuları kim seçer ve sunar? Eşikbekçileri (gatekeepers) kimdir ve süreci nasıl etkiler?

• 2) Gündem nasıl sonuçlara yol açar?

• 3) Sunulan gündemin önemi hakkında toplum ne düşünmektedir?

18

Eşikbekçisi Kimdir?

• Bir ileti, kitle iletişim araçlarından topluma ulaşırken bu iletiye müdahale edenlere eşikbekçisi (gatekeeper) denir.

• Eşikbekçileri bir iletinin kaynaktan alıcıya giderken geçtiği kişiler ya da gruplar olabilir. Eşikbekçisinin ana işlevi gelen iletileri süzgeçlemesidir. Bunlar belli iletilerin geçmesine izin verirken, diğerlerinin geçmesini engeller.

19

Medya Kuramları 4• Sessizlik Sarmalı (Spiral of Silence)

• Bireylerin toplumdan yalıtılma korkusu toplumsal birer varlık olmaları nedeniyle, onların görüşlerini dile getirmelerinde belirleyici olur.

• Bu korkuyla insanlar, toplumda hangi kanıların yaygınlaştığını, hangilerinin gözden düştüğünü saptamak için çevrelerini sürekli denetlerler.

• Kendi görüşleri yaygınlaştıkça bunları açıkça dile getirmekte, buna karşılık görüşleri desteklenmedikçe kanılarını gizlemektedirler.

20

Medya Kuramları 5• Kuram şu sayıltılar üzerine kurulmuştur;

1) İnsanlar kanılarının paylaşıldığını düşünüyorsa başka insanlarla kanıları hakkında konuşurlar. Eğer belli görüşü benimsemede tek başlarına olduklarını düşünüyorlarsa bu görüşü açık olarak dile getiremezler.

2) Bir birey belli bir kanının ne kadar geçerli olduğunu saptamada kitle iletişim araçlarını ölçüt olarak kullanabilir. Eğer, bu kanı iletişim araçlarında dile getirilmiyorsa, birey bu kanının kabul görmediği sonucunu çıkaracaktır.

3) Tüm kitle iletişim araçları az ya da çok tekelci bir şekilde aynı kanıları dile getirme eğiliminde olup, insanları toplumdaki kanı iklimine ilişkin çoğu kez yanlış bir görüntüyle baş başa bırakmaktadır.

4) Dolayısıyla, belli bir görüşü olan bir çok insan yalıtılma, toplumdan uzak tutulma korkusuyla bu görüşü savunamayacaktır. İnsanlar daha fazla suskun kaldıklarında bu görüş olduğundan daha az yaygın ve geçerli gözükecektir. Bu durum bir sessizlik sarmalının oluşmasına neden olacaktır. Genel geçer görüşlerden farklı görüşleri olan insanlar giderek seslerini duyurmada, daha az isteksiz olacaktır ve kitle iletişim araçlarının görüşü giderek baskın ve doğru görüş olarak algılanacaktır.

21

Medya Kuramları 6

• Model Alma Kuramı

• Bireyin belli durumlarda tanık olduğu kimi davranışları benzer durumlarda kendi davranışlarına uyarlamasıdır. Ancak sosyo-kültürel, sosyo- ekonomik ve yaşa bağlı nedenler model alma davranışında çarpıklık yaratabilir.

22

Medya Kuramları 7

Anlamlandırma Kuramı

• Davranış, kültürümüzün simgeler, imgeler ya da olaylar hakkında bize verdiği ortak paylaşımdaki açıklamaların bizdeki kişisel yansımalarıdır.

23

Medya Kuramları 8

• Propaganda Analizi ve Laswell; Laswell, 1.Dünya Savaşı’nda medyanın

propaganda aracı olarak kullanıldığını, medyanın bir şırınga gibi insanları etkileyebileceğini söyler.

• Sınırlı Etkiler Yaklaşımı; Lazarsfeld ve Hovland’ın deneylerinden sonra

ulaşılan bilgiler ışığında medyanın insanlar üzerinde sınırlı etkileri olduğu çıkarımının yapıldığı yaklaşımdır.

24

Medyada Farklı Teorik Yaklaşımlar ve Çağdaş Eleştirel Yaklaşımlar

• Ara Akış 3

• Farklı Teorik Yaklaşımlar:

• İşlevselcilik Kullanımlar ve Doyumlar Y. Çoğulcu Y. Marksizm

• Çağdaş Eleştirel Yaklaşımlar :

• Althusser Barthes Britanya Kültürel Ç. Okulu Post Modern Y. Feminist Y.

25

Farklı Medya Yaklaşımları

• İşlevselcilik: Bireyler birbirinden izole olurlarsa toplumsal bilinç çöker. Bu yüzden medya sosyal düzeni koruyucu bir işlev sahibidir/olmalıdır.

• Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı: Önemli olan medyanın neyi amaçladığı değil, izleyicinin medyayı ne amaçla kullandığıdır. Medya izleyicisi pasif değildir. İzleyiciler günlük hayatın stresinden kurtulmak için medyayı kullanabilir.

26

Farklı Medya Yaklaşımları 2

• Çoğulcu Yaklaşım: Medya 4. kuvvettir. Medya siyasilerden ve baskı gruplarından arınmış özerk bir yapıdır. Medya toplumun aynasıdır.

• Liberal Çoğulcu Yaklaşım Medyanın özel sermayenin mülkiyetinde olmasının içeriği etkilemeyeceğini savunur. İçeriği patron değil, izleyici belirler.

27

Farklı Medya Yaklaşımları 3

• Marksist Yaklaşım

• Medya, belli bazı görüş ve düşüncelerin yaygınlaşmasını, bunun dışındakilerin de dışlanmasında rol oynar. Çünkü medya kuruluşlarının kontrolü ve sermayesi kapitalistlerin elindedir ve egemen sınıf, alt sınıfları yönlendirebilmek için medyayı kullanır. Medya kapitalist sistemi meşrulaştırır.

28

Çağdaş Eleştirel Yaklaşımlar

• Althusser: Polis, asker gibi doğrudan ve şiddet kullanarak mühalalerde bulunabilecek silahlı unsurlar devletin baskı araçlarını oluştururken; eğitim, din ve medya devletin ideolojik aygıtlarıdır.

• Barthes: Medya kapitalist sistemin eşitsizliklerini kamufile eder. Kapitalist ideolojiyi medya tarafından yeniden üretilir.

29

Çağdaş Eleştirel Yaklaşımlar 2

• Britanya Kültürel Çalışmalar Okulu

• Gramsci’nin düşünceleri baz alınmıştır.

• Medya, modern toplumlarda, egemen söylemler içinde dünyayı sınıflandırmak gibi önemli bir ideolojik/hegemonik işlevin yerine getirilmesine hizmet eder.

• Medya kurumları, toplumsal gerçekliği ayna gibi doğrudan yansıtan ya da basitçe çarpıtan bir işleve sahip olmaktan çok egemen söylemler doğrultusunda toplumsal anlamın sürekli inşasına katılmaları nedeniyle hegemonik bir işlev görür

30

Çağdaş Eleştirel Yaklaşımlar 3

• Post Modern Yaklaşım; Yeni medya düzeninde imgelerle gerçeklik arasında

fark silikleşmiştir. Sıradan insan da medyanın sayısız ve anlamsız mesajları karşısında pasif durumdadır. Yaklaşımın önemli ismi Baudrillard’ın etkilendiği McLuhan’ı ilerleyen slaytlarda göreceğiz.

• Feminist Yaklaşımlar; Medyada kadın eksik ve sorunlu temsil

edilmektedir. Medya geleneksel cinsiyet rollerini destekleyerek ataerkilliği yeniden üretir.

31

Medyanın Sahiplik Yapısı ve Üretim Süreci

32

Medyanın Sahiplik Yapısı ve Üretim Süreci

• Serbest piyasa ekonomisi, ekonomik faaliyetlerin tam rekabet şartları içinde serbestçe yapılabildiği, ekonomik sorunların çözümünün devletin ekonomiye müdahalesiyle değil fiyat mekanizması aracılığı ile gerçekleştirildiği ekonomi anlamına gelmektedir.

33

Medyanın Sahiplik Yapısı ve Üretim Süreci 2

• Serbest piyasa ekonomisinin hükmünün ağırlaşmaya başladığı son dönemlerde ekonomik sorunların çözümü ve ekonominin yönetiminde devlet vasıfsızlaştırılmıştır. Serbest piyasa ekonomisi devletin işlevlerini üstlenirken devletin başlıca varlık nedeni vatandaşlar/yurttaşlarının yönetimi işlevi de kısmen serbest piyasa ekonomisinin kontrolüne düşmüştür.

34


• Medyadaki bilgi üretimi ve medyadaki sahiplik dengesinin üzerine literatürde Frankfurt okulu çizgisindeki ekonomik yaklaşımlar sıkça görülmektedir. Dolayısıyla yanlış bilinç kavramını burada da görmek oldukça mümkündür. Bu bağlamdaki söylemlerde medyaya sahip olan veya onu kontrol eden sınıfın gücünün meşrulaştırılmasını sağlayıp yanlış bilinç üretmek medyanın asli görevi olarak algılanmaktadır.

35


• Yanlış bilinç ve medyadaki sahiplik üzerine eleştiriler arttıkça zamanla propaganda modeli denen bir iletişim kuramı yaratılmıştır.

36

Propaganda Nedir?

• Propagandayı bir bireyin veya grubun başka bireylerin veya grupların tutumlarını belirleyip biçimlendirmek, denetim altına almak veya değiştirmek için, iletişim araçlarından yararlanarak hedef durumundaki bireylerin veya grupların belirli bir durum veya konumdaki tepkilerinin kendi amaçlarına uygun tepkiler olacağını umarak gerçekleştirdiği bilinçli bir girişim olarak tanımlayabiliriz.

37


• Propagandanın üç içsel özelliği vardır. Bunlar;• • Propagandanın insan psikolojisini dikkate alma

özelliği

• Propagandanın, zamanın genel görüş ve değerlerini dikkate alma zorunluluğu

• Propagandanın güncel olaylarla ilişki kurma ve onları kullanma özelliği” dir.

38


• Propagandanın güncel olaylarla ilişki kurma ve onları kullanma özelliği ise bizim için en önemli özellik.

39


• Propaganda bireyin ilgisini çekebilmek için bireydeki aktüelityi canlandırmak zorundadır. Toplumun inançları ile aktüelite arasında bağ kurmak oldukça kolaydır. İşte burada medya devreye girmektedir. Aktüelite yani güncelliği/günceli bireyle buluşturabilmek için medyanın/kitle iletişim araçlarının varlığı şarttır.

40


• Propaganda birbiriyle ilgisi olmayan kişilerin zihin birliği yaparak kaynağın amacına uygun davranış ve tutum sergilemesini sağlar.

• Ne var ki gönderilen iletiler bireyler tarafından farklı farklı yorumlanır. Her birey için de ayrı ayrı iletişim tasarımı yapmak imkansızdır.

41


• Bu yüzden sistem, insanların güdüsel, duygusal ve bilgisel seviyelerini birbirine yaklaştırır.

• Bu şartlarda, kitle iletişim araçları üzerinde tekel kurmak amaca giden en başarılı yol halini almıştır. Böylece ileti bombardımanına (tekrar tekniği) tutulacak birey yanlış bilgiyi doğru sanacak ve hedeflenen yanlış bilince ulaşacaktır.

42

Medyada Mülkiyetin Kontrolü Sorunsalı

43

Medyada Mülkiyetin Kontrolü Sorunsalı 1

Mülkiyet Doğrudan Kontrol Anlamına Gelir Mi?

• Marksist teorilerden araçsalcı yaklaşıma göre medyanın mülkiyetini elinde bulunduranlar medya ve içeriklerini doğrudan kontrol etmektedir.

• Ekonomi-politik yaklaşıma göre ise Medya patronlarının medya üzerindeki etkisi sınırlıdır.

44


• Yapısalcı yaklaşıma göre ise medyadaki baskı maksimum kar elde etme amacından kaynaklanır.

• Konu üzerine liberal ve kültürel çalışmalar da yapılmıştır. Bu çalışmalarda işsizlik korkusu, sosyal güvencesizlik gibi önemli hususlar gözden kaçırıldığı için rasyonel sonuçlara ulaşılamamaktadır.

45


Eleştirel-Ekonomi Politik Yaklaşım ya da Medyanın Ekonomik-Politiği ve İnfortainment Olgusu İle Reklam Verenin Gücü; Paranın Sansürü

• Neoliberal politikaların egemen olduğu yeni yapıda medya mülkiyeti belli başlı sayılı grupların ellerinde tekelleşmiştir. Ekonomi-Politiği alanı işte bu tür tekelleşme sorunu üzerine eğilmiştir.

46


• . Bu bakış açısı sorunu incelerken deregülasyon kavramı üzerinde durmuştur. Bu kavram her ne kadar kuralların kaldırılması manasına gelse de Ekonomik-Politiği okulunda 1970’lerden itibaren kamu yayıncılığı tekellerinin kalkması ve özel radyo/televizyon yayıncılığının yaygınlaşması yönünde kuralların değiştirilmesi sürecini anlatır. Deregülasyon sonrası dönemde artık yayıncılık kar merkezli olmaya başlamıştır.

47


• Medyanın başlıca gelir kaynağı reklamdır. Reklamcılar daha büyük kitlelere ulaşabilmek için bilgi akışında değişiklik yapma konusunda medyaya diktelerde bulunmaktadır.

48


• Reklamcıların daha geniş kitlelere ulaşabilmesi için bilgi veren kanalların eğlence ile bulanması gerekmektedir. Günümüz medyasının merkezi olan bu durum ise infortainment kavramıyla açıklanmaktadır

49


• Haber ile eğlence arasındaki sınırlar da belli bir süreden sonra kalktığı için haberin metalaşması ve dolayısıyla ticarileşmesini sağlamıştır.

• Reklam verenin gücü bunla da sınırlı değildir. Reklam gelirleriyle ayakta duran medyanın, reklam verenin iktisadi çıkarlarına aykırı bir davranışta bulunamamasının yanında bazı reklam verenlerin sermeye renginin medya kuruluşlarında politik sansür uyguladığı da açıktır.

50

Medyada Çapraz Tekelleşme ve Etik Sorunu

51

Medyada Çapraz Tekelleşme ve Etik Sorunu 1

• Medyanın bizi bilgilendirme işlevi olduğunu farz ediyoruz. Ancak bu ön yargıdan yola çıktığımızda daha önceki süreçleri kaçırmış oluyoruz. Acaba bilgilendirilmek ne kadar bizim ihtiyacımız? Yoksa bilgilendirilme hissettirilen bir ihtiyaç mıdır?

• Ve medya kapitalist sistemin yeniden üretiminde rol oynamakta mıdır?

• Bu kilit soruların yanına bir de çapraz tekelleşmeyi eklediğimizde önümüze apayrı bir çerçeve çıkıyor.

52

Medyada Çapraz Tekelleşme ve Etik Sorunu 2

• Bu çerçeveyi doğru anlayabilmek için bazı noktaları içselleştirmemiz gerekli. Bunlar;

• Medyada objektiflik olmaması

• Medyada Gündem Belirleme Kuramı

53

Tekel Nedir?

• Tekel bir firmanın ya da aralarında anlaşarak tek bir satıcı gibi davranan belli firmaların pazarı kontrol etmesidir

54

Kartel Nedir?

• Kartel ise firmaların aralarında gruplaşarak tekel oluşturma çabasıdır.

• (Havacılık sektöründen bir örnek)

55

Yatay ve Dikey Bütünleşme

• Dikey bütünleşme firmaların ham maddeden pazarlamaya kadar tüm aşamaları bünyesinde toplamasıdır.

• Yatay bütünleşme ise firmanın aynı ürünü üretenlerle bütünleşmesidir

56

Gruplaşma Nedir?

• Gruplaşma ise bir medya kurumunun sahibinin aynı aracın değişik türlerine sahip olmasıdır.

57

Çapraz Tekelleşme Nedir?

• Çapraz tekelleşme ise farklı iletişim araçlarının tek elde ya da sahiplikte toplanmasıdır. (Gazete + TV + Radyo + İ.S.S +Web Sayfaları + GSM Op.).

58

Türkiye’den Çapraz Tekelleşme Örnekleri

59

Doğan Grubu• Hürriyet, Posta, Radikal, Hürriyet Daily News, Referans, Fanatik • Kanal D, NTV(kısmen), Star TV, TNT, Cartoon Network• Radyo D, CNN Türk Radyo, Radyo Moda, Slow Türk• 25 adet çeşitli alanda dergİ• Arabam.com , anneyiz.biz , yenibiris.com vd.• D-Smart, Smile ADSL

60

Çalık Grubu

• Sabah, Takvim, Yeni Asır, Foto Maç • ATV-A Haber• 20 civarı çeşitli alanda dergi

61

Çukurova Grubu

• Akşam, Güneş• SHOW TV, SKY Türk, Lig TV, Spor Max, • Lig Radyo, Alem FM, Eksen• Alem Dergi• Bilyoner.com• Digitürk, Turkcell, Süperonline

62

İhlas Grubu

• Türkiye Gazetesi• TGRT Haber, TGRT Pazarlama, TGRT

Belgesel• TGRT Radyo• 11 Çeşitli Alanda Dergi

63

Etik Sorunu• Çapraz tekelleşme esas itibariyle çok sesliliğin dolayısıyla demokrasinin

önünde ciddi bir engeldir.

• Alternatifsizleştirildiğimiz bu yapı medyanın politik kontrol özelliğini kaldırıyor aksine politik olanın kontrolüne medyayı teslim ediyor.

• Tek tip iletiler aldığımız için sağlıklı yorum yapma kabiliyetimizi de her geçen gün kaybediyoruz. Tek tip ileti ve politik olanın kontrolünde kalma halkın gündemi ile medya-siyaset gündemi sorunu tekrar gündeme getiriyor.

• Bu maksatlı çaba içinde bilgiyi üreten medya emekçileri ise istemleri dışında yanlış bilinç üretmek zorunda bırakılıyor. Dolayısıyla medya özgürlüğünden bu şartlarda da söz etmek imkansız hale geliyor.

64

Medya ve Küreselleşme • Mc Luhan’a göre dünya artık bir “global village”dı. Kitle iletişim

araçlarının gelişmesiyle gezegendeki herkes her ne oluyorsa o konudan haberdar olacaktı.

• Ne yazık ki Mc Luhan bir miktar haklı çıkarken bir yandan da haksız çıkmıştır. Gerçek manadaki bir köyde herkes birbirinden haberdardır.

• Fakat bu yeni global köyde batıdan doğuya haber akışının bütün haber akışına oranı %90 iken, doğudan batıya haber akışı yalnızca %10’da kalmaktadır.

• Global village’ın bir tespit hatası mı yoksa bir aldatmaca mı olduğuna ise ilerleyen yıllarda toplum bilim karar verecektir.

65

Küreselleşme Nedir?

• Küreselleşme; ekonomik, sosyal, teknolojik, kültürel, politik ve ekolojik denge açılardan global bütünleşmenin, entegrasyon ve dayanışmanın artması anlamına gelmektedir.

66

Enformasyon Toplumu• Elektronik uydu ve bilgisayar teknolojilerinin gelişimine paralel oluşan topluma

enformasyon toplumu ismi veriliyor. Bu konuda araştırmalar yapan Castells ve Mesuda’ya göre;

•1-Sanayi toplumunda temel itici güç maddi değerin üretilmesi iken enformasyon toplumunda ise enformatik değerlerin üretilmesi temel itici güç olmuştur.

•2-Sanayi toplumunda ilerlemenin sembolü fabrikalar iken enformasyon toplumunda ise bilgisayar merkezleridir.

•3-Enformasyon ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde coğrafi uzaklık (zaman ve mekan) kavramlarının anlamı değişime uğramaya başlamış ve coğrafi uzaklık engel olmaktan çıkmıştır.

•4-Enformasyon toplumunda iktidar çok merkezli bir nitelik kazanmış ve toplumsal örgütlenme hiyerarşik değil, yaygın ve yatay ilişkilerle birbirlerini bütünleyen toplumsal kümeler esasına dayanmaktadır. Oysa sanayi toplumları merkezi örgütlenmeye dayanan toplumlardı. Ayrıca enformasyon toplumunda birey ve küçük grup haklarını görece olarak daha fazla dikkate alan demokrasi anlayışı gelişmektedir.

67

Bir Şey Dikkatinizi Çekti Mi?

• Rahatlıkla görülebildiği gibi enformasyon toplumu ile küreselleşme arasında göze batar bir benzerlik bulunmaktadır.

• Bunun sebebi enformasyon toplumunun kapitalizmin bir dışa vurumu oluşundan gelir.

• Enformasyonun en önemli vericisi olan medya da bahsedilen konjektüre uygun biçimde kendini konumlamakta yada konumlandırtılmaktadır.

•

68

Küreselleşme ve Ulusal Kültürler

• Küreselleşme ile birlikte küresel sermayelerin ulusal medyayı ele geçirerek ya da dolaylı bağlantılar kurarak batı kültürlerini uluslara enjekte ederek hybrid kültürler yaratmasındaki en büyük amaç ulus devlet olgusunu parçalamak ve kültür emperyalizmi yapmaktır.

69

Küreselleşme ve Ulusal Kültürler 2

• Az gelişmiş ülkelerin moderniteyi geçiren devletlerin izinden giderek ilerleyebilceğini iddia eden modernleşme teorisinin çöküşü ile birlikte bağmlılık okulunun ismi literatürde daha sık anılmaya başladı.

• Hepimizin bildiği gibi bağımlılık teorisine göre güney ülkelerinden çekilen kolonyal ülkeler arkalarında dillerini, değerlerini ve yaşam tarzlarını bırakmışlardı.

• Neokolonyal adı verilen bu etki emperyalizmin bir parçası olarak görülmüş ortaya ise kültürel emperyalizm kavramı çıkmıştır.

70

Küreselleşme ve Ulusal Kültürler 3

• Küreselleşme ise günümüzde kültürel emperyalizm imajını silebilmek için “medeniyetler arası birlik”, kültürlerarası iletişim gibi masumlaştırmalarla küyerelleştirme oyunlarıyla amaçlarına yönelik yürütmeye devam etmektedir.

71

Sonuç - Özet• Medya düzeni konusunda birbirinen farklı ve çelişir bir çok düşünce bulunmaktadır.

• Kitle iletişimi üzerine 20. YY’ın ilk çeyreğinde başlayan tartışmalar daha da karmaşık hale gelerek günümüzde de devam etmektedir.

• Hiçbir yaklaşım ne tam olarak yanlış ne tam olarak doğrudur. Hepsi belli noktalatrda haklılık payı taşıyor. Habermas kuramını yazana kadar büyük ihtimalle bu durum devam edecektir.

• Bütün yaklaşımların hemen hemen ortada buluştuğu nokta, medyanın mevcut iktisadi durumdan az ya da çok etkilendiği yönündedir.

• Medya araştırmaları üç dönemde incelenir. 1900-1940, 1940-1960, 1960- ? .

• İşlevselci analizler, medyanın sosyal düzeni ve yapıyı korumasındaki rolü üzerine yoğunlaşır

• Çağdaş eleştirel yaklaşımlar genel olarak medyayı farklı düşünce ve çıkarların rekabet ettiği bir alan olarak görür.

• Medyanın ekonomi-politik eleştirisinde, medya endüstrisinde görülen tekelleşme ve denetimin yoğunlaşmasına odaklanılır. Medyanın ardındaki politik çıkarlar ve kapitalist dinamikler göz önüne alınmadan medya analizi yapılamaz.

72

Sorular• 1) Kitle iletişim araştırmalarının ikinci dönemine damgasını vuran

yaklaşım hangisidir?

• 2) İşlevselci yaklaşımın en önemli temsilcisi kimdir?

• 3) Medya kuruluşlarının profesyonel meslek ilkelerini belirlemekte olan yaklaşım hangisidir?

• 4) Ekonomi-Politik yaklaşımından önemli bir kişinin adını söyleyiniz.

• 5) Az gelişmiş ülkeler için modern değerlerin ve yapıların taşıyıcılığını yapma rolünü medyaya vermiş olan teori hangisidir?

73

Yanıtlar

• 1) Sınırlı Etkiler Yaklaşımı

• 2) Robert Merton

• 3) Liberal/Çoğucu Yaklaşım

• 4) Peter Golding

• 5) Modernleşme Teorisi

74

Tartışma

• Günümüz medya dünyasında egemen olan rating oranı mantığının potansiyel tehlikeleri sizce nelerdir?

Education

Medya Kitle İletişimi ve Toplum