Lêi nãi ®Çu

B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ

níc ®èi víi ngêi lao ®éng nh»m tõng bíc më réng vµ n©ng cao ®¶m

b¶o vËt chÊt, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho ngêi lao ®éng khi

gÆp rñi ro nh bÞ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai

sÈy, hÕt tuæi lao ®éng, qua ®êi.

Cïng víi sù ®æi míi cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc trong thêi gian võa

qua , chÝnh s¸ch BHXH còng ®îc ®iÒu chØnh, thay ®æi ®Ó phèi hîp

víi sù chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc, víi nguyÖn väng cña ngêi

lao ®éng.

Quü BHXH lµ mét bé phËn cèt lâi kh«ng thÓ thiÕu ®îc vµ cã thÓ

nãi nã lµ vai trß quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng BHXH. ViÖc qu¶n lý

sö dông quü BHXH (thu - chi quü BHXH) nã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi sù

tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quü BHXH, ¶nh hëng tíi sù æn ®Þnh cña

chÝnh s¸ch BHXH. VËy vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ n©ng cao ®-

îc hiÖu qu¶ trong viÖc thu -chi quü BHXH ®©y lµ c©u hái ®îc ®Æt ra

®èi víi mçi nhµ kinh tÕ, nh÷ng ngêi quan t©m nghiªn cøu ho¹t ®éng

BHXH.

Lµ sinh viªn Khoa B¶o hiÓm trêng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, ®Ó

®ãng gãp mét phÇn søc lùc cña m×nh cho viÖc ph¸t triÓn c¸c chÝnh

s¸ch BHXH vµ sù æn ®Þnh Quü BHXH mµ cô thÓ lµ viÖc n©ng cao

hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thu - chi quü BHXH. Qua bµi viÕt nµy em xin

nªu lªn vµ ®ãng gãp mét sè ý kiÕn, mét sè suy nghÜ cña m×nh trong

viÖc qu¶n lý thu chi quü BHXH. Do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é kiÕn

thøc còng nh c¸c tµi liÖu tham kh¶o nªn ch¾c ch¾n cßn cã nhiÒu

thiÕu sãt, h¹n chÕ. Em rÊt mong c¸c thÇy c«®ãng gãp ý kiÕn chØ b¶o

nh÷ng thiÕu sãt trong bµi viÕt nµy ®Ó c¸c lÇn viÕt sau co ®iÒu kiÖn

n©ng cao chÊt lîng cña bµi viÕt.

Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o T« ThÞ Thiªn H¬ng

®· tËn t×nh gióp ®ì em trong viÖc hoµn thµnh bµi viÕt nµy ®ång thêi

em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o kh¸c trong c¸c kiÕn thøc cho em trong

khi gi¶ng d¹y ®Ó cã thÓ hoµn thµnh bµi viÕt nµy.

Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c«.

PhÇn I. Lý luËn chung vÒ BHXH vµ Quü BHXH

I. Lý luËn chung vÒ BHXH.

B¶o hiÓm x· héi (BHXH)lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm

ra ®êi kh¸ sím vµ ngµy nay ®· ®îc phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ

giíi, nã lµ mét trong ba bé phËn cña chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi ë mçi

quèc gia. B¶o hiÓm x· héi ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu

ngµy cµng cao cña ngêi lao ®éng trong x· héi. ChÝnh v× vËy B¶o

hiÓm x· héi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt vÒ ®èi tîng, chøc n¨ng,

tÝnh chÊt so víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c do tÝnh chÊt cña nã

quyÕt ®Þnh.

1. B¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi

Con ngêi sèng lao ®éng, lµm viÖc nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu

cña m×nh, tõ c¸c nhu cÇu c¬ b¶n, thiÕt yÕu nh ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i...

§Õn c¸c nhu cÇu cao h¬n nh vui ch¬i gi¶i trÝ, cã ®Þa vÞ trong x· héi,

®îc t«n träng b¶o vÖ... Khi cuéc sèng cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu cña

con ngêi còng ngµy cµng cao h¬n. §Ó tho¶ m·n ®îc nhu cÇu cña

m×nh con ngêi ph¶i lao ®éng, ph¶i bá søc lao ®éng nh»m nhËn thøc

®îc nh÷ng g× t¬ng øng víi søc lao ®éng b¶o ra. VËy kh¶ n¨ng lao

®éng quyÕt ®Þnh ®Õn nhu cÇu sèng vµ ph¸t triÓn cña

con ngêi.

Tuy nhiªn trong cuéc sèng kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi còng

gÆp thuËn lîi cã ®îc mét cuéc sèng æn ®Þnh. Tr¸i l¹i cã rÊt nhiÒu khã

kh¨n, bÊt lîi Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m

hoÆc mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c.

Ch¼ng h¹n bÊt ngê bÞ èm ®au hay bÞ tai n¹n lao ®éng, mÊt

viÖc lµm, khi tuæi giµ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng tù phôc vô bÞ

suy gi¶m... Khi r¬i vµo trêng hîp nµy, c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu t rong

cuéc sèng kh«ng bÞ gi¶m ®i mµ cßn t¨ng lªn thËm chÝ xuÊt hiÖn mét

sè nhu cÇu míi nh: èm ®au th× cÇn ®îc kh¸m ch÷a bÖnh, tai n¹n th×

cÇn ®îc ngêi ch¨m sãc nu«i dìng, vÒ hu th× cÇn ®îc ®i th¨m b¹n bÌ...

Bëi vËy ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cña mçi c¸ nh©n còng nh

toµn x· héi con ngêi ®· cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh t¬ng trî, gióp ®ì lÉn

nhau, vay mîn ®i xin, kªu gäi sù gióp ®ì cña nhµ níc. Tuy vËy c¸c h×nh

thøc nµy ®Òu mang tÝnh bÞ ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n tån t¹i hai lùc lîng ®ã lµ nh÷ng

ngêi lao ®éng vµ giíi chñ (nh÷ng ngêi thuª lao ®éng). Nh÷ng ngêi lao

®éng b¸n søc lao ®éng vµ nhËn ®îc tiÒn c«ng tõ giíi chñ. Ban ®Çu

nh÷ng ngêi lao ®éng chØ nhËn ®îc tiÒn c«ng vµ tù ®èi phã víi nh÷ng

rñi cuéc sèng còng nh trong lao ®éng cña hä. VÒ sau do sù ®oµn kÕt

®Êu tranh cña nh÷ng ngêi lao ®éng mµ giíi chñ buéc ph¶i chÞu mét

phÇn tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng rñi ro trong lao ®éng vµ cuéc sèng cña

ngêi lao ®éng. M©u thuÉn gi÷a chñ vµ thî ph¸t sinh do kho¶n tiÒn chi

tr¶ cho viÖc nµy ngµy cµng lín vµ do sù kh«ng chi tr¶ cña giíi chñ,

®iÒu nµy ®· ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. V× vËy

nhµ níc ®· ph¶i ®øng ra can thiÖp gi¶i quyÕt ®iÒu hoµ m©u thuÉn

nµy. Nhµ níc b¾t buéc c¶ giíi chñ vµ thî ph¶i nép mét kho¶n tiÒn nhÊt

®Þnh ®Ó chi tr¶ cho c¸c rñi ro trong cuéc sèng cña ngêi lao ®éng. V×

vËy mét nguån quü ®· ®îc thµnh lËp tõ giíi chñ vµ thî ®Ó chi tr¶ cho

viÖc nµy. Theo thêi gian cïng víi sù tiÕn bé cña x· héi lùc lîng lao ®éng

ngµy cµng ®«ng, s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× nguån quü ngµy cµng

lín m¹nh ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh

hä, ngêi lao ®éng tõ ®ã yªn t©m h¨ng h¸i s¶n xuÊt ra nhiÒu cña c¶i

cho x· héi vµ giíi chñ còng cã lîi tõ viÖc nµy. MÆt kh¸c cïng víi sù ph¸t

triÓn cña x· héi, cïng víi sù lín m¹nh cña ng©n quü, ph¹m vi b¶o ®¶m

cho ngêi lao ®éng ngµy cµng réng h¬n vµ chÊt lîng cña viÖc b¶o ®¶m

cho ngêi lao ®éng còng ngµy cµng ®îc tèt h¬n.

Nh vËy B¶o hiÓm x· héi lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p

mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè

lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh

thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m b¶o ®¶m ®êi sèng

cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x· héi.

Tõ ®©y ta cã thÓ nªu ra b¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi ®ã lµ:

- B¶o hiÓm x· héi lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng, phøc t¹p cña

x· héi, nhÊt lµ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬

chÕ thÞ trêng, mèi quan hÖ thuª mín lao ®éng ph¸t triÓn tíi mét møc

®é nµo ®ã. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× B¶o hiÓm x· héi cµng ®a d¹ng

vµ hoµn thiÖn.

- Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong B¶o hiÓm x· héi ph¸t sinh trªn

c¬ së quan hÖ lao ®éng diÔn ra gi÷a 3 bªn: bªn tham gia BHXH (ngêi

lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng), bªn BHXH (c¬ quan nhËn nhiÖm

vô BHXH), bªn ®îc BHXH (ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä).

- Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt

viÖc lµm trong B¶o hiÓm x· héi cã thÓ lµ rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý

muèn cña con ngêi nh: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.

HoÆc kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn nh tuæi giµ, thai s¶n... §ång thêi

cã thÓ x¶y ra ë trong hoÆc ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng.

- PhÇn thu nhËp bÞ mÊt ®i bÞ gi¶m cña ngêi lao ®éng ®îc thay

thÕ, bï ®¾p tõ nguån quü BHXH. Nguån nµy do bªn tham gia ®ãng

gãp lµ chñ yÕu cßn l¹i do nhµ níc bï thiÕu.

- Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu

cña ngêi lao ®éng trong trêng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt

viÖc lµm. Môc tiªu nµy ®îc tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) cô thÓ ho¸

nh sau:

+ §Òn bï cho ngêi lao ®éng nh÷ng kho¶ng thu nhËp bÞ mÊt ®Ó

®¶m b¶o nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä.

+ Ch¨m sãc søc khoÎ vµ chèng bÖnh tËt.

+ X©y dùng ®iÒu kiÖn sèng ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña d©n c vµ

c¸c nhu cÇu ®Æc biÖt cña ngêi giµ, ngêi tµn tËt & trÎ em.

Víi nh÷ng môc tiªu trªn BHXH ®· trë thµnh mét trong nh÷ng

quyÒn con ngêi vµ ®îc §¹i héi ®ång Liªn Hîp Quèc thõa nhËn ghi vµo

tuyªn ng«n nh©n quyÒn ngµy 10/12/48 r»ng: “TÊt c¶ mäi ngêi víi t

c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi cã quyÒn ®îc hëng BHXH, quyÒn ®ã

®Æt c¬ së trªn sù tho¶ m·n c¸c quyÒn vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ nhu

cÇu cho nh©n c¸ch vµ sù tù do ph¸t triÓn cña con ngêi”.

2. §èi tîng, chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña B¶o hiÓm x· héi.

a. §èi tîng cña B¶o hiÓm x· héi.

MÆc dï ra ®êi ®· rÊt l©u nhng ®èi tîng cña BHXH cßn cã nhiÒu

quan ®iÓm cha thèng nhÊt dÉn ®Õn sù nhÇm lÉn gi÷a ®èi tîng cña

BHXH víi ®èi tîng tham gia BHXH.

Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, B¶o hiÓm x· héi lµ viÖc lËp ra mét

nguån ng©n quü nh»m ®¶m b¶o bï ®¾p cho kho¶n thu nhËp bÞ gi¶m

hoÆc mÊt ®i cña ngêi lao ®éng do hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng

lao ®éng, bÞ mÊt viÖc lµm, do èm ®au bÖnh tËt, tai n¹n, tuæi giµ...

v× vËy ®èi tîng cña BHXH chÝnh lµ phÇn thu nhËp bÞ mÊt ®i hay

gi¶m ®i do sù rñi ro mµ hä gÆp ph¶i trong cuéc sèng lµm gi¶m hoÆc

mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm.

§èi tîng tham gia BHXH ®ã lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao

®éng, tuú theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng thêi kú mµ ®èi t-

îng tham gia cã thÓ lµ tÊt c¶ hoÆc mét bé phËn ngêi lao ®éng nhng

nh×n chung th× khi kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× ®èi tîng tham gia cµng

®îc më réng nhiÒu bé phËn ngêi lao ®éng kh¸c.

b. Chøc n¨ng cña BHXH.

- B¶o ®¶m æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ cho ngêi lao ®éng vµ gia

®×nh hä khi ngêi lao ®éng gÆp khã kh¨n do mÊt viÖc lµm, mÊt hoÆc

gi¶m thu nhËp. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH, nã quyÕt

®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña

BHXH.

- TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng-

êi tham gia BHXH. Nh÷ng ngêi tham gia BHXH ®ãng gãp vµo quü

BHXH ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp rñi ro bÞ gi¶m hoÆc

mÊt thu nhËp, qu¸ tr×nh nµy ®· tiÕn hµnh ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a

ngêi giµu - ngêi nghÌo, ngêi khoÎ m¹nh - ngêi èm ®au, ngêi trÎ - ngêi

giµ... Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy BHXH ®· gãp phÇn thùc hiÖn c«ng

b»ng x· héi.

- Gãp phÇn kÝch thÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n

xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng do cuéc sèng cu¶ hä ®· ®îc ®¶m

b¶o, hä kh«ng cßn ph¶i lo l¾ng vÒ cuéc sèng cña hä khi rñi ro x¶y

®Õn víi hä bÊt kú lóc nµo tõ ®ã khiÕn hä tËp trung vµo viÖc lao ®éng

s¶n xuÊt. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn nh mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch

thÝch ngêi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ kÐo

theo lµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.

- G¾n bã lîi Ých gi÷a ngêi lao ®éng víi ngêi sö dông lao ®éng,

gi÷a ngêi lao ®éng víi nhµ níc gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cho x· héi.

Do gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lu«n tån t¹i m©u

thuÉn vÒ tiÒn l¬ng, thêi gian lao ®éng, an toµn lao ®éng... BHXH ra

®êi gãp phÇn ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a hä. Nhµ níc th«ng qua viÖc

chi BHXH æn ®Þnh ®êi sèng cho mäi ngêi lao ®éng, æn ®Þnh x· héi.

c. TÝnh chÊt cña BHXH.

- TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®êi sèng x· héi. Nh ®· ph©n

tÝch ë trªn rñi ro x©y ®Õn víi cuéc sèng cña ngêi lao ®éng kh«ng

hoµn toµn do ngêi lao ®éng g¸nh chÞu mµ nã ¶nh hëng tíi ngêi sö

dông lao ®éng, tíi toµn x· héi, nã g©y ra m©u thuÉn gi÷a ngêi lao

®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, mÊt æn

®Þnh x· héi. Buéc nhµ níc ph¶i can thiÖp th«ng qua BHXH v× vËy

BHXH ra ®êi mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan.

- BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn ph¸t sinh kh«ng ®Òu theo kh«ng

gian vµ vµ thêi gian. §iÒu nµy nµy thÓ hiÖn râ trong néi dung c¬ b¶n

cña BHXH, tõ thêi ®iÓm triÓn khai BHXH, ngêi tham gia BHXH, møc

®ãng gãp. Tõ viÖc rñi ro ph¸t sinh theo kh«ng gian, thêi gian ®Õn møc

trî cÊp cho tõng chÕ ®é, tõng ®èi tîng.

- BHXH võa cã tÝnh kinh tÕ, võa cã tÝnh x· héi ®ång thêi cã

tÝnh dÞch vô, tÝnh kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn qua viÖc h×nh thµnh vµ sö

dông quü BHXH sao cho hîp lý, cã hiÖu qu¶ nhÊt. TÝnh x· héi ®îc thÓ

hiÖn BHXH ®îc sö dông nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh cho nh÷ng ngêi lao

®éng vµ gia ®×nh hä. BHXH thÓ hiÖn tÝnh dÞch vô cña nã th«ng qua

ho¹t ®éng dÞch vô tµi chÝnh. (Th«ng qua nguån vèn nhµn rçi).

3. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ BHXH.

HiÖn nay cã 5 quan ®iÓm vÒ BHXH nh sau:

- BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi c¬ b¶n nhÊt cña

mçi quèc gia, nã thÓ hiÖn tr×nh ®é v¨n minh, tiÒm lùc vµ søc m¹nh

kinh tÕ, kh¶ n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý cña mçi quèc gia.

- Mäi ngêi lao ®éng trong x· héi ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng tríc

BHXH kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, d©n téc, t«n gi¸o, nghÒ nghiÖp.

- Ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm BHXH

®èi víi ngêi mµ hä sö dông.

+ Hä ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH 1 kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh so

víi tæng quü l¬ng.

+ Hä ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi nh÷ng

ngêi lao ®éng mµ m×nh sö dông.

- C¸c møc hëng BHXH phô thuéc vµo 5 yÕu tè sau:

+ T×nh tr¹ng søc khoÎ, th¬ng tËt th«ng qua gi¸m ®Þnh y khoa.

+ Ngµnh nghÒ c«ng t¸c cña ngêi lao ®éng

+ Thêi gian c«ng t¸c vµ tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng

+ Møc ®ãng gãp BHXH vµ thêi gian ®ãng gãp

+ Tuæi thä b×nh qu©n cña mçi quèc gia.

+ §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc qua tõng thêi kú.

- Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý sù nghiÖp BHXH tõ viÖc ban hµnh

c¸c chÝnh s¸ch vµ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH.

II. Quü b¶o hiÓm x· héi, nguån h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH.

1. Nguån h×nh thµnh quü BHXH.

Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n

s¸ch nhµ níc.

Quü BHXH ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau ®©y:

- Ngêi lao ®éng ®ãng gãp

- Ngêi sö dông ®ãng gãp

- Nhµ níc bï thiÕu

- C¸c nguån thu kh¸c (tõ c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn ñng

hé, l·i ®Çu t vèn nhµn rçi).

PhÇn lín c¸c níc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®îc h×nh thµnh tõ

c¸c nguån nªu trªn, së dÜ nh vËy bëi c¸c lý do:

- Ngêi lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn vµo quü BHXH biÓu hiÖn

sù g¸nh chÞu trùc tiÕp rñi ro cña chÝnh m×nh mÆt kh¸c nã cã ý

nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña hä mét c¸ch chÆt chÏ.

- Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn quü BHXH cho ng-

êi lao ®éng mét mÆt sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng thiÖt h¹i to lín nh ®×nh trÖ

s¶n xuÊt, ®µo t¹o l¹i lao ®éng khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng

mÆt kh¸c nã gi¶m bít ®i sù c¨ng th¼ng trong mèi quan hÖ vèn chøa

®ùng ®Çy nh÷ng m©u thuÉn, tranh chÊp gi÷a chñ vµ thî.

- Nhµ níc tham gia ®ãng gãp mét phÇn vµo quü BHXH trªn c¬ng

vÞ cña ngêi qu¶n lý x· héi vÒ mäi mÆt víi môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ

æn ®Þnh x· héi. Do mèi quan hÖ gi÷a chñ - thî cã chøa nhiÒu m©u

thuÉn mµ hai bªn kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®îc. Nhµ níc buéc ph¶i tham

gia nh»m ®iÒu hoµ mäi m©u thuÉn cña hai bªn th«ng qua hÖ thèng

c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt. Kh«ng chØ cã nh vËy nhµ níc cßn hç trî

thªm vµo quü BHXH gióp cho ho¹t ®éng BHXH ®îc æn ®Þnh.

Ph¬ng thøc ®ãng gãp BHXH cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông

lao ®éng hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i hai quan ®iÓm.

Quan ®iÓm thø nhÊt: lµ ph¶i c¨n cø vµo møc l¬ng c¸ nh©n vµ

quü l¬ng cña c¬ quan, doanh nghiÖp.

Quan ®iÓm thø hai: Ph¶i c¨n cø vµo thu nhËp c¬ b¶n cña ngêi

lao ®éng ®îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh

møc ®ãng gãp BHXH.

Møc ®ãng gãp BHXH, mét sè níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao

®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng. ChÝnh

phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i do c¶ ngêi

lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn nh

nhau.

Mét sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh, chÝnh phñ bï thiÕu, cho quü BHXH

hoÆc chÞu toµn bé chi phÝ qu¶n lý BHXH...

2. Môc ®Ých sö dông quü BHXH.

Quü BHXH ®îc sö dông chñ yÕu cho 2 môc ®Ých sau:

- Chi tr¶ vµo trî cÊp cho c¸c chÕ ®é BHXH.

- Chi phÝ cho sù nghiÖp qu¶n lý BHXH ë c¸c cÊp c¸c ngµnh.

Trong c«ng íc quèc tÕ Gi¬ nev¬ sè 102 th¸ng 6 n¨m 1952 BHXH

bao gåm mét hÖ thèng 9 chÕ ®é sau:

1. Ch¨m sãc y tÕ (thùc chÊt lµ BHYT)

2. Trî cÊp èm ®au

3. Trî cÊp thÊt nghiÖp

4. Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp.

5. Trî cÊp tuæi giµ

6. Trî cÊp gia ®×nh

7. Trî cÊp sinh ®Î

8. Trî cÊp khi tµn phÕ.

9. Trî cÊp cho ngêi cßn sèng.

Quü BHXH ®îc sö dông chñ yÕu vµo viÖc trî cÊp cho c¸c chÕ

®é trªn.

Tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi mµ c¸c níc tham gia c«ng íc

quèc tÕ Gi¬nev¬ cã tham gia ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é nªu trªn hay kh«ng.

Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1996. Trªn thÕ giíi cã 34 níc thùc hiÖn ®ñ 9

chÕ ®é, 34 níc cßn thiÕu chÕ ®é 3, 62 níc cha thùc hiÖn chÕ ®é 3

vµ 6. Tuy nhiªn trong ®ã cã mét sè chÕ ®é quan träng mµ khi x©y

dùng c¸c chÝnh s¸ch BHXH c¸c quèc gia ®Òu ph¶i ®Ò cËp tíi ®ã lµ: trî

cÊp thai s¶n, trî cÊp èm ®au, trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ

nghiÖp, trî cÊp tuæi giµ, trî cÊp cho ngêi cßn sèng.

HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau

®©y:

+ C¸c chÕ ®é ®îc x©y dùng theo luËt ph¸p cña mçi níc.

+ HÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia xÎ rñi ro, chia xÎ tµi

chÝnh.

+ Mçi chÕ ®é ®îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng

gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH.

+ PhÇn lín c¸c chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh kú.

+ §ång tiÒn ®îc sö dông lµm ph¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÓt

to¸n.

+ Chi tr¶ BHXH nh lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH.

+ Møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷. NÕu quü dù tr÷ ®îc

®Çu t cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh.

+ C¸c chÕ ®é BHXH cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®Þnh kú ®Ó

ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi.

Ngoµi viÖc chi tr¶ trî cÊp theo c¸c chÕ ®é BHXH quü BHXH cßn

®îc chi cho qu¶n lý nh: tiÒn l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn lµm viÖc

trong hÖ thèng BHXH. KhÊu hao TSC§, v¨n phßng phÈm vµ mét sè

kho¶n chi kh¸c. PhÇn quü nhµn rçi ph¶i ®îc ®em ®Çu t sinh lêi nh»m

b¶o toµn vµ t¨ng trëng nguån quü. Qu¸ tr×nh ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o

nguyªn t¾c an toµn, cã lîi nhuËn, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®¶m b¶o

lîi Ých kinh tÕ x· héi.

PhÇn II. Quü b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p

I. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh BHXH ViÖt Nam trong thêi gian qua.

1. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam tríc N§ 43CP - 1993.

Nh×n l¹i lÞch sö BHXH ViÖt Nam, ë níc ta BHXH ®· cã tõ tríc c¸ch

m¹ng th¸ng 8 - 1945. Khi ®ã ®Ó cñng cè ®Þa vÞ cña m×nh thùc d©n

Ph¸p ®· thùc hiÖn mét sè chÕ ®é BHXH cho nh÷ng ngêi ViÖt Nam

lµm viÖc trong bé m¸y cai trÞ cña hä.

Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8, Nhµ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra

®êi, nhµ níc ta ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHXH cã thÓ

nªu mét sè v¨n b¶n sau:

S¾c lÖnh 54/SL ngµy 1/11/1945 quy ®Þnh mét sè ®iÒu kiÖn cho

c«ng chøc nghØ hu.

S¾c lÖnh 105/SL ngµy 14/6/1946 quy ®Þnh viÖc cÊp hu bæng

cho c«ng chøc. Hai s¾c lÖnh nµy chØ râ ®Ó ®îc hëng hu bæng, c«ng

chøc nhµ níc ph¶i ®ãng vµo quü hu ®ång thêi Nhµ níc còng ph¶i cã

tr¸ch nhiÖm ®ãng thªm cho c«ng chøc trong quü hu bæng.

S¾c lÖnh 76/8L ngµy 20/5/1950 Ngoµi chÕ ®é trî cÊp hu trÝ ®·

quy ®Þnh cô thÓ h¬n chÕ ®é thai s¶n, ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n lao

®éng vµ chÕ ®é tö tuÊt ®èi víi c«ng chøc. Cã thÓ nãi ®©y lµ v¨n b¶n

ph¸p luËt cã ý nghÜa nhÊt vÒ BHXH ë níc ta sau ngµy ®éc lËp vµ lµ

c¬ së ®Ó ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH sau nµy.

S¾c lÖnh 29/SL ngµy 12/3/1947 vµ s¾c lÖnh 77/SL ngµy

22/5/1950 quy ®Þnh c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, TNL§, hu trÝ, tö

tuÊt ®èi víi c«ng nh©n. Tuy nhiªn do hoµn c¶nh chiÕn tranh, c¸c s¾c

lÖnh trªn kh«ng ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nhng cã thÓ nãi qua c¸c v¨n

b¶n nµy ®· thÓ hiÖn sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ níc vµ B¸c Hå ®èi víi

ngêi lao ®éng. VÒ mÆt v¨n b¶n ph¸p luËt th× ®©y lµ nh÷ng v¨n b¶n

®Çu tiªn vÒ BHXH ë níc ta.

Sau gi¶i phãng miÒn B¾c, trªn c¬ së hiÕn ph¸p 1959 cïng víi c¸c

chÝnh s¸ch kh¸c, Nhµ níc ®· ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH cho c«ng nh©n

viªn chøc kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961. Theo ®iÒu

lÖ nµy, trong hÖ thèng BHXH ë níc ta cã 6 chÕ ®é ®ã lµ: èm ®au,

thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao ®éng, h-

u trÝ vµ tö tuÊt. §©y lµ v¨n b¶n ph¸p luËt hoµn chØnh nhÊt ë níc ta vÒ

BHXH lóc bÊy giê. HÖ thèng BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:

+ §èi tîng ®îc hëng BHXH vµ CNVC Nhµ níc vµ lùc lîng vò trang.

+ §èi tîng hëng BHXH kh«ng ph¶i ®ãng phÝ BHXH. Chi BHXH

chñ yÕu do ng©n s¸ch Nhµ níc ®¶m b¶o mét sè phÇn do sù nép

nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy kh«ng tån t¹i quü BHXH n»m

ngoµi ng©n s¸ch nhµ níc.

+ ChÝnh s¸ch BHXH g¾n chÆt víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ ®an

xen víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c.

+ NhiÒu c¬ quan cïng tham gia qu¶n lý vµ thùc hiÖn BHXH (Bé

Lao ®éng, c«ng ®oµn, Bé Tµi chÝnh...).

ChÝnh s¸ch BHXH thùc hiÖn trong thêi kú ®· phï hîp víi c¬ chÕ

tËp trung bao cÊp trong ®iÒu kiÖn ®Êt níc cã chiÕn tranh lóc bÊy giê

vµ ®· ph¸t huy ®îc t¸c dông. Trong suèt nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn

chèng qu©n x©m lîc, chÝnh s¸ch BHXH ®· gãp phÇn æn ®Þnh ®êi

sèng cho c«ng nh©n viªn chøc, qu©n nh©n vµ gia ®×nh hä gãp phÇn

®éng viªn søc ngêi, søc cña cho sù th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn

chèng qu©n x©m lîc vµo thèng nhÊt ®Êt níc.

Chóng ta ®· xÐt trî cÊp cho hµng triÖu lît ngêi ®îc hëng c¸c

chÝnh s¸ch BHXH díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ tÊt c¶ c¸c chÕ ®é

BHXH kh¸c nhau. Tõ ®ã gióp hä yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt n©ng

cao n¨ng suÊt lao ®éng, g¾n bã nh÷ng ngêi lao ®éng víi c¬ quan

doanh nghiÖp, víi nhµ níc .

BHXH ViÖt Nam cßn gãp phÇn gi¶i phãng lùc lîng lao ®éng n÷

gióp chÞ em æn ®Þnh viÖc lµm, nu«i d¹y con c¸i, ph¸t huy s¸ng t¹o

trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh.

ChÝnh s¸ch BHXH cña ViÖt Nam thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña chÕ

®é x· héi gãp phÇn thùc hiÖn mét lo¹t nh÷ng c«ng íc quèc tÕ ®èi víi

ngêi lao ®éng.

Tuy vËy trong th¬i gian nµy BHXH ViÖt Nam cßn mét sè ®iÓm

tån t¹i rÊt lín ®ã lµ:

- NhËn thøc vÒ BHXH cã nh÷ng lóc nh÷ng n¬i lµ thiÕu ®óng

®¾n cha thÊy hÕt ®îc vai trß cña nã.

- ChÝnh s¸ch nµy ®îc tæ chøc qu¶n lý vµ thùc hiÖn ë c¸c cÊp c¸c

ngµnh thiÕu sù phèi hîp, chång chÐo, thiÕu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t ®·

dÉn ®Õn nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc.

- Néi dung c¸c chÕ ®é cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp kh«ng phï hîp

víi thùc tÕ.

- Quü BHXH trªn thùc tÕ lµ kh«ng cã v× vËy BHXH lµ g¸nh nÆng

cho ng©n s¸ch nhµ níc.

Khi níc ta tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp

trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña

Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN th× chÝnh s¸ch BHXH theo c¬ chÕ

nµy kh«ng cßn phï hîp ®ßi hái ph¶i cã sù ®æi míi BHXH ViÖt Nam

cho phï hîp víi t×nh h×nh míi.

2. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam sau NghÞ ®Þnh 43/CP/1993.

HiÕn ph¸p 1992 níc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nªu

râ”Nhµ níc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH ®èi víi c«ng chøc nhµ níc vµ ngêi

lµm c«ng ¨n l¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh BHXH kh¸c

®èi víi ngêi lao ®éng”.

Trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII chØ

râ cÇn ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH theo híng mäi ngêi lao ®éng vµ c¸c

®¬n vÞ kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã nghÜa vô ®ãng

gãp BHXH, thèng nhÊt t¸ch quü BHXH ra khái ng©n s¸ch nhµ níc...

V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII nªu lªn “më réng chÕ ®é BHXH ®èi

víi ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ”.

Trªn c¬ së cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cña §¶ng vµ Nhµ níc, chóng ta

®· tiÕn hµnh ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-

êng, ®îc ®¸nh dÊu b»ng mét v¨n b¶n quan träng ®ã lµ NghÞ ®Þnh

43/CP ra ®êi ngµy 22/6/1993. NghÞ ®Þnh 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi

vÒ chÕ ®é BHXH mµ theo ®ã, ®èi tîng tham gia BHXH lµ mäi ngêi

lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ngêi tham gia BHXH ph¶i

®ãng phÝ b¶o hiÓm, ngêi sö dông lao ®éng còng ph¶i ®ãng phÝ

BHXH cho ngêi lao ®éng mfa m×nh sö dông, thuª mín.

Trªn c¬ së nh÷ng kinh nghiÖm thùc hiÖn BHXH theo NghÞ ®Þnh

43/CP vµ cô thÓ ho¸ Bé luËt lao ®éng ®îc quèc héi th«ng qua ngµy

23/6/1994 cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1995, chÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu

lÖ BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995. §iÒu lÖ BHXH

míi ®îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ BHXH ë níc ta, ®· lµm thay ®æi

toµn diÖn chÊt lîng trong BHXH.

Sù thay ®æi ®îc thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau ®©y:

- §èi tîng tham gia BHXH ®· ®îc më réng h¬n so víi tríc ®©y. §èi

tîng tham gia BHXH kh«ng chØ bao gåm c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-

íc. Ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c tæ

chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬

quan §¶ng, ®oµn thÓ,lùc lîng vò trang. Nh÷ng ngêi gi÷ chøc vô d©n

cö, d©n bÇu lµm viÖc trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp:... mµ

cßn më réng cho ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi

quèc doanh cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn.

- C¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi còng cã sù thay ®æi theo §iÒu 2

cña §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, BHXH níc ta hiÖn nay bao gåm 5 chÕ

®é: chÕ ®é trî cÊp èm ®au; chÕ ®é trî cÊp thai s¶n; chÕ ®é trî cÊp

tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp; chÕ ®é hu trÝ vµ chÕ ®é tö

tuÊt. So víi tríc ®©y chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng ®· bÞ lo¹i bá do

kh«ng phï hîp, khã qu¶n lý vµ dÔ bÞ lîi dông.

- Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp n»m ngoµi ng©n s¸ch

nhµ níc. §îc h×nh thµnh trªn c¬ së ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng, ngêi

sö dông sù hç trî cña nhµ níc vµ tõ c¸c nguån kh¸c. Nh vËy c¸c quan

hÖ tµi chÝnh trong BHXH ®îc thÓ hiÖn râ rµng. C¸c nguån thu vµ c¸c

kho¶n chi BHXH ph¶i ®îc c©n ®èi mét c¸ch tæng thÓ trong BHXH, sù

®ãng gãp BHXH cña c¸c bªn cßn thÓ hiÖn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ

quyÒn lîi cña hä trong BHXH.

- VÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý chÝnh s¸ch: §· gi¶m dÇn sù ®an xen

c¸c chÝnh s¸ch BHXH víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c gãp phÇn t¹o ra sù

b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhãm lao ®éng, b×nh ®¼ng gi÷a lµm vµ hëng.

- C¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ BHXH ®· t¸ch khái c¸c chøc

n¨ng ho¹t ®éng sù nghiÖp BHXH. Bé Lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi ®-

îc chÝnh s¸ch giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ níc BHXH. Ho¹t ®éng sù

nghiÖp BHXH lµ do c¬ quan BHXH ViÖt Nam ®¶m nhËn sù ph©n

®Þnh chøc n¨ng vµ thèng nhÊt qu¶n lý nµy ®· lµm gi¶m bít sù qu¶n lý

chång chÐo tríc ®©y n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña BHXH.

Víi viÖc thùc hiÖn theo c¬ chÕ míi BHXH ViÖt Nam ®· gãp phÇn

tÝch cùc vµo viÖc lµnh m¹nh ho¸ thÞ trêng lao ®éng ë níc ta; gãp

phÇn thùc hiÖn b×nh ®¼ng x· h«i vµ æn ®Þnh x· héi.

Tuy nhiªn do BHXH ë níc ta kh«ng ph¶i lµ x©y dùng míi hoµn toµn

mµ cã sù kÕ thõa nªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh

vµ hoµn thiÖn cho phï hîp víi t×nh h×nh míi.

II. Thùc tr¹ng quü BHXH ViÖt Nam trong thêi gian qua.

a. Tríc NghÞ ®Þnh 43/CP/1993.

Nh chóng ta ®· biÕt trong giai ®o¹n nµy BHXH ViÖt Nam ®îc ho¹t

®éng dùa trªn c¸c s¾c lÖnh cña Nhµ níc vµ ®iÒu lÖ BHXH cho c«ng

nh©n viªn chøc kÌm theo NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961 v× vËy

viÖc thu, chi vµ qu¶n lý Quü BHXH còng ph¶i dùa trªn c¸c v¨n b¶n nµy.

C¸c v¨n b¶n nµy ra ®êi trong hoµn c¶nh níc ta ®ang tiÕn hµnh

mét cuéc kh¸ng chiÕn chèng bän giÆc ngo¹i x©m vµ thùc hiÖn mét

nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. V× vËy nã quy ®Þnh tÝnh chÊt

vµ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng v¨n b¶n vÒ BHXH nãi chung vµ c¸c quy

®Þnh vÒ tæ chøc thu chi vµ qu¶n lý quü BHXH nãi riªng.

Trong thêi gian nµy quü BHXH hÇu nh cã thÓ nãi lµ tån t¹i trªn

danh nghÜa, nã n»m trong ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ng©n s¸ch nhµ níc

b¶o hé hoµn toµn. §iÒu nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh bëi nguån thu chñ

yÕu cña quü ®ã lµ tõ c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ níc ®ãng gãp, ngêi lao

®éng kh«ng ph¶i ®ãng gãp. Tuy nhiªn, ®©y lµ thêi kú bao cÊp nªn c¸c

doanh nghiÖp nµy ®Òu lµ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc Nhµ níc bao cÊp

hoµn toµn tõ ng©n s¸ch nhµ níc, v× vËy nh×n chung mµ nãi quü

BHXH n»m trong ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ng©n s¸ch nhµ níc b¶o trî

hoµn toµn.

ViÖc sö dông quü BHXH dïng cho hai môc ®Ých ®ã lµ chØ trî

cÊp c¸c chÕ ®é vµ chi qu¶n lý hµnh chÝnh sù nghiÖp. Theo §iÒu lÖ

BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961 th× hÖ thèng

BHXH cña níc ta bao gåm 6 chÕ ®é, ®ã lµ: Thai s¶n, èm ®au, tai n¹n

lao ®éng vµ bªnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ, tö tuÊt. ChÝnh s¸ch BHXH

g¾n chÆt víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ ®an xen víi nhiÒu chÝnh s¸ch x·

héi kh¸c, chÝnh v× vËy viÖc chi BHXH cho c¸c chÕ ®é nµy cã nhiÒu

tiªu cùc vµ bÊt hîp lý, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é mÊt søc lao ®éng vµ hu trÝ

(cã nh÷ng ngêi vÒ hu ë tuæi 40 hay nh÷ng ngêi nghØ mÊt søc lao

®éng l¹i khoÎ h¬n nhiÒu ngêi lao ®éng kh¸c). Do cã nhiÒu c¬ quan

cïng tham gia qu¶n lý vµ thùc hiÖn BHXH (Bé lao ®éng, c«ng ®oµn,

Bé tµi chÝnh) nªn viÖc qu¶n lý ®îc tiÕn hµnh chång chÐo lªn nhau,

kÐm hiÖu qu¶, chi phÝ qu¶n lý bÞ ®Èy lïi lªn cao. Do bé m¸y qu¶n lý

cång kÒnh, kÐm n¨ng lùc. §iÒu nµy khiÕn cho chi BHXH lµ mét g¸nh

nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Khi níc ta b¾t ®Çu chuyÓn ®æi sang

nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi

chñ nghÜa (n¨m 1986). C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¶ níc

kh«ng cßn ®îc bao cÊp, ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n ®éc lËp. Lóc nµy hÖ

thèng BHXH ViÖt Nam nãi chung vµ viÖc qu¶n lý quü BHXH nãi riªng

®· béc lé ra nhiÒu khuyÕt ®iÓm lín. Thu BHXH tõ c¸c doanh nghiÖp

trong c¶ níc lµ kh«ng ®¸ng kÓ. ViÖc chi BHXH phÇn lín vÉn do ng©n

s¸ch nhµ níc ®¶m nhËn. (n¨m 1987 97,23% do ng©n s¸ch nhµ níc

®¶m nhËn chØ thu ®îc 2,77%) ®iÒu nµy ®ßi hái mét nhu cÇu rÊt bøc

thiÕt ®ã lµ ph¶i ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch vÒ BHXH nãi chung vµ viÖc

tæ chøc thu, chi vµ qu¶n lý quü BHXH nãi chung nh»m ®¶m b¶o ®îc

tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh x· héi cña BHXH.

b. Sau nghÞ ®Þnh 43CP/1993

Nh»m phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt níc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ

trêng vµ kh¾c phôc dÇn c¸c nhîc ®iÓm cßn tån t¹i trong viÖc thùc

hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· tiÕn hµnh ®æi c¸c

chÝnh s¸ch BHXH mµ sù thay ®æi ®Çu tiªn b¾t ®Çu tõ nghÞ ®Þnh

43/CP ra ngµy 22/6/1993. TiÕp ®ã mét sù thay ®æi lín ®ã lµ sù ra ®êi

cña §iÒu lÖ BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP ra ngµy 26/1/1995.

Cïng víi sù thay ®æi nµy th× viÖc thu, chi qu¶n lý quü BHXH còng

®îc thay ®æi theo.

Theo ®iÒu lÖ BHXH hiÖn hµnh: Quü BHXHViÖt Nam ®îc h×nh

thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y:

- Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp b»ng 15% so víi tæng quü l-

¬ng cña nh÷ng ngêi tham gia BHXH trong ®¬n vÞ, trong ®ã 10% ®Ó

chi cho chÕ ®é hu trÝ, tö tuÊt, 5% chi cho c¸c chÕ ®é tai n¹n lao ®éng

vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au, thai s¶n.

- Nguån lao ®éng ®ãng gãp b»ng 5% tiÒn l¬ng ®Ó chi cho chÕ

®é hu trÝ vµ tö tuÊt.

- Nhµ níc hç trî thªm.

- C¸c nguån thu kh¸c (c¸c c¸ nh©n, tæ chøc tõ thiÖn gióp ®ì l·i

®Çu t vèn nhµn rçi).

Quü BHXH ®îc sö dông cho hai môc ®Ých.

- Chi qu¶n lý hµnh chÝnh sù nghiÖp

- Chi trî cÊp cho c¸c chÕ ®é

HiÖn nay quü BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn chi cho 5 chÕ ®é èm

®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ, tö tuÊt,

vËy chÕ ®é mÊt søc lao ®éng ®· bÞ lo¹i bá.

ViÖc qu¶n lý quü theo ®iÒu lÖ BHXH hiÖn hµnh thèng nhÊt giao

cho hÖ thèng BHXH ViÖt Nam thuéc Bé Lao ®éng th¬ng binh x· héi.

Víi sù thay ®æi nµy viÖc thu chi vµ qu¶n lý quü ®· ®îc tiÕn hµnh mét

c¸ch æn ®Þnh, gi¶m bít sù chång chÐo, g¸nh nÆng vÒ BHXH cho

ng©n s¸ch nhµ níc còng ngµy mét gi¶m ®i, ®êi sèng cña ngêi lao

®éng còng ®îc æn ®Þnh h¬n vµ an toµn x· héi ®îc ®¶m b¶o.

2. T×nh h×nh thu BHXH trong thêi gian qua.

a. Thu tõ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng.

Theo ch¬ng XII Bé Lao ®éng vµ ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm

theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 th× sù thay ®æi vÒ BHXH

nh×n chung ®îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt.

- BHXH dùa trªn nguyªn t¾c cã ®ãng míi ®îc hëng.

- Thµnh lËp quü BHXH ®éc lËp víi ng©n s¸ch nhµ níc.

- Thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ BHXH (BHXH ViÖt Nam)

Trªn c¬ së nguyªn t¾c cã ®ãng BHXH míi ®îc hëng c¸c chÕ ®é

BHXH ®· ®Æt ra yªu cÇu rÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi c«ng t¸c thu nép

BHXH v× nÕu kh«ng thu ®îc BHXH th× quü BHXH kh«ng cã quü

BHXH h¹ch to¸n ®éc lËp ®Ó gi¶m bít g¸nh nÆng bao cÊp cña ng©n

s¸ch nhµ níc.

ThÊm nhuÇn nguyªn t¾c ngay tõ khi míi thµnh lËp, BHXH ViÖt

Nam ®· rÊt coi träng c«ng t¸c thu, lu«n ®Æt c«ng t¸c thu ë vÞ trÝ hµng

®Çu.

Theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 quy ®Þnh viÖc ®ãng

gãp BHXH ®èi víi ngêi sö dông lao ®éng lµ 15% tæng quü l¬ng cña

doanh nghiÖp, ngêi lao ®éng ®ãng gãp 5% tiÒn l¬ng.

Ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm nép BHXH cho c¬ quan

BHXH ®Þa ph¬ng. TiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng gãp lµ l¬ng theo ng¹ch

bËc, chøc vô th©m niªn, hÖ sè chªnh lÖch b¶o lu (nÕu cã).

Trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï ngµnh BHXH cßn gÆp nhiÒu khã

kh¨n nh ®iÒu kiÖn vËt chÊt, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, c«ng viÖc cßn míi

mÎ... song c«ng t¸c thu BHXH ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng

khÝch lÖ. NÕu so s¸nh kÕt qu¶ thu BHXH víi thêi ®iÓm tríc khi BHXH

ViÖt Nam ®îc thµnh lËp th× kÕt qu¶ thu BHXH trong nh÷ng n¨m qua

cho chóng ta thÊy: ViÖc hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh

lµm tiÒn ®Ò cho c«ng t¸c thu BHXH rÊt ®îc quan t©m, chó träng.

KÕt qu¶ ®¹t ®îc trong nh÷ng n¨m võa qua ®· kh¼ng ®Þnh phÇn

nµo sù trëng thµnh cña ho¹t ®éng thu BHXH cô thÓ:

N¨m Lao ®éng(ng-

êi)

TØ lÖ

(NS/NT)

Sè thu(triÖu) TØ lÖ

(NS/NT)

1995 2.275.998 788.486

1996 2.961.444 128,4% 2569733

1997 3.162.352 108,2% 3.445.611 134,1%

1998 3.355.589 106,1% 3875956 112,5%

1999 3579427 106,6% 4188382 108,1%

B¶ng sè liÖuu trªn cho thÊy c¸c chØ tiªu c«ng t¸c thu BHXH qua

c¸c n¨m ®Òu gia t¨ng, n¨m sau cao h¬n n¨m tríc. §Æc biÖt sè lao ®éng

n¨m tham gia BHXH n¨m 1999 so víi 1995 t¨ng 1303439 lao ®éng (t¨ng

57,3%) BHXH 1999 thu ®îc 4.188382 triÖu ®¹t 106,9% kÕ ho¹ch n¨m.

Víi kÕt qu¶ trªn, BHXH ViÖt Nam ®· h×nh thµnh ®îc quü BHXH

tËp trung, h¹ch to¸n ®«c lËp víi ng©n s¸ch nhµ níc chñ ®éng chi tr¶

cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc

trong viÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng ®îc hëng BHXH (b×nh qu©n hiÖn

nay mçi n¨m 3% nhng møc gi¶m nµy sÏ ngµy cµng cao). MÆt kh¸c quü

BHXH cã sè tÝch luü sÏ ngµy mét t¨ng b¶o ®¶m chi tr¶ æn ®Þnh l©u

dµi tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. §¹t ®îc kÕt qu¶ trªn lµ do c¸c

nguyªn nh©n sau:

- §èi tîng tham gia ®· ®îc më réng h¬n so víi tríc ®©y (doanh

nghiÖp ngoµi quèc doanh cã 10 lao ®éng trë lªn ph¶i tham gia ®ãng

BHXH...)

- C«ng t¸c qu¶n lý thu BHXH tõng bíc ®i vµo nÒ nÕp, ngêi lao

®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®· ý thøc ®îc tr¸ch nhiÖm quyÒn lîi

cña hä khi tham gia BHXH.

- C«ng t¸c thu BHXH cña c¸c tØnh, thµnh phè ngµy mét hoµn

thiÖn, tuyªn truyÒn vËn ®éng phèi hîp víi c¸c ban ngµnh liªn quan

trong viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c BHXH ®îc ®¶m b¶o. Mét mÆt tÝch cùc

rµ so¸t, tuyªn truyÒn vËn ®éng ®Ó t¨ng thªm ®èi tîng tham gia ®ãng

BHXH ®èi víi ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng thuéc diÖn

ph¶i tham gia BHXH nhng cha tham gia BHXH. §ång thêi ®«n ®èc,

kiÓm tra, ®èi chiÕu thêng xuyªn ®Ó thu ®óng, thu ®ñ kÞp thêi sè tiÒn

BHXH ph¸t sinh theo quü l¬ng hµng th¸ng, hµng n¨m. Bªn c¹nh ®ã, lµ

c«ng t¸c truy thu nî ®äng ®Ó ng¨n chÆn kh«ng ®Ó cã c«ng nî ph¸t

sinh.

- Tr×nh ®é c¸n bé kh«ng ngõng ®îc n©ng cao, BHXH c¸c tØnh

thµnh phè tõng bíc ¸p dông c«ng nghÖ tin häc vµo qu¶n lý ho¹t ®éng

BHXH. Nãi chung vµ qu¶n lý thu BHXH nãi riªng...

MÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nhng c«ng t¸c

qu¶n lý thu BHXH cßn cã nh÷ng nhîc ®iÓm cÇn kh¾c phôc nh»m æn

®Þnh t¨ng trëng quü. C¸c nhîc ®iÓm ®ã lµ:

- §èi tîng tham gia BHXH cßn cha më réng, hiÖn nay ë níc ta ®èi

tîng tham gia BHXH theo h×nh thøc b¾t buéc chØ chiÕm 14% lùc lîng

lao ®éng x· héi, cßn trªn 86% cha tham gia BHXH. §iÒu nµy cho thÊy

chóng ta ®· ®Ó l·ng phÝ mét nguån thu rÊt lín tõ lùc lîng lao ®éng cha

tham gia BHXH nµy kh«ng ®¶m b¶o ®îc quy luËt vèn cã cña b¶o

hiÓm nãi chung vµ BHXH nãi riªng, cha ®¸p øng ®îc khuyÕn c¸o cña

tæ chøc lao ®éng thÕ giíi ILO. §èi tîng tham gia BHXH tù nguyÖn th×

kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c mét sè ®¬n vÞ sö dông lao ®éng thuéc

diÖn b¾t buéc tham gia BHXH, nhÊt lµ khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh cha thùc hiÖn ®¨ng ký nép BHXH, nãi chÝnh x¸c h¬n th× phÇn

lín c¸c ®¬n vÞ nµy cè t×nh trèn tr¸nh viÖc tham gia ®ãng BHXH cho

ngêi lao ®éng mµ hä sö dông th«ng qua viÖc lîi dông c¸c khe hë cña

ph¸p luËt.

- T×nh tr¹ng nép thiÕu, nî ®äng quü BHXH cña sè lao ®éng tham

gia BHXH trong c¸c ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký nép BHXH, trong ®ã cã mét sè

kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cßn nî BHXH víi mét sè tiÒn lín

lµm ¶nh hëng ®Õn nguån thu quü BHXH.

Møc nî quü BHXH qua c¸c n¨m.

N¨m Nî ®äng (%)

1995 11,3

1996 8,3

1997 11,2

1998 10,0

1999 9,0

Riªng n¨m 1999 t×nh tr¹ng nî quü BHXH ®iÓn h×nh ë mét sè tØnh

nh sau:

BHXH tØnh Phã Thä 18 tØ /73 tØ ChiÕm 24%

BHXH tØnh Hoµ

B×nh

13 tØ/120 tØ ChiÕm 20%

BHXH tØnh Th¸i B×nh 7,7/38 tØ ChiÕm 15%

BHXH tØnh Thanh

ho¸

6,6 tØ/44 tØ ChiÕm 15%

BHXH tØnh Gia Lai 46,6 tØ/102 tØ ChiÕm 16%

§iÒu nµy lµ do c¸c nguyªn nh©n sau:

+ Do nh÷ng khã kh¨n cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng võa thiÕu viÖc lµm, thu nhËp thÊp, ®êi sèng qu¸ khã kh¨n dÉn tíi viÖc kh«ng thùc hiÖn nép BHXH ®óng kú ®óng sè.

+ Do chñ sö dông lao ®éng thiÕu ý thøc cha thùc sù quan t©m tíi viÖc nép BHXH.

+ Do mét sè tån t¹i nî tríc ®©y dån tÝnh l¹i, ®¬n vÞ sö dông lao ®éng cha cã nguån hoÆc cha ®ñ c¬ së ®Ó xö lý hoÆc lµ nép hoÆc lµ gi¶i **** xö lý xo¸ nî, nªn vÉn theo nî trªn sæ s¸ch.

+ MÆt kh¸c trong viÖc qu¶n lý thu cßn cã mét sè c«ng viÖc cha thùc hiÖn kÞp thêi ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh nh viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu, ®«n ®èc tiÕn ®é nép BHXH.

- TØ lÖ ®ãng gãp vµ c¬ cÊu ®ãng gãp vµo quü hiÖn nay cha hîp lý. Thùc ra ®Ó ®a ra tØ lÖ ®ãng gãp lµ 20% (ngêi sö dông lao ®éng 15%, ngêi lao ®éng 5%) cha dùa vµo c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c, so víi mét sè níc trªn thÕ giíi vµ khu vùc th× tØ lÖ ®ãng gãp cña chóng ta cßn thÊp.

TØ lÖ ®ãng gãp vµo quü BHXH ë mét sè níc ®ãng gãp trªn thÕ giíi.

Ngêi L§ so víi l¬ng Ngêi SDL§ so víi quü l¬ng (%)

CHLB §øc 14,8 - 18,8 16,3 - 22,6

CH Ph¸p 11,82 19,68

Malayxia 9,5 12,75

Vµ víi tØ lÖ thu nh thÕ nµy th× theo dù b¸o cña chuyªn gia ILO t×nh h×nh quü BHXH ViÖt Nam trong thêi gian tíi nh sau:

1997 2000 2010 2020 2030

Sè ngêi ®ãng BHXH (ngµn) 3110 3271 4406 5233 58057

Sè ngêi hëng BHXH (ngµn) 1792 1802 1739 1808 1867

Trong ®ã:

Thëng tríc 1995 1732 1635 1195 706 290

Thëng sau 1995 60 167 549 1102 1577

Thu BHXH (ngµn tØ) 7,9 11,6 23,4 35,1 49,6

Chi BHXH (ngµn tØ) 5,9 8,7 17,9 33,4 63,0

Chªnh lÖch thu chi (ngµn tØ) +2,0 +2,8 +5,5 +1,8 -13,5

VËy theo dù b¸o cña c¸c chuyªn gia ILO th× tíi n¨m 2030 quü

BHXH ViÖt Nam sÏ bÞ th©m hôt trÇm träng.

Víi nh÷ng u nhîc ®iÓm võa nªu trªn trong c«ng t¸c thu BHXH cña

níc ta trong thêi gian ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p

thÝch hîp nh»m t¨ng cêng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thu BHXH trong thêi

gian tíi ®¶m b¶o sù t¨ng trëng æn ®inh cña quü BHXH nãi riªng vµ æn

®Þnh ho¹t ®éng BHXH nãi chung.

b. Thu tõ ng©n s¸ch nhµ níc ®ãng gãp vµ c¸c kho¶n thu kh¸c.

Quü BHXH ViÖt Nam ®îc ng©n s¸ch nhµ níc ®ãng gãp díi d¹ng

chuyÓn cho quü BHXH ®Ó chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng ®îc thëng BHXH tõ

1/1/1995 trë vÒ tríc.

Ngoµi ra quü BHXH ViÖt Nam cßn ®îc ng©n s¸ch nhµ níc trî gióp

chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é cho nh÷ng ngêi ®îc hëng BHXH sau ngµy

1/1/1995. Tríc ®©y do kh©u thu, chi BHXH cßn yÕu kÐm nªn BHXH lµ

mét g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Ngµy nay sau nh÷ng n¨m ®æi

míi BHXH ®· dÇn tho¸t khái bao cÊp nÆng nÒ tõ ng©n s¸ch nhµ níc,

ng©n s¸ch cÊp cho BHXH ®îc gi¶m dÇn (mçi n¨m gi¶m b×nh qu©n

kho¶ng 3% nhng møc gi¶m ngµy cµng cao).

§èi víi c¸c kho¶n thu kh¸c: tõ sù hç trî cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc tõ

thiÖn, tõ ®Çu t vèn nhµn rçi... còng ®· gãp phÇn gia t¨ng quy m« cña

quü BHXH. §Æc biÖt ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t vèn nhµn rçi cña quü

BHXH cã vai trß v« cïng quan träng, bëi ho¹t ®éng b¶o hiÓm còng bao

gåm ho¹t ®éng tµi chÝnh, th«ng qua viÖc ®Çu t, sö dông vèn nhµn rçi

®Ó sinh lêi, cã ho¹t ®éng ®Çu t vèn míi ®¶m b¶o ®îc viÖc chi tr¶ quü

BHXH trong t¬ng lai. Cuèi n¨m 1999 sè vèn t¹m thêi nhµn rçi cña

BHXH lµ 12000 tØ ®ång. Sè tiÒn nµy BHXH ®îc chÝnh phñ cho phÐp

®Çu t vµo c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc, mua tr¸i

phiÕu, c«ng tr¸i vµ göi ng©n hµng cña nhµ níc ®Ó ph¸t triÓn gi¸ trÞ

cña quü. (®ît mua c«ng tr¸i võa qua BHXH ®· mua 500 tØ ®ång).

Tæng sè tiÒn sinh lêi lµ 631 tØ ®ång.

KÕt qu¶ trªn ®¹t ®îc lµ do c¸c nguyªn nh©n:

- Thø nhÊt lµ do hiÖu qu¶ ngµy cµng cao trong c«ng t¸c thu phÝ

BHXH tõ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng nh nªu ë trªn.

- Nhµ níc quyÕt ®Þnh ®a quü BHXH ra h¹ch to¸n ®éc lËp ®iÒu

nµy khiÕn cho c¸c c¸n bé qu¶n lý trong hÖ thèng BHXH tù hoµn thiÖn,

n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc qu¶n lý hÖ thèng BHXH

nãi chung vµ quü BHXH nãi riªng n©ng cao hiÖu qu¶ trong qu¶n lý

quü.

- Bíc vµo c¬ chÕ thÞ trêng, ®îc nhµ níc giao cho toµn quyÒn sr

dông quü BHXH, c¸c c¸n bé qu¶n lý BHXH nãi chung vµ quü BHXH nãi

riªng ®· nhanh chãng thÝch nghi víi c¬ chÕ míi, tÝch luü kiÕn thøc

m¹nh d¹n ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc võa cã hiÖu qu¶ kinh tÕ võa an toµn

gãp phÇn t¨ng nguån thu cña quü.

MÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè hiÖu qu¶ ë c«ng t¸c nµy trong thêi gian

qua, tuy nhiªn còng ë c«ng t¸c nµy trong thêi gian qua cßn béc lé

nhiÒu h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc.

MÆc dï cã gi¶m nhng ng©n s¸ch nhµ níc cÊp cho BHXH cßn t¬ng

®èi lín nã bao gåm tÊt c¶ chi phÝ trî cÊp BHXHcho nh÷ng ngêi ®îc h-

ëng chÕ ®é BHXH tríc 1/1/1995 vµ mét phÇn chi phÝ c¸c chÕ ®é

BHXH cho ngêi ®îc hëng BHXH sau 1/1/1995 mµ sè lîng nh÷ng ngêi

nµy hiÖn nay cßn rÊt ®«ng vµ do hËu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch, chÕ

®é tríc ®©y ®Ó l¹i nªu ®©y vÉn cßn lµ mét g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch

nhµ níc.

- Trong vÊn ®Ò ®Çu t vèn nhµn rçi do quü BHXH lµ mét quü

®Æc biÖt, liªn quan ®Õn ®êi sèng cña hµng triÖu ngêi lao ®éng

trong x· héi nªn ho¹t ®éng ®Çu t chØ ®îc sö dông mét phÇn vèn nhµn

rçi vµ ph¶i hÕt søc cÈn träng.

V× vËy ho¹t ®éng ®Çu t vèn nhµn rçi cã hiÖu qu¶ cha cao bëi

tÝnh cÈn träng khi®Çu t vèn (theo quy luËt rñi ro cµng lín, lîi nhuËn

cµng cao) ®ång thêi do thÞ trêng chøng kho¸n cña chóng ta míi h×nh

thµnh cßn nhiÒu víng m¾c, c¸c c¸n bé qu¶n lý quü BHXH kinh nghiÖm

cha nhiÒu víi ®Çu t chñ yÕu lµ göi ng©n hµng, mua tr¸i phiÕu kho b¹c,

muc c«ng tr¸i... nªn l·i suÊt cßn thÊp.

Tõ c¸c vÊn ®Ò ®· nªu trong c«ng t¸c thu BHXH cho chóng ta thÊy

®îc mÆc dï c«ng t¸c thu BHXH ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch

lÖ, dÇn dÇn gãp phÇn ®a BHXH tho¸t khái sù bao cÊp nÆng nÒ cña

nhµ níc. Tuy nhiªn nã vÉn cßn béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm cÇn kh¾c

phôc trong thêi gian tíi nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¨ng trëng, ph¸t

triÓn nguån quü BHXH gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng ngêi lao ®éng,

gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch, æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi.

3. T×nh h×nh chi BHXH trong thêi gian qua.

Nh ®· nªu ë trªn quü BHXH ®îc sö dông cho hai môc ®Ých ®ã lµ:

+ Chi tr¶ trî cÊp c¸c chÕ ®é BHXH

+ Chi qu¶n lý quü BHXH

Quü BHXH ®îc dïng chñ yÕu ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH.

HiÖn nay BHXH ViÖt Nam bao gåm 5 chÕ ®é ®ã lµ: Trî cÊp èm ®au,

trî cÊp thai s¶n, trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ

vµ cuèi cïng lµ chÕ ®é tö tuÊt.

Cïng víi sù tiÕn bé vÒ mäi mÆt trong ho¹t ®éng BHXH nãi chung,

c«ng t¸c qu¶n lý thu BHXH nãi riªng th× c«ng t¸c qu¶n lý chi BHXH

trong thêi gian qua còng cã nhiÒu biÕn ®æi tÝch cùc vÒ nhiÒu mÆt.

Trong nh÷ng n¨m qua BHXH ViÖt Nam lu«n coi träng viÖc ®æi

míi quy tr×nh, thñ tôc hå s¬ xÐt hëng chÕ ®é BHXH c«ng viÖc nµy lµ

mét trong nh÷ng kh©u c¶i c¸ch hµnh chÝnh nh»m ®em l¹i sù phôc vô

thuËn lîi nhÊt cho ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng. Tríc

®©y viÖc gi¶i quyÕt èm ®au thêng kÐo dµi tõ mét ®Õn hai th¸ng v×

cÇn nhiÒu lo¹i giÊy tê lµm c¨n cø ®Ó tr¶ trî cÊp. §Õn nay toµn ngµnh

thùc hiÖn trong thêi h¹n tõ 5 ®Õn 25 ngµy ®îc hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ sö

dông lao ®éng hoan nghªnh.

Tõ n¨m 1995 ®Õn nay ®· gi¶i quyÕt h¬n 3 triÖu lît ngêi nghØ èm,

7 v¹n lît ngêi hëng trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, h¬n

30 v¹n lît ngêi nghØ thai s¶n, 51 v¹n ngêi hëng l¬ng hu hµng th¸ng vµ

trî cÊp 1 lÇn nhng cha ®Ó x¶y ra trêng hîp nµo vi ph¹m chÕ ®é.

Cïng víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é BHXHlµ viÖc tæ chøc chi tr¶

l¬ng hu vµ c¸c trî cÊp BHXH còng hÕt søc tiÕn bé. C«ng t¸c tæ chøc

®em tiÒn ®Õn tr¶ cho ®èi tîng kÞp thêi, ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn lu«n lµ

môc tiªu phÊn ®Êu cña BHXH ViÖt Nam.

BHXH ViÖt Nam còng ®· quy ®Þnh BHXH c¸c cÊp chi tr¶ trùc

tiÕp cho nh÷ng ngêi ®îc hëng chÕ ®é hu mét lÇn hoÆc trî cÊp mét

lÇn nh»m môc ®Ých t¨ng cêng sù tiÕp cËn víi ngêi hëng BHXH. Trªn

c¬ së ®ã n¾m b¾t kÞp thêi t©m t nguyÖn väng kiÕn nghÞ cña ®èi t-

îng vÒ gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH cã ®óng vµ kÞp thêi

kh«ng? ViÖc tiÕp cËn trùc tiÕp víi ngêi lao ®éng còng gióp c¬ quan

BHXH qu¶n lý ®èi tîng tèt h¬n x¸c thùc h¬n: §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn

cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn më réng ®èi tîng cho c«ng t¸c tham gia

BHXH ngµy cµng nhiÒu h¬n, t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c«ng t¸c thu

BHXH.

B×nh qu©n sè tiÒn chi tr¶ l¬ng l¬ng hu vµ c¸c lo¹i trî cÊp cho h¬n

6 triÖu ngêi lao ®éng lµ 6000 tØ ®ång mét n¨m nhng BHXH ®· thùc

hiÖn chi tr¶ kÞp thêi, ®Çy ®ñ theo chÕ ®é, tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®îc h-

ëng l¬ng hu hoÆc trî cÊp hµng th¸ng ®Òu ®îc nhËn mét lÇn tríc ngµy

15. §Æc biÖt ngµy 24/6/1999 BHXH ViÖt Nam ®· ban hµnh v¨n b¶n

sè 860/BHXH - QLC cã hiÖu lùc tõ 1/7/1999 vÒ viÖc chi tr¶ l¬ng cho

®èi tîng t¹m v½ng ®Õn n¬i t¹m tró. Theo v¨n b¶n nµy th× c¸c ®èi tîng

®Õn ë n¬i t¹m tró tõ 3 th¸ng trë lªn cã thÓ nhËn l¬ng hu t¹i n¬i t¹m tró

mét c¸ch thuËn lîi, ®©y lµ ®iÒu mµ tríc ®©y chóng ta cha lµm ®îc.

C«ng t¸c chi tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp hµng th¸ng ®· lµm cho ®èi tîng

yªn t©m vµ yªu mÕn nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c BHXH.

HÖ thèng biÓu mÉu, sæ s¸ch ®îc x©y dùng chÆt chÏ, râ rµng dÔ

hiÓu h¬n tríc, nh»m phôc vô ®¨c lùc cho c«ng t¸c chi tr¶ c¸c chÕ ®é

BHXH phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. Víi viÖc ra ®êi cña sæ BHXH ®·

lµm cho c«ng viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é dÔ dµng, chÝnh x¸c, kÞp thêi

gi¶m bít c¸c hiÖn tîng tiªu cùc.

BHXH ViÖt Nam ®· s¸ng t¹o øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo

c«ng t¸c qu¶n lý cña ngµnh gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ho¹t

®éng BHXH nãi chung vµ qu¶n lý chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH nãi riªng.

Tuy ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng phÊn khëi nh vËy nhng trong

c«ng t¸c qu¶n lý chi vÉn cßn ph¶i ®Æt ra nhiÒu vèn cÇn tiÕp tôc cñng

cè trong thêi gian tíi, cô thÓ lµ:

- XÐt c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n, cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i viÖc chi tr¶

trî cÊp cho ngêi lao ®éng, thiÕu chÝnh x¸c, cßn chËm g©y ¶nh hëng

tíi t©m t, t×nh c¶m cña ngêi lao ®éng còng nh gia ®×nh hä.

- XÐt vÒ c¸c chÕ ®é dµi h¹n cßn cã c¸c mÆt h¹n chÕ nh nguån

chi tr¶ thuéc ng©n s¸ch nhµ níc thêng bÞ ®éng do cÊp trªn chuyÓn vÒ

chËm. ViÖc tæ chøc vËn chuyÓn tiÒn ë c¸c ®Þa ph¬ng c¸c t¸c b¶o

qu¶n tiªu mÊt ë c¸c n¬i chi tr¶ cha ®¶m b¶o dÔ x¶y ra mÊt m¸t, thiÕu

hôt. ViÖc nghiªn cøu kÕt hîp hai h×nh thøc chi tr¶ trùc tiÕp vµ gi¸n

tiÕp cha kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña mçi h×nh thøc.

- ViÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c«ng t¸c qu¶n lý cßn

h¹n chÕ nªn hiÖu qu¶ qu¶n lý cha cao, chi phÝ cho bé m¸y hµnh

chÝnh cßn lín.

Tõ c¸c vÊn ®Ò võa nªu trong viÖc qu¶n lý quü BHXH ViÖt Nam

trong thêi gian võa qua, chóng ta ®· thÊy ®îc phÇn nµo nh÷ng mÆt ®·

®¹t ®îc vµ nh÷ng mÆt cha ®¹t ®îc ®Ó tõ ®©y cã ®îc c¸c gi¶i ph¸p

thÝch hîp cho viÖc t¨ng cêng hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH níc ta trong

t×nh h×nh hiÖn nay còng nh trong t¬ng lai ®¶m b¶o viÖc t¨ng trëng vµ

æn ®Þnh quü, æn ®Þnh x· héi.

III. C¸c gi¶i ph¸p nh»m c©n ®èi quü BHXH ViÖt Nam.

1. BiÖn ph¸p t¨ng thu BHXH.

a. §èi víi kho¶n thu tõ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng.

- Tríc hÕt vÒ phÝa qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc cÇn ph¶i cã ®îc

hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý æn ®Þnh, tho¶ ®¸ng trong ho¹t ®éng BHXH

nãi chung vµ c«ng t¸c thu BHXH nãi riªng (Nh viÖc nhanh chãng cho

ra ®êi luËt BHXH) ®a c«ng t¸c thu BHXH ®i vµo nÒ nÕp vµ cã hiÖu

qu¶.

- CÇn cã c¸c biÖn ph¸p më réng ®èi tîng tham gia BHXH ra c¸c

lùc lîng lao ®éng trong x· héi (níc ta míi chØ cã 14% lùc lîng lao ®éng

x· héi tham gia BHXH) theo ®óng t«n chØ cña tæ chøc lao ®éng thÕ

giíi (ILO) “Mäi ngêi lao ®éng ®Òu cã quyÒn tham gia BHXH”, ®iÒu

nµy sÏ gãp phÇn më réng t¨ng trëng quü BHXH vµ tho¶ m·n quy luËt

vèn cã cña b¶o hiÓm nãi chung vµ BHXH nãi riªng lµ lÊy sè ®«ng bï

sè Ýt.

- T¨ng cêng h¬n n÷a viÖc kiÓm tra, rµ so¸t sè lao ®éng thuéc

diÖn ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc theo luËt ®Þnh, xö lý kÞp thêi

nh÷ng trêng hîp vi ph¹m, thêng xuyªn ®«n ®èc, ®èi chiÕu sè thu

BHXH cña c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng, phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ban

ngµnh liªn quan trong viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c thu BHXH t¹i c¸c tØnh,

thµnh phè, tæ chøc c¸c ch¬ng tr×nh tËp huÊn, héi th¶o vÒ thu BHXH,

t¨ng cêng tuyªn truyÒn vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH qua c¸c ph¬ng

tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trùc tiÕp xuèng c¸c ®¬n vÞ sö dông lao

®éng, tuyªn truyÒn vËn ®éng cho sö dông lao ®éng, ngêi lao ®éng

hiÓu biÕt vµ nhËn thøc ®óng vÒ quyÒn lîi tr¸ch nhiÖm trong viÖc

tham gia BHXH.

- CÇn ph¶i x¸c ®Þnh l¹i tØ lÖ ®ãng gãp vµo quü BHXH mét c¸ch

chÝnh x¸c h¬n trªn c¬ së khoa häc. §Ó t¬ng øng víi møc hëng trî cÊp

BHXH nh»m ®¶m b¶o sù chi tr¶ cña quü BHXH, tr¸nh vì quü (theo dù

®o¸n cña ILO víi møc ®ãng gãp vµ møc hëng hiÖn nay ®Õn n¨m 2030

quü BHXH sÏ bÞ th©m hôt, ILO khuyªn nªn ®a tØ lÖ ®ãng gãp quü

BHXH lªn lµ 30% l¬ng, mét sè tÝnh to¸n cña c¸c nhµ nghiªn cøu trong

níc th× ®Ó ®îc hëng 75% l¬ng th× møc ®ãng gãp ph¶i lµ 35% quü l-

¬ng cßn nÕu ®ãng gãp 20% th× chØ nªn ®îc hëng 45% l¬ng.

b. Víi c¸c kho¶n thu kh¸c.

- CÇn tÝch cùc khai th¸c c¸c kho¶n viÖn trî, ®ãng gãp tõ c¸c tæ

chøc tõ trong níc vµ ngoµi níc.

- M¹nh d¹n sö dông nguån vèn nhµn rçi ®i ®Çu t sinh lêi vµo môc

tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc võa t¨ng viÖc lµm cho x· héi, më réng

®èi tîng tham gia BHXH, võa tr¸nh ®Ó nguån vèn chÕt ®Ó t¨ng thu tõ

l·i ®Çu t.

- T¨ng cêng ®µo t¹o c¸n bé ®Çu t quü võa ®¶m b¶o t¨ng trëng quü

võa ®¶m b¶o æn ®Þnh quü.

- CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch míi trong viÖc sö dông vèn nhµn rçi

cña quü BHXH cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn níc ta bíc vµo nÒn kinh tÕ

thÞ trêng vµ sù ra ®êi thÞ trêng chøng kho¸n.

2. C¸c biÖn ph¸p gi¶m chi BHXH.

- Tæ chøc ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh thùc hiÖn viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é

®Çy ®ñ, kÞp thêi theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ níc.

- Tæ chøc kiÓm tra, thanh tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng chi BHXH

theo tõng chÕ ®é, tõng ®Þa ph¬ng, ngµnh nghÒ tr¸nh c¸c hiÖn tîng

tiªu cùc trong chi BHXH vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý thÝch ®¸ng v¬Ý

nh÷ng trêng hîp vi ph¹m.

- T¨ng cêng, tÝch cùc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, n©ng cao

n¨ng lùc cña c¸c c¸n bé nh»m t¨ng hiÖu qu¶ qu¶n lý cña c¸c c¸n bé nµy

cho thÝch nghi v¬Ý ®iÒu kiÖn míi.

- øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý ho¹t ®éng

BHXH nãi chung, qu¶n lý thu - chi nãi riªng nh»m t¨ng hiÖu qu¶ qu¶n

lý c¸c ho¹t ®éng nµy.

Tµi liÖu tham kh¶o

- Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tiÒn tÖ ng©n hµng (Häc viÖn Ng©n hµng)

- Gi¸o tr×nh B¶o hiÓm (Trêng §¹i häc KTQD)

Chñ biªn PGS. TS Hå SÜ Sµ

- T¹p chÝ B¶o hiÓm x· héi c¸c sè: 1, 3, 5, 6/2000 xu©n canh th×n

- T¹p chÝ Lao ®éng & X· héi c¸c sè 4/1997; 8,9,12/1998; 3/1999;

3/2000

- NghÞ ®Þnh 43CP ra ngµy 22/6/1993

- NghÞ ®Þnh 12CP ra ngµy 26/11/1995

- Bé luËt Lao ®éng níc CHXHCN ViÖt Nam ch¬ng 12