Normal Dışı DavranışTürleri

Normal dışı olan sapkındır.

Normal dışı olan “istatistiksel olarak” seyrek rastlanandır.

Normal dışı olan “sosyal normlara uygunluk bakımından” seyrek

rastlanandır.

Normal Dışı DavranışTürleri

1. DuygudurumBozuklukları

2. Psikosomatik Bozukluklar

3. Kaygı Bozuklukları

4. Cinsel Bozukluklar

5. Uyku Bozuklukları

6. Kişilik Bozuklukları

7. Şizofreni

1. Duygudurum Bozuklukları

Duygudurum bozuklukları kendini iki şekilde gösterir: çökkünlük

(depresyon) ve taşkınlık (mani). Bu bozukluk kadınlarda, erkeklere göre, 2-3 kat

daha fazla görülür .

Çökkünlük (depresyon):

Taşkınlık (mani):

İkiuçlubozukluk:

Çökkünlük (depresyon):

En yaygın duygudurum bozukluğu çökkünlüktür.

Bu hastalar karamsardır, isteksiz, üzgün, umutsuz ve mutsuzdur.

Onlar güdüsüzdür; eskiden ilgilerini çeken etkinliklerden (hobiler, aile etkinlikleri, eğlence) artık zevk

almazlar.

Çökkünlük bilişsel süreçleride etkiler.

Hastalar dikkatlerini bir konuya odaklayamazlar. Bu nedenle öğrenemezler, bellek bozuklukları vardır.

Kendilerini değersiz ve yetersiz görürler, aşırı ya da uygun olmayan suçluluk duyguları içindedirler.

Çökkünlüğün bedensel etkileri de vardır.

Hastaların kilosu değişir (kimininki artar, kimininki azalır), uykuları bozulur, enerjileri azalır, kendilerini

yorgun hatta bitkin hissederler.

Bu hastalar, taşkınlık olarak nitelendirilen boyutlarda duygulanım ve etkinlik içindedir.

Etkinlikleri (çalışma, konuşma, dans etme, şarkı söyleme vb.) normal insan gücünün üstünde

bir enerjiyle gerçekleştirirler.

Kendilerini çok değerli görürler, sınırsız umut ve planları vardır ancak bunları genellikle

gerçekleştiremezler.

Dikkatleri kolayca dağılır.

Kendilerine güvenleri arttıkça, başkalarına karşı saldırgan olabilirler, can ve mala yönelik

tehlikeli davranışlarda bulunabilirler.

Taşkınlık belirtileri hasta tükenene kadar devam eder.

Taşkınlık (mani):

İkiuçlu bozukluk:

Duygudurum bozukluklarının %5-10'unda çökkünlük ve taşkınlık dönemleri döngüsel

olarak birbirini izler.

Genellikle çökkünlüğün süresi taşkınlıktan daha uzundur.

2. Psikosomatik Bozukluklar Bu etkiler o derece güçlüdür ki, bedende bozukluk ve hastalıklara (ülser, astım, yüksek tansiyon gibi)

yol açar.

Bunlar gerçek organik yani tıbbi hastalıklardır ve psikosomatik bozukluklar olarak adlandırılırlar.

“Somatoform” denilen bozuklukta da hastalık belirtileri vardır. Belirtiler kişide belirgin bir sıkıntıya,

toplumsal ve mesleki alanda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.

Ancak bu belirtileri açıklayan tıbbi bir neden yoktur. Öte yandan kişi bunları amaçlı olarak

uydurmamakta, hastaymış gibi de yapmamaktadır.

Gerçekten hasta olduğunu düşünmekte ve kendini gerçekten hasta hissetmektedir.

Açıklanan türden belirtiler bir ruhsal bozuğa işaret eder.

TÜRLERİ

a. Somatizasyon Bozukluğu

Yaygın şikâyetler: Bunlar yaygın ağrıyı, mide-bağırsak sistemi ve sinir sistemi

ile ilgili şikâyetleri ve cinsel şikâyetleri içerir.

b. Konversiyon Reaksiyonu

Duyusal sistemle ve hareketlerin yapılmasını sağlayan motor sistemle ilgili

belirtiler: körlük, sağırlık, beden duyumlarıyla ilgili kayıplar, güçsüzlük, denge

bozukluğu.

c. Hipokondriazis/Hastalık Hastalığı

Ufak şikayetleri büyük bir hastalık olarak yorumlama, ciddi bir hastalığı

olduğu korkusunu yaşama veya böyle düşünme

d. Dismorfik Bozukluk/Beden Biçimine Takıntılı Bozukluk

Kişinin görünüşü konusunda yüksek kaygı duyma. Ancak görünüşle ilgili

kusur tümüyle hayalidir veya küçük bir kusur orantısız olarak

büyütülmektedir

3. Kaygı Bozuklukları

Kaygı, nedeni bilinmeyen korkudur. Bazen de korkunun nesnesi bellidir amahissedilen korku durumla orantısız ve uygunsuzdur.

TÜRLERİ

a. Yaygın Kaygı Bozukluğu

Her gün birçok olay ve etkinlik hakkında yüksek kaygı duyma. Çok kötü bir

şeyin olacağı beklentisini yaşama.

Belirli nesne ve olay için duyulan, mantıksal olmayan aşırı korku.

Bazı örnekler:

(Sosyal Fobi) :Sosyal ortamlarda duyulan korku; kişinin küçük duruma

düşeceği ya da utanç duyacağı biçimde davranacağından korkması.

(Agorafobi): Açık alanlardan korkma.

(Klostrofobi): Kapalı yerlerde kalmadan korkma

b. Basit Fobi/Özgül Fobi

Sosyal Fobi

Agorafobi

Klostrofobi

Obsesyon :İstenmeyen, yineleyici ve sürekli düşünce, dürtü ve hayaller.

Kompulsiyon: kişinin kendini yapmaktan alıkoyamadığı, yineleyici davranışlar

Obsesif-kompulsif bozukluk örneği: Pencereleri kapatmadığından kuşku

duyup gece boyunca çok kez yataktan kalkıp pencereleri kontrol etme, yatağa

yattığı anda bir tanesini kontrol etmediği düşüncesine saplanma ve tekrar

kalkma; kirli olduğu düşüncesiyle ellerini sürekli yıkama, fırçalama.

c. Obsesif-Kompulsif Bozukluk

Obsesyon

Kompulsiyon

4. Cinsel Bozukluklar

Cinsel bozukluklar cinsel işlevin olağan fiziksel tepkilerinin kalıcı ve

tekrarlayıcı bir şekilde bozulmasını içerir.

Bu bozukluklar cinsel istekte azalma, uyarılma bozukluğu, cinsel gerilimin

boşaltılmasında bozukluk ve cinsel ağrı bozukluklarını içerir.

5. Uyku Bozuklukları

Uykunun belli bir düzene sahip olduğunu, uykunun evreleri olduğunu ve bunların geceboyunca belirli oranlarda oluşması gerektiğini öğrenmiştik.

Uyku bozuklukları uykunun nitelik ve niceliğindeki bozuklukları içerir.

TÜRLERİ

a. İnsomnia b. Hipersomnia c. Uyku Apnesid. Kâbus -

Uyurgezerlik

a. İnsomnia :Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmede güçlük

b. Hipersomnia: Aşırı uykululuk; gündüz uyuma, geceleri uyku süresinin

uzaması

c. Uyku Apnesi: Uykuda solunum bozukluğu

d. Kâbus – Uyurgezerlik: Uykuda korkutucu rüyalar görme (kâbus),

uykuda gezme (uyurgezerlik).

6. Kişilik Bozuklukları

Kişiliğin bireye özel ve onu ayırıcı özellikleri içerdiğini öğrendik.

Kişilik bozukluğu genellikle ergenlik döneminde başlar ve yaşam boyunca sürer.

Bu bozukluklar, kişinin kendisi hakkındaki algı ve düşüncelerinde kendini gösterir.

Esnek ve uyumsal olmayan özellikler kişiyi zorlar, diğer insanlarla çatışmasına yol açar.

Kişilik bozukluğu olanlarda stresle başa çıkma ve problem çözme davranışları uyumsuz ve

uygunsuzdur.

TÜRLERİa. Narsist Kişilik

Bozukluğu

b. Bağımlı Kişilik

Bozukluğu

c. Çekingen Kişilik

Bozukluğu

d. Antisosyal

Kişilik Bozukluğu

a. Narsist Kişilik Bozukluğu

Kendisinin çok önemli olduğunu düşünme; sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik

ve kusursuz sevgi düşleri üzerinde kafa yorma.

Sürekli dikkat çekmeye çabalama.

Başkalarının kendisine hayran olmasını isteme,

Büyük başarılar hayal etme, başkalarını kendi çıkarları için kullanma, onların

gereksinimlerine ise aldırış etmeme.

b. Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Gündelik yaşamda çok büyük ölçüde başkalarına bağımlı olma.

Bağımsız olarak seçim yapamama.

Karar verememe.

Yalnız kalmaya dayanamama.

c. Çekingen Kişilik Bozukluğu

Diğerleri tarafından reddedilme, eleştirilme, beğenilmeme, dışlanma,

sevilmeme gibi korkular nedeniyle başkalarıyla ilişkiye geçmekten çekinme.

d. Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Yasalara aykırı davranışta ısrar, dürüst olmayan tutumlar, yalan söyleme, dürtüsellik,

sinirlilik ve saldırganlık,

Güvenliği umursamama

Parasal ve diğer alanlarda sorumsuzluk

Verdiği zararları umursamama

[ Toplumun “psikopat” olarak nitelendirdiği kişiler vardır. Bilimsel sınıflamada “psikopat”

diye bir tanı grubu yoktur. Bu gibi kişiler esasen, “antisosyal kişilik bozukluğu”na sahiptir. ]

7. Şizofreni

Şizofreni, bireyi çok yönlü olarak etkileyen ağır bir hastalıktır.

Düşünme biçimini etkiler: Düşünceler karmakarışık ve anlaşılmaz, kurulan çağrışımlar dağınık ve

tutarsızdır.

Bozukluk düşüncenin kapsamını da etkiler: Hastanın gerçekle ilgisi olmayan yanlış inanç ve

düşünceleri (örneğin, başkalarının kendisini izlediği, ona zarar vermek istediği) vardır. Bunlara

sanrı (delüzyon, hezeyan) denir.

Algılamayı etkiler: Hastanın dışsal uyarıcısı olmayan algıları vardır. Örneğin sesler işitir, nesneler

görür. Bunlara varsanı (hallüsinasyon) denir.

Diğer belirtiler arasında acayip motor davranışlar (örneğin bir pozisyonda donup kalma),

duygusal donukluk, öngörü eksikliği, içine kapanma ve sosyal ilişkilerin ortadan kalkması vardır.

Toplumda “deli” olarak adlandırılan kişiler vardır. Bilimsel sınıflamada böyle

bir tanı grubu yoktur. Bu terimin bilimle ilgisi yoktur. Bunun da ötesinde,

terim, insan saygınlığına aykırıdır. Toplumda bu şekilde nitelendirilenlerin

çoğu şizofreni hastasıdır.