ระบบอาหารเพอการพฒนาประชากรมสขภาพดถวนหนา

นายแพทย ชชย ศรช าน

ประธานกลมภารกจสนบสนนเครอขายระบบบรการ

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

Universal Health and Wellbeing

3 ประเดนอาหาร เพอคนไทย และ ประชากรโลก

สงแวดลอมทเออตอสขภาพ

(Environmental Health)

พฒนาการดานเศรษฐกจ

(Economic Vitality)

ความเสมอภาค เทาเทยมกนในสงคมและ สภาวะสขภาพของประชากร (Social

Equity & Human Health)

กระบวนการผลตถงบรโภค ปญหาคณภาพอาหาร ความปลอดภยดานอาหาร การจด

จ าหนาย การตลาด

การบรโภคอาหารของประชากร กบ มาตรการคมครองผบรโภค

ความมนคงทางอาหารอาหารเพยงพอ ความเสมอภาคเทาเทยมในการเขาถงอาหารทด และการใชประโยชนจาก

อาหาร

ความมนคงทางอาหารประเดน ทางนโยบาย :

อาหารเพยงพอ (พอเพยงเหมาะสม)

ความเสมอภาคเทาเทยมในการเขาถงอาหารทด และการใชประโยชนจากอาหาร

ความมนคงทางอาหาร

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) พ.ศ. 2539

“สถานการณทเกดขนเมอคนทกคน ในทกเวลา มความสามารถทางกายภาพและทางเศรษฐกจ ในการเขาถงอาหารทมคณคาทางโภชนาการเพยงพอ ปลอดภย และสนองความตองการประจ าวน และความชอบสวนตวของแตละคนเพอการมรางกายทแขงแรงและการด ารงชวตอยางมสขภาพ”

พระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551

“การเขาถงอาหารทมอยางเพยงพอส าหรบการบรโภคของประชาชนในประเทศ อาหารมความปลอดภย มคณคาทางโภชนาการ เหมาะสมตามความตองการตามวย เพอการมสขภาวะทด รวมทงมระบบการผลตทเกอหนนรกษาความสมดลของระบบนเวศวทยา และความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ทงในภาวะปกตหรอเกดภยพบต สาธารณภยหรอการกอการรายอนเกยวเนองจากอาหาร”

ดชนความมนคงทางอาหาร เกยวของสมพนธกบ ดชนการพฒนามนษย

HDI ประเทศไทย 2012 = 0.690

Food Security Index

ประเทศไทย 2012 = 57.9ทมา Economist Intelligence Unit 2012

ไทยไดท 45 ความมนคงทางอาหารโลก

ทมา Economist Intelligence Unit 2012

ความมนคงทางอาหารของประเทศไทย มมมอง 2 ดาน

ไทย เปนหนงในประเทศผสงออกอาหารมากเปนอนดบตนๆของโลก ปญหาทเผชญ โดยเฉพาะ ขาว ไก กง ปลาท

นากระปอง และสบปะรดกระปอง

รายไดจากการสงออกอาหาร 778,056 ลานบาทหรอราวรอยละ 13 ของมลคาสนคาสงออกทงหมด หรอคดเปนประมาณกวารอยละ 2 ของมลคาสงออกอาหารของทงโลก

แมไทยไดชอวาเปนประเทศสงออกอาหารอนดบตนๆ ของโลก แตภาพลกษณดงกลาวเปนเพยงมายาภาพ ประชาชนอกเปนจ านวนมากยงขาดความมนคงทางอาหาร

ตวเลขขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตทรายงานวารอยละ 17 ของคนไทยยงไมไดรบอาหารทเพยงพอ ขอมลของกระทรวงศกษาธการทระบวายงมเดกนกเรยนอกราวรอยละ 7 ทไมไดรบอาหารเพยงพอตอความตองการ

ปญหาการเขาถงปจจยการผลตของเกษตรกร ปญหาทดน หนสน ความเสอมโทรมของฐานทรพยากรเกษตร

นโยบายสาธารณะเพอ ความมนคงอาหาร

ดานสงเสรมสขภาพประชากร ดานปกปองสขภาพประชากร

1. ราคาอาหารเพอสขภาพ ใหมราคาไมสง ผบรโภคสามารถเขาถงอาหารเพอสขภาพ สามารถเขาถงได

2. สงเสรมวจยและพฒนาคณภาพอาหารเพอสขภาพ อาหารเพอการพงตนเอง จดการสงแวดลอม ความปลอดภยดานอาหาร

3. ปกปอง ตรวจสอบ เพอไมให คนชนกลาง คนชนลาง เขาถงวตถดบปรงอาหาร อาหารส าเรจรป ทดอยคณภาพ

แหลงตนก าเนดอาหารขามชาต ทตกเกณฑคณภาพอาหาร

แหลงตนก าเนดในประเทศ ทตกเกณฑคณภาพอาหาร

รฐ รฐ รวมเอกชน การคาระหวางประเทศ

กระบวนการผลตถงบรโภค From Farm to Table

ประเดน ทางนโยบาย :

โลกาภวตน กบ หลากหลายของ

•แหลงผลต

•การขนสง

•การเกบรกษา

•การจ าหนายทใชวธการตลาด ตลาดเสรกบการเคลอนยายอาหาร

•การเหนยวน าผบรโภค

ผวาหนงหมน าเขา ปนเปอนสารพษ!

เจาของรานแคบหม ตลาดวโรรส กลาววา คนไทยไมรวาแคบหมสวนหนงมาจากการน าเขาจากตางประเทศ นวซแลนด ประเทศในแถบยโรป เชน เนเธอรแลนด เบลเยยม และฝรงเศส จากประเทศจน และมาเลเซย โดยมผน าเขาหลายราย

หนงหมทน าเขาจากตางประเทศแชแขงในตคอนเทนเนอร ขนสงมาทางเรอใชเวลาตงแต 6-12 เดอน แตมปญหาคอมกจะมกลนเหมนหน หากเทยบกบหนงหมไทยทสดใหมกวา เมอน าไปทอดจงมกลนเหมนหนนอยกวา สาเหตทรานคาแคบหมเลอกซอหนงหมน าเขา เพราะมขนาดใหญ เมอทอดแลวขายไดราคาด ก าไรสงกวาหนงหมไทย

พช ผก ผลไม : แหลงผลตนานาชาต น าเขา – สงออก กบ สขภาวะของประชาชน

•ปญหาดานภาษ•ปญหาสนคาไมไดคณภาพตามมาตรฐาน•ปญหามาตรการกดกนทางการคา•ปญหาดานสขอนามย•ปญหาการแขงขนทางการคา•ปญหาการขนสง

กระบวนการ กจกรรมซงน าอาหารจากฟารมจนถงผบรโภคโดยปลอดภย และเออตอสขภาพ : ความซบซอนในโลกาภวตน

ผลตภณฑอาหารในโลกทนนยมโลกาภวตน เปนกระบวนการอนซบซอน มผผลตและบรษทหลายรายจากหลากหลายแหลง เขามาเกยวของ

ธรกจ เหลานไมเพยงแตเกยวของเฉพาะเกษตรกรผผลตวตถดบเทานน แตยงรวมถง ธรกจขนสงสวนประกอบอาหาร กระบวนการ Logistic ทง Transport การ Stock และ Delivery

ระบบการวางจ าหนายอาหาร การพมพฉลาก การผลตบรรจภณฑการโฆษณา ทเขาลกษณะ Supplier induce demand

นโยบายสาธารณะ From Farm to Table : practice ใน food systems

ดานสงเสรม ดานปกปอง

1. สงเสรมระบบการตามสอบสนคาเกษตร Traceability ผผลตวตถดบ ผผลตสนคา ผกระจายสนคา ผบรโภค

2. สงเสรม International

relations ในดานความปลอดภยอาหาร และการก าหนดมาตรฐานรวม Healthy

Food Pyramid ของประเทศตางๆ

1. ตรวจสอบสารพษตกคาง การก าหนดปรมาณคา MRL

(Maximum Residue

Limits)

2. ตรวจสอบและรบรองโรงงานแปรรปอาหาร

3. ระบบปองกนอนตรายใน อตสาหกรรมอาหาร กระบวนการผลตอาหารในทกขนตอน (HACCP)

การบรโภคอาหารของประชากร Consuming for Health

ประเดน ทางนโยบาย :

•Literacy ของการบรโภคอาหาร • การตลาด

•อปทาน เหนยวน า อปสงค Supplier induce Demand

การส ารวจพฤตกรรมการบรโภคอาหารของประชากร พ.ศ.2556 ส านกงานสถตแหงชาต

เปนทนาสงเกตวาอาหารส าเรจรปแชแขงหรอ

อาหารพรอมปรงแชเยนตามรานสะดวกซอก าลงเปนทนยมของคนทวไป ซงทาน 1-2 วนตอ

สปดาห (รอยละ 38.6)

มาตรการคมครองผบรโภค เพอสขภาพประชากร

ดานสงเสรม ดานปกปอง

1. สงเสรมตลาดปลอดภย ตลาดนาซอ

2. มาตรการสงเสรม (เชน ดานภาษ, การรบรอง) ส าหรบ

อาหารเพอสขภาพ รานอาหารเพอสขภาพ โรงอาหารในโรงเรยน สถาน

ประกอบการ 3. อาหารชมชน อาหารพนเมอง กบ

การตลาดเพอสงคม (Social marketing)

1. การปฏบตการกบองคกรคมครองผบรโภค

2. ฉลากอาหาร

3. การโฆษณาทไมเหมาะสม

1. โภชนบ าบด

ในกลมผปวย

2. สงเสรมโภชนาการในญาต

และผดแลผปวย

3. การตลาดเพอสงคมในคนปกต เพอสรางกระแส

“อาหารเปนยา”

4. โภชนาการในชมชนและ

เวชศาสตรครอบครว (Family

Medicine and Dietitian)

ทมสหสาขาวชาชพ ในโรงพยาบาล ในระบบสขภาพ

นกก าหนดอาหาร โภชนบ าบด ในศตวรรษท 21

1. โภชนบ าบด ในกลมผปวย : ตอยอดความดสความเปนเลศ

จากทมสหสาขาวชาชพ ในโรงพยาบาลทเปนสถาบนการศกษาหรอ ในโรงพยาบาลเอกชน ทมสหสาขาวชาชพทโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชนและทมสขภาพระดบอ าเภอ (District Health System)

จากการใหขอมลอาหารเพอบ าบดและปองกนโรคเฉพาะงานวจยและพฒนา Nutrition Prescribing เพอใหเกด Change Agent ในผปวย ญาต แพทยผดแล พยาบาล และทมสหสาขาวชาชพ

2. สงเสรมโภชนาการในญาต และผดแลผปวย :ผลกระทบทวคณเมอผปวยกลบบาน

(Discharge and FU Plan Engagement)

การปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารโดยการมสวนรวมของญาตผปวยและผดแล ในขณะทผปวยยงอยในโรงพยาบาล เปน Case Demonstration ใหครอบครวสามารถกลบไปปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคในครวเรอนอยางด

การ Follow Up ดานสถานภาพดานโภชนาการผปวย โดยญาตหรอผดแลใกลชด ในตารางเวลาเดยวกนกบการมา Medical FU ดวยนกก าหนดอาหาร (หรอผชวยทไดรบการฝกอบรม) จะสงผลกระทบในวงกวางแกทงผปวยและคนรอบขาง

3. การตลาดเพอสงคมในคนปกต เพอสรางกระแส“อาหารเปนยา” สงเสรม CSR ดานอาหาร ฉลากอาหาร การคมครองผบรโภค

เครอขายวชาชพนกก าหนดอาหาร ทเชอมโยงประสานกบ กจการหรอ สถานประกอบการทมการตรวจสขภาพของลกจางประจ าป (ตามประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน พ.ศ. ๒๕๕๑) เชน ใหค าปรกษาอาหารเฉพาะตวพนกงาน ใหค าแนะน าโรงอาหาร

การสงเสรม การมบทบาทเชงรก ใหมการตดฉลากอาหาร เฉพาะโรค และ การใหขอมลอาหารครบถวน เพอสงเสรมสขภาพ ทตงวางในตลาด หางสรรพสนคา และใหบคคลถวนหนาสามารถเขาถงอาหารเพอสขภาพโดยไมมอปสรรคดานคาใชจายสง หรอไมมสนคาตงวาง

พฒนาการของ ระบบบรการปฐมภมและเวชศาสตรครอบครวในประเทศไทย และ

การมกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท (99.7%)

ท าใหหลายพนท สามารถตงเตยงแบบทโรงพยาบาล และสามารถให Medical Intervention ตางๆ ทบานได

นกก าหนดอาหาร รวมถง ทมสหสาขาวชาชพ สามารถใชเทคโนโลยสอสาร (หรอฝกอบรม หรอไปเยยมบานดวยตนเองเพอก าหนดอาหารเฉพาะ และสรางโปรแกรมโภชนาการ) เพอการปองกนความเสยงในชมชนได

4. โภชนาการในชมชนและเวชศาสตรครอบครว (Family Medicine ; Medical Home Ward) :

นกก าหนดอาหารกบทมสหสาขาวชาชพในเวชศาสตรครอบครว

1.หวใจและหลอดเลอด

2.มะเรง

3. อบตเหต

4. ทารกแรกเกด

5. จตเวช

6. ตาแ

ละไต

7. 5 ส

าขาหลก

8. ทนตกรรม

9. บรการปฐมภม

ทตยภม

และสขภาพองครวม

10. N

CD

“ประชาชนจะเขาถงบรการทไดมาตรฐาน โดยเครอขายบรการเชอมโยง

ทไรรอยตอสามารถบรการเบดเสรจภายในเครอขายบรการ”

District Health System : DHS

VISION

Unity District Health Team

Resource Sharing

Essential Care

Appreciation & Quality

Partnerships

ตตยภม

ทตยภม

ปฐมภม

Service Plan

เปาหมายระบบสขภาพอ าเภอ

- สถานะสขภาพ

- Self Care

- ทมสขภาพอ าเภอเขมแขง

DHS

Public Health Nutrition = ขอบฟาใหม แหงระบบหวงโซอาหาร โภชนาการ โภชนบ าบด

เพอประชาชน มสขภาพดถวนหนา สงคมด มความเปนธรรมดานอาหาร

23

Setting : โภชนบ าบดในกลมผปวย สงเสรมโภชนาการในญาต ผดแลผปวย รวมกบทมสหสาขาวชาชพ

Current Horizon : ความเปนมออาชพ ความร เครอขาย งานวจย

Community : โภชนาการ โภชนบ าบด บรการ

ในชมชน

Advocacy : ขอก าหนด กฎเกณฑ ระบบอาหารและโภชนาการ

Social service : บรการในชมชน

Food for Universal Health and Wellness

• chuchai.s@nhso.go.th

• chuchai.sn@gmail.com Morchuchai