Czy osoba z cukrzycą powinna uprawiać sport i jak się do tego przygotować

1 | MDT Confidential

Dlaczego osoba z cukrzycąpowinna uprawiać sport

i jak się do tego przygotować?

Opracowanie:Lek. med. Andrzej Gawrecki

Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii w Poznaniu


Wyrównanie cukrzycy oraz długie życie bez powikłań

A- HbA1c

B-Blood pressure

C-cholesterol

D? (Diet)

E? (Exercise)


Wysiłek fizyczny a zdrowie osoby chorej na cukrzycę

• Poprawa wrażliwości na insulinę

• Poprawa bilansu energetycznego

• Poprawa wydolności fizycznej

• Redukcja ryzyka chorób układu krążenia (m.in. poprzez

korzystne działanie na RR, parametry reologiczne krwi)

• Poprawa samopoczucia


Czy każdy wysiłek fizyczny niesie z sobą pożądany efekt metaboliczny?

• Wpływ wysiłku fizycznego na efekt metaboliczny zależy od czasu trwania wysiłku!

• Minimalna, efektywna metabolicznie „dawka” tygodniowa wysiłku fizycznego to wysiłek pozwalający na spalenie co najmniej 1000 kcal

• Np. Spacer w średnim tempie (7 x 35min)

• Np. Jazda na rowerze (7 x 15min lub 3 x 35min)


Wydatek kaloryczny przy różnego rodzaju wysiłku fizycznym

Tenis 450kcal/hSpacer szybkim krokiem 300kcal/hMarszobieg 500kcal/hWolna jazda na rowerze 300kcal/hGra w piłkę nożną 650kcal/hSzybki taniec 600kcal/hPływanie wolne 400kcal/hPływanie szybkie 800kcal/hPrasowanie 100kcal/h


Efekty metaboliczne wysiłku fizycznego w zależności od czasu jego trwania

2-4 tygodnie:

• Wzrost siły mięśniowej

8-10 tygodni:

• Obniżenie RR

• Obniżenie spoczynkowego HR

• Przerost mięśni

12-16 tygodni:

• Wzrost maksymalnej wydolności tlenowej

• Wpływ na dystrybucje tkanki tłuszczowej

• „Trwały” spadek wagi

Wysiłek 12-26 tygodni:

• Wpływ na profil lipidowy (z tym, że wpływ na LDL-dopiero przy intensywnym wysiłku)

Ponad 1 rok:

• Wpływ na masę i strukturę kostną

Michael Fogelholm, Tampere, Finlandia, Spotkanie grupy roboczej d.s. żywienia w cukrzycy EASD,

Kuopio, Finlandia, 06.2007


Wpływ na insulinowrażliwość

• Istotnie zwiększona insulinowrażliwość utrzymuje się do 16 godzin po zakończeniu wysiłku

• Poprawa insulinowrażliwości stopniowo zmniejsza się w ciągu kolejnych 3 dni, efekt wysiłku w zakresie insulinowrażliwości znika w ciągu tygodnia, nawet po bardzo intensywnym wysiłku


Wysiłek krótkotrwały (godziny,dni):

Wzrost GLUT4

Spadek obwodowego oporu naczyniowego

Wzrost aktywności Heksokinazy II i syntazy glikogenu

Zwiększenie gęstości kapilar (co najmniej tydzień)


Korzyści z WF dla chorych na cukrzycę

Korzystny wpływ wysiłku fizycznego na insulinooporność utrzymuje się nawet do 72h

po jego ustaniu!

(ale jednocześnie tylko 72h po jego ustaniu!!!!)


Szlak energetyczny Zasoby energii

ATP-PC ATP i PC

ATP-PCBeztlenowy glikolityczny

ATP i PCGlikogen mięśniowy

Beztlenowy glikolitycznyTlenowy

Glikogen mięśniowy

Tlenowy Glikogen mięśniowyTkanka tłuszczowa

Tlenowy Glikogen mięśniowyGlukoza we krwiTłuszcz śródmięśniowyTkanka tłuszczowa

Tlenowy Glikogen mięśniowyGlukoza we krwiTłuszcz śródmięśniowyTkanka tłuszczowa

Max. zryw <6 sek.

Bardzo intensywne ćwiczenia <30 sek.

Bardzo intensywne ćwiczenia <15 min.

Umiarkowanie duża

intensywność 15-60min.

Umiarkowanie duża

intensywność 60-90min.

Umiarkowana

intensywność > 90min.


Węglowodany – główne źródło energii dla sportowców

Dieta bogata w węglowodany(60-70% dobowego zapotrzebowania na energię)

jest zalecana dla osób intensywnie uprawiających sport

Dieta wysokotłuszczowa w żaden sposób nie wpływa na wydolność podczas ćwiczeń o intensywności >65%

VO2 max.


Trening 90 min.Węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym


Ile węglowodanów?

Aktywność g węglowodanów / kg m.c. dziennie

3-5 h tygodniowo 4-5

5-7 h tygodniowo 5-6

1-2 h dziennie 6-7

2-4 h dziennie 7-8

> 4 h dziennie 8-10


Regeneracja po ćwiczeniach

Większość badaczy zaleca spożywanie 1 g węglowodanów

na 1 kg m.c. w trakcie 2-godzinnej fazy po ćwiczeniach.

(Ivy i in. 1988)

Magazynowanie glikogenu po ćwiczeniach jest najszybsze podczas pierwszych 2 godzin

150% szybsze, niż normalne tempo!


Środki ostrożności przed wysiłkiem fizycznym

Odpowiednie obuwie

Odpowiednie nawodnienie

Unikanie urazów

Rozgrzewka

Unikanie ćwiczeń w ekstremalnych temperaturach

Częsta samokontrola w trakcie wysiłku!!!



Test Coopera – bieg przez 12 min.

Wiek Płeć Bardzo źle

Źle Średnio Dobrze B. dobrze

17-19 Mężczyźni Do 2300 2300-2499 2500-2699 2700-3000 >3000

Kobiety Do 1700 1700-1799 1800-2099 2100-2300 >2300

20-29 Mężczyźni Do 1600 1600-2199 2200-2399 2400-2800 >2800

Kobiety Do 1500 1500-1799 1800-2199 2200-2700 >2700

30-39 Mężczyźni Do 1500 1500-1899 1900-2299 2300-2700 >2700

Kobiety Do 1400 1400-1699 1700-1999 2000-2500 >2500

40-49 Mężczyźni Do 1400 1400-1699 1700-2099 2100-2500 >2500

Kobiety Do 1200 1200-1499 1500-1899 1900-2300 >2300

>50 Męczyźni Do 1300 1300-1599 1600-1999 2000-2400 >2400

Kobiety Do 1100 1100-1399 1400-1699 1700-2200 >2200


Ryzyko dotyczące wysiłku fizycznego u chorych na cukrzycę

Jeśli wartość glikemii > 250 mg/dlchorzy na cukrzycę typu 1 powinni wykonać oznaczenie

ciał ketonowych w moczu i w przypadku stwierdzenia ketonurii wysiłek jest przeciwwskazany;

Chorzy na cukrzycę typu 2 powinni rozważyć analogiczne ograniczenie w przypadku, gdy wartość glikemii przekracza 300 mg/dl.

Czyli kiedy nie powinniśmy ćwiczyć ?



Powikłania naczyniowe cukrzycy:•retinopatia cukrzycowa proliferacyjna : ryzyko krwawego wylewu do ciała szklistego, odwarstwienie siatkówki;

•nefropatia cukrzycowa : nasilenie wydalania albumin i białkomoczu;

•neuropatia autonomiczna: obecność hipotonii ortostatycznej; ryzyko wystąpienia niemego niedokrwienia

Po 35 r.ż. EKG, próba wysiłkowa, profil lipidowy


Prawidłowa selekcja do określonego typu wysiłku fizycznego


Zaawansowana retinopatia proliferacyjna i krwotok do ciała szklistego


Intensywność wysiłku i rodzaj ćwiczeń

Ta sama wartość energetyczna wykonana z użyciem dużych grup mięśniowych kończyn dolnych w mniejszym stopniu obciąża układ krążenia niż ćwiczenia wykonywane kończynami górnymi


Wysiłki statyczne

Siła skurczu > 60-70% max. dowolnej siły skurczu powoduje zamknięcie dopływu krwi do włókien mięśniowych.

Uniemożliwiony dowóz tlenu, substratów energetycznych i hormonów – źródłem energii jest glikogen mięśniowy

Ćwiczenia statyczne nie powodują redukcji dobowej dawki insuliny i nie obniżają glikemii w takim stopniu jak

sporty wytrzymałościowe

Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego; Jan Górski



Hipoglikemia• konieczność pomiarów glikemii przed treningiem,

• w trakcie i po treningu

• dodatkowe WW

• nie należy podejmować wysiłku fizycznego przy wyjściowej

glikemii niższej niż 100 mg/dL bez spożycia

węglowodanów prostych

Hiperglikemia


National Athletic Trainer’s Association Position Statement: Managment of the Athlete with type 1 diabetes mellitus

Optymalne wartości glikemii:100 – 180 mg/dl

↓ ryzyko: odwodnienia; hipoglikemii; nieprawidłowej kontrregulacji hormonalnej

J. Athletic Training 2007, 42: 536-545


Najczęstsze przyczyny hipoglikemii związanej z wysiłkiem

• Nieadekwatna ilość, skład posiłku,

• Brak korekty dawki insuliny,

• Brak uwzględnienia przyspieszenia wchłaniania insuliny,

restytucji zapasów glikogenu,

• Depozyt insuliny w miejscu wkłucia, które nie było

wymieniane > 3 dni


Środki ostrożności przed wysiłkiem fizycznym

Przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym należy:

• spożyć dodatkową porcję węglowodanów (20–30 g/30 minut wysiłku)

• lub/i zredukować bolus przed posiłkiem

• oraz rozważyć ewentualną redukcję dawki insuliny podawanej po wysiłku;

•Jeżeli wkłucie zestawu infuzyjnego założone jest na pośladku lub na udzie należy liczyć się z szybszym wchłanianiem insuliny

•Dzieciom młodszym przed treningiem zaleca się spożycie 10 g węglowodanów, dzieciom starszym 15 g węglowodanów.

•Jeżeli wysiłek trwa > 30 min. należy podać dodatkową porcję 15 g węglowodanów*.

*American Academy of Sports Medicine


Przyczyny hiperglikemii po wysiłku fizycznym

• Nie zastosowanie insuliny• Wyłączenie pompy na zbyt długi okres czasu• Spożycie posiłku podczas wf bez podania bolusa• Spożycie zbyt dużej ilości węglowodanów przed wf• Brak odpowiedniej aktywności• Choroba• Okres przedmiesiączkowy• Wysoki poziom stresu


„Wyrzut” hormonów, które podnoszą glikemię!


Nie ma aktywności fizycznej bez insuliny!

Bardzo intensywny wysiłek

wyrzut hormonów: kortyzolu (steryd produkowany w nadnerczach), glukagonu, adrenaliny, hormonu wzrostu.

glikogenoliza i glukoneogenezą

Hiperglikemia


Czy podczas wysiłku fizycznego nie brakuje nam insuliny?

Kontrola obecności acetonu w moczu!!!

To tylko 15 sek.

Jak to sprawdzić ?


Ćwiczenia w godzinach porannych?

Przed śniadaniem?

Czy możemy ćwiczyć o każdej porze dnia?

Brak węglowodanów !


17- letni chłopak trenuje piłkę nożną

Środa – obiad o godz. 16.00 – 6 WW, glikemia 150 mg/dl 4 j. szybkodziałającego analogu insuliny trening o godz. 17.00 – glikemia 110 mg/dl

Hipoglikemia przed treningiem jest mało prawdopodobna, ponieważ dawka insuliny przed obiadem została zredukowana o 50% oraz minęła dopiero 1 godz. od posiłku.

Czy spożycie dodatkowej porcji węglowodanów jest wskazane?

TAK, ponieważ w tym czasie występuje maksymalne działanie insuliny

NIE, ponieważ spożyte węglowodany nie uległy jeszcze wchłonięciu, a dawka insuliny została zredukowana


Glikemia 230 mg/dl - można rozpocząć trening i glikemia ulegnie najprawdopodobniej obniżeniu, ponieważ występuje maksymalne działanie insuliny.


Glikemia 230 mg/dl powoduje glukozurię (utratę kcal) oraz zwiększoną utratę płynów – jest to niekorzystne podczas treningu sportowego.

Środa – obiad o godz. 16.00 – 6 WW, glikemia 150 mg/dl, 4 j. szybkodziałającego analogu insuliny trening o godz. 17.00 – glikemia 230 mg/dl


Glikemia 320mg/dl - wskazana dawka korekcyjna insuliny oraz oznaczenie związków ketonowych we krwi.

Wynik dodatni ciał ketonowych jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do treningu.

Wynik ujemny ciała ketonowych pozwala na rozpoczęcie treningu, ale z przesunięciem czasowym, np. o 1 godzinę, poprzedzonym ponowną kontrolą glikemiiTrening sportowy w godzinę od spożycia posiłku i podania insuliny jest niekorzystny, ponieważ trudno przewidzieć wpływ insuliny i aktywności fizycznej na stężenie glukozy we krwi. Może też być powodem dyskomfortu z powodu spowolnienia opróżniania żołądka.

Wskazana dawka korekcyjna insuliny oraz oznaczenie związków ketonowych w moczu.


Środa – obiad o godz. 16.00 – 6 WW, glikemia 150 mg/dl, 4 j. szybkodziałającego analogu insuliny trening o godz. 17.00 – glikemia 320 mg/dl


Podstawowe zasady, które powinny być przestrzegane podczas treningu sportowego u osoby z cukrzycą

• Trener oraz pozostali zawodnicy powinni być poinformowani o tym, że kolega z drużyny ma cukrzycę.

• Trener powinien posiadać podstawową wiedzę o cukrzycy, w szczególności dotyczącą hipoglikemii i odpowiedniego postępowania w razie jej wystąpienia, np. podanie glukagonu

• Zawodnik musi kontrolować glikemię przed i po treningu, jak również (o ile jest to możliwe) w trakcie treningu/meczu


Wariant I

Odłączenie pompy przed treningiem:

•Jeżeli trening odbędzie się < 2 godz. po posiłku, dawka bolusa insuliny powinna być zredukowana o 30-50%.

•Jeżeli trening odbędzie się > 2 godz. po posiłku, redukcja dawki bolusa spowodowałaby, że zawodnik rozpocznie trening z hiperglikemią.

• W tej sytuacji konieczne będzie spożycie dodatkowej porcji węglowodanów – zależnie od glikemii.

•Jeżeli trening odbędzie się > 4 godz. po posiłku, należy spożyć 2-4 WW i podać 0.3 – 0.5 przelicznika codziennie stosowanego na 1 WW (jednostki insuliny/1WW) (zachowanie depozytu insuliny w tkance podskórnej).Pompę insulinową możemy odłączyć

na 2-3 godziny.


Odłączenie pompy na czas treningu sportowego

- czas odłączenia pompy- glikemie przed treningiem i po treningu- ocena właściwego odżywiania się sportowca- „balans insulina / węglowodany”


Odłączenie pompy insulinowej poprzedzone bolusem insuliny


Wzrost stężenia cukru po odłączeniu pompy insulinowej na 2.5 godz.


1.9j aktywnej insuliny


Wariant II

Nie odłączamy pompy - redukcja wlewu podstawowego(baza tymczasowa)

Szczególnie wielogodzinna aktywność (np. rower, porządki, wędrówka górska)

Redukcja o 20 – 80% na czas wysiłku 1-2 godz. przed rozpoczęciem aktywności fizycznej

Po skończeniu aktywności fizycznej wskazany posiłek i bolus uzupełniający niedobór insuliny


90 min. tenisa

Dodatkowo 8 WW + 4 WW soku w trakcie meczu – glikemia 60 mg/dl

Zastosowanie systemu ciągłego monitorowania glikemii podczas gry

w tenisa ziemnego


Trening i obniżenie glikemii w godzinach nocnych


Uwaga na hipoglikemie nocne!

Wielogodzinna lub bardzo intensywna aktywność fizyczna

Odbudowywanie zapasów glikogenu w wątrobie i mięśniach

Baza tymczasowa szczególnie w I połowie nocyredukcja o 20-30%

Redukcja bazy wieczornej bazy podawanej za pomocą penów


Po wysiłku fizycznym słabszyefekt działania glukagonu!!!


Insulina NPH 10-0-0-12

Analog szybkodziałający śniadanie g. 8:00 6 WW -12jobiad g. 14:00 5 WW - 5j kolacja g. 19:00 6WW - 9j

Pływanie 9:00 – 10:00

Redukcja dawki przed śniadaniem – 8 j

Całodzienny rajd rowerowyNPH 8-0-0-10 Śniadanie 9j Obiad 4j Kolacja 7j


Wysiłek wytrzymałościowyzależy od zasobów glikogenu

w mięśniach

Sport = dieta bogatowęglowodanowa60-70% zapotrzebowania

energetycznego

WW są najkorzystniejszym źródłem energii

dla skurczu mięśniowego

Do 2 godz. po wysiłku należy spożywać WW

celem odbudowania zasobów glikogenu

INSULINA


Dziękuję za uwagę…


Treningi Michała Jelińskiego

Masa ciała: 94kg

Dobowa dawka insuliny: ok.40j

Ilość spożywanych WW: 50-60 na dobę


Śniadanie 8:30 bolus prosty 4 j

I trening 10:30 – 12:00 (napój izotoniczny 7 WW)

Odżywka regeneracyjna 4 WW / 15g białka – 4 j

Obiad 13:00 bolus prosty 8 j

II trening 17:00-18:00 (napój izotoniczny 7 WW)

Odżywka regeneracyjna 4 WW / 15g białka – 4 j

Kolacja 19:00 bolus prosty 7 j

Redukcja wlewu podstawowego o 60 % na czas treningu


Dzień treningowy Michała Jelińskiego

Baton energetyczny, napój izotoniczny – 9 WW.Nie został podany bolus insuliny.

Redukcja wlewu podstawowego o 50% na czas treningu. Po treningu i w nocy dawki insuliny nie są redukowane.

80 min. treningu na ergometrze - ćw. o średniej intensywności


Regaty wioślarskie 2 maja 2009

Bieg I 13:40-13:50 Bieg II 18:00 – 18:10


Team Type 1 – drużyna kolarska


Najtrudniej wystartować…

Powodzenia !

Health & Medicine

Czy osoba z cukrzycą powinna uprawiać sport i jak się do tego przygotować