Upload
melih-nuri-karakurt
View
103
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
OTİZMİN ERKEN DÖNEM BELİRTİLERİ ve
ÇOCUKLUK OTİZMİ
UZ.DR.MELİH NURİ KARAKURT
SAMSUN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HASTANESİ
Tanım
Otizm Spektrum Bozuklukları (OSB) nörogelişimsel bir bozukluktur
Belirtiler erken çocukluk döneminde başlar
Sosyal–iletişimsel alanda yetersizlikler ve sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile seyretmektedir (APA 2013).
Tanım
Sözel ve sözel olmayan iletişim bozulmuştur.
Dış dünya ile etkileşim ihtiyaçlar düzeyindedir.
Davranışlar katı kalıplarla sınırlıdır.
Hayatın ilk üç yılı içerisinde kendisini gösterir.
Tarihçe
1943 te Otizmi tanımladı.
Aynı yıllarda Hans ASPERGER Otistik psikopatiyi tanımladı
Otizm ilk kez 1980 de resmi sınıflama sistemleri, DSMIII te yerini aldı
1994 te DSM-IV “Yaygın gelişimsel bozukluk” başlığını kullandı
2013’de DSM-V “Otistik Spektrum Bozuklukları”
Leo KANNER
Hans ASPERGER
Tanım DSM-V
• Sosyal etkileşim için kullanılan sözel ve sözel olmayan iletişimde belirgin yetersizlik
• Sosyal karşılıklılığın olmaması• Gelişim seviyesine uygun ilişkileri
geliştirme
SOSYAL, İLETİŞİMSEL YETERSİZLİKLER
• Stereotipik konuşma, motor hareketler veya nesne kullanımı
• Rutinlere aşırı bağlılık• Son derece kısıtlı, sabit ilgiler• Duyusal uyaranlara aşırı veya düşük
tepki
SINIRLI, TEKRARLAYICI
HAREKET ÖRÜNTÜSÜ
Görülme Sıklığı
1970’lerde oldukça nadir bir hastalık olarak bilinmekte
20061\150
20121\88
20141\64
Otizm Sıklığının MuhtemelArtış Sebepleri
bilinmiyor tanısal farkındalık
ebeveyn yaşı
Görülme Sıklığı
normal İQ düşük İQ 0
1
2
3
4
5
6
7
ERKEK KIZ ORANI
erkek kız 2
Otizm neden olur?
GEN
ÇEVRE
Otizm neden olur?
Otizm beyin gelişim bozukluğudur.
Otizm beyinde bağlantı bozukluğudur.
Otizm beyin uyarıcı ve yatıştırıcı sistem arası denge bozukluğudur
Otizm neden olur?
FRONTAL LOB• Dikkat,inhibisyon ve yürütücü işlevler
AMİGDALA• Sosyal davranış ve duygulanım
TEMPORAL LOB• Konuşma ve iletişim
Otizm neden olur?
Çevresel etmenler
İleri baba yaşı +++++
İleri anne yaşı +-
Hamilelikte geçirilen enfeksiyonlar +
Civa maruziyeti +-
Tarım ilaçları ++
D vitamini eksiklikleri +
Aşılar -
Erken doğum +-
Beslenme bozuklukları -
ÇEVRESEL ETMENLER
Otizmin erken dönem belirtileri
Beyinde değişimlerin başlaması 6-12 ay -3 yaş arasında başlar
Hücre büyümesi
sinaptogenezNöronal
bağlantıların şekillenmesi
Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)
Babıldamanın (ba-ba, de-de) olmayışı veya nadir olması,
Ses çeşidinin babıldarken az olması
Konuşanın yüzüne bakılmaması
Bakım verenin sesine sesli yanıt vermemesi
Anormal yüksek tonda ciyaklama
İLETİŞİM
Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)
Karşılıklı gülümsemenin olmayışı veya nadir oluşu
Adı çağrılınca bakmama
Nötr duygulanım
Bakım verenle etkileşim sırasında kısa süreli göz teması
Pasif olma, bakım verenin yardımı ile istediği oyuncaklara ulaşma
Kucağa alınma ve başka kişilerle oynama beklentisinin zayıf oluşu
SOSYAL
Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)
Hipotoni (genel kas güçsüzlüğü)
Ellerin koordinasyonunda zayıflık
Dokunma ve diğer duyusal uyaranlara aşırı veya az tepki
Beslenme sorunları (belli çeşitleri reddetme)
Meme emmede sorun yaşayabilir,
Objelerin parçalarına aşırı veya atipik ilgi
Garip duruş veya aşırı tekrarlayıcı hareketler
MOTOR
Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)
Tekrarlayıcı belli objelerle oyun
Objeleri keşfetmeme veya tuhaf biçimde inceleme, mesela göze yakın tutma, aşırı ağız oynatma
Karşılıklı oyunlarda kısıtlılık (cee oyunu)
Huzursuz olduğunda sakinleştirilmesi zor
BİLİŞSEL -DAVRANIŞSAL
Otizmin erken dönem belirtileri(12-24 ay arası)
Otizmin belirtileri büyük oranda bu dönemde (13-14 ay) gözlenir
Bir kısım hastada normal gelişim gözlenirken bu dönemde gerileme ortaya çıkar
Klinik özellikler;
göz kontaktı yetersizliği ve görsel takipte atipiklik
motor taklit yetersiz
ortak dikkatin gelişmemesi
sosyal gülümsemenin olmayışı
oyuncak ile uygun oynamama
etkileşime girmekte yetersizlik
hem algılayıcı hem ifade edici dil yetersiz
tekrarlayıcı hareketler
Otizmin erken dönem belirtileri(Göz teması yetersizliği)
Toddler at risk of having autism Typically-developing toddler
Otizmin erken dönem belirtileri(Göz teması yetersizliği)
Otizmin erken dönem belirtileri(motor taklit yetersizliği)
• Taklit etmezler
• Ebeveynlerini gözetlemezler.
• Bakımverenin yokluğunda kayıtsız kalabilirler.
• Sosyal gülümseme
yoktur.
• İlişkilerde sosyal karşılık sınırlıdır ya da yoktur.
• Sarılmazlar.İlgi ve zevklerinipaylaşmazlar
Otizmin erken dönem belirtileri(sosyal iletişimde kısıtlılık)
Otizmin erken dönem belirtileri(ortak dikkatin gelişmemesi)
Dil öncesinde gelişen bir durum olup, aynı yere bakmak anlamına gelir.
3. ayda gelişmeye başlar ve 18. ayda tamamlanır
Sosyal iletişimin temeli olarak görülür.
Otizmin erken dönem belirtileri(tekrarlayıcı hareketler)
Duyumsal uyarım (ileri-geri sallanma, kendi ekseni
etrafında dönme)
Görsel uyarım (parmaklarını gözlerinin önünde hareket
ettirme, parmaklarıyla havada bir takım şekiller
oluşturma)
Dokunsal uyarım (elin ritmik hareketlerle kulak,
diğer el gibi vücut parçalarına vurulması)
İşitsel uyarımlardır (aynı ezgiyi tekrar tekrar
mırıldanma)
Tekrar eden davranışlar
Kendi kendini uyarma” (self-stimulating) olarak adlandırılır
Otizmin erken dönem belirtileri(9–30 ay)
Gülümsemeye yanıt az veya yoktur
Onunla konuştuğunuzda yüzünüze bakmaz veya az bakar
Başkalarının dikkatini bir oyuncağa, ona işaret ederek çekmeye teşebbüs etmez.
İlgilendiği olay veya nesneye işaret ederek başkası ile ilgisini paylaşmaz
Çocuk işaret ettiğiniz objeye bakmaz
Etkileşime girmek zordur
Kendiliğinden taklit yetersizdir
Çocuk 5 sesiz harften daha fazlasını çıkarmaz (12 ay üstü çocuklar)
KIRMIZI BAYRAK İŞARETLERİ
Otizmin erken dönem belirtileri: M-CHAT
Çocukluk otizmi (okul öncesi dönem)
Basit taklide dayalı becerilerinde bile kısıtlılıklar
Empati eksikliği!
Senaryolu oyun yok (mış gibi oynama)
Otizmli çocukların %30-40 unda bu yaşta kısmen dil becerileri gelişmiştir
Konuşan çocuklarda kısa cümleler, tekrarlayıcı konuşmalar, söyleneni tekrarlama (ekolali), monoton ses tonu vardır.
Konuşamayan çoğunluk ise anlamsız ses çıkarma, bazen neolojizm (yeni sözcük türetme) sergilerler
Stereotipiler
Senoryolu oyun(‘mış gibi oyun’)
Bebeğe oyuncak bardakla su içiriyormuş gibi yapma
Oyuncak kaşıkla mama yediriyormuş gibi yapma
Bebeği sallayarak uyutuyormuş gibi yapma
Oyuncak arabayı sürerken araba ‘düdüüüüüüüüt’ vb bir ses çıkarıyormuş gibi yapma
Tabağı direksiyonmuş gibi kullanma
Süpürgeyi atmış gibi kullanma
Çocukluk otizmi (okul dönemi)
Normal okula devam edebilme şansı eşlik eden zeka geriliği ile ilişkili
Zeka seviyesi normal olan otizmli çocuklar okula uyumda daha avantajlı
Bu yaş grubunda eşlik eden psikiyatrik bozukluklar (DEHB, OKB, tikler, duygudurum bozuklukları) sık görülür.
Zeka seviyesi düşük olan otizmli bireylerde tekrar edici davranışlar devam ederken, işlevsillikte düşme gözlenir.
Tanı süreçleri
Otizm spektrum bozukluğu klinik bir tanı
Otizm için biyolojik bir tanı aracı (görüntüleme, nöropsikolojik, kan-idrar gibi) şu an için yoktur.
Tıbbi, gelişimsel ve davranışsal öykü (video ve resimler)
Çocuğun klinik ortamda gözlenmesi aile tarafından doldurulan ölçekler
Gelişimsel ve/veya psikometrik değerlendirme (genel kapasite değerlendirilmesi)
Tıbbi inceleme (işitme testleri, görme testleri)
Gerekirse ileri tıbbi değerlendirme ( nörolojik değerlendirme, kromozom analizi, metabolik inceleme gibi)