TriÖu chøng häc h×nh ¶nhHÖ tiÕt niÖu trªn uiv

TS Bïi V¨n LÖnhThS Lª TuÊn Linh

Bé m«n ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh

Môc tiªu häc tËp

1. M« t¶ ®­îc c¸c dÊu hiÖu h×nh ¶nh, nguyªn nh©n cña c¸c bÊt th­êng vÒ chøc n¨ng cña thËn.

2. M« t¶ ®­îc c¸c dÊu hiÖu h×nh ¶nh, nguyªn nh©n cña c¸c bÊt th­êng h×nh th¸i thËn, ®­êng bµi xuÊt: h×nh khuyÕt, h×nh céng ®­êng bµi xuÊt, héi chøng bÝt t¾c trªn UIV.

1. mét sè rèi lo¹n chøc n¨ng thËn

BÊt th­êng bµi tiÕt

ChËm bµi tiÕt cña mét thËn so víi thËn bªn ®èi diÖn:•BÝt t¾c ®­êng bµi xuÊt thuèc c¶n quang: lµ mét trong nh÷ng dÊu hiÖu chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng bÖnh. Bµi tiÕt cã thÓ rÊt chËm sau vµi chôc phót hay nhiÒu giê. CÇn c©n nh¾c chôp c¸c phim muén cho phï hîp.•HÑp ®éng m¹ch thËn: thËn bªn ®éng m¹ch bÞ hÑp th­êng nhá, chËm bµi tiÕt.

BÊt th­êng bµi xuÊt thuèc c¶n quang. Bµi xuÊt nhanh: UIV ®µi bÓ thËn mê nh¹t, khã nh×n, nÕu Ðp

niÖu qu¶n sÏ nh×n râ h¬n.. Bµi xuÊt chËm: do t¾c: s½n n­íc tiÓu + ¸p lùc cao => thuèc c¶n quang chËm hoµ tan, chËm hiÖn h×nh c¸c ®µi bÓ thËn vµniÖu qu¶n trªn vÞ trÝ t¾c.

ThËn kh«ng ho¹t ®éng

ThËn kh«ng bµi tiÕt (c©m): kh«ng thÊy ®­êng bµi xuÊt trªn UIV sau 24 giê. Ph­¬ng ph¸p kh¸c: x¹ h×nh thËn, CLVT.GÆp trong:- BÝt t¾c ®­êng bµi xuÊt l©u ngµy: sái, u, u ngoµi chÌn Ðp x©m lÊn... => bæ xung kü thuËt chÈn ®o¸n h×nh ¶nh kh¸c (siªu ©m, UPR, CLVT, chôp bÓ thËn niÖu qu¶n qua da...).- MÊt cÊu tróc thËn: viªm nhiÔm, u...- Nguyªn nh©n m¹ch m¸u: HuyÕt khèi ®éng m¹ch thËn (chÈn ®o¸n b»ng chôp m¹ch, siªu ©m, c¾t líp th× ®éng m¹ch).- ThËn kh«ng ph¸t triÓn: ThËn bªn ®èi diÖn ho¹t ®éng bï t¨ng kÝch th­íc.

ThËn to

- T¨ng bÒ dÇy nhu m« thËn: ThËn to do ho¹t ®éng bï, u ®Æc lµnh hoÆc ¸c tÝnh, thËn ®a nang, nang thËn.- T¨ng kÝch th­íc xoang thËn: ThËn ø n­íc do bÝt t¾c, ®­êng bµi xuÊt ®«i (hoµn toµn vµ kh«ng hoµn toµn) nhÊt lµ khi kÌm ph×®¹i cét Bertin, nang c¹nh bÓ thËn, tô mì xoang thËn.- Mét sè nguyªn nh©n kh¸c: C¸c viªm nhiÔm thËn giai ®o¹n cÊp, ¸p xe, viªm tÊy quanh thËn, chÊn th­¬ng thËn-m¸u tô, huyÕt khèi tÜnh m¹ch thËn, nhåi m¸u thËn giai ®o¹n ®Çu, th©m nhiÔm lymphome thËn.

2. BiÕn ®æi kÝch th­íc thËn

ThËn nhá

- Hai thËn nhá- mét bªn nhá: • ThËn nhá, c¸c ®µi bÓ thËn b×nh th­êng: GÆp trong

viªm thËn m¹n, suy thËn.• Bê thËn ngÊn lâm, ®µi thËn h×nh chuú, bÓ thËn kh«ng

gi·n, nhu m« thËn máng: Viªm thËn ®µi bÓ thËn m¹n.• ThËn nhá, ®µi vµ bÓ thËn gi·n, m« thËn máng: BÝt t¾c

®­êng bµi xuÊt m¹n tÝnh.• BÈm sinh• Nguyªn nh©n m¹ch m¸u (hÑp ®éng m¹ch thËn)

3. BiÕn ®æi h×nh d¹ng vµ ®­êng bê thËn. NgÊn lâm-låi toµn bé bê thËn: n«ng hoÆc s©u - BÈm sinh: Tån t¹i thËn mói thêi kú bµo thai, cã thÓ mÊt sau 5 tuæi. H×nh ngÊn lâm chØ vµo cét Bertin.- Viªm thËn bÓ thËn m¹n tÝnh: NgÊn lâm chØ vµo ®¸y ®µi, ®µi thËn låi ra h×nh chuú, m« thËn t­¬ng øng máng ®i.

3. BiÕn ®æi h×nh d¹ng vµ ®­êng bê thËn

Låi hoÆc lâm khu tró:. Teo nhu m« thËn th­êng do nguyªn nh©n m¹ch m¸u hay viªm thËn bÓ thËn, thiÓu s¶n thuú thËn, sÑo sau chÊn th­¬ng thËn, lao thËn.... ThËn b­íu: u thËn, cÇn ph©n biÖt ph× ®¹i cét Bertin.

4. H×nh “céng” ®­êng bµi xuÊt

C¸c h×nh” céng” thÊy râ nhÊt trªn chôp UIV.

. H×nh"céng" ë ®µi thËn: n»m ngoµi ®­êng Hodson.H×nh céng do bÈm sinh:- C¸c tói thõa th«ng víi ®µi thËn, nang th«ng víi bÓ thËn.- Gi·n c¸c èng gãp tr­íc ®µi thËn (bÖnh Cacci- Ricci). BÖnh nµy vÒ sau g©y v«i ho¸c¸c th¸p thËn, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi t¹o sái.- ThiÓu s¶n thuú thËn bÈm sinh hay m¾c ph¶i, cã thÓ thø ph¸t sau trµo ng­îc bÓ ®µi thËn. C¸c ®µi thËn cã thÓ låi ra h×nh chuú vÒ phÝa bê thËn, c¸c gai thËn biÕn mÊt.

H×nh céng m¾c ph¶i:

-Ho¹i tö gai thËn: Ho¹i tö trung t©m tuû thËn: H×nh céng ë®Ønh gai thËn. Hay ë bÖnh nh©n ®¸i ®­êng, nhiÔm ®éc thuèc, nhiÔm trïng. Cã mét sè æho¹i tö cã h×nh ¶nh gièng hang lao.- Hang lao:Hang do lao g©y ho¹i tö m« thËn, më vµo ®µi thËn, cã bê kh«ng ®Òu, chËm ngÊm thuèc, ®«i khi chØ ngÊm khi Ðp niÖu qu¶n. §«i khi hang cã h×nh trßn nh½n, ®Òu gièng tói thõa ®µi thËn.

C¸c h×nh céng kh¸cC¸c h×nh céng kh¸c cã thÓ do: Tho¸t thuèc ra ngoµi do r¸ch c¸c tói cïng ®µi thËn, nang vì th«ng víi ®­êng bµi xuÊt, c¸c ®­êng rß sau chÊn th­¬ng...

C¸c h×nh céng bµng quang

Cã thÓ do: tói thõa, gi¶ tói thõa, chÊn th­¬ng.....

5. H×nh khuyÕt ®­êng bµi xuÊt

H×nh khuyÕt ®µi bÓ thËn vµ niÖu qu¶n:- Côc m¸u ®«ng: ®¸i m¸u, h×nh ¶nh di chuyÓn, thay ®æi vÞ trÝ, kÝch th­íc trong qu¸ tr×nh xÐt nghiÖm.- Sái kh«ng c¶n quang: chÈn ®o¸n dÔ víi siªu ©m (h×nh ®Ëm ©m kÌm bãng c¶n- t­¬ng tù c¸c sái kh¸c). Trªn UIV, sái kh«ng c¶n quang lµ h×nh khuyÕt cã thuèc bao bäc. - C¸c u ®­êng bµi xuÊt (®µi bÓ thËn) lµ cÊu tróc phÇn mÒm xuÊt ph¸t tõ thµnh, cã thÓ thÊy râ trªn siªu ©m víi ®­êng bê nham nhë kh«ng ®Òu, hay g©y t¾c nghÏn ®­êng bµi xuÊt.Víi u niÖu qu¶n thÊy gi·n trªn vµ d­íi u t¹o thµnh h×nh cèc r­îu (dÊu hiÖu Bergmann). Víi c¸c u d¹ng th©m nhiÔm chÈn ®o¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®«i khi gièng nh­ viªm lao.

Sái kh«ng c¶n quang

U niÖu qu¶n

H×nh khuyÕt ë bµng quang

U bµng quang: th­êng gÆp, nhÊt lµ ung th­ bµng quang d¹ng u sïi, nhó vµ u th©m nhiÔm m¶ng cøng, h×nh khuyÕt thµnh kh«ng thay ®æi, bê nham nhë kh«ng ®Òu hoÆc cã h×nh ®o¹n cøng.Ung th­ th­êng th©m nhiÔm thµnh bµng quang. C¸c u vïng ®¸y, cæ bµng quang hay g©y rèi lo¹n tiÓu tiÖn vµ bÝt t¾c. C¸c u vïng lç niÖu qu¶n hay g©y ø n­íc thËn.Sái kh«ng c¶n quang: h×nh ¶nh khuyÕt trong lßng bµng quang, bê nÐt di ®éng, dÔ chÈn ®o¸n khi thay ®æi t­ thÕ bÖnh nh©n. Khã ph©n biÖt víi m¸u côc trong bµng quang, cÇn theo dâi tiÕn triÓn hoÆc SA, CLVT.M¸u côc bµng quangTói sa låiBãng khÝ

U bµng quang

6. Héi chøng bÝt t¾c

BiÓu hiÖn cña bÝt t¾c trªn UIV:1. ChËm bµi tiÕt thuèc c¶n quang.2. Gi·n ®­êng bµi xuÊt trªn vÞ trÝ t¾c: thËn, niÖu qu¶n tuú vÞ trÝ.(C¸ch x¸c ®Þnh gi·n ®µi thËn, niÖu qu¶n?)3. ChËm bµi xuÊt thuèc c¶n quang.

VÞ trÝ bÝt t¾c:Cã thÓ x¶y ra ë bÊt kú vÞ trÝ nµo, liªn tôc hay tõng ®ît.

TriTriÖÖu chu chøøng trng trªªn UIVn UIV

1.1. ThTh×× nhu mnhu m«« xuÊt hixuÊt hiÖÖn n

mumuéén n

2.2. TTåån tn t¹¹i li l©©uu

3.3. BBµµi xuÊt mui xuÊt muéénn

4.4. HH××nh ninh niÖÖu quu qu¶¶n dõng n dõng

trtrªªn chn chçç tt¾¾cc

Nguyªn nh©n bÝt t¾c

T¹i ®µi bÓ thËn:

• Sái• U ®µi-bÓ thËn•U thËn x©m lÊn ®­êng bµi xuÊt•Lao (hÑp bÓ thËn, cæ ®µi thËn)• C¸c sÑo sau chÊn th­¬ng hay can thiÖp ngo¹i khoa• Héi chøng hÑp vÞ trÝ nèi

Nguyªn nh©n bÝt t¾c

T¹i niÖu qu¶n

- C¸c nguyªn nh©n trong lßng niÖu qu¶n: C¸c sái c¶n quang vµkh«ng c¶n quang, c¸c côc m¸u ®«ng (hiÕm).-C¸c nguyªn nh©n tõ thµnh niÖu qu¶n: U niÖu qu¶n, chÝt hÑp do viªm, sÑo cò, hÑp bÈm sinh hoÆc ph×nh gi·n niÖu qu¶n bÈm sinh (ph×nh gi·n do trµo ng­îc, ph×nh gi·n do chÝt hÑp lç niÖu qu¶n), sa låi niÖu qu¶n...- C¸c nguyªn nh©n tõ ngoµi ®Ì Ðp: u, abces, x¬ ho¸ sau phóc m¹c.

T¹i bµng quang

• U thµnh sau bµng quang x©m lÊn lç niÖu qu¶n• Bµng quang thÇn kinh.• Viªm do nhiÔm trïng.

T¹i cæ bµng quang vµ niÖu ®¹o

• ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn thËn, niÖu qu¶n vµ nhÊt lµ bµng quang.• Bµng quang thµnh dÇy, h×nh ¶nh gi¶ p«lyp, gi¶ tói thõa, n­íc tiÓu tån d­ sau ®¸i... • C¸c nguyªn nh©n th­êng thÊy lµ: -U ph× ®¹i, ung th­ tiÒn liÖt tuyÕn, viªm tiÒn liÖt tuyÕn.- C¸c u, x¬ ho¸ cæ bµng quang, hÑp bÈm sinh- Van niÖu ®¹o sau- HÑp niÖu ®¹o sau nhiÔm trïng, sau chÊn th­¬ng