Embed Size (px)
Citation preview
DETERMINANTEN LANGE
TERMIJNBELOOP ADHD SYMPTOMENONTWIKKELINGSEFFECTEN EN
GENETISCHE EFFECTENDjûke M. Brinksma
Pieter J. HoekstraAnnelies de Bildt
Jan K. BuitelaarBarbara van den Hoofdakker
Catharina A. Hartman Andrea Dietrich
3
ADHD• Prevalentie: 6% kinderen en 3% volwassenen
• Genen, omgevingsfactoren spelen een rol in de etiologie én ontwikkeling van ADHD symptomen • Wat ‘kost’ ADHD?
Persoon Maatschappij
Gezin School
3
Onze studie• Determinanten lange termijnbeloop van
ADHD symptomen over de adolescentie
• TRacking Adolescents’ Individual Lives Survey [TRAILS]
4
Perinatale factoren
5
Perinatale factoren
Wat?
Waarom?
Hoe?
Zijn kandidaat genen, een set van pre- en perinatale factoren en diens interacties
gerelateerd aan veranderende levels van ADHD symptomen van de vroege en late adolescentie?
Perinatale factoren gerelateerd aan etiologie van ADHD, maar is dit ook zo tijdens het lange
termijnbeloop van ADHD symptomen?
Vragenlijsten en genetische data van 1,667 adolescenten
Perinatale Factoren: Resultaten
6
Low activity MAOA High activity MAOA
Perinatale Factoren: Conclusies
• Interacties tussen genetische factoren en perinatale factoren hebben invloed op veranderlijke niveau’s van ADHD symptomen
• Invloed G×E op ADHD symptomen neemt af met leeftijd en lijkt te verdwijnen als adolescenten volwassen worden
7
ONTWIKKELINGS-EFFETEN
GENEN ZIJN BELANGRIJK
OMGEVING IS BELANGRIJK
8
Stress factoren
9
Stress Factoren
Wat?
Waarom?
Hoe?
Birectionele associaties tussen ADHD symptomen en stressoren die variëren in
afhankelijkheid bekeken tussen verschillende genotype van de
5-HTTLPR over de adolescentie
Verhelderen beeld ADHD – stress relatie wat betreft richting, specifieke stressoren en
verschillen in 5-HTTLPR
Vragenlijsten en genetische data van 1,495 adolescenten
10
Stress Factoren: Resultaten
12 jaar 14 jaar 16 jaar
PERSOONS GERELATEERDE STRESSORENGEEN verschillen 5-HTTLPR
WEL verschillen 5-HTTLPR
11
Stress Factoren: ResultatenOMGEVINGS GERELATEERDE STRESSOREN
12 jaar 14 jaar 16 jaar
• Adolescenten met een genetische kwetsbaarheid (homozygoot voor de
S-allele 5-HTTLPR) én hoge ADHD symptomen lopen het risico om meer persoons gerelateerde stressoren te ervaren in de late adolescentie
• Extra aandacht en preventie voor sociaal-emotionele problemen voor deze kwetsbare groep, met name naarmate ze ouder worden 12
Stress Factoren: Conclusies
ONTWIKKELINGS-EFFETEN
GENEN ZIJN BELANGRIJK
OMGEVING IS BELANGRIJK
13
Opvoedingsfactoren
14
Opvoedingsfactoren
Wat?
Waarom?
Hoe? Vragenlijsten en genetische data van 1,730 adolescenten
Zijn kandidaat genen, opvoedingsfactoren en diens interacties gerelateerd aan lange termijnbeloop van ADHD symptomen?
Kan het lange termijn beloop van ADHD symptomen worden voorspeld door genen,
opvoedingsfactoren en diens interacties?
15
Opvoedingsfactoren: Resultaen
• Verschillende trajecten van ADHD symptomen te onderscheiden van vroege tot late adolescentie
• De ervaring van afwijzing onderscheidend voor trajecten van ADHD symptomen
• Genen of gen-omgevingsinteractie zijn niet onderscheidend 16
Opvoedingsfactoren: Conclusies
ONTWIKKELINGS-EFFETEN
OMGEVING IS BELANGRIJK
17
En nu ???
11
En nu ???
11
