Diến đàn văn nghệ Việt Nam - Số 8/2013 - vanhien.vn

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (223) - 8 / 2013 1

2 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (223) - 8 / 2013

L EÃ KYÛ NIEÄM 65 NAÊM NGAØY THAØNH LAÄP LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI VHNT VIEÄT NAM (25.VII.1948 - 25VII.2013)

Saùng ngaøy 25/7 vöøa qua, taïi Nhaø haùt Lôùn TP. Haø Noäi, Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc Ngheäthuaät Vieät Nam ñaõ toå chöùc troïng theå Leã kyû nieäm 65 naêm ngaøy thaønh laäp Hoäi Vaên ngheäVieät Nam nay laø Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam (25/7/1948 - 25/7/2013).

Ñeán döï Leã kyû nieäm coù Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng, nguyeân Toång Bí thö Leâ KhaûPhieâu; caùc ñoàng chí UÛy vieân Boä Chính trò: Phaïm Quang Nghò - Bí thö Thaønh uûy Haø Noäi,Nguyeãn Thieän Nhaân - Phoù Thuû töôùng Chính phuû; ñaïi dieän Laõnh ñaïo caùc Boä, Ban, ngaønhñoaøn theå, caùc Hoäi VHNT chuyeân ngaønh Trung öông, Hoäi VHNT tænh, thaønh phoá treân caû nöôùccuøng ñoâng ñaûo ñaïi dieän vaên ngheä só caùc theá heä ñaõ coù maët.Tröôùc giôø khai maïc buoåi leã, caùc ñaïi bieåu coù dòp xem nhöõng taám aûnh do caùc ngheä só nhieáp

aûnh ghi laïi nhöõng chaëng ñöôøng hoaït ñoäng, söï tröôûng thaønh cuûa vaên ngheä Vieät Nam, ñöôïcnghe caùc nhaïc phaåm quen thuoäc do caùc nhaïc só taøi naêng saùng taùc ñaõ ñi vaøo taâm khaûm cuûacoâng chuùng qua thôøi gian, khôi daäy nieàm caûm xuùc thieâng lieâng cao ñeïp cuûa loøng yeâu nöôùc,chuû nghóa anh huøng caùch maïng.Môû ñaàu buoåi leã, nhaø thô Höõu Thænh - Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ñoïc Dieãn

vaên oân laïi lòch söû 65 naêm cuûa Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam. Ñoàng chí khaúng ñònh Vaênngheä Vieät Nam döôùi söï laõnh ñaïo laõnh ñaïo cuûa Ñaûng ñaõ taäp hôïp thaønh moät maët traän thoángnhaát, caùc vaên ngheä só vôùi tö caùch ngheä só - chieán só ñaõ luoân gaén boù vôùi ñôøi soáng hieän thöïccaùch maïng, taâm huyeát vaø phaùt huy taøi naêng saùng taïo cuûa nhöõng taùc phaåm hay, chaân thöïc,boå ích ñeán vôùi coâng chuùng ñoâng ñaûo. (xem toaøn vaên Dieãn vaên ñaêng trong soá naøy).Tieáp theo Dieãn vaên cuûa nhaø thô Höõu Thænh, caùc vaên ngheä só: nhaø thô Buøi Coâng Minh,

NSND. Leâ Khanh, nhaïc só Phaïm Khieâm,ñaïi dieän vaên ngheä só caùc chuyeân ngaønh vaø caùcmieàn vuøng ñaõ phaùt bieåu caûm töôûng veà nieàm vui trong ngaøy hoäi cuûa giôùi vaên ngheä, töôûng nhôùñeán nhöõng ñoàng nghieäp thaân thieát ñaõ hi sinh cho söï nghieäp caùch maïng vaø söï nghieäp VHNT,nguyeän khoâng ngöøng phaán ñaáu vaø reøn luyeän ñeå coù theâm nhieàu taùc phaåm hay, ñeå ñôøi, ñaùpöùng yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa coâng chuùng, cuûa xaõ hoäi.Phaùt bieåu taïi buoåi leã, Phoù Thuû töôùng Nguyeãn Thieän Nhaân ghi nhaän vaø bieåu döông nhöõng

ñoùng goùp quyù baùu cuûa ñoäi nguõ vaên ngheä só caùch maïng suoát 65 naêm qua treân nhöõng chaëngñöôøng lòch söû cuûa daân toäc. Ñoàng chí nhaán maïnh, trong boái caûnh cuûa thôøi ñaïi vaø ñaát nöôùc hieännay, vaên ngheä só caàn tieáp tuïc baùm saùt, phaûn aùnh nhöõng taám göông, moâ hình saùng taïo xuaáthieän trong caùc lónh vöïc: xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác; tieáp tuïc noã löïc phaùt trieån söï nghieäp vaênhoïc ngheä thuaät, saùng taïo nhöõng taùc phaåm coù giaù trò tö töôûng vaø ngheä thuaät cao ñeïp, ñaùp öùngñoøi hoûi cuûa nhaân daân vaø hoäi nhaäp quoác teá. Vaên ngheä só caàn ñoaøn keát ñoäi nguõ, caùc Hoäi VHNTcaàn ñaïi dieän cho yù chí, nguyeän voïng cuûa vaên ngheä só, laøm caàu noái giöõa Ñaûng, Nhaø nöôùc vôùivaên ngheä só, chuû ñoäng tham möu ñeà xuaát vôùi Ñaûng, Nhaø nöôùc caùc chuû tröông, chính saùchphuø hôïp, phaùt huy neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc.Nhaân dòp naøy, thay maët Ban Bí thö Trung öông Ñaûng, Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng

ñaõ trao taëng cho Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam böùc tröôùng mang doøng chöõ “Ñoaøn keát- Daân chuû - Saùng taïo - Ñoåi môùi”.Leã kyû nieäm 65 naêm thaønh laäp Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam keát thuùc trong nieàm

phaán khôûi, tin töôûng vaøo tieàn ñoà roäng raõi cuûa vaên ngheä luoân gaén boù vaø hoøa nhòp vôùi tieàn ñoàveû vang cuûa daân toäc, cuûa caùch maïng.

THEÁ UAÅN

LEÃ KYÛ NIEÄM 65 NAÊM THAØNH LAÄP HOÄI VAÊN NGHEÄVIEÄT NAM, NAY LAØ LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI VHNT VIEÄT NAM



- Kính thöa Toång Bí thö Nguyeãn PhuùTroïng,- Kính thöa nguyeân Toång Bí thö Leâ Khaû

Phieâu,- Kính thöa caùc vò laõnh ñaïo, nguyeân laõnh

ñaïo Ñaûng, Nhaø nöôùc, Maët traän Toå quoác VieätNam,- Kính thöa caùc vò khaùch quyù,- Kính thöa caùc anh, caùc chò vaø caùc baïn

ñoàng nghieäp.Caùch nay 67 naêm veà tröôùc, ngaøy 24

thaùng 11 naêm 1946, taïi Nhaø haùt lòch söû naøy,ñaõ dieãn ra söï kieän vaên hoaù ñaëc bieät ñaàu tieâncuûa chính theå Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø:“Ñaïi hoäi Vaên hoaù toaøn quoác laàn thöù nhaát“vôùi gaàn 200 ñaïi bieåu Baéc Trung Nam. Ñaïihoäi khai maïc vaøo luùc thöïc daân Phaùp noå suùngtaán coâng Haûi Phoøng, boäc loä daõ taâm xaâm löôïcnöôùc ta moät laàn nöõa. Trong ñieàu kieän voâcuøng khaån tröông vaø caêng thaúng, Baùc Hoàvaãn daønh thôøi gian ñeán döï Ñaïi hoäi vaø noùichuyeän vôùi caùc ñaïi bieåu vaên hoaù. Caâu noùibaát huû cuûa Ngöôøi: “Vaên hoaù soi ñöôøng choquoác daân ñi...” ñaõ ñi vaøo lòch söû.Gaàn moät thaùng sau, tieáng suùng khaùng

chieán toaøn quoác buøng noå. Ñoäi quaân vaên hoaù,trong ñoù chuû yeáu laø caùc vaên ngheä só töø Thuûñoâ Haø Noäi ñaõ toaû veà caùc ñòa phöông, laäp caùcchieán luõy tinh thaàn trong theá traän toaøn daânkhaùng chieán, toaøn dieän khaùng chieán.

Sau chieán thaéng Thu Ñoâng 1947, phaù tanhai goïng kìm cuûa quaân Phaùp hoøng “caát voù”cô quan ñaàu naõo khaùng chieán cuûa ta, Trungöông toå chöùc Hoäi nghò Vaên hoaù toaøn quoáclaàn thöù hai vaøo thaùng 7/1948 taïi Ñaøo Daõ,huyeän Haï Hoaø, Phuù Thoï. Caùc ñoàng chíTröôøng Chinh, Hoaøng Quoác Vieät, Leâ VaênLöông chuû trì Hoäi nghò. Taïi Hoäi nghò naøyñoàng chí Tröôøng Chinh trình baøy baûn baùocaùo quan troïng “Chuû nghóa Maùc vaø vaán ñeàvaên hoaù Vieät Nam“. Keát quaû cuûa Hoäi nghòVaên hoaù toaøn quoác laàn thöù hai taïo tieàn ñeàveà chính trò, tö töôûng, nhaän thöùc ñeå thaønh laäpmoät toå chöùc môùi laøm noøng coát cho Maët traänvaên hoaù khaùng chieán. Vôùi chuû tröông ñoù,trong ba ngaøy 25, 26, 27 thaùng 7 naêm 1948taïi laøng Doäc Phaùt, xaõ Yeân Kyø, huyeän HaïHoaø, tænh Phuù Thoï, Hoäi nghò Vaên ngheä toaønquoác laàn thöù nhaát ñöôïc toå chöùc vôùi söï coùmaët cuûa treân 80 ñaïi bieåu trong caû nöôùc. Hoäinghò quyeát ñònh thaønh laäp Hoäi Vaên ngheäVieät Nam (tieàn thaân cuûa Lieân hieäp caùc HoäiVaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam ngaøy nay)thoâng qua Ñieàu leä Hoäi vaø baàu cô quan laõnhñaïo goàm 17 ngöôøi, ñaïi dieän cho phong traøovaên ngheä khaùng chieán caû nöôùc, do nhaø vaênNguyeãn Tuaân laø Toång thö kyù, nhaø thô ToáHöõu laø Phoù Toång thö kyù. Vôùi caùc quyeát ñònhlòch söû, Hoäi nghò Vaên ngheä toaøn quoác laànthöù nhaát ñöôïc xem nhö moät Ñaïi hoäi. Hoäi

65 naêm neàn vaên hoïc, ngheä thuaätcaùch maïng vì ñaát nöôùc, vì nhaân daân(*)

Nhaø thô HÖÕU THÆNH(Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam)

LEÃ KYÛ NIEÄM 65 NAÊM NGAØY THAØNH LAÄP LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI VHNT VIEÄT NAM (25/VII/1948 - 25/7/2013)

5DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (223) - 8 / 2013

nghò cuõng quyeát ñònhthaønh laäp Ñoaøn AÂmnhaïc Vieät Nam, ÑoaønSaân khaáu Vieät Nam,vaø cuøng vôùi Ñoaøn Kieántruùc sö ñaõ ñöôïc thaønhlaäp töø tröôùc, ñaët cô sôûcho caùc Hoäi chuyeânngaønh veà sau naøy.Sau Hoäi nghò, caùc

Lieân khu laàn löôït thaønhlaäp caùc chi hoäi vaênngheä:- Chi Hoäi Vieät Baéc

do nhaø vaên Ngoâ Taát Toá laøm Chi hoäi tröôûng;Chi hoäi Lieân khu III do hoaï só Löông XuaânNhò laøm Chi hoäi tröôûng; Chi hoäi Lieân khu IVdo nhaø thô Löu Troïng Lö laøm Chi hoäi tröôûng;Chi hoäi vaên ngheä Lieân khu V do nhaø vaênPhan Thao laøm Chi hoäi tröôûng, nhaø vaênNguyeãn Vaên Boång laøm Chi hoäi phoù; Chi hoäiVaên ngheä Nam Boä do nhaø vaên Löu Quyù Kyølaøm Chi hoäi tröôûng, nhaø thô Baûo Ñònh Gianglaøm Chi hoäi phoù.Taïp chí Vaên ngheä, do nhaø thô Toá Höõu laøm

Thö kyù toaø soaïn ñaõ ñöôïc thaønh laäp töø tröôùc,nay coù theâm Nhaø xuaát baûn Vaên ngheä do nhaøvaên Nguyeãn Ñình Thi laøm Giaùm ñoác hoaïtñoäng raát coù hieäu quaû.Nhö vaäy laø, sau 5 naêm Vaên hoaù Cöùu quoác

1943 - toå chöùc vaên hoaù caùch maïng ñaàu tieânra ñôøi töø trong bí maät, moät toå chöùc vaên ngheäthoáng nhaát trong caû nöôùc ñaõ ñöôïc thaønh laäp,laõnh traùch nhieäm laø moät maët traän vaên hoïcngheä thuaät ñoaøn keát, saùng taïo, phuïng söï Toåquoác, phuïng söï khaùng chieán, phuïng söï nhaândaân. Trong maët traän aáy, moãi vaên ngheä só töïñöùng vaøo moät vò trí, töï gaùnh laáy moät traùchnhieäm, töï laøm ñaày moät leõ soáng. Vôùi khaåuhieäu “Vaên hoaù hoaù khaùng chieán, khaùng chieán

hoaù vaên hoaù; caùch maïng hoaù tö töôûng, quaànchuùng hoaù sinh hoaït“, vaên ngheä só caû nöôùctieán haønh moät cuoäc daán thaân trieät ñeå. Lôùp thìtoøng quaân, lôùp thì luoàn saâu vaøo caùc vuøng saulöng ñòch, boä ñoäi baùm ñòch, vaên coâng baùmboä ñoäi, daâng leân caû moät cao traøo saùng taùc vaøbieåu dieãn, huaán luyeän ñoäi nguõ vaø môû caùccuoäc tranh luaän vaên ngheä, vöøa ñöa ñeán chochieán só, ñoàng baøo nhöõng saùng taùc môùi nhaát,vöøa toå chöùc dòch thuaät nhöõng tinh hoa cuûacaùc neàn vaên ngheä tieân tieán vaø naùo nöùc thamgia caùc cuoäc Lieân hoan thanh nieân sinh vieândaân chuû quoác teá. Töø moät doøng vaên ngheäcaùch maïng ñaõ trôû thaønh moät neàn vaên ngheämôùi: daân toäc, daân chuû, ñaày söùc soáng vaø trieånvoïng toát ñeïp.Giaûi thöôûng Vaên ngheä 1951-1952, ñaëc

bieät laø Giaûi thöôûng Vaên ngheä 1954-55 phaûnaùnh vaø chöùng minh ñieàu ñoù.Trong khaùng chieán, chuùng ta ñaõ giaûi

quyeát moät böôùc moái quan heä giöõa saùng taùcvaø lyù luaän pheâ bình; vaên ngheä chuyeânnghieäp vaø vaên ngheä quaàn chuùng, khi hoaøbình laäp laïi, tieán trình naøy caøng ñöôïc ñaåymaïnh hôn nöõa. Nhieàu vaên ngheä só ñöôïc cöûñi hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi. Cô sôû vaät chaát,


phöông tieän hoaït ñoäng ngheà nghieäp ñöôïctrang bò môùi. Nhieàu thieát cheá vaên hoaù nhöcaùc vieän nghieân cöùu, cô quan phaùt haønh, raïpchieáu phim, baùo chí, nhaø xuaát baûn, nhaø haùt,baûo taøng ñöôïc thaønh laäp, giao löu vaên hoaùñöôïc môû roäng.Naêm 1957, do söï phaùt trieån noäi taïi vaø yeâu

caàu khaùch quan cuûa nhieäm vuï phaùt trieån vaênngheä, boán hoäi chuyeân ngaønh vaên hoïc, ngheäthuaät Trung öông ñaõ ñöôïc thaønh laäp. Ñoù laøHoäi Nhaø vaên Vieät Nam, Hoäi Ngheä só Saânkhaáu Vieät Nam, Hoäi Nhaïc só Vieät Nam vaø HoäiMyõ thuaät Vieät Nam. Ñoàng thôøi, moät soá Hoäivaên ngheä caùc tænh ñöôïc thaønh laäp thay theácaùc Chi hoäi Lieân khu tröôùc ñaây. Moät hình thaùivaên ngheä môùi ñaõ xuaát hieän, thích öùng vôùitình hình môùi cuûa ñaát nöôùc. Vaø moät muøa boäithu môùi, ñöa vaên ngheä nöôùc nhaø leân moät taàmvoùc môùi. Ñoù laø söï xuaát hieän moät loaït tieåuthuyeát taàm côõ coù giaù trò söû thi vaø hieän thöïcroäng lôùn, laø söï ra ñôøi cuûa caùc baûn giaohöôûng vaø nhaïc kòch, caùc cuoäc trieån laõm myõthuaät toaøn quoác coù tieáng vang lôùn, laø caùc vôûkòch muùa ñöôïc daøn döïng coâng phu, vaø ñaëcbieät laø söï ra ñôøi boä phim truyeän ñaàu tieân cuûaÑieän aûnh Vieät Nam. Ñaây cuõng laø thôøi kyøhoaøng kim cuûa ngheä thuaät saân khaáu vôùi moätheä thoáng kòch muïc beà theá, phong phuù caûtrong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Caùc boä moân ngheäthuaät daân toäc tuoàng, cheøo, caûi löông cuõngxuaát hieän nhieàu vôû dieãn xuaát saéc. Hoäi Kieántruùc sö Vieät Nam tham gia quy hoaïch caùckhu coâng nghieäp Vieät Trì, Thaùi Nguyeân,thaønh phoá Vinh vaø caùc coâng trình TröôøngÑaûng Nguyeãn AÙi Quoác, Hoïc vieän Thuyû Lôïi,Toång cuïc Thoáng Keâ. Sau bao nhieâu naêmnhìn laïi, ngöôøi ta vaãn thaáy ñaây laø giai ñoaïnneàn vaên ngheä nöôùc nhaø ñaït ñöôïc nhöõng giaùtrò xuaát saéc, tieâu bieåu trong taát caû caùc ngaønhngheä thuaät.

Nhöng, khi nhöõng khaùn giaû ñang khoankhoaùi thöôûng thöùc ngheä thuaät trong aùnh ñeønsaân khaáu thì cuõng laø luùc nhöõng vaên ngheä sóñaàu tieân bí maät vöôït Tröôøng Sôn vaøo chi vieäncho caùch maïng Mieàn Nam. Vaø cho ñeán ngaøy5/8/1964, khi ñeá quoác Myõ tieán haønh cuoäcchieán tranh phaù hoaïi ra toaøn Mieàn Baéc thì caûnöôùc böôùc vaøo cuoäc soáng thôøi chieán voâ cuøngkhaån tröông vaø quyeát lieät. Ñaây seõ laø moätcuoäc chieán tranh quy moâ vaø möùc ñoä aùc lieätkhoâng ai coù theå hình dung tröôùc ñöôïc. Moätnhaø vaên phöông Taây ñaõ noùi: “Seõ khoâng coùsöï nghieäp lôùn neáu khoâng coù thöû thaùch lôùn”.Cuoäc choáng Myõ cöùu nöôùc cuûa nhaân daân tañaõ phaûi vöôït qua nhöõng thöû thaùch lôùn laonhaát trong lòch söû daân toäc. Nhöng ñaát nöôùcta khoâng nhöõng khoâng bò ñaåy luøi veà thôøi kyøñoà ñaù nhö keû thuø haêm doaï vaø mong ñôïi, maøngöôïc laïi, chuùng ñaõ phaûi thaùo chaïy vaø kinhhoaøng töï hoûi: Taïi sao, Vieät Nam? Trong löûañaïn, hieåm ngheøo, nhöõng gì laø phaåm giaù, laøtinh hoa, laø coát caùch Vieät Nam ñaõ ñöôïc phaùthuy ñeán ñænh cao choùi loïi. Trong söï nghieäpvó ñaïi ñoù, vaên hoïc ngheä thuaät ñöôïc huy ñoängtoång löïc goùp phaàn xöùng ñaùng vaøo toaøn thaéngcuûa daân toäc.ÔÛ Mieàn Nam, Hoäi Vaên ngheä Giaûi phoùng

ñöôïc thaønh laäp, do nhaø soaïn kòch Traàn HöõuTrang laøm Chuû tòch, nhaø vaên Lyù Vaên Saâmlaøm Toång thö kyù. Hoäi Vaên ngheä Giaûi phoùngMieàn Nam thaønh laäp Taïp chí Vaên ngheä Giaûiphoùng vaø Ñoaøn Vaên coâng Giaûi phoùng, môûcaùc lôùp huaán luyeän cho vaên ngheä só, toå chöùccho vaên ngheä só tham gia caùc chieán dòch,luoàn saâu vaøo caùc vuøng ven ñoâ, baùm saùt caùcbinh ñoaøn chuû löïc. Trong caùc cuoäc haønhquaân, ngöôøi ta khoâng theå phaân bieät ñöôïc ailaø vaên ngheä só, ai laø nhöõng ngöôøi lính thöïcthuï. Bôûi vaên ngheä só ñaõ thöïc söï laø nhöõngngöôøi lính. Caùc Chi hoäi vaên ngheä Trung

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (223) - 8 / 20136


Trung Boä, Thöøa Thieân- Hueá, phong traøo vaênngheä yeâu nöôùc, daân toäc trong caùc ñoâ thò taïmchieám hoaït ñoäng möu trí, saùng taïo, duõngcaûm, coù aûnh höôûng lôùn. Nhieàu taùc phaåm “töømieàn Nam göûi ra” laøm nöùc loøng nhaân daânMieàn Baéc vaø baïn beø quoác teá. Ñaëc bieät, cuoäctrieån laõm myõ thuaät cuûa caùc hoaï só Mieàn Namgöûi ra ñöôïc toå chöùc taïi Haø Noäi ñaõ ñöôïc ñoùnBaùc ñeán xem vaø khen ngôïi. Naêm 1965, HoäiVaên ngheä Giaûi phoùng toå chöùc giaûi thöôûng lôùnveà vaên hoïc ngheä thuaät mang teân NguyeãnÑình Chieåu, do nhaø vaên Traàn Baïch Ñaènglaøm Chuû tòch Hoäi ñoàng giaùm khaûo. Ñaõ coù 54taùc phaåm ñuû caùc ngaønh ngheä thuaät ñöôïctrao giaûi, ñaùnh daáu böôùc tröôûng thaønh cuûavaên ngheä caùch maïng Mieàn Nam.ÔÛ Mieàn Baéc, coù theâm ba hoäi chuyeân

ngaønh ñöôïc thaønh laäp: Ñoù laø Hoäi Nhieáp aûnhVieät Nam, Hoäi Vaên ngheä Daân gian Vieät Nam,Hoäi Ñieän aûnh Vieät Nam. Nhieàu Hoäi vaên ngheäñòa phöông ñöôïc thaønh laäp, cuøng vôùi caùc löïclöôïng vuõ trang trôû thaønh vöôøn öôm caùc taøinaêng treû. Caùc cuoäc thi vaên hoïc cuûa Tuaànbaùo Vaên ngheä vaø Lôùp boài duôõng Vieát vaênQuaûng Baù cuûa Hoäi Nhaø vaên phaùt hieän, boàiduôõng nhieàu caây buùt treû cho khaép caùc chieántröôøng. Caûm höùng saùng taïo vaø tính tích cöïcxaõ hoäi cuûa caùc nhaïc só ñöôïc theå hieän noåi baätqua haøng loaït ca khuùc ñi vaøo traùi tim haøngtrieäu con ngöôøi. Nhöõng böùc aûnh ghi laïi kòpthôøi caùc maùy bay Myõ bò baén chaùy, keå caûphaùo ñaøi bay B52 vaø nhöõng phi coâng Myõ tobeùo cuùi ñaàu döôùi muõi suùng daân quaân, ñemñeán bieát bao nhieâu tin töôûng, nöùc loøng choñoàng baøo chieán só. Caùc traän ñòa phoøngkhoâng ñoàng thôøi cuõng trôû thaønh saân khaáucuûa caùc ñoaøn ngheä thuaät xung kích. Roài thô,buùt kyù, phoùng söï, truyeän ngaén, tieåu thuyeátmang hôi thôû vaø söùc voùc cuûa cuoäc chieán ñaáuñeán baïn ñoïc caû nöôùc. Qua caùc taùc phaåm ñoù,

ngöôøi ta nhaän thaáy moät daân toäc daùm ñöôngñaàu vôùi keû thuø hung haõn vaø taøn baïo nhaát theákyû, daân toäc ñoù coù ñuû baûn lónh, taøi trí vaø nghòlöïc phi thöôøng ñeå ñöa cuoäc chieán ñaáu ñeántoaøn thaéng.Qua hai cuoäc chieán tranh vó ñaïi aáy, neàn

vaên hoïc ngheä thuaät caùch maïng vôùi nhöõng taùcphaåm tieâu bieåu veà truyeàn thoáng yeâu nöôùc vaøchuû nghóa anh huøng ñaõ trôû thaønh kho löu tröõtinh thaàn voâ giaù cuûa nhaân daân ta, maõi maõi ñicuøng naêm thaùng, coù taùc duïng nuoâi döôõngtaâm hoàn, khí phaùch cho caùc theá heä Vieät Nam.Töø nhöõng toå chöùc Vaên hoaù Cöùu quoác

1943 ñeán nay vöøa troøn 70 naêm. Ñoäi nguõ vaênngheä caùch maïng töø nhöõng haït nhaân banñaàu, ñeán nay ñaõ coù gaàn 40.000 vaên ngheä sóôû Trung öông vaø ñòa phöông. Xöa kia, ÑoãPhuû ñaõ töøng ngöûa maët leân trôøi maø than raèng“Coå lai taøi ñaïi nan vi duïng” (Xöa nay nhöõngngöôøi taøi lôùn ñeàu khoù duøng). Thöïc tieãn ñaõchöùng toû raèng, cuoäc soáng vaø söï nghieäp vó ñaïicuûa daân toäc ta ñaõ xoaù ñi caùi bi kòch ñoù. Ñaõ coùbieát bao nhieâu taøi naêng lôùn, nhöõng tinh hoacuûa ñaát nöôùc, treân taát caû caùc lónh vöïc, ñaõ ñeánvôùi caùch maïng, khaùng chieán vaø xaây döïng ñaátnöôùc. Ñaõ coù bieát bao nhieâu vaên ngheä só teântuoåi thuoäc nhieàu theá heä ñaõ cuøng ñöùng döôùimaùi nhaø chung laø Hoäi Vaên ngheä Vieät Namtröôùc ñaây, nay laø Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïcngheä thuaät Vieät Nam. Coâng taùc vaän ñoäng tríthöùc ñaõ keát traùi. Ñoù laø thaéng lôïi cuûa thaéng lôïi,thaønh coâng cuûa thaønh coâng. Chuùng ta ñaõ coù104 vaên ngheä só ñöôïc Giaûi thöôûng Hoà ChíMinh, 458 vaên ngheä só ñöôïc Giaûi thöôûng Nhaønöôùc, 266 vaên ngheä só ñöôïc phong taëngNgheä só Nhaân daân, 1933 vaên ngheä só ñöôïctaëng danh hieäu Ngheä só Öu tuù, 6 vaên ngheä sóñöôïc Nhaø nöôùc phong taëng danh hieäu Anhhuøng löïc löôïng vuõ trang vaø Anh huøng laoñoäng thôøi kyø Ñoåi môùi. Ñaõ coù 4 Hoäi chuyeân



ngaønh ñöôïc taëng Huaân chöông Sao Vaøng,caùc Hoäi khaùc ñöôïc taëng Huaân chöông Ñoäclaäp. Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc, ngheä thuaätVieät Nam hai laàn ñöôïc taëng Huaân chöôngHoà Chí Minh.Trong vaên hoïc ngheä thuaät, caùi ñaùng sôï

nhaát vaø deã laøm cuøn moøn taøi naêng nhaát laø söïkieâu ngaïo, töï maõn. Chuùng ta bieát roõ ñieàu ñoù.Nhöng vôùi söï khieâm toán cuûa nhöõng ngöôøisaùng taïo, chuùng ta hoaøn toaøn coù quyeàn töïhaøo vaø kieâu haõnh veà taát caû nhöõng gì maø baotheá heä vaên ngheä só ñaõ coáng hieán cho nhaândaân, cho ñaát nöôùc trong 65 naêm qua.Trong söï nghieäp veû vang ñoù, ñaõ coù bieát

bao vaên ngheä só ngaõ xuoáng. Ñaát nöôùc, nhaândaân ñôøi ñôøi ghi taïc coâng ôn cuûa hoï.Trong söï nghieäp ñoù, coù maùu, nöôùc maét vaø

tuoåi treû cuûa taát caû chuùng ta. Chuùng ta queânsao ñöôïc nhöõng ngaøy gian khoå, hieåm ngheøo,aùc lieät chöa töøng coù, caû moät theá heä vaên ngheäsó caùch maïng ñaõ loäi qua caùi cheát ñeå veà gaëpnhau hoâm nay, khi maùi ñaàu ñaõ ngaû baïc. Taátcaû vì moät ñieàu thaät giaûn dò maø voâ cuøng vó ñaïi:Ñoäc laäp, Töï do cho Toå quoác vaø phaåm giaùcon ngöôøi.Trong ngaøy truyeàn thoáng veû vang naøy,

chuùng ta töôûng nhôù vaø bieát ôn caùc theá heävaên ngheä só ñaõ ra ñi, ñeå laïi nhöõng taám göôngcao ñeïp veà cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cho caùctheá heä ñôøi sau. Chuùng ta töôûng nhôù nhaø thôToá Höõu, ngöôøi ñöôïc Ñaûng phaân coâng nhieàunaêm phuï traùch vaên ngheä. Töôûng nhôù caùcnhaø vaên Nguyeãn Tuaân, giaùo sö Ñaëng ThaiMai, nhaø thô Huy Caän, nhaø vaên NguyeãnÑình Thi, nhaïc só Traàn Hoaøn, hoaï só VuõGiaùng Höông, caùc vò Chuû tòch Lieân hieäp taøinaêng, toaøn taâm toaøn yù vì phong traøo vaênngheä caû nöôùc.Trong nhöõng naêm thaùng haøo huøng ñoù,

Baùc Hoà vaãn thöôøng ñeán vôùi chuùng ta. Ngöôøi

caên daën: “Phaûi vieát cho hay, cho chaân thaät,huøng hoàn” cuoäc soáng cuûa nhaân daân vaø söïnghieäp caùch maïng. Trung öông Ñaûngthöôøng xuyeân göûi thö ñeán caùc kyø Ñaïi hoäi vaênngheä. Trong gaëp gôõ thaân tình, ñoàng chí LeâDuaån noùi: “Vaên hoïc ngheä thuaät noùi cho cuønglaø leõ phaûi, vaø tình thöông“. Ñoàng chí TröôøngChinh phaân tích ba yeáu toá thaønh coâng cuûaVaên ngheä: “Voán soáng; voán chính trò; voán vaênhoaù“. Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng chæ roõ, vaênhoïc ngheä thuaät laø “hieåu bieát, khaùm phaù, saùngtaïo phuïc vuï nhaân daân vaø chuû nghóa xaõ hoäi“.Xem theá ñuû bieát, trong baát luaän hoaøn caûnhnaøo, Ñaûng ta cuõng luoân ñaët vaên ngheä ôû taàmchieán löôïc, vó moâ. Nghò quyeát 05 cuûa Banchaáp haønh Trung öông khoaù VIII naêm 1998xaùc ñònh caùc Hoäi vaên hoïc, ngheä thuaät laø moättoå chöùc chính trò- xaõ hoäi-ngheà nghieäp. VaøNghò quyeát 23 cuûa Boä Chính trò khoaù X naêm2008 coi vaên hoïc ngheä luaät laø lónh vöïc tinh teávaø quan troïng nhaát cuûa vaên hoaù, chính laøtieáp tuïc tö duy chieán löôïc ñoù.Sau chieán tranh, ñaëc bieät laø trong Ñoåi

môùi, vôùi ñoä luøi veà thôøi gian ñeå tích luyõ vaø traûinghieäm, ñaõ coù theâm nhieàu taùc phaåm thaønhcoâng trôû veà vôùi ñeà taøi lòch söû daân toäc vaø haicuoäc khaùng chieán vó ñaïi. Chuû theå saùng taïoñöôïc môû roäng. Böùc tranh vaên ngheä trôû neânña daïng, phong phuù chöa töøng thaáy. Chuû ñeànoåi baät nhaát vaø coù aûnh höôûng lôùn laø caùc vaánñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Vaên ngheä, vôùi söù meänhlaø löông taâm cuûa nhaân daân, ñaõ duõng caûmpheâ phaùn, caûnh baùo veà nhöõng hieåm hoaï cuûacaùi xaáu, caùi aùc, caùi phi nhaân tính ñang baøomoøn nieàm tin vaø nhöõng taäp quaùn toát ñeïp.Ñoàng thôøi, vaên ngheä cuõng ñaõ thoåi moät luoànggioù nheï nhoõm, phaán chaán cho con ngöôøi, vôùibieát bao veû ñeïp khoâng ngöøng naûy nôû treân taátcaû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng.Trong boái caûnh Ñoåi môùi, Hoäi Ngheä só Muùa



Vieät Nam (thaønh laäp thaùng11/1990), HoäiVaên ngheä caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam rañôøi (1995) laøm noåi baät tính chaát thoáng nhaáttrong ña daïng, phong phuù cuûa neàn vaên hoïcngheä thuaät nöôùc nhaø.Ngaøy nay, roõ raøng cuoäc soáng ñaõ coù nhieàu

thay ñoåi vaø ñang coù nhöõng ñoøi hoûi môùi caohôn. Thuaän lôïi coù nhieàu, nhöng khoù khaên,thaäm chí coøn gay gaét hôn tröôùc. Nhöng, duøthò tröôøng ñaày ñuû hay chöa ñaày ñuû thì vaênngheä cuõng khoâng bao giôø töï haï mình laømmoùn haøng trao tay. Duø nhu caàu giaûi trí coùchính ñaùng ñeán ñaâu chaêng nöõa, vaên ngheäcuõng khoâng theå bieán thaønh thöù troø chôi coùthöôûng. Vaên ngheä caàn tìm moïi keânh ñeå môûroäng quyeàn höôûng thuï cuûa coâng chuùng,nhöng noù khoâng theå bieán thaønh thöù dòch vuïtaàm thöôøng, nhaït nheõo.Nhöõng gì maø vaên ngheä ñem ñeán cho

nhaân daân trong 65 naêm qua laø moät thaønh toákhoâng theå thieáu cuûa moät con ngöôøi. Vì noùchính laø con ngöôøi. Vì vaäy, vì con ngöôøi maøquan taâm, chaêm soùc phaùt trieån taøi naêng vaênngheä. Vì con ngöôøi maø khoâng theå ñeå thoùiquen ñoïc saùch cuûa nhaân daân ta mai moät hônnöõa. Vì con ngöôøi maø khoâng theå ñeå saânkhaáu, ñieän aûnh, tuït haäu hôn nöõa. Quan taâmñeán vaên ngheä laø chæ soá cuûa tình yeâu conngöôøi. Ñeán löôït noù, con ngöôøi laïi trôû thaønhchæ soá cuûa söï phaùt trieån vaø thònh vöôïng cuûañaát nöôùc.Trong boái caûnh hoäi nhaäp, toaøn caàu hoaù,

chuùng ta hieåu roõ phaûi laøm gì ñeå vaên ngheänöôùc nhaø vöôn leân caùc giaù trò môùi. Chuùng tahieåu roõ caàn phaûi ñoåi môùi maïnh meõ hôn nöõa,thöïc söï ñaém mình trong cuoäc soáng vó ñaïi cuûanhaân daân, môû roäng khoâng gian saùng taïo, ñaàutö thích ñaùng cho lao ñoäng saùng taïo, ñeå vaênngheä sôùm keát tinh nhöõng giaù trò saâu saéc veà tötöôûng vaø ngheä thuaät, goùp phaàn hình thaønh heä

giaù trò môùi cuûa daân toäc. Chuùng ta hieåu raát roõ,moät neàn vaên ngheä caøng mang ñaäm truyeànthoáng, baûn saéc daân toäc bao nhieâu caøng ñoùnggoùp quyù giaù cho vaên hoaù nhaân loaïi baáy nhieâu.Toaøn caàu hoaù khoâng phaûi laø thay theá vaênhoaù, khoâng phaûi laø ñoàng phuïc vaên hoaù maø laøtieáp bieán vaø boå sung vaên hoaù. Nhöõng nhieämvuï nghieâm trang vaø heä troïng ñoù caàn ñöôïc tieánhaønh ñoàng boä vaø caáp baùch. Nhöng, duø ñoàngboä vaø caáp baùch ñeán ñaâu noù cuõng khoâng theådieãn ra trong boái roái vaø maát goác. Maø phaûi laøbình yeân, say meâ, hieåu bieát. Chæ coù hieåu bieát,say meâ, bình yeân, chuùng ta môùi ñuû tænh taùoñeå nhaän ra baûn chaát vaø doøng maïch chính cuûañôøi soáng ngaøy hoâm nay, môùi ñuû saùng suoátphaân bieät roõ caùi thaät vaø caùi giaû, caùi ñuùng vaøcaùi sai, caùi môùi ñích thöïc vaø caùi sao cheùpsoáng sít töø beân ngoaøi. Vaø ñeå cho con taøu vaênngheä caäp beán nhöõng giaù trò môùi, chuùng takieân quyeát phaûn ñoái moïi möu toan ñoøi giaûithieâng lòch söû, giaûi thieâng caùc giaù trò cuûa daântoäc, ñoøi thay theá trung taâm vaên hoaù nghìn ñôøicuûa daân toäc baèng nhöõng thöù ngoaïi vi baênghoaïi baát keå töø ñaâu tôùi.Kính thöa caùc anh chò ñoàng nghieäp,Tröôùc maét chuùng ta laø bieát bao lo aâu veà

nhöõng vieäc phaûi laøm. Vaø coøn coù yù nghóa naøohôn thaønh töïu 65 naêm qua seõ trôû thaønh beäphoùng cho moïi giaù trò môùi sinh thaønh trongnhöõng thaùng naêm ñang tôùi - Nhöõng giaù trò coùsöùc boài ñaép taâm hoàn, coå vuõ, khích leä nhaândaân ta trong xaây döïng vaø baûo veä vöõng chaécToå quoác, goùp phaàn chuaån bò cho nhaân daânta böôùc vaøo xaõ hoäi coâng nghieäp vöõng chaéc,töï tin, may maén vaø ít ruûi ro nhaát.Xin traân troïng caûm ôn.

(*) Dieãn vaên ñoïc taïi Leã Kyû nieäm 65 naêm thaønhlaäp Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam (1948 -2013), taïi Nhaø haùt Lôùn TP. Haø Noäi, ngaøy25/7/2013.




Töø maûnh ñaát mieànTrung ñaát nöôùc,chuùng toâi raát xuùc

ñoäng ñöôïc veà Thuû ñoâ HaøNoäi, ñöôïc ñöùng treân dieãnñaøn trang troïng naøy baøy toûnhöõng suy nghó vaø tình caûmcuûa hôn 900 hoäi vieân thuoäc9 hoäi chuyeân ngaønh VHNTthaønh phoá Ñaø Naüng nhaân kyûnieäm 65 naêm thaønh laäp Lieânhieäp caùc Hoäi Vaên hoïc Ngheäthuaät Vieät nam.Chuùng toâi ñaõ chaêm chuù theo doõi baøi

Dieãn vaên Leã kyû nieäm vaø caûm thaáy thaät söïtöï haøo khi ñöôïc ñöùng trong haøng nguõ cuûanhöõng ngöôøi laøm vaên hoïc ngheä thuaät caûnöôùc, cuøng ñöôïc mang trong mình truyeànthoáng veû vang treân chaëng haønh trình daøicuûa daân toäc ñi tôùi hoâm nay.Töø thôøi ñieåm naøy nhìn veà 65 naêm qua,

coù theå noùi moãi khoaûnh khaéc cuûa thôøi gianñeàu chöùa ñöïng nhöõng giaù trò lôùn lao khoângdeã laëp laïi, vaø trong töøng khoaûnh khaéc aáyñeàu coù söï goùp maët cuûa nhöõng ngheä só -chieán só, noái tieáp nhau qua caùc theá heä, laømneân nhöõng taùc phaåm vaên hoïc ngheä thuaätmang baûn saéc töøng vuøng mieàn goùp vaøo giataøi chung cuûa caû nöôùc.

Vuøng ñaát Quaûng Nam - Ñaø Naüng töø xaxöa ñaõ raïng danh teân tuoåi nhöõng chí só yeâunöôùc noåi tieáng vöøa hoaït ñoäng yeâu nöôùcvöøa saùng taùc vaên thô ñeå keâu goïi ñoàng baøo,thöùc tænh loøng yeâu nöôùc, nhö Phan ChaâuTrinh, Huyønh Thuùc Khaùng, Traàn Quyù Caùpv.v... Tieáp noái truyeàn thoáng aáy, ngay sauCaùch maïng thaùng Taùm 1945 thaønh coâng,nhieàu anh em vaên ngheä só ñaõ tham giacaùch maïng, sinh hoaït trong Ñoaøn vaên hoaùkhaùng chieán tænh Quaûng Nam töø 1946. Moätsoá ít vaên ngheä só Quaûng Nam - Ñaø Naüngñaõ kòp coù maët taïi Nhaø haùt Lôùn Haø Noäi ñeåtham gia Ñaïi hoäi Vaên hoaù laàn thöù nhaátdieãn ra ñuùng trong moät ngaøy Chuû Nhaät 24thaùng 11 naêm 1946, do tình theá cöïc kyø

Ngheä só daán thaân, queân mình trong beå caûNhaân Daân, döïng xaây neàn vaên ngheä ñaày söùc soáng(*)

Nhaø thô BUØI COÂNG MINH(Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Ñaø Naüng)



khaån tröông luùc aáy, vaø ñaõ vinh döï ñöôïcgaëp laõnh tuï Hoà Chí Minh trong buoåi saùngkhai maïc. Ngay ngaøy hoâm sau, trongchuyeán taøu gaàn nhö cuoái cuøng ñi veà phíaNam, caùc anh ñaõ nhanh choùng trôû veà queâhöông, trôû veà mieàn Trung, cuøng caû nöôùcchuaån bò böôùc vaøo cuoäc tröôøng chinh 9naêm choáng thöïc daân xaâm löôïc Phaùp.Trong chuyeán taøu aáy, coøn coù caû nhöõngthanh nieân hoïc sinh queâ Quaûng Nam - ÑaøNaüng hoïc chuyeân khoa Chu Vaên An - HaøNoäi, ngöôøi ñaõ ñoã tuù taøi, ngöôøi ñang hoïc dôûdang, xeáp buùt nghieân tham gia chieán ñaáuvaø nhieàu ngöôøi trong soá hoï ñaõ thaønhnhöõng vaên ngheä só ñaàu ñaøn cuûa xöù Quaûngsau naøy. Traûi qua 2 cuoäc khaùng chieán vóñaïi cuûa daân toäc vaø gaàn 40 naêm xaây döïnghoøa bình, moät ñoäi nguõ ñoâng ñaûo vaên ngheäsó Quaûng Nam - Ñaø Naüng goàm nhieàu theáheä keá tieáp nhau ñaõ hình thaønh vaø ñöôïc toâiluyeän qua thöïc tieãn caùch maïng cuûa ñaátnöôùc, cuûa queâ höông, ñang thöïc söï goùpphaàn quan troïng laøm neân boä maët tinh thaàncuûa vuøng ñaát naøy.Toâi xin pheùp ñöôïc noùi theâm, trong khoâng

khí cuûa ngaøy kyû nieäm truyeàn thoáng hoâm nayvaø cuõng laø nhöõng ngaøy thaùng Baûy töôûngnhôù veà nhöõng vaên ngheä só chuùng ta ñaõ vónhvieãn naèm laïi doïc ñöôøng vaên ngheä.Vuøng queâ xöù Quaûng cuûa chuùng toâi coù

con soâng Thu Boàn vôùi baõi daâu ñoâi bôø hieànhoaø beân doøng soâng xanh maùt. Nhöngdoøng soâng aáy cuõng laø chöùng nhaân cho baonhieâu taám göông anh huøng ngaõ xuoáng vìñaát nöôùc queâ höông, trong ñoù coù nhieàugöông maët vaên ngheä só. Chuùng ta ñeàu bieát,trong chieán tranh, chieán tröôøng Lieân khu V

laø chieán tröôøng aùc lieät vaø Quaûng Nam - ÑaøNaüng laø moät trong nhöõng nôi aùc lieät nhaát.Doïc con soâng Thu Boàn, anh chò em vaênngheä, baùo chí ñaõ veà ñaây baùm daân baùm ñaátñeå soáng vaø vieát, töï nhaän ñaây laø queâ höôngnuoâi mình trôû thaønh duõng só, vaø laàn löôïtnhieàu ngöôøi ñaõ hy sinh hai beân bôø consoâng huyeàn thoaïi naøy. Nôi ñaàu nguoàn consoâng, döôùi chaân daõy nuùi Ngoïc Linh, nhöõngcon ngöôøi yeâu quyù cuûa chuùng ta nhö nhaøthô Ngoïc Anh, taùc giaû baøi thô Boùng caây Kônia, Nguyeãn Myõ, taùc giaû Cuoäc chia ly maøuñoû laøm xuùc ñoäng haøng vaïn traùi tim ngöôøivaø Haø Xuaân Phong, taùc giaû cuûa haøng chuïcböùc tranh mang ñaày chaát lieäu vaø hôi thôûchieán tröôøng, caùc anh ñaõ naèm laïi nôi ñaây.Roài, 11 anh chò em Vaên coâng Quaûng Ñaø,nhaïc syõ Vaên Caän taøi hoa, ngheä só muùaPhöông Thaûo treû ñeïp, daùng veû yeâu kieàucuûa coâ gaùi Haø Noäi; caùc anh chò nhaø vaênnhaø thô Nguyeãn Troïng Ñònh, Traàn VaânAnh, Ñinh Thaønh Leâ, Nguyeãn Hoàng,Döông Thò Xuaân Quyù – ngöôøi meï treû ñeå laïiHaø Noäi ñöùa con coøn thô ñeå vaøo chieántröôøng, Chu Caåm Phong taøi hoa, thaùo vaùt,maãu möïc… ñaõ hy sinh nôi nhöõng laøng queâbò ñòch caøy traéng beân con soâng naøy. Ñoù laøchuùng toâi chöa kòp noùi tôùi bieát bao göônghy sinh anh duõng khaùc cuûa hôn 200 vaênngheä só vaø anh chò em baùo chí cuûa caûchieán tröôøng khu V, khu VI trong chieántranh, nhöõng con ngöôøi taøi hoa, trai treû, töønhieàu vuøng queâ khaùc nhau ñeán vôùi chieántröôøng naøy. Coù nhöõng ñoaøn vaên coâng hysinh moät luùc haøng chuïc dieãn vieân taøi naêng,ñaày nhieät huyeát. Hoï ñaõ ngaõ xuoáng beânnhöõng trang baûn thaûo vieát dôû, mang theo


bao nhieâu döï ñònh saùng taùc vaø bao mô öôùcñöôïc dieãn döôùi aùnh ñeøn saân khaáu loäng laãytrong töông lai. Lòch söû 65 naêm cuûa moätneàn vaên ngheä caùch maïng laø gì neáu khoângphaûi laø lòch söû cuûa nhöõng con ngöôøi ñaõ hysinh ñeå laøm neân söï nghieäp lôùn lao aáy döôùisöï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø ñöôïc nuoâi döôõngbôûi Nhaân Daân vó ñaïi! Khoâng coù moät NhaânDaân vó ñaïi seõ khoâng coù nhöõng taùc phaåmlôùn. Nhöng nhöõng taùc phaåm lôùn cuõngkhoâng theå ra ñôøi neáu khoâng coù nhöõng nhaøvaên, nhöõng ngheä só daán thaân queân mìnhtrong beå caû nhaân daân ñeå ghi laïi bieát baosaéc thaùi muoân maøu cuûa ñôøi soáng ñaày bitraùng ñeå ñi tôùi ngaøy haïnh phuùc hoâm nay.Cuoäc hoïp maët naøy nhö ñang laøm soáng

laïi nhöõng thaùng ngaøy haïnh phuùc nhaátcuoäc ñôøi cuûa moãi chuùng ta, nhöõng ngöôøilaøm vaên hoïc ngheä thuaät trong nhöõng naêmthaùng haøo huøng cuûa daân toäc; vaø döôøngnhö truyeàn thoáng haøo huøng cuûa moät neànvaên ngheä ñaày söùc soáng ñaõ tieáp theâm naênglöôïng cho chuùng ta ñi tieáp chaëng ñöôøngmôùi cuûa ñaát nöôùc.Hieän nay, ñaát nöôùc ta ñang trong thôøi

kyø hoäi nhaäp theo xu theá toaøn caàu hoaù vaøneàn kinh teá ñang vaän haønh theo cô cheá thòtröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Beâncaïnh nhöõng thaønh töïu, nhöõng maët ñöôïcraát cô baûn, cô cheá thò tröôøng cuõng ñaõ laáyñi cuûa chuùng ta nhieàu thöù, laøm toån thöôngphaàn hoàn cuûa daân toäc maø nhieàu theá heä ñaõvun ñaép döïng xaây.Ñaûng ta, trong moät soá Nghò quyeát cuûa

nhöõng nhieäm kyø gaàn ñaây, nhaát laø Nghòquyeát Trung öông 4 khoaù XI ñaõ coù nhöõngchuû tröông ñuùng ñaén vaø maïnh meõ nhaèm

naâng cao vaên minh tinh thaàn daân toäc vaø tötöôûng ñaïo ñöùc loái soáng xaõ hoäi. Chuùng toâithieån nghó, ñoái vôùi ngöôøi laøm coâng taùc vaênhoïc ngheä thuaät, vieäc höôûng öùng nhöõngchuû tröông naøy moät caùch thieát thöïc nhaát laøhaõy saùng taùc nhieàu hôn, coù chaát löôïng hônnhöõng taùc phaåm goùp phaàn ñaåy luøi caùi xaáu,caùi aùc ra khoûi ñôøi soáng coäng ñoàng, goùpphaàn theå hieän moät caùch thieát tha maïnh meõnhaát khaùt voïng Chaân - Thieän - Myõ, khaúngñònh phaåm giaù con ngöôøi trong theá giôùi ñaàybieán ñoäng hieän nay. Veà phaàn mình, anhchò em ñòa phöông chuùng toâi cuøng nhauxaùc ñònh, moãi ngöôøi, tuyø theo choã ñöùng vaøtaøi naêng cuûa mình, seõ coá gaéng laøm toát nhaátthieân chöùc cuûa moät ngöôøi laøm coâng taùcvaên ngheä ôû cô sôû, goùp vaøo thaønh töïuchung cuûa giôùi vaên ngheä só caû nöôùc.Coù theå noùi raát nhieàu ñieàu trong nhöõng

dòp kyû nieäm troïng ñaïi cuûa giôùi vaên ngheächuùng ta. Nhöng cuõng coù theå khoâng noùiñöôïc ñieàu gì cho troïn veïn, bôûi coâng vieäccuûa chuùng ta coøn ñang boän beà phía tröôùc.Toâi xin loãi vì trong baøi phaùt bieåu ngaén vaøcoøn thieån caän naøy ñaõ khoâng nhaéc ñaày ñuûteân tuoåi nhöõng taùc giaû, nhöõng taùc phaåm,nhöõng vaên ngheä só taøi danh ñaõ hy sinh, ñaõqua ñôøi hoaëc nhöõng ngöôøi coøn ñang soángvaø vieát hoâm nay. Bôûi, keå ra bao nhieâucuõng vaãn laø thieáu soùt, tröôùc moät ñoäi nguõñoâng ñaûo cuûa nhöõng ngöôøi coù teân vaøkhoâng teân trong suoát 65 naêm qua treânvuøng ñaát Quaûng Nam- Ñaø Naüng vaø noùiroäng ra, cuûa caû khu vöïc mieàn Trung. Xinpheùp ñöôïc caûm ôn vaø döøng lôøi ôû ñaây.

(*)Ñaàu ñeà do DÑVNVN ñaët



D IEÃN ÑAØN

Thaám nhuaàn saâu saéc nhöõng luaän ñieåmcuûa C.Maùc vaø V.Leânin veà vò trí, vai troøcuûa coâng taùc tö töôûng: “Chæ coù Ñaûng

naøo ñöôïc moät lyù luaän tieân phong höôùng daãnthì môùi coù khaû naêng laøm troøn vai troø chieán syõtieân phong”(1) “vuõ khí cuûa söï pheâ phaùn coánhieân khoâng theå thay theá ñöôïc söï pheâ phaùncuûa vuõ khí, löïc löôïng vaät chaát chæ coù theå bòñaùnh ñoå baèng löïc löôïng vaät chaát, nhöng lyùluaän cuõng seõ trôû thaønh löïc löôïng vaät chaát, moätkhi noù thaâm nhaäp vaøo quaàn chuùng”(2) neânÑaûng ta vaø Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ xaùc ñònh:Coâng taùc tö töôûng laø hoaït ñoäng laõnh ñaïo quantroïng haøng ñaàu cuûa Ñaûng Coäng saûn. Ngaysau khi ra ñôøi (1930) Ban Chaáp haønh Trungöông Ñaûng ta ñaõ laäp Ban Coå ñoäng vaø Tuyeântruyeàn, laø cô quan tham möu, chæ ñaïo coângtaùc tö töôûng cuûa Ñaûng. Ngaøy 01/8/1930, BanCoå ñoäng vaø Tuyeân truyeàn Trung öông ñaõ choaán haønh taøi lieäu “Ngaøy quoác teá ñoû 01/8”. Taøilieäu naøy khi ñöôïc phaùt haønh ñaõ coù söùc coå vuõto lôùn ñoái vôùi nhaân daân Vieät Nam höôûng öùngmaïnh meõ cuoäc ñaáu tranh choáng chieán tranhñeá quoác, baûo veä Lieân bang Xoâvieát, uûng hoäphong traøo giaûi phoùng daân toäc.Thöôøng vuï Boä Chính trò khoùa VIII ñaõ quyeát

ñònh laáy ngaøy 01/8 haøng naêm laø NgaøyTruyeàn thoáng cuûa ngaønh coâng taùc tö töôûng.Lòch söû 83 naêm qua cuûa caùch maïng Vieät

Nam ñaõ ghi nhaän nhöõng ñoùng goùp cöïc kyøquan troïng cuûa coâng taùc tö töôûng, nhöõng coánghieán xuaát saéc cuøng böôùc tröôûng thaønh vöôït

baäc cuûa ñoäi nguõ caùn boä chuyeân traùch trong taátcaû caùc binh chuûng cuûa coâng taùc tö töôûng.Do ngay töø ñaàu vaø trong quaù trình laõnh

ñaïo caùch maïng, Ñaûng ta coi troïng coâng taùcnghieân cöùu lyù luaän gaén chaët vôùi toång keát thöïctieãn neân ñaõ chuaån bò ngaøy caøng toát hôn cô sôûkhoa hoïc – thöïc tieãn ñeå Ñaûng ta hình thaønhCöông lónh, ñöôøng loái ñuùng ñaén trong töøngthôøi kyø. Ñaây chính laø nhaân toá haøng ñaàu quyeátñònh nhöõng thaéng lôïi veû vang cuûa caùch maïngVieät Nam trong 83 naêm qua.Thoâng qua caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn coå

ñoäng, Ñaûng ta ñaõ truyeàn baù saâu roäng chuûnghóa Maùc – Leâ nin, tö töôûng Hoà Chí Minh,Cöông lónh, ñöôøng loái, chính saùch cuûa mìnhvaøo moïi giai caáp taàng lôùp xaõ hoäi, coå vuõ ñoängvieân quaàn chuùng haønh ñoäng caùch maïng vìñoäc laäp cuûa daân toäc, vì daân giaøu, nöôùc maïnh,vì töï do aám no haïnh phuùc cuûa moïi ngöôøi.83 naêm qua, vôùi caùc hoaït ñoäng taâm huyeát

vaø ñaày traùch nhieäm cuûa taát caû caùc “binhchuûng” cuûa coâng taùc tö töôûng töø giaùo duïcchính trò ñeán tuyeân truyeàn coå ñoäng, töø baùo chíxuaát baûn ñeán vaên hoùa, vaên ngheä ñaõ goùp phaànquan troïng xaây döïng theá giôùi quan khoa hoïc,nhaân sinh quan caùch maïng, xaây döïng cuûngcoá nieàm tin vaøo söï nghieäp caùch maïng, vaøo söïlaõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, coå vuõ ñoängvieân quaàn chuùng töï giaùc haønh ñoäng caùchmaïng, ñaåy maïnh thi ñua yeâu nöôùc vöôït quamuoân truøng khoù khaên gian khoå giaønh thaénglôïi veû vang trong söï nghieäp caùch maïng daân

Tieáp tuïc ñoåi môùi, naâng cao chaát löôïng,hieäu quaû coâng taùc tö töôûng - vaên hoùatrong thôøi kyø môùiPGS,TS ÑAØO DUY QUAÙTPhoù Chuû tòch Thöôøng tröïcHoäi ñoàng Lyù luaän Pheâ bình VHNT Trung öông


toäc daân chuû vaø giaønh nhöõng thaønh töïu to lôùncoù yù nghóa lòch söû trong söï nghieäp ñoåi môùi,coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa, xaây döïng vaøbaûo veä toå quoác.Trong suoát 83 naêm qua, cuøng vôùi coâng taùc

toå chöùc, coâng taùc tö töôûng luoân coi troïngnhieäm vuï xaây döïng Ñaûng veà chính trò, tötöôûng vaø toå chöùc. Ñaûm baûo Ñaûng ta luoân töïñoåi môùi vaø chænh ñoán mình ñeå naâng cao naênglöïc laõnh ñaïo vaø söùc chieán ñaáu cuûa Ñaûng,thöïc hieän ñuùng lôøi daïy cuûa Leânin vaø Chuû tòchHoà Chí Minh: Ñaûng laø trí tueä, laø löông taâm.Ñaûng laø ñaïo ñöùc, laø vaên minh, Ñaûng gaén boùmaùu thòt vôùi nhaân daân.Lòch söû 83 naêm qua cuûa caùch maïng Vieät

Nam ñaõ ghi nhaän coáng hieán xuaát saéc vaønhöõng böôùc tröôûng thaønh vöôït baäc cuûa caùctheá heä caùn boä coâng taùc tö töôûng.Ngaøy nay nhöõng caùn boä treân maët traän

quan troïng haøng ñaàu naøy, töø nhöõng caùn boänghieân cöùu, giaûng daïy lyù luaän chính trò ñeáncaùn boä tuyeân truyeàn coå ñoäng; töø caùn boä,phoùng vieân, bieân taäp vieân baùo chí, xuaát baûn,phaùt haønh ñeán ñoäi nguõ caùn boä vaên hoùa, vaênngheä syõ, luoân kieân ñònh vöõng vaøng tröôùc moïidieãn bieán phöùc taïp cuûa tình hình, baùm saùtthöïc tieãn vaø nhaát laø luoân coù maët ôû nhöõng muõinhoïn cuûa söï nghieäp ñoåi môùi, ñaåy maïnh coângnghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa, söï nghieäp xaâydöïng vaø baûo veä Toå quoác, trung thaønh, taäntuïy, saùng taïo trong hoaït ñoäng tö töôûng – vaênhoùa. Ñoäi nguõ caùn boä tö töôûng – vaên hoùa treânñaây, laø nguoàn nhaân löïc quyù baùu quyeát ñònhthöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuï tö töôûng cuûaÑaûng trong thôøi kyø môùi.Ñaïi hoäi XI cuûa Ñaûng ñaõ quyeát ñònh

phöông höôùng nhieäm vuï muïc tieâu cuûa thôøi kyøphaùt trieån môùi cuûa caùch maïng Vieät Nam laø:Tieáp tuïc naâng cao naêng löïc laõnh ñaïo vaø

söùc chieán ñaáu cuûa Ñaûng, phaùt huy söùc maïnhtoaøn daân toäc, tieán haønh ñoàng boä coâng cuoäcñoåi môùi, ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïihoùa, taïo neàn taûng ñeå ñeán naêm 2020 nöôùc tacô baûn trôû thaønh nöôùc coâng nghieäp theohöôùng hieän ñaïi; ñeán giöõa theá kyû XXI xaây döïng

nöôùc ta trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp hieänñaïi theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, taát caûvì muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh, daân chuû,coâng baèng, vaên minh.Ñeå goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuï

lòch söû cuûa thôøi kyø môùi ñaët ra cho coâng taùc tötöôûng troïng traùch raát naëng neà, nhöng voâ cuøngveû vang. Do ñoù hôn luùc naøo heát ñoäi nguõ caùnboä tö töôûng chuyeân traùch cuûa Ñaûng caàn phaùthuy truyeàn thoáng veû vang, tieáp tuïc ñoåi môùimaïnh meõ, thöïc söï naâng cao chaát löôïng hieäuquaû coâng taùc tö töôûng ñeå goùp phaàn thöïc hieänthaéng lôïi nhieäm vuï chính trò trong thôøi kyø môùi.Töø yeâu caàu tieáp tuïc ñoåi môùi, naâng cao chaátlöôïng, hieäu quaû coâng taùc tö töôûng caàn phaùthuy söùc maïnh toång hôïp cuûa caùc “binh chuûng”ñeå taäp trung thöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuïtrung taâm cuûa söï nghieäp ñoåi môùi laø phaùt trieånkinh teá xaõ hoäi, nhieäm vuï then choát laø xaâydöïng chænh ñoán Ñaûng, xaây döïng nhaø nöôùcphaùp quyeàn xaõ hoäi chuû nghóa cuûa daân, dodaân, vì daân vaø nhieäm vuï xaây döïng neàn vaênhoùa, xaây döïng neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi.Coâng taùc tö töôûng phuïc vuï nhieäm vuï kinh

teá - xaõ hoäi, caàn taäp trung quaùn trieät, tuyeântruyeàn saâu roäng vaø höôùng daãn cho caùc caáp,caùc ngaønh, caùc cô quan, ñôn vò, caùc ñòaphöông, doanh nghieäp naém vöõng vaø thöïchieän coù hieäu quaû chieán löôïc phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi (2011 – 2020). Taäp trung quaùn trieät5 quan ñieåm phaùt trieån, 3 ñoät phaù chieán löôïcvaø 12 ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi,ñoåi môùi moâ hình taêng tröôûng, cô caáu laïi neànkinh teá. Baùm saùt thöïc hieän 12 ñònh höôùngchieán löôïc naøy ñeå phaùt hieän vaø tuyeân truyeànnhaân roäng caùc nhaân toá môùi, kieân quyeát ñaáutranh pheâ phaùn nhöõng bieåu hieän tieâu cöïctrong thöïc hieän chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi vaøcoi troïng vieäc naém baét tö töôûng, saùng kieán,nguyeän voïng cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân ñeåbaùo caùo Ñaûng, Nhaø nöôùc nhaèm hoaøn thieäncaùc chuû tröông, cô cheá, chính saùch thöïc hieänthaéng lôïi chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi.Coâng taùc tö töôûng thöïc hieän nhieäm vuï

then choát laø xaây döïng Ñaûng caàn taäp trung


DIEÃN ÑAØN

vaøo tieáp tuïc quaùn trieät vaø höôùng daãn thöïchieän coù hieäu quaû caùc phöông höôùng giaûiphaùp cuûa Nghò quyeát Trung öông 4.Tröôùc heát caàn ñoåi môùi maïnh meõ giaùo duïc

lyù luaän chính trò trong Ñaûng vaø trong heä thoánggiaùo duïc quoác daân, ñoåi môùi caû noäi dung,phöông phaùp vaø ñoåi môùi ñoäi nguõ giaûng vieânñeå truyeàn baù saâu roäng chuû nghóa Maùc –Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh, Cöông lình,ñöôøng loái Ñaïi hoäi XI cuûa Ñaûng, caùc Nghòquyeát cuûa Trung öông nhaèm xaây döïng theágiôùi quan khoa hoïc, nhaân sinh quan caùchmaïng vaø nieàm tin vaøo söï nghieäp caùch maïng,vaøo Cöông lónh ñöôøng loái vaø söï laõnh ñaïo cuûaÑaûng vaø Nhaø nöôùc. Ñaáu tranh ñaåy luøi söï suythoaùi veà tö töôûng chính trò, giöõ vöõng söï oånñònh chính trò, tö töôûng xaõ hoäi. Thöïc hieän toátcaùc chöông trình ñaøo taïo, boài döôõng, hoïc taäpñeå thieát thöïc naâng cao naêng löïc laõnh ñaïo,quaûn lyù cuûa ñoäi nguõ caùn boä ñaûng vieân. Thöïchieän nghieâm tuùc vaø naâng cao chaát löôïng sinhhoaït cuûa caùc toå chöùc Ñaûng töø sinh hoaït laõnhñaïo, sinh hoaït hoïc taäp vaø sinh hoaït pheâ vaø töïpheâ gaén chaët vôùi thöïc hieän nghieâm tuùc cheáñoä giaùm saùt, phaûn bieän cuûa Maët traän Toå quoácvaø caùc ñoaøn theå chính trò ñeå thöïc söï naâng caosöùc chieán ñaáu cuûa caùc toå chöùc Ñaûng vaø cuûamoãi caùn boä ñaûng vieân.Hoaït ñoäng tö töôûng phaûi goùp phaàn tröïc

tieáp vaøo nhieäm vuï xaây döïng Ñaûng ta maïnh veàchính trò vaø tö töôûng. Thöôùc ño ñaùnh giaùmaïnh veà chính trò laø Ñaûng coù ñöôøng loái, chínhsaùch ñuùng ñaén vaø kòp thôøi. Ñöôøng loái chính tròñuùng laø ñöôøng loái phaûi hôïp quy luaät vaø hôïploøng ngöôøi. Muoán coù ñöôøng loái, chuû tröông,chính saùch ñuùng, caùc caáp uûy, caùc toå chöùcÑaûng phaûi tieáp tuïc ñoåi môùi maïnh meõ sinhhoaït laõnh ñaïo, ñoåi môùi maïnh meõ quy trình racaùc quyeát ñònh cuûa caùc caáp uûy, toå chöùcÑaûng. Quy trình hình thaønh caùc quyeát ñònhcuûa Ñaûng phaûi laø quy trình khoa hoïc vaø daânchuû. Trong giai ñoaïn hieän nay, ñeå ra ñöôïccaùc quyeát ñònh ñuùng ñaén theo tinh thaàn Nghòquyeát Trung öông 3 vaø Nghò quyeát Trungöông 4 khoùa XI, caùc caáp uûy vaø caùc toå chöùc

Ñaûng caàn nghieâm tuùc thöïc hieän caùc quy trìnhkhoa hoïc vaø daân chuû gaén chaët vôùi tænh taùophaùt hieän, ñaáu tranh khaéc phuïc caùc bieåu hieän“tö duy nhieäm kyø” vaø “lôïi ích nhoùm”.Xaây döïng Ñaûng maïnh veà tö töôûng laø toaøn

Ñaûng laø moät yù chí, moät haønh ñoäng; toaønÑaûng phaûi nhaát trí cao vôùi Cöông lónh, ñöôøngloái chính saùch vaø kieân quyeát thöïc hieän thaénglôïi Cöông lónh, ñöôøng loái, chính saùch. Noùicaùch khaùc maïnh veà tö töôûng laø moïi caùn boä,ñaûng vieân noùi vaø laøm theo nghò quyeát cuûaÑaûng, phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc. Kieân quyeátñaáu tranh khaéc phuïc cho ñöôïc nhöõng bieåuhieän: noùi maø khoâng laøm hoaëc noùi moät ñaènglaøm moät neûo.Thöïc hieän Nghò quyeát Trung öông 4 veà

moät soá nhieäm vuï caáp baùch veà xaây döïng Ñaûnghieän nay caàn phaûi gaén chaét vôùi thöïc hieän hoïctaäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà ChíMinh. Coâng taùc tö töôûng caàn taäp trung höôùngdaãn moïi caùn boä, ñaûng vieân nhaát laø caùn boächuû choát caùc caáp xaây döïng keá hoaïch tudöôõng, reøn luyeän ñaïo ñöùc, loái soáng theo taámgöông cuûa Baùc, ñoàng thôøi phaûi baùm saùt thöïctieãn phaùt hieän kòp thôøi, tuyeân truyeàn nhaânroäng nhöõng taám göông tieâu bieåu naøy.Xaây döïng neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân tieán

ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc laø nhieäm vuï tröïc tieáp,laø troïng traùch cuûa coâng taùc tö töôûng. Ñeå naângcao chaát löôïng hieäu quaû coâng taùc tö töôûngtrong vieäc quaùn trieät, höôùng daãn thöïc hieänNghò quyeát Trung öông 5 khoùa VIII tröôùc heátcaàn giuùp cho caùn boä, ñaûng vieân vaø toaøn daânnhaän thöùc saâu saéc veà vaên hoùa, vò trí vai troøcuûa vaên hoùa ñoái vôùi söï phaùt trieån beàn vöõngcuûa daân toäc vaø ñoái vôùi vieäc giöõ vöõng baûn chaátcaùch maïng vaø khoa hoïc cuûa Ñaûng – Ñaûng laøñaïo ñöùc, laø vaên minh. Vaên hoùa laø neàn taûngtinh thaàn, laø muïc tieâu ñoäng löïc vaø laø heä ñieàutieát cho söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, ñaûm baûohaïnh phuùc cho moãi gia ñình, moãi con ngöôøi,moãi coäng ñoàng. Chæ coù treân cô sôû nhaän thöùcsaâu saéc veà vaên hoùa vaø vò trí, vai troø cuûa vaênhoùa, coâng taùc tö töôûng môùi höôùng daãn, ñoängvieân caùc caáp, caùc ngaønh, caùc ñòa phöông, ñôn


DIEÃN ÑAØN

vò, moïi caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân thöïchieän coù hieäu quaû 10 nhieäm vuï vaên hoùa vaø 4giaûi phaùp xaây döïng neàn vaên hoùa, trong ñoù taäptrung cao nhaát vaøo xaây döïng caùc theá heä conngöôøi Vieät Nam vôùi 5 tieâu chí giaù trò chuaånmöïc. Trong vieäc laõnh ñaïo toå chöùc thöïc hieänxaây döïng neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân tieán,ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc, caàn ñaët leân hangñaàu vieäc xaây döïng vaên hoùa trong Ñaûng ,caùccaáp uûy, caùc toå chöùc Ñaûng. Moïi ñaûng vieân nhaátlaø caùn boä chuû choát caùc caáp phaûi laø taám göôngveà vaên hoùa cho quaàn chuùng noi theo.Trong vaên hoùa, vaên hoïc ngheä thuaät laø moät

boä phaän quan troïng vaø nhaïy caûm nhaát. Do ñoùphaûi tieán haønh chæ ñaïo xaây döïng neàn vaên hoùaVieät Nam tieân tieán ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc,caùc caáp uûy Ñaûng vaø chính quyeàn caùc caáp caàntaêng cöôøng laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaùt trieånvaên hoïc,ngheä thuaät theo tinh thaàn NQ23 cuûaBoä Chính trò. Ñeå coâng taùc tö töôûng goùp phaànthöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuï chính trò trongthôøi kyø môùi, tröôùc heát laø nhieäm vuï troïng taâm(phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi), nhieäm vuï thenchoát xaây döïng Ñaûng vaø nhieäm vuï tröïc tieáp xaâydöïng neàn vaên hoùa, ñoøi hoûi phaûi thöïc hieännghieâm tuùc nguyeân taéc: Toaøn Ñaûng, tröôùc heátlaø Bí thö caáp uûy vaø ngöôøi ñöùng ñaàu cô quan,ñôn vò phaûi laøm coâng taùc tö töôûng, Bí thö caápuûy phaûi laø Tö leänh treân maët treän tö töôûng. Doñoù Bí thö caáp uûy phaûi ñònh kyø vaø ñoät xuaátnghe, phaân tích tình hình tö töôûng, chæ ñaïo xöûlyù caùc tình huoáng tö töôûng.Sau moãi Nghò quyeát cuûa caáp uûy, Bí thö tröïc

tieáp truyeàn baù, quaùn trieät nghò quyeát naøy ñeáncaùc caùn boä chuû choát, tröïc tieáp chæ ñaïo xaâydöïng vaø thöïc hieän Chöông trình haønh ñoäng.Moät ñònh höôùng raát quan troïng trong ñoåi

môùi phöông thöùc coâng taùc tö töôûng ñoù laø môûroäng daân chuû, taêng cöôøng ñoái thoaïi. Tröôùc khira quyeát ñònh caàn môû roäng daân chuû ñeå ñaùnhgiaù ñuùng tình hình, döï baùo ñöôïc caùc xuhöôùng vaän ñoäng vaø toång hôïp ñöôïc trí tueä cuûataäp theå ñeå ra ñöôïc quyeát ñònh ñuùng; khi quaùntrieät Nghò quyeát khoâng chæ döøng ôû truyeàn ñaïtNghò quyeát maø phaûi bieát ñoái thoaïi ñeå taïo neân

söï nhaát trí ñoàng tình cao vôùi Nghò quyeát. Khitrieån khai Nghò quyeát caøng caàn môû roäng daânchuû, ñeå taäp hôïp ñöôïc trí tueä cuûa quaàn chuùngtrong vieäc xaây döïng caùc giaûi phaùp thöïc hieänNghò quyeát.Moät phöông höôùng ñoái môùi raát quan troïng

ñeå naâng cao chaát löôïng hieäu quaû coâng taùc tötöôûng laø caàn phaûi tieáp tuïc ñoåi môùi naâng caochaát löôïng hieäu quaû töøng binh chuûng vaø chæñaïo phoái hôïp phaùt huy söùc maïnh toång hôïpcuûa caùc binh chuûng coâng taùc tö töôûng nhaèmthöïc hieän thaéng lôïi töøng nhieäm vuï caùch maïngtrong töøng giai ñoaïn.Ñeå thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt

trieån kinh teá – xaõ hoäi 2011 – 2020, thöïc hieäncoù hieäu quaû nhieäm vuï caáp baùch, xaây döïngchænh ñoán Ñaûng theo tinh thaàn Nghò quyeátTrung öông 4 vaø thöïc hieän chieán löôïc vaênhoùa theo tinh thaàn Nghò quyeát Trung öông 5khoùa VIII, chuùng ta caàn tieáp tuïc ñoåi môùi ñeånaâng cao chaát löôïng hieäu quaû coâng taùcnghieân cöùu lyù luaän, hoaït ñoäng giaùo duïc lyùluaän chính trò, hoaït ñoäng baùo caùo vieân, baùochí, xuaát baûn phaùt haønh, vaên hoùa – vaên ngheä.Tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng, hieäu

quaû coâng taùc tö töôûng caàn höôùng tôùi 3 muïctieâu cô baûn sau:- Hoaøn thaønh nhieäm vuï (ñöôïc vieäc);- Moïi thaønh vieân trong ñôn vò ñeàu tieán boä,

tröôûng thaønh (ñöôïc ngöôøi);- Moïi toå chöùc ñeàu trong saïch vöõng maïnh

(ñöôïc toå chöùc.)Ngaøy 01/8 naêm nay, ñoäi nguõ caùn boä tö

töôûng chuyeân traùch cuûa Ñaûng ta kyû nieäm laànthöù 83 ngaøy truyeàn thoáng veû vang cuûa mìnhbaèng caùc hoaït ñoäng tieáp tuïc ñoåi môùi thieátthöïc naâng cao chaát löôïng hieäu quaû töøng “binhchuûng” vaø phaùt huy söùc maïnh toång hôïp cuûacaùc “binh chuûng” coâng taùc tö töôûng ñeå goùpphaàn thöïc hieän thaéng lôïi nghò quyeát Ñaïi hoäiXI cuûa Ñaûng.

(1) Leâ nin toaøn taäp, NXBTieán boä, Mockba, 1975, taäp6, tr.32(2) Maùc vaø AÊng ghen toaøn taäp, NXB Chính trò quoác gia,Haø Noäi, 1995, taäp 1, tr.580.


DIEÃN ÑAØN


N G H I EÂ N C ÖÙ U - T R A O Ñ OÅ I - P H EÂ B Ì N H

Töø moät coâng trình nguïy khoa hoïc,leäch laïc veà tö töôûng hoïc thuaät...PGS.TS. NGUYEÃN NGOÏC THIEÄN

Coâng trình maø chuùng toâi noùi ôû ñaàubaøi, töùc caùi goïi laø “Luaän vaên Thaïc sóNgöõ vaên” thuoäc chuyeân ngaønh Vaên

hoïc Vieät Nam cuûa Ñoã Thò Thoan goàm 116trang vi tính khoå A4, hoaøn thaønh thaùng 11naêm 2010 taïi cô sôû ñaøo taïo Sau Ñaïi hoïcTröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi, sau ñoù ítlaâu ñöôïc pheùp ñöa ra baûo veä vaø ñaõ “baûo veäthaønh coâng” tröôùc Hoäi ñoàng chaám Luaän vaêndo Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi raquyeát ñònh thaønh laäp.Thôøi gian cöù troâi qua, nhöng suoát gaàn 2

thaùng nay, keå töø khi treân dieãn ñaøn Hoäi thaûokhoa hoïc “Naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaûcuûa lyù luaän, pheâ bình” do Hoäi Nhaø vaên VieätNam toå chöùc vaøo caùc ngaøy 4 vaø 5/6/2013 taïithò traán Tam Ñaûo (Vónh Phuùc) khôûi ñaàu ñaõcoù vaøi ba tieáng noùi caûnh baùo, pheâ phaùn hieäntöôïng nguïy khoa hoïc naøy, thì ñoàng thôøi, lieântuïc treân caùc maët baùo chuyeân ngaønh, baùohaøng ngaøy nhö Vaên ngheä thaønh phoá Hoà ChíMinh, Nhaân daân, Quaân ñoäi nhaân daân, Thanhtra, Vaênvn.net (cuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam),Vaên ngheä… ñaõ coù nhöõng baøi vieát, cuïm baøivieát nghieâm khaéc ñoái thoaïi, phaân tích chæ ranhöõng sai traùi, leäch laïc cuûa Luaän vaên naøy(cuøng 5 tieåu luaän - pheâ bình thuoäc döï aùnnghieân cöùu, hoaøn thaønh ñaàu naêm 2012mang teân Nhöõng tieáng noùi ngaàm kyù teân NhaõThuyeân - buùt danh khaùc cuûa Ñoã Thò Thoan

- maø noäi dung cuûa noù laø söï thoaùt thai, keùodaøi vaø tieáp tuïc phaùt trieån nhöõng quan ñieåm,tö töôûng cuûa cuøng moät taùc giaû khai môû töøcoâng trình Luaän vaên).Trong Hoäi thaûo noùi treân cuûa Hoäi Nhaø vaên

Vieät Nam, chuùng toâi ñaõ coù yù kieán raèng:“Trong caùi môù xoâ boà lyù thuyeát töø AÂu - Myõ doäivaøo, aûnh höôûng vaøo nöôùc ta, thì ñieåm naøo,phöông dieän naøo ta coù theå tieáp nhaän ñöôïc,phuø hôïp ñeå vaän duïng soi vaøo thöïc tieãn vaênhoïc ngheä thuaät nöôùc ta, thuaän vôùi maët baèngvaø sôû tröôøng tö duy saùng taïo, tieáp nhaän ôû ta.Neáu khoâng seõ bò loâi cuoán, maát ñi söï tænh taùocaàn thieát, voà vaäp xöng tuïng chuùng moät caùchthaùi quaù, noùng voäi vaän duïng noù vaøo nghieâncöùu pheâ bình, aét seõ khoâng traùnh khoûi söïkhieân cöôõng, aùp ñaët, thieáu hieäu quaû - neáukhoâng muoán noùi laø rôi vaøo thoùi hoïc ñoøi, theoñuoâi ngöôøi nöôùc ngoaøi roài töï ñaéc laáy laømsang(!)”(1).Vì vaäy, chuùng toâi raát hoan ngheânh vaø

ñoàng tình vôùi nhöõng tieáng noùi thieän chí, coùtraùch nhieäm, caûnh baùo veà söï nguy hieåm cuûacoâng trình mang danh nghieân cöùu khoa hoïcñöôïc Hoäi ñoàng chaám Luaän vaên ngoä nhaänñaùnh giaù ñaït xuaát saéc, ôû choã noù “nhaân danhnghieân cöùu ñeå ca ngôïi thöù thô raùc röôûi”,thöïc chaát laø “moät luaän vaên sai laïc”, theå hieän“moät goùc nhìn phaûn vaên hoùa vaø phi chínhtrò”. Nhöõng luaän ñieåm neàn taûng maø taùc giaû


Luaän vaên döïa vaøo laø söï goùp nhaët tuøy tieän,hieåu thieáu chính xaùc vaø chöa ñöôïc nghieâncöùu töôøng minh, thaáu ñaùo caùc lyù thuyeát trieáthoïc, myõ hoïc cuûa chuû nghóa haäu hieän ñaïi vaøcaùc luaän thuyeát thôøi thöôïng khaùc (nhö lyùthuyeát Trung taâm - Ngoaïi vi, phaïm truø Caùibeân leà, Caùi khaùc, Söï gieãu nhaïi vaø Myõ hoïccuûa caùi tuïc, Samizdat - töùc xuaát baûn vaø phaùthaønh vaên chöông bí maät, khoâng chínhthöùc…) ñeå soi chieáu vaøo nhöõng aán phaåm goïilaø thô cuûa nhoùm Môû mieäng voán dó ñöôïc xuaátbaûn chui, löu haønh ngaàm ôû ta vaø ôû nöôùcngoaøi töø ñaàu theá kyû XXI, moät caùch khoângñaøng hoaøng nhaèm “kích ñoäng söï phaûnkhaùng vaø choáng ñoái” tö töôûng chính thoángvaø theå cheá chính trò hieän haønh, cuøng söïnghieäp ñoåi môùi maø caû xaõ hoäi ta daøy coângvun ñaép ngoùt 30 naêm nay ñöôïc nhöõngngöôøi coù löông tri treân theá giôùi xem troïng.Caùc baøi baùo noùi treân cuõng taùch baïch roõ

ñaâu laø sai traùi, leäch laïc, coù daáu hieäu nguyhieåm caàn phaûi deø chöøng vaø bieát döøng laïi ñoáivôùi taùc giaû Luaän vaên vaø taäp tieåu luaän; ñaâu laøtraùch nhieäm lieân ñôùi cuûa cô sôû ñaøo taïo SauÑaïi hoïc laø Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäivôùi Khoa Ngöõ vaên, nhaø giaùo höôùng daãnLuaän vaên, caùc nhaø khoa hoïc ñöôïc môøi vaøoHoäi ñoàng chaám Luaän vaên ñaõ khoâng chuùtñaén ño thoâng qua vaø ñaùnh giaù cao “thaønhcoâng” cuûa Luaän vaên. Ngöôøi ta khoâng theåkhoâng ñaët caâu hoûi: Taïi sao ôû moät trung taâmgiaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaàu ngaønh Sö phaïm ôûgiöõa Thuû ñoâ maø trong suoát quaù trình ñaøo taïomoät hoïc vieân cao hoïc töø luùc ñaêng kyù löïachoïn ñeà taøi, thoâng qua teân ñeà taøi vaø caùikhung ñeà cöông thöïc hieän, phaân coâng ngöôøihöôùng daãn khoa hoïc khi hoïc vieân vieát Luaänvaên, roài cho pheùp Luaän vaên ñöôïc baûo veä ñeånhaän moät söï ñaùnh giaù toái öu cuûa Hoäi ñoàng

chaám Luaän vaên… - moät quy trình ñoøi hoûi söïchaët cheõ, nghieâm tuùc veà khoa hoïc, söï kieåmtra giaùm saùt cuûa caùc cô quan chuyeân moânhöõu quan vaø caùn boä phuï traùch quaûn lyù, hoùara laïi loûng leûo, deã daõi vaø neå nang, chaâmchöôùc nhau, gaây nhieàu sô hôû, baát caäp ñaùngtraùch. Ñieàu ñoù khieán cho moät coâng trìnhnguïy khoa hoïc cuûa Ñoã Thò Thoan chöùañöïng ñaày raãy nhöõng sai traùi, leäch laïc veàquan ñieåm tö töôûng hoïc thuaät vaø loän xoäntrong phöông phaùp nghieân cöùu, laïi loït löôùi,laúng laëng vaän haønh ñeán ñích suoân seû nhövaäy, ñeán möùc taùc giaû cuûa noù, aûo töôûng veàsöï cöïc ñoan, thaùi quaù, khoâng chuùt e deø, cöùtieáp tuïc ñieàm nhieân truyeàn baù quan ñieåm, tötöôûng hoïc thuaät dò bieät vaø laïc loõng cuûa mìnhtreân dieãn ñaøn maïng internet, trong döï kieánhoaït ñoäng thöïc taäp hôïp ñoàng giaûng daïy taïiNhaø tröôøng.May thay, söï kieän hi höõu naøy ñaõ bò phanh

phui, phôi ra aùnh saùng, khieán dö luaän roängraõi vaø giôùi hoïc ñöôøng khoâng khoûi giaät mình,söûng soát!Thöïc ra, nhö ngöôøi ñôøi töø laâu ñaõ nhaéc

nhôû: coù khi ngay ôû döôùi chaân ñeøn cuõng coùtheå coù nhöõng khoaûng toái vaø thôøi ñieåm toái;ngay ôû trong moät cô theå voán dó khoûe maïnhvaãn coù theå coù nhöõng ñieåm yeáu cheát ngöôøigoïi laø “goùt chaân Asin”!

*Laø ngöôøi chuyeân nghieân cöùu veà lyù luaän

vaên hoïc vaø vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi töønhieàu naêm nay, ñaõ vaø ñang tham gia vaøocoâng taùc ñaøo taïo tieán só vaø thaïc só ngaønhNgöõ vaên taïi moät soá cô sôû ñaøo taïo Sau ñaïihoïc trong caû nöôùc töø hôn hai möôi naêm gaànñaây (giaûng daïy, höôùng daãn hoaëc chaámLuaän vaên Thaïc só, Luaän aùn Tieán só thuoäc haichuyeân ngaønh noùi treân), toâi xin pheùp ñöôïc

NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH


ñeà xuaát moät vaøi yù kieán ñeå caùc cô quan höõuquan vaø caù nhaân nhaø khoa hoïc Ngöõ vaên löuyù tham khaûo, xem xeùt nhö sau:1. Trieån khai nghieân cöùu caùc vaán ñeà cuûa

khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên ôû ta caàn khaûosaùt kyõ löôõng vaø thaän troïng, tænh taùo, bôûi ñaâylaø lónh vöïc khoa hoïc lieân quan ñeán heä tötöôûng, theå cheá chính trò vaø thöïc tieãn lòch söû,ñôøi soáng xaõ hoäi ñöông ñaïi. Nhöõng ngöôøilaøm coâng taùc nghieân cöùu, giaûng daïy vaø ñaøotaïo treân lónh vöïc khoa hoïc naøy caàn löïa choïnmoät choã ñöùng vaø laäp tröôøng khoa hoïc ñuùngñaén, vöõng vaøng, kieân trì höôùng veà lôïi ích cuûanhaân daân ñoâng ñaûo, cuûa daân toäc vaø ñaátnöôùc, khoâng theå vì baát cöù lyù do gì ñeå bò chiphoái bôûi lôïi ích nhoùm ñoái laäp, laøm phöônghaïi ñeán söï oån ñònh vaø traät töï xaõ hoäi hieänhaønh, gaây maát ñoaøn keát, phaân taâm chia reõtrong khoái coäng ñoàng, khieán keû xaáu, keû thuøcoù theå lôïi duïng.Trong khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên, coù khi

chæ coù theå nghieân cöùu ñoái töôïng trong ñoä luøicaàn thieát cuûa lòch söû, khi söï vieäc, hieän töôïngñaõ an baøi, xong xuoâi, ngöôøi nghieân cöùu ñaõ coùñuû tö lieäu chính xaùc ñeå nhìn nhaän thoûa ñaùngcaùc khía caïnh cuûa vaán ñeà. Ñoái vôùi nhöõng hieäntöôïng, vaán ñeà ñang dieãn tieán, neáu caàn nghieâncöùu phaûi bình tónh, khaùch quan, nhaïy caûm vaøtrung thöïc, khoâng theå haáp taáp chaèm baëpnghieân cöùu, nhaân danh khoa hoïc maø chuûquan, cöïc ñoan, phieán dieän, nguïy bieän gaâyroái, hoaëc kích ñoäng nhaân taâm dao ñoäng,höôùng tôùi söï baát an.2. Vieäc löïa choïn ñoái töôïng nghieân cöùu

cuøng vôùi caùc döõ kieän nghieân cöùu phaûi ñaùngtin caäy vaø hôïp hieán cuøng vôùi ñoù laø phöôngphaùp nghieân cöùu khoa hoïc, phuø hôïp, coù söùcthuyeát phuïc, laø raát quan troïng.Theo toâi, söï löïa choïn cuûa taùc giaû Ñoã Thò

Thoan/ Nhaõ Thuyeân nhaèm ñoái töôïng nghieâncöùu - thô cuûa nhoùm Môû mieäng, laø moät vieäclaøm khieân cöôõng, coù yù ñoà bieän minh cho söïtoàn taïi cuûa nhoùm vôùi nhöõng saûn phaåm maøchính hoï töï nhaän goïi ñoù laø “thô dô”, “thôraùc”, “thô nghóa ñòa” nhaèm toân vinh söï leächchuaån, choáng ñoái laïi theå cheá vaø traät töï xaõhoäi, beâu rieáu nhöõng ñieàu cao caû, thieânglieâng ñoái vôùi toaøn daân toäc.Toaøn boä Phuï luïc cuûa Luaän vaên goàm danh

muïc caùc taùc phaåm cuûa Môû mieäng cho thaáyñaây laø nhöõng aán phaåm cuûa nhöõng ngöôøiñöùng ôû phía beân leà ñoái laäp vôùi lôïi ích cuûatoaøn xaõ hoäi. Caùi goïi laø taùc phaåm cuûa hoïkhoâng daùm xuaát hieän moät caùch ñaøng hoaøng,phaûi leùn luùt töï aán haønh, photocopy, töï xuaátbaûn theo kieåu ñoái phoù vôùi söï kieåm duyeät cuûaNhaø nöôùc, goïi laø kieåu xuaát baûn Samizdat(tr.108 - tr.110).Ñoái töôïng nghieân cöùu nhö vaäy roõ raøng laø

khoâng ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà phaåm chaátvaø giaù trò vaên chöông ñích thöïc, khoâng ñöôïcthöøa nhaän hôïp phaùp vaø hôïp hieán.Töø ñoù, ta hieåu ñöôïc vì sao vieäc nghieân cöùu

tröôùc ñoù veà nhoùm naøy ñaõ khoâng baøn ñöôïc veàgiaù trò vaên chöông cuûa caùi goïi laø thô boäc phaùt töønhoùm Môû mieäng, maø chæ coù theå ñeà caäp ñeánnhöõng khía caïnh taùc ñoäng xaõ hoäi cuûa chuùng(pheâ phaùn ñoù laø “moät nhaùnh keânh ñen”, “thöù raùcröôûi goïi laø thô” - nhö caùc baøi ñaêng treân baùoCoâng an TP Hoà Chí Minh naêm 2005, 2006;hoaëc ngöôïc laïi ca ngôïi ñoù laø “moät doøng thô môùicoù tính caùch taân”, “moät cuoäc caùch maïng thaàmlaëng trong vaên hoïc”, vôùi “nhöõng kieät taùc cuûa töïdo” - nhö ña phaàn baøi vieát treân maïng talawas;tienve.org; damau.org ñaõ thoåi phoàng!).Tình hình nghieân cöùu nhö vaäy ñaõ gaây

khoâng ít trôû ngaïi cho taùc giaû khi vieát muïc“Lòch söû vaán ñeà” ôû choã: trong soá 34 ñôn vò



Thö muïc ñöôïc taùc giaû keå ra trong Thö muïctham khaûo nghieân cöùu (Phaàn tieáng Vieät), thìcoù ñeán 20 thö muïc laáy töø caùc trang maïngtroâi noåi nhö treân ñaõ noùi, 5 ñôn vò thö muïckhaùc laø caùc taøi lieäu do caù nhaân baïn beø quenbieát cung caáp rieâng cho taùc giaû. Chæ coøn 9ñôn vò thö muïc goàm caùc baøi vieát, saùch dòch,saùch nghieân cöùu ñaõ xuaát baûn chính ngaïchhoaëc Luaän vaên, Luaän aùn ñaõ baûo veä veà thôVieät Nam ñöông ñaïi laø coù theå kieåm chöùngkhi taùc giaû Luaän vaên trích daãn. Song ñaùngtieác nhöõng thö muïc naøy laïi ñöôïc Ñoã ThòThoan ñaùnh giaù thaáp, cho raèng ñoù laø “nhöõngbaøi baùo voâ nghóa”, nhöõng luaän vaên, luaän aùn“deø daët trong vieäc tieáp caän hay ñaùnh giaù”hoaëc chí ít “mang tính chaát ñieåm danh, noùitheo, chæ “laøm phong phuù theâm nhöõng maøusaéc cuûa böùc tranh giaû maïo“ veà thô Vieät Namñöông ñaïi. (tr.16).Duy nhaát coù Luaän vaên cuûa Traàn Ngoïc

Hieáu cuõng ñöôïc baûo veä tröôùc ñoù taïi TröôøngÑaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi vaø caùc baøi vieát cuûacaây buùt naøy ñöôïc Ñoã Thò Thoan ñaùnh giaùcao, raèng ôû ñoù coù “söï saâu saéc veà tö duy”, coùtaàm “nhìn roäng ra söï khieâu khích vaø baûnchaát khieâu khích cuûa nhöõng keû <vieát vaên vôùicaây buùa cuûa Nietzche>, nhöõng keû noåi loaïn,töø ñoù ñaët ra nhieàu vaán ñeà coù tính lyù thuyeátvaø caùch thöùc tieáp caän thô ca ñöông ñaïi maøMôû mieäng laø moät hieän töôïng tieâu bieåu” (tr.9).Taùc giaû Ñoã Thò Thoan ñaõ toû ra thieân leäch

khi vieát Lòch söû vaán ñeà, nghieâng veà khaithaùc nhöõng ñaùnh giaù veà Môû mieäng ñaõ ñaêngtreân maïng nöôùc ngoaøi vì ñoù laø cuûa nhöõngngöôøi “cuøng hoäi cuøng thuyeàn” - nhöõng keûbeân leà nhö Môû mieäng. Hoï hoang töôûng raèngnhöõng caùi goïi laø thô ñoù coù khaû naêng “gaâyhaán” maïnh meõ… “taïo thaønh moät vuøng naêngñoäng maø nhöõng nhaø vaên hoïc söû vaø nhöõng

nhaø nghieân cöùu vaên hoùa coù theå coi nhö moätnguoàn döõ lieäu quan troïng ñeå thaáy ñöôïc tinhthaàn vaên chöông cuûa moät thôøi kyø.” (tr.13)Trình baøy veà ñoái töôïng vaø lòch söû vaán ñeà

nghieân cöùu nhö vaäy, theo toâi, khoù coù theåñaûm baûo söï tin caäy, khaùch quan, khoa hoïc,khoù coù theå kieåm chöùng ñöôïc!Luaän vaên ñaõ thieáu khaùch quan, coâng

baèng khi thieân veà bình taùn nhöõng yù kieán laïcloõng khen thô cuûa nhoùm Môû mieäng (maøngöôøi ta bieát raèng chuùng ñöôïc xuaát phaùt töønhöõng ñoäng cô khaùc nhau, khoù coù theå noùiveà söï laønh maïnh cuûa vaên hoùa ñoïc). Veà phíangöôøi vieát, thì taùc giaû ñaëc bieät coå xuùy choMôû mieäng, cho raèng thô cuûa hoï laø “hieäntöôïng vaên chöông khoâng thuaàn vaên baûn”(tr.5), maø taát yeáu daãn ñeán haønh ñoäng. Noùicaùch khaùc ñoù laø “thöïc haønh thô” ñeå can döïvaøo vieäc choáng söï trung taâm hoùa, choáng laïisöï oån ñònh xaõ hoäi vaø ñieàu haønh cuûa Nhaønöôùc, choáng ñoái baèng ñoøi hoûi söï leân ngoâicuûa caùi beân leà, cuûa caùi khaùc, nhöõng doøngngaàm cuûa tö töôûng cuøng laø söï thöøa nhaänxuaát baûn chui, khoâng chòu deã beà ñeå nhaønöôùc kieåm soaùt. Toùm laïi laø hoøa caû laøng, toâicuõng nhö anh, moïi söï bình ñaúng, ngangbaèng tuyeät ñoái moät caùch voâ chính phuû (!).Thöû hoûi, vieát “Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà”

cuûa Luaän vaên vôùi thieân kieán vaø muïc ñíchchính trò ñoái laäp, phaûn khaùng ñoàng loõa vôùiMôû mieäng nhö vaäy, thì ñoù coù phaûi laø khoahoïc vaø trung thöïc hay khoâng?3. Chính vì choïn laàm hay do sô saûy laáy

ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa Luaän vaên chuyeânngaønh Vaên hoïc Vieät Nam nhaèm vaøo loaïi thôxuaát baûn chui, leùn luùt, khoâng chính ngaïchcuûa nhoùm Môû mieäng vaø khi vieát “Lòch söû vaánñeà” chuû yeáu döïa vaøo nhöõng yù kieán böùc xuùcmoät chieàu xuaát hieän treân caùc thoâng tin maïng



troâi noåi thuoäc dieän ngoaøi luoàng chính thoáng,thieân veà xu höôùng ñoái laäp vôùi chính theå Nhaønöôùc coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam,neân taùc giaû Luaän vaên ñaõ buoäc phaûi neù traùnh,khoâng vieát caùc muïc Lôøi cam ñoan ôû ñaàuLuaän vaên, tieåu muïc xaùc ñònh “Muïc ñíchnghieân cöùu vaø Nhöõng ñoùng goùp môùi cuûaLuaän vaên” maø theo Quy ñònh veà theå thöùctrình baøy vaø boá cuïc Luaän vaên caàn thieát, baétbuoäc phaûi coù ôû phaàn Môû ñaàu. Bôûi, thaät laøquaù khoù vaø khoâng coù söùc thuyeát phuïc, neáutaùc giaû khaúng ñònh ñaûm baûo veà tính trungthöïc, hôïp hieán vaø ñaùng tin caäy cuûa nguoàndöõ lieäu nghieân cöùu, khai thaùc töø caùi môù loänxoän kieåu ñoàng naùt, saét vuïn, taïp-phí-luø laø thöù“thô dô, thô raùc, thô nghóa ñòa” xuaát baûnchui kia? Bôûi, laøm sao trình baøy toaùt leânñöôïc muïc ñích cao ñeïp, yù nghóa vaên hoùa vaønhaân vaên (duø nhan ñeà Luaän vaên coù tröôngleân veá töø “töø goùc nhìn vaên hoùa” ñi nöõa) cuûavieäc nghieân cöùu trong moät coâng trình khoahoïc veà vaên hoïc, khi maø ñoái töôïng nghieâncöùu - oaùi oaêm thay - laïi laø nhöõng saûn phaåmphi vaên chöông, phaûn vaên hoùa, phaûn nhaânvaên, tha hoùa, ñoäi loát vaên chöông nhaèm thöïchieän moät yù ñoà vaø tham voïng chính trò laø coângkích, noùi xaáu cheá ñoä daân chuû hieän haønh?Bôûi, laøm sao chæ ra ñöôïc nhöõng ñoùng goùpmôùi cuûa Luaän vaên höôùng con ngöôøi vaø vaênchöông vöôn tôùi nhöõng muïc tieâu cao caû cuûaChaân - Thieän - Myõ, khi Luaän vaên döôøng nhöchæ laø moät tieáng noùi a theo vôùi Môû mieäng vaøcaùc theá löïc baát maõn, ngaàm choáng ñoái cheáñoä (nhöng ñöôïc taùc giaû Ñoã Thò Thoan kheùoaån giaáu döôùi caùc myõ töø laø “chia seû vaø thuùcñaåy ñeå cuøng toàn taïi” (tr.107) nôi vò trí nhö bòbuûa vaây trong hoäp ñen cuûa Môû mieäng. Theotaùc giaû, hoï ñaõ bò ñoái xöû baát coâng nhö moätthöù “quaùi vaät”, “moät vaät caám” (tr.9), trong khi

thöïc chaát hoï thöïc hieän “tính caùch taân vaø tínhcaùch maïng trong tö töôûng vaø ngheä thuaät”(tr.17) ôû choã daùm “choái boû quyeát lieät”, “leântieáng ñoøi phaù noát nhöõng thaønh trì kieân coácuûa söï chuyeân cheá, khi nieàm tin vaøo cheá ñoävaø söï töï do ñang coù ñaõ tan raõ” (tr.104). Luùcñaàu toâi khoâng muoán laøm khoù cho nhöõngdoøng naøy trong Luaän vaên, nhöng cuoái cuøngvaãn phaûi vieän daãn ra ñaây, ñeå ñoäc giaû khoângcoøn chuùt mô hoà veà söï ñoäi loát, giaû danh thôca ñeå ñaït muïc ñích chính trò cuûa Môû mieängvaø kieåu coå voõ, taùn döông laäp tröôøng quaùkhích, “gaây haán” cuûa nhoùm naøy maø taùc giaûLuaän vaên muoán tieáp tuïc chaâm ngoøi, giöõ löûa?Qua ñaây coù theå thaáy vieäc thieáu vaéng trình

baøy nhöõng khoaûn muïc caàn thieát, baét buoäcñoái vôùi moät Luaän vaên khoa hoïc nhö treân ñaõnoùi, ít nhieàu ñaõ cho thaáy ngoïn ngaønh nhöõngkhieám khuyeát, baát caäp cuûa Luaän vaên, chöùkhoâng theå “chaâm chöôùc” nhö Hoäi ñoàngchaám Luaän vaên, xem ñaây laø moät Luaän vaênhoaøn haûo ñeán möùc khoâng phaûi baên khoaênchaám ñieåm xeáp vaøo haïng öu (?).4. Ruùt cuïc, caùi goïi laø Luaän vaên khoa hoïc

aáy ñaõ baûo veä “thaønh coâng saùng giaù” caùchñaây hôn 2 naêm vaø Hoäi ñoàng chaám Luaän vaênñaõ boû phieáu taùn thaønh thoâng qua ôû trình ñoäxuaát saéc vôùi ñieåm tuyeät ñoái ñeå taùc giaû cuûanoù ñöôïc vinh danh vôùi hoïc vò Thaïc sóchuyeân ngaønh Vaên hoïc Vieät Nam. Nhöngnay, khi coù dòp nhìn laïi moät caùch bình tónhtheo caùc chuaån möïc khoa hoïc, ñaõ thaáyLuaän vaên naøy ôû moät soá phöông dieän boäc loäsöï ñaùng ngôø veà muïc ñích nghieân cöùu khoahoïc; coù daáu hieäu leäch laïc veà tö töôûng hoïcthuaät; giaù trò khoa hoïc vaø yù nghóa vaên hoùa,nhaân vaên laïi moûng manh, vaäy thì chuùng taphaûi öùng xöû nhö theá naøo?Toâi thieát nghó, duø ñaây laø tröôøng hôïp ít khi



xaûy ra, nhöng neáu Luaän vaên quaû thaät ñoùñaây xuaát hieän nhöõng daáu hieäu khoâng theåxem thöôøng, cho qua (ôû ñaây, tuyeät nhieânkhoâng phaûi laø caùch noùi ñaåy söï vieäc quaù leânmöùc nghieâm troïng, vieäc beù xeù ra to) thì vieäccaàn laøm ngay laø tieán haønh phuùc tra, thaåmñònh laïi thöïc chaát giaù trò khoa hoïc cuûa Luaänvaên vaø keát quaû ñaùnh giaù cuûa Hoäi ñoàng chaámLuaän vaên do Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm HaøNoäi ñöôïc thöøa uûy quyeàn cuûa Boä Giaùo duïc vaøÑaøo taïo, laäp ra.Caáp coù thaåm quyeàn tieán haønh phuùc tra,

thaåm ñònh laïi keát quaû ñaøo taïo ñaõ roài, caàn phaûi laøcaáp treân - cô quan chuû quaûn cuûa Tröôøng cuõnglaø cô quan quaûn lyù caáp Nhaø nöôùc veà ñaøo taïo,töùc Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo. Neân chaêng quyù Boächuû quaûn noùi treân, theo ñuùng Quy cheá quaûn lyùkhoa hoïc vaø ñaøo taïo Sau Ñaïi hoïc do Nhaø nöôùcban haønh, caàn thaønh laäp moät Hoäi ñoàng tö vaánkhoa hoïc chaám phuùc tra Luaän vaên cuûa Ñoã ThòThoan, ñeå coù caên cöù, keát luaän roõ raøng veà caùcphöông dieän caàn xem xeùt, ñaùnh giaù laïi Luaänvaên, ñaëc bieät laø chaát löôïng khoa hoïc cuûa noù. YÙkieán tö vaán cuûa Hoäi ñoàng khoa hoïc ñoäc laäp naøyseõ ñöôïc trình leân ñeå Laõnh ñaïo Boä xem xeùt,quyeát ñònh: hoaëc laø vaãn baûo löu keát quaû ñieåmcuûa Hoäi ñoàng chaám Luaän vaên maø Nhaø tröôøngñaõ baùo caùo ngay sau khi hoïc vieân Ñoã ThòThoan baûo veä naêm 2010, hay caàn phaûi caânnhaéc, xem xeùt laïi söï ñaùnh giaù “hôi bò haøophoùng” cuûa Hoäi ñoàng ngaøy tröôùc, do khoânghoaøn toaøn phaûn aùnh, nhìn nhaän ñuùng giaù tròthöïc chaát cuûa Luaän vaên?Luùc naøy, caàn quaùn trieät tinh thaàn, neáu

vieäc naøo laøm ñaõ ñuùng thì seõ tieáp tuïc khaúngñònh, vieäc naøo nhìn laïi thaáy laø chöa ñuùng thìcaàn phaûi söûa chöõa coâng khai tröôùc coângluaän, ngoõ haàu ñaûm baûo söï nghieâm tuùc,chuaån möïc, giöõ gìn kyû cöông pheùp nöôùc

trong ñaøo taïo caùn boä ôû dieän trình ñoä SauÑaïi hoïc.Ñoái vôùi nhöõng caùn boä khoa hoïc quyù laø

chuyeân gia cuûa ngaønh giöõ vai troø lieân ñôùitraùch nhieäm (ngöôøi höôùng daãn, Hoäi ñoàngchaám Luaän vaên, cô quan quaûn lyù khoa hoïcvaø ñaøo taïo cuûa Tröôøng) cuõng caàn ñöôïc nhìnnhaän thaáu ñaùo, coù lyù, coù tình. Laø caùn boä Nhaønöôùc, chuyeân gia khoa hoïc coù hoïc haøm hoïcvò cao hoaëc laø ñaûng vieân, caên cöù vaøo LuaätCoâng chöùc vaø theo tinh thaàn Nghò quyeát Hoäinghò Trung öông 4 (khoùa XI) cuûa Ñaûng,nhöõng ngöôøi noùi treân caàn ñöôïc ñaûm baûophaùt huy daân chuû trong pheâ bình vaø töï pheâbình, ñeå ngaøy caøng laøm toát hôn phaän söï cuûamình trong khi thöïc thi coâng vuï vì daân, vìnöôùc, vì tính chaát tieân tieán vaø nhaân vaên cuûakhoa hoïc xaõ hoäi Vieät Nam.Raát mong thieån kieán cuûa chuùng toâi ñöôïc

trao ñoåi chaân tình vaø daân chuû, xaây döïng,ñaûm baûo cho töøng ngöôøi trong ñoäi nguõ tríthöùc khoa hoïc cuûa ñaát nöôùc, ñeà cao ñöôïctinh thaàn “thöïc söï caàu thò” ñeå tieán boä, tieán boämaõi, ñoaøn keát gaén boù treân lónh vöïc nghieâncöùu khoa hoïc vaø ñaøo taïo, ñaùp öùng yeâu caàungaøy caøng cao cuûa nhieäm vuï vaø ñoøi hoûinghieâm tuùc cuûa ngheà nghieäp. (*)

Haø Noäi, thaùng 7/2013

(1) Xem: - “Taøi lieäu Hoäi nghò Lyù luaän - pheâ bình vaênhoïc laàn thöù III” in vi tính thaùng 6/2013, söû duïng noäi boäcuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, tr.248;- Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam soá 221 (thaùng 6/2013),tr.12-13.- “Hoäi nhaäp ñeå naâng cao naêng löïc thaåm myõ“ õ(vanhocquenha.vn ñaêng ngaøy 04/6/2013)(*) Nhöõng trích daãn keøm theo soá trang trong baøi naøy caêncöù vaøo Baûn Luaän vaên Thaïc só cuûa Ñoã Thò Thoan kyù hieäuV-LA1/4784 löu taïi Thö vieän Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïmHaø Noäi.



1. Thôøi kyø ñoåi môùi vaø ñaëc bieät trong nhöõngnaêm gaàn ñaây vaán ñeà pheâ bình vaên hoïc ôûnöôùc ta ñaõ thu huùt söï quan taâm cuûa nhieàunhaø vaên, nhaø nghieân cöùu vaø coâng chuùng yeâuvaên hoïc. Tuy caùc yù kieán baøn baïc coù nhieàuquan ñieåm khaùc nhau nhöng coù moät thöïc teácaàn ñöôïc ghi nhaän: vôùi nhieàu cô hoäi thuaän lôïido thôøi ñaïi mang laïi, vieäc môû roäng caùnh cöûagiao löu, tieáp nhaän, öùng duïng lyù thuyeát vaênhoïc hieän ñaïi theá giôùi ñaõ giuùp pheâ bình vaênhoïc ôû Vieät Nam ngoùt 30 naêm qua coù nhieàutieán boä quan troïng veà tö duy hoïc thuaät. Daãucoøn nhieàu khoù khaên, thaùch thöùc ñang ñaët ratröôùc maét nhöng ñaây chính laø tieàn ñeà caànthieát ñeå chuùng ta coù theå tieáp tuïc suy nghó veànhöõng khaû naêng vaø giôùi haïn cuûa pheâ bìnhvaên hoïc Vieät Nam trong boái caûnh giao löu vaøhoäi nhaäp quoác teá. Baøi vieát döôùi ñaây taäp trungtrình baøy moät soá vaán ñeà xung quanh thaønhtöïu ñoåi môùi chaát löôïng pheâ bình vaên hoïc ôûVieät Nam ngoùt 30 naêm qua, treân cô sôû ñoù coágaéng ruùt baøi hoïc kinh nghieäm, goùp phaàn ñeàxuaát moät soá khuyeán nghò nhaèm naâng caochaát löôïng vaø hieäu quaû hoaït ñoäng lí luaän -pheâ bình vaên hoïc trong giai ñoaïn môùi (1).2. Maáy chuïc naêm tröôùc ñoåi môùi, pheâ bình

vaên hoïc ôû Vieät Nam chuû yeáu hieän dieän trongmoâ hình laáy nhaø vaên laøm trung taâm, coi taùcphaåm vaên hoïc nhö laø moät khaùch theå coá ñònhcoù yù nghóa khaùch quan xaùc ñònh. Tieáp nhaänlyù luaän veà pheâ bình vaên hoïc cuûa vaên hoïc hieän

ñaïi theá giôùi, lyù luaän veà pheâ bình vaên hoïc ôûVieät Nam thôøi kyø ñoåi môùi ñöôïc boå sung theâmnhieàu nhaän thöùc khaùc tröôùc. Pheâ bình vaênhoïc ñöôïc coi nhö moät hoaït ñoäng taùc ñoängvaøo ñôøi soáng vaên hoïc vaø quaù trình vaên hoïc,nhö moät loaïi saùng taùc vaên hoïc, ñoàng thôøi coønñöôïc coi nhö moät boä moân thuoäc nghieân cöùuvaên hoïc. Pheâ bình vaên hoïc toàn taïi nhö moät côcheá giaùm saùt ñaày hieäu naêng cuûa xaõ hoäi beâncaïnh nhaø vaên nhaèm ñoäng vieân, khuyeán khíchhay caûnh tænh, caûnh baùo (neáu coù söï suy thoaùitrong buùt phaùp, trong quan nieäm thaåm myõ).Pheâ bình vaên hoïc laáy baûn theå taùc phaåm laømtrung taâm, pheâ bình ñoùng vai troø quan troïngtrong vieäc lyù giaûi, caét nghóa taùc phaåm vaênhoïc, ñaây thöïc chaát laø haønh trình ñi tìm yù nghóatieàm taïi cuûa vaên baûn vaên hoïc. Vôùi öu theá cuûamoät hoaït ñoäng mang tính chuyeân nghieäp, söïcaét nghóa taùc phaåm cuûa pheâ bình thöôøng haømchöùa nhöõng phaùt hieän môùi meû, taùc ñoängmaïnh meõ ñeán ngöôøi ñoïc, pheâ bình boàidöôõng, naâng cao thò hieáu thaåm myõ cho coângchuùng, xaây döïng tinh thaàn laønh maïnh cho xaõhoäi. Pheâ bình vaên hoïc taùc ñoäng vaøo taát caû caùckhaâu cuûa quaù trình saùng taùc - giao tieáp vaênhoïc. Pheâ bình laø moät loaïi hình hoaït ñoäng tinhthaàn naèm giöõa khoa hoïc vaø ngheä thuaät.ÔÛ Vieät Nam, tröôùc ñoåi môùi ñaõ coù nhieàu

phöông phaùp nghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïcñöôïc söû duïng thoâng duïng nhö phöông phaùptieåu söû, phöông phaùp tröïc giaùc, phöông phaùp

Phaùt trieån neàn pheâ bình vaên hoïc daân toäctöø 1986 ñeán nayCAO HOÀNG

(Hoäi VHNT Thaùi Nguyeân)



xaõ hoäi hoïc, phöông phaùp vaên hoùa - lòch söû,…Thôøi ñoåi môùi, döôùi aùnh saùng cuûa heä thoáng lyùthuyeát vôùi nhieàu quan ñieåm khoa hoïc phongphuù, côûi môû trong hoïc thuaät, phöông phaùpnghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïc phaùt trieån theohöôùng ña daïng hôn, boå sung theâm nhöõngphöông phaùp môùi ñeå cuøng vôùi nhöõng phöôngphaùp voán coù taïo ra moät ña nguyeân vaên hoùa -thaåm myõ, môû theâm nhöõng chaân trôøi môùi chosöï tieáp nhaän taùc phaåm vaên hoïc. Ñoù laø caùcphöông phaùp nhö: thi phaùp hoïc, phaân taâmhoïc, töï söï hoïc, vaên hoïc so saùnh, tieáp caän vaênhoùa hoïc,… Ñieåm ñaùng löu yù laø nhôø tieáp caän lyùthuyeát môùi, moät soá phöông phaùp pheâ bìnhtröôùc ñaây ñaõ ít nhieàu xuaát hieän ôû Vieät Namnhöng chöa coù ñieàu kieän phaùt trieån nay baétñaàu ñöôïc “hoài sinh” vaø coù nhöõng chuyeån bieánkhaùc so vôùi tröôùc(2). Trong nhöõng khuynhhöôùng nghieân cöùu xuaát hieän ôû thôøi kyø ñoåi môùicoù nhöõng khuynh höôùng mang tính chaát muõinhoïn, môû ñöôøng cho söï phaùt trieån cuûa nghieâncöùu pheâ bình vaên hoïc Vieät Nam trong moätgiai ñoaïn môùi - ñoù laø nhöõng khuynh höôùngöùng duïng lyù thuyeát thi phaùp hoïc, phaân taâmhoïc, töï söï hoïc vaø vaên hoïc so saùnh.Söï noã löïc öùng duïng lyù thuyeát hieän ñaïi tieáp

thu cuûa theá giôùi ñeå ñoåi môùi phöông phaùpnghieân cöùu theå hieän roõ trong nhöõng coângtrình nghieân cöùu pheâ bình vaên hoïc mang tínhhoïc thuaät coù tính chaát khai môû. Phan Ngoïc laømoät trong nhöõng taùc giaû tieân phong, coângtrình Tìm hieåu phong caùch Nguyeãn Du trongTruyeän Kieàu ( Nxb. Lao Ñoäng, Haø Noäi. 1985,taùi baûn 2009) cuûa oâng ñaõ aùp duïng lyù thuyeátphong caùch hoïc vaø lyù thuyeát taâm lyù hoïc cuûacaû phöông Ñoâng vaø phöông Taây ñeå nghieâncöùu Truyeän Kieàu. Nguyeân taéc chi phoáiphöông phaùp nghieân cöùu cuûa Phan Ngoïc laøluoân duøng caùch ñoái laäp ñeå tìm ra söï khaùcnhau giöõa Truyeän Kieàu vôùi Kim Vaân Kieàu

truyeän vaø Truyeän Noâm (coát truyeän, tö töôûngchuû ñaïo, loái phaân tích taâm lyù…). Söï linh hoaïtsaùng taïo trong öùng duïng nghieân cöùu phongcaùch hoïc cuûa Phan Ngoïc ñaõ khieán coâng trìnhnghieân cöùu cuûa oâng coù nhieàu phaùt hieän ñaëcsaéc, ñoäc ñaùo veà Truyeän Kieàu ôû phöông dieänkieán truùc ngoân ngöõ, ngöõ phaùp thô, ñöa ranhöõng keát luaän maø so vôùi caùch tieáp caäntruyeàn thoáng coù nhieàu môùi laï. Ngoaøi ra, PhanNgoïc coøn ñoùng goùp cho pheâ bình phongcaùch hoïc coâng trình coù giaù trò: Thöû xeùt vaênhoùa, vaên hoïc baèng ngoân ngöõ (Nxb. Thanhnieân, Haø Noäi, 2000).Naêm 1985 cuoán Ngoân ngöõ thô (Nxb. Ñaïi

hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp, Haø Noäi) cuûaNguyeãn Phan Caûnh cuõng ñöôïc xuaát baûn.Ñaây laø nghieân cöùu ñaàu tieân cuûa moät nhaø ngöõhoïc ôû Vieät Nam vieát veà ñaëc tröng thi phaùpcuûa ngoân ngöõ thô theo quan ñieåm cuûa chuûnghóa caáu truùc.Tieáp ñoù Traàn Ñình Söû ra maét Thi phaùp thô

Toá Höõu (1987); Hoaøng Trinh aùp duïng lyùthuyeát kyù hieäu hoïc ñeå nghieân cöùu thô: Töø kyùhieäu hoïc ñeán thi phaùp hoïc (1992); Traàn ÑìnhHöôïu, Traàn Ngoïc Vöông, Traàn Nho Thìn ñaõaùp duïng lyù thuyeát vaên hoùa hoïc ñeå nghieân cöùucaùc hieän töôïng vaên hoïc trung ñaïi Vieät Nam;Ñoã Ñöùc Hieåu coù Thi phaùp hieän ñaïi (2000);Nguyeãn Xuaân Kính coù Thi phaùp ca dao(1993); Ñoã Lai Thuùy xuaát baûnMaét thô (1992),Hoà Xuaân Höông hoaøi nieäm phoàn thöïc(1999;2009), Buùt phaùp cuûa ham muoán(2009). Nguyeãn Vaên Daân aùp duïng “phöôngphaùp ngöôõng taâm lyù” döïa treân lyù thuyeát tieápnhaän vaø lyù thuyeát ngöôõng taâm - sinh lyù ñeånghieân cöùu söï tieáp nhaän ñoái vôùi vaên hoïc hieänñaïi cuûa Vieät Nam vaø cuûa theá giôùi. Vaøo nhöõngnaêm ñaàu theá kyû XXI ñeán nay nghieân cöùu vaênhoïc döôùi lyù thuyeát töï söï hoïc cuõng ñaõ ñöôïcnhieàu nhaø khoa hoïc nöôùc ta quan taâm chuù yù.



Taäp hôïp nhieàu baøi vieát xung quanh hai taäp Töïsöï hoïc, moät soá vaán ñeà lyù luaän vaø lòch söû(2004, 2008) do Traàn Ñình Söû chuû bieân ñaõchöùng toû ñieàu naøy. Beân caïnh ñoù coøn xuaáthieän nhöõng nghieân cöùu öùng duïng lyù thuyeátvaên hoïc so saùnh nhaèm khaùm phaù moái lieân heävaên hoïc giöõa caùc daân toäc treân theá giôùi.Nhìn chung vieäc tieáp thu, öùng duïng caùc lyù

thuyeát, caùch tieáp caän vaên chöông cuûa caùctröôøng phaùi nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam nhö laøcoâng cuï ñeå ñi vaøo tìm hieåu taùc phaåm, taùc giaû,xu höôùng, traøo löu,... hieän nay coøn nhieàu vaánñeà caàn phaûi ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu, giaûiquyeát trieät ñeå hôn, bôûi chöa coù ñöôïc söï thoángnhaát veà moät heä thoáng lyù luaän - pheâ bình phuøhôïp vôùi ñaëc ñieåm vaên hoùa nöôùc ta. Nhieàutröôøng phaùi lyù thuyeát vaãn ñang trong quaù trìnhñöôïc xem xeùt ñeå coù theå ñaùnh giaù thoáng nhaátveà giaù trò cuõng nhö luaän giaûi veà tính caàn thieátvaø tính khaû duïng cuûa chuùng ñoái vôùi vaên hoïcVieät Nam. Tuy vaäy, nhìn laïi quaù trình vaänñoäng cuûa nghieân cöùu pheâ bình vaên hoïc VieätNam ngoùt 30 naêm ñoåi môùi, coù theå khaúng ñònhvôùi phöông chaâm tìm toøi vöôn ra nhieàu höôùng,ñi töø ñoái laäp ñeán hoäi nhaäp, nghieân cöùu pheâbình vaên hoïc ôû Vieät Nam böôùc ñaàu ñaõ khôûisaéc. Laàn löôït xuaát hieän treân vaên ñaøn nhöõnghöôùng nghieân cöùu vaø nhöõng coâng trìnhnghieân cöùu coù giaù trò khoa hoïc vaø thöïc tieãnñöôïc ngöôøi ñoïc quan taâm, ñoùn nhaän.3. Coù theå khaúng ñònh, ngoùt 30 naêm qua

(töø 1986 ñeán nay) lyù luaän vaên hoïc hieän ñaïiphöông Taây vôùi caùc lyù thuyeát: kyù hieäu hoïc, thiphaùp hoïc, vaên hoïc so saùnh, phaân taâm hoïc,chuû nghóa caáu truùc, lyù thuyeát myõ hoïc tieápnhaän, lyù thuyeát myõ hoïc hieän töôïng hoïc, giaûithích hoïc, töï söï hoïc,… ñöôïc laàn löôït giôùi thieäuñaõ taùc ñoäng tôùi nghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïcôû Vieät Nam moät caùch roõ reät, nghieân cöùu pheâbình mang moät giaù trò môùi ñöôïc xaây döïng treân

moät cô sôû lyù thuyeát roõ raøng, khoâng phaûi laønhöõng suy luaän chuû quan, caûm tính. Ñaõ xuaáthieän treân vaên ñaøn nhöõng coâng trình nghieâncöùu vöøa coù chieàu saâu tö töôûng vöøa ña thanh,ña dieän veà caùch tieáp caän ñoái töôïng. Maëc duøthaønh töïu chöa nhieàu, nhöng nhöõng thaønhcoâng coù tính chaát khai môû cuûa nhöõng muõinhoïn nghieân cöùu ñaõ thöïc söï goùp phaàn töøngböôùc ñaåy luøi caên beänh giaûn ñôn, coâng thöùc vaøtính “ñoàng phuïc“ trong pheâ bình, thuùc ñaåytieán trình hieän ñaïi hoùa neàn pheâ bình vaên hoïcdaân toäc. Tuy coøn phaûi giaûi quyeát nhieàu vaánñeà chöa vöôït thoaùt giôùi haïn cu,õ nhöng neànpheâ bình vaên hoïc Vieät Nam ñaõ vaø ñangchuyeån ñoäng ñeå thay ñoåi heä hình, höôùng ñeánmoät neàn pheâ bình môùi, thöïc hieän ñuùng chöùcnaêng pheâ bình vaên hoïc khoâng nhöõng chæ giuùpngöôøi ñoïc thöôûng thöùc maø coøn laø söï khaùmphaù caùc giaù trò vaên hoùa ñöôïc göûi gaém quavaên hoïc, ñem ñeán cho moïi ngöôøi tri thöùc vaøsöï saùng taïo môùi - Pheâ bình vaên hoïc vöøa laøkhoa hoïc, vöøa laø ngheä thuaät.

Nhöõng tieán boä cuûa pheâ bình vaên hoïc thôøikyø ñoåi môùi theâm moät laàn nöõa khaúng ñònh quyluaät: pheâ bình vaên hoïc ôû Vieät Nam muoán phaùttrieån veà chaát löôïng nhaát thieát caàn phaûi tieáp thuvaø vaän duïng linh hoaït heä thoáng lyù thuyeát vaênhoïc hieän ñaïi theá giôùi . Chæ coù theå coù moät neànpheâ bình phaùt trieån phong phuù, beàn vöõng khicoù moät heä thoáng lyù luaän cuõng phaùt trieån ñadaïng, luoân luoân môû, caàu thò tieáp nhaän tri thöùccuûa nhaân loaïi.4. Beân caïnh thaønh töïu cuõng caàn thaáy duø

ñaõ noã löïc ñeå ñoåi môùi, phaùt trieån hôn so vôùigiai ñoaïn tröôùc nhöng lyù luaän - pheâ bình ôûVieät Nam hieän nay vaãn chaäm phaùt trieån sovôùi vôùi maët baèng chung cuûa theá giôùi. Pheâbình chöa theo kòp nhöõng yeâu caàu caáp thieátcuûa ñôøi soáng saùng taùc vaên hoïc, chöa taïo neânsöï haáp daãn ñoái vôùi baïn ñoïc, nhöõng coâng trình



pheâ bình ñaït chaát löôïng coøn khieâm toán. Töøthöïc tieãn phaùt trieån cuûa neàn pheâ bình vaên hoïcôû Vieät Nam ngoùt 30 naêm qua, thieát nghó ñaõñeán luùc chuùng ta caàn trieät ñeå ñoåi môùi tö duytrong vieäc xaây döïng neàn pheâ bình vaên hoïcdaân toäc maø theo chuùng toâi caàn taäp trung vaøonhöõng vaán ñeà sau:Thöù nhaát, Nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc lieân

quan neân daønh öu tieân cho vieäc taäp hôïp, toåchöùc caùc nhaø khoa hoïc dòch vaø giôùi thieäu moätcaùch coù heä thoáng nhöõng coâng trình lyù thuyeátvaên hoïc cuûa theá giôùi, nhaát laø caùc lyù thuyeáthieän ñaïi. Söï tieáp nhaän thieáu tính heä thoángtheo chuùng toâi laø moät nguyeân nhaân caên baûngaây neân tình traïng thieáu nhaát quaùn cuûa heäthoáng lyù thuyeát. Dieãn bieán cuûa vieäc tieáp nhaänlyù thuyeát nöôùc ngoaøi trong tieán trình hieän ñaïihoùa lyù luaän vaên hoïc noùi chung vaø thôøi gianqua noùi rieâng cho thaáy caùc nhaø lyù luaän VieätNam chuû yeáu chæ quan taâm giôùi thieäu nhöõnggì caàn cho tröôùc maét maø ñang thieáu. Ñieàu naøydaãn ñeán vieäc caét bôùt nhöõng yeáu toá cho laøkhoâng phuø hôïp vôùi mình (nhaàm laãn laø tieáp thutinh hoa, tieáp thu coù choïn loïc). Loái tieáp nhaäntheâm, bôùt theo nhu caàu söû duïng khieán vieäctieáp thu thieáu trieät ñeå, khoâng coù traät töï ñaàucuoái. Töø ñoù daãn ñeán tình traïng dòch thuaät,giôùi thieäu vaø öùng duïng coøn nhieàu ñieåm baáthôïp lyù.Thöù hai, caàn coù thaùi ñoä khaùch quan, khoa

hoïc trong vieäc tieáp nhaän, öùng duïng lyù thuyeátpheâ bình vaên hoïc nöôùc ngoaøi. Khoâng neânñoäc toân, quaù coi troïng moät tröôøng phaùi lyù luaän- pheâ bình, xem ñoù nhö moät chuaån giaù trò ñeåñònh giaù caùc tröôøng phaùi khaùc, cuõng khoângneân phuû ñònh saïch trôn vaø coi moät tröôøngphaùi naøo ñoù laø “coù vaán ñeà”. Moãi phöông phaùppheâ bình ñeàu coù öu theá vaø giôùi haïn cuûa rieângnoù, vieäc söû duïng boä coâng cuï nhö theá naøo ñeåcoù nhöõng saûn phaåm chaát löôïng hieäu quaû,

traùch nhieäm ñaàu tieân thuoäc veà moãi ngöôøi caàmbuùt. YÙ thöùc noã löïc naâng cao taàm tö duy cuûamoãi caù nhaân keát hôïp söï taïo ñieàu kieän moätcaùch beàn vöõng cuûa Nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùcxaõ hoäi ñeå caùc nhaø khoa hoïc chuyeân taâmnghieân cöùu, pheâ bình laø chìa khoùa quan troïngnhaát giaûi quyeát baøi toaùn naâng cao chaát löôïng,hieäu quaû cuûa pheâ bình vaên hoïc hieän nay ôûnöôùc ta.Thöù ba, nhaø tröôøng (ñaëc bieät nhöõng

tröôøng ñaïi hoïc coù ñaøo taïo ngaønh Vaên, Baùochí) caàn phaùt hieän vaø coù chieán löôïc ñaøo taïoñoäi nguõ nghieân cöùu pheâ bình chuyeânnghieäp. Sinh vieân phaûi ñöôïc trang bò moätcaùch heä thoáng kieán thöùc thieát thöïc veà myõhoïc, lyù luaän vaø phöông phaùp nghieân cöùuvaên hoïc. Muoán coù ñöôïc ñieàu naøy caàn coù söïhôïp löïc cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc thaàygiaùo, coâ giaùo, söï ñaàu tö cuûa Nhaø nöôùc ñeå baétñaàu töø khaâu bieân soaïn moät heä thoáng giaùotrình, moät chöông trình hoïc vöøa khoa hoïctrong vieäc cung caáp kieán thöùc neàn taûng chongöôøi hoïc, vöøa chuù troïng khaâu thöïc haønhvieát pheâ bình vaên hoïc. Seõ khoâng theå coù neànpheâ bình phaùt trieån beàn vöõng, chaát löôïngneáu nhaân toá con ngöôøi vaø vieäc phaùt hieän, boàidöôõng, phaùt huy taøi naêng bò boû ngoû.(*)

(*) Tham luaän taïi Hoäi thaûo “Naâng cao chaát löôïng vaø hieäuquaû cuûa lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc” do Hoäi Nhaø vaên VieätNam toå chöùc taïi Tam Ñaûo ngaøy 4-5/6/2013.(1) Trong khuoân khoå cho pheùp, ôû baøi vieát naøy chuùng toâichuû yeáu ñeà caäp ñeán loaïi pheâ bình haøn laâm(2) Chaúng haïn, ngay töø giai ñoaïn giao thôøi (1975-1985),pheâ bình tieåu söû - moät phöông phaùp tröôùc ñaây voán bò laánaùt bôûi söï ñoäc toân cuûa pheâ bình xaõ hoäi hoïc ñaõ coù dòp trôûlaïi vaø khoâng giöõ nguyeân nhö thôøi kyø tröôùc. Phöông phaùppheâ bình tieåu söû thôøi ñoåi môùi quan taâm nhieàu hôn ñeánbình dieän chuû theå cuûa vaên hoïc, coi troïng caù tính, phongcaùch caù nhaân, xem saùng taùc tröôùc heát laø coâng vieäc saùngtaïo cuûa moät caù theå ngheä só, ñaëc bieät chuù yù phoái hôïp vôùinhöõng phöông phaùp khaùc nhö xaõ hoäi hoïc, vaên hoùa hoïc,thi phaùp hoaëc phaân taâm hoïc.



I. NHIEÄM VUÏ TO LÔÙNCoù theå noùi hieám coù daân toäc naøo treân traùi

ñaát naøy nhö nöôùc Vieät Nam ta ñaõ coù beà daøymaáy ngaøn naêm lòch söû döïng nöôùc vaø giöõnöôùc, quyeát taâm xaây döïng moät cuoäc soángthanh bình, no aám, theo caùch noùi cuûa oângcha ta laø “quoác thaùi, daân an”. Chính truyeànthoáng baát khuaát, ngoan cöôøng aáy ñöôïc hunñuùc trong quaù trình lòch söû ñaõ laøm naûy sinhvoâ vaøn söï tích anh huøng, coù moät khoâng haivaø nhöõng con ngöôøi gan goùc, ngoancöôøng. Baùc Hoà kính yeâu ñaõ khaúng ñònh:“Daân ta coù moät loøng noàng naøn yeâu nöôùc.Ñoù laø moät truyeàn thoáng quyù baùu cuûa ta. Töøxöa ñeán nay, moãi khi Toå quoác bò xaâm laêng,thì tinh thaàn aáy laïi soâi noåi, noù keát thaønh moätlaøn soùng voâ cuøng maïnh meõ, to lôùn, noù löôùtqua moïi söï nguy hieåm, khoù khaên, noù nhaánchìm taát caû luõ baùn nöôùc vaø luõ cöôùpnöôùc…Chuùng ta coù quyeàn töï haøo vì nhöõngtrang lòch söû veû vang thôøi ñaïi Baø Tröng, BaøTrieäu, Traàn Höng Ñaïo, Leâ Lôïi, QuangTrung, v.v.. Chuùng ta phaûi ghi nhôù coâng laocuûa caùc vò anh huøng daân toäc, vì caùc vò aáylaø tieâu bieåu cuûa moät daân toäc anh huøng” (1).Ngay töø nhöõng naêm ñaàu theá kyû 20 vaø

trong suoát cuoâc ñôøi caùch maïng cuûa mình,laõnh tuï Nguyeãn AÙi Quoác tröôùc kia, töùc Chuûtòch Hoà Chí Minh sau naøy ñaõ luoân luoân chuùyù söû duïng ñeà taøi lòch söû ñeå vieát neân nhöõngaùng vaên, thô coù söùc truyeàn caûm maïnh meõ,

nhaèm khôi daäy loøng yeâu nöôùc, nieàm tö haøodaân toäc cho toaøn daân vaø thuùc giuïc hoï haønhñoäng, daønh laïi neàn ñoäc laäp, töï do cho Toåquoác vaø xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi. Xinñôn cöû truyeän ngaén Lôøi than vaõn cuûa baøTröng Traéc cuûa Ngöôøi, vieát thaùng 6/1922.Vôùi loái vieát suùc tích, ñaäm chaát trí tueä vaømaøu saéc vaên hoïc, Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ pheâphaùn vua buø nhìn Khaûi Ñònh moät caùch thaâmthuùy. Trong moät giaác moäng, Khaûi Ñònh bòkeùo vaøo khoâng khi trang nghieâm cuûa lòchsöû ñeå chòu söï pheâ phaùn chua cay cuûa baøTröng Traéc, ngöôøi anh huøng daân toäc laãylöøng.Vôùi yù thöùc “Daân ta phaûi bieát söû ta/ Cho

töôøng goác tích nöôùc nhaø Vieät Nam” Baùcñaõ vieát raát nhieàu baøi baùo vaø vaên, thô ngôïica nhöõng taám göông oanh lieät choáng giaëcngoaïi xaâm vaø keâu goïi toaøn daân ra söùckhaùng chieán, kieán quoác, xaây döïng ñaátnöôùc.Phan Boäi Chaâu (1867-1940) cuõng laø

baäc chí só, tieàn boái caùch maïng, suïc soâi baàunhieät huyeát yeâu nöôùc. Cuï ñaõ söû duïng vaênchöông nhö moät phöông tieän saéc beùn, lôïihaïi treân haønh trình boân ba tìm ñöôøng cöùunöôùc, cöùu daân. Nhöõng aùng vaên thô “daäysoùng”, thaám ñaäm truyeàn thoáng lòch söû cuûaPhan Boäi Chaâu ñaõ trôû thaønh tieáng keøn vangleân lanh laûnh, giuïc giaõ, taäp hôïp löïc löôïngquaàn chuùng leân ñöôøng tranh ñaáu.

Veà moái quan heä giöõa hieän thöïclòch söû vaø hö caáu vaên hoïcNGUYEÃN HUY THOÂNG(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)



Roõ raøng laø trong lòch söû caän ñaïi vaø hieänñaïi cuûa Vieät Nam, Baùc Hoà, Phan Boäi Chaâucuõng nhö nhieàu nhaø caùch maïng khaùc ñaõmöôïn ñeà taøi lòch söû ñeå saùng taùc vaênchöông, nhaèm hoâ haøo quaàn chuùng neâu caotinh thaàn yeâu nöôùc, truyeàn thoáng baát khuaát,kieân cöôøng cuûa con Laïc chaùu Hoàng, quyeáttaâm ñöùng leân cöùu nöôùc vaø giöõ nöôùc.Quaû thaät laø hieän thöïc cuoäc soáng trong

suoát chieàu daøi daèng daëc cuûa lòch söû nöôùc tañaõ coù bieát bao söï kieän vaø nhöõng con ngöôøiraát möïc kieân trung, raát ñaùng ñöôïc phaûn aùnhmoät caùch chaân thaät, huøng hoàn trong caùc taùcphaåm vaên hoïc, ngheä thuaät. Noùi theo PhanBoäi Chaâu laø cha oâng ta ñaõ ñeå laïi “huõ vaøng”quyù giaù cho haäu theá. Nhieäm vuï to lôùn cuûachuùng ta laø phaûi khai thaùc trieät ñeå “huõ vaøng”aáy, ñeå goùp phaàn taïo theâm ñoäng löïc, phuïcvuï cho coâng cuoäc ñoåi môùi toaøn dieän ñaátnöôùc hieän nay. Neáu khoâng laøm troøn nhieämvuï naøy, chuùng ta seõ canh caùnh beân loøng,caûm thaáy nhö coù loãi vôùi ngöôøi xöa. Moät söûgia Phaùp ñaõ noùi chí lyù: “Lòch söû laø moätthaønh phaàn maø thieáu noù thì khoâng moät yùthöùc daân toäc naøo ñöùng vöõng ñöôïc” ((2).

II. HÖ CAÁU NHÖNG KHOÂNG ÑÖÔÏCXUYEÂN TAÏC LÒCH SÖÛ1. Coâng baèng maø noùi, nhìn vaøo söï phaùt

trieån cuûa vaên hoïc, chuùng ta thaáy coøn chöacoù nhieàu tieåu thuyeát lòch söû laøm rung ñoängloøng ngöôøi. Thöïc teá laø coù nhöõng “khoaûngtroáng”, “khoaûng môø” bò khuaát laáp trong lòchsöû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa daân toäc tamaø caùc nhaø söû hoïc laûng traùnh khoâng ñeàcaäp hoaëc ghi sô löôïc trong chính söû. Chínhôû ñieåm naøy, caùc nhaø vaên coù theå khaéc phuïcnhöõng haïn cheá noùi treân cuûa caùc söû giabaèng caùch thoâng qua hình töôïng vaên hoïcñeå taùi taïo nhöõng böùc tranh hieän thöïc lòch

söû, vôùi nhöõng nhaân vaät sinh ñoäng. Baèngcon maét bieän chöùng lòch söû, baèng tieáng noùirieâng cuûa vaên hoïc, thoâng qua taùc phaåm,nhaø vaên coù theå goùp phaàn tích cöïc trongvieäc xaây döïng phaåm chaát, nhaân caùch chocaùc theá heä ngöôøi Vieät Nam.Khi saùng taïo vaên hoïc, nhaø vaên coù quyeàn

hö caáu nhöõng con ngöôøi, söï kieän, hoaøncaûnh “ngoaøi söû” ñeå khaéc hoïa theâm chieàusaâu cuûa tính caùch nhaân vaät, döïng leân nhöõngböùc tranh xaõ hoäi coù dung löôïng hieän thöïclôùn, cuoán huùt coâng chuùng. Hö caáu laø ñaëctröng cuûa tieåu thuyeát, laø maûnh ñaát cho nhaøvaên tung taåy ngoøi buùt, thaû söùc töôûng töôïng,laøm noåi baät leân nhöõng maûnh ñôøi vaø soá phaäncon ngöôøi qua nhöõng bieán ñoäng lòch söû, cuïtheå. Ñaïi vaên haøo Nga L. Toânxtoâi cho raèng:“Nhaø vaên chæ vieát veà nhöõng caùi ñang coù vaøñaõ coù thì chöa ñuû maø coøn phaûi vieát veànhöõng caùi neân coù vaø seõ coù”. Coøn A-ri-xtoátthì baûo: “Neáu moät nhaø thô vieát truyeän lòchsöû, anh ta phaûi ñi töø caùi chæ xaûy ra moät laànñeå vieát veà caùi coù theå coù”.Nhaø vaên thoâng qua taùc phaåm vaên hoïc

ñeå noùi leân nhöõng suy nghó, ñaùnh giaù cuûamình veà nhöõng ñaëc ñieåm, truyeàn thoáng vaênhoùa, vaên minh Vieät Nam moät thôøi ñaõ quacuõng nhö veà caùc nhaân vaät lòch söû trong quaùkhöù, nhaát laø veà nhöõng söï kieän vaø con ngöôøimaø yù kieán tranh luaän coøn khaùc nhau. Tieåuthuyeát lòch söû phaûi baùm saùt hieän thöïc lòchsöû, nhaát laø nhöõng vaán ñeà theá söï cuoäc ñôøi,chöù khoâng phaûi nhaèm minh hoïa cho lòch söû.Neáu taùc phaåm vaên hoïc chæ vôùi muïc ñíchnhö vaäy thì noù seõ trôû neân khoâ khan, teû nhaït,deã gaây thaát voïng cho ngöôøi ñoïc. Nhaø vaênNguyeãn Moäng Giaùc, taùc giaû boä tieåu thuyeátnoåi tieáng Soâng Coân muøa luõ ñaõ noùi: “Toâinghó moät cuoán tieåu thuyeát lòch söû ñuùng



nghóa luoân luoân phaûi laø moät cuoán tieåuthuyeát theá söï. Baûn chaát cuûa tieåu thuyeát laøtheá söï… Theá söï laø da thòt cuûa tieåu thuyeát lòchsöû, cuõng nhö lòch söû laø xöông coát cuûa tieåuthuyeát lòch söû”.Toâi hieåu duïng yù cuûa nhaø vaên muoán nhaán

maïnh ñeán moái quan heä giöõa tieåu thuyeát lòchsöû vaø caùc vaán ñeà cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi.Nhaø vaên phaûi tìm toøi, khaùm phaù, ñaùnh giaùhieän thöïc lòch söû moät caùch khaùch quan,coâng baèng, ñeå saùng taïo ra taùc phaåm. Vaäyñaâu laø lòch söû, ñaâu laø hö caáu vaên hoïc ? Moáiquan heä giöõa hieän thöïc lòch söû vaø hö caáunhö theá naøo? Phaïm vi vaø möùc ñoä hö caáu rasao?2. Theo chuùng toâi, muoán hö caáu thaønh

coâng thì yeâu caàu ñaàu tieân ñaët ra cho ngöôøivieát laø phaûi am hieåu saâu saéc vaø coù quanñieåm nhaän thöùc, caùch nhìn ñuùng ñaén, khoahoïc veà lòch söû. Caùi taâm nhaø vaên phaûi thaätsöï trong saùng thì môùi phaân bieät ñöôïc caùithaät vaø caùi giaû, caùi cao thöôïng vaø caùi thaápheøn… ñeå xaây döïng hình töôïng vaên hoïc. Ñaïithi haøo daân toäc Nguyeãn Du ñaõ vieát: “Chöõtaâm kia môùi baèng ba chöõ taøi” laø vì theá.Chæ tính trong khoaûng hôn 50 naêm trôû laïiñaây, chuùng ta vui möøng nhaän thaáy coùkhoâng ít taùc phaåm vaên hoïc ñaëc saéc veà ñeàtaøi lòch söû ñaõ ñeå laïi nhöõng aán töôïng raát ñeïptrong taâm hoàn lôùp lôùp ñoäc giaû ñoái vôùi caùcdanh nhaân lòch söû, anh huøng lieät só vaø bieátbao ngöôøi con öu tuù cuûa ñaát nöôùc. Ñoù laøcaùc tieåu thuyeát: Laù côø theâu saùu chöõ vaøng,Soáng maõi vôùi Thuû ñoâ cuûa Nguyeãn HuyTöôûng, Tuoåi treû Hoaøng Vaên Thuï cuûa ToâHoaøi, Sao Khueâ laáp laùnh cuûa Nguyeãn ÑöùcHieàn, Buùp sen xanh cuûa Sôn Tuøng, Ngöôøithôï maùy Toân Ñöùc Thaéng cuûa Leâ Minh,Soâng Coân muøa luõ cuûa Nguyeãn Moäng Giaùc,

Hoà Quyù Ly cuûa Nguyeãn Xuaân Khaùnh,Quaän He khôûi nghóa cuûa Haø AÂn, Taùm trieàuvua Lyù vaø Baõo taùp trieàu Traàn cuûa HoaøngQuoác Haûi, v.v..Sôû dó coù ñöôïc nhöõng taùc phaåm haáp daãn

aáy chính laø vì caùc taùc giaû ñaõ coù con maét tinhñôøi, bieát caùch nhìn lòch söû ñeå chaét loïc taøilieäu, söï kieän, nhaân vaät, coäng vôùi buùt löïc coùlöûa, coù hoàn khi xaây döïng hình töôïng nhaânvaät. ÔÛ caùc taùc phaåm naøy, ngöôøi vieát khoângsa vaøo toâ hoàng hay boâi ñen hoaëc hö caáuleäch laïc, phaûn khoa hoïc, phaûn lòch söû. Caùctaùc giaû ñaõ vöõng vaøng, laøm chuû ngoøi buùt khihö caáu moät caùch hôïp lyù, loâgic veà nhöõnghoaøn caûnh, söï kieän cuõng nhö soá phaän nhaânvaät, maø vaãn trung thaønh, phuïc tuøng söï thaätlòch söû, khoâng laøm cho baûn chaát cuûa söïkieän, hieän töôïng bò meùo moù, sai leäch haúnñi. Theo chuùng toâi, hö caáu laø ñeå laøm saùngtoû, soi roïi lòch söû, laøm cho tính caùch nhaânvaät coù hoàn coát hôn, soáng ñoäng vaø phongphuù hôn, deã chinh phuïc traùi tim, khoái oùcngöôøi ñoïc. Phaïm vi, möùc ñoä hö caáu cuûanhaø vaên thaät laø to lôùn. Nhaø vaên söû duïng höcaáu vaø trí töôûng töôïng ñeå mieâu taû veà boáicaûnh lòch söû, phong tuïc, taäp quaùn, leã nghi,sinh hoaït vaên hoùa tinh thaàn, taâm lyù xaõ hoäi;veà tính caùch nhaân vaät maø chính söû ghi cheùpít hoaëc boû qua. Khi caàn thieát, taùc giaû coù theåminh oan cho nhaân vaät lòch söû, nhöng phaûiheát söùc thaän troïng veà tính hôïp lyù, chính xaùcñeå khoâng traùi vôùi söï thaät lòch söû.3. Moät yeâu caàu nöõa döùt khoaùt, baét buoäc

ngöôøi vieát tieåu thuyeát lòch söû tuaân theo laøphaûi toân troïng, trung thaønh vôùi lòch söû,khoâng ñöôïc xuyeân taïc lòch söû. Ñieàu ñoùñoøi hoûi caùc taùc giaû khoâng ñöôïc tuøy tieän,muoán noùi gì thì vieát; khen cheâ, ñaùnh giaùtheo duïng yù chuû quan sai laàm vaø ngaãu



höùng rieâng cuûa mình, nhaát laø ñoái vôùi caùc söïkieän, nhaân vaät ñaõ ñöôïc keát luaän roõ raøng.Nhaø vaên caøng coù taøi naêng thì caøng phaûitrung thaønh vôùi hieän thöïc khi xaây döïngnhaân vaät lòch söû. Ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõngdanh nhaân, thaàn töôïng ñaõ ñöôïc khaúngñònh, ñöôïc nhaân daân toân thôø, kính troïngsuoát töø bao ñôøi nay; teân tuoåi vaø söï nghieäpcuûa hoï gaén lieàn vôùi vaän meänh ñaát nöôùc vaøsoá phaän nhaân daân thì ngöôøi vieát caøng phaûilöu taâm khi khaéc hoïa nhaân vaät, chöù khoângtheå vin vaøo quyeàn ñöôïc hö caáu ñeå bòa ranhöõng tính caùch, söï kieän khoâng ñuùng söïthaät. Caàn nhôù raèng nhöõng danh nhaân khaûkính ñoù vaø nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi hoïñaõ ñi vaøo coõi vónh haèng, khoâng theå soáng laïiñeå noùi laïi veà nhöõng ñieàu maø taùc giaû vieát saileäch. Coù nhieàu vaán ñeà lòch söû maø caùc giaù tròcuûa chuùng ñaõ ñöôïc xaùc laäp chaéc chaén, oånñònh qua thöû thaùch laâu daøi cuûa thôøi gian,qua söï ñaùnh giaù coâng baèng cuûa quaànchuùng thì khoâng ai coù quyeàn ñaûo loän ñöôïc.Coù theå noùi, caùc giaù trò tröôøng cöûu naøy ñaõ trôûthaønh taøi saûn tinh thaàn quyù giaù, kyù öùc thieânglieâng cuûa caû daân toäc ta. Vì vaäy, neáu ngöôøivieát naøo nhaém maét, vieát sai söï thaät laø coù toäivôùi tieàn nhaân, vôùi xaõ hoäi vaø xuùc phaïm danhdöï daân toäc. Taát nhieân hoï phaûi chòu söï phaùnxeùt cuûa coâng chuùng vaø phaûi chòu traùchnhieäm tröôùc toøa aùn dö luaän xaõ hoäi.Cuøng moät ñeà taøi lòch söû vieát veà ngöôøi

anh huøng daân toäc Nguyeãn Hueä QuangTrung, nhöng nhaø vaên Nguyeãn Moäng Giaùcthì ñöôïc coâng chuùng noàng nhieät hoanngheânh, coøn nhaø vaên Nguyeãn Huy Thieäpthì bò ñoâng ñaûo baïn ñoïc pheâ phaùn. ÔÛ boätröôøng thieân tieåu thuyeát Soâng Coân muøa luõ,Nguyeãn Moäng Giaùc ñaõ nhieät tình ngôïi cachieán coâng laãy löøng cuûa Nguyeãn Hueä vaø

caùc töôùng só döôùi tröôùng oâng ñaõ töøng laømthay ñoåi sôn haø, “tieâu dieät ñöôïc taøn quaânnhaø Nguyeãn cuøng boïn xaâm löôïc Xieâm ôûphöông Nam, xoâ ngaõ nhaø Trònh ôû phöôngBaéc”, thoáng nhaát non soâng ñaát nöôùc roài ñaïithaéng 29 vaïn quaân Thanh xaâm löôïc. Thoângqua hoaøn caûnh vaø soá phaän eùo le cuûa giañình thaøy giaùo Hieán cuõng nhö cuûa nhieàunhaân vaät khaùc, nhaø vaên ñaõ veõ leân böùc tranhxaõ hoäi vaøo theá kyù 18 cuûa nöôùc ta raát soángñoäng, saâu saéc. Hình töôïng nhaân vaät anhhuøng Nguyeãn Hueä ñöôïc xaây döïng khaù ñaétvôùi muoân vaøn tình huoáng, söï vieäc khaùcnhau. Ñoù laø moät chaøng trai ñaát thöôïng voõTaây Sôn duõng caûm, thoâng minh trong chieánñaáu vaø chan chöùa, ñaày aép tình nghóa vôùianh em ruoät thòt, baïn beø, vôùi thaøy giaùo kínhyeâu cuûa mình. Tính caùch Nguyeãn Hueä ñöôïctheå hieän trong nhieàu moái quan heä ña chieàu,phöùc taïp, keå caû trong ñôøi thöôøng, trong tìnhyeâu nam nöõ vaø tình baïn. Taùc giaû ñaõ söûduïng raát ñaéc ñòa thuû phaùp hö caáu vaø trítöôûng töôïng ñeå döïng leân böùc tranh hieänthöïc xaõ hoäi treân bình dieän roäng lôùn, trongmoät thôøi gian khoâng ngaén, töø Trung ra Baéc,vaøo Nam, vôùi raát nhieàu nhaân vaät coù tínhcaùch, caù tính noåi baät maø khoâng heà traùi vôùisöï thaät lòch söû. OÂng taâm söï: “Veà caùc nhaânvaät lòch söû, toâi toân troïng nhöõng gì lòch söû ñaõghi veà hoï, khoâng coá yù “taùi döïng” hoï theoduïng yù cuûa mình… Toâi chæ caên cöù vaøo söûlieäu vaø dieãn giaûi caùc söû lieäu aáy theo caùchnghó cuûa toâi”. Coù leõ ñoù cuõng laø moät trongnhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán thaønh coângcuûa Nguyeãn Moäng Giaùc trong boä tieåuthuyeát aáy.Coøn tröôøng hôïp döôùi ñaây thì hoaøn toaøn

ngöôïc laïi vôùi tröôøng hôïp Nguyeãn MoängGiaùc. Chaéc nhieàu ngöôøi chuùng ta coøn nhôù,



caùch ñaây 24 naêm, baùo Vaên Ngheä soá 29+30,ngaøy 16/7/1988 ñaõ ñaêng truyeän ngaénPhaåm tieát. Chaúng bao laâu, sau khi ñaêng,truyeän ngaén naøy ñaõ bò ñoâng ñaûo coângchuùng pheâ phaùn maïnh meõ. Sai laàm lôùnnhaát cuûa taùc giaû laø xuùc phaïm hình aûnh raátñeïp cuûa vò anh huøng daân toäc Nguyeãn Hueäñöôïc nhaân daân kính troïng, quyù meán vaøobaäc nhaát cuûa nöôùc ta. Vieäc laøm naøy ñaõñoäng ñeán nhöõng tình caûm daân toäc ñaëc bieâtcuûa coâng chuùng. Vì theá maø caùc taàng lôùpnhaân daân, trong ñoù coù caùc nhaø söû hoïc, nhaøvaên ñaõ bieåu loä söï phaûn öùng chính ñaùng ñoáivôùi ngöôøi vieát laøm bieán daïng hình aûnh anhhuøng Nguyeãn Hueä.Khoâng baát bình sao ñöôïc khi ñoïc Phaåm

tieát, thaáy roõ taùc giaû ñaõ boâi nhoï QuangTrung vaø nhöõng ngöôøi anh huøng, baïn chieánñaáu cuûa oâng, ñaët ngang haøng QuangTrung vôùi vua Gia Long. Ñaõ 3 laàn trongtruyeän ngaén naøy, ngöôøi vieát goïi nhöõngtöôùng lónh taøi gioûi cuûa Taây Sôn laø “boïn”.Nhieàu baïn ñoïc ñaõ ñaët caâu hoûi: Döïa vaøonhöõng tö lieäu lòch söû naøo maø taùc giaû ñaõduøng nhöõng lôøi leõ heát söùc tuïc taèn, loã maõngvaø gaùn gheùp nhöõng tính heøn keùm, xaáu xacho Quang Trung nhö taøn aùc, haùm cuûa hoáiloä, ñam meâ saéc duïc vaø meâ tín?Taùc giaû coøn ñi xa hôn nöõa, ñaåy trí töôûng

töôïng ñeán möùc vu cho Quang Trung, vìquaù ñaém say muoán thaønh thaân vôùi ngöôøiñeïp Vinh Hoa, neân ñeán khi cheát khoâng theånaøo nhaém maét ñöôïc. Phaûi chôø ñeán khi VinhHoa laáy ngoùn tay uùt cuûa mình ñaët leân hai mímaét cuûa nhaø vua thì ngaøi môùi nhaém maét.Khoâng ai coù theå phuû nhaän coâng lao to lôùnvaø chieán coâng hieån haùch cuûa ngöôøi anhhuøng treû tuoåi Taây Sôn “aùo vaûi côø ñaøo” tronglòch söû. Cho tôùi baây giôø chöa tìm thaáy moät

taøi lieäu naøo cho pheùp chuùng ta hoaøi nghioâng coù moät ñôøi thöôøng môø aùm. Raát tieáctrong khi tranh luaän, coù moät soá ngöôøi ngoänhaän, cho raèng taùc giaû ñaõ ñoåi môùi, coù caùchnhìn nhaän lòch söû khaùc laï theo tö duy môùi.Khoâng, khoâng phaûi nhö vaäy. Ñoù laø noùi sai,noùi traùi vôùi lòch söû. Duø coù ñoåi môùi, tìm moätbuùt phaùp môùi meû theá naøo chaêng nöõa thì taùcphaåm vaên hoïc cuõng nhaát thieát khoâng ñöôïctaàm thöôøng hoùa lòch söû, bòa ñaët nhöõng ñieàuxaáu xa cho nhaân vaät lòch söû, thaäm chí ñiñeán choã phuû ñònh nhöõng giaù trò ñaõ ñöôïc xaùclaäp trong quaù khöù vaø haï beä nhöõng thaàntöôïng, danh nhaân, anh huøng töøng in saâuvaøo taâm khaûm cuûa bao theá heä ngöôøi VieätNam, töø ñôøi naøy qua ñôøi khaùc. Ñoåi môùi laøphaûi trôû veà caùi trong cuûa nguoàn maïch daântoäc, veà söï thaät khaùch quan ñeå töø ñoù môùi coùtheå caùch taân, saùng taïo taùc phaåm vaên hoïc.Töø nhöõng ví duï noùi treân, coù theå khaúng

ñònh raèng: Baát cöù moät söï ñoåi môùi saùng taïonaøo trong vaên hoïc, ngheä thuaät noùi chung,trong ñoù coù tieåu thuyeát lòch söû noùi rieâng,neáu taùc giaû naøo khoâng xuaát phaùt töø hieänthöïc lòch söû khaùch quan, töø nhöõng söï kieän,nhaân vaät ñaõ ñöôïc keát luaän roõ raøng, baátchaáp nhöõng nhaän xeùt vaø ñoøi hoûi nghieâmkhaéc, ñuùng ñaén cuûa dö luaän xaõ hoäi aét ngöôøiaáy seõ chuoác laáy nhöõng thaát baïi.

III. MAÁY KIEÁN NGHÒÑeán ñaây, moät caâu hoûi nöõa ñaët ra laø:

Muoán hö caáu saùng taïo thaønh coâng trongtieåu thuyeát lòch söû thì caàn giaûi quyeát nhöõngvaán ñeà gì?1. Theo chuùng toâi, tröôùc heát phaûi nhaán

maïnh ñeán vai troø chuû theå cuûa chính caùctaùc giaû. Nhaø vaên phaûi thöïc söï caàu thò, tìmhieåu coâng phu ñeå naém thöïc chaát caùc söïkieän, nhaân vaät lòch söû coù lieân quan ñeán taùc



phaåm cuûa mình ñang thai ngheùn. Neáukhoâng am hieåu saâu saéc veà lòch söû, phongtuïc, taäp quaùn, veà taâm lyù xaõ hoäi thì taùc giaû seõgaëp voâ vaøn khoù khaên khi baét tay vieát tieåuthuyeát lòch söû. Ngoaøi ra, ngöôøi vieát coøn phaûicoù nhaõn quan chính trò saéc saûo, ñaùnh giaùkhaùch quan, khoa hoïc veà nhöõng söï kieän,nhaân vaät. Neáu quan ñieåm, caùch nhìn cuûataùc giaû coøn lô mô hoaëc sai laàm thì khoângtheå saùng taùc thaønh coâng. Caàn uoán naén kòpthôøi xu höôùng hö caáu leäch laïc, nhaân danhñoåi môùi maø thoaùt ly hieän thöïc, xuyeân taïchieän thöïc lòch söû…2. Vaán ñeà thöù hai laø vieäc ñònh höôùng

saùng taùc ñuùng cho caùc nhaø vaên. Ñeà nghòcaùc cô quan höõu quan coá gaéng taïo ñieàukieän ñeå caùc taùc giaû ñöôïc töï do trao ñoåi veànhöõng vaán ñeà lòch söû coøn coù nhöõng yù kieánkhaùc nhau. Ban Tuyeân giaùo Trung öôngÑaûng, Hoäi ñoàng lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Trung öông, Hoäi Nhaø vaên VieätNam, Lieân hieäp caùc hoäi vaên hoïc, ngheäthuaät Vieät Nam laø nhöõng cô quan coù vai troøquan troïng trong vieäc thaûo luaän, tranh luaän,nhaèm ñi ñeán thoáng nhaát veà moät soá vaán ñeàlòch söû hoùc buùa. Ví duï: Vai troø lòch söû cuûanhaø Maïc, nhaø Nguyeãn; ñaùnh giaù coâng, toäicuûa caùc nhaân vaät nhö Phan Thanh Giaûn,Phaïm Quyønh, v.v… Neáu toå chöùc toát vieäcxem xeùt, ñaùnh giaù ñuùng caùc söï kieän, nhaânvaät lòch söû thì chaéc chaén seõ goùp phaàn ñònhhöôùng saùng taïo chính xaùc cho anh chò emvaên ngheä só.3. Moät vaán ñeà nöõa khoâng theå khoâng

nhaéc tôùi laø vieäc giaûng daïy moân lòch söûtrong nhaø tröôøng phoå thoâng vaø vieäc giaùoduïc cho toaøn daân yù thöùc tìm hieåu, hoïctaäp lòch söû daân toäc. Neáu caùc em hoïc sinhñöôïc hoïc taäp toát moân lòch söû, neáu quaûng

ñaïi quaàn chuùng ñeàu say meâ, yeâu thích lòchsöû thì ñoù laø moät thuaän lôïi ñaùng keå ñeå nhieàungöôøi thöôûng thöùc vaø ñaùnh giaù chính xaùc,thoûa ñaùng caùc taùc phaåm vaên hoïc veà ñeà taøilòch söû.

*Nhaø thô A. Bu-ta-líp cuûa xöû sôû Ña-ghe-

xtan thuoäc Lieân bang Nga ñaõ noùi: “Neáu anhbaén vaøo quaù khöù baèng phaùt suùng luïc thìtöông lai seõ baén vaøo anh baèng phaùt ñaïibaùc”. Thaät vaäy, trong boái caûnh toaøn caàuhoùa vaø hoäi nhaäp quoác teá ngaøy caøng saâu,roäng, nhaân daân ta ñaõ vaø ñang ñaåy maïnhcoâng cuoäc ñoåi môùi toaøn dieän, coâng nghieäphoùa, hieän ñaïi hoùa. Hôn luùc naøo heát, chuùngta caøng nhaän thöùc roõ taàm quan troïng cuûavaán ñeà giaùo duïc truyeàn thoáng lòch söû vaø vaánñeà saùng taïo tieåu thuyeát lòch söû, nhaèm goùpphaàn xaây döïng cuoäc soáng môùi hoâm nay,choáng laïi nhöõng aûnh höôûng cuûa vaên hoùaxaáu ñoäc ngoaïi lai, coù luùc laán löôùt, gaây haäuquaû khoâng nhoû trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûanhaân daân ta. Roõ raøng laø giöõa hieän thöïc lòchsöû vaø hö caáu trong vaên hoïc coù moái quan heäbieän chöùng chaët cheõ vôùi nhau. Nhaø vaênñöôïc töï do hö caáu vaø söû duïng caùc thuû phaùpngheä thuaät khaùc ñeå xaây döïng taùc phaåm.Nhöng duø sao caùc “kyõ sö taâm hoàn” cuõngcaàn nhôù hö caáu treân cô sôû hieän thöïc ñôøisoáng, khoâng ñöôïc traùi vôùi lòch söû. Chæ nhövaäy môùi coù theå taïo ra caùc tieåu thuyeát lòch söûñænh cao. Chuùng ta mong moûi vaø chôø ñoùnnhöõng taùc phaåm xöùng ñaùng nhö vaäy.

(1) “Hoà Chí Minh tuyeån taäp”, taäp 1, Nxb. Söï thaät, Haø Noäi,1980, tr. 484(2) Daãn theo Hoaøng Quoác Haûi trong baøi: “Traùch nhieäm vaênchöông tröôùc lòch söû”, Baùo Nhaân Daân cuoái tuaàn soá 38(1233), 16/9/2012



Trong nhieàu naêm trôû laïi ñaây, ñeà taøi veàbieån ñaûo luoân laø chuû ñeà “noùng” trongcaùc loaïi hình vaên hoïc ngheä thuaät Vieät

Nam trong ñoù coù aâm nhaïc. Vôùi ñaëc thuø cuûamình vaø vôùi tính phoå caäp cao, aâm nhaïc luoânlaø muõi nhoïn xung kích, ñaëc bieät laø ca khuùccoù söùc lan truyeàn nhanh trong ñôøi soáng vaênhoaù, tinh thaàn cuûa coäng ñoàng. Vaø chính noùñaõ taïo neân moät tuyeán ñeà taøi môùi mang tínhcaäp nhaät, thôøi söï noùng boûng so vôùi caùc ñeàtaøi khaùc trong aâm nhaïc caùch maïng VieätNam. Nhieàu baøi haùt hay, coù giaù trò ngheäthuaät cao ñöôïc coâng chuùng yeâu thích vaøluoân vang leân treân caùc phöông tieän thoâng tinñaïi chuùng, treân caùc saøn dieãn vaø caû trongsinh hoaït quaàn chuùng ôû caùc tænh, thaønh phoá,caùc ñòa phöông vaø ngoaøi bieån ñaûo.Ñaõ ñeán luùc chuùng ta caàn phaûi nhaän dieän

tuyeán ñeà taøi naøy trong söï phaùt trieån chungcuûa neàn aâm nhaïc caùch maïng Vieät Nam;Ñaùnh giaù ñuùng vò trí, vai troø, taùc duïng cuûanoù trong xu theá ñi leân, phaûn aùnh hieän thöïcvôùi tinh thaàn AÂm nhaïc laø moät vuõ khí ñaáutranh saéc beùn – moät trong nhöõng xung löïcmang tính truyeàn thoáng cuûa ca khuùc caùchmaïng Vieät Nam.Ñeà taøi veà Bieån ñaûo töø raát laâu ñaõ xuaát hieän

trong aâm nhaïc – Voán laø ñeà taøi raát deã caûm

xuùc, taïo “thi höùng” vaø “nhaïc höùng” cho caùcngheä só, nhaïc só neân ñaõ coù nhieàu taùc phaåmthaønh coâng trong tuyeán ñeà taøi naøy. Chuùng takhoâng queân baøi haùt Coân Ñaûo cuûa nhaïc só ÑoãNhuaän vieát naêm 1943 Kìa xa xa nôi CoânÑaûo, Soùng nöôùc muoân truøng... noùi leân noãinhôù ñaát lieàn cuûa caùc chieán só caùch maïng bògiam caàm nôi ñaây vôùi lôøi theà hun ñuùc chotim maùu soâi mong thuø kia traû xong môùi thoâi.20 naêm sau, nhaïc só laïi coù baøi Lôùn leân treânbieån caû cuøng vôùi quyeát taâm giöõ gìn bieån ñaûoqueâ mình. Vaø chuùng ta cuõng khoâng queântaùc giaû cuûa Tieán quaân ca (Quoác ca cuûa nöôùcCoäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam) laønhaïc só Vaên Cao laïi laø taùc giaû cuûa moät baøichính ca khaùc laø baøi Haûi Quaân Vieät Nam vieátvaøo nhöõng naêm 1945 – 1946 - OÂng laø ngöôøiKhai sinh ra Quaàn chuùng Haûi quaân. töønhöõng ngaøy ta chöa coù löïc löôïng naøy nhöanh chò em ngheä só thöôøng noùi vui vôùi nhau.Phaûi tôùi hôn 1 thaäp nieân sau thì Quaân chuûngHaûi quaân môùi coù baøi haùt chính thöùc cuûamình - Ñoù laø baøi Löôùt soùng ra khôi cuûa nhaïcsó Theá Döông. Baøi haùt ñaõ ñöôïc Boä Tö leänhHaûi quaân taëng thöôûng vaø ñöôïc haàu heát caùctheá heä caùn boä , chieán só Haûi quaân yeâu thích,thuoäc loøng vaø giôø ñaây vaãn vang leân treân caùcquaàn ñaûo coå vuõ coâng cuoäc baûo veä chuû

Nhaän dieän ñeà taøi bieån ñaûo trong AÂm nhaïccaùch maïng Vieät NamCAÙT VAÄN

(Hoäi Nhaïc só Vieät Nam)



quyeàn bieån ñaûo vaø theàm luïc ñòa cuûa Toåquoác. Thôøi kyø naøy cuõng noåi baät leân moät baøihaùt cuûa nhaïc só Thaùi Quùy Tieáng haùt treân tieàntieâu Toå quoác, baøi ca laø moät khuùc nhaïc ñaàyyeâu thöông, thô moäng ñoái vôùi bieån ñaûo queânhaø.

Böôùc vaøo ñaàu nhöõng naêm 60 cuûa theákyû tröôùc, ñeà taøi veà Bieån ñaûo ñaõ ñöôïc ñònhhình qua caùc taùc phaåm cuûa nhaïc só Huy DuBaïch long vó ñaûo queâ höông, Coù chuùng toâitreân haûi ñaûo xa xoâi, roài nhaïc só Löông NgoïcTraùc vôùi Baøi ca göûi ñaát lieàn (lôøi PhanNgaïn), nhaïc só Ñoã Nhuaän vôùi Tình ca Bieåncaû ngöôøi laàn ñaàu tieân ñöa ñöôïc khaåu hieäucuûa Haûi quaân nhaân daân vaøo baøi ca Taøu laønhaø, bieån caû laø queâ höông – Tieáp ñoù, trongnhöõng naêm thaùng choáng Myõ nhieàu baøi haùtveà ñeà taøi Bieån ñaûo lieân tuïc ñöôïc caùc nhaïcsó quan taâm saùng taùc. Nhöõng baøi haùt veà ñeàtaøi naøy ñaõ ñöôïc phoå bieán roäng raõi nhö ThaùiVaên A ñöùng ñoù cuûa Vaên An, Göûi Anhchieán só Thoâng tin treân ñaûo cuûa Hoà Baéc,Khuùc haùt ñaûo queâ höông, Nhöõng thaønh phoábeân bôø bieån caû cuûa Phaïm Ñình Saùu (thôHuy Caän)... Nhöõng taùc phaåm naøy ñaõ trôûthaønh “coät moác”, “ñieåm töïa” cho nhöõng baøihaùt môùi veà ñeà taøi naøy ra ñôøi nhö Thö rañaûo cuûa Vaên Dung, Chieàu Caùt Baø cuûa VaênLöông, Tình yeâu Caùt Baø cuûa Caùt Vaän, Neáuem ñeán thaêm ñaûo cuûa Troïng Loan, Bieångoïi cuûa Nguyeãn Kim; Bieån haùt chieàu naycuûa Hoàng Ñaêng; Sao bieån cuûa Phaïm MinhTuaán, Treân bieån queâ höông cuûa Ñöùc Minh,Tình em bieån caû cuûa Nguyeãn Ñöùc Toaønvv... Trong nhöõng naêm 80, 90 cuûa theá kyûXX ñeà taøi bieån ñaõ ñöôïc khai thaùc khaù ñaäm,nhöõng taùc phaåm vieát nhieàu khía caïnh veàbieån ñaõ xuaát hieän ngaøy moät nhieàu trong ñoù

coù nhöõng baøi tình ca vieát veà bieån, nhöõngbaøi haùt treû trung vieát veà ngaønh daàu khí, vieátveà caùc tænh, thaønh phoá ven bieån ñaûo: CaøMau, Kieân Giang - Phuù Quoác, Haï Long –Quaûng Ninh, Caùt Baø - Haûi Phoøng, NhaTrang – Khaùnh Hoaø v.v... Nhöõng baøi haùtgiôùi thieäu ôû treân chæ laø moät phaàn raát nhoûtrong soá ñoù.Rieâng veà Tröôøng Sa, Hoaøng Sa thì ñeán

cuoái nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû tröôùc nhöõngbaøi haùt veà ñeà taøi naøy môùi xuaát hieän qua cuoäcvaän ñoäng saùng taùc ca khuùc cuûa Ñaøi Tieángnoùi Vieät Nam. Laàn ñaàu tieân treân laøn soùngquoác gia, thính giaû ñöôïc nghe hai tieángHoaøng Sa, Tröôøng Sa thaân yeâu qua caùc giaiñieäu ñuû saéc maøu töø tröõ tình, laõng maïn ñeánkhoûe khoaén, maïnh meõ. Ñoù laø caùc baøi Gaànlaém Tröôøng Sa cuûa Huyønh Phöôùc Long,Quaàn ñaûo ñoàng ñoäi cuûa Hoaøng Taïo, Laønglính treân ñaûo cuûa Doaõn Nho, Tröôøng Sachieàu bieån nhôù cuûa Vuõ Troïng Töôøng, Maøuxanh Tröôøng Sa cuûa Löông Minh, Ñôïi möatreân ñaûo cuûa Nguyeãn Thònh (phoå thô TraànÑaêng Khoa) ... Moät taùc phaåm noåi baät trongthôøi kyø naøy ñoù laø baøi haùt Nôi ñaûo xa cuûaNhaïc só Theá Song. Phuùt xuaát thaàn trongnhöõng ngaøy ñi thöïc teá vôùi caùc chieán só Haûiquaân ñaõ taïo cho anh coù moät taùc phaåm ñeåñôøi, vang maõi trong traùi tim nhöõng ngöôøi yeâubieån ñaûo queâ nhaø.Raát ñaùng möøng, töø nhöõng naêm ñaàu cuûa

theá kyû naøy, ñeà taøi veà bieån ñaûo laïi noùng leânqua caùc cuoäc thi, caùc cuoäc vaän ñoäng saùngtaùc ca khuùc veà ñeà taøi treân . Ñaùng ghi nhaänlaø cuoäc thi saùng taùc ca khuùc veà bieån ñaûocuûa Hoäi Nhaïc só vaø Ban Tuyeân giaùo Trungöông phoái hôïp toå chöùc, tieáp ñoù laø cuoäc thiÑaây bieån Vieät Nam do baùo ñieän töû



VietNamNet ñöùng ra chuû trì. Nhöõng cuoäc thinaøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho haøng traêm taùc giaûchuyeân nghieäp vaø khoâng chuyeân tham gia ñeåBan Toå chöùc coù ñöôïc gaàn ngaøn taùc phaåm vôùinhieàu noäi dung phong phuù, ña daïng.Söï thaønh coâng cuûa caùc cuoäc vaän ñoäng

vaø caùc cuoäc thi naøy cho chuùng ta nhieàu taùcphaåm xuaát saéc. Ñoù laø Truï bieån cuûa Ñoã HoaøAn, Giöõa bieån Ñoâng nghe khuùc Tieán quaânca cuûa Vuõ Trung, Laù phong ba, lôøi ñoäc thoaïicuûa Ngoïc Anh, Haûi ñoäi Hoaøng Sa cuûa TraànBaéc Haûi, Lính ñaûo veà phoá cuûa Ngoïc Hoaø,Lôøi ru Tröôøng Sa cuûa Vuõ Vieät Huøng, Phuùtlaëng im treân bieån cuûa Nguyeãn Hoàng Sôn,Nôi aáy Tröôøng Sa cuûa Xuaân Nghóa, Toå quoácnhìn töø bieån cuûa Quøynh Hôïp – Nguyeãn VieätChieán, Ñieäu naéng, ñieäu gioù Tröôøng Sa cuûaÑöùc Nghóa, Ru ñaûo cuûa Leâ Tònh. Ñaëc bieäthai baøi haùt cuûa nhaïc só Vuõ Thieát, laø nhöõngñieåm saùng cuûa caùc cuoäc thi naøy. Ñoù laø baøiKhuùc traùng ca bieån vaø Lôøi soùng haùt ñeàu phoåthô cuûa Trònh Coâng LoäcKeát thuùc moät thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû

naøy, ñeà taøi Tröôøng Sa, Hoaøng Sa ñaõ saùngleân nhö moät coät moác chuû quyeàn, nhö moätngoïn haûi ñaêng tröôùc soùng gioù bieån khôi, noùgôïi môû cho caùc theá heä nhaïc só Vieät Nam vaønhöõng ngöôøi yeâu aâm nhaïc, yeâu bieån ñaûo ñitieáp, vieát tieáp, saùng taïo tieáp veà moät tuyeán ñeàtaøi luoân taïo ra nhöõng nguoàn caûm höùng voâtaän.Tieáp tuïc doøng chaûy aáy, trong caùc naêm

gaàn ñaây, Hoäi Nhaïc só ñaõ taïo nhieàu ñieàukieän ñeå anh chò em nhaïc só, Hoäi vieân cuûamình ñeán vôùi Tröôøng Sa. Chuùng ta khoângqueân nhöõng chuyeán ñi ñöôïc toå chöùc lieântuïc trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñeå caùcnhaïc só coù ñöôïc nhöõng taùc phaåm toát nhö

Vuõ Duy Cöông vôùi Phía aáy Tröôøng Sa, LeâMinh Sôn vôùi Naøy laø Bieån cuûa ta, NguyeãnVaên Hieân coù Thöông laém Tröôøng Sa... vaøthaùng 5 vöøa qua caùc nhaïc só Caùt Vaän,Nguyeãn Cöôøng, Quyønh Hôïp, Giaùng Soncuøng caùc nhaïc só treû Traàn Ngoïc Laâm(Nhaø Vaên hoaù Haûi quaân), Nguyeãn VieätHuøng (VTV3) ñaõ coù maët taïi Tröôøng Sa.Chuyeán ñi thöïc teá qua 10 ñaûo chìm vaøñaûo noåi nhö Nam Yeát, Ñaù Laùt,Tröôøng SaÑoâng, Tröôøng Sa Lôùn... ñaõ ñeå laïi nhöõngaán töôïng maïnh cho caùc nhaïc só. Hôn 10ngaøy leânh ñeânh treân bieån vaø giao löu vôùicaùn boä, chieán só nôi ñaây caùc anh ñaõ coùnhöõng saùng taùc kòp thôøi nhö nhaïc sóNguyeãn Cöôøng vôùi Troáng quaân lính ñaûo,Soùng xoâ Tröôøng Sa, nhaïc só Caùt Vaän vôùiMô thanh bình soùng bieån Vieät Nam, Nghetieáng A di ñaø ôû Tröôøng Sa, Quyønh Hôïpvôùi Laøng ñaûo (phoå thô Nguyeãn Höõu Quyù),Traàn Ngoïc Laâm vôùi Haønh trình xanhTröôøng Sa, Nguyeãn Vieät Huøng vôùi Meânhmang bieån ñaûo queâ höông...Cho ñeán nay coù theå noùi, ñeà taøi Tröôøng

Sa ñaõ trôû thaønh moät tuyeán ñeà taøi ñònhhình, coù söùc haáp daãn cao ñoái vôùi caùcnhaïc só. Giôø ñaây, chuùng ta mong muoán coùnhöõng taùc phaåm lôùn, beà theá, hoaønh traùngtöông xöùng vôùi vò trí cuûa Bieån ñaûo VieätNam trong thôøi kyø naøy, goùp moät tieáng noùivaøo vieäc baûo veä chuû quyeàn bieån ñaûo vaøtheàm luïc ñòa cuûa chuùng ta, Vaø nhö vaäy,trong söï phaùt trieån cuûa aâm nhaïc Vieät Namñöông ñaïi, chuùng ta töï haøo coù moät tuyeánñeà taøi môùi veà bieån ñaûo laøm cho aâm nhaïccaùch maïng cuûa chuùng ta theâm ña daïng,phong phuù trong cuoäc haønh trình cuønglòch söû nöôùc nhaø. �



DUY PHI(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

Uoáng röôïu men laùôû Taây Yeân Töû

Ngöôøi Dao baûn Maäu löng maâyTruyeàn raèng, con gaùi xöù naøy tieán vuaÑôøi nay, ngöôøi ñeïp hôn xöa

Ñeå bao khaùch ñeán, ngaån ngô chuoác veà.

Hoàn toâi toùc baïc ñaõ cheCheùn men töøng möôïn cho nhoeø nhôù queânÑöôøng thô laõng ñaõng maøu Thieàn

Töïa caây hoang laãn tuoåi teân giöõa röøng

Ai hay men laù Ñoàng ThoângChaïm tay chaïm maét maø ñong boài hoàiKhuya röøng gioù loäng quaù thoâi

Em nhö cung nöõ maø toâi... oâng hoaøng.

Xa Taây Yeân Töû ñaïi ngaønNhôù sao cheùn ñöôïm phong lan cuoái trôøi...

TRÒNH KIM HIEÀN(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)

Khuoân Thaàn

Tieác ai chöa ñeán Khuoân Thaàn

Ñaûo nhoâ vuù ngoïc xanh ngaàn boùng thoâng

Coù caàu nhí nhaûnh ñuoâi coâng

Ngöôøi ñi vaøo naéng maø khoâng naéng ngöôøi

Coù maây kóu kòt ngang ñoài

Gioù nhö thöùc nguû ñöùng ngoài baõi xa

Taøu vaøo laïi tieãn taøu ra

Daäp dìu quan hoï, löôït laø soong hao

Keå gì phoá roäng laàu cao

Loái röøng seõ chæ mình bao beáp nhaø

Bao giôø möa ngaäp thaùng ba

Möa traøn thaùng baûy ñeå maø ….meânh moâng

Nöôùc leân nöôùc xuoáng maëc loøng

Khuoân Thaàn vaãn ñeïp vaãn trong kòp thì .

S AÙNG TAÙC CUÛA HOÄI VIEÂN CHI HOÄI VHNT CAÙC DTTS VIEÄT NAM TÆNH BAÉC GIANG

LTS: Chi hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam tænh Baéc Giang thaønhlaäp naêm 2002, ñeán nay Chi hoäi coù 14 hoäi vieân thuoäc caùc ngaønh: vaên hoïc, myõ thuaät, aâmnhaïc, nghieân cöùu - pheâ bình.

Taây Yeân Töû laà taäp saùng taùc choïn loïc cuûa Chi hoäi ñöôïc xuaát baûn nhaân kyû nieäm 10 naêmngaøy thaønh laäp Chi hoäi, chaøo möøng Ñaïi hoäi Hoäi VHNT caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam laànthöù V vaø tieán tôùi Ñaïi hoäi Chi hoäi laàn thöù 3 seõ hoïp vaøo thôøi gian tôùi.Traân troïng giôùi thieäu vôùi baïn ñoïc taùc phaåm cuûa 14 hoäi vieân Chi hoäi, chuû yeáu ruùt töø taäp

saùch Taây Yeân Töû noùi treân.DÑVNVN


CHU NGOÏC PHAN(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)

Khoâng bieát töï bao giôøKhoâng bieát töï bao giôøCaây lim giaø ñoå xuoángCaây khaùo giaø cheát khoâNhaø em ñaõ ñeo goâng treân coåPhaûi mang caùi tieáng ma gaø!

Laøng baûn thöông nhöng vaãn xaAnh yeâu em maø khoâng daùm ñeánTraêng raèm khoâng treo vöôøn emChæ traêng khuyeát veà beân baäc cöûaToùc em thôm nhö chuøm hoa queáBaây giôø sôïi heùo, sôïi buoàn...

Vaãn coù ai aùc buïng aùc moàmKeå con ma gaø nhaø em döõ laém...

Anh töø baûn laøng xaLoøng coù toát nhö caây lim, caây khaùoCoù laøm ñöôïc coät nhaø tình yeâu ?Ñeå em saém giöôøng mua chieáuSaém caùi voø to ñöïng röôïuÑoùn traêng raèm veà ôû chung...

TRAÀN HOÀNG MINH(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)

Moät khuùc traàmRöøng coù coøn nguyeân veïn

buoåi chieàu khoâng?Ñeå em ñöôïc boán muøa hoa nôû!

Cha meïChoïn thaøng ngaøy mong nhôù

Nôitieáng chim

con suoáibeân bôø

Vaø…moãi toái

baày ong laøm maät

Toâikhuùc traàm

möa naéngthuôû meï ru.

SAÙNG TAÙC CUÛA HOÄI VIEÂN CHI HOÄI VHNT CAÙC DTTS VIEÄT NAM TÆNH BAÉC GIANG

Chi hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Namtænh Baéc Giang hoïp Hoäi nghò toångkeát saùng taùc vaên ngheä taïi huyeänLuïc Ngaïn, tænh Baéc Giang


THIEÂN TINHTruyeän ngaén

ÑAËNG TIEÁN HUY

Deã chöøng, hai ba möôi naêm nay baïnbeø cuøng xoùm Soûi nôi khæ ho coø gaùy,mieät ñoài Trung du ít ai nhaéc nhôù veà

haén. Haén ôû gaàn nhaø toâi. Hai thaèng chôi vôùinhau cuõng khaù thaân, toái löûa taét ñeøn coùnhau, ngaàm “ganh ñua” hoïc haønh vaø coùchung moät sôû thích, chí höôùng laø: ñoïc saùch,quyeát taâm hoïc ñeán cuøng. Laïi cuõng coù vôùinhau nhöõng kyû nieäm ñeå ñôøi laø meâ ñi soi eáchban ñeâm vaø sau nhöõng traän möa raøo ñaàuheø ñi voà caù roâ raïch ngöôïc hay ñi uùp caùñoàng ñeû. Phaàn nhieàu baïn beø trang löùatrong xoùm, gaùi thì heát lôùp boán ñaõ boû hoïc ôûnhaø laøm ruoäng, taáp teånh laáy choàng, sinhcon ñeû caùi. Coù ñöùa ngoaøi boán möôi, chaùunoäi chaùu ngoaïi ñaõ roàng raén chaät saân. Traithì coá laáy caùi baèng lôùp baûy. ÔÛ nhaø cuõng coùvai veá, choã ngoài cao trong chieáu hôïp taùc xaõ,goùc chieáu ngoaøi ñình, hay goùc chieáu trongchính quyeàn thoân, xaõ. Ngaøy aáy vaên hoaù heátlôùp baûy laø gheâ laém roài. Chöõ nghóa nhaátvuøng Trung du naøy. Haõnh dieän ra pheát. Ñiñeán ñaâu con gaùi bu nhö ruoài, baùm nhö ñæa.Tha hoà keùn choïn vôï.Toâi vôùi haén khoâng maøng taét ngang taét

ngöûa. Nhaø kinh teá neo ñôn cuõng ñoäng vieânnhau coá maø vöôït qua. Theá laø hai thaèng cöùvuït tieán heát caáp ba. Toâi thi vaøo ñaïi hoïc. Haéntoû ra nhuït chí, chuøn laïi vaø lí söï cuøn: “Ñôøingöôøi ta coù ba baûy ñöôøng tieán, thoâi maøytieán ñöôïc cöù tieán. Tao möøng. Taïm döøng, reõngang roài tao seõ tieán theo maøy sau. Hoaøn

caûnh nhaø tao maøy thaáy ñaáy…”. Ngaøy toâi thiñoã vaøo ñaïi hoïc, nhaäp tröôøng, thì haén cuõngnhaän quyeát ñònh boå nhieäm laøm thaày giaùocaáp hai, ñi boài döôõng nghieäp vuï sö phaïmba thaùng.Hai naêm sau, toâi toát nghieäp ñaïi hoïc ra

tröôøng coâng taùc. Ngaøy aáy, chæ moät vaøitröôøng ñaïi hoïc ñaøo taïo ba, boán naêm. Söphaïm chæ hai naêm. Sau khoùa toâi hoïc ba,boán khoaù môùi naâng leân ñaøo taïo ba hoaëcboán naêm. Boä Giaùo duïc phaân coâng toâi leânmieàn nuùi theo tinh thaàn xung phong tìnhnguyeän. Chieán tranh hai mieàn Nam Baéccaøng ngaøy caøng aùc lieät. Hoâm gaëp nhau chiatay, haén noùi nhö taâm söï: “Theá laø, tao ñaõ coùthaâm nieân hai naêm. Maøy lính môùi toø te vaøongheà. Cuøng goõ ñaàu treû. Leân mieàn nuùi chaéccuõng raát cöïc. Nhöng may, coù theå traùnhñöôïc hoøn teân muõi ñaïn. Tao löông ba coïc bañoàng deø xeûn cuõng giuùp ñöôïc thaày bu taochöõa khoûi beänh taät. Gia caûnh ñôõ khoán khoùhôn. Cuoái naêm coù leõ tao phaûi laáy vôï. Nhaøneo ñôn. Caùc cuï ñaõ giaø, giuïc giaõ gheâ laém”.Boãng haén cöôøi phaù leân soøng soïc nhö rítthuoác laøo, maø raèng: “Ñôøi, keå cuõng nöïc cöôøi.Töôûng maøy leo cao, hoaù ra cuõng chaû hôn gìtao. Gì thì gì, maøy cuõng chæ 10 + 2, coøn taonhöõng… 10 + 3 cô maø…” …Ñeán baây giôø ñaõmaáy chuïc naêm roài maø trong toâi vaãn aâmvang caùi gioïng noùi töng töûng, ñieäu cöôøi kheânoàng cuûa haén. Vaø neùt maët gaân guoác, goùccaïnh, caùi mieäng meùo xeäch chaúng ra töôi,



chaúng ra heùo, teáu taùo kia nöõa.Nhöõng ngaøy thaùng ñaàu môùi xa, hai

chuùng toâi coøn haêng haùi thö töø cho nhau.Roài thöa daàn. Baüng ñi. Laù thö cuoái cuønghaén göûi cho toâi voûn veïn maáy chuïc doøng.Chöõ nghóa xieâu veïo, xeäch xoaïc, doøng leândoøng xuoáng: “… Thaày bu tao maát roài! Veà vôùicaùc cuï toå tieân roài! Hoâm môùi ñaây, chuùng thaûbom vaøo tröôøng hoïc gieát haïi nhieàu thaày vaøtroø voâ toäi thaûm laém. Vôï con tao cuõng bò traänaáy. Ñau xoùt quaù maøy ôi!… Neáu khoâng ratraän tao khoâng chòu noåi ñaâu. Chaøo maøy.Thaèng baïn baát haïnh xoùm Ñoài Soûi cuûamaøy”. Theá laø haén laën taêm töø ñaáy – thaùng 10naêm 1970.Thænh thoaûng toâi coù veà queâ - xoùm Soûi,

nhöng haén vaãn maát daïng. Coâ em uùt ôû troângcoi cô ngôi nhaø cöûa vöôøn töôïc boá meï ñeå laïi,chôø haén veà. Vôï choàng coâ ñeàu laø giaùo vieântieåu hoïc tröôøng xaõ, ñaõ coù hai con, moät traimoät gaùi ñaàu loøng. Coâ ñon ñaû baûo: “Anh emvaãn coøn soáng. ÔÛ mieát maõi Taây Nguyeân xa

laém. Chaúng thö töø gì, chæ nhaén tin ra seõ veàthaêm nhaø nay mai. Theá maø ñaõ möôi naêm coùleû, naøo ñaõ thaáy maët. Anh em chuùng emmong laém.”. Bieát tin haén vaãn coøn, khoângchoùng thì chaày seõ coù ngaøy gaëp nhau thoâi.Coâng vieäc, thôøi gian cuoán ñi ñeán maáy naêmsau, nhaân dòp ñi döï Traïi saùng taùc ôû Ñaø Laït,hoâm giao löu vôùi Hoäi nhaø vaên, nhaø baùotrong aáy, tình côø gaëp haén ñeán döï. Ngöôøingôïm cao leâu ñeâu, da thòt saên chaéc maøuñoàng ñieáu. Neáu khoâng coù ñoâi maét vaø khoeùmieäng cöôøi cöôøi, khuoân maët gaân guoác, goùccaïnh, caùi muõi quaï khoaèm vaãn nhö xöa thìtoâi khoâng nhaän ra haén. Giôø giaûi lao, haénñeán thuïi vaøo maïng söôøn toâi ñau ñieáng,mieäng hæ haû: “Tao bieát toûng maøy vaøo ñaâymaáy hoâm roài, neân phuïc ôû nhaø chôø. Chöùkhoâng, tao ñaõ tung hoaønh soâng nöôùc ñoàngbaèng luïc tænh Nam Boä roài. Tao vôùi maøy quaûcoù duyeân, heát goõ ñaàu treû, chuyeån sang vaênchöông. Tao ñoïc maøy nhieàu. Khaù laém. Laïilaøm laõnh ñaïo Hoäi nöõa, oaùch thaät”. Toâi chöa

Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG



kòp hoûi haén ñieàu gì, ñieän thoaïi di ñoäng trongtuùi haén noåi nhaïc, haén xin pheùp nghe, roàiquay laïi baét tay toâi, khaån khoaûn: “Xin loãi,Tao phaûi ñi ngay coù vieäc caàn. Toái gaëp laïinhau nheù.”. Haén boùp maïnh tay toâi, voäi vaõbieán. Ñeå maëc toâi trô khaác. Toâi chæ bieát laécñaàu, thaàm traùch: “Maøy teä thaät… ñaõ laâu môùigaëp maø…”.

Ñeâm aáy hai thaèng haøn huyeân. Haén doácbaàu taâm söï: “Sau bieán coá doàn daäp nhöõngtöôûng khoâng truï vöõng noåi, tao vuït ñöùng leânruõ saïch, ra traän, mang trong loøng thuø haänquyeát chieán ñaáu traû thuø. Xoâng pha chieánñaáu heát chieán tröôøng Taây Nguyeân, mieànTrung, ñeán caùc maët traän aùc lieät cöïc Namcho ñeán chieán dòch Hoà Chí Minh ñaïi thaéng30 thaùng 4 naêm 1975, cuõng laï tao khoâng heàdính ñaïn, chæ vaøi laàn soát reùt, maáy laàn bomvuøi. Chaúng heà haán gì. Laém luùc tao nghó haylaø do boá meï vôï con tao phuø hoä, che chôû.Roài laïi lieân mieân maáy naêm chieán tranh bieângiôùi Taây Nam cuõng chaúng dính hoøn teân muõiñaïn naøo. Yeân oån môùi xin ñi hoïc ñaïi hoïcToång hôïp vaên Saøi Goøn. Toát nghieäp, chuyeånsang laøm baùo, vieát vaên. Ñôøi, keå cuõng laï,maøy thaáy khoâng?”. Toâi hoûi: “Maøy queân luõchuùng tao vôùi caùi xoùm khæ ho coø gaùy, ñaù soûitrung du hay sao maø bieät taêm, maát daïngtheá?”. Haén buøi nguøi: “Ai queân ñöôïc queâhöông vaø nhöõng thaèng baïn noái khoá hôû maøy.Nhaát laø maøy. Nhöng veà ñaáy laïi gôïi laïi noãiñau xöa, tao sôï khoâng chòu noåi. Seõ coù ngaøytao phaûi veà.”. “Theá, ñaõ laøm laïi,… gia caûnhmaøy trong naøy ra sao?” Toâi caàm chöøngthaêm doø hoûi haén. Vaãn caùi gioïng töng töûng,veû tænh bô: “Ñaõ theá, tao khoâng daáu gì maøy.Vaãn phoøng khoâng, ñôn chieác. Coù nhieàu emthöông tao laém, nhöng tao khoâng theå.

Ngöôøi ngôïm tao, maøy troâng bieát ñaáy. Tuykhoâng dính hoøn teân muõi ñaïn, nhöng dínhñioâxin, caùi chaát ñoäc da cam quaùi quyû aáy.Hoaø bình ñaõ bao nhieâu naêm roài, nhöngtrong maùu tim tao, luïc phuû nguõ taïng tao,trong nghò löïc vaø yù chí tao töøng ngaøy töønggiôø vaãn chieán tranh lieân mieân giaønh giaät laáysöï soáng. Maøy baûo laáy vôï, noãi baát haïnhkhoâng nhöõng khoâng ñem laïi haïnh phuùc chongöôøi ta, maø coøn ñem ñeán noãi ñau kinhhoaøng nöõa… tao khoâng nhaãn taâm. Thaènggiaëc noù thaâm ñoäc taøn aùc theá ñaáy, muoán huyûdieät chuùng ta ñeán maáy ñôøi sau…”. Toâi buøinguøi, cuõng chæ keå sô qua veà toâi, sôï haénbuoàn. Nhöng toâi caûm thaáy haén raát hieåu toâi,neân cuõng chaû hoûi han caên vaën gì theâm.Ñeâm Ñaø Laït se laïnh. Gioù rít röøng thoâng vaätvaõ, traên trôû, soâi reùo trong loøng. Toâi chôït nhôùcaâu thô cuûa Nguyeãn Coâng Tröù… “Laøm caâythoâng ñöùng giöõa trôøi maø reo…”. Boãng höônghoa ngaøo ngaït traøn ngaäp caên phoøng.Höông thôm laï laém, nhö ñöôïc toång hôïp cuûabao nhieâu loaïi hoa ôû xöù sôû naøy. Moãi tinhhöông aáy thaåm thaáu vaøo töøng nôron thaànkinh, töøng teá baøo ta, khôi gôïi trong ta nhöõngmaøu saéc lung linh röïc rôõ, naåy sinh trong tanhöõng khaùt voïng, caûm xuùc ñaëc bieät. Vaøchuùng toâi im laëng ñeå taän höôûng nhöõnghöông hoa tinh khieát kia. Cho ñöôïc khoaûlaáp ñi nhöõng noãi nhoïc nhaèn, ñau thöông,vui buoàn trong chaëng ñöôøng ñaõ qua moãithaèng neám traûi. Cöù theá cho ñeán taûng saùng.Haén baät daäy ra veà. Tröôùc khi ñi, haén laáytrong tuùi xaùch maáy cuoán saùch cuûa haén môùixuaát baûn, ñeå treân baøn taëng toâi.Thieân Tinh? Hoaù ra buùt danh cuûa haén.

Toâi ñaõ töøng ñoïc nhieàu thieân buùt kyù saéc saûo,xoâng xaùo vaø ñoäc ñaùo cuûa Thieân Tinh.Nhöõng truyeän ngaén Thieân Tinh vieát giaøu



chaát nhaân vaên, phaûn aùnh ña daïng cuoäcsoáng vaø vôùi moät loái vieát raát rieâng, toâi thaàmthaùn phuïc ñaõ laâu. Coù nhöõng trang vieát aùmaûnh toâi, ñöa toâi veà vôùi nhöõng kyû nieämthieâng lieâng thuôû chaên traâu, ñi hoïc nôi vuøngqueâ xoùm nuùi khæ ho coø gaùy. Nhöõng göôngmaët baøn beø hieän veà roõ moàn moät. Daùng veû,tính caùch, lôøi aên tieáng noùi, nuï cöôøi, aùnh maétmoãi ñöùa doäi veà soâi ñoäng trong kyù öùc toâi.Ñaëc bieät hình aûnh haén loàng loäng laém luùcchoaùn heát nhöõng ñöùa khaùc. Sao haén laïi ñaëtbuùt danh laø Thieân Tinh? Nghóa laø sao ñaây?Chaéc chaén gaén vôùi moät kyû nieäm gì? Hoaëcngaàm yù nung naáu moät yù töôûng gì? Phaûi baéthaén giaûi maõ thoâi.Möôøi laêm ngaøy troâi qua nhanh. Hoâm

toång keát Traïi saùng taùc haén cuõng khoâng veàñöôïc. Ñieän cho toâi: “Tao nhôù, nhöng khoângveà ñöôïc. Hieän ñang ôû Phuù Quoác, hoøn ñaûoñeïp meâ hoàn. Thoâi chia tay, chuùc maøy thaønhñaït. Heïn gaëp nhau treân baùo chí, taâm tìnhbaèng taùc phaåm vaên chöông vaäy. Chôø ñoïcbaøi kyù vieát veà hoøn ñaûo ngoïc cuûa tao”. Theálaø, haén soáng ôû ñaâu, nhaø cöûa to, nhoû, ngangdoïc theá naøo ñaønh vaãn muø tòt. Hoaù ra cuoäcñôøi haén laïi bí hieåm mòt môø maõi sao? Phaûichaêng Thieân Tinh laø vaäy? Toâi vaãn thöôøngxuyeân ñöôïc ñoïc truyeän ngaén vaø kyù cuûa haénôû baùo Vaên ngheä, Vaên ngheä Quaân ñoäi, Tieànphong… Haén vieát caøng ngaøy caøng hay.Nhöng trong moãi taùc phaåm ñeàu aån chöùasaâu thaúm moät noãi nieàm raát laï, raát khoù phaântích raïch roøi. Haén vaãn vieát ñeàu, vaãn xoângxaùo, ngoøi buùt vaãn nhö löôõi dao saéc, laïnhluøng laùch vaøo töøng ngoùc ngaùch, hieän thöïccuoäc soáng maø phanh phui, giaõi baøy. Coù moätnhaø pheâ bình vaên hoïc ñaõ vieát veà haén: “Vaênchöông Thieân Tinh vöøa raát laïnh, laïi raátnoùng. Vöøa thaêm thaúm buoàn, laïi choùt voùt

vui. Vöøa tænh taùo ñeán deã sôï, laïi mô hoà, môøaûo, hö voâ… Töông hai thaùi cöïc ñoái choïinhau nhö nöôùc vôùi löûa, nhö thöïc vaø mô,nhöõng nhuyeãn laïi thaønh moät phong caùchñoäc ñaùo Thieân Tinh…!…”.Hai naêm sau, toâi laïi coù dòp vaøo Ñaø Laït,

hoûi anh baïn vaên veà haén, anh laéc ñaàu quaàyquaäy: “Trôøi, anh hai soáng kyø quaù ta. Thoaéthieän, thoaùt bieán. AÛnh soáng ñoäc thaân. Coù caùigì cuõng cho baïn, cho ngöôøi thaát cô lôõ vaän.Chaû giöõ cho mình caùi gì. AÛnh bieán maát deãchöøng hôn moät naêm nay. Sau vuï tai tieángchaúng roõ thöïc hö theá naøo?”. “Tai tieáng?Haén bò tai tieáng? Tai tieáng gì cô chöù? Toâibieát, ñôøi haén chæ coù vaên chöông chöù coù gìnöõa ñaâu maø so ño. vun veùn ñeå thaønh taitieáng?”. Anh baïn vaên keå tieáp: “Nghe ñaâuaûnh haønh ngheà töôùng soá, boùi toaùn gì ñoù, laïicaû chöõa beänh baèng nhaân ñieän. Moïi ngöôøibaûo, trong ngöôøi aûnh coù doøng ñieän laï, chæcaàn duøng tay “luaân xa” vaøo choã ñau laø beänhkhoûi lieàn. Nhieàu ngöôøi tin keùo ñeán nhaø aûnhchöõa beänh, xem boùi ñoâng nhö hoäi. Roàicuõng töø ñaáy phao tin “AÛnh lôïi duïng haønhngheà quaáy roái tình duïc caùc coâ gaùi treû, caùcbaø naï doøng”. AÛnh soáng ñoäc thaân maø. Roài,ñôn kieän göûi tuøm lum veà thöôøng tröïc HoäiVaên ngheä. Caû caù nhaân, taäp theå bò aûnh vieátbaøi phanh phui tieâu cöïc, tham nhuõng cuõngxaáp voâ nhö theå ñöôïc dòp bu vaøo ñaùnh hoäi:Thöïc hö chöa ngaõ nguõ ra sao, aûnh ñaõ bieánmaát töø bao giôø…”.Toâi bieát tính haén töø beù. Haén laïi vaøo sinh

ra töû suoát cuoäc chieán tranh. Nhaân caùch moätngöôøi caàm buùt xoâng xaùo, taøi naêng laø theá,laøm gì boãng döng laïi ñoå ñoán nhö theá ñöôïc.Toâi tin haén. Chaúng qua ñaây chæ laø tai naïnngheà nghieäp, raép ranh cuûa keû ñôùn heøn naøotruø daäp, haõm haïi haén maø thoâi. Chaéc laø nhaân



vieäc naøy haén veà queâ. Sau ñôït coâng taùc, toâiveà queâ tìm haén seõ roõ caû thoâi.Veà queâ, toâi xoäc vaøo nhaø haén ngay. Chæ

coù coâ em gaùi uùt haén ra ñoùn, môøi vaøo nhaø,nöûa khoùc nöûa meáu, keå:“Ñuøng moät caùi, anh em luø luø veà nhaø.

Khoâng thö töø nhaén nhe tröôùc. Caû nhaø. Caûhoï haøng, baø con laøng xoùm möøng. Nhöõngngaøy anh ôû nhaø luùc naøo cuõng khaùch khöùañaày nhaø. Baïn beø thôøi caùc anh hay tin keùoveà chôi ñoâng vui laém. Anh em vaø moïi ngöôøinhaéc ñeán anh luoân. Vôï choàng em ñaõ xaùcñònh, truø lieäu töø laâu. Höông hoaû nhaø em ñaâylaø thaày bu em ñeå laïi cho anh. Anh laø contröôûng phaûi coù traùch nhieäm thôø cuùng toåtieân, oâng baø cha meï. Anh ñi vaéng, chuùngem troâng nom hoä anh. Chuùng em ñaõ taèntieän chi tieâu, tieát kieäm mua ñöôïc maûnh ñaát,anh veà laø chuùng em laøm nhaø ra ôû rieâng. Emcoù coâ baïn daïy cuøng tröôøng xinh xaén, neát naseõ laøm moái cho anh. Vôï choàng baøn ñi tínhlaïi nhöõng döï ñònh veà töông lai cho anh;chöa kòp noùi vôùi anh, anh ñaõ chuû ñoäng goïichuùng em vaøo noùi tröôùc: “Anh bieát hai embao naêm vaát vaû vì anh, laøm toát phaän söïngöôøi con hieáu thaûo. Thôø cuùng toå tieân,chaêm soùc moä phaàn thaày meï chu ñaùo. Anhlaø thaèng baát hieáu, ñöùa boû ñi. Caùc em thathöù cho anh. Tröôùc ban thôø toå tieân vaø moäthaày bu anh ñaõ chòu loãi vaø xin tha thöù roài.Anh khoâng theå ôû nhaø ñöôïc. Coøn moät nhieämvuï heä troïng cuûa thaèng baïn coát töû cuøng ñônvò tröôùc luùc hy sinh noù trao cho anh, anh ñaõnhaän lôøi. Anh cöù laàn löõa bao naêm nay, vinvaøo côù naøy côù noï maø loøng khoâng yeân. Noùcöù luoân luoân veà giuïc giaõ. Anh khoâng theåphaûn boäi lôøi höùa. Quyõ thôøi gian cuûa anh chaûcoøn laø bao. Anh phaûi gaéng söùc gaáp thöïchieän thoâi. Anh xin hai em haõy giuùp anh,

thay anh nhaän laáy phaàn höông hoaû naøy.”.Anh em laïi ra ñi töø ñaáy ñeán nay”.Deã chöøng ñaõ maáy naêm chaúng bieát soá

haén laø sao maø laän ñaän vaäy. Haén laø ngöôøiluoân giöõ chöõ tín vôùi baïn beø, hieáu thaûo vôùicha meï. Haún vieäc naøy phaûi heä troïng laémmôùi daùm boû queâ höông maø ñi. Toâi phaûi thuxeáp thôøi gian ñi tìm haén xem sao. Haén baûoquyõ thôøi gian chaû coøn laø bao, nghóa laø söùckhoeû haén xaáu laém roài. Khoâng bieát daïo naøyhaén coù coøn vieát laùch gì nöõa khoâng, laâu chaûthaáy baøi ñaêng ôû baùo naøo. Giöõa luùc nghó veàhaén nhö vaäy, toâi nhaän ñöôïc ñieän cuûa emgaùi haén: “Anh em oám naëng. Anh coù thu xeápñöôïc, mai cuøng chuùng em ñi thaêm anh aáy.”.Toâi baøng hoaøng caû ngöôøi, linh tính baùoñieàm gôû, voäi baøn giao coâng vieäc, baùo vôùigia ñình, veà queâ gaáp. Xe cô quan toâi chæchôû theâm ñöôïc boán ngöôøi: oâng chuù, baø coâruoät haén vaø vôï choàng coâ em gaùi. Laën loäimaáy traêm caây soá, xe chaïy suoát töø saùu giôøsaùng ñeán naêm giôø chieàu môùi ñeán nôi. Thì rahaén ôû baûn ngöôøi Thaùi caùch thò xaõ Sôn Lahôn hai möôi caây soá. Moät caên nhaø saønkhang trang, xung quanh laø vöôøn caây aênquaû ñeán maáy heùcta. Ngöôøi ra coång ñoùnchuùng toâi laø ngöôøi ñaøn baø Thaùi, tuoåi khoaûngtreân boán möôi. Khuoân maët buoàn, maét ñoûhoe rôùm leä, loä roõ söï lo laéng, maát nguû dothöùc ñeâm nhieàu. Chaéc chò chöa bieát xönghoâ theá naøo cho phaûi, luùng tuùng maõi môùi noùiñöôïc maáy caâu: “Xin môøi moïi ngöôøi leân nhaø.Anh aáy yeáu laém roài aï”. Chuùng toâi voäi ñeánbeân giöôøng haén. Baø coâ vaø coâ em gaùi khoùcnöùc nôû. OÂng chuù vaø toâi goïi hoaøi teân haén.Haén vaãn naèm baát ñoäng thieâm thieáp. Khuoânmaët gaày guoäc chæ coøn da boïc xöông. Suoátñeâm aáy, chuùng toâi tuùc tröïc beân giöôøng haén.Haén tænh laïi ba laàn. Laàn naøo maét cuõng môû



tröøng tröøng nhìn khaép löôït moïi ngöôøi, saécmaët raïng rôõ haân hoan. Veà saùng haén taétthôû. Haén ñi vaøo ñuùng giôø Daàn. Theo dichuùc cuûa haén, ñeå haén naèm laïi ñaát naøy, banaêm sau haõy ñem veà queâ. Gia ñình noäi,ngoaïi, baø con thoân baûn laøm ma cho haéntheo phong tuïc ôû ñaây raát chu ñaùo. Chöùngtoû haén raát coù uy tín vaø ñöôïc baø con quyùtroïng thöông yeâu.Chuùng toâi löu laïi maáy ngaøy ñeå döï cuùng

tuaàn ñaàu cho haén, môùi daàn vôõ leõ ra vì saohaén phaûi ñeán ñaây vaø nhöõng ngaøy soáng ôûñaây nhö theá naøo. Vôï haén vaøo buoàng khuaânra moät caùi hoäp bìa caùc toâng khaù to vaø naëng,daùn nieâm phong, coù ñeà ngöôøi nhaän laø toâi.Ñeå tröôùc maët toâi, chò noùi: “Anh aáy cöù öôùc aoñöôïc gaëp anh. Vaø daën ñi daën laïi baèng caùchnaøo em cuõng phaûi göûi ñeán taän tay anh caùihoäp naøy. Anh baûo coùp nhaët caû ñôøi môùi coùñöôïc ngaàn aáy. Caû caùi ñaõ in vaø caùi chöa inñöôïc. Veà nhaø, anh haõy môû ra”. Chò quaysang vôï choàng coâ em gaùi, noùi nhoû nheï,khaån khoaûn: “Anh daën chò ñöa cho coâ chuùcaùi phong bì naøy. Trong aáy laø tieàn goùp cuøngcoâ chuù söûa sang phaàn moä cho oâng, baø, boámeï vaø caên nhaø thôø toå tieân. Caùc em phaûinhaän khoâng anh buoàn, khoâng thanh thoaùtñöôïc ñaâu.”. Cuoäc baøn giao naøy coù hai conchò. Ñöùa con gaùi lôùn ñang hoïc Cao ñaúng Söphaïm tænh naêm thöù nhaát. Caäu con trai ñanghoïc Trung hoïc phoå thoâng. Ñaàu chuùng chítkhaên tang, khuoân maët raàu ró. Hoâm ñöa ñaùmchuùng khoùc raát thaûm. Ñöùa chò xin pheùp meïnoùi: “Thöa oâng, baø, baùc, coâ chuù. Boá chaùuñuùng laø choïn ñöôïc baïn toát. Chuù döôïng yeâuquyù chuùng chaùu nhö con ñeû. Chuùng chaùucoi chuù döôïng nhö cha ñeû cuûa mình. Khoângthì laøm sao meï con chaùu ñöôïc nhö ngaøynay. ÔÛ suoái vaøng chaéc laø boá chaùu vui laém”.

OÂng baø ngoaïi, baø noäi hai chaùu cuõng coù maët.OÂng noäi noùi: “Ai daø, caùi ngaøy nhaän ñöôïc thöthaèng con tröôùc ngaøy noù hy sinh baûo coù baïntoát. Nhaän nhau laø anh em cuøng chieán ñaáumoät ñôn vò, ñöùa naøo coøn soáng seõ veà chaêmsoùc caû hai beân gia ñình. Nhaän ñöôïc giaáybaùo töû thaèng con. Chôø maõi thaèng baïn noùmôùi trôû veà. Möøng laém. Noù soáng hieáu thaûo, töûteá laém, daân baûn ai cuõng quyù. Môùi ñaàu noù chænhaän laøm con nuoâi thoâi. Hai nhaø khuyeân maõinoù môùi chòu laáy con vôï naøy ñaáy. Noù laémsaùng kieán, chaêm chæ laøm aên môùi nuoâi ñöôïccon aên hoïc, coù ñöôïc cô ngôi ñaây. Daân baûntheo maõi coøn meät xaùc ñaây. Noù coøn giuùp baàycho daân baûn laøm giaøu nöõa vôù…”.Veà ñeán nhaø, toâi môû hoäp giaáy tröôùc oâng

chuù, baø coâ vaø vôï choàng coâ em gaùi. Tronghoäp coù möôi quyeån saùch cuûa haén ñaõ xuaátbaûn, toâi ñaõ ñöôïc taëng. Maáy taäp baûn thaûo vaømoät phong thö. Toâi ñoïc thö cho caû nhaønghe:“… Theá laø tao veà theá giôùi caùt buïi tröôùc

maøy. Chaéc maøy coù nghe nhöõng chuyeän taøolao cuûa tao ôû Ñaø Laït. Chaúng coù gì ñaâu. Haõytin tao. Cuoäc ñôøi tao tuy ngaén nguûi, chaúngsuoân seû laém, nhöng töï haøo ñaõ soáng nhöõngngaøy ñaùng soáng, khoâng hoå theïn bôûi ñaõsoáng hoaøi, soáng phí nhö Paven caûnh tænh.Nhöõng thöù tao ñeå laïi cho maøy, tuyø maøy ñònhlieäu. Thoâi, vónh bieät maøy, thaèng baïn taâmñaàu yù hôïp xoùm Soûi ngheøo”.Ñoïc xong thö, moïi ngöôøi ñeàu khoùc. Toâi

laëng ñi moät hoài laâu. Nhöõng cuoán saùch toâiñaët treân ban thôø, döôùi di aûnh haén. Thaép neùnnhang thaàm noùi vôùi haén xin caàm theo maáytaäp baûn thaûo, tìm caùch in cho haén.Ñôøi ngöôøi ta keå cuõng laï. Töï nhieân ñöôïc sinh

ra, lôùn leân, neám ñuû moïi thaêng traàm, buoàn, vui….Roài, thoaét caùi bieán maát maõi maõi…�



Queâ höôngsoâng Luïc nuùi Huyeàn

Nhaïc vaø lôøi : BAÙ ÑAÏTModerato- Thieát tha - Töï do

* Minh Ñöùc - Teân soâng Luïc Nam ngaøy xöa



Ñaát Caàu Voàng

Nhaïc vaø lôøi : MAÏNH THAÉNGModerato- Thieát tha - Töï do



Vöøa ñi ñöôïc vaøi böôùc, oâng Phieân boãng“aø” moät tieáng roài quay laïi:- Queân roài !- Vieäc gì theá oâng? - Toâi hoûi.- Con dao. Toâi ñaõ quen, cöù ra khoûi nhaø

laø phaûi coù noù.Laùt sau, oâng trôû laïi vôùi con dao röøng caùn

daøi.Nhìn oâng baây giôø khoâng khaùc gì moät thoå

daân: Muõ coái, giaøy vaûi, dao quaém, tay naûivaûi. Ñaõ vaøo tuoåi saùu taùm, hôn toâi vaøi batuoåi, nhöng oâng coøn treû vaø khoeû. Duø daõidaàu möa naéng nhöng da vaãn hoàng haøo saênchaéc. Toâi nhìn böôùc ñi oâng thoaên thoaét,nghe gioïng noùi sang saûng, thaàm nghó,ngöôøi nhö oâng coøn thoï laém.- OÂng ñöôïc maáy anh, chò roài?- Baûy. OÂng xem ñeû coù khieáp khoâng! Laáy

vôï töø naêm möôøi baûy tuoåi, möôøi chín tuoåi ñaõcoù con. Queâ toâi hoài aáy nhö theá chöù nhö baâygiôø phaûi mang toâi ra xöû cheùm - oâng cöôøivang.OÂng daãn toâi ngöôïc leân nuùi, men theo con

ñöôøng moøn, luoân tay phaùt nhöõng caønh caâychìa ra caûn loái ñi. Môùi chæ leo moät ñoaïn, toâiñaõ thôû doác, moà hoâi vaõ ra nhö taém. OÂng aùingaïi nhìn toâi:- Meõ oâng khoâng quen vôùi nuùi röøng. Coá ñi

ñoaïn nöõa roài nghæ.Toâi vaø oâng döøng laïi choã boùng maùt cuûa

maáy caây deû. Phía tröôùc maët toâi laø hoà roängvaø ba beà boán beân laø nuùi röøng xanh ngaét. Tít

xa xa laïi truøng ñieäp nuùi. Ngöôøi ta goïi daûi ñaátnaøy laø ñaïi ngaøn- ngaøn Baûo Ñaøi, daõy nuùi aùnngöõ moät vuøng ñoâng baéc cuûa tænh Baéc Giangcho ñoâ thaønh. Ngaøy xöa ñaây laø nôi phoøngthuû töø xa ñeå baûo veä kinh ñoâ cuûa nhieàuvöông trieàu vaø cuõng laø nôi aån naáp, laùnhloaïn cuûa nhieàu quan quaân trieàu ñình. Toâigôïi chuyeän:- Cuõng laï, oâng laïi leân ñaây. Nghe noùi nhaø

oâng ôû Baûo Ñaøi roäng laém, nhöõng hai chuïcgian ngoùi laïi bao nhieâu chaäu caây caûnh.OÂng tuûm tæm cöôøi:- Theá môùi coù chuyeän. Chaû laø theá naøy...Thì ra voán laø ngöôøi meâ caây caûnh, oâng

theo ngöôøi ta maùch ñaõ vaøo röøng Baûo Sônñeå kieám caây, hoa laï. Nhaø oâng ôû Baûo Ñaøi,giaùp vôùi Baûo Sôn. Laàn aáy, oâng kinh ngaïcnhaän ra röøng Baûo Sôn coù quaù nhieàu ñoài nuùitroáng chöù khoâng nhö ngöôøi baïn keå. OÂngkinh ngaïc cuõng phaûi. Nghe ngöôøi Baûo Sônnoùi laïi, chæ caùch ñoù vaøi naêm - töùc laø töø naêm1980 trôû veà tröôùc - röøng xaõ naøy coøn hoå,baùo, caây coái baït ngaøn, aâm u, ñi caû ngaøykhoâng bò naéng. Vaäy maø baây giôø... Chuyeänvaøo Baûo Sôn cuõng qua ñi, oâng cuõng bieátvaäy vì vaãn coøn ñang coâng taùc trong ngaønhcoâng nghieäp tænh.- Vaäy laø naêm 1996, oâng môùi vaøo ñaây? -

Toâi giuïc oâng keå tieáp khi oâng gôõ daây gì ñoùtrong buïi caây.- Haû ? Vaøo ñaây ö ? Naêm 1997 - oâng trôû

laïi choã toâi ngoài - Phaûi noùi cuï theå ñaàu cuoái

NGÖÔØI CÖÛA RÖØNGKyù

ÑOÃ NHAÄT MINH



caâu chuyeän theá naøy ...Nhöõng naêm chín möôi cuûa theá kyû tröôùc,

caây vaûi thieàu cuûa Luïc Ngaïn (xuaát xöù töø HaûiDöông) sau bao naêm uû eâ, laõng queân boãngtrôû neân saùng giaù. Vaûi thieàu Luïc Ngaïn truøngñieäp khaép ñoài baõi, vaø, laäp töùc lan roäng racaùc huyeän trung du, mieàn nuùi Baéc Giang.AÁy laø caây xoaù ñoùi giaûm ngheøo, caây trieäuphuù. Veà höu sôùm, goïi laø höu non vì giacaûnh, oâng Phieân nghó ngay tôùi ñoài nuùi troïcboû hoang hoaù ôû Ñaïi Ngaøn Baûo Sôn. Ñeánñaây, oâng môùi caûm nhaän heát xoùt xa cayñaéng cuûa röøng taøn phaù - nhaát laø khi nhieàungöôøi thôø ô vôùi röøng vaø tieáp söùc cho keû phaùröøng. Theá laø gom goùp soá tieàn cuûa gia ñình,oâng mua 4ha cuûa moät ngöôøi quen ôû BaûoSôn vôùi caùi giaù chöa ñaày 3 trieäu ñoàng.- Giôøi aï, sao reû theá ? Baùn cöù nhö cho ! -

Toâi ngaét ngang caâu chuyeän cuûa oâng.- Tieàn hoài aáy coù giaù - oâng cöï laïi - Noùi thaät

vôùi oâng, toâi cuõng mua lieàu, bò khoái ngöôøicheâ traùch, mæa mai. Giaù maø oâng, khoângchaéc ñaõ mua vì troâng quang caûnh thaûmlaém.Söï thaûm laém laø vì ñoài nuùi troïc loang loå

beân caïnh nhöõng röøng roãng vôùi caây hoangdaïi. Haøng ngaøn traâu, boø thaû roâng trongröøng. Ngöôøi ta ñoát röøng ñeå coù coû non chochuùng. Röøng deû bò ñoán saïch. Chaû laø cuûi deûcoù giaù raát cao. Ngöôøi laøng xaõ, ngöôøi töù xöùkeùo vaøo phaù röøng, phaù laáy phaù ñeå - töø caâyquyù ñeå laøm nhaø cöûa cho tôùi caây thaäp caåmlaøm cuûi. Cuõng chaû coù löïc löôïng naøo giöõ noåi.Ñaõ theá vaûi thieàu ôû ñaây suït giaù khuûng khieáp,cho maø vaãn khoâng ñaét vì chaát löôïng quaûkeùm, laïi theâm ñöôøng ñaát xa xoâi. Bôûi vaäymaáy trang traïi caïnh vöôøn oâng Phieân ñaõphaûi ngaùn ngaåm töø boû moäng öôùc, hoà hôûi

nhöôïng laïi laâm vieân cho oâng Phieân maøthaâm taâm nghi ngôø, gieãu côït keá hoaïch taùitaïo röøng cuûa ngöôøi mua. Nhôø theá, chæ trongmaáy naêm, oâng Phieân ñaõ mua laïi caùc trangtraïi ñeå baây giôø coù tôùi 100ha röøng.- Theá naøo oâng, ta ñi tieáp chöù ?OÂng phaêm phaêm ñi tröôùc, luoân mieäng

giôùi thieäu veà caùc caây laáy goã, aên quaû môùitroàng. Xa moät quaõng ôû phía tröôùc laø röøngkeo, baïch ñaøn, tieáp ñeán laø deû. ÔÛ söôøn nuùithoai thoaûi gaàn hoà laø döùa cayen. Phía treânmaáy quaû nuùi laø laùt hoa, tre Baùt Ñoä, laø xaø cöø,vaûi thieàu, xoaøi... Toâi nghe bieát vaäy, chöùthöïc tình vöøa ñi vöøa phaûi chuù yù tôùi ñöôøng vìcoù quaù nhieàu caây chaén ngang.- OÂng taøi thaät. Töø ñoài nuùi troïc thaønh

röøng, nhìn beân ngoaøi cöù ngôõ laø röøngnguyeân sinh.OÂng Phieân oang oang:- Taøi caùn gì ñaâu. Mình quyeát taâm nhöng

laïi gaëp thôøi, gaëp ngöôøi. Khoâng coù Nhaø nöôùchoã trôï, haún chaúng thaønh.OÂng baûo raèng, ngöôøi daân phaù röøng do

chuû yeáu laø ñoùi. Ñoùi thì ñaàu goái phaûi boø.Nhöõng naêm chín möôi, daân vuøng naøy tuùngthieáu quaù. Ruoäng thì caáy moät vuï maø cuõngkhoâng aên chaéc, vì troâng vaøo nöôùc trôøi. Heäthoáng thuyû lôïi khoâng coù. Ñöôøng daát xa xoâi,khoù ñi. Vaäy chæ coù vaøo röøng khai thaùc laâmsaûn ñeå kieám soáng.“Toâi nghó, troàng röøng khoù nhöng khoù hôn

caû laø baûo veä. Moät ngöôøi troàng, traêm ngöôøiphaù thì taøi thaùnh cuõng chòu. Maø giöõ maáychuïc ha ban ñaàu, nay laø traêm ha, coù maáychuïc ngöôøi giöõ cuõng khoâng xueå. Vaäy laøphaûi nhôø caû coäng ñoàng, töùc laø phaûi ñöôïcloøng daân...”Vieäc ñaàu tieân oâng laøm laø môû ñöôøng.



Tröôùc, töø baûn ngöôøi Taøy gaàn nhaát cuõngkhoâng coù ñöôøng vaøo röøng. Roài laïi phaûi coùnöôùc ñeå troàng troït. Vaäy laø oâng baùn xe maùyñeå doàn tieàn laøm ñöôøng, laøm ñaäp, toång coänghôn hai chuïc trieäu. Ñoù laø naêm 1997. Soá tieànaáy ôû thôøi ñieåm ñoù cuõng khoâng phaûi laø nhoû.Tieáp ñeán, oâng maéc ñieän töø ngoaøi vaøo nôimình ôû. Naêm 1998 coù döï aùn PAM (toå chöùccuûa Chöông trình löông thöïc theá giôùi). OÂngñöôïc tham gia do coù keá hoaïch cuï theå troàngröøng. Nhôø coù gaïo cung caáp suoát ba naêmmaø oâng nuoâi nhaân coâng. Veà tieàn coâng, oângtraû baèng cuûi. Hoài ñoù ngöôøi daân leân röøng ñoáncaây ñeå laøm cuûi, gaùnh goàng ra baùn ôû chôï.Ngöôøi laøm cho oâng ñöôïc côm aên, cuûi baùn,vaäy laø yeân taâm.Ngoài haøn huyeân vôùi oâng môùi thaáy oâng taøi

thu phuïc loøng daân. OÂng saün saøng cho baøcon trong baûn möôïn tieàn mua traâu, boø,möôïn ñoài ñeå troàng ngoâ, saén; gaàn guïi baøcon ngöôøi Taøy duø hoï ôû khaù xa - caùch ba,boán caây soá. OÂng baûo ngöôøi ñoán tæa caâyröøng boù cuûi khoâ ñeå töøng choã. Ñaùm treû leânchaët troäm caây, giôø chæ coù vieäc coõng vaùc boùcuûi saün veà nhaø. Chuùng vui veû saün saøngcuoác hoá troàng caây, töôùi troàng cho oâng. Coùhoâm muoän, oâng naáu côm cho chuùng aên.Nhöõng röøng deû taùi sinh voâ vaøn quaû. OÂngcho moïi ngöôøi ñeán thu hoaïch, khoâng laáytieàn. Vaäy neân röøng deû ñöôïc giöõ nguyeân.Roài oâng laäp ra hoäi troàng röøng trong xaõ, keáthôïp vôùi nhaø tröôøng trong vieäc baûo veä röøng.Maáy naêm laïi ñaây, vuøng naøy ñaõ coù heä thoángthuyû lôïi. Daân caáy hai vuï luùa, phaùt trieån caâymaøu. Coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc ñaõ laømdaân no aám. Baây giôø chaû coù ngöôøi naøo leânröøng ñoán cuûi vì giaù cuûi khoâng boõ coângmang veà.

“OÂng hoûi toâi coù caùch naøo ñeå troàng nhanhröøng? - OÂng Phieân töôi cöôøi, quay sang toâi- Phaûi laáy ngaén nuoâi daøi; phaûi keát hôïp caùcloaïi caây, caùc loaïi hình kinh teá. Toâi troàngkeo, baïch ñaøn nhöng ban ñaàu cuõng phaûicoù vaûi thieàu, xoaøi, mít, cam. Roài caâyHibicus. Roài nuoâi boø, deâ. Roài thaû caù...”OÂng coù ngöôøi con laøm ôû Haø Noäi ñöa veà

nhaø maáy caân haït Hibicus. Caây naøy coù hoañeå laøm röôïu vang. Ñaây laø thöù caây coøn quaùxa laï ôû vuøng ñaát naøy. Ñöôïc bieát chaéc chaéncoù nôi tieâu thuï, oâng cho nhieàu gia ñình gieohaït. Gioáng caây naøy raát haáp daãn maø chaúngphaûi chaêm soùc. Vôùi hôïp ñoàng ñaõ kyù moät nhaømaùy, oâng trôû thaønh ñaïi lyù tieâu thuï. Soá tieàn200 trieäu ñoàng thu ñöôïc oâng doàn cho nuoâiboø, deâ, lôïn röøng. Tieàn laõi, oâng ñaàu tö chocaây, cho caù. Khi eá taéc caây hoa naøy, oângchuyeån sang nuoâi troàng khaùc. Baây giôø oânglaø chuû cuûa trang traïi röøng ñoài vôùi 100 ha,trong ñoù coù 30ha deû, coøn laïi laø baït ngaøn keotai töôïng, keo lai roài ñeán laùt hoa, muoàng, tre,nhaõn, hoàng, vaûi thieàu vaø 2 ha hoà suoái. Caùchñaây hai naêm, oâng döïng moät caên nhaø saøn ñoàsoä mua töø Laïng Sôn. Toâi baûo:- Nay oâng laø tæ phuù roài. OÂng ñang ngoài

treân ñoáng vaøng ñoáng baïc, soáng troïn ñôøicuõng heát tieàn.OÂng Phieân tuûm tæm cöôøi:- Ñuùng toâi laø tæ phuù nhöng laø tæ phuù gioù,

caây coái, moâi tröôøng, tónh taâm, yeân aû. Toâi ñuûaên ñuû maëc roài. Chæ caàn rieâng löông höu, vôïchoàng toâi cuõng ñuû soáng. Toâi troàng röøng, giöõröøng cuõng laø vì muoán maõi maõi röøng chöù ñaâuchæ nhaèm kinh doanh nhaát thôøi. Coù khuröøng hieän nay cuõng laø nhôø con chaùu toâi heátsöùc uûng hoä. OÂng baûo, khoâng coù con caùi ñoåtieàn vaøo thì toâi laøm sao gaùnh vaùc noåi. Maø



cuõng khoâng coù Nhaø nöôùc giuùp söùc, toâi coùsöùc ñaâu ñeå ñeo ñuoåi nguyeän öôùc cuûa mình.- Theá ra nhaø ôû Baûo Ñaøi, oâng boû khoâng ?- Hieän giôø nhaø aáy vaãn ñoùng cöûa, nhôø

ñöùa chaùu troâng. Naêm 1997, toâi moät mìnhvaøo ñaây, döïng leàu coû ôû. Naêm sau, vôï toâi tôùi.Vaäy laø ñaõ möôøi moät naêm roài vôï choàng toâi ôûchoã naøy, vaø chaéc chaén seõ soáng heát ñôøi.Ngaøy nghæ, ngaøy Teát, con chaùu ôû thaønh phoáBaéc Giang, Haø Noäi ñeàu veà trang traïi naøy.- Lieäu coù con chaùu naøo seõ veà ñaây keá

nghieäp oâng ?- Cuõng chaû bieát nöõa. Nhöng toâi tin seõ coù

thaèng con khi veà höu gaùnh cô ñoà naøy - oângvoã maïnh vaøo caùnh tay toâi - Töø ñoài troáng nuùitroïc, nay ñaõ laø voâ vaøn röøng. Toâi laøm ñöôïcneân nhieàu ngöôøi cuõng laøm theo. Baây giôømôùi phuïc hoài ñöôïc caùi danh röøng ñaïi ngaøn.OÂng tính, theá coù söôùng khoâng ?Theo oâng, toâi ñöùng daäy, maûi mieát leo tôùi

söôøn nuùi - nôi vöøa daëm ít keo lai. Gioù aøo aïtthoåi töø khe nuùi laøm run baàn baät nhöõng taøulaù tröôùc maët. Phía tröôùc laø hoà xanh ngaét bòchaën bôûi caùi ñaäp vöøa taân taïo sau muøa luõ, laønhöõng ñoài nuùi traäp truøng xanh ngaét - xanhñeán nao loøng, vaø cheách moät beân laø caên nhaøsaøn beà theá maø duyeân daùng neùp mình beânchaân nuùi trong thaáp thoaùng raëng caây. Ñuùnglaø sôn thuûy höõu tình.- Toâi seõ bieán nôi ñaây laø khu du lòch sinh

thaùi. Seõ toân taïo ñöôøng. Seõ môû roäng hoàsuoái. Seõ coù chuøa ñaøng hoaøng. OÂng bieátkhoâng, nôi ñaây thôøi nhaø Maïc ñaõ töøng coùñaïi baûn doanh, vaø ñaõ coù chuøa. Daáu tíchñeàn, chuøa vaãn coøn ôû ngay söôøn nuùi naøy -choã laâm vieân cuûa toâi. Maø naøy...Vaãn ñöùng treân söôøn nuùi, oâng Phieân say

söa keå veà nhöõng döï ñònh tôùi, nhöõng tieàm

naêng theá maïnh cuûa vuøng ñaát ñaây. Toâi nghecaâu ñöôïc caâu chaêng vì ñang maûi meâ ngaémphong caûnh tuyeät ñeïp töø treân cao, vaø caû vìtieáng nöôùc suoái roùc raùch hö thöïc ñaâu ñaây, vìtieáng chim hoùt ríu ran boán beà khaép söôøn nuùi.Phaûi roõ laâu, toâi môùi böøng tænh ñeå cuøng

oâng Phieân ñi xuoáng... �

Veà Haø Noäi khoâng tieàn mua saùchRa chôï Thaønh Coâng ñoïc trong maét

ngöôøi giaøNgöôøi ta baûo saùch nhieàu nhöng

coøn hieámNgöôøi xöa thöôøng neo giöõ trong toâi

Nhöõng ngöôøi giaø ñi boä doïc haønh langVít ngoïn naéng naâng böôùc chaân

chaäm raõiHoï ñoïc gì, hoï xem gìBuoåi saùngMaø nhìn ai aùnh maét cuõng ña mang?

Nhöõng ngöôøi giaø toâi ñaõ gaëp roài quenHoï thaân maät nhö voán töøng thaân maätLôøi noùi ngoït nhö traêng raèm, coå tíchGiöõa ñôøi thöôøng cuoäc soáng ñua chenÔÛ ñaáy toâi nhaän ra nhöõng ngöôøi giaø

ñi qua chieán tranhHoï soáng...

NOÂNG THÒ HÖNG(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)

Nhöõng ngöôøi giaøñi qua chieán tranh



Toâi laø con meøo lai caùo.Baûn lyù lòch töï khai ñaãm nöôùc maét naøy keå

veà moái tình cay nghieät cuûa moät baø meïmeøo. Ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø caâu chuyeänveà nguoàn goác lai caùo cuûa chính toâi.Caâu chuyeän baét ñaàu töø loøng toát cuûa moät

ngöôøi phuï nöõ xinh ñeïp, giaøu sang vaø toátbuïng teân laø Tuyeát Lan. Baø Tuyeát Lan sinhra ôû moät xoùm ngheøo beân bôø soâng Luïc. Hoàinhoû, baø coù teân: Cuùn Miu. Caùi teân coù nghóalaø choù meøo con, moät caùi teân nhö bao caùiteân queâ muøa cuûa nhöõng ñöùa treû ñöôïc caétroán baèng lieàm traáu, sinh ra trong nhöõngnhaø ngheøo, vì khoù nuoâi con neân môùi phaûiñaët ra nhöõng caùi teân thaät xaáu xí ñeå traùnh xasöï nhoøm ngoù cuûa nhöõng vò thaàn thöôøngñem ñeán tai öông. Nhaø Cuùn Miu ngheøolaém, ngoaøi tuùp leàu lôïp laù chuoái ôû ven soâng,moät con thuyeàn möông raùch naùt vôùi maûnhlöôùi cuõng vaù chaèng vaù ñuïp ra thì khoângcoøn gì nöõa. Ruoäng vöôøn khoâng coù, boá CuùnMiu laøm ngheà löôùi vöông, ngaøy naøo cuõngngaâm bôït da trong nöôùc maø con caù, caùicua kieám ñöôïc chaúng laø bao. Meï Cuùn Miuthöôøng ngaøy ñi nhaët phaân traâu, phaân choùñeå ñoåi saén, gaïo, ngaøy muøa thì ñi moùt, nhaëtthoùc rôi…Theá roài, chieán tranh xaûy ra. Tuùp nhaø laù

chuoái ven soâng cuûa gia ñình Cuùn Miu bòchaùy ruïi. Moãi ngöôøi trong nhaø ly taùn moätnôi. Rieâng Cuùn Miu ñaõ laïc queâ, ñi tha

phöông vaøo maõi trong Nam Boä. Cuùn Miuñaõ chòu moät cuoäc ñôøi vuøi daäp, chaúng coù aithaân thieát beân mình, ñôn phöông lôùn leân,vaät loän “baûy noåi ba chìm” nhieàu phen trongcuoäc soáng, ñoåi teân laø Tuyeát Lan vaø laømkhoâng bieát bao nhieâu ngheà cô cöïc ñeå kieámsoáng. Nhôø coù noã löïc cuûa baûn thaân maø veàsau coù mieáng aên mieáng ñeå. Khi tìm veàñöôïc veà laøng queâ ngheøo beân soâng Luïc thìboá meï baø khoâng coøn nöõa…Suoát nhöõng thaùng naêm ñi xa cho maõi

ñeán sau naøy, xoùm ngheøo nöûa chaøi nöûa caïnbeân bôø soâng Luïc ñaõ ñoïng laïi trong baø baokyû nieäm. Coù caû ngoït ngaøo vaø cay ñaéngnhöng ñeàu mang ñaày aùm aûnh thöông yeâu.Bôûi theá neân baø Tuyeát Lan luoân da dieát nhôùvaø luùc naøo cuõng mong moûi ñöôïc veà thaêmqueâ, nhaøo mình vaøo doøng nöôùc bieác xanh.

BaøTuyeát Lan luoân mong muoán mình coùñöôïc moät moùn quaø kyû nieäm thaät coù yù nghóañeå daønh cho taát caû hôn ba traêm noùc nhaønôi maûnh ñaát baø ñaõ sinh ra vaø lôùn leân. Baømuoán moùn quaø aáy khoâng nhöõng coù yù nghóamaø tröôùc heát phaûi coù hieäu quaû thöïc thieátthöïc, laâu beàn vôùi ñôøi soáng cuûa baø con.Nhöng ñoù laø moùn quaø gì? Baø nghó maõi maøkhoâng ra. Neáu nhö taëng tieàn cho töøng nhaøthì ñuùng laø khoâng bieát bao nhieâu tieàn choñuû, “tieàn vaøo nhaø khoù nhö gioù vaøo nhaøtroáng”, baø ñaõ töøng cho nhöõng nhaø ngheøotrong xoùm moãi nhaø vaøi ba chuïc trieäu ñoàng.

Chuyeän keå cuûa con meøo lai caùoTruyeän ngaén

QUANG ÑAÏI

(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)



Theá nhöng, hoï tieâu veøo moät caùi laø heát maøvaãn chaúng ñaâu vaøo ñaâu. Baø thaáy ôû choãnaøy, choã kia, nhöõng ngöôøi ñi xa queâthöôøng hay göûi tieàn veà coâng ñöùc ñeå xaâyñình, xaây chuøa, laøm ñöôøng xaù, tröôøng hoïcthì phaàn lôùn soá tieàn aáy laïi chui phaàn lôùnvaøo maáy caùi tuùi tham. Ñeå roài, nhöõng coângtrình bò ruùt ruoät ñaõ chaúng toàn taïi ñöôïc maáynaû, ñoàng tieàn doàn neùn töø tình thöông nhôù,nieàm yeâu queâ höông, nghóa ñoàng baøothaønh ra caùt buïi...

Baø Tuyeát Lan ñaõ nghó ra ñöôïc moùn quaøaáy.

Trong moät laàn veà thaêm queâ, baø ñöôïcchöùng kieán söï hoaønh haønh döõ doäi cuûa baàychuoät. Cöù nhö chuùng ñaõ ñöôïc sinh ra cuøngmoät luùc, ñoàng haønh vôùi luõ “Chuoät ngöôøi”ñeå aên taøn phaù haïi ôû caùc laøng queâ. Chuùngsinh soâi, naûy nôû nhanh moät caùch khuûng

khieáp. Keùo ñaøn keùo luõ caén haïi luùa maù,quaàn aùo, chaên maøn, saùch vôû, ñoà ñaïc.Chuùng ranh maõnh nhö nhöõng con ma,quaáy roái moïi luùc moïi nôi, khoâng cho conngöôøi aên ngon, nguû yeân moät chuùt naøo.Taát caû nhöõng gì ñoäc aùc nhaát, thaâm thuø

nhaát thì ngöôøi ta ñaõ ñem ra ñeå chieán ñaáuvôùi loaøi chuoät, nhaèm huyû dieät baèng heát boïnmoõm nhoïn naøy. Nhöng xem ra con ngöôøituy to ñaàu hôn chuoät nhöng ñaõ nhieàu luùcphaûi phaùt khoùc leân vì baát löïc. Chuoät raátnhaïy phaùt hieän ra caïm baãy. Bieát caùch ñitraùnh xa daây ñieän traàn. Baû cöïc ñoäc nhaõnhieäu “ ma de in Chi Na” chuoät cheùn vaøo laïicaøng ñeû khoeû hôn... ngöôøi ta ñaõ toû ra baátlöïc, buoâng xuoâi khoâng bieát tính sao…Cuoái cuøng thì ngöôøi ta laïi nghó ñeán caùch

dieät chuoät muoân ñôøi môùi laø…duøng meøo. Thìhaún ñi roài, baét chuoät xöa nay laø ngheà cuûaloaøi meøo chöù ñaâu phaûi laø ngheà cuûa loaøi

Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG



ngöôøi? Tuy nhieân, khaép vuøng cuûa queâ baøTuyeát Lan luùc aáy meøo chaúng coøn maáy conmeøo nöõa, ngöôøi ta ñaõ ñöa haàu heát chuùngvaøo caùc quaùn tieåu hoå maát roài. Soá meøo coønlaïi trong laøng chæ ñeám ñöôïc treân ñaàu ngoùntay, nhöng taát caû ñeàu bò xích vì hôû ra laø bòbaét troäm hay bò baén. Meøo bò tieâu dieät cuøngvôùi raén, eách, kyø ñaø, nhöõng thieân ñòch cuûachuoät ñeàu ñaõ laàn löôït trôû thaønh ñaëc saûncuûa con ngöôøi ñeå cho luõ moõm daøi leân ngoâi.Baø nghó: ÔÛ trong Nam hieän nay vaãn coøn

nhieàu meøo mình seõ trôû vaøo trong aáy muataëng cho moãi nhaø moät con meøo con, vò chilaø 357 con meøo. Ñoäi nguõ meøo naøy maø lôùnleân thì ôû queâ baø khoâng coøn phaûi lo gì naïnchuoät nöõa.Nghó ra ñöôïc moùn quaø ñoäc ñaùo naøy, baø

Tuyeát Lan caûm thaáy sung söôùng quaù. Baøhôùn hôû möøng rôõ muoán reo leân, khoe vôùimoïi ngöôøi nhöng laïi kìm ñöôïc. Baø thaáy caànphaûi daønh cho moïi ngöôøi treân queâ höôngmoät söï baát ngôø…Baø Tuyeát Lan khaáp khôûi, laäp töùc bay voäi

vaøo Nam ñeå tìm mua meøo.Moïi chuyeän ñaõ khoâng ñôn giaûn nhö baø

Tuyeát Lan nghó. Meøo ôû trong mieàn Nam thìñuùng laø coøn nhieàu thaät, nhöng chuùng laïikhoâng ñeû vaøo cuøng moät thôøi ñieåm ñeå chobaø mua nhöõng 357 con meøo con. Theá laø baøphaûi vaát vaû, chaïy ngöôïc, chaïy xuoâi gaànnhö khaép caùc tænh ôû mieàn Ñoâng Nam Boäcaû thaùng trôøi môùi gom mua ñuû soá löôïng.Mua ñöôïc meøo roài thì laïi phaùt sinh ñuûchuyeän: Naøo laø choã nhoát, vieäc aên uoáng, ñaùiæa cho caû ngaàn aáy con meøo. Luõ meøo con laïhôi ñaõ xoâng vaøo caén, xeù nhau tôi bôøi, keâugaøo oûm toûi, inh tai nhöùc oùc khieán chonhöõng nhaø beân caïnh ta thaùn. Baø phaûi ñinguû choã khaùc, daønh cho chuùng ôû ngay

trong phoøng nguû coù töôøng caùch aâm. Ñoàngthôøi, baø coøn thueâ haøng chuïc ngöôøi ñeánchaêm soùc chuùng.Töôûng moïi chuyeän nhö theá ñaõ laø oån. Ai

hay, coù moät ñieàu heát söùc quan troïng maø baølaïi khoâng nghó tôùi: oâ - toâ ngöôøi ta kieâng chôûmeøo. Baø ñaõ ngôù ngöôøi khi nhôù ra laø töø baoñôøi nay ngöôøi ta voán coù ñònh kieán naëng neàvôùi loaøi meøo. Coù caâu: “Meøo ñeán nhaø thìkhoù, choù ñeán nhaø thì giaøu”, ngöôøi ta vaãnquan nieäm chuyeân chôû meøo treân caùcphöông tieän giao thoâng seõ bò ñaïi xuùi quaåy.Baø Tuyeát Lan ñaõ phaûi traû giaù raát cao maømaáy taøi xeá cuõng laéc ñaàu nguaày nguaäy:

- Moät con toâi cuõng khoâng chôû! Traû baonhieâu toâi cuõng xin kieáu! - Moät taøi xeá laéc ñaàu- Huoáng hoà ñaây laïi laø nhöõng hôn ba traêmröôûi con meøo, ba traêm röôûi ñieàu xuùi quaåy!Thuyeát phuïc, naên næ theá naøo cuõng

khoâng xoay chuyeån ñöôïc taøi xeá. Thaäm chísöùc eùp cuûa caû nhöõng oâng chuû cuõng khoânglaøm hoï lung lay thaønh kieán vôùi meøo. BaøTuyeát Lan ra ga taøu lieân heä thì tình hìnhcuõng chaúng hôn gì. Maëc duø ñuùng laø khoângheà coù moät quy ñònh thaønh vaên naøo cuûanghaønh ñöôøng saét veà caám chuyeân trôû meøotreân taàu hoaû caû. Theá nhöng, nhaø ga cuõngcöông quyeát phaûy tay. Baø ñaõ giôû lyù leõ,duøng vaên baûn phaùp luaät ra ñaáu tranh. Hoïnoùi vôùi baø raèng: Baø khoâng bieát luaät phaùpnöôùc ta co daõn nhö cao su hay sao? Ñaâythuoäc öùng xöû vaên hoùa truyeàn thoáng, laøphong tuïc ngaøn naêm baø coù kieän ñeán trungöông thì cuõng theá thoâi! Cuoái cuøng thì baøTuyeát Lan ñaønh phaûi chòu thua caùc nhaøchöùc traùch gheùt meøo.Khi trôû veà nhaø, nghe tieáng keâu gaøo cuûa

luõ meøo khieán ñaàu oùc baø roái tung leân. Baø laïivoø ñaàu böùt tai nhöng thöïc söï bí baùch, baø



ñaõ nghó caû ñeán chuyeän ñöa chuùng ñi theoñöôøng thuûy, ñöôøng haøng khoâng …nhöngthöïc söï thaát voïng tröôùc söï ngöôïc ñaõi voâ lyùcuûa moïi phöông tieän giao thoâng vôùi nhöõngcon miu beù nhoû cuûa baø. Baát löïc khoâng bieátlaø sao, baø chæ bieát oâm nhöõng miu con maøkhoùc nöùc nôû….Haøng thaùng sau, baø Tuyeát Lan vaãn

khoâng coù caùch naøo ñeå chuyeån ñöôïc soámeøo ra Baéc. Luõ con meøo con laâm vaøo tìnhtraïng bi ñaùt sau khi nhöõng ngöôøi maø baøTuyeát Lan thueâ ñeán chaêm soùc ñaõ chaùn naûnboû ñi. Baø tìm maõi cuõng khoâng coù ai chòunhaän coâng vieäc naøy nöõa. Theá laø moät mìnhbaø chaêm baüm chuùng, suoát ngaøy suoát thaùngbaø chaúng laøm aên gì ñöôïc, chæ loay hoay,xoay sôû, vaät loän cuøng maáy traêm con meøo.Cuoái cuøng thì baø bò oám naëng, phaûi ñi vieäntôùi hôn chuïc ngaøy trôøi. Luõ meøo con khoângcoù ai chaêm soùc ñaõ cheát daàn, cheát moøn ñitôùi hôn moät nöûa. Khi ra vieän veà nhaø, baøTuyeát Lan ñaønh phaûi cho chuùng ñi hoaëcthaû chuùng ra cho ai nhaët ñöôïc thì nuoâi. Baøchæ giöõ laïi maáy con, daáu vaøo trong tuùi dulòch ñeå ñem ra ngoaøi Baéc laøm quaø chongöôøi nhaø. Trong soá aáy coù moät con meøocaùi. Ñoù chính laø meï toâi, ñöôïc baø Tuyeát Lanñem ra cho moät ngöôøi em ruoät teân laø CaäuÑöùc.Caäu Ñöùc nuoâi meï toâi cho ñeán moät ngaøy

meï toâi ñoäng ñöïc. Chuyeän cuõng thaät ñôngiaûn neáu nhö coù moät oâng meøo ñöïc ñeán ñeålaøm tình vôùi meï toâi. Hoï seõ oâm laáy chaëtnhau, baäp moùng vuoát vaøo ngöôøi nhau moätcaùch eâm aùi, ngoaïm vaøo gaùy nhau roài keâuleân “Ngoaøo, ngoaøo”. Hoï gaàm ruù, reân xieátreàn ró, dai daúng maáy giôø ñoàng hoà tronghaïnh phuùc toät ñænh maø Thöôïng ñeá ñaõ bancho loaøi meøo. Chæ theá laø xong, seõ khoâng coù

nhöõng chuyeän xoùt xa , cay nghieät vaø döõ doäimaø toâi keå tieáp sau ñaây.Bi kòch tình aùi ñaõ dieãn ra khi maø khaép

trong vuøng khoâng tìm ñaâu ra moät anh meøoñöïc ñeå ñeán laøm tình vôùi meï toâi. Thì ra, meøoñöïc to xaùc, ñöôïc thòt hôn neân ñaõ laø ñoáitöôïng quan troïng cuûa nhöõng quaùn tieåu hoå.Meøo ñöïc voán laïi laø nhöõng tay du thuû duthöïc, hay ñi ngao du neân hay bò maéc vaøobaãy vaø thöôøng bò caùc tay suùng saên haï thuû. Moät söï thaät ñaùng mæa mai laø : caùc tay thôïsaên thuù röøng thieän xaï tröôùc ñaây ñaõ laãy löøngvôùi nhöõng chieán tích ngheà saên treo ñaàynhaø thì giôø ñaây laøm gì coù thuù röøng nöõa maøbaén, hoï phaûi duy trì “Ngheà truyeàn thoáng”baèng caùch ñi tìm baén meøo. Ñeå giaûm bôùttính laõng du cuûa nhöõng anh meøo ñöïc, loaøingöôøi ñaõ xeûo pheùng ñi caùi nguoàn goác cuûasöï gioù traêng cuûa hoï ñi. Ñaõ coù maáy taymeøo ñöïc beùo uï, ñaõ bò thieán nhö theá ñaõ ñeánchòn chòn phaàn khaáu ñuoâi vaøo meï toâi.Nhöng chaúng laøm ñöôïc troø troáng gì, bò meïtoâi caén cho ñoå maùu, thaùo tieát roài keâu ruù leân,chaïy baùn soáng baùn cheát...Caû vuøng chæ coøn vaøi meøo caùi. Tieáng keâu

oai oaùi, reàn ró trong ñeâm laøm cho caû moätvuøng nhö suïc soâi trong moät khoâng gianñoäng ñöïc. Tieáng keâu theøm khaùt, thaûm thieátlaøm buoát ruoät ngöôøi nuoâi. Chæ moät con meøocaùi ñoäng ñöïc maø laøm caû laøng, caû xaõ khoângsao nguû ñöôïc. Nhieàu nhaø coù meøo caùi bòhaøng xoùm chöûi raùc tai quaù, khoâng chòu noåi,ñaõ phaûi ñem ñaäp cheát con meøo caùi ñangñoäng ñöïc cuûa nhaø mình...Meï toâi caøng ngaøy caøng leân côn ñoäng

ñöïc döõ doäi, ngaøy ñeâm gaøo ruù ñieân daïi. CaäuÑöùc ñaõ phaûi ñem meï toâi ñi khaép nôi tronghuyeän, trong tænh ñeå tìm ñöïc. Nhöng khoângtheå tìm ñaâu ra moät tình lang cho meï toâi.



Moät ngöôøi baïn ñaõ baûo caäu Ñöùc :- Tôù nghe caùc cuï baûo meøo coù theå phuû

vôùi raén hoå mang. Meøo ñöïc thì thieáu chöù raénhoå mang thì thieáu gì! ÔÛ beân Laïng Giangkhoái tay nuoâi raén hoå mang. Caäu cöù mangnoù sang ñaáy, khoâng kheùo gaëp cuûa laï coânaøng laïi chaúng söôùng reân leân aáy chöù !Caäu Ñöùc ngaàn ngöø hoûi :- Theá roài sau ñoù, con meøo nhaø tôù seõ ñeû

ra meøo hay raén nhæ?- Ai maø bieát ñöôïc! Chaéc laø moät thöù nöûa

meøo, nöûa raén !OÂng chuû cuûa meï toâi keâu leân :- Theá thì kinh boû meï ! Nuoâi moät con vaät

vöøa coù noïc ñoäc, vöøa coù moùng vuoát thì khaùcgì nuoâi yeâu tinh ôû trong nhaø !

- Hay laø caäu ñöa noù leân röøng Mai Söu-Ngöôøi baïn cuûa caäu Ñöùc laïi baøn- Cho noùphuû vôùi caùo. Caùo coù hoï haøng gaàn vôùi meøoñaáy!Caäu Ñöùc gaät ñaàu :- Saùng kieán naøy cuûa caäu xem ra hôïp lyù

thaät. Ngay ngaøy mai, tôù seõ mang noù vaøoMai Söu cho noù ñi tìm caùo.Ngaøy hoâm sau, caäu Ñöùc oâm meï toâi leân

röøng Mai Söu. Treân ñöôøng ñi meï toâi vaãn cöùluoân moàm gaøo ruù, caøo bôùi. Nhöõng côntheøm ñöïc khieán meï toâi khoå sôû, töøng thôù thòtgiaät thon thoùt. Caäu Ñöùc an uûi:

- Maøy yeân taâm ñi. Tao seõ cöôùi cho maøymoät con caùo. Maøy seõ söôùng reân leân chomaø xem. Caùo thì bao giôø chaû maùu vaøhoang daïi hôn meøo hì hì…Caäu Ñöùc ñem meï toâi ñeán cöûa röøng Mai

Söu thì gaëp ngay maáy tay thôï saên. Sau khibieát yù ñònh cuûa caäu Ñöùc thì caû nhoùm thôïsaên ñeàu phaù leân cöôøi laên loän. Moät tay thôïsaên baûo caäu Ñöùc :- OÂng ñem noù veà maø thòt. Röøng naøy laøm

quaùi gì coøn caùo, boïn naøy saøo laên taát taàn taätcaû roài. Con naøy maø cho vaøo bao taûi buoäcchaët, quaúng xuoáng nöôùc cho cheát roài loätda, luoäc leân, eùp cho bôùt nöôùc roài baêm ra,raéc laù chanh vaøo- gaõ nuoát nöôùc mieáng, laéclaéc ñaàu - Ngon tuyeät!Moät thôï saên khaùc baûo :- OÂng chæ ñöôïc caùi maùu aên. OÂng coù bieát

moät con meøo caùi baây giôø coù giaù theá naøokhoâng? Tieàn trieäu ñaáy oâng aï ! Meøo con coønmaáy traêm ngaøn moät con ñoù, oâng bieátkhoâng?- Nhöng khoå laém, khoâng coù meøo ñöïc thì

ñeû theá quaùi naøo ñöôïc! Coøn caùo thì oâng laøthôï saên, oâng coøn laï gì ? Chính chuùng mìnhñaõ trieät heát roài coøn gì!- Ñuùng ñaáy- Moät thôï saên nöõa tham gia

vaøo caâu chuyeän - Neáu khoâng thòt thì chæcoøn caùch laø cho noù ñi phuû vôùi raén hoå mangbaønh.Caäu Ñöùc nghe luõ thôï saên khaùo nhau thì

voâ cuøng thaát voïng vaø ngaùn ngaåm. Meï toâithì cöù nhö hieåu ñöôïc nhöõng lôøi cuûa luõ thôïsaên hay sao maø caøng gaøo leân thaûm thieátkhieán caäu Ñöùc caøng roái leân, voø ñaàu voø taikhoâng bieát tính sao. Boãng laõo thôï saên giaønhaát baûo :- Coøn ñaáy ! ÔÛ trong röøng Nöôùc Vaøng

vaãn coøn moät con caùo ñöïc giaø. Noù chæ coønba chaân do moät laàn maéc moät chaân vaøocaïm kieàng cuûa tôù. Noù ñaõ duøng raêng caénñöùt caùi chaân ñoù ñeå chaïy troán. Con caùoñöïc naøy giôø tinh quaùi nhö moät con yeâutinh. Noù khoâng thao laùo maét maø nhìn ñeønsoi nhö nhöõng con caùo khaùc ñaâu. Thaáyñeøn soi laø noù lieàn lænh ngay töùc khaéc. Neânchaúng tay suùng naøo laøm gì ñöôïc noù. Noùhieän laø moät con caùo coâ ñôn. OÂng cöù mangcon meøo caùi ñang ñoäng ñöïc naøy thaû vaøo



röøng Nöôùc Vaøng . Khoâng kheùo laàn noù laïigiuùp chuùng tôù laøm moät vuï myõ nhaân keá ñeåchuùng tôù haï thuû noát con caùo giaø ba chaânnaøy hi! hi!Caäu Ñöùc naên næ :- Coøn moãi moät con caùo maø caùc boá

khoâng ñeå gioáng sau naøy maø baén aø ? Thoâi!Con xin caùc boá! Caùc boá ñeå cho con meøonhaø con laáy gioáng xong ñaõ. Roài caùc boámuoán baén chaùc gì thì baén. Con xin bieáucaùc boá moät böõa röôïu thòt choù, baèng caû maáycon caùo aáy. Ñöôïc chöa naøo ?

Noùi ñeán röôïu thòt choù laø maét maáy laõothôï saên saùng leân, ñoàng yù ngay. Caäu Ñöùcloâi caû saùu caây suùng saên vaøo quaùn röôïuthòt choù ôû Ñoàng Ñænh ñeå ñaäp phaù moätböõa, coi nhö kyù keát vôùi boïn hoï moät hieäpöôùc ngöøng baén ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïicho cuoäc tình cuûa meï toâi vaø moät oâng caùoñöïc.

Sau ñoù , caäu Ñöùc ñaõ thaû meï toâi vaøoröøng Nöôùc Vaøng. Meï toâi ñaõ gaëp cha toâi.Cuoäc tình saám seùt vaø maõnh lieät ñaõ dieãn ragiöõa moät meøo caùi ñang ngaáu ñöïc cuøng oângcaùo voán cuõng bao naêm khoâng gaëp con caùocaùi naøo. Hoï ñaõ lao ngay vaøo nhau ñeå laømtình. Hoï gaàm gaøo, reàn ró suoát ngaøy naøy quañeâm khaùc, tieáng meøo gaøo queän vôùi tieángcaùo vang ñoäng caû moät vuøng röøng Yeân Töû,ngöôøi daân trong vuøng keå laø ôû xa haøng chuïccaây soá coøn nghe thaáy. Haïnh phuùc reân xieáttrong ñoâi tình nhaân meøo caùo…Nhöng khi toâi chöa kòp ra ñôøi thì “ Baûn

hieäp öôùc” baèng röôïu thòt choù ñöôïc kyù keátgiöõa nhöõng tay thôï saên ôû röøng Mai Söu vaøcaäu Ñöùc ñaõ bò phaûn boäi. Chính nhöõng taythôï saên ñoù ñaõ naõ suùng vaøo ñoâi uyeân öôngmeøo caùo. Luùc aáy meï toâi ñang coù mang saépñeán ngaøy trôû daï. Tuy nhieân, nhöõng phaùt

suùng cuûa luõ thôï saên baát nhaân, baát tín aáyvaãn khoâng laøm gì ñöôïc con caùo ranh maõnhnhö cha toâi, nhöng ñaõ laøm meï meøo cuûa toâibò thöông raát naëng vaøo ngay chaân tröôùc.Keû baén phaùt suùng aáy chính laø laõo thôï saêngiaø. Meï toâi leát ñi nhö kieät söùc. Luõ thôï saênthì chaïy ñuoåi theo, chuùng cöôøi hoâ hoá baûonhau ñöøng ñeå moùn meøo luoäc eùp bôùt nöôùc,raéc laù chanh maø chuùng ñang theøm nhoû raõi.Chæ coøn chuùt nöõa thoâi laø meï toâi bò toaùn

thôï saên baét ñöôïc.Vaø seõ khoâng coøn coù toâihoâm nay ñeå maø keå chuyeän vôùi caùc ngöôøi.Toâi seõ chung soá phaän vôùi meï. Toâi seõ cuøngcaùc em toâi seõ thaønh moùn meøo bao töû ngaâmröôïu thuoác Baéc…

Nhöng caâu chuyeän ñaõ khoâng xaûy ranhö vaäy. Khi luõ thôï saên ñaõ ñuoåi kòp meï toâi,laõo thôï saên giaø giô baùng suùng leân ñeå ñaäpmeï toâi thì boá caùo cuûa toâi töø ngoïn caây caolao phaäp xuoáng nhö moät muõi teân. OÂngbaám chaët moùng vuoát vaøo coå laõo thôï saêngiaø, duøng raêng caén vaøo coå laõo ta, nhaùt caéntruùng ngay vaøo ñoäng maïch chuû , maùu tuoânra nhö xoái, khieán laõo ta ngaõ laên ra, giaõygiuïa vaø keâu leân oâi oái, tay coá döùt boá caùocuûa toâi ra, nhöng khoâng taøi naøo döùt rañöôïc. Nhöõng tay thôï saên khaùc ñaõ duøngbaùng suùng vaø gaäy goäc quaät vaøo ngöôøi,Vaøo ñaàu boá caùo toâi. Cho ñeán khi boá caùotoâi cheát thì moùng vuoát vaø raêng oâng vaãngaêm vaøo coå laõo thôï saên giaø. Laõo cuõng bòcheát ngay sau ñoù vì luõ thôï saên khoâng coùtaøi thaùnh cuõng khoâng theå caàm maùu ôû ñoängmaïch coå.

Vaäy laø maïng ñoåi maïng.Ñeâm hoâm aáy, meï toâi ñaõ leát ñi treân moät

ñöôøng khaù daøi ñeå tìm veà nhaø caäu Ñöùc. Meïtoâi laùch vaøo beáp, naèm treân ñoáng tro ngaøynaøo, laáy heát söùc taøn maø raën ñeû toâi… �



1. Caùch ñaây hôn saùu möôi naêm (1943-1944) Trung öông Ñaûng vaø Xöù uyû Baéc kyø ñaõcöû ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät veà Hieäp Hoaøxaây döïng moät An toaøn khu vuøng ñeäm goïi laøAn toaøn khu II (ATK II). Sau khi khaûo saùt côsôû, phong traøo caùch maïng cuûa nhaân daân vaøñòa hình vuøng thöôïng huyeän Hieäp Hoaø,ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät ñaõ choïn xaâydöïng ATK II treân vuøng ñaát giaùp gianh 3huyeän: Hieäp Hoaø (tænh Baéc Giang), PhuùBình, Phoå Yeân (tænh Thaùi Nguyeân). Ñaây laøgiaûi ñaát naèm ven bôø soâng Caàu, laø khu ñeämmang tính chieán löôïc noái lieàn khu giaûi phoùngvôùi mieàn trung du vaø ñoàng baèng. Vò trí chieánlöôïc quaân söï naøy raát thuaän lôïi cho vieäc tieánthoaùi an toaøn ñeå baûo toaøn löïc löôïng trongthôøi kyø chuaån bò giaønh chính quyeàn veà taycaùch maïng. Khi ATK II oån ñònh veà toå chöùccô sôû ñaõ ñöôïc Trung öông Ñaûng tin töôûngchoïn laø ñòa baøn ñoùng cô quan vaø hoaït ñoängTrung öông vaø Xöù uyû Baéc kyø trong nhöõngnaêm 1944- 1945. Caùc cô sôû aán loaùt, caùc lôùptaäp luyeän vaø ñaøo taïo caùn boä cuûa Ñaûng, caùnboä quaân söï boå sung cho caùc ñaûng boä ôû Baéckyø ñöôïc dieãn ra ôû xaõ Hoaøng Vaân.Thôøi gian tröôùc khi thaønh laäp cuõng nhö

thôøi gian hoaït ñoäng, phaùt trieån vaø ñeán ngaøykhôûi nghóa ñaáu tranh giaønh chính quyeàn veàtay nhaân daân lao ñoäng, caùc ñòa phöông ôûhuyeän Hieäp Hoaø naèm trong vuøng ATK IIluoân coù vai troø laø trung taâm aûnh höôûng tröïc

tieáp ñoái vôùi phong traøo quaàn chuùng caùchmaïng caùc vuøng phuï caän. Nhöõng naêm 1936-1945, nôi ñaây laø nôi hoaït ñoäng cuûa caùcñoàng chí Tröôøng Chinh, Hoaøng Quoác Vieät,Voõ Nguyeân Giaùp, Vaên Tieán Duõng, LeâQuang Ñaïo, Hoaøng Vaên Thaùi, Leâ ThanhNghò, Haø Thò Queá, Leâ Hoaøng...Nhaân daânHieäp Hoaø noùi chung, Hoaøng Vaân noùi rieângñaõ nhieät tình che daáu, giuùp ñôõ vaø tích cöïctham gia hoaït ñoäng caùch maïng. Tieâu bieåunhaát laø laøng Vaân Xuyeân, coù gia ñình cuï NgoâVaên Thaáu (töùc Cuï Ñoà Ba) sôùm ñöôïc giaùcngoä vaø daâng hieán cho caùch maïng nhöõngnhöõng ngöôøi con öu tuù nhieät taâm theo Ñaûngtöø ngaøy coøn hoaït ñoäng trong boùng toái ñeánngaøy Caùch maïng thaønh coâng.2. Cuï Ñoà Ba coù teân thaät laø Ngoâ Vaên

Thaáu, sinh naêm 1888, taïi xaõ Vaân Xuyeân,huyeän Hieäp Hoaø, tænh Baéc Ninh, nay laø thoânVaân Xuyeân, xaõ Hoaøng Vaân, huyeän HieäpHoaø, tænh Baéc Giang. Cha laø cuï Ngoâ VaênTaùc (nhaân daân quanh vuøng quen goïi laø cuïÑoà Taùc), moät nhaø Nho yeâu nöôùc thi ñoã Tamtröôøng vaø töøng tham gia khôûi nghóa Baõi Saäy,beân maøn tröôùng cuûa thuû lónh nghóa quaânNguyeãn Thieän Thuaät. Khôûi nghóa Baõi Saäythaát baïi, cuï Ngoâ Vaên Taùc trôû veà queâ höôngbaûn quaùn döïng 3 gian nhaø laøm tröôøng daïyhoïc vaø ñoùn vôï con Taùn Thuaät veà chaêm nomnuoâi döôõng. Khôûi nghóa Yeân Theá noå ra,höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa thuû lónh Ñeà

GIA ÑÌNH CUÏ ÑOÀ BA,gia ñình coù coâng vôùi caùch maïngNGUYEÃN VAÊN PHONG



Thaùm, gia ñình cuï Ngoâ Vaên Thaáu laø nôi hoäituï cuûa trai traùng trong vuøng, ñaàu quaân öùngnghóa tröôùc khi leân caên cöù ñòa Phoàn Xöông.Bình sinh, cuï Ñoà Ba ñöôïc cha göûi ñeán

nhaø ngöôøi baïn ôû Ñaùp Caàu (Baéc Ninh) aênhoïc cuøng ngöôøi anh laø Ngoâ Vaên Quyø (coøngoïi laø cuï Ñoà Quyø), sau caû hai anh em ñeàuthi ñoã Tuù taøi vaø cuøng chuyeân taâm vôùi ngheàdaïy hoïc vaø boác thuoác chöõa beänh cöùu ngöôøi.Cuï Ñoà Ba laáy vôï laø baø Nguyeãn Thò Uyeân,queâ ôû Phuø Kheâ, huyeän Töø Sôn, tænh BaécNinh, laø baø coâ hoï cuûa Toång Bí thö NguyeãnVaên Cöø. Chính vì coù moái quan heä vôùi doønghoï Nguyeãn ôû Tam Sôn coäng vôùi truyeànthoáng hieáu hoïc, yeâu nöôùc thöông daân cuûagia ñình maø cuï Ngoâ Vaên Thaáu cuøng caùc consôùm giaùc ngoä caùch maïng. Tìm hieåu veà conñöôøng giaùc ngoä caùch maïng cuûa cuï Ñoà Ba,haäu dueä hoï Ngoâ cho bieát: Naêm 1926, ñoàngchí Nguyeãn Vaên Cöø hoïc ôû tröôøng Böôûi (HaøNoäi) thì tham gia toå chöùc leã truy ñieäu nhaø chísyõ yeâu nöôùc Phan Chu Trinh neân bò ñuoåihoïc. Vì theá, ñoàng chí coù laùnh leân nhaø baø coâhoï Nguyeãn Thò Uyeân, oâng chuù reå Ngoâ VaênThaáu. Thôøi gian ôû ñaây ñoàng chí NguyeãnVaên Cöø ñaõ tuyeân truyeàn giaùc ngoä Chuû nghóacoäng saûn vaø con ñöôøng ñaáu tranh caùchmaïng giaûi phoùng daân toäc cho caùc con cuï ÑoàBa, töø ñoù, cuï daønh heát khaû naêng ñeå cho concaùi tieáp tuïc aên hoïc ñeå sau naøy tham gia vaøhoaït ñoäng caùch maïng. Caùc con cuûa cuï ñaõtrôû thaønh nhöõng haït gioáng ñoû ñaàu tieân cuûalaøng Vaân Xuyeân, huyeän Hieäp Hoaø, toâ thaémtheâm truyeàn thoáng yeâu nöôùc vaø caùch maïngcho doøng hoï Ngoâ laøng Vaân Xuyeân.Thôøi kyø tieàn khôûi nghóa, nhaø cuï Ñoà Ba laø

nôi nuoâi daáu nhieàu ñoàng chí laõnh ñaïo tieànboái cuûa Ñaûng. Khi coù ñoàng chí caùn boä naøobò ñau yeáu, beänh taät, cuï ñoà Ba laïi baét maïch,khaùm beänh, keâ ñôn, boác thuoác chöõa trò. Cuï

ñöôïc caùc ñoàng chí laõnh ñaïo cuûa Ñaûng luùcbaáy giôø ñaëc bieät tin töôûng, cho neân thaùng 8-1945 Cuï laø moät trong boán ñaïi bieåu cuûa HieäpHoaø ñi döï Ñaïi hoäi quoác daân Taân Traøo. Döïñaïi hoäi trôû veà, Cuï caøng haêng say, nhieät tìnhphuïc vuï Ñaûng, phuïc vuï caùch maïng. Caùccon cuûa Cuï cuõng nguyeän ñoàng loøng theocha laøm caùch maïng vaø ñaõ coù nhieàu coánghieán cho söï nghieäp caùch maïng giaûi phoùngdaân toäc ngay töø ngaøy caùch maïng coøn ñaàychoâng gai thöû thaùch. Cuï Ñoà Ba maát ngaøymoàng 2 thaùng 9 naêm 1959.3. Gia ñình cuï Ñoà Ba coù raát nhieàu ngöôøi

tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tham gia caùchmaïng, baûo veä Ñaûng, che chôû cho caùc chieánsó coäng saûn kieân trung trong nhöõng naêmhoaït ñoäng caùch maïng ôû ATK II. Trong soáñoù, tieâu bieåu coù caùc ñoàng chí: Ngoâ VaênQuyø, Ngoâ Vaên Hoaït, Ngoâ Tuaán Tuøng, NgoâDuy Phöông... Hoï ñeàu laø nhöõng ngöôøi hoaïtñoäng phong traøo raát tích cöïc, luoân ñi ñaàutrong ñaáu tranh coâng khai, gan daï baûo veäcaùn boä cuûa Ñaûng trong hoaït ñoäng caùchmaïng. Vôùi baàu maùu noùng cuûa tuoåi treû, laïiñöôïc tieáp xuùc vaø giaùc ngoä caùch maïng, hoï ñaõraát tích cöïc, tham gia caùc cuoäc ñaáu tranhcuûa quaàn chuùng lao khoå choáng thöïc daân,phong kieán. Ñoù laø nhöõng ñaûng vieân Coängsaûn, “haït gioáng ñoû” ñaàu tieân maø Ñaûng ñaõgieo vaøo loøng ñaát, loøng ngöôøi Hieäp Hoaø,bieán nôi ñaây thaønh moät vuøng queâ caùchmaïng.* Cuï Ngoâ Vaên Quyø ( töùc cuï Ñoà Quyø, hay

Cuï Ñoà Hai)Ngöôøi anh trai cuï Ñoà Ba laø cuï Ñoà Quyø

(Ngoâ Vaên Quyø) cuõng thi ñoã Tuù taøi vaø chuyeântaâm vôùi ngheà daïy hoïc, chöõa beänh.Cuï ÑoàQuyø cuõng ñöôïc giaùc ngoä caùch maïng töø raátsôùm. Naêm 1931, Cuï ñaõ töøng ñöa ñoàng chíNgoâ Tuaán Tuøng vaøo Ngheä An thaêm phong



traøo Xoâ vieát Ngheä Tónh. Khi veà cuï ñaõ bí maättuyeân truyeàn cho hoïc troø ôû Hoaøng Vaân veàchuû nghóa Maùc- Leâ nin, veà phong traøo caùchmaïng ôû moïi mieàn Toå quoác. Chính Cuï ñaõthaønh laäp ñöôïc cô sôû caùch maïng ôû HoaøngVaân vôùi noøng coát laø hoïc troø cuûa Cuï nhö; LyùLaâm, Lyù Ngoân, Lyù Tính, Chaùnh Haäu...Cuï laøngöôøi vaän ñoäng Lyù Laâm (töùc Taï Vaên Laâm)thoân Laïc Yeân caáp theû caên cöôùc cho caùcñoàng chí tieàn boái caùch maïng hoaït ñoäng ñi laïihôïp phaùp trong vuøng.Cuï ñoà Quyø sinh ñöôïc 4 ngöôøi con. Hai

ngöôøi con trai laø Ngoâ Quoác Toaûn, Ngoâ TuaánLong; hai con gaùi laø Ngoâ Thò Hueä, Ngoâ ThòKhaùnh.OÂng Ngoâ Quoác Toaûn sinh naêm 1930.

Thuôû hoïc chöõ Nho ôû phuø Kheâ, sau ra Haøñoâng hoïc chöõ Quoác ngöõ. Naêm 1944, cuï ÑoàBa goïi veà giao cho hoïc oâng Nguyeãn Vaên Cöï(ngöôøi Ngheä An), ngöôøi anh em keát nghóavôùi Cuï Ñoà Quyø. Theo lôøi keå cuûa cuï NgoâQuoác Toaûn thì ñaàu naêm 1945 cuï tham giacaùch maïng. Ban ñaàu phuï traùch Thieáu nhi ôûxoùm, khi oâng Ngoâ Vaên Kính chuyeån ñi thoaùtly thì cuï Toaûn laøm Phuï traùch coâng taùc thieáunhi cuûa thoân Vaân Xuyeân.* Ñoàng chí Ngoâ Vaên Hoaït (töùc Giaùo Ñaùn)Ngöôøi con caû cuï laø Ngoâ Vaên Hoaït (töùc

Giaùo Ñaùn) sinh naêm 1910 ñöôïc NguyeãnVaên Cöø dìu daét ñaõ ñöôïc keát naïp vaøo Ñaûngcoäng saûn Vieät Nam ngaøy 1 thaùng 6 naêm1938 khi ñang laø höông sö daïy hoïc taïi xaõÑaøo Xuyeân, huyeän Gia Laâm.Vaø töøng laø Bíthö chi boä Ñaøo Xuyeân (Gia Laâm) naêm 1939-ñeán cuoái naêm 1940. Cuoái 1940 do yeâu caàucoâng taùc cuûa Ñaûng, oâng Ngoâ Vaên Ñaùn thoâikhoâng daïy hoïc nöõa, ruùt vaøo hoaït ñoäng bímaät vôùi nhieäm vuï chaép noái laïi nhöõng cô sôûôû Vaên Laâm, Thuaän Thaønh, Töø Sôn môùi bòvôõ. Thôøi gian hoaït ñoäng ôû Töø Sôn- Baéc

Ninh, oâng Ngoâ Vaên Ñaùn ñaõ giôùi thieäu keátnaïp ñoàng chí Leâ Quang Ñaïo vaøo Ñaûng.Cuoái naêm 1942 oâng Ngoâ Vaên Ñaùn ñöôïc toåchöùc ñieàu veà hoaït ñoäng ôû khu caên cöù HoaøngVaân, Hieäp Hoaø. Sau naêm 1945 laøm Chuûnhieäm Vieät Minh huyeän Phuù Bình, tænh ThaùiNguyeân. Tröôùc khi nghæ höu giöõ chöùcTröôûng ban Toå chöùc Tænh uyû Thaùi Nguyeân.* Ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng:Ngöôøi con thöù hai cuï Ñoà Ba laø Ngoâ Tuaán

Tuøng (töùc Ngoâ Duy Hieäp) sinh naêm 1913 taïilaøng Vaân Xuyeân. Naêm 1933, oâng laáy vôï laøbaø Nguyeãn Thò Caån. Cuï baø Caån laø em concoâ con caäu ruoät vôùi coá Toång bí thö NguyeãnVaên Cöø. Ñöôïc Nguyeãn Vaên Cöø giaùc ngoä,gia ñình ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng chuyeånleân sinh soáng vaø hoaït ñoäng caùch maïng taïiphoá Ñaïo Ñöôøng thò xaõ Baéc Giang (1936) vaøtrôû thaønh cô sôû bí maät tin caäy cuûa xöù uyû BaécKyø.Naêm 1938, ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng

ñöôïc ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät (töùc Haï BaùCang) giôùi thieäu vaø keát naïp vaøo Ñaûng Coängsaûn Ñoâng Döông vaø trôû thaønh moät trongnhöõng Ñaûng vieân coäng saûn ñaàu tieân cuûahuyeän Hieäp Hoaø vaø tænh Baéc Giang. Cuoáinaêm 1938 ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng ñöôïc toåchöùc giao nhieäm vuï ñöa ñoàng chí HoaøngQuoác Vieät- Bí thö xöù uyû Baéc Kyø töø phuû LaïngThöông veà Hoaøng Vaân, Hieäp Hoaø ñeå chæñaïo phong traøo, xaây döïng caên cöù ñòa caùchmaïng. Veà tôùi Hoaøng Vaân ñöôïc an toaøn,ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät ñöôïc boá trí ôû nhaøcuï Ñoà Ba taïi xoùm Ñoâng, laøng Vaân Xuyeân.Töø ñoù nhaø cuï Ñoà Ba trôû thaønh nôi tieáp ñoùncaùc ñoàng chí Trung öông vaø Xöù uyû veàHoaøng Vaân hoaït ñoäng. Taïi ñaây, ñoàng chíHoaøng Quoác Vieät ñöôïc phuïc vuï chu ñaùo, antoaøn. Coâng vieäc phuïc vuï côm nöôùc toå chöùcgiao cho baø Ngoâ Thò Phaùt (con gaùi cuï Ñoà



Ba) ñaûm nhieäm. Ngoaøi ra, baø Phaùt coøn ñöôïcgiao nhieäm vuï laøm lieân laïc, chuyeån coângvaên giaáy tôø tôùi caùc cô sôû caùch maïng thuoäccaên cöù ñòa Hoaøng Vaân. Vaø chính töø nôi ñaâyphong traøo caùch maïng cuûa nhaân daân vuøngthöôïng huyeän Hieäp Hoaø phaùt trieån maïnh meõvaø lan toaû ñeán ñeán caùc vuøng laân caän tronghuyeän vaø caùc xaõ giaùp gianh thuoäc hai huyeänPhuù Bình, Phoå Yeân (tænh Thaùi Nguyeân).Naêm 1939, ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng

ñöôïc phaân coâng phuï traùch cuoäc vaän ñoängboû phieáu cho Nguyeãn Trung Taåy (ngöôøi cuûacaùch maïng) truùng cöû vaøo Hoäi ñoàng daân bieåuBaéc Kyø vôùi soá phieáu aùp ñaûo taïi huyeän HieäpHoaø. Sau ñoù ñoàng chí bí maät ñöa phaùi ñoaønquaân söï cuûa Xöù uyû (do oâng Huy coøm phuïtraùch) leân chieán khu ñaëc bieät ñeå môû caùc lôùphuaán luyeän quaân söï ñaàu tieân cho ñoäi nguõcoát caùn cuûa Quaân ñoäi nhaân daân Vieät Nam.Töø thaùng 12- 1940 ñeán thaùng 2- 1945 ñoàngchí bò ñòch baét caàm tuø qua caùc nhaø lao BaécGiang, Hoaû Loø, Sôn La. Trong lao tuø ñoàngchí luoân giöõ vöõng khí tieát cuûa ngöôøi coängsaûn, kieân trì hoaït ñoäng, tham gia tích cöïcvaøo caùc phong traøo ñaáu tranh ñoøi töï do, daânchuû, caûi thieän ñôøi soáng tuø nhaân vaø nhieàu laànkeû thuø phaûi nhöôïng boä.Trong nguïc tuø Sôn La ñoàng chí ñöôïc Chi

boä nhaø tuø (Ñoàng chí Nguyeãn Löông Baènglaøm Bí thö) giao cho laøm Phoù Ban kinh teá vaøcöùu teá cuûa nhaø tuø. ÔÛ ñaây, ñoàng chí coøn caûmhoaù moät soá tuø thöôøng phaïm ñi theo conñöôøng caùch maïng (trong ñoù coù Thaønh“Quaùn” sau naøy laø Thaønh uyû vieân Baéc Ninh).Thaùng 3- 1945 ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøngcuøng vôùi hôn 30 ñoàng chí vöôït nguïc Sôn Lathaéng lôïi vaø trôû veà Vaân Xuyeân, Hoaøng Vaân,Hieäp Hoaø an toaøn. ÔÛ ñaây caùc ñoàng chí ñöôïccuï Ñoà Ba ñaõ thuoác thang chu ñaùo, bìnhphuïc ñeå roài laïi tieáp tuïc laøm caùch maïng.

Ñaàu naêm 1945, ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøngñaõ tröïc tieáp tham gia laõnh ñaïo cöôùp chínhquyeàn taïi huyeän Hieäp Hoaø. Tri huyeän HieäpHoaø laø Thaùi Vónh Thònh ñaàu haøng caùchmaïng khoâng ñieàu kieän. Rieâng teân Luïc söïLieãn ñaïi phaûn ñoäng ñaõ bò cheát thui.Caùch maïng thaønh coâng, ñoàng chí trôû

thaønh vò Chuû tòch huyeän ñaàu tieân cuûa chínhquyeàn caùch maïng Hieäp Hoaø (8- 1945).Töø thaùng 12- 1947 ñeán thaùng 11- 1949

ñoàng chí ñöôïc phaân coâng laøm uyû vieân Bancaên cöù ñòa Vieät Baéc, phoù Bí thö Ñaûng uyûkhoái daân chính ñaûng Lieân khu I, tröôûng Bankieåm tra Nha thöông binh Lieân khu I. Ñaàunaêm 1950 ñeán thaùng 12- 1952 ñöôïc ñieàuleân maët traän Taây Baéc, tham gia Trung ñoaønuûy Trung ñoaøn coâng binh 150 môû ñöôøngchuaån bò cho chieán dòch Taây Baéc. Ngaøy 14-10-1452 quaân ta môû chieán dòch Taây Baéc,ñoàng loaït noå suùng ôû Nghóa Loä, Sôn La, LaiChaâu, ñoàng chí Ngoâ Tuaán Tuøng ñöôïc giaotroïng traùch tröôûng ban daân coâng phuïc vuïchieán dòch Taây Baéc. Döôùi söï chæ huy vaø ñieàuhaønh cuûa ñoàng chí, daân coâng hoaû tuyeánkhaép moïi mieàn ñeàu haêng say leân ñöôøng taûigaïo, thöïc phaåm, thuoác men, ñaïn döôïc leânchieán tröôøng Taây Baéc phuïc vuï boä ñoäi chieánñaáu.Töø 1953 ñeán 1955, laø Chuû tòch tænh Thaùi

Nguyeân, chuû tòch Hoài ñoàng taïm caáp ruoängñaát. Sau ñoù, cuøng phaùi ñoaøn Chính phuû veàtieáp quaûn thuû ñoâ Haø Noäi, giöõ chöùc phoù Bankinh teá Chính phuû. Sau cuï chuyeån sang laømVuï tröôûng Uyû ban keá hoaïch nhaø nöôùc (naylaø Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö).*Ñoàng chí Ngoâ Duy PhöôngNgöôøi con thöù ba cuï Ñoà Ba laø Ngoâ Duy

Phöông (töùc Ngoâ Vaên Thaïnh) laø moät trongba thanh nieân trung kieân (cuøng Ngoâ VaênTrieäu, Nguyeãn Vaên Cöôøng) coù nhieàu thaønh



tích, coáng hieán trong quaù trình hình thaønh vaøphaùt trieån cuûa ATK II taïi Hoaøng Vaân. Ñoàngchí tham gia caùch maïng ôû ñòa phöông töønaêm 1937 vaø ñöôïc ñoàng chí Leâ Hoaøng, Xöùuyû vieân Xöù uyû Baéc kyø giôùi thieäu keát naïp vaøoÑaûng ngaøy 16 thaùng 2 naêm 1940 ngay treânmaûnh ñaát queâ höông mình. Naêm 1941,ñoàng chí bò ñòch baét giam ôû Hoaû Loø (Haø Noäi)vaø Sôn La ñeán thaùng 2 naêm 1945 môùi thoaùtkhoûi nhaø tuø thöïc daân.Töø naêm 1945- 1947 laàn löôït ñöôïc giao

caùc troïng traùch nhö: Chuû nhieäm Vieät Minhhuyeän Vieät Yeân, Bí thö huyeän uyû YeânTheá, Thöôøng vuï Huyeän uyû Laïng Giang.Naêm 1947- 1959 laø Phoù Bí thö tænh uyûkieâm Chuû tòch UB khaùng chieán huyeän YeânTheá. Naêm 1959 ñeán thaùng 3- 1963 Tænhuyû vieân, Phoù Bí thö, Chuû tòch UB haønhchính tænh Baéc Giang; Thaùng 4 ñeán cuoáinaêm 1963 laø Phoù bí thö Tænh uyû, Phoù Chuûtòch UB haønh chính tænh Haø Baéc. Naêm1964- 1967 laø Vuï tröôûng Vuï Keá hoaëchToång cuïc khai hoang.Naêm 1967- 1974 laø Tröôûng ñoaøn chæ ñaïo

saûn xuaát Boä Noâng nghieäp.Naêm 1974 ñeán 1983 laø Chaùnh vaên

phoøng Boä Thuyû lôïi.* Ñoàng chí Ngoâ Vaên Trieäu (töùc Ngoâ Tieâu)Trong gia toäc hoï Ngoâ, laøng Vaân Xuyeân

coøn coù ngöôøi con öu tuù sôùm ñöôïc giaùc ngoävaø tham gia hoaït ñoäng caùch maïng, ñoù laøñoàng chí Ngoâ Vaên Trieäu (töùc Ngoâ Tieâu) goïiCuï Ñoà Quyø vaø Cuï ñoà Ba laø chuù hoï.Ñoàng chí Ngoâ Vaên Trieäu (laø con cuï Ngoâ

Vaên Ñöùc) sinh naêm 1917 taïi laøng VaânXuyeân. Ñoàng chí laø moät trong 3 ñaûng vieânñaàu tieân ôû Hoaøng Vaân ñöôïc ñoàng chí LeâHoaøng keát naïp vaøo Ñaûng thaùng 2 naêm 1940(cuøng ñoàng chí Ngoâ Duy Phöông, NguyeãnVaên Cöôøng) taïi ñòa ñieåm lòch söû Ñoáng Muù,

thoân Vaân Xuyeân.Ñoàng chí Ngoâ Vaên Trieäu maát ngaøy 6

thaùng 8 naêm 1948 bôûi moät caên beänh hieåmngheøo taïi Daân y vieän tænh Phuù Thoï khi môùi31 tuoåi.Ngoaøi nhöõng ngöôøi coù coâng vôùi daân, vôùi

nöôùc, vôùi caùch maïng keå treân, gia ñình cuï ÑoàBa coøn moät soá caù nhaân khaùc cuõng coù nhieàucoâng lao ñoùng goùp cho Ñaûng, cho caùchmaïng. Vì chöa coù ñieàu kieän tìm hieåu ñaày ñuû,nhaát laø moät soá tö lieäu coøn chöa thoáng nhaátchöa ñöôïc kieåm chöùng neân chuùng toâi khoângñaët vaán ñeà tìm hieåu trong baøi naøy. Hy voïngseõ coù dòp trôû laïi tìm hieåu saâu saéc, coù heäthoáng hôn veà caùc caù nhaân, doøng hoï ôûHoaøng Vaân coù nhöõng ñoùng goùp xuaát saéccho caùch maïng trong thôøi kyø tröôùc vaø saukhôûi nghóa thaùng Taùm- 1945.Ngoâi nhaø cuûa cuï Ñoà Ba khi xöa, hieän

nay ñaõ ñöôïc Boä Vaên hoaù- Thoâng tin laäp hoàsô khoa hoïc vaø phaùp lyù, caáp baèng xeáphaïng Di tích lòch söû caùch maïng. Di tíchñaõ traûi qua nhieàu laàn söûa chöõa, thay ñoåi.Ngoâi nhaø cuõ, nôi hoäi hoïp, hoaït ñoäng cuûacaùc chieán só Coäng saûn trung kieân khoângcoøn, khuoân ñaát xöa hieän do ngöôøi chaùu hoïCuï Ñoà Ba sôû höõu. Moät soá taøi lieäu, hieän vaätlieân quan ñeán cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp caùchmaïng cuûa cuï Ñoà Ba Ngoâ vaên Thaáu vaønhöõng ngöôøi con öu tuù cuûa cuï ñaõ ñöôïcsöu taàm nhöng möùc ñoä quan taâm vaãnchöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu trong tìnhhình hieän nay. Thieát nghó, ñaây laø vaán ñeàböùc thieát caàn ñöôïc caùc caáp, caùc ngaønhlieân quan quan taâm trieån khai thöïc hieängoùp phaàn cho coâng taùc nghieân cöùu, tröngbaøy giôùi thieäu ñeå tuyeân truyeàn, giaùo duïctheá heä treû hoâm nay vaø mai sau veà truyeànthoáng yeâu nöôùc vaø caùch maïng cuûa queâhöông Hieäp Hoaø töø khi coù Ñaûng. �



Luïc Ngaïn queâ mình

Nhaïc vaø lôøi : TUAÁN KHÖÔNGNhanh vöøa (Rhumba hoaëc Bo le ro)



Thoâng thöôøng, thaùng Ba muøa con ongñi laáy maät, nhöng naêm nay do thôøitieát thaát thöôøng neân ñaõ thaùng Tö maø

hoa vaûi vaãn coøn thöa thôùt laém, khoâng chæchuû vöôøn lo laéng maø chuû nuoâi ong cuõng coùphaàn aùi ngaïi. Vaäy maø, vöøa qua tieát thanhminh ñaõ khieán caû mieàn vöôøn Luïc Ngaïntraéng moät maøu hoa vaûi. Suoát maáy hoâm nayHoaøng Saùng cöù quanh quaån ra vaøo khoângdaùm ñi ñaâu. Khoâng daùm ñi vì theo lòch trìnhñaøn ong ñang treân ñöôøng trôû laïi.Caùch ñaây gaàn moät naêm khi hoa vaûi vöøa

taøn, nhöõng gioït maät cuoái cuøng ñaõ tieãn bieätñaøn ong veà vôùi mieàn hoa môùi. Moät chuùthöông xuaân khieán Hoaøng Saùng theâm boànchoàn, bôûi tröôùc maët anh laø caû moät vuøng ñoàigioù thoåi. Moät thaûm hoa traûi daøi baát taän, caùiloaøi hoa duø li ti maø sao huùt maét ngöôøi ñeánvaäy. Caùi loaøi hoa baùo hieäu moät muøa ongmaät, moät muøa chim goïi baïn, vaø moät muøaquaû ngoït giöõa choùi chang ngaøy heø ñangñeán.Hoaøng Saùng voán ngöôøi laøng Khaû Laõ beân

thöôïng nguoàn soâng Luïc, nôi chuû yeáu baøcon ngöôøi Hoa ñaõ nhieàu ñôøi sinh soáng. Töøxa xöa, laøng noåi tieáng vôùi ngheà mía ñöôøng,ngheà vöôøn baõi traùi caây. Lôïi theá ñoù ñaõ taïocho anh nieàm ñam meâ ngheà nuoâi ong maät.Caùi ngheà maø khoâng phaûi baét ñaàu töø anh,maø töø oâng cuï thaân sinh anh. Trong kyù öùccuûa Hoaøng Saùng, xöa nuùi röøng coøn hoangvu raäm raïp, muoâng thuù nhieàu, ong röøng

cuõng laém. Cuï Chaén Phuû, ngöôøi cha cuûaanh ñaõ mang chuùng veà. Nhöõng ñaøn ongñöôïc nuoâi trong toå laøm töø thaân caây khoâ.Ong soáng vaø phaùt trieån töï nhieân. Khi naøomaät ñaày laïi taïm thôøi xua chuùng ra ñeå vaét.Moãi laàn nhö vaäy vöøa toån haïi, vöøa ñoát chaùygiai ñoaïn taän thu nguoàn maät. Nuoâi ong thôøiaáy chæ mang thuù chôi bôøi, chöù ai nghó nhieàuñeán giaù trò haøng hoaù. Trong boán anh emtrai, tröø ngöôøi anh caû, coøn haàu heát laáy coângvieäc nuoâi ong laøm keá sinh nhai. Ñaàu nhöõngnaêm 80, Hoaøng Saùng chính thöùc noái nghieäpmaø ngöôøi cha truyeàn laïi. Baáy giôø chæ coù ongnoäi, chæ nuoâi vaøi chuïc ñaøn, moãi naêm kieámvaøi taï maät. Vôùi keát quaû nhö vaäy thì chöa theågoïi laø ngheà, nhöng duø sao cuõng cho ngöôøinuoâi chuùt kinh nghieäm ñeå ñi tieáp con ñöôøngñaõ choïn.

*Naêm 1997, Hoaøng Saùng mua boán ñaøn

ong YÙ töø Coâng ty ong Trung öông veà nuoâithöû nghieäm. Noùi thöû nghieäm, vì tröôùc ñoù,ñaàu nhöõng naêm 80, Coâng ty ong Haø Baéc ñaõnhaäp veà maáy chuïc ñaøn nhöng nuoâi khoângthaønh coâng. Nguyeân nhaân khoâng thaønhcoâng chính laø haäu quaû cuûa thôøi kyø quan lieâubao caáp. Laøm maø khoâng hieåu coâng vieäc thìlaøm sao toát ñöôïc. Baát cöù gì cuõng phaûi thaätsöï taâm huyeát say söa môùi coù theå ñi ñeánthaønh coâng.Hoaøng Saùng keå raèng, thöïc teá loaøi ong YÙù

do moät ngöôøi Ñaøi Loan du nhaäp vaøo mieàn

THEO CAÙNH ONG BAYBuùt kyù

NGOÂ MINH BAÉC



Nam nöôùc ta töø ñaàu nhöõng naêm 60, khi ñoùngöôøi ta nuoâi raát thaønh coâng. Ngöôøi tathaønh coâng bôûi ngöôøi ta hieåu coâng vieäc vaøsöôùng khoå cuøng coâng vieäc. Taïi sao hoï laømñöôïc maø mình thì laïi khoâng? Caâu hoûi ñoùluoân laø ñieàu traên trôû trong ñaàu Hoaøng Saùng,khieán anh maøy moø quyeát taâm thöïc hieännhöõng yù töôûng maø mình theo ñuoåi.Chæ boán ñaøn ong ngoaïi ban ñaàu, ñaõ môû

cho Hoaøng Saùng moät caùi nhìn môùi chongheà ong. Qua quaù trình thöïc tieãn anh ñaõruùt ra nhaän xeùt: Hoaït ñoäng cuûa loaøi ongluoân mang tính coâng nghieäp, ñoái vôùi ongngoaïi, tính coâng nghieäp ñoù ñöôïc theå hieäncao hôn so vôùi loaøi ong noäi, taïo söï khaùcbieät maø ngöôøi nuoâi luoân giaønh söï löïa choïn.Trong khi ong noäi deã boác bay, hay maécbeänh, naêng suaát thaáp vaø ñoát ngöôøi baát cöùluùc naøo thì loaøi ong ngoaïi, ít boác bay, ít ñoátngöôøi, khoâng hay caén ñoát nhau, naêng suaátmaät thöôøng gaáp ñoâi ba laàn, vaø tính coängñoàng cuûa loaøi ong ngoaïi cuõng cao hôn. Toånoï coù theå saùp nhaäp toå kia vaãn voâ tö, nhöngneáu laø ong noäi chuùng coù theå taán coâng nhauñeán cheát. Nuoâi moät nghìn ñaøn ong ngoaïikhoâng vaát vaû baèng nuoâi moät traêm ñaøn ongnoäi. Chæ coù ñieàu, neáu nuoâi ong noäi sôï nhaátcaên beänh thoái aáu truøng thì nuoâi ong ngoaïilaïi sôï nhaát beänh kyù sinh truøng huùt chaát dinhdöôõng aáu truøng maø raát khoù chöõa, ñaøn ongseõ bò suy kieät nhanh choùng neáu khoâng kòpthôøi ngaên chaën. Ñeå traùnh laây lan, nhieàu khisaün saøng huyû caû ñaøn maø khoâng do döï.Hoaøng Saùng cho raèng, ngöôøi nuoâi ong

ñoøi hoûi kieán thöùc nhö nhaø khoa hoïc cuûa töïnhieân. Vaø anh ñaõ thaønh coâng töø boán ñaønong ngoaïi, coù naêm leân tôùi daêm baûy traêmñaøn, thu gaàn ñoâi chuïc taán maät. Ong cuûaHoaøng Saùng khoâng nhöõng ñöôïc nhaân ra

cho caû tænh maø coøn lan sang taän QuaûngNinh, Haûi Döông.Cuoäc ñôøi ngöôøi nuoâi ong nhö keû du muïc

tôùi nhieàu vuøng ñaát nöôùc. Töø Taây Baéc, TaâyNguyeân ñeán Taây Nam tít taép, töø duyeân haûiaàm aøo soùng bieån ñeán sôn cöôùc ñaïi ngaønnaéng gioù. Moãi mieàn hoa laø moät mieàn quyeánruõ, nhöõng loaøi hoa chaúng cuõ bao giôø. NgoaøiBaéc, thaùng Ba hoa vaûi, thaùng Tö hoa nhaõn,thaùng Naêm hoa suù veït, thaùng Saùu hoabaïch ñaøn, thaùng Baûy vôùi traêm thöù hoa röøngTaây Baéc, thaùng Chín, thaùng Möôøi veà vôùihoa keo vaøng, thaùng Moät, thaùng Chaïp hoabaïc ñaàu, hoa caøng cua, roài chuaån bò laïi moätmuøa hoa vaûi.Coù moät Baéc Giang vaøng traéng muøa hoa

vaûi. Kinh ñoâ vaûi thieàu Luïc Ngaïn luoân xoânxang cho caû vaïn ngaøn ong. Ngoaøi nhöõngñaøn ong sôû taïi nhö cuûa Hoaøng Saùng, laømuoân ngaøn töø traêm neûo bay veà. Nhöõng ñaønong phöông Nam ñeán cuøng phöông Baéc.Nhöõng ñaøn ong taïm bieät caø pheâ, cao su ñeåñeán vôùi vaûi thieàu. Ong traûi daøi theo quoác loä,ong len loûi vaøo Kieân Thaønh, Thanh Haûi, ongsang beân kia caàu vôùi Nam Döông, TaânMoäc, ong leân vuøng xa cuøng Bieån Ñoäng, TaânHoa…Nhieàu laø vaäy, nhöng so vôùi caû moätvuøng trôøi ñaát treân moät nghìn caây soá vuoângbaït ngaøn hoa vaûi thì chaúng heà thaám thaùp.Muøa hoa nôi ñaây cuõng voäi vaøng nhö cuoäcsoáng loaøi ong. Chæ treân döôùi hai chuïc ngaøylaø caùnh hoa daàn kheùp laïi, nhöng löôïng maätvaûi thieàu coù theå ñaït 40% maø ñaøn ong kieámñöôïc trong naêm. Chæ moät muøa hoa vaûi, ñaátLuïc Ngaïn naøy seõ mang laïi cho con ngöôøivaøi nghìn taán maät, haøng chuïc tyû ñoàng töønhöõng caùi hoa ñaàu tieân tröôùc khi muøa quaûchín.Vaûi nhôø ong, ong nhôø vaûi. Neáu khoâng coù



vaûi, ong seõ ñi tìm loaøi hoa khaùc, nhöng laømsao ñöôïc thoaû söùc daäp dìu tröôùc baït ngaønhoa. Neáu khoâng coù ong, vaûi vaãn keát thaønhmuøa chín, nhöng chaéc gì ñaõ tróu caønh saiquaû khi khoâng coù ong bay veà thuï phaán. Môùihay, trong cuoäc soáng muoân loaøi, muoán toàntaïi phaùt trieån bao giôø cuõng caàn yeáu toá coängsinh nhö ong caàn hoa, nhö ta caàn trôøi ñaát.Nghe noùi ôû nöôùc ngoaøi, nhöõng chuû trangtraïi muoán ñaäu quaû sai caønh phaûi maát tieàncho chuû nuoâi ong. Coøn ôû ta, thaät ñaùng tieác,coù ngöôøi laïi sôï ong seõ laøm ruïng hoa ruïngquaû, thaäm chí coøn xua ñuoåi chuùng. Nhöngkhoâng theå traùch hoï, bôûi coù nhöõng vuøngmieàn daân trí coøn haïn heïp, vaán ñeà laøm saoñeå hoï hieåu, hoï mong con ong nhö mongñieàu toát laønh ñeán vôùi coû, vôùi caây.- Maät ong tuy ngoït nhöng cuõng nhieàu vò

chaùt- Hoaøng Saùng taâm söï- Bôûi kieám ñöôïcgioït maät cuõng khoâng heà ñôn giaûn. Moãi loaøiñeàu coù moät ñaëc tính rieâng, con ong cuõngvaäy, mình phaûi thaät söï yeâu quyù noù, coù yeâuthì môùi say, môùi hieåu, vaø môùi baét noù phuïcvuï mình.Trong caùc loaøi coân truøng cuûa töï nhieân,

chæ coù hai loaøi ñoâng ñaøn daøi luõ vaø coù tính xaõhoäi chaët cheõ hôn caû, ñoù laø ong vaø kieán.Nhöng ñaùng noùi vaãn laø ong, moät theá giôùihuyeàn bí maø con ngöôøi chöa theå hieåu heát.Duø chæ baûn naêng, nhöng xaõ hoäi loaøi ongluoân laø maãu lyù töôûng maø con ngöôøi luoânbaøn tôùi. Xaõ hoäi loaøi ong laø xaõ hoäi vöøa phoànthònh, vöøa oån ñònh, vöøa quy cuû chaët cheõ ñeåtaïo thaønh moät guoàng maùy nhòp nhaøng hoaïtñoäng. Trong moät baày ong haøng vaïn con,nhöng luoân ñöôïc hình thaønh ba nhoùm: ongcaùi, ong ñöïc vaø ong chuùa. Ong caùi dokhoâng coù khaû naêng sinh saûn neân trôû thaønhong thôï. Chæ ong thôï môùi coù noïc ñoäc, vaø

chuùng ñöôïc chia thaønh ong xaây toå, ong doïntoå, ong baûo veä, ong trinh saùt. Rieâng ongñöïc, soá löôïng ít vaø chuùng chæ coù moät nhieämvuï duy nhaát, ñoù laø duy trì noøi gioáng. Ongchuùa ñöôïc baét ñaàu töø aáu truøng bình thöôøng,nhöng nhôø cheá ñoä dinh döôõng ñaëc bieät neântrôû thaønh ong sinh saûn. Ong chuùa khitröôûng thaønh, muoán sinh saûn baét buoäc phaûidieãn ra moät “ñaùm cöôùi ong”. Ong chuùa seõbay cao bay xa khoûi toå vaøi caây soá, moät ñaønong ñöïc baùm theo. Vì khoâng coù noïc ñoäcneân ong ñöïc luùc naøy raát deã bò keû thuø taáncoâng. Bôûi vaäy con ong ñöïc naøo cuõng coágaéng heát söùc ñeå mong ñöôïc giao phoái cuøngong chuùa. Cuoái cuøng, duy chæ moät chaøngkhoeû nhaát môùi coù cô may ñoù. Sau khi hoaønthaønh söù meänh cuûa ñaáng tröôïng phu thìchaøng khoeû nhaát ñoù cuõng töø giaõ coõi ñôøi, vìboä phaän sinh duïc cuûa chuù ñöùt vaø naèm laïitrong thaân mình ong chuùa. Vaäy laø, moät“ñaùm cöôùi ong” ñaõ thaønh coâng. Khaùc vôùiong thôï, voøng ñôøi chæ treân döôùi moät thaùngthì ong chuùa coù theå soáng vaøi naêm, coù theåñeû haøng nghìn tröùng moãi ngaøy, vaø thôøi giansinh saûn keùo daøi haøng thaùng, coøn vieäcchaêm soùc aáu truøng ra sao ñaõ coù nhöõng chuùong thôï tieát ra moät loaïi dinh döôõng ñaëc bieätchaêm soùc chuùng.Coù moät ñieàu luoân laøm caùc nhaø khoa hoïc

phaûi thaùn phuïc, ñoù laø vieäc con ong xaây toå.Treân hai maët cuûa moät caàu ong coù tôùi naêmnghìn loã hình luïc laêng maø giôùi nuoâi ong vaãngoïi oâ laêng. Taát caû oâ laêng ñeàu nhö nhau,khoâng coù ñoä xaùc suaát veà kích côõ, duø chæmoät dem. OÂ laêng khoâng xaây theo chieàuthaúng ñöùng, maø ñeàu nghieâng cuøng moäthöôùng, bôûi vaäy, duø coù dòch chuyeån theá naøonhöng maät ong khoâng deã daøng rôøi khoûi toå.

Saûn phaåm töø ong coù boán loaïi: söõa ong



chuùa, phaán, maät vaø saùp. Nhöng toát nhaátvaãn laø söõa ong chuùa, ngoaøi giaù trò dinhdöôõng cho söùc khoeû con ngöôøi coøn coù giaùtrò laøm ñeïp cho chò em. Neáu ngöôøi ñeïp naøothöôøng xuyeân duøng söõa ong chuùa ñeådöôõng da thì ñaõ ñeïp laïi caøng ñeïp hôn. Töøxa xöa, nhöõng saûn phaåm töø con ong luoânñöôïc coi laø moùn boå döôõng cao caáp. NgöôøiTaøu goïi maät ong laø “baùch cao hoa”, töùc laøcao töø traêm hoa.Hoaøng Saùng khaúng ñònh, ñaõ laø maät ong

thì maät hoa naøo cuõng toát, vaán ñeà thôøi ñieåmkhai thaùc vaø caùch söû duïng. Thôøi tieát caøngnaéng raùo thì hoa caøng nhieàu vaø ñoä ñaäm ñaëccaøng cao, chaát löôïng caøng toát. Nhieàu döluaän cho raèng ngöôøi nuoâi ong cho chuùng aênñöôøng ñeå laáy maät. Ñieàu ñoù khoâng phaûi, coùtheå laáy ñöôøng ñeå chaên ong, nhöng khoângphaûi laáy ñöôøng chaên ong ñeå laáy maät. Vì coùnhöõng thôøi kyø hoa trôû neân khan hieám, baàyong rôi vaøo “tình traïng giaùp haït”. Neáukhoâng muoán ñaøn ong bò xoaù soå thì phaûi chochuùng aên ñöôøng. Ñoù laø giaûi phaùp tình theá.Neáu ñang muøa hoa thì duø coù ñeå ñóa ñöôøngngay toå ong cuõng khoâng maøng. Ngöôøi nuoâiong cuõng vaäy, khi ñaõ phaûi duøng ñöôøng nuoâichuùng laø luùc cöïc chaúng ñaõ, vì giaù ñöôøngkhoâng heà reû, chaên daét laïi vaát vaû. Nhöõng thöùcon ngöôøi vaø ñaøn ong caàn chính laø nhöõngboâng hoa, nhöõng muøa hoa, nhöõng coû caâyvaø moät khoâng gian khoaùng ñaït trong laønh.Keû thuø cuûa loaøi ong khoâng ít, ngoaøi ñoùi

khaùt beänh taät coøn chim choùc, ong baïc ñaàu,chuoàn chuoàn…Nhöng keû thuø lôùn nhaát vaãn laøcon ngöôøi. Vôùi vieäc söû duïng thuoác saâu voâtoäi vaï ñaõ laøm moâi tröôøng oâ nhieãm naëng neà.Taát caû caùc loaïi hoaù chaát maø con ngöôøi ñaõ,ñang söû duïng ñeàu ñaùng sôï. Noù coù theå toàndö trong caây, trong quaû. Nhieàu ngöôøi do

chöa töôøng taän neân “ñieác khoâng sôï suùng”.Chæ coù ong laø loaøi cöïc kyø nhaïy caûm. Neáunhaø ai ñoù coù ong ñeán laøm toå thì cho ñoù laøñieàm laønh. Nhöng thöïc teá ñaáy môùi laø nôi coùmoâi tröôøng lyù töôûng, coù khoâng khí tronglaønh maø chæ loaøi ong môùi deã daøng nhaänthaáy. Coù nhöõng loaøi sinh vaät cuûa töï nhieânluoân coù nhöõng khaû naêng nhaän bieát xungquanh maø con ngöôøi khoù maø bieát ñöôïc.Ong laø moät loaøi nhö vaäy.Nhieàu ngöôøi hieän nay vaãn nghi ngôø

raèng, duøng maät ong baây giôø seõ khoâng khoûiaûnh töø nhöõng nguoàn hoaù chaát do con ngöôøihaøng ngaøy söû duïng. Suy nghó nhö vaäy nghera loâgic, nhöng chöa haún. Nhö ñaõ noùi treân,ong laø loaøi raát deã dò öùng vôùi hoaù chaát. Neáucoù cheát vì hoaù chaát thì seõ cheát tröôùc conngöôøi. Nhöng seõ laø chuû quan neáu nhökhaúng ñònh maät ong hieän nay hoaøn toaønkhoâng coù dö löôïng hoaù chaát. Coù theå coù, ñoùlaø yeáu toá baát khaû khaùng, vì khoâng theå traùnhkhi moät thaønh phaàn hoaù chaát naøo ñoù coøntoàn laïi trong caây coû töø nhöõng muøa ñaõ quamaø con ong giaùn tieáp huùt phaûi. Ñoù laø xaùcsuaát cho pheùp coù theå chaáp nhaän. Maät ongVieät Nam coù thôøi kyø chæ ñöùng sau maät ongvuøng röøng Braxin Nam Myõ veà ñoä tinh loïc,nhöng thôøi gian gaàn ñaây khoâng coøn ñöôïcnhö vaäy, vieäc xuaát khaåu maät daàn trôû neânkhoù khaên. Taát caû cuõng chæ con ngöôøi gaâyneân. Loaøi ong ñang muoán chuyeån ñeán loaøingöôøi moät thoâng ñieäp: Con ngöôøi haõy baûoveä thieân nhieân, baûo veä moâi tröôøng soáng.Taát caû ñeàu tuyø thuoäc vaøo con ngöôøi, chæ coùcon ngöôøi môùi quyeát ñònh heát thaûy.

Hoaøng Saùng keå raèng, ôû moät soá nöôùcnhö Ñaøi Loan, ñeå baûo veä moâi tröôøng maøvaãn thu lôïi nhuaän, hoï ñaõ aùp duïng khoa hoïcsinh hoïc ñeå dieät tröø saâu boï coù haïi. Hoaëc



nhö ôû Trung Quoác, ngöôøi ta phun thuoáctheo keá hoaïch ñònh saün. Hoï leân lòch roàithoâng baùo aán ñònh thôøi gian, khoâng giancho moãi vuøng mieàn, taïo cho ngöôøi nuoâi ongcoù keá hoaïch dòch chuyeån. Haïn cheá taùc haïinhieàu maët khoâng nhöõng kinh teá, söùc khoeûmaø taïo söï beàn vöõng ñoái vôùi moâi sinh conngöôøi.

*Laø moät ngöôøi ngoaïi ñaïo, toâi chæ bieát

thöôûng thöùc nhöõng gioït maät töø con ongmang laïi. Moät caûm xuùc daâng traøo giöõahöông vöôøn ngan ngaùt. moät caâu haùt baângquô giöõa caùi naéng ñaàu heø. Bao caâu chuyeänmaø toâi chæ bieát nghe chöù laøm sao hieåu heát,vaø chæ gaät guø nhö moät gaõ … say.Treân nhöõng neûo theo caùnh ong bay, tình

côø toâi ñöôïc gaëp ngöôøi thôï nuoâi ong töø mieànNam ñaát Vieät, anh teân goïi Bình, NguyeãnVaên Bình. Nay duø chöa tuoåi 50, nhöng Bìnhñaäm neùt phong traàn vôùi maøu da nhieàu aùnhnaéng. Bình vöøa cuøng 400 ñaøn ong taïm bieätmuøa caøpheâ, cao su giöõa mieàn Ñoâng NamBoä, vöôït hai nghìn coät soá khoâng keå ngaøyñeâm treân ñöôøng ra Baéc cho kòp muøa hoavaûi. Bình baét chuyeän vôùi moät veû hoàn nhieânthöôøng thaáy ôû nhöõng ngöôøi nuoâi ong maø toâitöøng gaëp. Boá meï Bình goác gaùc Thaùi Bình,Nam Ñònh phieâu daït veà trôøi Nam töø hôn nöûatheá kyû tröôùc. Cuoäc ñôøi Bình ñaõ traûi quanhieàu ngoùn ngheà kieám soáng, cuoái cuøng chæñaøn ong laø haáp daãn Bình hôn caû. Bình keåchuyeän vaøo ngheà töø khi coøn raát treû, khi maøheã nhìn thaáy caùc coâ gaùi laø “maéc côõ heát choãnoùi”. Ñeán khi cuøng ñaøn ong ñöôïc ñi ñaây ñiñoù, roài thaïo ngheà, daùm baét chuyeän vôùi congaùi, traùi tim bieát rung ñoäng ñeå ngoû lôøi thì laïinhaän ñöôïc caâu: Em chaúng laáy choàng nuoâiong ñaâu/ Quanh naêm laøm baïn vôùi vuøng saâu.

Ngaøy aáy xa roài, baây giôø thì Bình ñaõ moät vôïboán con. Moät gia ñình yeân aám giöõa caonguyeân Baûo Loäc, Laâm Ñoàng. Nhôø ngheànuoâi ong maø Bình luoân ao öôùc mình coù moätgia ñình phoàn thònh nhö gia ñình ong. Moätgia ñình luoân toân ti traät töï, ai cuõng caàn maãnchaêm chæ, bieát chaét chiu thaønh quaû laoñoäng nhö con ong chaét chiu töøng gioït maät.Trong thaâm taâm Bình luoân quan nieäm, ñoàngtieàn töø nuoâi ong laø tieàn saïch, gioáng nhö gioïtmaät maø con ong kieám ñöôïc luoân laø thöù tinhtuyù maø ñaát trôøi ban taëng. Taát caû nhöõng gì oânhieãm ñeàu xa laï vôùi baày ong. Duø ñi ñaâunhöng Bình vaãn nhôù veà toå aám, nôi coù ngöôøivôï taûo taàn cuøng boán maët con, trong ñoù haiñöùa ñang theo hoïc ñaïi hoïc taïi Thaønh phoáHoà Chí Minh, coøn hai ñang coøn laø hoïc sinhphoå thoâng. Bình cho raèng haäu phöông coùvöõng thì mình môùi yeân taâm laøm aên. Duø vaøithaùng hoaëc nöûa naêm môùi veà thaêm nhaø,nhöng tieàn thì Bình thöôøng xuyeân göûi veà ñeåcaùc con aên hoïc. Ñaáy cuõng laø hình thöùc gommaät ñeå ñôøi theâm vò ngoït. Vôùi soá tieàn gaàntraêm trieäu ñoàng sau khi tröø chi phí töø muøahoa vaûi naêm nay, Bình cuõng ñaõ kòp göûi veàñeå vôï con trang traûi.Em chaúng laáy choàng nuoâi ong ñaâu. Caâu

noùi cuûa coâ gaùi ngaøy xöa luoân laø noãi chaïnhloøng moãi khi moät thoaùng queâ höông hieän veànôi ñaát khaùch. Nhöng bieát laøm sao khinghieäp ñôøi ñaõ gaén vôùi ñaøn ong. Coù chaênglaø söï buø ñaép töø tình yeâu coâng vieäc. Caøngngaøy Bình caøng thaáy traân troïng töøng boânghoa ngoïn coû, duø ñoù laø moät boâng hoa trinhnöõ hay moät loaøi hoa coù teân goïi baïc ñaàu. Duøñoù laø moät caønh cao hay moät loaøi coû daïi. Ñinhieàu, thaáy ñaát nöôùc mình ñaâu cuõng thaätñaùng yeâu.Ñaõ maáy chuïc naêm theo ñuoåi ngheà laáy



maät, Bình nhaän thaáy theá giôùi loaøi ong luoânlaø ñieàu huyeàn bí, maø ñi maõi vaãn khoâng ñeántaän cuøng. Bình keå caâu chuyeän, coù ñoâi traigaùi töø Baéc vaøo Nam kieám soáng roài neân vôïneân choàng nhôø soáng gaàn ngöôøi nuoâi ong,hoï bò baày ong cuoán huùt, vaø hoï ñaõ huøn voánñi theo ngheà nuoâi ong. Hieän vôï choàng hoïcoù tôùi vaøi traêm ñaøn ñi suoát boán muøa hoa.Ñeán vôùi vuøng saâu, vuøng xa, nhöõng ngöôøi

nuoâi ong nhö Bình cuõng coù luùc caûm thaáybuoàn nhöng khoâng chaùn. Khoâng chaùn vì ôûñaâu cuõng coù tình daân che chôû. Ñi coù ngöôøinhôù, ôû ñöôïc taïo moïi ñieàu kieän. Chôït nhôùcaâu chuyeän maø vôï Hoaøng Saùng vöøa keå veàcaäu con trai naêm noï mang ong leân MoäcChaâu ñeå döôõng ñaøn vaø traùnh noùng, khi veàbaùc chuû nhaø vaãn thöôøng ñieän hoûi thaêm chævì “nhôù ñöùa chaùu, theá thoâi”. Bình cuõng vaäy,muøa tröôùc veà neáu muøa sau khoâng gaëp laøchuû cuõ cöù nhaéc hoaøi “sao khoâng thaáy anhHai trôû laïi”. Bình taâm nieäm, “caây gioángmoáng, cuûa gioáng ngöôøi”, con ong cuõng vaäy,con ngöôõi theá, phaûi soáng thaät vôùi chínhmình môùi thaät ñöôïc vôùi xung quanh. Chaânchaát nhöng khoâng ngaây ngoâ, ngoït ngaøo maøkhoâng giaû doái. Cuoäc ñôøi ong laø cuoäc ñôøidaâng hieán. Ong khoâng nguû bao giôø, laømvieäc töø tô mô tôùi môø ñaát. Saùng gaáp gaùp ñilaáy phaán huùt nhuî, toái veà duøng ñoâi caùnhquaït maùt luyeän maät vít naép, ong suoát ñôøichæn chu vì cuoäc soáng coäng ñoàng. Vaø khicaàn, ong saün saøng xaû thaân vaøo keû thuø roàihy sinh vì söï toàn vong cuûa noøi gioáng.Thaám thoaét ñaõ maáy chuïc ngaøy giöõa

ngaøn hoa xöù vaûi. Giôø hoa ñaõ taøn nhöng ñaønong coøn treû maõi, nhöõng caùnh ong laïi chuaånbò cuøng Bình bay veà vôùi Höng Yeân hoanhaõn, vôùi duyeân haûi Nam Ñònh, Thaùi Bìnhmuøa suù veït. Roài ngöôïc trung du ngan ngaùt

baïch ñaøn. Cöù theá vaø cöù nhö theá, ngöôøicuøng ong troâi daàn phöông Nam ñoùn naéng,ñoùn gioù, ñoùn nhöõng muøa hoa noái tieáp muøahoa töø mieàn Taây leân mieàn Ñoâng Nam Boä.Heïn muøa sau hoa vaûi laïi veà.Ta nhö caùnh ong laïc giöõa muøa vui/ Say

höông ñaát vaø haùt cuøng vôùi ñaát/ Thôm thaûoquaù nhöõng daûi vöôøn xanh maùt/ Boán muøahoa daâng vò ngoït queâ mình. �

VÖÔNG MAÏNH CHUNG(Hoäi VHNT caùc DTTS Vieät Nam)

Thöông nhôùmuøa traêng

Laâu roài vui nhoøa aùnh ñieänChôït heø maát ñieän maáy ñeâmTraèn troïc oi noàng böùt röùtLaïc chaân ra ñöùng tröôùc theàmGiaät mình nhìn leân trôøi thaúmTraân traân nín laëng khoâng rôøiMôn man moät mieàn töôi maùtVaàng traêng trong vaét xa xoâi...

Moäng du böôùc chaân hoài töôûngHoàn Traêng goïi laïi hoàn taTroâi veà caùnh ñoàng thöông nhôùNgaøy thô öôùt ñaãm Traêng ngaøTuoåi raèm caùi thôøi môùi lôùnGaùi trai ruû taém soâng queâCuõng khi ñeâm heø raïo röïcRoài ngaån ngô laïc ngoõ veà...



T AÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC KV. ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG HOÀNG (HAØ NAM 5/2013)

PHAÏM XUAÂN TRÖÔØNG(Hoäi VHNT Haø Nam)

Ngoài trong phoønglaïnh laøm thôThô töø phoøng laïnh nhìn ra

Theá thoâi maø ñaõ thaáy hoa maét roàiLom khom coø vaïc meï ôi

Em nhö seû ñaát döôùi trôøi löûa nungCaùnh ñoàng nhö chaûo khoâng vung

Ñang ra chín nhöõng “haït vöøng” nhoû nhoiHaønh lang coøn vaõ moà hoâi

Maët ñaát nguøn nguït löûa trôøi treân löngBoãng döng caây buùt söôïng suøng

Kìa thô leã phuïc töng böøng nôû hoaThô nhö saùo ñaù aên ña

Thöông maây khoùc gioù xoùt hoa lìa caønh...Hotel moïc giöõa ñoàng xanh

Theânh thang phoøng laïnh buoâng maønh laøm thôCôm nuoâi ba böõa ñuùng giôø

Laø taèm toâi phaûi nhaû tô cho ngöôøiXin naâng niu gioït moà hoâi

Maùu vaø nöôùc maét kieáp ngöôøi traàm luaânNoâng daân ôi hôõi noâng daân

Vôõ ñeâ laáy ngöïc noâng daân laøm keø“Ñaày tôù” vöøa böôùc khoûi xe

OÂ xoøe nhö ñaùm maây che treân ñaàuCôm thôm canh ngoït töø ñaâu?

Daï: tay meï vaõi phaân traâu treân ñoàngMoû queït ñuû caùnh ñuû loâng

Sang soâng meï ngoùng maõi khoâng quay veàNgoi leân töø vuõng buøn queâ

Baïc ñaàu thô cöù nghieâng veà ngaøy xöaNgoài trong phoøng laïnh laøm thô

Toâi thaønh con nôï bao giôø traû xong!

Laãn vaøo nhaáp nhoâ nhaø phoáÑoâi ba loâ-coát ngaøy xöaMaûng töôøng beâ toâng loang loåChai lyø phôi cuøng naéng möa

Keá beân töôøng loâ-coát vaéngQuaùn “coùc” caø pheâ khieâm nhöôøngCoâ ñaëc thôøi gian soùng saùnhThaûn nhieân töøng gioït toûa höông

Ñaâu ñaây daët dìu ñieäu nhaïcBaøi ca “Laù ñoû”(*) naêm naøoGoùc khuaát ngöôøi quaân phuïc baïcChôït thaáy loøng mình noân nao

Ngoaøi kia phoá phöôøng tíu títChan chan muoân saéc muoân maøuVoïng vaøo maûng töôøng pheá tíchTí taùch gioït caø pheâ naâu

(*) Laù ñoû - HOAØNG HIEÄP - Thô NGUYEÃN ÑÌNH THI

Chieàu buoâng ngöôøi aáy tuïng kinhNghe nhö saùm hoái chuyeän tình thuôû xöa“Tham, saân, si’ ñaõ dö thöøa

Giôø cheânh veânh noùi moõ chuøa giaøi khuaâyTraàm luaân aân oaùn daïn daøy

Nghóa nhaân vôùt vaùt chuùt naøy mong manhU meâ chaëng tröôùc thoâi ñaønh

Möôïn caâu kinh Phaät cho thanh thaûn loøngMay ra gaïn ñuïc khôi trong

Luaän hoài quaû baùo xoay voøng thöïc hö.

NGUYEÃN XUAÂN HÖÔÛNG(Hoäi VHNT Haø Nam)

Caø pheâ quaùn “coùc”

Nghe tieáng tuïng kinh


XUAÂN ÑAM(Hoäi VHNT Thaùi Bình )

Nhôù Tuù Xöông

Vieát trong möa

Soáng laàm phaûi buoåi löu manh

Cho neân thaøy Tuù ñem mình dieãu chôi

Ngôõ raèng tieáng goïi... Ñoø ôi!

Ngaãm ñôøi vaät ñoåi sao dôøi maø ñau

Giaù maø coù moät kieáp sau

Thì toâi ñeán phoá Haøng Naâu thaêm thaøy

Hoàn thöôøng ñi ñoù ñi ñaây

Maát oâ roài coù boùng maây che ñaàu

Caùi ngheøo haønh haï töø laâu

Söï ñôøi ngang traùi coøn ñau baèng möôøi

Doøng soâng Vò vaãn troâi xuoâi

Moà thi só daãu muoân ñôøi vaãn hoa

Ñi thi ñaõ tröôït ôû nhaø

Vaên chöông gì vôùi ñaàm giaø, me taây

Toâi xin thaép neùn höông gaày

Ngöôøi döôùi moä vaãn ñeâm ngaøy laøm thô

Ñaõ hay, hay töï bao giôø

Maáy ñôøi sau vaãn ngaån ngô loøng ngöôøi.

Möa khôi xa ñeán ngoïn nguoàn

Gioït vui hoøa laãn gioït buoàn... rôi leân

Möa töø “quaû kieáp nhaân duyeân”

Möa sang coâng nôï keà beân ñôøi ngöôøi

Möa röøng ñaãm moät thôøi trai

Baïc ñaàu vaãn tieáng möa hoaøi, möa rôi...

Giaûi lao ñi chuùt, oâng trôøi

Coøn bao vuøng ñaát meät nhoaøi chôø möa

Ñaâu roài boùng meï toâi xöa

AÙo tôi ngoi ngoùp ñoàng möa ngaäp caàu

Ñoäi möa maø ñeán cuøng nhau

Baøn chi laém, chuyeän sang giaøu, baïn ôi!

Caâu thô chöa caát ñöôïc lôøi

Gioáng nhö caây luùa beân trôøi möa sa...

TAÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC KV. ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG HOÀNG (HAØ NAM 5/2013)


Kroâng puùtThaùnh thoùtHoang meâGoã hoùa thaïch ba ngaøn naêm tuoåiÑoài moäng mô

moät saùngem veà

Löûa chaùy Liang BianÑeâm taøn vaøo huyeàn thoaïiThaêm thaúm höông ngaøn

chaûy suoát ñam meâHôi thô loaïn ñieân trong ngöïc nuùiHôi thôû trong em “moät coõi ñi veà”Muøi thôøi gian noàng kheùtAÂm u röøngHoàn vía bô vôNgoïn löûa töø ngaøn xöa trong maét

luõ laøng röïc chaùyNgoïn löûa trong maét em

ñöa loái anh veà...

(1) Lôøi trong baøi “Moät coõi ñi veà” cuûa nhaïc sóTrònh Coâng Sôn

“Chaøng ôi xuoáng nuùi cuøng em

Nhôù mang theo ngöïa vaø ñi moät mình”(1)

Hoa Kim Ngaân mô maøng buoâng saéc

Caây Ba soi nôi bìa röøng

Xoøe oâ

Ñeâm Khaââu Vai

Baït ngaøn ñaù saéc

Thaùng Ba

Söông muø bay

Nhöõng nieàm day döùt

Khoâng baùn

Khoâng mua

Trao nhau aùnh löûa

Traêm naêm tô loøng

AÂm æ doøng Nho Queá... chaûy

Thaùnh thieän ñeâm Khaâu Vai

Hoa vaøng chôû chieàu xuaân ngang nuùi

Laõng ñaõng söông mai

tieáng chaân

böôùc voäi...

Ngöôøi tìm ngöôøi

ngaøn tuoåi vôùi Khaâu Vai

(1) Ca dao daân toäc Giaùy

VUÕ HAØO(Hoäi VHNT Quaûng Ninh)

Ngoïn löûa(Kính taëng Ñeâm löûa traïi daân toäc Laïch)

Ñeâm Khaâu Vai



NGUYEÃN VIEÁT LUYEÄN(Haûi Döông)

Tieáng tuøø vaø oác bieån

Veà mieàn ca dao

Tieáng tuø vaø ...Goïi bình minh thöùc daäyTia naéng chenSoùng haét leân trôøiChaân maây öûng hoàng raùng ñoûVoàng caùnh bayKhao khaùt ngaøy...

Tieáng tuø vaø...Ñaûo noåi goïi ñaûo chìmThay gaùcLeân ñaøi tröïcDoõi maét nhìn boán phía meânh moâng

Tieáng tuø vaø...Luùc raïng ñoângThoåi vaøo gioù loängBöôùc chaân tuaàn ñaûoSöông nhuoám aùoPhong baGioâng toá daäp dình

Voû oác xinh xinhQuaø bieånGöûi ngöôøi thaânAÙp tai nghe tieáng mình...Phía xaTình bieån

Chuøng chình thuyeàn thuùng

Xuùng xính aùo the khaên xeáp

OÂ luïc soaïn

Nhaáp nhoâ

Muøa hoäi

AÙp maïn

Song ñoâi

Nhaán nhaù

Laøn moâi

AÙo töù thaân

Buoâng chuøng vaùy lónh

Noùn ba taàm luùng lieáng quai thao

Traêng

Huyeàn aûo

Xuaân chín roài ñaáy sao?

Seânh hôøi

Troáng daïo

Tình noái daøi soâng Thao.

Chuøng chình ôi

Thuyeàn thuùng

Xuoâi veà mieàn ca dao.



Maây troø chuyeän cuøng ta

doøng soâng trong treûo theá

gioù noùi, lôøi nhoû nheï

traêng ñeâm nay vaøng töôi

Thaùng Möôøi

chöa cöôøi ñaõ toái

söông giaêng, tô giaêng bôø tre ngoõ xoùm

nhöõng vì sao toû môø, ñöa ñoùn

khi vaàng traêng khuaát phía chaân trôøi...

Caùnh ñoàng thôû daøi

thao thöùc

haït thoùc cöïa mình trong boà thoùc nhaø ai!

Ñeâm thaùng Möôøi

thôm höông rôm raï

caây laù haùt ru giai ñieäu muøa maøng.

1.

Gioù qua ñoàng mang giai ñieäu muøa maøng

moãi muøa vuï moät muøa höông cuûa gioù

ngaøy heø naéng ong nhö löûa

gioù qua ñoàng ñaäm vò moà hoâi

Gioù ñöa tieáng ñoàng nhö ngaøy hoäi

tieáng giuïc traâu ñi vaø vang ñoäng maùy caøy

muoân haït maàm bay roài ñaäu

gieo maï nhòp nhaøng cong cong baøn tay

Tieáng em cöôøi roøn gioù ñöa ñi ñaáy

taø aùo naâu non qua caàu vaãy vaãy

ra ñoàng trao noùn cho nhau

em khoâng doái meï qua caàu gioù bay

2.

Nhaø toâi ôû ven ñoàng - cöûa gioù

gioù ngoït ngaøo höông luùa ñoàng ñang troå

ñaøn coø bay laû bay la

gioù ñöa caùnh dieàu gioù cöù ngaân nga

gioù ñoâng laø choàng luùa chieâm

gioù baéc laø duyeân luùa muøa

Môû cöûa ra ñoùn gioù töôi trong

sôùm sôùm toâi caêng loàng ngöïc thôû

ñoàng cao saûn luùa vöøa chín roä

höông luùa môùi thôm ñaèm

neân gioù cöù baâng khuaâng.

LÖÔNG SÔN(Hoäi VHNT Höng Yeân)

Ñeâm thaùng Möôøi

Gioù ñoàng



Con “quan” keùn choïn tröôøng “vua”

Con rôi, con nhaët leân chuøa xin côm

Khoùi traàm cay maét thaûo thôm

Sö öôm maàm chöõ doïc phöông boà ñeà

Chieáu manh troø hoïc maûi meâ

Ñaùnh veàn chöõ Meï boãng nghe suït suøi!

Caø sa traéng buïi phaán rôi

Doã khoâ gioït leä moà hoâi laïi nhoøa

Tuûi hôøn chaùu níu aùo baø

Naâu soàng treû, naâu soàng giaø röng röng

Chöõ gaày gieo ngaû tai öông

Hoïc chay, daïy chaùt caû phöông boà ñeà

Tam quan ñaønh choán ñi veà

Tröôøng ñôøi chöõ nghieäp, chöõ ngheà... ñôïi con.

Ñi töø tieáng keûng tieãn ñöaToâi veà bao lôùp ngöôøi xöa... xa roàiBaâng khuaâng phoá moïc nguùt ñoài

Caùnh chim chieàn chieän theo trôøi veà ñaâu?

Ruoäng laøng laáp kín noâng saâuÑaày vôi kyù öùc noãi ñau muøa maøngVöôøn queâ chia doïc, baùn ngang

Choùp, tum ngaát ngöôûng muoán sang... ngaïi ngaàn

Chaùu toâi qua tuoåi hoïc vaànBi-a, ñieän töû... queân daàn bi ve...Ñöôøng laøng inh oûi coøi xe

Lieâu xieâu boùng meï khuaát nhoøe boùng rôm

Ngoõ xöa hoa böôûi vaéng thômTre ñi... xanh maõi nguoàn côn cuoái trôøi“Cafeù”, “quaùn haùt” giaêng môøi

Laû lôi ñoâi maûnh bieát ngöôøi laï quen?

Veà queâ nao nöùc tieáng khenVui thì vui laém coøn chen noãi buoànToâi nghe saâu thaúm ngoïn nguoàn

Bôø tre... cuoác! cuoác!... goïi doàn nieàm rieâng.

QUANG TÖÏ(Haø Noäi)

Sö thaày daïy chöõ(Kính taëng sö thaày T.Ñ.L chuøa Boà Ñeà - Haø Noäi)

Nieàm rieâng



Anh ôi! haõy laéng nghe tieáng haùt

Khuùc daân ca baùt ngaùt tình xuaân

Quan hoï vang, reàn, neàn, naåy... trong ngaàn

Ñang bay boång giöõa trôøi xuaân töôi saùng

Em cao höùng laøm thô, vaàn thô xuaân lai laùng

Ca ngôïi queâ höông Kinh Baéc chuyeån mình

Phoá nhaø cao, ñieän saùng lung linh

Thaønh phoá môùi nhieàu coâng trình vó ñaïi

Muøa xuaân veà ngaùt höông hoa traùi

Naéng xuaân hoàng, luùa traûi ñoàng xanh

Ñöôøng theânh thang em saùnh vai anh

Cuøng daïo böôùc ngaém thaønh phoá môùi

Nhöõng coâng sôû, nhöõng maùi tröôøng

cao vôøi vôïi

Coâng vieân xanh, hoa laù rung rinh

OÂi! Ñeïp sao thaønh phoá Baéc Ninh

Ñang böøng daäy chuyeån mình ñoåi môùi

Söùc thanh xuaân vöôn leân phôi phôùi

Nhö Phuø Ñoång Thieân vöông, söùc maïnh

dieäu kyø

Töø “thò xaõ ñeøn daàu” Ñaûng daãn loái ta ñi

Seõ bay tôùi Thieân ñöôøng haïnh phuùc

Anh ôi! Em cöù ngôõ trong mô

Khoâng ! Ñaây laø hieän thöïc

Thaønh phoá queâ ta to ñeïp, roäng daøi...

Ñang vöôn mình böôùc tôùi töông lai

Thaønh phoá treû phoàn vinh, hieän ñaïi

maõi boán muøa ngaùt thôm hoa traùi

Quan hoï vang, reàn, neàn, naåy... bay xa

Laàn ñaàu thaêm Ñeàn Truùc - Nguõ Ñoäng Sôn

Phong caûnh ñeïp, hoang sô, kyø aûo...

Röøng truùc xanh rì raøo nhaïc daïo

Suoái xa ñöa vang voïng tieáng ñaøn caàm

Vaúng beân soâng tieáng haùt Daëm boång traàm

Tieáng ñaøn saùo hoøa aâm vang nhòp phaùch

Thi Sôn ñeïp say loøng du khaùch

Thuyeàn ngöôïc xuoâi soâng Ñaùy trong veo

Baøn côø tieân ñænh nuùi cheo leo

Caûnh thô moäng, aûo huyeàn, söông khoùi...

Nuùi Cuoán Sôn ñænh cao vôøi vôïi

Vui böôùc chaân khoâng moûi ta treøo

Höông röøng thôm quyeän gioù bay theo

OÂi! Non nöôùc, nuùi soâng huøng vó

Kim Baûng, Haø Nam sôn thuûy höõu tình.

LAÏI MINH HOÀNG(Hoäi VHNT Baéc Ninh)

Baéc Ninh,thaønh phoá treû

Thaêm Ñeàn Truùc -Nguõ Ñoäng Sôn



H OÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM

... Moät thi só töøng run raåy “coû meàm thômmaõi daáu chaân em” cuõng laø taùc giaû cuûa nhöõngcaâu thô ñaày traùng khí vaø raát hieän ñaïi: OÂi CaoVaân, Phuù Minh, Quaûng Naïp/ Traùi tim ta ñaäpôû Thaùi Nguyeân. (Queâ höông Vieät Baéc)Caùi chaát “huøng thi” naøy, ta töøng gaëp ôû Ñeøo

Caû cuûa Höõu Loan, Nhôù maùu cuûa Traàn MaiNinh vaø “Soâng Maõ gaàm leân khuùc ñoäc haønh“cuûa Quang Duõng. Vaø cho ñeán Ñaát nöôùc thìthaät laø toaøn bích: Nöôùc Vieät Nam töø maùu löûa/Ruõ buøn ñöùng daäy saùng loaø. (Ñaát nöôùc)Moät daïo, coù söï cöï nöï veà Baøi thô vieát caïnh

ñoàn Taây. Vôùi moät ñeà taøi nhö vaäy, thoângthöôøng, phaûi laø baøi thô khôi gôïi caêm thuø, ñaøosaâu toäi giaëc, nghóa laø phaûi taïo ra moät khothuoác noå tinh thaàn. Nhöng laï, ñaây laïi laø moätbaøi thô tình, vôùi noãi nhôù ñaày höông vò traàntheá: Em ôi nhöõng ngaøy vaát vaû/ Nhöõng toái anhnaèm dang roäng caùnh tay/ Nhö coù maùi ñaàu emaâu yeám ngaû/ Ngay gaàn beân ngöïc anh ñaây(Baøi thô vieát caïnh ñoàn Taây)Ngöôøi ta vin vaøo ñoù ñeå pheâ Anh laø tieåu tö

saûn, laø laïc loõng, laø yeáu ñuoái. Theá môùi bieátchaân thaønh laø khoù laém thay. Nhöng taïi saothô chieán tranh cöù nhaát thieát phaûi thao taùctheo caùi coâng thöùc caêm thuø - söùc maïnh maøkhoâng theå laø: Nhôù nhau chieán ñaáu caøng theâmmaïnh/ Ñem loøng hy voïng xoaù thöông ñau.Nhö theá ñoù, vaø baèng caùch ñoù, Nguyeãn

Ñình Thi laëng leõ thoaùt ra khoûi coâng thöùc, goø

boù, sô löôïc töø laâu roài. Cho neân ñoåi môùi laø caâuchuyeän noäi löïc, noäi sinh, laø caâu chuyeän töïkhai phaù, döùt khoaùt khoâng phaûi laø taùt nöôùctheo möa. Moät quaù trình ñoåi môùi töø raát sôùm,caùch taân khoâng ngöøng, ñoái vôùi Nguyeãn ÑìnhThi, ñoù laø söï caùch taân toaøn dieän veà taàm nhìn,veà tö tuôûng, veà ngheä thuaät, veà maøi duõa taøinaêng. Anh khoâng bao giôø rôi vaøo caùi baãy cuûachuû nghóa hình thöùc.4/ Ñoái vôùi toâi, Ngaøy hoäi vaên hoïc ñaàu tieân

trong ñôøi laø Hoäi nghò Nhöõng ngöôøi vieát vaên treûlaàn thöù II, toå chöùc vaøo dòp Heø naêm 1971. Toâivöøa töø chieán dòch Ñöôøng 9 - Nam Laøo trôû ra,choaùng ngôïp tröôùc nhieàu teân tuoåi lôùn. Töøtreân buïc dieãn giaû, anh Xuaân Dieäu nhaéc nhôû:“Haõy laøm sao cho coù taøi vaø chaêm soùc laáy caùitaøi. Ñöøng coù soát ruoät. Ngöôøi coù taøi nhö coù caùikim nhoïn trong tuùi aùo, boïc maáy laàn vaûi ñeánmoät luùc noù vaãn cöù toøi ra”. Anh Cheá Lan Vieân“Duø theá naøo caùc anh chò cuõng phaûi chieámcho ñöôïc moät ngoaïi ngöõ”. Anh Nguyeãn ÑìnhThi “Caùi caàn chieám lónh ñaàu tieân laø vaên hoaùdaân toäc”. Chuùng toâi luùc ñoù, ñang giöõa tuoåi ñoâimöôi, ñang soáng giöõa loøng daân toäc, vaø ñanghaùo höùc veà nhöõng chaân trôøi khaùc laï, sao anhThi laïi coøn nhaéc “phaûi chieám lónh vaên hoaùdaân toäc”? Maõi veà sau, môùi thaám thía laø mìnhcoøn caïn côït quaù. Böôùc sang theá kyû XXI, luùcAnh Thi ñaõ ngoaïi 80 vaø chuùng toâi cuõngkhoâng coøn treû nöõa, toâi laïi baét gaëp doøng nghó

CHÔÙP CAÙNH NGUYEÃN ÑÌNH THI(*)(Tieáp theo kyø tröôùc)

HÖÕU THÆNHChuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam


cuûa Anh vaãn treân caùi maïch töø hôn 30 naêmtröôùc: “Coù leõ xeùt ñeán cuøng, moät daân toäc toàntaïi hay khoâng laø ôû choã coøn coù neàn vaên hoaùcuûa mình hay khoâng.” Theá môùi bieát, daân toäclaø vaán ñeà Anh ñeo baùm suoát caû moät ñôøingöôøi. Soáng trong moät kyû nguyeân ñoäc laäp, töïdo thì vaán ñeà daân toäc ñaõ laø taát nhieân nhö laøkhí thôû haøng ngaøy. Nhöng khi ñoäc laäp bò töôùcñoaït haøng nghìn naêm, haøng traêm naêm thìvaán ñeà daân toäc laø caû chuyeän vöôït thaùc ñeå trôûveà nguoàn. Ñoái vôùi Anh Thi, soáng trong xaõ hoäithöïc daân, hoïc tröôøng Taây, noùi vaø vieát tieángTaây, laïi coøn daïo qua voøm trôøi suy töôûng cuûaPhöông Taây nöõa, thì trôû veà vôùi daân toäc laø moätchuyeän loät xaùc, rôùm maùu. Noù vöøa laø vaán ñeàtö töôûng, vöøa laø nhaân caùch, vöøa laø kinhnghieäm soáng. Moät ngöôøi nhieàu nghó ngôïi nhöAnh Thi, vaên hoaù daân toäc trôû ñi trôû laïi treânnhieàu bình dieän, nhieàu caïnh khía, nhieàuthaùng naêm. Nhöng Anh quan taâm nhaát ñeánsöùc soáng daân toäc vaø caùch soáng daân toäc.Ñang loäi nöôùc loõm boõm ñeå traùnh ñòch ôû Ñoàng

Thaùp, Anh coù ñuû taâm theá ñeå nghó veà heäthoáng caùc kinh raïch phía Nam vaø ñeâ ñieàuphía Baéc. Vaø xem ñoù nhö laø bieåu töôïng cuûathaønh trì vaên hoaù daân toäc. Cheát huït treânñöôøng vaøo Nam, ngoài thôû döôùi boùng caâythöa ôû moät baûn vaéng Taây Nguyeân, Anh nghóveà nhòp vaø ñieäu raát hieän ñaïi cuûa xöù sôû ÑamSan, Xinh Nhaõ, vaø Anh vieát “chuùng ta laø moät,nhöng caùi moät ñaõ toång hôïp nhieàu caùi khaùcnhau”. Veà Thaùi Bình, ñöùng tröôùc caû moät toaøkieán truùc ñeïp ñeõ vaø to lôùn Chuøa Keo maø moïithöù keøo coät, xaø vaåy ñeàu khoâng coù moät chieácñinh naøo, Anh vieát: “Kieán truùc ñoäc ñaùo keátdính nhau toaøn baèng moäng, taïo neân moätchieác khung vöõng chaéc caøng trong baõo toácaøng giaèng keùo laáy nhau, truï vöõng cho baèngñöôïc. Con ngöôøi Vieät Nam mình soáng vôùinhau cuõng theo caùi caùch ñoù”. Ñoïc laïiNguyeãn Ñình Thi, gaàn 4000 trang tuyeån taäp,vaø ñoïc theâm nhöõng trang Nhaø xuaát baûn ñeå rangoaøi, toâi thöùc vôùi nhieàu ngaïc nhieân, ñaëc bieätlaø lôøi aên tieáng noùi cuûa nhöõng ngöôøi nhaø queâ

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM

Nhaø vaên Nguyeãn Ñình Thi (bìa traùi) trong Leã möøng sinh nhaät nhaø vaên Ñaøo Vuõ (ñöùng beân) troøn 70 tuoåi


ñöôïc Anh ñöa leân trang giaáy ngoït vaønhuyeãn quaù. Laën saâu vaøo hoàn daân toäc, nhaøthô nghe thaáy: Ñeâm ñeâm rì raàm trong tieángñaát/ Nhöõng buoåi ngaøy xöa voïng noùi veà. (Ñaátnöôùc)Vaán ñeà daân toäc, nhö nöôùc: khoâng bao

giôø cuõ; nhö maùu: khoâng bao giôø cuõ; nhöaùnh saùng: khoâng bao giôø cuõ; Vaø baây giôø,giöõa thôøi hoäi nhaäp, daân toäc laø vaán ñeà soángcoøn.5/ Neáu nhö naêng löïc saùng taïo cuûa

Nguyeãn Ñình Thi doài daøo bao nhieâu thì trìnhñoä laõnh ñaïo, quaûn lyù vaên ngheä cuûa Anhcuõng maïnh meõ baáy nhieâu. Laø thaønh vieântrong nhoùm haït nhaân cuûa Vaên hoaù Cöùuquoác, cuûa Hoäi Vaên hoaù Vieät Nam, roài laømToång thö kyù Hoäi Vaên ngheä Vieät Nam, 25naêm laø Toång thö kyù Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam,roài laøm Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïcngheä thuaät Vieät Nam, ñaïi bieåu Quoác hoäicaùc khoaù I, II vaø III. Caùi ñaùng quyù nhaát trongbaûn lónh laõnh ñaïo cuûa Nguyeãn Ñình Thi laøtaàm nhìn vaø söï kieân ñònh. Nhöõng aùp löïc ñoáivôùi Anh haàu nhö khoâng bao giôø heát. NhöngAnh luoân luoân töï taïi, saùng suoát vaø ñónh ñaïc,moät söï ñónh ñaïc vöôït leân sau raát nhieàu chòuñöïng, trôû thaønh ngheä thuaät cuûa söï chinhphuïc hoaøn caûnh. Anh Nguyeãn Ñình Thithöôøng taâm söï: Ngöôøi deã dao ñoäng laø ngöôøiluoân laáy môù kieán thöùc saùch vôû coù saün trongñaàu laøm khuoân maãu ñeå nhìn ñôøi. Khi naøothaáy ñôøi gioáng nhö khuoân maãu cuûa mình thìlaïc quan, khi naøo thaáy noù khoâng truøng khítvôùi caùi khuoân maãu aáy thì bi quan, oaùn traùch,lung lay... Moät laàn traû lôøi phoûng vaán cuûaphoùng vieân nöôùc ngoaøi veà tình hình theá giôùi,anh Thi noùi: “Toâi thaáy buoàn moät caùch laïcquan.” Thôøi theá coù luùc khaùc nhau. Nhönglaøm ngheà vaên thì luùc naøo cuõng khoù. Khoù vì

noù phaûi choïi vôùi nhieàu nghieät ngaõ. Nghieätngaõ nhaát laø nghieät ngaõ cuûa taøi naêng.Anh luoân ñaët coâng vieäc vaên chöông treân

bình dieän Thôøi cuoäc - Xaõ hoäi - Vaên hoaù, doñoù nhöõng kieán giaûi trôû neân minh trieát, khôigôïi. Söùc soi toaû vaø söï kieân ñònh ñaõ taïo neânkhaû naêng taäp hôïp vaø chinh phuïc cuûa Anh -ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù vaên ngheä taøinaêng. Ñöông nhieân laøm daâu traêm hoï trongthôøi gian daøi ñaát nöôùc coù nhöõng rungchuyeån lôùn, Anh phaûi thu xeáp, ñieàu chænhhaøi hoaø giöõa nhöõng vieäc thích laøm, caàn laømvaø phaûi laøm voâ cuøng tinh teá, hieän thöïc vaøkhoù khaên. Nhieàu luùc thuaän vaø coù luùc chöathuaän. Coù phöông aùn chuaån xaùc vaø coùphöông aùn naêm aên naêm thua, thaäm chíchöa ñuû thuyeát phuïc. AÁy cuõng laø leõ thöôøng.Nhöng sau taát caû, khoâng hieåu vì sao, toâi

luoân luoân nghó veà anh Thi nhö moät coã maùychöa ñöôïc söû duïng heát coâng suaát. Neáu,neáu vaø neáu... thoâi, coøn neáu gì nöõa, chuùng tañaõ coù moät Nguyeãn Ñình Thi ñoù roài - Moät teântuoåi vaø moät söï nghieäp ñaõ ñöôïc xeáp haïng.Vieát veà Traàn Ñöùc Thaûo, Nguyeãn Ñình

Thi goïi oâng laø moät ngöôøi löõ haønh vaát vaû.Nguyeãn Ñình Thi cuõng laø moät ngöôøi löõ haønhvaát vaû. Vaø cuõng gioáng nhö Traàn Ñöùc Thaûo,Anh ñaõ ñeå laïi nhieàu coät moác treân ñöôøng.

Töôûng nhôù 10 naêmAnh Nguyeãn Ñình Thi ñi xa

(*) Do khuoân khoå cuûa Taïp chí, trong soá tröôùc ôûchuyeân muïc naøy, baøi “Chôùp caùnh NguyeãnÑình Thi” cuûa nhaø thô Höõu Thænh taïm döøng laïiôû caâu: “Ngheä thuaät thô ôû ñaây, lôøi thì nhaõ maø yù thìñaäm, noù raát ñôøi vaø raát Vieät Nam ...” Kyø naøy Dieãnñaøn Vaên ngheä Vieät Nam ñaêng tieáp, troïn veïn vôùiphaàn cuoái cuûa baøi. (DÑVNVN).

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM


C HAÂN DUNG VAÊN NGHEÄ SÓ

Hoïa só Nguyeãn Saùng sinh ngaøy 01thaùng 08 naêm 1923, Queâ: xaõ ÑieàuHoøa, huyeän Chaâu Thaønh, tænh Myõ

Tho (nay laø tænh Tieàn Giang). OÂng nhieàunaêm soáng vaø laøm vieäc taïi soá nhaø 65 NguyeãnThaùi Hoïc, phöôøng Ñieän Bieân, quaän Ba Ñình,thaønh phoá Haø Noäi. OÂng maát ngaøy 16 thaùng2 naêm 1988 taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.Töø naêm 1936 – 1938 oâng hoïc tröôøng Myõ

thuaät Gia Ñònh. Naêm 1939 oâng töø Saøi Goønra Haø Noäi vaø sau ñoù thi ñoã vaøo Tröôøng CaoÑaúng Myõ thuaät Ñoâng Döông khoa 14 (1940– 1945), hoïc khoa hoäi hoïa cuøng khoùa vôùiDieäp Minh Chaâu (hoïc khoa ñieâu khaéc),Nguyeãn Vaên Lieân, Nguyeãn Vaên Quang,Phan Taïi, Su Zi Moân – ca – raùt. Tuy nhieân,chæ coù oâng vaø nhaø ñieâu khaéc Dieäp MinhChaâu toát nghieäp khoùa naøy.Ngay trong thôøi kyø hoïc taäp oâng ñaõ tieáp

nhaän tö töôûng caùch maïng; trong lyù lòch töïthuaät oâng vieát: “ Thôøi kyø sinh vieân Myõ thuaätcoù chòu aûnh höôûng cuûa caùch maïng – Ñaûngcoäng saûn Ñoâng Döông – neân coù xu höôùngchính trò muoán laät ñoå söï aùp böùc boùc loät cuûaphaùt xít Phaùp – Nhaät – phong kieán, coù thamgia tröng baøy tranh, dieãn, kòch trong phongtraøo sinh vieân Haø Noäi – Saøi Goøn, (quan

nieäm coù Toå quoác môùi coù ngheä thuaät, chæ coùÑaûng coäng saûn laõnh ñaïo caùch maïng môùithaønh coâng)”.OÂng tham gia bieåu tình cöôùp chính quyeàn

taïi Baéc Boä phuû ngaøy 19/8/1945; thaùng 10naêm 1945 oâng veà laøm vieäc cho Boä taøi chính,veõ giaáy baïc, tham gia hoaït ñoäng vaên ngheätrong coâng nhaân in giaáy baïc, ngoaøi ra oângcoøn tham gia veõ tranh tuyeân truyeàn coåñoäng, göûi taùc phaåm ñeán trieån laõm möøngngaøy Caùch maïng thaønh coâng. Trong ñoù coùböùc tranh Chieám phuû khaâm sai, sôn daàu.Naêm 1946, oâng saùng taùc boä tem Chaân

dung Chuû tòch Hoà Chí Minh nhaân dòp kæ nieämlaàn thöù nhaát Caùch maïng thaùng Taùm vaø ngaøythaønh laäp nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa,moät maãu tem nhöng ñöôïc in thaønh 5 maàuvôùi caùc maøu xanh lam, xanh laù caây, tím, ñoû,vaøng ñaát, phaùt haønh naêm 1946. Ñaây laø boätem ñaàu tieân vaø laø boä tem ñeïp nhaát veà BaùcHoà ñöôïc ñaùnh giaù cao cho ñeán ngaøy nay.Sau naøy trong khaùng chieán choáng Phaùp oângcuõng veõ tem veà Chuû tòch Hoà Chí Minh nhaândòp kæ nieäm laàn thöù 59 ngaøy sinh cuûa Baùc,ñöôïc in treân giaáy ñoù. Moät maãu tem nhöng inhai maàu naâu vaø ñoû. Coù theå coi hoïa sóNguyeãn Saùng laø ngöôøi ñaàu tieân veõ tem caùch

Danh hoïa NGUYEÃN SAÙNG(1923 – 1988)

coøn maõi trong lòch söûngheä thuaät taïo hình Vieät NamHoïa só TRAÀN KHAÙNH CHÖÔNG(Chuû tòch Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam)


maïng. Cuõng thôøi kyø naøy, hoïa só NguyeãnSaùng ñaõ veõ böùc tranh sôn daàu Hoøa Bìnhhieän ñang ñöôïc löu giöõ taïi Baûo tang Myõthuaät Vieät Nam.Naêm 1953, hoïa só tham gia coâng cuoäc

giaûm toâ, caûi caùch ruoäng ñaát, sau ñoù oâng ñichieán tröôøng Laøo roài trôû laïi chieán tröôøngÑieän Bieân Phuû cuøng vôùi nhieàu hoïa só khaùcnhö: Toâ Ngoïc Vaân, Nguyeãn Só Ngoïc, QuangPhoøng… veõ caùc taùc phaåm Ñòch vaän, Ñoùngthueá noâng nghieäp, veõ phuï baûn baùo vaø taùcphaåm Giaëc ñoát laøng toâi – sôn daàu (1954).Coù theå noùi trong thôøi kyø khaùng chieán choángthöïc daân Phaùp, hoïa só Nguyeãn Saùng ñaõgiaønh heát coâng söùc laøm caùc nhieäm vuï maø côquan giao cho. Taùc phaåm chính cuûa oângchuû yeáu laø nhöõng ghi cheùp. Tuy nhieân, trongthôøi kyø naøy hai taùc phaåm ñaùng ghi nhôù nhaátcuûa oâng ñoù laø böùc Tình quaân daân, khaéc goãmaàu naêm 1951; taùc phaåm Giaëc ñoát laøng toâicoù theå coi laø saùng taùc sôn daàu coù kích thöôùclôùn vaø hoaøn chænh nhaát cuûa oâng trong hoaøncaûnh khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp heátsöùc khoù khaên, thieáu thoán.Naêm 1954, hoøa bình laäp laïi ôû mieàn Baéc,

oâng veõ minh hoïa cho baùo Vaên, baùo Toåquoác, taïp chí Vaên ngheä vaø saùng taùc caùc taùcphaåm vôùi nhieàu chaát lieäu: Phaán maàu, boätmaàu, sôn daàu, sôn maøi vôùi caùc tranh chaândung phong caûnh, phuï nöõ vaø treû em veà caùcñeà taøi khaùc nhau: Caùc coâ gaùi beân hoà HoaønKieám (1957); Chaân dung chaùu Mai Haïnh,Phoá Nguyeãn Thaùi Hoïc, Ñeâm Trung thu, boätmaàu (1958); Chuøa Thaày, sôn daàu (1959);Thaùnh Gioùng, sôn maøi (1962); Khoâng gian,sôn daàu; Tình caûm hoïa só; Keát naïp Ñaûng ôûÑieän Bieân Phuû (1963)…Taùc phaåm Keát naïp Ñaûng ôû Ñieän Bieân

Phuû ñöôïc ñaùnh giaù nhö laø moät taùc phaåm

tieâu bieåu cuûa ngheä thuaät taïo hình Vieät Namhieän ñaïi caû veà ngheä thuaät vaø chuû ñeà tötöôûng. Ñöôïc bieát, hieän nay Baûo taøng Myõthuaät Vieät Nam ñang ñeà nghò ñöa taùc phaåmnaøy vaøo danh muïc Baûo vaät quoác gia.Naêm 1964, ñeá quoác Myõ môû roäng chieán

tranh vaø neùm bom mieàn Baéc, hoïa só NguyeãnSaùng vaãn ôû laïi Haø Noäi vaø saùng taùc loaït tranhchaân dung baèng chaát lieäu sôn daàu caùc nhaânvaät maø oâng quen bieát, moät soá hoïa só, nhaøvaên thöôøng cuøng oâng uoáng caø pheâ Laâmnhö: Chaân dung hoïa só Buøi Xuaân phaùi, chaândung Döông Bích Lieân, Nguyeãn Tuaân…OÂng cuõng ñi veõ ôû tænh mieàn nuùi Haø

Tuyeân, Cao Baèng, nhieàu kí hoïa ñeïp baèngcaùc chaát lieäu chì saùp, maàu nöôùc, phaán maàuñaùng ghi nhaän Quaûn Baï, Meøo Vaïc, HangPaùc Poù, Phong caûnh laøng baûn Paùc Poù(1969)…Töø naêm 1966 ñeán naêm 1974 oâng veõ

nhieàu taùc phaåm sôn maøi, sôn daàu côõ lôùnnhö taùc phaåm: Chuøa Phoå Minh, sôn maøi:Thieáu nöõ beân hoa sen, sôn daàu vaø loaït ñóasôn maøi Em beù thoåi saùo; Gaø, Chim ñaïi baøng,hoå, meøo, ngöïa cuøng nhieàu taùc phaåm khaùc.Taùc phaåm sôn maøi Chuøa Phoå Minh ñöôïcñaùnh giaù nhö moät böùc tranh phong caûnhxuaát saéc nhaát vôùi boá cuïc maàu saéc hieän ñaïi,moät caùi nhìn ñaèm thaém veà queâ höông, ñaátnöôùc, con ngöôøi, moät saùng taïo trong chaátlieäu sôn maøi.Naêm 1977, oâng cuøng gia ñình vaøo thaønh

phoá Hoà Chí Minh sinh soáng. Thôøi gian naøyoâng saùng taùc caùc taùc phaåm: Thieáu nöõ VieätNam, sôn maøi; Coâ gaùi beân hoa sen, giaáyxuyeán chæ; Chaân dung coâ Vaên, Trong vöôøn,sôn daàu, ñaëc bieät laø böùc tranh sôn maøi côõlôùn Thanh nieân Thaønh ñoàng noùi neân phongtraøo ñaáu tranh cuûa sinh vieân Saøi Goøn döôùi

CHAÂN DUNG VAÊN NGHEÄ SÓ


thôøi Myõ - Nguïy, theå hieän caûm xuùc lôùn lao vaøsöï traân troïng cuûa taùc giaû ñoái vôùi theá heä treûanh huøng, moät bieåu hieän tình caûm cuûaNguyeãn Saùng ñoái vôùi queâ höông khi oâng trôûlaïi mieàn Nam sau ngaøy chieán thaéng ñaátnöôùc.Töø naêm 1980 hoïa só Nguyeãn Saùng trôû

ra Baéc soáng ôû caên phoøng cuõ taïi Haø Noäi.Nhieàu taùc phaåm sôn maøi môùi laïi ñöôïc oângsaùng taùc, tieâu bieåu laø caùc taùc phaåm: Kieàu,Trong vöôøn chuoái, Thieáu nöõ aùo daøi, Coâ gaùi,Ñaùnh vaät, Vuõ truï… coù theå noùi vaøo thôøi kyø ñoùcoù khoâng ít taùc phaåm saên maøi côõ lôùn vaøthaønh coâng cuûa Nguyeãn Saùng ñöôïc thöïchieän theo ñôn ñaët haøng nhö caùc taùc phaåmChuøa Phoå Minh, Trong vöôøn chuoái, Trongvöôøn, Ñaùnh vaät, Vuõ truï, Coâ gaùi beân hoasen… tuy nhieân, oâng coi vieäc “ñaët haøng”nhö moät caùi côù vaø ñieàu kieän taøi chính ñeågiuùp oâng saùng taùc, vì vaäy cho duø laø “ñaëthaøng” oâng vaãn saùng taùc theo yù thích cuûamình vaø doàn heát taâm huyeát cho vieäc tìm toøisaùng taïo ñeå coù taùc phaåm hay nhaát. OÂngtaâm söï: “Neáu khoâng phaûi vì ngheä thuaät snhcoù raûi ñaày tieàn toâi cuõng daãm leân maø ñi, coønvì ngheä thuaät toâi coù theå nhaët töøng ñoàng xuñeå soáng”.Naêm 1984, Hoäi ngheä só taïo hình Vieät

Nam (nay laø Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam) phoáihôïp vôùi Baûo taøng Myõ thuaät Vieät Nam toå chöùc“Trieån laõm taùc phaåm hoäi hoïa cuûa hoïa sóNguyeãn Saùng” taïi Baûo taøng Myõ thuaät VieätNam. Cuoäc trieån laõm caù nhaân laàn naøy ñöôïcxem laø moät trieån laõm ñaàu tieân giôùi thieäu khaùñaày ñuû chaëng ñöôøng lao ñoäng saùng taïongheä thuaät cuûa hoïa só Nguyeãn Saùng khi oângñaõ böôùc qua tuoåi 60 vôùi 140 taùc phaåm, baogoàm caùc chaát lieäu sôn daàu, sôn maøi, khaécgoã, luïa, chì tha, phaán maàu.

Hoïa só Nguyeãn Saùng maát ngaøy16/12/1988 oâng ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trongsoá caùc hoïa só sôùm giaùc ngoä chaân lyù trongcuoäc ñaáu tranh caùch maïng, ñi ñaàu trong lónhvöïc tö töôûng vaø ngheä thuaät, ñaõ taïo ra nhieàutaùc phaåm mang chuû ñeà tö töôûng xaõ hoäi vaøthôøi ñaïi roõ neùt bao giôø cuõng toaùt leân caùi nhìntrung thöïc, trìu meán vôùi nieàm töï haøo cuûangöôøi ngheä só coâng daân vôùi tình yeâu mangñaäm tính nhaân vaên saâu saéc.Naêm 1966, Nhaø nöôùc xeùt taëng giaûi

thöôûng Hoà Chí Minh veà Vaên hoïc – ngheäthuaät cuûa ngaønh Myõ thuaät, hoïa só NguyeãnSaùng laø ngöôøi coù nhieàu taùc phaåm xuaát saécnhaát ñöôïc taëng thöôûng. OÂng laø taám göônglao ñoäng saùng taïo trong ngheä thuaät vaøtrong cuoäc soáng, tö caùch ngheä só vaø ngheäthuaät cuûa oâng ñaõ aûnh höôûng lôùn ñeán nhieàutheá heä ngheä só. Caùc taùc phaåm cuûa oâng laøvoán quyù cuûa neàn myõ thuaät caùch maïng VieätNam.Ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Saùng gaén lieàn

vôùi lòch söû caùch maïng, lòch söû ngheä thuaätcuûa daân toäc. OÂng laø moät trong soá nhöõng hoïasó coù nhöõng taùc phaåm sôn daàu, sôn maøi ñeïpnhaát saùng taùc veà ñeà taøi chieán tranh caùchmaïng Vieät Nam. Ngoân ngöõ hoäi hoïa cuûa oângcoù taàm khaùi quaùt cao, tieáp thu nhuaànnhuyeãn ngheä thuaät ngheä thuaät truyeàn thoángkeát hôïp vôùi thaønh töïu ngheä thuaät hieän ñaïitheá giôùi, ñoùng goùp vaøo vieäc caùch taân cuûa hoäihoïa hieän ñaïi Vieät Nam.Teân tuoåi cuûa Danh hoïa Nguyeãn Saùng

(1923 – 1988) cuøng vôùi taùc phaåm cuûa oângsoáng maõi trong lòch söû ngheä thuaät taïo hìnhVieät Nam. Chuùng ta töï haøo veà oâng, kínhtroïng oâng – ngöôøi ngheä só taøi hoa ñaõ coánghieán caû cuoäc ñôøi mình cho söï nghieäp Myõthuaät Caùch maïng vaø hieän ñaïi. �

CHAÂN DUNG VAÊN NGHEÄ SÓ


Ñình laøng cuûa ngöôøi Vieät theo thötòch coå cho bieát, coù töø raát laâu, songcho ñeán theá kæ thöù XV – XVI ñöôïc

xaây döïng ôû haàu heát caùc laøng xaõ treân ñaátnöôùc ta vaø trôû thaønh thaân thieát ñoái vôùingöôøi daân. Ñình laøng coù daùng veû ñoà soä,chöùc naêng cuûa Ñình laø ngoâi nhaø chungcuûa daân laøng. Ñình vöøa laø nhaø vaên hoùavöøa laø truï sôû chính quyeàn laøng xaõ, nôi giaûiquyeát moïi vaán ñeà, moïi coâng vieäc vaø cuõnglaø nôi thôø Thaønh Hoaøng laøng - ñoù laø nhöõngngöôøi coù coâng ñaàu tieân saùng laäp neân laøngxaõ hoaëc caùc anh huøng daân toäc trong lòch

söû vaø trong caû truyeàn thuyeát nhö NgoâQuyeàn, Traàn Höng Ñaïo, Thaùnh Gioùng, v.v.Vôùi chöùc naêng theá tuïc nhieàu hôn toân

giaùo aáy ñaõ taïo khoâng gian trong ñình laønglaø moät khoâng gian “môû”; khoâng gian vaênhoaù vaø khoâng gian ngheä thuaät naøy ñaõ taïoneân nhöõng hình aûnh ñoäc ñaùo rieâng bieätcho ngheä thuaät ñieâu khaéc ñình laøng. Ñìnhlaøng noùi chung vaø caùc ñình laøng xöù Ngheänoùi rieâng - laø nôi göûi gaém nhöõng taâm tötình caûm, nhöõng giaác mô cuûa ngöôøi daân vìvaäy khi nhìn vaøo caùc böùc chaïm khaéc haynhöõng hoaï tieát chaïm khaéc trong Ñình ta

HOAÏ TIEÁT TRANG TRÍ TRONG CHAÏM KHAÉCÑÌNH LAØNG XÖÙ NGHEÄUOÂNG THÒ MAI HÖÔNG(Ngheä An)

V AÊN HOÙA - TRUYEÀN THOÁNG VAØ PHAÙT TRIEÅN


thaáy toaùt leân nhöõng veû ñeïp ñoäc ñaùo ñaàytính nhaân vaên trong daân gian; Döôøng nhöphaàn kieán truùc vaø ngheä thuaät chaïm khaécnaøy ñeàu ñöôïc söû duïng baèng chính baøn tayñieâu luyeän vaø tình caûm saâu saéc chaânthaønh cuûa chính nhöõng con ngöôøi xöù Ngheänôi ñaây, maø taïo neân nhöõng maãu hình trangtrí chaïm khaéc coù giaù trò veà ngheä thuaät caovaø laøm cho ngoâi Ñình theâm uy nghi traùngleä.Caùc ngoâi Ñình nhö ñình Hoaønh Sôn,

Ñình Trung Caàn, ñình Ñöông Lieãu ôû NamÑaøn; ñình Voõ Lieät ôû Thanh Chöông, ñìnhQuyønh Loâi ôû laøng Quyønh Ñoâi, ñình Trung ôûThaønh phoá Vinh,… vuøng Xöù Ngheä, quaû raátñoäc ñaùo, ñaùng khaâm phuïc. Caùc ngoâi Ñìnhnaøy traûi qua haøng ngaøn naêm lòch söû vaø choñeán nay ñaõ trôû thaønh moät nguoàn vaên hoaùngheä thuaät voâ cuøng phong phuù. Trong ñoùphaûi noùi ñeán caùc maûng chaïm khaéc trang tríduø ñôn giaûn hay tæ mæ, moäc maïc hay möôïtmaø ñeàu ñöôïc toaùt leân nieàm tin, tín ngöôõngvaø phaûn aùnh hieän thöïc cuoäc soáng ñöôngthôøi cuûa ngöôøi daân Xöù Ngheä xöa.Ngheä thuaät chaïm khaéc trang trí trong

moãi ngoâi ñình caùc laøng queâ xöù Ngheä laønhöõng quan nieäm thaåm myõ thôøi ñaïi, laønhöõng taøi naêng hieám coù ñeå khaéc hoaï neânnhöõng tieàm aån öôùc voïng veà söï bình yeân,cuoäc soáng sung tuùc, sinh soâi naûy nôû cuûanhöõng ngöôøi noâng daân lao ñoäng caàn cuøxöa ñöôïc taïo bôûi caùc kó thuaät hay caùc thuûphaùp ñuïc chaïm: khi chaïm noåi, luùc chaïmbong, chaïm thuûng… Roài laïi keát hôïp vôùi caùcthuû phaùp, hình thöùc khaùc nhau ñeå taïo neânnhöõng hieäu quaû cho hình khoái, choã loài,choã loõm, choã noâng saâu khi ñoùn nhaän aùnhsaùng. Tuyø theo vò trí cuûa töøng böùc chaïmtrong kieán truùc maø caùc ngheä nhaân ñaõ löïachoïn sao cho phuø hôïp vôùi thaåm myõ chung.ÔÛ moãi vò trí thì ngöôøi ta laïi coù caùc kó thuaät

ñuïc chaïm khaùc nhau nhö treân: coán, coángiaù chieâng, xaø thöôïng, xaø ngang, xaø haï, xaønaùch, buïng lôïn, y moân, cöûa voõng…Chaïm khaéc cuûa caùc Ñình laøng xöù Ngheä

haàu heát caùc ñeà taøi trang trí ñeà caäp ñeán boätöù linh, töù quí hoaëc töøng caù theå: Long – Ly– Qui – Phöôïng, tuøng – cuùc – truùc – mai,hoaëc hình töôïng ngöôøi. Ñaëc bieät caùc maûngñeà taøi veà caûnh sinh hoaït daân gian, leã hoäi,caûnh uoáng röôïu ñaùnh côø, ñi saên, ñi caáy...ñeàu ñöôïc gaén lieàn vôùi cuoäc soáng lao ñoängcuûa ngöôøi noâng vuøng daân xöù Ngheä, hay caû

VAÊN HOÙA - TRUYEÀN THOÁNG VAØ PHAÙT TRIEÅN


nhöõng caûnh phaït vaï, caûnh daïy hoïc cuûacaùc oâng ngheø ñaát hoïc cuõng ñöôïc caùc ngheänhaân taïo neân moät caùch hoàn nhieân moäcmaïc, ñaày söùc soáng laøm cho ngöôøi xemluoân caûm thaáy nhö thöïc coù tröôùc maét,khoâng theo moät qui taéc ngheä thuaät naøotreân khuoân maãu hay ôû caùc moâ-tip naøo, maøchæ laø nhöõng caûm xuùc thaåm myõ hoàn nhieâncuûa caùc ngheä nhaân sinh soáng ôû vuøng ñaátnaéng gioù naøy saùng taïo neân caùc maûngchaïm khaéc aáy.Ngoâi Ñình Hoaønh Sôn ôû Nam Trung,

Nam Ñaøn (AÛnh 1) laø ngoâi ñình coù raát nhieàucaùc böùc chaïm khaéc voâ cuøng kì thuù, haápdaãn bôûi nhöõng caùch taïo hình hoàn nhieân,ñoäc ñaùo theå hieän tính khaùi quaùt cao trongthuû phaùp xaây döïng taùc phaåm. Nhöõng ngheänhaân naøy ñaõ bieát nhaán maïnh caùc maûngtroïng taâm treân taùc phaåm cuûa mình bieátchoïn nhöõng vaán ñeà quan troïng nhaát ñeådieãn taû, phaûn aùnh, höôùng ngöôøi xem vaøonoäi dung, giaûn löôïc veà hình thöùc maø maûnghình cuûa caùc nhaân vaät trong taùc phaåm vaãnsinh ñoäng, haáp daãn ñeán laï thöôøng nhö:caûnh ñi caáy cuøng moät maûng laïi caû caøyruoäng; nôm caù, gaùnh cuûi treân caàu.Caùc troø chôi leã hoäi daân gian nhö böùc

Ñua thuyeàn roàng (ñoäng), böùc Ñua thuyeànroàng (tónh), hay caùc böùc Voi ra traän (AÛnh3), Röôùc voi, böùc Vinh qui ñoà, böùc Kimbaûng toaøn trung, böùc Voi cöû sôû, ngoaøi racoù raát nhieàu caùc maûng ñeà taøi trang trí khaùcnhö: long, li, qui, phöôïng, Töù quí, maây trôøi,nöôùc soâng Lam,...Ñaây laø nhöõng böùc traïm haàu heát naèm ôû

caùc truï, coán xaø naùch vaø xaø naùch ñöôïc saépxeáp ñoái xöùng nhau nhöng caùch theå hieänkhoâng gioáng nhau.Treân xaø naùch beân phaûi laø böùc Ñua

thuyeàn roàng (ñoäng) ñoù ñaõ chaïm khaéc hìnhtöôïng moät ñoaøn ngöôøi coù naêm chaøng trai

khoeû maïnh cöôøng traùng treân chieác thuyeàn,ngheä nhaân moâ taû raát kó baèng caùc thuû phaùpngheä thuaät cöôøng ñieäu veà maûng khoái roõraøng, troøn tròa, chaéc nòch ôû caùc caùnh tay vaøôû caùc maûng chaân ñuøi taïo veû vaïm vôõ khoeûmaïnh noåi baät gaây aán töôïng ñoái vôùi ngöôøixem. Chính thuû phaùp naøy ñaõ taïo neân veû dídoûm daân gian cuûa cuoäc ñua thuyeàn truyeànthoáng, laø neùt vaên hoùa sinh hoaït vui chôicuûa ngöôøi daân ven doøng soâng Lam nôiñaây. Ñaëc bieät, ngheä nhaân ñaõ khaéc hoaï neânneùt ñieån hình cuûa ñoaøn ngöôøi ñang cheøothuyeàn vôùi caùc troïng taâm cô theå ngöôøidoàn veà phía tröôùc, nhöõng caùnh tay nhöñöôïc ñaåy nhanh maùi cheøo, thoaït nhìn nhöthuyeàn roàng ñang löôùt raát nhanh, khoeû, hoàhôûi – theå hieän roõ quyeát taâm giaønh chieánthaéng trong cuoäc ñua. Toaøn boá cuïc nhöñang ôû moät daïng ñoäng, song voâ cuøng chaëtcheõ vaø ñoäc ñaùo baèng nhöõng ñöôøng cheùosong song trong böùc chaïm. Beân caïnh ñoùlaïi coù nhöõng coät choáng maùi cheøo ôû höôùngthaúng ñöùng taïo theâm caùch pha theá ñaûo laïiñöôïc keát hôïp nhòp nhaøng – böùt phaù trongnhòp ñieäu cuûa boá cuïc.

Ñoái xöùng beân böùc ñoäng laø moät böùctónh: Vôùi hình töôïng laø moät chieác thuyeànroàng chæ duy nhaát moät con thuyeàn vaø moätngöôøi ngoài phía treân ñaàu nhö moät cuoäcñua ñang trong tö theá baét ñaàu. Caùc hìnhchaïm khaéc raát ñeïp, treân ñaàu vaø ñuoâithuyeàn ñöôïc khaéc hình roàng vaø nhöõng consaùng uoán löôïn meàm maïi nhö ñang baytrong gioù, taïo neân khoâng khí cuoäc ñuatöng böøng, soáng ñoäng hôn vaø coù chieàu saâuveà khoâng gian. Ñaây chính laø nhöõng thuûphaùp ngheä thuaät taïo hình trong chaïm khaéctaïo cho ngöôøi xem nhö thaáy ñoù laø moätkhoâng gian coù thöïc coù tính öôùc leä, ñaõ boûqua nhöõng nguyeân taéc trong ñònh luïaât xa



gaàn, nhöõng nguyeân taéc veà giaûi phaãu, haytính hôïp lyù cuûa hieän thöïc. Hay trong böùcLeã hoäi ñua thuyeàn khaùc nöõa laïi coù söï xuaáthieän cuûa hai tieân nöõ, hay caùc hình töôïngveà roàng: Roàng coõng chöõ, roàng oå, roàngngaäm maây muõi maùc, chuû ñeà long aån vaân,roàng ñoäi hoa sen,... Rieâng hình töôïng“roàng coõng chöõ” raát ñoäc ñaùo chæ xuaát hieänôû ñình Hoaønh Sôn naøy trong caùc ñìnhNgheä An. ÔÛ ñaây, khoâng nhöõng laø tính hieänthöïc ñoäc ñaùo trong yù töôûng cuûa ngheä nhaânñöa ra maø coøn laø hoaït ñoäng vaên hoaùmang tính tín ngöôõng cuûa ngöôøi daân xöùNgheä noùi chung.Noùi rieâng veà hình töôïng “roàng coõng

chöõ” cuõng khaù laø ñoäc ñaùo vaø thuù vò hônnöõa. Moät con roàng coõng naêm chöõ Haùntreân löng, vôùi kó thuaät chaïm thuûng, keáthôïp chaïm noåi raát ñieâu luyeän, con roànghieän leân vôùi thaân hình meàm maïi uoán löôïnnhòp nhaøng ñöôïc ngheä nhaân chaïm khaéctreân ñöôøng xaø ngang cuûa ñình ngay cöûara vaøo gian chính dieän. Xaø ngang beânphaûi ñöôïc chaïm khaéc vôùi hình roàng coõngchöõ: “Nguõ phöôøng kieâm nguõ phuùc” baèngnhöõng maûng chaïm tæ mæ, coâng phu, chau

chuoát, ñaày tinh teá, cuõng raát meàm maïi nheïnhaøng; Beân traùi laø roàng coõng chöõ: “Töùgiaùp ñieån tö duy” caùc neùt chaïm khaéc ôûmaûng naøy khaù maïnh meõ, khuùc chieát,khoaùng ñaït nhöng cuõng khoâng keùm phaànuyeån chuyeån. Hai beân ñoái dieän nhaunhöng coù veû laø hai phong caùch vaø thuûphaùp khaùc nhau. Hình aûnh roàng oå ñöôïccaùc ngheä nhaân ñuïc ñeõo chaïm troå töø moätkhoái goã hình truï rieâng khoâng bò caáy gheùptöø nhieàu maûnh. Toaøn boä baày roàng ñöôïcñuïc chaïm baèng thuû phaùp chaïm loäng,chaïm bong, ñuïc loàng töø beân trong taïothaønh moät con roàng meï oâm aáp moät ñaønroàng con baèng moät caùi ñaàu raát to, roõraøng, noåi baät veà phía tröôùc, ñaøn roàng conthì nhìn raát ñoâng, con thì thoø ñaàu, con thìthoø ñuoâi ra ngoaøi taïo neân nhö moät giañình roàng ñoâng ñuùc sum vaày, quaán quyùt.Ñieàu naøy, nhö laø caû moät yù töôûng veà moätñieàu luoân mong öôùc caàu chuùc cho moïi giañình luoân ñoâng ñuû, haïnh phuùc. Phía ñoáidieän laø beân taû cuõng laø maïng chaïm khaécroàng oå, song cuõng coù nhöõng neùt chi tieátkhaùc maûng beân höõu; Roàng beân taû coù haichieác raâu nhö raâu caèm moïc vuoát ra vaø coù



theâm moät chaân vöôn ra tröôùc cuøng vôùi bacaùi moùng to nhoïn (AÛnh 2). Tuy nhieân, veàhình thöùc, con roàng beân höõu ñöôïc chaïm troåtæ mæ, coâng phu hôn, coøn beân taû laïi mangtính phoùng khoaùng, khoeû hôn, hay ôû caùcñoaïn maûng chaïm khaéc coù caùc thuû phaùp,phong caùch khaùc nhau hôn. Ñieàu naøy ñöôïclyù giaûi töø töông truyeàn raèng khi xaây döïngngöôøi ta coù môøi hai toaùn thôï cuøng veà laømmoät chuû ñeà? Bôûi vaäy, taát caû caùc maûng neùtchaïm khaéc trong ngoâi ñình Hoaønh Sôn coùkhaùc phong caùch vaø ña saéc ñeán theá.Ñình Trung Caàn, cuõng xaõ Nam Trung,

Nam Ñaøn dieãn taû cuõng moät luùc nhieàu hoaïtñoäng khaùc nhau vôùi caùc maûng phuø ñieâucaûnh: Vinh quy baùi toå, thaày ñoà daïy hoïc,caûnh quan ngoài uoáng röôïu coù ngöôøi haàu,cuï giaø ngoài ngaém caûnh, caùc hình aûnh“Long, li, quy, phöôïng” hay caû nhöõng“tuøng, cuùc, truùc, mai”, “Sen, soùi, maãuñôn,…” nhöõng loaøi thanh cao laãn nhöõngloaïi bình dò moäc maïc ñöôïc loàng uyeånchuyeån vaøo nhau ñöôïc ñuïc loäng vaø chaïmkhaéc treân moät taûng goã troâng raát tinh teá,sinh ñoäng, kheùo leùo, taøi hoa. ÔÛ ñaây ngöôøilao ñoäng luoân ñöôïc khaéc hoaï vôùi daùng veûhoàn nhieân, moäc maïc, chaéc khoeû, maën maønhö caùi naéng cuûa mieàn trung Xöù Ngheä.Nhöõng ngöôøi thôï ñieâu khaéc xuaát thaân

töø nhöõng ngöôøi noâng daân ôû caùc laøng queânaøy ñaõ quen ñuïc chaïm töø nhoû, hoï coùnhöõng kó xaûo, nhöõng thuû phaùp ñuïc chaïmchau chuoát veà kó thuaät mang ñaäm yeáu toádaân gian bôûi caùch dieãn caùc khoái caêng troøn– no ñuû trong moät hình thöùc ñôn giaûnnhöng coù tính khaùi quaùt cao, hay tínhcöôøng ñieäu gaây aán töôïng trong caùch taûkhoái maïnh meõ taïo cho ngöôøi xem moätcaùch caân ñoái haøi hoaø.Ngheä thuïaât chaïm khaéc ôû caùc ñình laøng

Xöù Ngheä nhìn chung ñeàu boäc loä nhöõng

tình caûm chaân chaát, taâm hoàn moäc maïcñöôïc xuaát phaùt töø ñôøi soáng vaø caùi nhìn baûnnaêng cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân “chaânlaám, tay buøn” – “Noù ñöôïc saûn sinh trongkhoaûnh khaéc lòch söû maø tinh thaàn daân toäcvuøng daäy töng böøng nhaát, maø neàn vaênngheä daân gian thaéng theá nhaát”. Ñeå coùnhöõng hình trang trí ñaày saùng taïo hoï ñaõ töïtìm kieám vaø naém baét töø nhöõng thöïc teá cuûacuoäc soáng ñôøi thöôøng, giöõa caùi thöïc xenlaãn caùi hö aûo nhö nhöõng aùng maây bayñöôïc phuø vaân vaøo caùc baåy hieân coån, haynhöõng hình khoái nhö ñang chuyeån ñoängthaønh nhöõng choã daøy choã moûng taïo thaønh,nhö doàn laïi vaø tuï veà ñaäu laøm thaønh moätñoøn keâ chòu löïc taïo neân caùc taùc phaåmchöùa ñöïng moïi höông thôm queâ höôngñaát nöôùc. Nhöõng caûnh töôïng dieãn ra xungquanh haøng ngaøy aáy ñaõ in vaøo trong taâmtrí cuûa hoï vaø ñi thaúng vaøo caùc taùc phaåmmoät caùch hoàn nhieân, moäc maïc, hoùm hænh,ñaày söùc soáng vaø cho ñeán nay noù vaãn coønmaõi maõi trong loøng moãi ngöôøi daân XöùNgheä – laø neàn vaên hoùa baûn ñòa cuûa daântoäc Vieät Nam.Nhöõng giaù trò vaên hoaù ñình laøng ñaõ trôû

thaønh baát huû cuøng vôùi nhöõng thaønh töïuñieâu khaéc vaø kieán truùc cuûa neàn vaên hoùa toåtieân chuùng ta. Thieát nghó, chuùng ta caànphaûi ñaàu tö, giöõ gìn taát caû nhöõng hieän vaätñang coøn naèm saâu trong nhöõng ngoâi ñìnhcoå aáy, caàn phaûi ñöôïc thöøa keá phaùt huynhöõng giaù trò ngheä thuaät ñình laøng... Ñaëcbieät hôn nöõa, caàn phaûi ñöôïc baûo quaûn, toântaïo tröôùc khí haäu khaéc nghieät naéng laémmöa nhieàu, luõ luït daâng leân baát chôït haøngnaêm laøm cho nhöõng ngoâi ñình naøy bò höhoûng nhieàu; Beân caïnh ñoù coøn coù söï bieánñoåi cuûa boä maët noâng thoân môùi cuõng coùtheå laøm cho nhöõng giaù trò ngheä thuaät coånaøy bò maát daàn ñi. �



Ñ OÏ C S AÙ C H

Vaøo khoaûng gaàn cuoái nhöõng naêm taùmmöôi cuûa theá kyû tröôùc, khi toâi ñanglaøm Thö kyù toøa soaïn cuûa tôø tuaàn baùo

vaên ngheä Ngöôøi Haø Noäi, do nhaø vaên laõothaønh Toâ Hoaøi saùng laäp vaø tröïc tieáp laømToång bieân taäp, moät coäng taùc vieân treû ñeángöûi baøi vaø giôùi thieäu: “ Em laø Cao Minh, xinñöôïc coâng taùc vôùi Ngöôøi Haø Noäi”. Raát ñeàuñaën vaø thöôøng xuyeân, khi thì vieát baøi veà saânkhaáu vôùi nhöõng vôû kòch vöøa ñöôïc coâng dieãn,

giôùi thieäu nhöõng göông maët dieãn vieân saùnggiaù; khi thì vieát veà hoaït ñoäng nhieáp aûnh, giôùithieäu nhöõng nhaø nhieáp aûnh noåi tieáng. Caûmnhaän buoåi ñaàu cuûa toâi veà Cao Minh: troângbeà ngoaøi laø moät thö sinh ñieån trai, laïi coù veûhôi taøi töû, chaéc gì ñaõ trôû thaønh caây buùt treû.Nhöng khi boùc phong bì ñoïc baøi vieát cuûaCao Minh, toâi thaät söï traân troïng caùch thaâmnhaäp, khai thaùc thoâng tin, xöû lyù thoâng tinqua baøi vieát toû ra moät caây buùt raát coù ngheà,vaø töø ñaáy buùt danh Cao Minh thöôøng xuyeânxuaát hieän treân nhöõng trang vieát veà ngheäthuaät treân Ngöôøi Haø Noäi.

Trong moät laàn gaëp gôõ thaân tình, toâi coùnhaän xeùt: “ Cao Minh vieát toát, raát coù trieånvoïng trôû thaønh caây buùt ñöôïc baïn ñoïc yeâumeán”. Hôn moät naêm sau toâi ñöôïc ñieàu ñoängveà Thöôøng tröïc Ban Thö kyù Hoäi Ngheä sóNhieáp AÛnh Vieät Nam. Leõ dó nhieân laø baûn baùophaûi coù ngöôøi thay toâi laøm Thö kyù toøa soaïn.Toâi tröïc tieáp ñeán gaëp Toång bieân taäp, nhaøvaên Toâ Hoaøi, tieán cöû Cao Minh laø Thö kyù toøasoaïn thay toâi vaø ñöôïc nhaø vaên Toâ Hoaøi nhaáttrí. Veà coâng taùc ôû Hoäi ngheä só Nhieáp aûnhVieät Nam nhöng toâi vaãn thöôøng xuyeân theodoõi vaø ñoïc baøi vieát, xem aûnh chuïp cuûa CaoMinh ( Cao Minh cuõng laø hoäi vieân Hoäi ngheäsó Nhieáp aûnh Haø Noäi ). Ngoaøi chöùc naêngnghieäp vuï cuûa ngöôøi thö kyù toøa soaïn, CaoMinh vaãn thöôøng xuyeân vieát pheâ bình veànhöõng vôû dieãn môùi cuûa caùc nhaø haùt: Nhaøhaùt Kòch Vieät Nam, Nhaø haùt kòch Haø Noäi,

Nhöõng khaùm phaù ña chieàu vaø boå íchÑoïc Laï luøng boùng giai nhaân (tuøy buùt) cuûa CAO MINH, Nxb. Phuï Nöõ, 2013, 328 tr.

HOAØNG KIM ÑAÙNG


Nhaø haùt Tuoåi Treû, Nhaø haùt Cheøo trung öôngvaø Haø Noäi...vaø giôùi thieäu nhieàu ñoaøn ngheäthuaät caùc ñòa phöông ...Song haønh laø nhieàubaøi vieát khaù saâu saéc, coù nhöõng phaùt hieän veànhöõng göông maët ngheä só, dieãn vieân taàm côõnhö Ñaøo Moäng Long, Maïnh Linh, TroïngKhoâi, Leâ Khanh, Lan Höông...cuûa kòch noùi;Maïnh Tuaán, Vaân Quyeàn, Quoác Anh, MinhThu... cuûa Cheøo; nhöõng ñaïo dieãn, nhaø vieátkòch noåi tieáng nhö Nguyeãn Ñình Nghi,Döông Ngoïc Ñöùc, Taøo Maït, Löu Quang Vuõ,Doaõn Hoaøng Giang, Phaïm Thò Thaønh..; VoõAn Ninh, Ñinh Ñaêng Ñònh, Ñoã Huaân, LeâVöôïng, Mai Nam, Nguyeãn Nhöng... trongnhieáp aûnh.Veà laøm Thö kyù toøa soaïn, Cao Minh caøng

coù ñieàu kieän tieáp caän caùc hoaït ñoäng vaên hoïcngheä thuaät vaø töø ñaáy xuaát hieän nhöõng buùtkyù vaên hoïc döôùi goùc ñoä khaùm phaù vaên hoùatreân caùc mieàn ñaát, nhöõng chaân dung vaênhoïc ngheä thuaät saùng giaù cuûa ñaát nöôùc.Caàm treân tay taäp buùt kyù mang teân: Laï

luøng boùng giai nhaân toâi nghó vôùi söùc vieát vaøsöï ñònh danh moät caùi teân khaù quen trongbaïn ñoïc laâu nay, ñaùng lyù Cao Minh phaûi rasaùch töø laâu roài môùi phaûi. Baøi môû ñaàu cuoánsaùch vieát veà mieàn queâ quan hoï Baéc Ninh vôùicaùc “ lieàn anh”, “ lieàn chò” chính hieäu, nhöõngneùt ñeïp vaên hoùa truyeàn thoáng trong quan hoïBaéc Ninh. Ñoïc nhöõng trang vieát veà quan hoïBaéc Ninh cuûa Cao Minh, toâi söïc nhôù ñeánnhaø nghieân cöùu aâm nhaïc- nhaïc só HoàngThao. OÂng daønh caû cuoäc ñôøi chæ ñeå nghieâncöùu veà aâm nhaïc quan hoï. Toâi cuõng töøng ñinghe haùt quan hoï nhöng xem ra caùi thíchcuûa toâi môùi chæ ôû möùc ñoä: tô-lô-mô maø thoâi!Ñoïc xong baøi vieát veà quan hoï cuûa CaoMinh, töï thaáy voán lieáng hieåu bieát veà mieànqueâ quan hoï cuûa mình coøn ít quaù!

Vieát veà caùc vò töôùng noåi tieáng vaø taøi danhquaân söï nhö Nguyeãn Bình, Nguyeãn Sôn vôùinhöõng thoâng tin, chi tieát thaät “ ñaét”. Ñaëc bieätvôùi baø vôï thöù tö cuûa Nguyeãn Sôn laø baøHaèng Huaân ( em gaùi nöõ só Haèng Phöông,phu nhaân cuûa nhaø vaên Vuõ Ngoïc Phan). Ñaâylaø moät thieân tình söû cöïc ñeïp. Khi töôùngNguyeãn Sôn maát, baø Haèng Huaân thöôøngxuyeân giaùo duïc con caùi: “ Boá cuûa caùc con laøtöôùng Nguyeãn Sôn taøi cao ñöùc troïng, ñaõ maátvaøo naêm 1956. Caùc con phaûi soáng laøm saoñöøng ñeå hoå danh töôùng Nguyeãn Sôn vaøcuõng khoâng ñöôïc lôïi duïng danh nghóa cuûaboá ñeå möu lôïi baûn thaân, aûnh höôûng ñeándanh döï cuûa boá”.Vieát veà nghò löïc phi thöôøng cuûa voõ sö

Ñoaøn Ñình Long laø moät taám göông saùngchoùi qua ngoïn buùt cuûa Cao Minh ñaõ laøm xuùcñoäng bao traùi tim ngöôøi ñoïc; vaø töø con ngöôøicuï theå voõ sö Ñoaøn Ñình Long, Cao Minhcoøn ruùt ra moät trieát lyù soáng: “ Söï nghieäp cuûaÑoaøn Ñình Long caøng noåi, thaønh tích caøngnhieàu thì anh cuõng khoâng traùnh khoûi söï ghengheùt, ñoá kî vaø ñaõ coù ñoàng nghieäp khuyeânanh neân boû ngheà”.“ Cuoäc soáng cho ta taát caû roài cuõng chính

cuoäc soâng seõ laáy ñi taát caû, neáu ta khoâng bieáttoân troïng vaø gìn giöõ” ( Trieát lyù ñöôïc ruùt ra töøcuoäc troø chuyeän vôùi nhaø thô Giang Nam).“Taát caû nhöõng gì thuoäc veà ñaát nöôùc laø voâ

cuøng thieâng lieâng. Chuùng ta haõy soáng heátmình vì ñaát nöôùc vaø haõy loaïi boû nhöõng gìnhaân danh Ñaát nöôùc ñeå laøm nhöõng ñieàu baátchính ñeå huûy hoaïi hình aûnh ñaát nöôùc... Thôca laø caùi rieâng, caùi baûn ngaõ rieâng cuûa moïicaù nhaân vaø haõy noùi tieáng noùi cuûa loøng mình;chöù ñöøng laáy thô laøm söï tieán thaân, laøm trangsöùc cho mình...”Cao Minh ñaõ laøm saùng toû moät nhaân caùch

ÑOÏC SAÙCH


soáng, nhaân caùch thô Giang Nam.Coù nhöõng con ngöôøi, mieàn ñaát do Cao

Minh khai khaån, khaùm phaù bí maät nhö moätnhaø thaùm hieåm qua baøi vieát mang teân:“Coâng nöõ trieàu Nguyeãn môû coõi”.Baèng rung caûm cuûa traùi tim, Cao Minh

vôùi tö caùch nhö moät söû gia, nhaèm khoâi phuïccoâng tích trong haønh trình môû mang ñaátnöôùc cuûa moät coâng nöõ trieàu Nguyeãn, ñöôïcxem nhö moät “Huyeàn Traân coâng chuùa”nhöng bò lôùp buïi thôøi gian khuaát laáp. Ñaây laømoät phaùt hieän raát ñaùng traân troïng.“Tieân oâng trong ñoäng Taân Daân” Cao Minh

vieát veà nhaø vaên Vuõ Ñình Long- oâng chuû nhaøxuaát baûn Taân Daân, chuû buùt nhieàu tôø baùo, taïpchí giai ñoaïn 1930-1945 laø moät con ngöôøiñaëc bieät, ñöôïc haàu heát caùc nhaø vaên danhtieáng cuûa Vieät Nam kính troïng vaø ñaùnh giaùcao, bôûi nhöõng coáng hieán lôùn lao cuûa oâng ñoáivôùi vaên hoùa, vaên hoïc nöôùc nhaø.“Nhöõng goùc khuaát Leâ Vaên Tröông” hieän

leân moät tö caùch Leâ Vaên Tröông vöøa nghóahieäp vöøa raát ñôøi thöôøng, laïi cuõng coù phaànkhaùc ngöôøi, vaø cuoái ñôøi cuûa moät nhaø vaênvieát tieåu thuyeát nhieàu nhaát Vieät Nam choñeán nay cuõng thaät buoàn thaûm.“Ñieàu khoâng theå maát” Cao Minh ñaõ phaùc

leân moät phaàn cuûa ñôøi soáng saân khaáu, khoângkhí saân khaáu vaøo thôøi höng thònh, maø nhaânvaät trung taâm laø nhaø thô, nhaø vieát kòch taøinaêng Löu Quang Vuõ vôùi nhöõng thoâng tinquaû laø nhieàu ngöôøi chöa bieát. Baøi vieát vöøaxuùc ñoäng vöøa coù caùi tình cuûa taùc giaû. Nhöõnggöông maët Haø Noäi töø: “ Nhaø vaên Toâ Hoaøi:chöùng nhaân cuûa hai theá kyû”, “ Nhaø Haø Noäihoïc Nguyeãn Vinh Phuùc: suoát ñôøi chæ nghieâncöùu veà Haø Noäi” vöøa quaù coá, ñeán “ Nhaø vaênHoaøng Quoác Haûi: 30 naêm vieát hai boä tieåuthuyeát ñoà soä veà hai trieàu ñaïi: Lyù- Traàn”.... laø

nhöõng phaùc hoïa chaân dung vaên hoïc ngheäthuaät khaù sinh ñoäng qua caùch nhìn vaø theåhieän ñoäc ñaùo.Ñoïc ñeán: “Ngaøy aáy thaùng Tö” toâi môùi

hieåu theâm Cao Minh- anh chaøng haøo hoaphong nhaõ aáy ñaõ töøng laø chieán só quaân giaûiphoùng trong ñoäi hình sö ñoaøn 325, quaânñoaøn 2 tieán veà giaûi phoùng Saøi Goøn trongngaøy 30-4-1975; vaø roài sau ñoù - nhö anhnoùi, laø nhöõng naêm thaùng chieán ñaáu truyqueùt phæ Laøo taïi Laøo, giaùp chieán khoác lieät vôùiquaân Khô Me Ñoû- Poân Poát taïi Campuchia;roài laïi “ vuø moät caùi” ñaõ ra chieán ñaáu ôû maëttraän bieân giôùi phía Baéc.Ngheà baùo nhö moät thöù nghieäp ñaõ gaén

Cao Minh vôùi nhöõng trang vieát, vaø hình nhöôû nôi naøy anh ñaõ tìm thaáy chính mình.Taäp buùt kyù Laï luøng boùng giai nhaân ñaõ

thöïc söï ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc nhöõngcaûm nhaän, nhöõng khaùm phaù ña chieàu vaøboå ích. Bôûi ñaèng sau nhöõng con chöõ kia laømoät taám loøng ngöôøi vieát traân troïng taát caûnhöõng gì thuoäc veà vaên hoùa Vieät, con ngöôøiVieät. Anh ñaõ chaïm ñeán ñöôïc caùi coát loõi cuûataâm hoàn Vieät, ñoù nhö anh goïi ra trong moätbaøi vieát, chính laø “ Hoàn queâ ” trong moãichuùng ta. Moãi baøi vieát cuûa Cao Minh cungcaáp cho ngöôøi ñoïc moät ít thoâng tin, moätgoùc ñoä khaùm phaù môùi veà con ngöôøi, vaênhoùa, leã hoäi hay caûnh quan maø ta coù theå ñaõbieát.Ngheà baùo giuùp Cao Minh coù caùch nhìn

saéc saûo, nhieàu khaùm phaù; theá nhöng trongtaäp Laï luøng boùng giai nhaân Cao Minh laïimang ñeán nhöõng khaùm phaù môùi veà chínhmình; ñoù laø nhöõng trang vieát giaøu chaát vaênvaø thaám ñaãm nhöõng caûm xuùc nhaân vaên,ñöôïc hun ñuùc töø “ hoàn queâ ” muoân thuûa moãicon ngöôøi Vieät. �

ÑOÏC SAÙCH


GIAÛI PHOÙNG laø cuoán thöù hai trong boätieåu thuyeát vieát veà Chuû tòch Hoà ChíMinh. Cuoán thöù nhaát coù teân MAËT

TRÔØI PAÙC BOÙ - Cuoán tieåu thuyeát naøy ñaõñöôïc taëng thöôûng cuûa Hoäi Nhaø vaên VieätNam veà cuoäc vaän ñoäng saùng taùc, quaûng baùcaùc taùc phaåm VHNT, baùo chí veà cuoäc vaänñoäng “Hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïoñöùc Hoà Chí Minh” 2011 - 2013.

Tröôùc khi vieát MAËT TRÔØI PAÙC BOÙ vaøGIAÛI PHOÙNG nhaø vaên Hoaøng Quaûng Uyeânñaõ daønh nhieàu thôøi gian vaø taâm huyeát vieátveà Chuû tòch Hoà Chí Minh töø nhöõng baøi khaûocöùu thô, nhöõng tö lieäu veà quaù trình hoaïtñoäng caùch maïng cuûa Baùc. Anh ñaõ sang taänQuaûng Taây Trung Quoác laàn theo nhöõng daáuchaân maø Baùc Hoà ñaõ ñi qua trong nhöõngnaêm thaùng bò giam caàm trong caùc nhaø tuø,vaøo caùc baûo taøng, caùc trung taâm löu tröõ hoàsô ôû trong nöôùc vaø caû ôû nöôùc ngoaøi ñeå tìmhieåu, nghieân cöùu veà Baùc. Töø nhöõng taøi lieäuthu thaäp ñöôïc, anh taäp trung saùng taùc boätieåu thuyeát veà Baùc Hoà, trong ñoù theå hieänmoät caùch chaân thöïc, sinh ñoäng hình aûnhmoät ngöôøi anh huøng daân toäc vôùi trí tueä, taøinaêng vaø loøng nhaân aùi bao la. Phaûi noùi raèngvôùi tình caûm saâu naëng vôùi Baùc Hoà, coäng vôùisöï lao ñoäng mieät maøi, nghieâm tuùc ñaõ giuùpcho anh coù ñöôïc nhöõng tö lieäu quyù giaù ñeåhoaøn thaønh cuoán tieåu thuyeát naøy.Coù theå noùi laõnh tuï Hoà Chí Minh trôû thaønh

moät hình töôïng trung taâm trong vaên hoïchieän ñaïi Vieät Nam…Ñaõ coù nhieàu nhaø vaên

thuoäc nhieàu theá heä daønh nhieàu tình caûm vaøtaâm huyeát saùng taùc veà Ngöôøi. Tröôùc HoaøngQuaûng Uyeân ñaõ coù nhaø vaên Sôn Tuøng laøngöôøi ñi tieân phong vaø thaønh coâng veà ñeà taøilaõnh tuï Hoà Chí Minh vôùi caùc taùc phaåm: Buùpsen xanh (tieåu thuyeát, 1982), Boâng senvaøng (tieåu thuyeát, 1990), tieáp ñoù coù nhaø vaênHoà Phöông vôùi taùc phaåm :Cha vaø Con (tieåuthuyeát, 2007)…GIAÛI PHOÙNG vieát veà Baùc khi ñaõ trôû

thaønh moät nhaân vaät lòch söû moät nhaân vaät maø

Giaûi phoùng vaø söï sinh ñoäng, chaân thaättrong taùi hieän lòch söû(HOAØNG QUAÛNG UYEÂN - Giaûi phoùng (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 604 tr.)

NGUYEÃN HOAÙN

ÑOÏC SAÙCH


trong loøng moãi ngöôøi con Vieät Nam noùi rieângvaø nhaân daân theá giôùi noùi chung ñeàu coùchung moät tình caûm traân troïng, meán phuïc.Moät con ngöôøi thaät lôùn lao, vó ñaïi nhöng raátñoãi giaûn dò, chaân thöïc – Moät con ngöôøi ñaõ hisinh caû ñôøi mình cho ñoäc laäp, cho haïnhphuùc nhaân daân. Ñaây laø moät tieåu thuyeát lòchsöû, moät taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc hö caáusaùng taïo treân caùi neàn lòch söû, nhöõng conngöôøi vaø giai ñoaïn lòch söû noùi ñeán trong tieåuthuyeát coøn quaù gaàn vôùi theá heä hieän nay.Cho neân ñöa moät nhaân vaät coù thöïc laø laõnhtuï vaø ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng cuûa taâm hoàn,khí phaùch daân toäc ñöôïc caû theá giôùi kínhtroïng vaø khaâm phuïc vaøo trong tieåu thuyeât laømoät vieäc laøm heát söùc khoù khaên. Vieát theá naøoñeå vöøa ñuùng vôùi lòch söû, vöøa sinh ñoäng, haápdaãn ñeå ñoäc giaû chaáp nhaän ñöôïc laø moätthaùch thöùc lôùn. Vôùi nhöõng tö lieäu lòch söû anhcoù ñöôïc, coäng vôùi baûn lónh cuûa moät nhaø vaên,Hoaøng Quaûng Uyeân ñaõ hoaøn thaønh hai taäptrong boä tieåu thuyeát coù theå noùi laø hoaønhtraùng, böôùc ñaàu ñaõ ñöôïc coâng chuùng ñoùnnhaän vaø ñaõ ñöôïc nhaän nhieàu giaûi thöôûng.Cuoán tieåu thuyeát GIAÛI PHOÙNG taùi hieän

thôøi kyø oanh lieät cuûa caùch maïng Vieät Namtöø naêm 1945 ñeán1954. nhaø vaên ñaõ khaéchoïa hình töôïng laõnh tuï laø baäc Ñaïi trí, Ñaïinhaân, Ñaïi duõng. Ngöôøi ñaõ cheøo laùi conthuyeàn caùch maïng Vieät Nam vöôït qua baosoùng döõ, thaùc gheành, ñeán thaønh coâng,giaønh chính quyeàn veà tay nhaân daân roài laõnhñaïo cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùpxaâm löôïc thaéng lôïi hoaøn toaønTrong tieåu thuyeát GIAÛI PHOÙNG taùc giaû

laïi nhaán saâu chöõ Trí. Chuùng ta laïi thaáy BaùcHoà laø moät con ngöôøi saùng suoát, coù yù chí vaønieàm tin saét ñaù vaøo thaéng lôïi taát yeáu cuûa daântoäc, laø taám göông tieâu bieåu cho phaåm chaátcuûa ngöôøi coäng saûn, giaøu sang khoâng theåquyeán ruõ, uy vuõ khoâng theå khuaát phuïc. Saukhi Hoäi nghò Phoâng - ten - nô - bloâ bò giaùn

ñoaïn, Baùc Hoà veà nöôùc baèng ñöôøng thuûy,thöïc daân Phaùp ñaõ duøng moïi caùch ñeå uy hieáphoøng laøm lung laïc yù chí cuûa Ngöôøi.Ñaùcgiangliô, cao uûy Ñoâng Döông ñaõ môøiChuû tòch Hoà Chí Minh vaøo vònh Cam Ranhñeå “naén gaân”. Taùc giaû vieát: “ Moät chieác taøuchieán nhoû ra ñoùn Chuû tòch Hoà chí Minh leânthieát haïm XupPhren ñang neo ñaäu ngöôøivònh Cam Ranh . Coù hai chieác thuûy phi côbay löôïn xung quanh.Treân boong hai ñôn vòluïc quaân vaø thuûy quaân ñöôïc daøn ra nhö moätcaùi khung vuoâng, coù loái vaøo traûi thaûm sangtroïng.. Leã duyeät haøng quaân danh döï ñöôïccöû haønh. Chuû tòch Hoà Chí Minh ñi duyeät giöõa2 haøng quaân boàng suùng, nhöõng ñaïn phaùochaøo möøng noå vang. Xong nghi thöùc,Ñaùcgiaêngliô môøi Chuû tòch Hoà Chí Minh döïtieäc. Teân thöïc daân caùo giaø coá yù xeáp Baùcngoài giöõa haén laø Ñoâ ñoác haûi quaân vaø töôùngMooclie tö leänh luïc quaân. Haén nheo maét,tay vaåy leân vaåy xuoáng, caát gioïng boùng baåy”Thöa Chuû tòch, ngaøi ñaõ ñöôïc ñoùng khunggiöõa luïc quaân vaø haûi quaân roài ñoù”. Chöakòp höôûng höông vò khoaùi traù bôûi loái chôichöõ thì Ñaùc giaêng liô ñaõ söûng soát, beõ maëtvôùi lôøi öùng ñoái mau leï,, cao thöôïng, vaø trítueä cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh “ Nhöngngaøi bieát ñaáy, thöa thuûy sö ñoâ ñoác, chínhböùc tranh môùi ñem laïi giaù trò cho caùikhung”. Thaät laø” Cao nhaân taát höõu caonhaân trò ”(Ñaõ cao roài, coøn coù ngöôøi cao hôntrò laïi).Töø nhöõng tình caûm saâu naëng cuûa mình

vôùi Baùc Hoà kính yeâu coäng vôùi nhöõng tö lieäulòch söû ñaõ ñöôïc ngaám saâu vaùo maùu thòtmình, Hoaøng Quaûng Uyeân ñaõ raát töï tintrong saùng taïo ngheä thuaät, töôûng töôïng ranhöõng ñoaïn ñoái thoaïi giöõa caùc nhaân vaätlòch söû ñeå mieâu taû doøng chaûy cuûa lòch söûmoät caùch loâ gích, ña daïng, phong phuù vaøkhoaùng ñaït. Töø ñoù khaéc hoïa tính caùch HoàChí Minh baèng saùu chöõ ” Ñaïi nhaân, Ñaïi trí,

ÑOÏC SAÙCH


Ñaïi duõng”, ñem ñeán cho ñoäc giaû moät caûmquan thaåm mó khaù ñaày ñuû veà moät giai ñoaïnquan troïng trong cuoäc ñôøi laõnh tuï Hoà ChíMinh. Trong tieåu thuyeát, Baùc Hoà ñöôïc taùihieän leân vöøa laø moät hình töôïng vaên hoïc,vöøa nhö moät nhaø caùch maïng kieät xuaát, vöøanhö moät thi nhaân, vöøa nhö moät con ngöôøigiaûn dò giöõa ñôøi thöôøng. Moät trong nhöõngcon ngöôøi ñeïp nhaát cuûa thôøi ñaïi chuùng ta,moät ngöôøi coäng saûn maãu möïc, coù tö töôûngsaùng suoát, taâm hoàn cao thöôïng, yù chí kieâncöôøng, tình caûm trong treûo, taùc phongkhieâm toán.Veà thuû phaùp ngheä thuaät. khi ñoïc cuoán

tieåu thuyeát naøy chuùng ta thaáy nhaø vaên coùloái vieát môùi, moãi chöông coù moät lôøi ñeà,caùch theå hieän naøy ñaõ laøm cho ñoäc giaû deã

daøng naém ñöôïc coát loõi tinh thaàn cuûa töøngchöông, traùnh cho ñoäc giaû coù caùi caûm giaùcnaëng neà vaø ñaáy cuõng laø moät caùch taïo söïhaáp daãn cho ngöôøi ñoïcPhaûi noùi raèng söï hö caáu, saùng taïo cuûa

taùc giaû trong hai cuoán tieåu thuyeát lòch söûnaøy ñaõ khoâng laøm maát ñi tính chaân thöïccuûa caùc söï kieän lòch söû, maø taùi hieän moätcaùch sinh ñoäng caùc nhaân vaät lòch söû, laømcho ngöôùi ñoïc thaáy ñöôïc taàm voùc vó ñaïi vaøraát giaûn dò cuûa Baùc Hoà. Ñoïc xong cuoán tieåuthuyeát GIAÛI PHOÙNG ta coù caûm giaùc nhötaùc giaû ñaõ töøng soáng vaø laøm vieäc cuøng vôùiBaùc vaø ñang cheùp laïi lòch söû cuoäc ñôøi cuûaBaùc, ñeå truyeàn ñeán ñoäc giaû tình yeâu saâusaéc cuûa moãi ngöôøi daân Vieät Nam ñoái vôùilaõnh tuï Hoà Chí Minh kính yeâu. �

Vöøa qua, Toøa soaïn Dieãn ñaàn Vaên ngheä Vieät Nam ñaõ nhaän ñöôïc saùch bieáucuûa caùc taùc giaû, Nhaø xuaát baûn:

NHIEÀU TAÙC GIAÛ - 65 naêm Lieân hieäp caùc Hoäi vaên hoïc – Ngheä thuaät Vieät Nam,Nxb. Myõ thuaät, H., 2013, 1332tr.

NGUYEÃN LONG – Thaùc röøng vaø soùng bieån (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 120tr.MAI LIEÃU – Nuùi vaãn coøn möa (taäp thô), Nxb. Vaên hoùa daân toäc, H., 2013, 76tr.NGUYEÃN HOA – Thaép xanh nieàm thô toâi (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 64tr.NGUYEÃN THAØNH – Hoàn maây (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 72tr.NGOÂ THAÙI – Thô vaø baàu baïn (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2012, 236tr.MAI VAÊN PHAÁN – Hoa giaáu maët (thô ba caâu), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2012, 96tr.NHIEÀU TAÙC GIAÛ - Thô laøng Naønh (taäp thô), Nxb. Vaên hoïc, H., 2012, 260tr.MA VAÊN KHAÙNG – Chuyeän cuûa Lyù (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2012, 448tr.NGUYEÃN PHAN HAÙCH – Thò xaõ vaø anh lính (taäp truyeän ngaén), Nxb. Daân trí, H., 2013, 232tr.MA TRÖÔØNG NGUYEÂN – Phöôïng hoaøng nuùi (tieåu thuyeát), Nxb. Ñaïi hoïc Thaùi Nguyeân,

2012, 236tr.NHIEÀU TAÙC GIAÛ - Truyeän ngaén xöù Thanh ñaàu theá kyû XXI, Nxb.Thanh Hoùa, 2012, 236tr.VUÕ BÌNH LUÏC – Hoàn Thieàn trong thô Lyù – Traàn (tuyeån dòch vaø bình giaûi), Nxb.

Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 704tr.NHIEÀU TAÙC GIAÛ - Traàn Ñöông - ñaïi löïc ñieàn treân caùnh ñoàng vaên hoùa (nghieân cöùu –

pheâ bình), Nxb. Vaên hoùa – Thoâng tin, H., 2013, 576tr.

Traân troïng caûm ôn. Xin giôùi thieäu cuøng Quyù vò baïn ñoïc.DÑVNVN

SAÙCH BIEÁU

ÑOÏC SAÙCH


Trong laøng thô xöù Thanh, Nguyeãn MinhKhieâm hieän ñang laø caùi teân noåi baät.Khoâng phaûi hieän töôïng ñoät xuaát, “caây

thô” Nguyeãn Minh Khieâm ngaøy caøng toûa boùngbôûi boä reã baùm raát chaéc vaø caàn cuø chaét chiu môõmaøu töø maûnh ñaát xöù Thanh queâ höông. Vôùihôn hai möôi naêm caàm buùt, Nguyeãn MinhKhieâm ñaõ cho ra maét 8 taäp thô daøy daën, aáy laøchöa keå coøn haøng traêm baøi thô chöa in.NguyeãnMinh Khieâm nhieàu laàn ñöôïc vinh danhôû caùc giaûi vaên chöông ñaõ vaø ñang boäc loä noäi

löïc cuûa moät caây buùt ñaëc saéc.1. Nhaø thô “xaõ hoäi”, coù khaû naêng “thô

hoùa” nhieàu ñeà taøi...Khaû naêng vieát nhieàu theå loaïi, trong ñoù coù

theå kyù döôøng nhö ñaõ aûnh höôûng, chi phoái, taïocho thô Nguyeãn Minh Khieâm daùng veû rieâng,tröôùc heát laø ña daïng veà ñeà taøi, nguoàn caûmhöùng, ñaëc bieät laø caäp nhaät vôùi hieän thöïc xaõ hoäi.Taùc giaû coù theå “thô hoùa” nhieàu vaán ñeà, keå caûnhöõng vaán ñeà “gai goùc” töôûng raát khoù ñeå thaønhthô. Vôùi caây buùt naøy, ñòa haït cuûa thô döôøngnhö khoâng coù ranh giôùi.Xuùc caûm thô Nguyeãn Minh Khieâm khoâng

phaûi khoâng coù nhöõng phuùt “phieâu dieâu”.Song, nhöõng phuùt “lieâng bieâng”, nhöõng giaây

“cheánh choaùng” quaû thaät hieám hoi, phaàn lôùnthô Nguyeãn Minh Khieâm thuoäc veà theá giôùi cuûanhöõng suy tö, traên trôû, nhöõng phaân tích, tìm toøi,nhöõng khaùi quaùt, trieát lyù... Taùc giaû döôøng nhö ítkhi döøng laïi ôû vieäc moâ taû caûm xuùc tröïc caûm,xuùc caûm chæ laø vaïch xuaát phaùt, laø tieàn ñeà ñeå taùcgiaû ñi xa hôn veà phía luaän baøn mong tìm ra,(hay khôi gôïi ra) baûn chaát cuûa vaán ñeà.Coù theå goïi Nguyeãn Minh Khieâm laø nhaø thô

“xaõ hoäi”, bôûi thô anh raát caäp nhaät vôùi nhöõngvaán ñeà xaõ hoäi, maø toaøn laø nhöõng vaán ñeà“noùng”, nhöõng vaán ñeà khoâng deã giaûi quyeát moätsôùm moät chieàu gaây böùc xuùc, traên trôû, rieát roùngnhö theá naøo trong vieäc muoán goùp phaàn “phôibaøy” nhöõng hieän thöïc “nhöùc nhoái traùi tim”. Caâybuùt aáy ñang laøm thô vôùi tö caùch coâng daân ñaàytraùch nhieäm tröôùc hieän thöïc phöùc taïp, vaãn ôû tötheá “chieán syõ” treân maët traän choáng tieâu cöïc.Song, nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi qua “laêng kính”

Ñaëc saéc thô Nguyeãn Minh KhieâmHOÛA DIEÄU THUÙY

(Hoäi VHNT Thanh Hoùa)

ÑOÏC SAÙCH


Nguyeãn Minh Khieâm ñaõ trôû thaønh chuyeän cuûatraùi tim, chuyeän cuûa löông tri, vì vaäy, thô veàchuû ñeà chính trò, xaõ hoäi maø vaãn lay ñoäng loøngngöôøi. Nguyeãn Minh Khieâm coù moät chuøm thôlaøm vôùi muïc ñích höôûng öùng chuû ñeà “Hoïc taäpvaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh”,nhöng ñieàu ñaùng keå laø taùc giaû thöïc söï xuùccaûm tröôùc nhöõng ñieàu Baùc laøm, nhöõng lôøi Baùcdaïy vaø xuùc caûm aáy ñaõ taïo neân nhöõng töù thôxuùc ñoäng. Taùc giaû “keå” laïi moät laàn Baùc veà thaêmYeân Tröôøng.Söï kieän chính trò ñaõ trôû thaønh kyù öùc cuûa loøng

ngöôøi, thaønh tình caûm thieát tha thaønh kính, vìvaäy, nhöõng trieát lyù, nhöõng baøi hoïc ñöôïc ruùt rakhoâng bò rôi vaøo saùo roãng maø saâu saéc, ñaàythuyeát phuïc (Yeân Tröôøng nhôù Baùc).Baøi Döïng moä cho con coù caâu chuyeän

ngöôøi cha tuoåi chín möôi ñaõ hôn ba möôi naêmtìm haøi coát con trai hi sinh trong khaùng chieánnhöng vaãn chöa tìm thaáy, öôùc nguyeän cuoáicuøng cuûa ngöôøi cha laø döïng moät naám moä (moägiaû thoâi) ñeå con “coù choã tìm veà”. Chaúng caànñaùnh ñoàng thieáp ñeå anh nhaäp vaøo ñoàng queû/Cöù ñoïc teân anh, goïi ngaøy sinh thaùng ñeû/ Nghemuøi raï, muøi rôm anh nhaän ñöôïc loái veà (Döïngmoä cho con).Baøi Nguyeân maãu cuõng ñaày thoån thöùc trong

söï so saùnh: sao khoâng laáy chính nhöõng naïnnhaân chaát ñoäc da cam, nhöõng thöông beänhbinh naëng töø chieán tröôøng veà laøm “nguyeânmaãu” ñeå döïng bia, taïc töôïng veà toäi aùc chieántranh, bia caêm thuø maø phaûi ñoå caû ñoáng tieàn ñeå“hoäi thaûo”, thueâ “hoïa syõ nöôùc ngoaøi tö vaán” ñeåroài döïng neân nhöõng töôïng ñaøi maø “ngöôøi ñi quakhoâng rung ñoäng/ khoâng caêm thuø gì/ khoângñau xoùt gì/“.Nguyeãn Minh Khieâm ñaõ choïn thô ñeå “noùi”

veà nhöõng tình huoáng “caéc côù”, nhöõng caâuchuyeän ñau loøng coøn xaûy ra ñaâu ñaây trong ñôøisoáng, xaõ hoäi. Döôøng nhö thô ñaõ taïo neân coänghöôûng, dö ba, thô ñaõ goùp phaàn naâng taàm moätvaán ñeà thôøi söï thaønh vaán ñeà cuûa thôøi ñaïi, thaønh

lòch söû vaø vaên hoùa.Coù theå noùi, Nguyeãn Minh Khieâm luoân bieát

tìm ra chaân giaù trò cuûa vaán ñeà ñeå lay ñoäng traùitim vaø ñaùnh thöùc lyù trí ngöôøi ñoïc. Ñoù laø moät thöùthô luoân ôû giöõa cuoäc ñôøi, khoâng ñoùng kín traùitim quaån quanh giöõa nhöõng vaán ñeà cuûa “caùitoâi” caù nhaân. Ñoù laø “nhaø thô xaõ hoäi” vôùi ñuùngnghóa cuûa töø naøy, vì vaäy, thô cuûa caây buùt aáyphaàn lôùn laø thöù thô “quaûng tröôøng”, thô chocoâng chuùng vaø vì coâng chuùng.

2. Maïch thô coù caáu truùc luaän lyù, suy tötrieát lyù chi phoái hình töôïng vaø gioïng ñieäu thôLogic taát yeáu cuûa thöù thô höôùng tôùi nhöõng

vaán ñeà chính trò, xaõ hoäi, höôùng tôùi theá thaùi,nhaân tình, thô aáy seõ laäp yù hôn laø laäp töù. Ñaàutieân laø söùc noùng cuûa thöïc tieãn daãn tôùi nhöõngsuy ngaãm, maïch suy tö, phaân tích ñöôïc hìnhthaønh, roài trieát lyù ñöôïc ruùt ra, keát luaän ñöôïc ruùtra, caùi loõi logic daãn daét vaø kieán taïo neân caáu truùcthô: Ñöôøng caøy cong nghìn tuoåi/ Giôø vaãn coøntaäp ñi!/ Bôø ruoäng daøy kyû nieäm/ Vaãn khoâng teânhoï gì/ Nhaët laïi mình rôi ruïng/ Döôùi nhöõng lieàmhaùi xöa. Ít khi nhìn cuoäc soáng ôû traïng thaùiphaúng, ñôn giaûn moät chieàu maø luoân coù xuhöôùng nhìn söï vaät, hieän töôïng trong traïng thaùiñoäng, ña chieàu, thô Nguyeãn Minh Khieâm, vìvaäy luoân laø nhöõng xuùc caûm ña thanh, giaøu nghósuy, traên trôû.Ñieàu thuù vò laø, nhöõng phaùt hieän, nhöõng trieát

lyù saâu saéc cuûa taùc giaû luoân baét ñaàu töø nhöõng gìgaàn guïi, quen thuoäc nhaát, taùc giaû “laï hoùa”chuùng baèng tia nhìn lyù trí, baèng tö duy phaûnbieän, theá laø nhöõng gì töôûng ñaõ “xöa nhö traùiñaát” boãng trôû thaønh moät sinh theå môùi, mangnghóa môùi laï laãm, thuù vò. Chaúng haïn, ôû baøiGöûimuøa ñoâng.Hình töôïng muøa ñoâng vôùi quy luaät thieân

nhieân quen thuoäc boãng trôû thaønh moät sinhtheå coù tính caùch, caù tính, vôùi loái soáng nghieätngaõ, khaéc kyû. Möôïn “Muøa ñoâng”, taùc giaû ñoáithoaïi vôùi moät quan nieäm soáng, vôùi caùch öùng xöûcaèn coãi, xô cöùng thieáu nhaân vaên, nhaân aùi. ÔÛ

ÑOÏC SAÙCH


tröôøng hôïp khaùc, hình töôïng “trai leäch moàm”trong caâu chaâm ngoân quen thuoäc “thôøn bônmeùo mieäng cheâ trai leäch moàm” vôùi duïng yù cheágieãu, chaâm bieám, ñöôïc Nguyeãn Minh Khieâmkhai thaùc ôû phía ñaùng thöông, nhoû nhoi, thaápbeù veà ñòa vò xaõ hoäi: Con heán, con trai moät ñôøinaèm leäch/ Laám laùp ñaát buøn ñöùng thaúng cuõngnghieâng (Moät goùc phuø sa)Hình töôïng thô Nguyeãn Minh Khieâm

thöôøng coù xu höôùng khaùi quaùt hoùa, tröøu töôïnghoùa vôùi chieàu saâu trieát lyù nhaân baûn. Khi taùc giaûnoùi: Haït thoùc cuû khoai ñaët ñaâu cuõng thaáp/ Caûnhöõng khi roå raù ñoäi leân ñaàu thì hình töôïng cuïtheå ñaõ mang thaân phaän, soá phaän.Theá maïnh suy tö, luaän lyù khieán thô Nguyeãn

Minh Khieâm nhieàu khi ñaït ñeán ñoä khuùc trieát cuûaca dao, tuïc ngöõ: Caùi gì cuõng nhö coøn/ chæ thôøita laø heát/caùi gì cuõng nhö bieát/chæ loøng ngöôøi laøkhoâng…; Goái vaøo duyeân ñeå thaém/ goái vaøo tìnhñeå say/ goái vaøo moäng ñeå ñeïp/ goái nhôù thöôngñeå ñaày; Laït meàm buoäc giaác mô ñau/Giaät mình

nuoâi caû muoân sau taät nguyeàn v.v…Töø nhöõng gì gaàn guõi Nguyeãn Minh Khieâm

“khaùm phaù” ra nhöõng baát ngôø baèng tö duy“phaûn bieän”. Töø caùi loõi “logic” ñeå tìm ra nghòchlyù, tìm ra caùi thuaän baèng caùi nghòch, chöùngminh caùi aûo baèng caùi cuï theå. Caøng ngaøy nhucaàu aáy caøng roõ neùt, ñònh hình thaønh caù tính,phong caùch. Nguyeãn Minh Khieâm ñaët teân chomoät taäp thô cuûa mình laø Giaûi maõ, quaû laø nhucaàu “giaûi maõ”, nieàm ñam meâ “giaûi maõ” ñaõ trôûthaønh xu theá, thaønh caûm höùng cuûa caây buùtnaøy. Ñoù laø lyù do khieán thô NguyeãnMinh Khieâmthöôøng coù maïch luaän lyù, tö duy logic hoøanhuyeãn, ñan caøi vôùi caûm xuùc, tröïc caûm, deãhieåu vì sao thô Nguyeãn Minh Khieâm haáp daãnnhieàu taàng lôùp ñoäc giaû.Khoâng phaûi moïi khaùm phaù ñeàu daãn ñeán

thaønh coâng, nhöng nhöõng noã löïc cuûa NguyeãnMinh Khieâm treân haønh trình ñöa thô ñeán vôùicoâng chuùng ñoäc giaû vaø ngöôøi yeâu thô döôøngnhö ñang ñuùng höôùng.�

Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm NHNTcuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:

MAÕ VAÊN TÍNH, HOAØNG CHOÙONG (Laïng Sôn); CAO HOÀNG, NGUYEÃN THÒ MINH THAÉNG,ÑAØO THÒ LYÙ, LEÂ THÒ LEÄ THUÛY, NGUYEÃN TRIEÄU CAÊN (Thaùi Nguyeân); ÑAËNG TIEÁN HUY (BaécGiang); NGUYEÃN HÖNG HAÛI (Phuù Thoï); HOAØNG HUØNG, BUØI THÒ MAÙT, TRÖÔNG THÒ MAINHUNG, TRAÀN THÒ KIM LIEÂN, VUÕ NGOÏC CHINH, LÖÔNG THÒ NGOÏC MAI (Vónh Phuùc);NGUYEÃN THAØNH HÖÔÛNG, TOÂ HUY HOAØNG (Baéc Ninh);TRÒNH HÖÕU THÒNH, BUØI THÒ NUÏ(Hoøa Bình); NGUYEÃN THÒ LAN (Haûi Döông); NGUYEÃN XUAÂN HÖÔÛNG (Haø Nam); VOÕ NGOÄT,NGUYEÃN HÖÕU VAÊN (Ninh Bình); NGUYEÃN VIEÄT TIEÁN (Höng Yeân); TRAÀN HOÀNG HAÛI, LÖUTUAÁN HUØNG, TRAÀN THÒ NHAÄT TAÂN (Nam Ñònh); NGUYEÃN NGOÏC THÖÔØNG (Thaùi Bình);LAÂM BAÈNG (Thanh Hoùa); ÑAØM QUYØNH NGOÏC (Ngheä An); HOAØNG BÌNH TROÏNG (QuaûngBình); HOAØI QUANG PHÖÔNG, VOÕ VAÊN HOA (Quaûng Trò); ÑAËNG ÑÖÙC TÓNH (Bình Ñònh);THAÏCHCAÛNHCHI, VOÕ THÒ HOÀNG TÔ (Phan Thieát); NGUYEÃN VAÊN HOA (TP. Ñaø Laït); TRAÀNDUÕNG CHIEÁN (Kieân Giang); TRAÀN HOAØI ANH, PHAÏM NGOÏC HIEÀN (TP. Hoà Chí Minh);NGUYEÃN VAÊN TRANG, NGUYEÃN TIEÁN BÌNH, NGUYEÃN VAÊN THAØNH, PHAÏM ÑÖÙC, NGUYEÃNTRÖÔØNG LÒCH, VAÂN LONG, LEÂ NGOÏC CANH, NGUYEÃN HOA, HOAØNG HOA MAI, LOÄCPHÖÔNG THUÛY, NGUYEÃN KIM THUÙY, TRAÀN QUANG NHAÄT, ÑINH THÒ CAÅM LEÂ, NGUYEÃNTHÒ MYÕ DUNG, NGUYEÃN THÒ KIM, TRAÀN KIM LEâ (TP. Haø Noäi).

Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa quyù vò.DÑVNVN

ÑOÏC SAÙCH


Ngaøy 27 thaùng 7 vöøaqua, taïi thaønh phoáÑieän Bieân, Ñoaøn

Chuû tòch Lieân hieäp caùc HoäiVHNT Vieät Nam ñaõ tieánhaønh hoäi nghò nhaèm sô keátcoâng taùc 6 thaùng ñaàu naêmvaø trieån khai nhieäm vuï 6thaùng cuoái naêm 2013.Ñoâng ñuû caùc vaên ngheä só

trong Ñoaøn Chuû tòch ñaõ coùmaët döï hoäi nghò. Ñaïi dieänLaõnh ñaïo tænh Ñieän Bieân;PGS.TS. Nguyeãn HoàngVinh – Chuû tòch Hoäi ñoàngLyù luaän – pheâ bình VHNTTrung öông; ñaïi dieän Vuï vaênhoùa vaên ngheä Ban tuyeângiaùo Trung öông cuøng caùcphoùng vieân baùo, Ñaøi tænhÑieän Bieân laø khaùch môøi döïhoäi nghò. (AÛnh 1)Nhaø thô Höõu Thænh –

Chuû tòch Lieân hieäp cuøng caùc Phoù Chuû tòch: nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng, nhaø vaên Tuøng Ñieån chuûtoïa hoäi nghò.Môû ñaàu hoäi nghò, ñoàng chí ñaïi dieän laõnh ñaïo Ñaûng vaø chình quyeàn tænh Ñieän Bieân ñöôïc

môøi phaùt bieåu yù kieán giôùi thieäu veà ñaëc ñieåm tình hình nhieäm vuï cuûa ñòa phöông vaø nhöõng hoaïtñoäng chuaån bò cuûa ñòa phöông tieán tôùi kæ nieäm 60 naêm chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû (1954-2014), cuoäc vaän ñoäng saùng taùc VHNT veà chuû ñeà caùch maïng vaø khaùng chieán, veà chieán thaéngÑieän Bieân Phuû. Ñoàng chí ñeà nghò laõnh ñaïo Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam phoái hôïp vôùitænh toå chöùc Ngaøy thô Vieät Nam 2014 taïi thaønh phoá Ñieän Bieân, giuùp Hoäi VHNT tænh ñaåy maïnhcaùc cuoäc vaän ñoäng saùng taùc trong naêm 2014 gaén vôùi kæ nieäm chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû oanhlieät.Nhaø thô Höõu Thænh, Chuû tòch Lieân hieäp ñaõ thay maët Ñoaøn Chuû tòch tieáp nhaän caùc ñeà nghò

cuûa laõnh ñaïo tænh, traân troïng taëng laõnh ñaïo tænh böùc aûnh “Hoà Chuû tòch xem tranh kyù hoïa töø

HOÄI NGHÒ ÑOAØN CHUÛ TÒCH LIEÂN HIEÄPCAÙC HOÄI VAÊN HOÏC NGHEÄ THUAÄT VIEÄT NAM

T IN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG


mieàn Nam göûi ra”, taïi truï sôû Lieân hieäp caùc Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam naêm 1966.Tieáp ñoù Hoäi nghò nghe nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng – Phoù Chuû tòch thöôøng tröïc Lieân hieäp trình

baøy Baùo caùo cuûa Ñoaøn Chuû tòch veà keát quaû hoaït ñoäng 6 thaùng ñaàu naêm 2013 vaø moät soánhieäm vuï 6 thaùng cuoái naêm 2013.Caùc uûy vieân Ñoaøn Chuû tòch: Ñoã Hoàng Quaân, Chu Thuùy Quyønh, Leâ Tieán Thoï, Toâ Hoaøng

Vuõ, Ñoã Ngoïc Duõng, Baèng Vieät, Leâ Xuaân Hoan, Ñaëng Maäu Töïu… ñaõ phaùt bieåu yù kieán, veà côbaûn taùn thaønh Baùo caùo vaø boå sung, nhaán maïnh, laøm roõ theâm moät soá ñieåm trong Baùo caùo töøthöïc tieãn hoaït ñoäng ôû ñòa phöông mình cuøng moät soá kieán nghò cuï theå.Ñoàng chí Nguyeãn Hoàng Vinh, Chuû tòch Hoäi ñoàng lyù luaän - pheâ bình VHNT Trung öông

khaúng ñònh söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa Hoäi ñoàng vaø Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam trongvieäc môû caùc lôùp taäp huaán veà lyù luaän – pheâ bình VHNT, caùc Hoäi thaûo khoa hoïc. Ñoàng chí ñeànghò caùc Hoäi VHNT töø Trung öông ñeán cô sôû caàn ñaåy maïnh coâng taùc lyù luaän - pheâ bình,khaúng ñònh nhöõng saùng taùc toát, ngheä só coù ñoùng goùp, kòp thôøi pheâ phaùn nhöõng leâch laïc veà tötöôûng vaên ngheä xuaát hieän treân baùo chí, xuaát baûn, hoïc ñöôøng, baûo veä ñöôøng loái vaên ngheä cuûaÑaûng vaø ñònh höôùng phaùt trieån neàn vaên ngheä tieân tieán, daân toäc vaø nhaân vaên.Chuû tòch Höõu Thænh toång keát hoäi nghò, ghi nhaän caùc yù kieán ñoùng goùp vaøo Baùo caùo cuûa

Ñoaøn Chuû tòch, neâu baät 10 coâng vieäc caàn laøm trong 6 thaùng cuoái naêm ñoù laø:- Chuaån bò toát cho cuoäc laøm vieäc cuûa Toång Bí thö vôùi vaên ngheä só veà nhöõng vaán ñeà chieán

löôïc cuûa VHNT hieän nay.- Chuaån bò toát cho ñaïi hoäi VHNT caùc Hoäi chuyeân ngaønh, Hoäi tænh, thaønh phoá khi heát nhieäm kyø.- Ñaåy maïnh saùng taùc, höôûng öùng caùc cuoäc vaän ñoäng saùng taùc veà ñeà taøi lòch söû, caùch maïng

vaø khaùng chieán.- Ñaåy maïnh caùc hoaït ñoäng lyù luaän pheâ bình treân baùo chí, hoäi thaûo khoa hoïc. Phoái hôïp chaët

cheõ hoaït ñoäng naøy vôùi Hoäi ñoàng LLPB VHNT Trung öông. Cuûng coá Hoäi ñoàng LLPB VHNTcuûa Lieân hieäp do GS. Toâ Ngoïc Thanh laøm Chuû tòch Hoäi ñoàng.- Tieán haønh xeùt giaûi thöôûng VHNT naêm 2013 nghieâm tuùc, thaønh coâng coù söùc thuyeát phuïc.- Chuaån bò hoäi nghò toång keát coâng taùc naêm 2013 trong toaøn Lieân hieäp taïi Ñaø Naüng.- Xuùc tieán chuaån bò kyû nieäm 60 naêm chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû vaøo thaùng 5/ 2014.- Xuùc tieán thaønh laäp Website cuûa Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam vaø Nhaø xuaát baûn cuûa

Lieân hieäp.- Hoaøn thaønh vieäc döïng bia hoaëc nhaø löu nieäm nhaèm kyû nieäm vaên ngheä khaùng chieán taïi

Quaàn Tín, Thanh Hoùa.- Trieån khai vieäc hoã trôï vaên ngheä só tieâu bieåu gaëp khoù khaên trong ñôøi soáng.Trong thôøi gian tröôùc vaø sau Hoäi nghò , Ñoaøn Chuû tòch ñaõ toå chöùc thaêm moä lieät só taïi Nghóa

trang Ñieän Bieân nhaân ngaøy 27/7, tham quan caùc di tích lòch söû gaén vôùi chieán thaéng Ñieän BieânPhuû; baûo taøng Ñieän Bieân, Ñaøi kyû nieäm chieán thaéng Ñieän Bieân phuû, Ñoài A1, Ñoài Ñoäc Laäp, HaàmÑôø Caùt (AÛnh 2), Ñaïi baûn doanh Boä chæ huy chieán dòch Ñieän Bieân Phuû, haàm Ñaïi töôùng VoõNguyeân Giaùp vaø giao löu vaên ngheä, aåm thöïc vôùi Hoäi VHNT Ñieän Bieân, UBND tænh Ñieän Bieân.

Tin vaø aûnh: THEÁ UAÅN

TIN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

News & Politics

Diến đàn văn nghệ Việt Nam - Số 8/2013 - vanhien.vn