Modernizacja polskiego systemu politycznego- jednomandatowe okręgi wyborcze

Izabela ZawadzkaPaweł KaplaEmil Kuriata

Michał Jan Bagiński

Wybory

• metoda służąca wyłonieniu spośród kandydatów osób, które mają piastować określone obieralne stanowiska lub urzędy publiczne,

• jedno z narzędzi służących okresowemu egzekwowaniu przez suweren odpowiedzialności politycznej osób pełniących funkcje publiczne,

• w drodze wyborów określona ekipa polityczna zdobywa tymczasową inwestyturę do rządzenia państwem,

• wynik wyborów jest efektem wyrażenia przez społeczeństwo w indywidualnym akcie głosowania votum zaufania dla danej ekipy politycznej,

• jako akt polityczny kreują określoną politykę państwa i selekcjonują osoby odpowiedzialne za jej realizację,

• we współczesnym świecie praktycznie zdominowane przez partie polityczne.

Ordynacja wyborcza

• akt normatywny zawierający reguły postępowania odnoszące się do wyborów, jego treścią jest prawo wyborcze,

• podstawowe składniki:– zasady prawa wyborczego,– techniczno-organizacyjne i polityczne normy prowadzenia kampanii

wyborczej i aktu głosowania,– sposób obliczania wyniku wyborów i rozdziału mandatów,– warunki utraty mandatu i wiążące się z tym konsekwencje.

Podstawowe zasady prawa wyborczego

• powszechność – czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim dorosłym obywatelom, którzy dysonują zdolnością do czynności prawnych,

• równość – wszyscy obywatele biorą udział w wyborach na tych samych zasadach, dysponując taką samą ilością głosów oraz siła każdego głosu jest zbliżona,

• bezpośredniość – decyzja o ostatecznym składzie organu przedstawicielskiego należy do wyborcy, który oddaje głos na partię lub kandydata na deputowanego,

• tajność – wyborcy mają stworzone warunki dla zachowania tajemnicy ich osobistej decyzji,

• proporcjonalne.

System wyborczy

• zbiór reguł określających charakter i przebieg procesu, w którym indywidualne preferencje obywateli zostają przekształcone w głosy, a następnie przetworzone w decyzje dotyczące wyboru reprezentantów , piastujących funkcje w organach obieralnych,

• elementy (zmienne):– formuła wyborcza,– rozmiar okręgu,– kształt okręgu,– przeciętny koszt uzyskania jednego mandatu,– uprawnienia wyborcy w akcie głosowania

Większościowa formuła wyborcza

• mandat zdobywa kandydat, który otrzymuje większość głosów w okręgu:– większość względna (najwięcej głosów), np. USA, Wielka Brytania,– absolutna, np. Francja.

• idea tej formuły polega, aby liczba uzyskanych mandatów odzwierciedlała ilość otrzymanych głosów (np. 20% głosów wyborców to 20% miejsc w organie), jest ona praktycznie nie do zrealizowania,

• jednomandatowe okręgi wyborcze

Zalety większościowej formuły wyborczej

• głosowanie na ściśle określonego kandydata,• mniejsza ilość kandydatów stwarza możliwość weryfikacji założeń

i obietnic składanych w drodze kampanii wyborczej,• możliwość lepszego poznania poglądów kandydata na tematy interesujące

jego wyborców,• uzyskanie mandatu przez osobę cieszącą się najwyższym zaufaniem

i poparciem społeczeństwa,• mniejsza liczba mandatów (w porównaniu z liczbą w wyborach

wielomandatowych) wpływa znacząco na obniżenie generowanych wydatków na obsługę administracji.

Wady większościowej formuły wyborczej

• brak progu wyborczego - możliwość wejścia do organu wielu frakcji politycznych o zróżnicowanych poglądach (istnieje prawdopodobieństwo braku porozumienia w wielu ważnych kwestiach),

• możliwe rozdrobnienie parlamentarne (głosowanie na konkretnych kandydatów, nie na partie),

• liczba mandatów niezależna od wielkości okręgu oraz liczby mieszkańców (jednomandatowe okręgi),

• układanie list wyborczych niezależnie od stopnia kompetencyjności kandydatów.

Proporcjonalna formuła wyborcza

• dwie odmiany:– metoda największych reszt,– metoda największych średnich (d’Hondta, Sainte-Lague),

• metoda d’Hondta uprzywilejowuje większe partie kosztem mniejszych,• wielomandatowe okręgi wyborcze,

• klauzule zaporowe• drugi (wyższy) poziom alokacji mandatów

Zalety proporcjonalnej formuły wyborczej

• stosowanie progu wyborczego – 5% partie, 8% koalicje (brak rozdrobnienia parlamentarnego),

• mniejsza ilość partii politycznych, stwarza większe prawdopodobieństwo wypracowania kompromisu,

• wysokie miejsce na liście wyborczej daje możliwość uzyskania mandatu osobie mniej znanej (możliwość wymiany kadr parlamentarnych),

• liczba mandatów możliwych do uzyskania, zależna od wielkości okręgu (większa liczba mieszkańców = większa liczba przedstawicieli).

Wady proporcjonalnej formuły wyborczej

• głosowanie na partie polityczne (listy wyborcze),• w parlamencie prawdopodobieństwo głosowania wybranej osoby

niezgodnie z oczekiwaniami wyborców (wg linii partii),• układanie list wyborczych niezależnie od stopnia kompetencyjności

kandydatów,• zbyt duże reprezentacje przyczyniają się do zmniejszenia możliwości

weryfikowania pracy parlamentarnej wybranej osoby (możliwość wyboru wielu kandydatów).

Mieszana formuła wyborcza

• dwie odmiany:– proporcjonalno-większościowe,– większościowo-proporcjonalne.

Kierunek modernizacjiwprowadzenie większościowej formuły wyborczej

Jan Nowak-JeziorańskiZacząłbym od reformy ordynacji wyborczej, a więc od wprowadzenia Jednomandatowych Okręgów Wyborczych. Usunęłoby to podstawową słabość obecnego systemu, jaką jest przerost partyjniactwa.

Karl PopperOrdynacja proporcjonalna odziera posła z osobistej odpowiedzialności. Czyni zeń maszynkę do głosowania, a nie myślącego i czującego człowieka.

prof. Jerzy PrzystawaOrdynacja wyborcza jest rozstrzygnięciem o fundamentalnym znaczeniu dla ustroju państwa i systemu demokratycznego. Z punktu widzenia wyborcy i społeczeństwa obywatelskiego ordynacja większościowa z jednomandatowymi okręgami wyborczymi ma zdecydowaną przewagę nad ordynacjami tzw. proporcjonalnymi.

Art. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej1. Władza zwierzchnia w

Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Wybór posła w Polsce

• wybieranych jest wielu posłów z jednego okręgu wyborczego,• istnieją duże okręgi wyborcze,• głosuje się na listy partyjne,• kandydatów zgłaszają partie polityczne (obecność i miejsce kandydata na liście

zależy od ustaleń wewnętrznych partii),• formowanie rządu trwa długo (targi koalicyjne),• rządy są koalicyjne,• kandydaci na posłów muszą być zaakceptowani przez kierownictwo partyjne,• oddając głos wyborca ma do wyboru nawet kilkaset nazwisk, które nic mu nie

mówią,• mechanizm doboru kandydatów i przeliczania głosów na mandaty poselskie jest

skomplikowany i wciąż zmieniany,• partie polityczne są słabo zakorzenione w społecznościach lokalnych. Są

scentralizowane; decyzje partyjne podejmowane są odgórnie.

Wybór posła w Polsce

• 41 okręgów wyborczych,• od 7 do 20 mandatów,

mandaty w województwach:• lubuskie i opolskie – 12,• podlaskie – 14,• świętokrzyskie – 16,• warmińsko-mazurskim – 18,• zachodniopomorskie – 20,• kujawsko-pomorskie – 25,• podkarpackie i pomorskie – 26,• lubelskie – 27,• łódzkie – 31,• dolnośląskie – 34,• wielkopolskie – 40,• małopolskie – 41,• śląskie – 55,• mazowieckie – 63.

metodologia podziału• ustalenie podziału terytorium kraju na

okręgi wyborcze i liczby wybieranych w nich posłów służy norma przedstawicielstwa – iloraz liczby ludności Polski przez liczbę wszystkich posłów do Sejmu,

• 1 mandat/82 133 mieszkańców (na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej z 4 sierpnia 2011).

Wybór posła w Wielkiej Brytanii

• wybierany jest jeden poseł z każdego okręgu wyborczego,• istnieją małe okręgi wyborcze (659 okręgów wyborczych liczących średnio ok. 90

tys. mieszkańców),• głosuje się na konkretnych kandydatów,• kandydata zgłaszają zarówno partie polityczne, jak i organizacje czy grupy

obywateli nie należące do żadnej partii,• szybko tworzony jest nowy rząd,• odpowiedzialność za rządy w danej kadencji bierze na siebie jedna partia,• szansę na wybór ma każdy obywatel posiadający poparcie społeczne w danym

okręgu wyborczym,• wyborca oddając swój głos otrzymuje kartkę z kilkoma nazwiskami kandydatów,

których zna,• mechanizm wyboru jest prosty i zrozumiały: wygrywa kandydat z największym

poparciem w okręgu,• partie polityczne są organizacjami obywatelskimi o silnym zapleczu lokalnym.

W kierunku okręgów jednomandatowych

• powiat – jednostka samorządu terytorialnego II stopnia i podziału administracyjnego, obejmująca część obszaru województwa,

• 314 powiatów oraz 66 miast na prawach powiatu,

• 1 powiat – średnio 100 tyś mieszkańców.

Konsekwencje jednomandatowych okręgów wyborczych

• wprowadzenie osobistej odpowiedzialności posła przed obywatelami w jego okręgu wyborczym, to od nich zależy jego polityczna przyszłość,

• stabilny rząd, dzięki temu, że JOW prowadzą do dwubiegunowej sceny politycznej (prawo Duvergera),

• eliminacja z parlamentu ugrupowania o poglądach skrajnych,• ukrócenie selekcji negatywnej, która polega na forowaniu przez

kierownictwo partii działaczy biernych, miernych ale wiernych,• możliwa wymiana elit (obecnie choć zmieniają się rządy skład sejmu jest

praktycznie taki sam).

Dylematy wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych

• duopolityzacja sceny politycznej,• sejm zapełni się bogatymi biznesmenami czy przedstawicielami środowisk

przestępczych,• zwiększenie korupcji,

Dziękujemy za uwagę!