ระบบประสาท

Nervous System

Central Nervous System :

CNS

ระบบประสาทสวนกลาง

Brain Spinal cord

ไขสนหลง

Peripheral Nervous System :

PNS

ระบบประสาทรอบนอก

Somatic Nervous

System

ระบบประสาทโซมาตก

Autonomic Nervous

System

ระบบประสาทอตโนมต

Sympatheti

c

Parasympathe

tic

ระบบประสาทสวนกลาง (The Central Nervous System; CNS)

ระบบประสาทสวนกลาง(The Central Nervous System)เปนศนยกลางควบคมการท างานของรางกาย ซงท างานพรอมกนทง

ในดานกลไกและทางเคมภายใตอ านาจจตใจ ซงประกอบดวย

1. สมอง

2. ไขสนหลง

ศนยควบคมระบบประสาทศนยกลางของระบบประสาทของคน คอสมองและไขสนหลง ซงม

มก าเนดจากเนอเยอชนเอกโตเดรม(ectoderm) ในระยะเอมบรโอ โดยการเปลยนแปลงมาจากนวรลทวบ (neural tube) ซงมลกษณะเปนหลอดยาวไปตามแนวสนหลง ตอมาสวนหนาจะพองออกเปนสมอง สวนตอนทายยงคงเปนหลอดยาวกลายเปนไขสนหลง

สวนหนาทพฒนาเปนสมอง จะแบงออกเปน 3 สวน คอ1. สมองสวนหนา (forebrain)2. สมองสวนกลาง (midbrain)3. สมองสวนหลง (hindbrain)

พฒนาการของสมองและไขสนหลงของสตวมกระดกสนหลง

ทงสมองและไขสนหลงมเยอหมชนเดยวกน เรยกวา เยอเมนนงจส(Meninges) เปนเยอหมทประกอบดวยชนตางๆ 3 ชน คอ1. ชนนอก มลกษณะหนา เหนยว แขงแรงมาก ท าหนาทปองกนการกระทบกระเทอนแกสวนทเปนสมองและไขสนหลง2. ชนกลาง เปนเยอบางๆ3. ชนใน เปนชนทมเสนเลอดมาหลอเลยงมากมาย น าอาหารและออกซเจนมาเลยงเนอเยอสมองและไขสนหลง

ระหวางเนอเยอชนกลางกบชนในมชองบรรจของเหลว เรยกวา น าหลอเลยงสมอง-ไขสนหลง(cerebrospinal floid; CSP) โดยจะเปนชองตดตอกนตลอด และมทางตดตอกบชองตามยาวภายในไขสนหลง(central canal) ตดตอกบโพรงในสมองดวย

สมอง ไขสนหลงและเยอหมสมอง

น าเลยงสมองและไขสนหลง สรางมาจากเสนเลอดฝอยใน

บรเวณโพรงสมอง (โดยจะสรางเฉลยประมาณ 0.30 ลกบาศก

เซนตเมตร /นาท หรอประมาณ 420 - 500 ลกบาศกเซนตเมตร/วน )

น าเลยงสมองและไขสนหลง มหนาท

1. น าสารอาหาร-แกสออกซเจนมาเลยงเซลลประสาทและน าของ

เสยออกจากเซลล

2. หลอเลยงใหสมองและไขสนหลงเปยกชนอยเสมอ

ถาเกดการอดตนของทางเดนน าเลยงสมองและไขสนหลง จะ

ท าใหน าเลยงนไหลเวยนออกมาไมได จะเกดภาวะน าคงในสมอง ท า

ใหความดนในสมองสงขน ท าใหมอาการปวดศรษะมาก - อนตราย

สมอง ไขสนหลงและเยอหมสมอง

สมอง (Brain)สมองของคนเปนอวยวะทส าคญและซบซอนทสดของระบบ

ประสาท มน าหนกประมาณ 1.4 กโลกรม บรรจอยภายในกะโหลกศรษะสมองประกอบดวยเซลลประสาท สวนใหญเปนเซลลประสาทประสานงาน สมอง แบงเปน 2 ชน คอ

1. ชนนอกมเนอสเทา(gray matter ) เปนทรวมของตวเซลลประสาทและ axon ชนดไมมเยอไมอลนหม (non-myelin

sheath)

2. ชนในมสขาว(white matter) เปนทรวมของเสนประสาททงอกจากเซลลประสาท และมเยอไมอลน (myelin sheath)หม (ท าใหเหนเปนสขาว)

ววฒนาการของสมองในสตวมกระดกสนหลง

สมองของสตวมกระดกสนหลง ประกอบดวย สมองสวนหนา(forebrain) สมองสวนกลาง(midbrain) สมองสวนทาย(hindbrain) ในสตวมกระดกสนหลงตางชนดกน จะมขนาดของสมอง 3 สวนไมเทากน ดงแผนภาพ

จากแผนภาพ การพฒนาของสมองคนมพฒนาการสงทสด โดยนอกจากจะเพมขนาดแลว ยงเพมรอยหยกบนสมองอกดวย ซงท าใหพนทผวของสมองเพมมากขน จ านวนเซลลประสาทมากตามไปดวย ความฉลาดของสตวขนอย กบจ านวนเซลลประสาทในสมอง สตวทมรอยหยกบนพนสมองมาก และมสดสวนของน าหนกสมอง

ตอน าหนกตวมาก จะมแนวโนมวาจะมเซลลประสาทมากกวา และจะฉลาดกวา

ววฒนาการของสมองในสตวมกระดกสนหลง

สวนตางๆ และหนาทของสมองสมองคน แบงออกเปน 3 สวน ไดแก

1. สมองสวนหนา (forebrain) ประกอบดวย- อลแฟลกตอร บลบ (Olfactory bulb) - ซรบรม(Cerebrum)- ไฮโพทาลามส (hypothalamus) - ทาลามส (thalamus)

2. สมองสวนกลาง (midbrain) ประกอบดวย - ออพตกโลบ (Optic lobe)

3. สมองสวนหลง (hindbrain) ประกอบดวย- เซรเบลลม (Cerebellum)- เมดลลาออบลองกาตา (Medulla oblongata) - พอนส (pons)

1. สมองสวนหนา (forebrain)

1. Olfactory bulb

ท ำหนำทเกยวกบกำรดมกลนสมองสวนนของคนไมเจรญมำก จงรบกลนไดไมด

2. Cerebrum

มเซลลประสำทมำก ควำมฉลำดของคนขนอยกบจ ำนวนเซลลสมอง ท ำหนำทเกยวกบควำมคดควำมจ ำ เชำวน-ปญญำ เปนศนยกลำงควบคมกำรท ำงำนดำนตำงๆ เชน กำรพด กำรมองเหน

3. Thalamus

ท ำหนำทเปนศนยรวบรวมกระแสประสำททผำนเขำออก และแยกกระแสประสำทไปยงสมองทเกยวกบกระแสประสำทนน4. Hypothalamus

มขนำดเลก มควำมส ำคญในกำรควบคมขบวนกำรตำงๆ ของรำงกำย ควบคมกำรท ำงำนพนฐำนของรำงกำย เชนควบคมอณหภม,ควำมดนเลอดควบคมอำรมณควำมรสก ตำงๆ ฯลฯ

สมองสวนหนา (forebrain)

2. สมองสวนกลาง (midbrain)

ออพตกโลบ (Optic lobe) ท ำหนำทควบคมกำรเคลอนไหวของนยนตำ, หว และล ำตว เพอตอบสนองตอแสงและเสยง และชวยควบคมกำรเคลอนไหวของรำงกำย

3. สมองสวนหลง (hindbrain)

สมองสวนหลงรวมกน เรยกวำ กำนสมอง (Brain stem)

ภำยในจะมกลมเซลล และใยประสำท ท ำหนำทเปนศนยควบคมกำรมสตสมปชญญะ ควบคมกำรนอนหลบ กำรหลงน ำยอย

สมองสวนหลง (hindbrain)

1. เซรเบลลม (Cerebellum )ประกอบดวยเนอเยอ 2 ชน

ชนนอกเรยกวำ cortex มสเทำ ชนในมสขำว ท ำหนำทควบคมกำรเคลอนไหวและกำรทรงตวของรำงกำย

2. เมดลลำออบลองกำตำ (Medulla oblongata )- ตดกบไขสนหลง - ท ำหนำทควบคมกำรท ำงำนของระบบประสำทอตโนมต - เปนทำงผำนของกระแสประสำทระหวำงสมองกบไขสนหลง

3. พอนส (Pons )- เปนทำงผำนของกระแสประสำทระหวำง Cerebrum กบ Cerebellum และ

Cerebellum กบ ไขสนหลง- ควบคมกำรเคลอนไหวของใบหนำ ควบคมกำรหำยใจ กำรเคยว หลงน ำลำย

ไขสนหลงและเสนประสาทไขสนหลง

ไขสนหลง (Spinal cord)ไขสนหลงเปนสวนนวรลทวบ(neural tube)ทเจรญเตบโตมานอย

กวาสมอง ไขสนหลงอยภายในกระดกสนหลง ตงแตกระดกสนหลงขอ

แรกของคอ จนถงกระดกบนเอวขอท 2 ถดจากสวนนจะเรยวเลกลงจน

เหลอแตเพยงสวนของเสนประสาทไขสนหลง (ไมมตวเซลลประสาท)

ไขสนหลง ม 2 สวนคอ

1. สวนทเปนสขาว (white matter) เปนสวนทมสขาวอยรอบ

นอก มเฉพาะใยประสาททมเยอไมอลนหม ไมมตวเซลลประสาทอยเลย

2. สวนทเปนสเทา (gray matter) อยบรเวณกลางๆ เปนทอย

ของเซลลประสาท และใยประสาททไมมเยอไมอลนหม

โครงสรางของไขสนหลง

โครงสรางของไขสนหลงไขสนหลง ประกอบดวย 2 สวนคอ

1. white matter มสขาว อยรอบนอก2. gray matter มสเทาอยบรเวณกลางๆ มรปรางคลาย

อกษรตว H หรอปกผเสอ ประกอบดวย2.1 ปกบน (dorsal horn) เปนบรเวณทรบความรสก เพราะรบกระแสความรสกมาจากเซลลประสาทขวเดยว ทอยในปมประสาทรากบน ดงนนปมประสาทรากบนจงเปนเสนประสาทน าความรสก2.2 ปกลาง (ventral horn) เปนบรเวณสงการ เพราะมเซลลประสาทสงการปรากฏอย แอกซอนของเซลลประสาทสงการจะยนออกไปกลายเปนรากลาง(ventral root)

เสนประสาทไขสนหลง (Spinal nerve)

เสนประสาทไขสนหลง (Spinal nerve) เปนเสนประสาททยนออก

มาจากไขสนหลง ในคนม 31 ค เรยกตามชอของกระดก ไดแก

- เสนประสาทบรเวณคอ(cervical nerve) ม 8 ค

- เสนประสาทบรเวณอก (thoracic nerve) ม 12 ค

- เสนประสาทบรเวณเอว(lumbar nerve) ม 5 ค

- เสนประสาทบรเวณกระเบนเหนบ (sacral nerve) ม 5 ค

- เสนประสาทบรเวณกนกบ(coccygeal nerve) ม 1 ค

โดยแตละคจะออกมาจากไขสนหลงแตละปลอง ตามความยาวของ

ไขสนหลง

เสนประสาทไขสนหลง 31 ค

เสนประสาทไขสนหลง สวนทอยใกลกบไขสนหลง จะแยกเปน

1. รากบน(dorsal root) ซงจะมตวเซลลประสาทอยดวย ( เสนประสาทรบความรสก )

2. รากลาง(ventral root) ไมมปมประสาท (เสนประสาทสงการ)

การทดลองสงกระแสประสาทของเสนประสาทไขสนหลงของกบ

เสนประสาทสมอง (Cranial nerve)เสนประสาทสมอง เปนเสนประสาททแยกออกมาจากสมองสวนตางๆ

สวนมากจะออกมาจาก medulla เสนประสาทสมองของสตวเลยงลกดวยนมมจ านวน 12 คเสนประสาทสมองม 3 ประเภท คอ1. เสนประสาทรบความรสก ท าหนาทรบกระแสความรสกจากหนวยรบความรสกไปยงสมองสวนทเกยวของ ม 3 ค ไดแก คท 1, 2, 82. เสนประสาทสงการ ท าหนาทน ากระแสค าสงจากสมองไปยงหนวยปฏบตงาน ม 5 ค ไดแก คท 3, 4, 6, 11, 123. เสนประสาทผสม ท าหนาทรบกระแสความรสกจากหนวยรบความรสก ไปยงสมองสวนทเกยวของ และจากสมองไปยงหนวยปฏบตงาน ม 4 ค ไดแก คท 5, 7, 9, 10

เสนประสาทสมองของคน

ทศทางการเคลอนทของกระแสประสาทเขา-ออกจากไขสนหลง

ทศทางการเคลอนทของกระแสประสาทเขา-ออกจากไขสนหลง

Nervous System

Central Nervous System :

CNS

ระบบประสาทสวนกลาง

Brain Spinal cord

ไขสนหลง

Peripheral Nervous System :

PNS

ระบบประสาทรอบนอก

Somatic Nervous

System

ระบบประสาทโซมาตก

Autonomic Nervous

System

ระบบประสาทอตโนมต

Sympatheti

c

Parasympathe

tic

แผนภาพการท างานของระบบประสาทในสตวมกระดกสนหลง

ระบบประสาทรอบนอก(Peripheral nervous system;PNS)ระบบประสาทรอบนอก ประกอบดวย1. สวนทรบความรสก(sensory division) จะรบความรสกจาก

ภายนอกและภายในรางกาย2. สวนทสงการ (motor division) - ถาการสงการเกดขนกบหนวยปฏบตงานทบงคบได จดเปนระบบ

ประสาทโซมาตก(somatic nervous system ; SNS)- ถาการสงการเกดขนกบหนวยปฏบตงานทบงคบไมได จดเปน

ระบบประสาทอตโนวต(autonomic nervous system ; ANS)และแบงออกเปน 2 ระบบยอย คอ ระบบประสาทซมพาเทตกและระบบประสาทพาราซมพาเทตก

ระบบประสาทโซมาตก (somatic nervous system)

ระบบประสาทโซมาตก หรอระบบประสาทใตอ านาจจตใจ จะควบคม

การท างานของกลามเนอโครงราง โดยเซลลประสาทรบความรสกจะรบ

กระแสประสาทจากหนวยรบความรสก ผานเสนประสาทไขสนหลง

หรอเสนประสาทสมอง เขาสสมองหรอไขสนหลง แลวกระแสประสาท

จะถกสงผานเสนประสาทไขสนหลงหรอเสนประสาทสมอง ไปยงหนวย

ปฏบตงานซงเปนกลามเนอโครงราง หรอบางครงอาจท างานโดยผานไข

สนหลงเทานน

รเฟลกซ แอกชน (reflex action)รเฟลกซ แอกชน เปนกรยาการตอบสนองของหนวยปฏบตงาน

อยางทนททนใด โดยอยนอกค าสงของอ านาจจตใจ เชน

- เมอถกเคาะเบาๆ ทเอนใตหวเขา จะมผลท าใหเกดกระแสประสาท

ทเซลลประสาทรบความรสก และน าผานไปไขสนหลง แลวผานบรเวณ

ไซแนปสกบเซลลประสาทสงการออกจากไขสนหลงไปยงเซลลกลาม

เนอขา ท าใหกระตกขาทนท

- การชกเทาขนทนททนใด เมอเหยยบเศษแกวหรอกนบหร เปนการ

ท างานของกลามเนอลายนอกอ านาจจตใจ โดยไดรบค าสงจากไขสน

หลง ดงรป

รเฟลกซ แอกชน (reflex action)

แสดงการเกดรเฟลกซ

แสดงรเฟลกซอำรกของกำรเหยยบตะปแลวกระตกขำขน

ประเภทของรเฟลกซ แอกชนรเฟลกซ แอกชน ม 2 ประเภท

1. Somatic reflex เปนรเฟลกซ แอกชน ของระบบประสาทใตอ านาจจตใจ ทตอบสนองตอสงเราโดยอยนอกอ านาจจตใจชวขณะและมหนวยปฏบตงานเปนกลามเนอโครงราง (กลามเนอลาย) เชน การชกมอ - ชกเทาหนของรอนๆ หรอของมคม2. Autonomic reflex เปนรเฟลกซ แอกชน ของระบบประสาทอตโนวต โดยทกกรณตอบสนองอยนอกอ านาจจตใจชวขณะ และมหนวยปฏบตงานเปนกลามเนอเรยบ กลามเนอหวใจ อวยวะภายใน และตอมตางๆ เชน

- การหลงน าตา น ายอย น าลาย น านม

รเฟลกซ อารก(reflex arc)รเฟลกซ อารก เปนวงจรการท างานของระบบประสาท ซงประกอบ

ดวยหนวยตางๆ เชน หนวยรบความรสก, เซลลประสาทประสานงาน

เซลลประสาทสงการ, หนวยปฏบตงาน ซงจะตองประกอบดวยเซลล

หลายเซลล มาท างานสมพนธกน

รเฟลกซ อารก ม 2 ประเภท คอ

1. รเฟลกซ อารก ของระบบประสาทใตอ านาจจตใจ

2. รเฟลกซ อารก ของระบบประสาทใตอตโนวต

แผนภาพการท างานของระบบประสาทแบบรเฟลกซอารก

แผนภาพการท างานของระบบประสาทแบบรเฟลกซอารก

ระบบประสาทอตโนวตเปนระบบประสาททควบคมหรอปรบแตงการท างานของอวยวะใน

รางกายอวยวะทระบบประสาทอตโนวตควบคมไดแก อวยวะภายในตางๆ

(visceral organs) ซงประกอบดวย– กลามเนอเรยบ (smooth muscle)

– กลามเนอหวใจ (cardiac muscle)

– ตอม (glands)

หนาท : ตอบสนองตอการเปลยนแปลงหรอสงเราทเกดขนทงภายในและภายนอกรางกาย ผานทางการท างานของกลามเนอเรยบ,กลามเนอหวใจ, ตอมตางๆ, การเปลยนแปลงเมตาบอลซมเปาหมาย : เพอควบคมรางกายใหอยในภาวะธ ารงดล(Homeostasis)

ระบบประสาทอตโนวต(autonomic nervous system ; ANS)

ระบบประสาทอตโนวต เปนระบบประสาททไมอยใตบงคบของจตใจ ควบคมการท างานของอวยวะภายใน เชน หวใจ, ล าไส, มดลกกระเพาะอาหาร เปนตน แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ระบบประสาทซมพาเทตก (sympathetic nervous system )เปนระบบประสาทอตโนวตทมเซลลประสาทสงการตวท 1(preganglionic neuron) อยในไขสนหลงสวนอก และเอว2. ระบบประสาทพาราซมพาเทตก(parasympathetic nervous

system ) เปนระบบประสาทอตโนวตทมเซลลประสาทสงการตวท 1อยในสมองสวนกลาง, เมดลลาออบลองกาตา และไขสนหลงสวนกระเบนเหนบ (ศนยกลางการสงการ)

การควบคมการท างานของระบบประสาทอตโนวต

การท างานของระบบประสาทอตโนวตการท างานของระบบประสาทซมพาเทตก และระบบประสาทพารา

ซมพาเทตก จะท างานตรงกนขามกน การท างานของระบบประสาทอตโนวต ประกอบดวยหนวยรบ

ความรสก(อวยวะภายใน) และมเซลลประสาทรบความรสก รบกระแสประสาทผานรากบนของเสนประสาทไขสนหลงเขาสไขสนหลง จากไขสนหลงจะมเซลลประสาทออกจากไขสนหลงไปไซแนปสกบเซลลประสาทสงการ ทปมประสาทอตโนวต(autonomic ganglion) เรยกเซลลประสาทนวาเซลลประสาทกอนไซแนปส และเรยกเซลลประสาทสงการทออกจากปมประสาทอตวต วาเซลลประสาทหลงไซแนปส ซงจะน ากระแสประสาทสงงานไปยงกลามเนอเรยบของอวยวะภายใน, กลามเนอหวใจ และตอม

เปรยบเทยบวงจรประสำทของระบบประสำทโซมำตกและระบบประสำทอตโนมต

แสดงชนดของเซลลประสาทสงการและบรเวณทเกดไซแนปส

54

ตารางเปรยบเทยบการท างานของระบบประสาทโซมาตก (SNS)กบระบบประสาทอตโนวต (ANS)

ขอเปรยบเทยบ SNS ANS

1. ศนยควบคมกำรท ำงำน

อยทสมองและไขสนหลง ควบคมโดยตรง

สมอง, ไขสนหลง และปมประสำท

2. จ ำนวนเซลล ประสำทสงกำร

1 เซลล 2 เซลล

3. สำรสอประสำท ณ บรเวณไซแนปส

แอซตลโคลน มำกกวำนอรเอพเนฟรน

แอซตลโคลน (ระบบซม)นอรเอพเนฟรน (ระบบพำรำซมพำ)

4. หนวยปฏบตงำน กลำมเนอโครงรำง (ลำย) กลำมเนอเรยบ,กลำมเนอหวใจ และตอมตำงๆ

55

ผลของการกระตนระบบประสาทSympathetic vs Parasympathetic

อวยวะ Sympathetic Parasympathetic

ตา มานตาขยายตว มานตาหดตว

ตอมน าลาย ลดปรมาณน าลาย เพมปรมาณน าลาย

หวใจ เตนเรวขน และบบตวแรงขน เตนชาลง และบบตวเบาลง

หลอดเลอด หดตว (เพมความดนโลหต)

ปอด หลอดลมขยายตว หลอดลมหดตว

ทางเดนอาหาร ลดการบบตว เพมการบบตว

ตบ เพมการสงเคราะหกลโคส

ไต ลดการสรางปสสาวะ เพมการสรางปสสาวะ

ตอมหมวกไต เพมการหลง adrenaline

กระเพาะปสสาวะ คลายตว บบตว เกดการขบถายปสสาวะ

อวยวะเพศ ejaculation erection

ตารางเปรยบเทยบการท างานของระบบประสาทอตโนวต

อวยวะรบควำมรสก

อวยวะรบควำมรสก

59

อวยวะรบความรสก (Sense Organs)

อวยวะรบควำมรสก (Sense Organs) บำงครงอำจเรยกวำ รเซพเตอร

(Receptors) แบงเปน 5 ชนด

1. อวยวะรบควำมรสกทเกยวกบกำรมองเหน

2. อวยวะรบควำมรสกทเกยวกบกำรไดยนและกำรทรงตว

3. อวยวะรบควำมรสกเกยวกบกำรไดรบกลน

4. อวยวะรบควำมรสกเกยวกบกำรรบรส

5. อวยวะรบควำมรสกเกยวกบกำรสมผส

นยนตากบการมองเหน

โครงสรางของนยนตา

โครงสรางของนยนตา

1. นยนตากบการมองเหนโครงสรางของนยนตาคน นยนตาคนมลกษณะกลมๆ เรยกวา ลกตา

อยภายในเบาตา หรอกระบอกตา มเสนผาศนยกลางประมาณ 2.5 cm

ผนงลกตาเปนผนงทเหนยวและแขงแรงมาก ม 3 ชน คอ

1. สเคลอรา(sclera)

2. โครอยด(choroid)

3. เรตนา(retina)

1. สเคลอรา เปนผนงตาชนนอกทเหนยวแตไมยดหยน มสขาวมวๆ ไดแก สวนสขาวของตา สวนหนาสดของเยอนจะโปรงใสและนนออกมาเรยกวา กระจกตา (cornea) หรอตาด า เปนสวนทใหแสงผานเขามา2. โครอยด เปนผนงตาชนกลาง เปนเยอบางๆ ทมหลอดเลอดมาเลยง และมสารส(รงควตถ)แผกระจายอยเปนจ านวนมาก เพอปองกนไมใหแสงสวางทะลผานชนเรตนาไปยงดานหลงของนยนตาโดยตรง ดานหนาของชนโครอยดจะยนออกมาจากดานบนและดานลาง เรยกวา มานตา(Iris)ชองตรงกลางเรยกวา รมานตานยนตาของชาวเอเชยมสด า เพราะมรงควตถ เมลานน(melanin)

อยมากทมานตา ผทมตาสฟาจะมรงควตถชนด กวานน(guanine)ปนอยกบเมลานน

การบรจาคดวงตา จะบรจาคสวนทเปนกระจกตา และสเคอรา

3. เรตนา เปนผนงชนในสด เปนบรเวณทมเซลลรบแสงแบงไดเปน

2 ชนด ตามรปรางลกษณะของเซลล คอ

- เซลลรปแทง (rod cell) ซงไวตอการรบแสงสวาง

- เซลลรปกรวย(cone cell) เปนเซลลทแยกความแตกตางของสนยนตาแตละขางจะมเซลลรปแทงประมาณ 125 ลานเซลล และ

เซลลรปกรวยประมาณ 6 ลานเซลล

ในชนเรตนายงมเซลลประสาทอนอกทรบกระแสประสาทและ

ถายทอดสญญาณไปยงเสนประสาทสมองคท 2 แลวสงไปยงสมองสวน

เซรบรมเพอแปลเปนภาพตามทมองเหน

โครงสรางและต าแหนงของเซลลในชนเรตนา

โครงสรางและต าแหนงของเซลลในขนเรตนา

เซลลรบแสงบนเรตนา1. เซลลรปแทง (rod cell) - ท างานไดดขณะแสงสลว ภาพทเหนภาพขาวด า- เซลลรปแทงหนาแนนมากทสดทางดานขางของเรตนา2. เซลลรปกรวย(cone cell)- ท างานไดดขณะแสงมาก ภาพทเหนเปนภาพทมสสนรายละเอยด- เซลลรปกรวยหนาแนนมากทสดบรเวณใจกลางเรตนา เรยกต าแหนงนวา โฟเวย(fover) ซงจะเหนภาพชดเจนทสด สวนบรเวณเรตนาทมแตแอกซอนออกจากนยนตาเพอเขาสเสนประสาทตา จะไมมเซลลรปแทงและเซลลรปกรวยอยเลย ดงนนแสงทตกบรเวณนจงไมเกดเปนภาพเรยกบรเวณนวา จดบอด (blind spot)

บรเวณทเหนภาพชดเจนทสดบนเรตนา (อยตรงขามกบรมานตา) เรยกวา โฟเวย (fover)

เลนสตา (lens)

เปนเลนสนนอยคอนมาทางดานหนาของนยนตา อย ถดจากกระจกตาเขาไปเลกนอย เลนสตามลกษณะใส และกนนยนตาเปน 2 สวน คอชวงหนาเลนส และชองหลงเลนส ภายในชองทงสองมของเหลวใสบรรจอย เรยกวา น าเลยงลกตาซงจะชวยท าใหความดนนยนตาเปนปกต

หนาทของน าเลยงลกตา1. น าเลยงลกตาทอยในชองหนาเลนสท าหนาทใหสารอาหารและแกส

ออกซเจน2. น าเลยงลกตาทอยในชองหลงเลนสท าหนาทชวยใหลกตาคงรปอยได และรกษาความดนภายในลกตาใหเปนปกต

การเกดภาพการเกดภาพ เกดจากการหกเหของแสงทกระจกตา (cornea)

และทเลนสตา สวนเลนสตานนปรบความยาวโฟกสได เพอใหภาพของวตถทอยในระยะตางๆ กนเกดภาพชดบนเรตนา ความยาวโฟกสของเลนสตาเปลยนแปลงได โดยการเปลยนแปลงรปรางของเลนสตา (ภาพทเกดบนเรตนา เปนภาพจรงหวกลบ)

เลนสตาถกยดดวยเอนยดเลนส (suspensory ligament) และยดตดกบกลามเนอยดเลนส(Ciliary muscles) การหดตวและคลายตวของกลามเนอยดเลนส จะมผลท าใหเอนทยดเลนสหยอนและตงได

- ถากลามเนอยดเลนสหดตว เอนยดเลนสจะหยอนลง ท าใหเลนส

โปงออก ท าใหจดโฟกสใกลเลนสมากขน จงเหมาะส าหรบการมอง

ภาพในระยะใกล

- ถากลามเนอยดเลนสคลายตว เอนยดเลนสจะตง ท าใหเลนส

โปงนอยลงท าใหจดโฟกสไกลเลนส จงเหมาะส าหรบการมองภาพ

ในระยะไกล

72

ความผดปกตของการมองเหนและการแกไข

1. สำยตำสน (Myopia)

- กระบอกตายาว แสงจากวตถตกไมถงเรตนา แกไขโดย ใชแวนเลนสเวา

73

2. สำยตำยำว (Hyperopia)

- กระบอกตาสน แสงจากวตถตกเลยเรตนา แกไขโดย ใชแวนเลนสนน

74

3. สำยตำเอยง (Astigmatism)

- เกดจากผวของกระจกตาหรอเลนสตาไมสม าเสมอ แสงจากวตถจะหกเหไมเปนภาพชด แกไขโดย ใชเลนสทรงกระบอก

กลไกการมองเหนนกสรรวทยาชาวอเมรกนชอ G. Wale พบวาสวนนอกของเซลล

รปแทงมรงควตถสมวงแดง เรยกวา โรดอพซน (rhodopsin) ซงประ

กอบดวยโปรตนออพซน(opsin) จบกบอนพนธของวตามน เอ ทเรยก

วา เรตนอล(retinal) ซงจะไวตอแสง และจะมการเปลยนแปลงดงน เมอมแสงมากระตนเซลลรปแทง โมเลกลของเรตนอลจะเปลยน

แปลงจนเกาะกบออพซนไมได ท าใหเกดกระแสประสาทถายทอดไป

ตามเสนประสาทสมองคท 2 เพอสงไปยงสมองสวนซรบรม ใหแปล

เปนภาพ

ถาไมมแสง ออพซน และเรตนอลจะรวมกนเปนโรดอพซน ใหม

การเปลยนแปลงโรดอพซนในเซลลรปแทง

การมองเหนแสงสตางๆการเหนส เกดจากการท างานของเซลลรปกรวย(cone cell) ซง

แบงออกเปน 3 ชนด คอ1. เซลลรปกรวยทไวตอแสงสแดง2. เซลลรปกรวยทไวตอแสงสน าเงน3. เซลลรปกรวยทไวตอแสงสเขยวการทเราเหนสตางๆ มากมาย เพราะมการกระตนเซลลรปกรวยแต

ละชนดพรอมๆ กน ความเขมของแสงสตางกนจะเกดการผสมของแสงสตางๆ ขน เชน- เซลลรปกรวยทไวตอแสงสแดงและเซลลรปกรวยทไวตอแสงสเขยว

ถกกระตนพรอมกน จะเหนวตถเปนสเหลอง- เซลลรปกรวยทไวตอแสงสแดง, แสงสน าเงน และแสงสเขยว ถกกระตน

พรอมกน จะเหนวตถเปนสขาว

การมองเหนแสงสตางๆ

79

อวยวะรบความรสกทเกยวกบการมองเหน

• ตา (eyes) เปนอวยวะรบความรสกทเกยวกบกามองเหน

• สตวชนต ารบแสงไดแตรบภาพไมได

• สตวชนสงรบภาพไดเพราะมทงเลนสและเรตนา(retina)

• เลนส, คอรเนย และของเหลวในลกตา ชวยโฟกสแสง

ใหตกทเรตนา

• รมานตา (pupil) ท าหนาทควบคมปรมาณแสง

หกบกำรไดยน

โครงสรางภายในของห

โครงสรางและสวนประกอบของห

โครงสรางของหหเปนอวยวะรบความรสก ท าหนาทเกยวกบการไดยน และการทรง

ตว หของคนแบงออกเปน 3 สวน คอ1. หสวนนอก (External ear)2. หสวนกลาง (Middle ear)3. หสวนใน (Internal ear)

1. หสวนนอก ประกอบดวย1. ใบห (Pinna)2. ชองห ซงตอจากใบหเขาไป ชองหนมความยาว 1-2 นว ในชองหม

ตอมทสรางสารทมลกษณะคลายขผงไวดกสงแปลกปลอมทจะเขาสห 3. เยอแกวห(ear drum) เปนเยอบางๆ กนระหวางหชนนอกและหชนกลาง เยอแกวหท าหนาทรบคลนเสยง แลวเกดการสนสะเทอน

โครงสรำงภำยในของห

1. ใบห (pinna) 2. รห 3. เยอแกวห (Ear drum) 4. ทอยสเตเซยน

5. กระดกคอน(Malleus) 6. กระดกทง(Incus) 7. กระดกโกล (Stapes)

8. คอเคลย (Cochlea) 9. เสนประสาทคท 8 (auditory nervous)

2. หสวนกลาง มลกษณะเปนโพรง อยระหวางเยอแกวห กบหสวนใน ประกอบดวย1. ทอยสเตเชยน (eustachian tube) อยทางดานลางของเยอแกวห มลกษณะเปนโพรงตดตอกบคอหอย ท าหนาทปรบความดนระหวางหสวนในกบหสวนนอก(อากาศภายนอก) ใหเทากน2. กระดกห มขางละ 3 ชน คอ กระดกฆอน(Malleus) กระดกทง

(Incus) และกระดกโกลน (Stepes)

เมอคลนเสยงผานเขามากระทบเยอแกวห ท าใหเยอแกวหสนสะเทอน และสงแรงสนสะเทอนไปยงกระดกคอน กระดกทง และโกลน ซงจะท าหนาทขยายความสนสะเทอนของคลนเสยงใหเพมมากขนกวาเดม ประมาณ 22 เทา

โครงสรางภายในของห

3. หสวนใน ประกอบดวยโครงสรางทท าหนาทแตกตางกน 2 ชด คอ

1. ชดทใชฟงเสยง อยทางดานหนา มลกษณะเปนหลอดยาวขดซอน

กนคลายกนหอย เรยกวา คอเคลย(cochlea) ภายในมของเหลว

บรรจอย

เมอคลนเสยงผานเขามาจนถงคอเคลย จะท าใหของเหลวภายใน

คอเคลยสนสะเทอน และกระตนเซลลรบเสยงใหสงกระแสประสาทไป

ยงเสนประสาทรบเสยง(auditory nerve) ซงเปนเสนประสาท

สมองคท 8 เพอเขาไปสสมองสวนเซรบรม ทเปนศนยควบคมการได

ยนเพอจะแปลผลตอไป

คอเคลย(cochlea) ท าหนาทเปลยนสญาณเสยงเปนกระแสประสาท

2. ชดทใชในการทรงตว อยดานหลงของหสวนใน ท าหนาทเกยวกบการทรงตวของรางกาย มลกษณะเปนหลอดครงวงกลม 3 อน วางตงฉากกน เรยกวา เซมเซอรควลารแคแนล (semicircolar canal)

ทปลายหลอดจะพองออกมา เรยกวา แอมพลา(impala) ภายในมของเหลว และอวยวะรบความรสก ซงประกอบดวยควพลา (cupula)มลกษณะคลายวน และมกลมเซลลขน(hair cell) อยรอบๆ

เมอรางกายเคลอนไหว ของเหลวทอยภายในหลอดจะไหลไปมา การไหลของของเหลวนท าใหควพลาเคลอนไหวและเกดการเบนของเซลลขน การเบนของเซลลขนจะท าใหเกดกระแสประสาทสงไปยงสมอง เพอใหสมองทราบถงการเปลยนแปลงต าแหนงของศรษะ และสงการใหเกดการทรงตวในต าแหนงทเหมาะสม

โครงสรางภายในของเซมเซอรควลารแคแนล

จมกและการดมกลน

โครงสรางภายในของจมก

จมกและการดมกลนการทเราสามารถรบรกลนตางๆ รอบตวไดนน กเพราะเรามอวยวะ

รบกลน คอจมก ซงจมกนนสามารถแบงออกไดเปน 3 สวน คอ1. เวสตบลลาร (Vestibular region)ประกอบดวย รจมกสวน

นอมทงขนจมก และตอมน ามน2. สวนหายใจ (Respiratory region) ประกอบดวย ตอมมเมอก

และเสนเลอดฝอยมากมาย3. สวนรบกลน (Olfactory region) เปนบรเวณทเกยวของกบ

การดมกลน อยขวา-ซายของชองจมกตอนในสด ดานบนมเยอบผวเกยวกบการดมกลน เรยกวา Olfactory epithelium ทเยอนมเซลลประสาทรบกลน (Olfactory cell) ฝงอย ซงจะรบกลนแลวสง กระแสประสาทไปตามเสนประสาทรบกลน( Olfactory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 1 ไปสสมองสวนซรบม

การรบกลน เกดขนเมอโมเลกลของสารผานจมกในสวนท 1

สวนท 2 จนถงสวนท 3 และสมผสกบเซลล Olfactory cilia ซงม

ลกษณะเปนขนอยดานนอกสด จากนนจงไปกระตนใหเซลลประสาท

รบกลน (Olfactory cell) สงกระแสประสาทไปยงเสนประสาทรบกลน(Olfactory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 1 ผาน

ออลแฟกทอรบลบ (Olfactory bulb) เพอสงตอไปยงสมองสวนซรบรม ใหแปลเปนกลนตอไป

การรบรกลน

ลนกบการรบรส

โครงสรางของลน

โครงสรางของลน

ลนกบการรบรสดานบนของลนจะมปมเลกๆ จ านวนมากเรยก พาพลลา(Papilla)

ซงประกอบดวยตมรบรส (Taste bud)ซงมอย 5ชนด ท าหนาทรบรสตางๆ ไดแก รสหวาน รสขม รสเคม รสเปรยว และรสอรอย กระจายอยบนลน ในแตละตมรบรสจะมเซลลรบรส ซงตอกบใยประสาท

เมอเซลลรบรส(taste cell)ถกการกระตน จะเกดกระแสประสาทสงไปตามเสนประสาทสมองคท 7 ซงรบรสจากบรเวณปลายลนและดานขางของลน (2/3 สวนของลนดานหนา) และประสาทสมองคท 9รบรสจากบรเวณโคนลน (1/3 สวนดานโคนลน) เพอสงกระแสประสาทตอไปยงศนยรบรสทเซรบรม เพอใหสมองสวนนแปลผลวาเปนรสอะไร

โดยในแตละตมรบรสจะม เซลลรบรสประมาณ 4–20 เซลล

ผวหนงกบการรบความรสก

ปลายประสาททท าหนาทรบความรสกตางๆ ทผวหนง

ผวหนงกบการรบความรสกผวหนงเปนอวยวะทหอหมรางกาย และยงเปนอวยวะรบความรสก

ผวหนงจะมหนวยรบความรสกแตละประเภทโดยเฉพาะ หนวยรบ

ความรสกเหลานอาจจะอยตนหรอลกจากผวหนงในระดบตางๆกน

ซงหนวยรบความรสกน พฒนามาจากสวนปลายของเดนไดรตของเซลล

ประสาทรบความรสก ใหมรปรางเฉพาะเพอท าหนาทเปนหนวยรบ

ความรสกชนดตางๆ ไดแก

1. หนวยรบความรสกเกยวกบการสมผส (ชนหนงแท)

2. หนวยรบความรสกเกยวกบแรงกด หรอความดน (ชนหนงแท)

3. หนวยรบความรสกเกยวกบอณหภม ( ทงความรอนและความเยน )

4. หนวยรบความรสกเกยวกบความเจบปวด (ชนหนงก าพรา)

ปลายประสาทรบรเกยวกบความเจบปวด จะอย ชนบนสดของ

ผวหนง โดยปรากฏอยชนหนงก าพรา

ปลายประสาทรบรเกยวกบแรงกดดน จะอยในระดบลางสด โดย

ปรากฏอยในชนหนงแท

รเซปเตอรรบการสมผส มอยมากตามฝามอ,ฝาเทา มากกวาแขนขา

และบรเวณแขนขาทมขนจะมอวยวะรบสมผสนอยกวาบรเวณทไมมขน

รเซปเตอรรบความรสกเจบปวด มทวไปบนผวหนงและตามอวยวะ

ทอย ลกเขาไปขางใน แตบางบรเวณของผวหนงจะมรเซปเตอรรบ

ความรสกเจบปวดนอยกวาบรเวณอนๆ เชน บรเวณตนแขน, สะโพก

(จงนยมฉดยาเขากลามเนอบรเวณน)

รปรางของหนวยรบความรสกชนดตางๆ ทผวหนง