!

กอนเขาสเรองราว ผมเดนทางในฐานะโยมอปปฏฐากพระอาจารยชาญชย

อธปญโญ แหงสำนกสงฆรมอาราม คลองสบ ต. บงบา อ. หนองเสอ จ. ปทมธาน เปนสำนกสงฆในสงกดของวดปาบานคอ อ. บานผอ จ. อดรธานทผมเคยบวชเรยน การเดนทางครงนเปนการเดนทางบรรยายธรรมะสญจร โดยการนมนตของสถานทตไทยในกลมประเทศยโรป 8 ประเทศ 9 สำนกงาน เรมจากประเทศโปรตเกส ถงประเทศอตาล

ผมขอนอมกราบพระอาจารยชาญชย อธปญโญ ผเมตตาแกผมเสมอมา

ในฐานะผตดตามนน ผมไดเปนผสงเกตการณและนำมาขบคดในมตทางประวตศาสตรการเมอง วฒนธรรม พรอมกบการปฏบตธรรมไปดวย นบวาเปนโชคดอยางมหาศาลดวยความเมตตาของพระอาจารยชาญชยทไววางใจใหผมเดนทางดแลรวมกวา 9 สปดาห โดยไดรบการดแลอยางดเยยมจากทานเอกอครราชทต อครราชทตทปรกษา เลขานการเอกและเจาหนาทสถานทต และไดรบการเอาใจใสดแลจากพนองชาวไทยในเมองตางๆ เปนอยางด ผมจงไดมโอกาสมาเขยนเลาประสบการณทางโลกมาแบงปน ณ ทนครบ

!!!!

!!

�1

โปรตเกสเปนประเทศทนาสนใจมาก เปนอดตมหาอำนาจ

ทางทะเลในศตวรรษท 15-16 โดยเรมจากความสนใจของเจาชาย

เฮนร นกเดนเรอ (Henrique the Navigator) โอรสของพระเจา

ฌเอาว ท 1 (Joao I) จากการสำรวจดนแดนทางแหลมโบฌาดอร

(ชายฝงแอตแลนตค ทวปอาฟรกา) เขายดเมองเซวตา (Ceuta) จาก

โมรอคโคในป ค.ศ. 1415 นำไปสการกอตงโรงเรยนการเดนเรอท

เมองซากรซ (Sagres) และไดพบเมองสำคญตางๆ เชน หมเกาะมา

ไดยรา (Madeira) หมเกาะอะซอรช (Acores) ประเทศกาบ แวรด

(Cabo Verde) และอนๆ จน วสก ดา กามา (Vasco da Gama) ท

เดนทางออกทะเล เมอป 1497 คนพบเมองกาลกต (Calicut)

ประเทศอนเดยนำไปสการคาขายเครองเทศและสนคาตางๆ จาก

อนเดยและเอเชย ในเวลาตอมาแมกเจลแลนหรอฟรเนาว มากลยา

ยซ (Ferdinan Magellen หรอ Fernao Magalhaes) เดนทางรอบ

โลกสำเรจเปนการยนยนเรองโลกกลม

โปรตเกสรงเรองกวาสองรอยป จนถงครสตศตวรรษท 16

จงเรมเสอมอำนาจ ทงจากการแขงขนระหวางประเทศ ความขดแยง

�2

โปรตเกส!สดขอบทะเล คอจดเรมตนของการเดนทางสำรวจโลก

ภายใน ปญหาเศรษฐกจ คแขงการเดนเรอ เชน สเปน และการแพ

สงครามกบสเปน ทำใหโปรตเกสตกอยภายใตสเปนถง 60 ป

(1580-1640) โปรตเกสสามารถประกาศเอกราชในยคพระเจาฌเอาว

ท 4 (Joao IV) เมอ 1 ธนวาคม 1640 แตกถกรกรานจากพระเจา

นโปเลยน ในรชสมยพระเจาฌเอาวท 6 (Joao VI) ถงกบตองลภยไป

บราซลและใชเวลานบสปรวมกบพนธมตรใกลชดอยางองกฤษจง

สามารถรกรบไลทพนโปเลยนออกไปได

โปรตเกสพบกบความผนผวนภายในและสญเสยดนแดน

อาณานคมเรอยๆ ประกอบกบความขดแยงภายในราชวงศจนถงขน

มการลอบปลงพระชนมกษตรยและพระราชโอรส จนตกสความเสอม

ลง และราชวงศถกลมลางโดยการปฏวตเมอวนท 5 ตลาคม ค.ศ.

1910 สมาชกราชวงศทงหมดลภยไปองกฤษ ทำใหโปรตเกสสนยค

สมบรณาญาสทธราชย และเปนจดเรมศกราชของสาธารณรฐ

(Republic)

สาธารณรฐโปรตเกสตกอยในวงวนของการตอสชวงชง

อำนาจ มการลอบสงหาร กบฏ โคนอำนาจดวยการรฐประหารกวา

16 ป จนพลเอกอนตอนอ ออซการ ดอ ฟรากอซ การมนา (Antonio

Oscar de Fragoso Carmona) เปนประธานาธบดและแตงตงนาย

อนตอนอ ซาลาซาร (Antonio Salazar) เปนรฐมนตรวาการ

กระทรวงคลง และไตเตาจนไดรบความไววางใจใหเปนนายก

รฐมนตร

ประวตชวตของซาลาซารกนาสนใจไมนอย เพราะเขาเรยน

กฎหมายทมหาวทยาลยโคอมบรา (University of Coimbra) ซงเปน

มหาวทยาลยทเกาแกทสดของโปรตเกส และมหองสมด Joanina

Biblioteca ทโดงดงเพราะตวหองสมดมความสวยงามและมหนงสอ

ภาษากรกและลาตนดานการแพทย อกษรศาสตร กฎหมาย ท

สมบรณและหาไดยาก (หนงสอมความสำคญมากจนตองหาวธรกษา

หนงในนนคอการเลยงคางคาวปลอยใหมนมากนแมลงในยามคำคน

และหอสมดแหงนยงมคกนกศกษาใตดน ซงใชคมขงนกศกษาทไม

�3

กางเขนและรปนายซาลาซารท

ตองมทกบาน

ทมา: วกพเดย

!

เคารพกฎ แตเลกใชกอนนายซาลาซารจะมาเขาเรยนหลายป) ณ ท

แหงนนายซาลาซารเรยนจนจบไดรบปรญญาตรจากคณะนตศาสตร

แตเกงดานการเงนและนโยบายเศรษฐกจ เนองจากสมยนนยงไมม

การแยกคณะออกมาเปนศาสตรเชงเดยวแบบปจจบน นายซาลาซาร

ไดรบคะแนน 19 จากคะแนนเตม 20 ซงนบวาโดดเดนมากจนไดรบ

ตำแหนงผชวยศาสตราจารยดานนโยบายเศรษฐกจทนททเรยนจบ

เขาสอนหนงสอเพยงสปกไดรบปรญญาเอก (สนนษฐานวาสมยนน

ไมไดมการเรยนการสอนระดบปรญญาเอกแบบเปนระบบในปจจบน

แตนาจะเปนการทำงานวชาการตอเนอง จงไดรบปรญญาเอกโดย

การพจารณาจากคณะกรรมการ)

ซาลาซารสนใจการเมองจากมมมองแบบคาธอลดทเครง

ศาสนาจงเขยนบทความแสดงทศนะลงหนงสอพมพคาธอลค จนหน

มาเลนการเมองและไดรบเชญเปนรฐมนตรหลายครง บางครงก

ปฏเสธตำแหนงกมเพราะความผนผวนทางการเมองจนเขากลาววา

ไมสามารถทำงานได ซาลาซารเคยสมครลงรบเลอกตงเปนสมาชก

สภาผแทนราษฎรในป 1921 และไดรบเลอกตง แตเขาประชมเพยง

ครงเดยวกลาออกไปสอนหนงสอทมหาวทยาลยโคอมบราเหมอน

เดม จงนาสงเกตวาเขาไมเชอมนในกระบวนการและการทำงานใน

ระบอบรฐสภา

ภาพพจนของซาลาซารคอรฐมนตรคลงผซอสตยและม

ประสทธภาพ เขามผลงานโดดเดนจนไดรบการแตงตงเปนนายก

รฐมนตรในป 1932 (อยในอำนาจจนถงป ค.ศ. 1968) และประกาศ

ใชรฐธรรมนญใหมทเขามสวนรวมในการรางในป 1933 ใหโปรตเกส

เปน “รฐใหม” (Estado Novo หรอ New State) โดยเนนลกษณะ

สำคญคอการเปนรฐเดยว และเปนสาธารณรฐแบบบรรษทนยม

(unitary, corporatist republic) แตในรปธรรมแลวเปนการเนน

ระเบยบวนยเหนอเสรภาพ (ซงอนนนกวชาการไทยๆ ของเราเองมก

จะถอวาเปนเรองสำคญยงยวดของการเปนพลเมองทด) การ

เซนเซอรสอ การโฆษณาชวนเชอระดมคนใหผมสทธเลอกตงรวมกบ

�4

ขบวนการสหภาพ แหงชาตซงเนนความภกดและผานความเหน

ชอบของรฐบาล รฐแทรกแซงกระบวนการระหวางแรงงานกบ

นายจางโดยใหความสำคญกบนายจางถงกบหามลกจางนดหยดงาน

พรรคการเมองถกหามเคลอนไหวทางการเมอง มการจบกมผนำฝาย

คานไปขง

ระบอบการเมองใหมนเปนระบอบการเมองทมลกษณะตอ

ตานรฐสภาและเปนรฐแบบอำนาจนยม เปนระบอบฟาสซสตแบบ

พลเรอน (para-fascist) เครงศาสนาตามแบบคาธอลค (ในภาพจะ

เหนวามการบงคบใหตดรปของเขาคกบอเมรโก โธมส- Americo

Thomaz, ในระหวางนโยบาย “รฐใหม” ของเขา) แมวาจะเดนตาม

รอยของคาธอลคเครงศาสนา แตพระคาธอลคสายกาวหนาท

สนบสนนคนงานใหไดสทธทางสงคมมากขน แตพระหวกาวหนา

เหลานนถกกดดนจนหนงสอพมพถกปด หรอตองเนรเทศตวเองไป

อยสหรฐอเมรกา เชน บชอฟแหงเมองปอรตไดเขยนจดหมายถง

สภาประธานาธบดในป 1958 กถกเนรเทศนานถงสบป จนในทสด

ฝายคาธอลคกหนมารวมกบฝายประชาธปไตยมากขน

ซาลาซารไมใชพวกคลงเจา แตยามทกษตรยผลภย

สนพระชนมเขากจดงานพระศพแบบรฐพธ จงไดใจพวกนยมเจา

อยางมาก นอกจากนทศนคตในการตอตานสงคมนยมยงเผอแผ ไป

ถงสเปน ในยามทนายพลฟรงโกกำลงขาดยทโธปกรณ เขาถงกบ

อนญาตใหขนสรรพาวธผานดนแดนโปรตเกสไปได

ในอกดานหนงภาพของนายซาลาซารแสดงความสามารถ

แกปญหาเศรษฐกจไดไมนอย จากการฟนฟประเทศ มการกระตน

ภาคเกษตรและอตสาหกรรม โดยเฉพาะการทโปรตเกสไมไดเขารวม

สงครามโลกครงทสอง ทำใหไมมความเสยหายเลย

แตหลงสงครามโลกครงทสองสนสดลง รฐบาลตองเผชญกบ

ปญหาการเรยกรองเอกราชของอาณานคมตางๆ การทำสงครามกบ

�5

ดนแดนเหลานนทำใหเศรษฐกจถดถอยจนถงกบกลายเปนประเทศท

ยากจนและดอยพฒนาทสดในยโรปตะวนตก

การปกครองแบบเผดจการอำนาจนยมของแนวคด “รฐใหม”

จะมลกษณะกดข แตพนธมตร NATO กไมไดกดดนใหเลก เพราะ

แนวทางของซาลาซารยงยนหยดตอตานคอมมวนสต แตผลของ

ปจจยภายในและสงครามกบดนแดนอาณานคมทำใหเกดแรงกดดน

ภายในประเทศ ในชวงทซาลาซารเกดอบตเหตลนลมในอางอาบนำ

จงไมสามารถบรหารประเทศได เมอ ค.ศ. 1968 ในระหวางนนนา

ยมารเซล กายตาน (Marcelo Caetono) เปนนายกรฐมนตร แมจะ

ฟนกลบมาแตเขากถกปลดโดยไมรตวจนจนกระทงซาลาซารถงแก

อสญกรรมใน ค.ศ. 1970

หลงจากการปลดนายพลอนตนอ เดอ สปนลา (Antonio de

Spinula) ในเดอนกมภาพนธ 1974 ทำใหนายทหารฝายซายจำนวน

หนงเรมวางแผนยดอำนาจโดยใชเพลง "E Depois do

Adeus" ("And after the farewell") เปนสญลกษณหรอสญญาณโดย

เปดทางสถานวทยครงแรกในวนท 6 เมษายน เปนการยนยน และเปด

เพลง Vila Morena ในวนท 25 เมษายนใหทหารออกมายดอำนาจ

นายกายตานหนไปบราซล เชนเดยวกบประธานาธบดนายอเมรโก

โธมส ประธานาธบด แมจะประกาศใหประชาชนอยในบาน

เคหะสถาน แตประชาชนกออกมาแสดงความดใจบนทองถนนและ

เอาดอกคารเนชนสแดงปกในปากกระบอกปนของเหลาทหาร จน

เรยกไดวาเปนการปฏวตดอกคารเนชนสแดง

การปฏวต 25 เมษายน 1974 ประชาชนออกมาลกฮอตอ

ตานอำนาจรฐเผดจการ และเปลยนชอสะพานซาลาซารเปนสะพาน

25 เมษายน เพอรำลกถงการโคนอำนาจเผดจการสำเรจ ในปถดมา

กมการเลอกตงใหมในวนท 25 เมษายน และนำไปสการราง

รฐธรรมนญใหมแทนฉบบเกาทใหอำนาจรฐบาลแกนายกรฐมนตร

อยางลนเหลอ

�6

i

!!สเปนเปนประเทศทสองทผมเดนทางผานในฤดรอนอนยาวนานของ

ประเทศไทย แตเปนฤดหนาวอนยาวนานกวาทผมจะเตรยมตวรบ

สภาพแปรปรวนของอากาศ เพราะมคนแนะนำวาอากาศในปลาย

เดอนมนาคมนาจะอบอนบางแลว ในคำแนะนำทวาผมจงไมได

เตรยมตวเอาเครองกนหนาวอะไรมากมาย เพยงเสอแจคเกตตว

เดยวและชดชนในกนหนาวทเรยกวาลองจอหนเทานน ซงจะวาไป

แลวนาจะพอสำหรบอากาศ 10-20 องศาเซลเซยส และในโปรตเกส

ผานมาถงสเปนอากาศทเยนลงตำกวาสบองศาเซลเซยสกไมสราง

ปญหาใหผมแตอยางใด จะมกเมอผมเขาสประเทศทสคอ

เนเธอรแลนดททำใหไดรจกคำวาหนาวจนบาดเนอ

�7

สเปน!โลกภายใตมหาอำนาจทางทะเล

การเดนทางจากกรงลสบอนผานเขาสเปนเปนไปอยาง

งายดาย รถตแวนแลนผานสะพานขามแมนำขนาดเลกทเปน

พรมแดนธรรมชาตระหวางสเปนและโปรตเกส เปนประสบการณ

ขามพรมแดนทตางไปจากผนดนอน เพราะในยโรปพรมแดนใน

ความหมายเดมเปลยนไปแลว จากพรมแดนทเปนดานสกดกนมา

เปนพรมแดนทกำหนดรถงผครอบครองเทานน ในระหวางทางผมได

พบเหนรองรอยความสมพนธระหวางอารยธรรมและประวตศาสตร

มากมาย ความสนใจของผมจงมงไปทความสมพนธระหวาง

โปรตเกสและสเปนในฐานะมหาอำนาจทางทะเลในครสตศตวรรษท

15-17 ซงนบเปนยคแหงการคนพบ (The Age of Discovery หรอ

the Age of Exploration) เปนยคทโลกตะวนตกกระตอรอรนทจะ

คนหาแดนอนไกลโพน จากเดมทไมกลาออกสำรวจไปไกลอนเนอง

มาจากมายาคตทเชอวาโลกมลกษณะแบน หรอการเดนเรอขามสด

ขอบเขตทมนษยจะไปไดจะพบกบอสรแหงทองทะเล เมอมความร

ทางดาราศาสตรและคณตศาสตรทำใหพวกเขาสามารถอางอง

ตำแหนงบนผนโลกกบดวงดาวได ความรสวนหนงมาจากโลก

อสลามผานทงการรบและแลกเปลยนวฒนธรรม ทงจากการถก

ครอบครองและตอตานการรกราน ชาวตะวนตกจงสามารถลองเรอ

ออกไปยงทองทะเลทกวางใหญ

ปจจยสำคญประการหนงกคอการเสยนครคอนสแตนตโน

เปล (Constantinople) ใหแกอาณาจกรออตโตมน (Ottoman

Empire) เมอป 1453 ทำใหเสนทางการคาฝงเอเชยของชาวยโรปตก

อยในกำมอของฝายมสลม ซงเปนแรงผลกดนใหโลกตะวนตก

แสวงหาชองทางการคาโดยไมผานเสนทางสายไหมและผานเมองทา

ของมสลมแตฝายเดยว

ในยคแหงการคนพบน โปรตเกสนาจะเปนชาตแรกทพฒนา

ความสามารถในการเดนเรอโดยไมตองเหนผนดนหรอชายฝงได

โปรตเกสเดนเรอสำรวจโลกอยางจรงจงโดยเรมจากความสนใจของ

เจาชายเฮนร นกเดนเรอ (Henrique the Navigator, 1394-1460) ท

�8

สนบสนนใหนกเดนเรอออกสำรวจ เชน บาโตโลเมว ดอส

(Bartolomeu Dias, 1451-1500) สามารถฝาขามความผนผวนของ

ทองทะเลเดนทางออมแหลมกดโฮปไดเมอ ค.ศ. 1487-1488, วสก

ดา กามา (Vasco da Gama, 1460-1524) ทเดนทางออกทะเล เมอ

ป 1497 คนพบเมองกาลกต (Calicut) ประเทศอนเดยนำไปสการ

คาขายเครองเทศและสนคาตางๆ จากอนเดยและเอเชย ในเวลาตอ

มา ป ค.ศ. 1512 แมกเจลแลนหรอฟรเนาว มากลยายซ (Ferdinan

Magellen หรอ Fernao Magalhaes, 1480-1521) เดนทางรอบโลก

สำเรจเปนการยนยนเรองโลกกลม

ในอกดานหนง คแขงทสำคญของโปรตเกสคอสเปน เมอ

สเปนขบไลฝายมสลมออกจากเกรนาดา (Granada) จงไดเรมสนบ

สนนครสโตเฟอร โคลมบส (เรยกในภาษาอตาเลยนวา Cristoforo

Colombo, ภาษาสเปนเรยกวา Cristóbal Colón สวนภาษา

โปรตเกสเรยกวา ครสโตเวา โคลอมโบ Cristóvão Colombo,

1451-1506) เมอป 1492 หลงจากทโคลมบสไดเพยรขอการ

สนบสนนจากราชสำนกโปรตเกสของพระเจาจอหนทสองแตถก

ปฏเสธถงสองครง (ป ค.ศ. 1485, 1488) จนเขาหนไปขอ

พระราชทานการสนบสนนจากราชสำนกสเปนของพระเจาเฟอรดนน

และพระนางอสเบลลาจนสามารถจดการสำรวจในป ค.ศ. 1492

โคลมบสเดนเรอขนาดใหญหนงลำและเรอขนาดเลกกวาอก

สองลำ รวมเปนสามลำแลนออกจากสเปนเมอวนท 3 สงหาคม ค.ศ.

1492 ถงหมเกาะบาฮามาสวนท 12 ตลาคม พกเกบกกเสบยงแลว

เดนทางตอไปยงไฮต กอนกลบไดพาคนพนเมอง 25 คนกลบมาดวย

แตมชวตรอดถงเมองเซบยา (Sevilla) ทสเปนเพยง 7-8 คนเทานน

ระหวางทางคณะของโคลมบสพบกบพายจงแวะพกท

ลสบอนเมอวนท 4 มนาคม ค.ศ. 1493 กลบถงสเปนวนท 15

มนาคม ค.ศ. 1493 พรอมกบขาวเรองการคนพบดนแดนใหม

�9

ความสำเรจของโคลมบสทำใหสองประเทศตองระมดระวง

เพราะเกรงวาผลประโยชนจะทบซอนกน โดยเฉพาะเมอสารตราของ

พระสนตปาปาอเลกซานเดอรทหก (Pope Alexander VI) ถง

กษตรยทนบถอศาสนาครสตระบวาดนแดนทงเหนอและใตนบจาก

เสนแบงเหนอและใต 300 ไมลทะเล (100 ลกส) ทางตะวนตกและใต

ของอะชวเรส (Azores) ทแหลมเวอรด (Verde) เปนดนแดนของ

สเปน ซงหมายความวาโปรตเกสจะไมสามารถอางสทธเหนอดน

แดนทคณะสำรวจของตนเองคนพบได พระเจาจอหนทสองแหง

โปรตเกสจงไมพอพระทยและมองวาสารตราของสนตะปาปาขด

ขวางพระประสงคทจะสงคณะสำรวจไปใหถงหมเกาะฝงอนเดย

(Indies) จงไดเจรจาโดยตรงกบกษตรยเฟอรดนนและพระราชนอส

เบลลาแหงสเปนใหขยบเสนดงกลาวไปทางทศตะวนตกและเปด

โอกาสใหโปรตเกสสามารถอางสทธเหนอดนแดนทตนคนพบทางทศ

ตะวนออกได

ในทสดทงสองมหาอำนาจทางทะเลจงบรรลขอตกลงเปน

สนธสญญาตอรเดชซลญา (Tordesilhas Treaty 1494) ไดแบงพนท

การสำรวจและครอบครองผลประโยชนระหวางโปรตเกสกบสเปน

โดยโปรตเกสจะสำรวจดนแดนตะวนออก 270 ลกส (710 ไมลทะเล)

จากฝงตะวนตกของแหลมเวอรด และเวนดนแดนทคนพบแลว

ไดแก ควบา (Cipangu), อนตยา (Antilla หรอ Hispaniola) ผลกคอ

โปรตเกสควบคมเหนออาฟรกา เอเชยและภาคตะวนออกของ

อเมรกาใต หรอบราซล สวนสเปนจะสำรวจดนแดนฝงตะวนตก ทงน

หมเกาะทคนพบโดยโคลมบสนนยงเปนดนแดนของสเปนนบจากทศ

ตะวนตกของเสนแบง รวมไปถงอเมรกาและหมเกาะแปซฟค

!

�10

i

เสนแบงการสำรวจของสองมหาอำนาจทางทะเลในยคแหงการคน

พบ

! จะเหนไดวาการเดนทางสำรวจโลกใหมสรางความรงเรอง

มงคงใหแกสองมหาอำนาจอยางมาก เพยงแตการสำรวจและครอบ

ครองของสเปนนน ดดนและกราวราวมากกวาโปรตเกสอยางมาก

โดยเฉพาะการแสวงโลหะมคาอยางทองคำและเงน

สถานะของโคลมบสทเปนพลเมองของเจนวแหงอตาล ผ

อาสาจดกองเรอสำรวจใหโปรตเกสแตถกปฏเสธ เมอหนมาสวาม

ภกดกบสเปนและประสบความสำเรจในการเดนเรอจงไดรบการ

ยกยองอยางสง เมอเขาสนชวตลงรางของเขาถกเคลอนยายจากบา

ยาโดลด (Valladolid) สวนหนงของเซบยา จากนนถกยายไปทตางๆ

เชนสาธารณรฐโดมนกน เมองฮาวานาในควบา ดวยเหตผลตางๆ

จนกระทงควบาเปนอสระจากสเปนภายหลงสงครามอเมรกน-สเปน

ค.ศ. 1898 ชนสวนทเหลออยของโคลมบสจงถกนำมายงวหารเมอง

เซบยาและบรรจในหบทแบกโดยกษตรยทงสแควน ไดแก คสไตล

(Castile), ลยง (Leon), อารากง (Aragon), และนาวาเร (Navarre)

ของสเปน

ทนาคดกคอจากทตองการครอบครองโลกถงกบแบงกนเปน

ฝงตะวนตกตะวนออก ทกวนนยโรปพยายามขามพนความหมาย

�11

ของพรมแดนหรอเขตแดนแบบดงเดมทเชอมกบความมนคงและ

ความมงคงอยางยงยวด มาเปนพรมแดนรวมเพอความผาสกรวมกน

สงทนาสนใจทสดดานหนงของสเปนกคออารยธรรมทผสาน

ทงวฒนธรรมเกาแกจากโรมนและอาหรบเขาดวยกน โดยเฉพาะงาน

สถาปตยกรรมแบบมเดคา (Mudéjar) ทไดรบอทธพลจากอารยธรรม

อสลามแลวนำมาปรบแตงอยางเหนไดชด อาสนวหารหลายแหงถก

ปรบแปลงจากมสยดใหเปนวหารหรอโบสถในครสตศาสนา ความ

สามารถนรวมถงการคำนวณนำหนกของโครงสรางทางศาสนา

เรขาคณต การคำนวณดวงดาวอนเปนรากฐานสำคญของการเดน

เรอเปนมหาอำนาจทางทะเลนนเอง

ในคนหนงในเมองคอรโดบา ในโรงแรมทพบฐานรากแบบ

โรมนระหวางการสรางอาคาร จงเวนชองใตพนใหเหนสภาพอาคาร

สมยโรมนและมครกหนใหเหน ผมพลดหลงไปยงจตรสกลางเมองจน

กลายเปนพยานรเหนของพธแห Semana Santa ทครสตศาสนกชน

และนกทองเทยวเฝารอ ผมเดนผานเนนเขาทเปนวหารกรกโบราณ

มองไปยงฝงชนทรอรบขบวนแหงพระเยซบนไมกางเขน ตามดวย

พระแมมาเรย คลนคนกบขบวนอนเครงขรม ตกแตงคนหนาวคน

หนงในฤดหนาวทยาวนานของผมใหมสสนขนมา...

!!!!!!!!

�12

!!!! กรงบรสเซลลในยามคำนนเงยบเหงาและเหนบหนาวอยางยง การเดนทางจากแมดรดไปยงเบลเยยมใชเวลาไมนอยไปกบการรอเครองโดยสาร เพราะเครองบนของสายการบนตนทนตำตองถกใชอยางคมคา การเดนทางระหวางประเทศในยโรปซงมระยะหางไมไกลจากกนมากจงตองทำจำนวนเทยวบนใหไดมาก หากเครองตองดเลยกจะกระทบกบตารางบนทเหลอ ขอจำกดสำคญคอเรองนำหนกของกระเปาและขนาดของกระเปาทจะถอขนเครองบน ผมเหนคนจำนวนมากถอของขนเครองแตโดนสายการบนเกบคานำหนก หรอขอใหชงนำหนกกระเปาทถอขนเครองแลวอดรสกเครยดไมได

�13

เบลเยยม!กรงบรสเซลล

กวาเครองจะเรยบรอยกใชเวลานานกวากำหนดในตารางบนกวาชวโมง เมอเครองลงจอดบนลานผมรสกโลงอก เพราะเกนเวลาทกำหนดมาไมนอย การเดนทางขามประเทศสำหรบผมยงเปนเรองชวนอดอด โดยเฉพาะหลง 911 บรสเซลลเปนเมองหลวงของประเทศเบลเยยมและเปนเมองหลวงของสหภาพยโรป ประเทศเลกๆ แหงนเปนศนยกลางการประชมของหนวยงานระหวางประเทศทสำคญ เมองขนาดเลกนมประชากรราวเกอบสองลานคน กลาวไดวาหนาแนนมาก แตกอยในจดยทธศาสตรทสำคญ เพราะตองอำนวยความสะดวกใหกบคนทงยโรปเพอรองรบการประชมของสหภาพยโรป ประวตศาสตรของเบลเยยมยงนาสนใจเพราะอยภายใตการปกครองของหลายชาต ยอนไปเมอแรกตงราวครสตศตวรรษท 10 จากเมองขนาดเลกและสรางโบสถบรรจชนสวนเรอนรางของนกบญ Gudula (ฟงคลายคตการตงเมองของเราทมกโยงถงการเสดจมาของพระพทธเจาในพทธกาลและทำนายอนาคต ซงเปนคตทางลงกาวงศ หรอการสรางเมองโดยฤษในหลายๆ เมอง) จากนนไดสรางเมองและปอมปราการขน ความทใกลชายฝงทำใหบรสเซลสเตบโตอยางรวดเรว การแตงงานในหมชนชนนำในยโรปทำใหชนชนนำบรสเซลสสมพนธกบราชวงศฮบสบวรก บรสเซลสถกยดครองโดยฝรงเศสอยระหวางค.ศ. 1746- 1749 จงถกสงคนใหออสเตรย แตเมอเนเธอรแลนดถกผนวกรวมเปนของฝรงเศสจนกระทงป 1815 ทบรสเซลสตกอยภายใตการปกครองของเนเธอรแลนด ในยคนน การปกครองของเนเธอรแลนดสรางความคบของใจใหกบชมชนชาวเบลเยยมทมตอกษตรยชาวดทช ความกดดนทางดานศาสนา การเมอง และวฒนธรรมประกอบกบการควบคมเศรษฐกจในมอชาวดทช กระทงการกำหนดใหใชภาษาดทชเปนภาษาราชการสงผลใหชาวเฟลมมชทใชภาษาฝรงเศสไมพอใจอยางมาก ในเวลาตอมา ชาวเมองบรสเซลสกอการปฏวตทนาเหลอเชอ (The Belgian Revolution) ในวนท 25 สงหาคม ค.ศ. 1830 เกดการลกฮอลมลางการปกครองภายใตดทชเกดขนหลงจากการชมละครโอเปราปลกใจใหรกชาตเรอง La Muette de Portici (The Mute Girl of Portici) ของ Daniel Auber ทกลาวถงชาวประมงหนมชาวเนเปลสชอ Masanniello (Tommaso Anniello, 1622-1647) ทนำชาวบานลกฮอตอตานการกดขของสเปนในป ค.ศ. 1647 นกรองเสยงเทเนอรชอ Adolphe Nourrit รองเพลงชอ “รกอนศกดสทธใน

�14

ปตภม” (Amour sacre de la patrie หรอ Sacred Love of Fatherland) กระตนความรสกใหผชมจำนวนมากใหฮกเหม หลงละครจบบรรดาผชมตางออกมาบนทองถนน รองเพลงและตะโกนคำปลกใจใหรกชาตจนนำไปสการยดอาคารททำการของรฐบาลและตอสกบเจาชายวลเลยมแหงราชวงศเนเธอรแลนดจนตองลาถอยออกไปนอกเมอง ในทสดดวยการประชมระหวางชาตมหาอำนาจทลอนดอน ซงรวมทงองกฤษ ฝรงเศส เยอรมนน ในวนท 20 ธนวาคม ค.ศ. 1830 ไดประกาศรบรองการปฏวตและประกาศเอกราชของเบลเยยม สภาคองเกรสเบลเยยมประกาศใชรฐธรรมนญเมอวนท 7 กมภาพนธ ค.ศ. 1831 การเลอกกษตรยของเบลเยยมยงตองพบอปสรรค เพราะสภาคองเกรสของเบลเยยมหนนเจาชายหลยส ดยคแหง Nemours โอรสของพระเจาหลยส ฟลลปของฝรงเศสเปนกษตรย แตพระองคไมทรงเหนดวย ในเวลาเดยวกนทางองกฤษและชาตมหาอำนาจ อนๆ เกรงวาเบลเยยมทเปนชาตใหมจะอยใตอทธพลของฝรงเศสมากเกนไปจงสนบสนนผนำทเขมแขงกวา ในทสดสภาคองเกรสเลอกเขาชายเลโอโปล (Leopold) แหง Saxe-Coburg ทมสายสมพนธทงฝรงเศสและองกฤษขนเปนกษตรยเลโอโปลท 1 และทรงสาบานตนเปนกษตรยภายใตรฐธรรมนญ (Constitutional Monarchy) ทโบสถ Sint Jacobs ในกรงบรสเซลส เมอวนท 21 กรกฎาคม ค.ศ. 1931 และนบเปนวนชาตของเบลเยยมมาจนถงปจจบน ในอกดานหนง ประวตศาสตรเบลเยยมกมดานทตองไปพวพนกบอาณานคมในอาฟรกา ในป ค.ศ. 1885 กษตรยเบลเยยมขณะนนคอ กษตรยเลโอโปลทสองไดครอบครองดนแดนทปจจบนคอประเทศคองโกโดยความยนยอมของทประชมทเมองเบอรลนสรางรายไดมหาศาลจากการคายางพาราและงาชาง แตเมอเยอรมนนรกรานเบลเยยมเพอเขาตฝรงเศสใน ค.ศ. 1914 กไดสรางความเสยหายไมนอย แมจะไดรบผลสะเทอนแตเบลเยยมกไมตางจากชาวยโรปชาตอนๆ ทแสวงหาดนแดนใหมๆ เบลเยยมเขารก รวนดา-อรนด (Ruanda-Urundi หรอรวนดา Rwanda ในปจจบน) และไดครอบครองอาณานคมของเยอรมนนแหงนในระหวางสงครามโลกครงท 1 จนในการประชมสนนบาตชาตเมอ ค.ศ. 1924 เบลเยยมจงไดรบสทธเหนอรวนดา สงทเบลเยยมกระทำกบรวนดาคอการจดระเบยบและรวบอำนาจเพอการปกครอง บงคบ

�15

ใชระบบการศกษาแบบใหม จดโครงการสาธารณสข ราชการ งานสาธารณะตางๆ และควบคมดานการเกษตรซงใชวทยาการเพอลดภาวะขาดแคลนอาหาร ทงเจาอาณานคมเกาและใหมคอเยอรมนกบเบลเยยมสนบสนนการแบงแยกคนจากรปรางภายนอกออกเปนเผาทตซ (Tutsi) และเผาฮต (Hutu) แตสนบสนนใหเผาทตซเปนผปกครองสงสดและจดระเบยบสงคมตามลกษณะภายนอกทตางกนระหวางสองเผาใหญกบกลมเปนกลางทเรยกวา Twa ผลกคอการแยกชนเผาออกเปนกลมๆ อยางเหนไดชด แมกระทงบตรประชาชนกยงระบเผาพนธ การแยกประชากรออกจากกนเหลอเพยงสวนเสยวเลก ๆ ทแตกตางกนอยางมาก รวนดาในวนทเปนอสรภาพจงเกดความรนแรงได จงเปนเรองทนาขบคดวาในแตละชาตตางมเรองทควรแกการเฉลมฉลอง พอๆ กบประวตศาสตรบาดแผล ชวงเวลาสนๆ ในกรงบรสเซลสผมไดมโอกาสไปพบเหนสถาปตยกรรมแปลกตาชอ อะตอมเมยม (Atomium) ออกแบบโดยสถาปนกชอองเดร วอเตอรคน (Andre Waterkeyn) ทสรางในโอกาสนทรรศการโลก ป ค.ศ. 1958 โครงสรางของอะตอมเมยมเปนการขยายสวนของผลกโลหะ 165 พนลานเทา มความสง 102 เมตร บอลกลมแตละลกมเสนผานศนยกลาง 18 เมตร เปนจดประทบใจทใครตอใครตองมาถายรป และเปนฉากสำคญในรายการโทรทศน กระทงมวสควดโอของพงคฟลอยด ขอทประหลาดกคอปญหาเรองลขสทธการเผยแพรของอะตอมเมยมทเครงครดมาก แมกระทงการเผยแพรบนเวบสวนตว ลขสทธคมครองการเผยแพรนนยาวนานถงเดอนตลาคม ค.ศ. 2075 ทเดยว ! คนในกรงบรสเซลสใชภาษาทางการสองภาษา ไดแกภาษาดทชกบภาษาฝรงเศส ผมเองไมมความรทงสองภาษาเลย แตเกดความจำเปนทตองหายาสฟนใกลทพก ผมเขารานสะดวกซอเพอมองหายาสฟน เจอแตยาสฟนสำหรบเดก จงขอความชวยเหลอจากพนกงานขายวยรน รสชาตยาสฟนแปลกอยางรสกได พรอมทงความเหนยวหนดของมน ผมรสกแปลกมาก จนในทสดมโอกาสถามนองทมาชวยดแลในวนรงขน เมอดฉลากนองกงงๆ จงถามเจาของภาษา ถงไดรวาเปนยาสฟนใชสำหรบฟนปลอม ผมจงรวาภาษาองกฤษมขดจำกดในทน เพอปลดเปลองสมภาระทไมจำเปน

�16

ยาสฟนหลอดนนจงถกวางทงไวทโรงแรมกอนผมจะเดนทางออกจากบรสเซลสไปยงพรมแดนระหวางเนเธอรแลนดกบเบลเยยม มคนบอกผมวาหากเดนทางจากบรสเซลสแลวขบรถเกนสองชวโมง ใหสงสยไวกอนวาจะหลงทางขามประเทศ จรงดงวาเพยงชวโมงเศษๆ ผมกเดนทางโดยรถยนตมาถงพรมแดนดานหนงของเบลเยยม มองไปไกลลบๆ เหนโครงสรางขนาดใหญรายเรยงอย มควนสขาวพวยพงจากปลองสงปลกสรางคลายเจดยยอดตด มนคอโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรแหลงพลงงานสำคญทแตละประเทศเอามาฝากไวทชายแดนของตวเอง ดงทมตรชาวไทยทานหนงบอกวาถงพรมแดนระหวางสองประเทศกรเอง เพราะแตละฝายเอาโรงงานไฟฟามาไวทขอบประเทศของตนนนเอง จะจรงเทจอยางไร คงตองสบคนกนพอสมควร แตถงทสดพรมแดนสหภาพยโรปในจนตภาพทพวกเราเหนเผยแพรในเฟซบคคอภาพของรานกาแฟระหวางสองประเทศ อนทจรงเปนพรมแดนระหวาง 2 ประเทศบรเวณ Baarle-Hertog ทยงผกพนกบสนธสญญาททำขนในสมยยโรปยคกลางระหวาง Lords of Breda และ Dukes of Brabant  ตกลงซอขายแบงทดนกน โดยสงปลกสรางและแหลงเพาะปลกตกเปนของ Dukes of Brabant  สวนทดนนอกจากนนตกเปนของ Lords of Breda  ซงสนธสญญา Treaty of Maastricht ในป 1843 ยดถอตามขอตกลงน ทำใหมพนทเลกๆ  22 เขตเปนดนแดนของเบลเยยมตงอยภายในประเทศเนเธอรแลนด (Exclaves) และภายในดนแดนของเบลเยยมสวนทอยในประเทศเนเธอรแลนดกมดนแดนเลกๆ   ทเปนอาณาเขตของเนเธอรแลนดถง 6 แหงซอนอยภายในอกชนหนง 1

เรองราวและเงอนไขภายใตสภาวะยกเวนแบบนทำใหเราเหนความสำคญของการทำความเขาใจและปรบมโนทศนเรองพรมแดนในทศนะแบบรฐชาตสมยใหมกบกรอบพรมแดนในกรอบสงครามเยน จากใจกลางกรงบรสเซลส ผมนงรถสวนตวมาถงพรมแดนเบลเยยม-เนเธอรแลนดใชเวลาเพยงสองชวโมงเทานน จากนไปสายลมและความหนาวในเดอนเมษายนจะบาดคมกวาเดม !!

�17

Cafe ทตงประชดเสนแบงเขตแดนเนเธอรแลนดกบเบลเยยมแบบลากเกาอ1

ขามไปมาได http://thaiblogspot.blogspot.com/2011/10/cafe.html ดเรองพรมแดนยอยของสองประเทศใน http://en.wikipedia.org/wiki/Baarle-Hertog

!!

! หลงจากเหนปลองโรงงานไฟฟาพลงงานปรมาณ รถกพาผมขามพรมแดนระหวางเบลเยยม-เนเธอรแลนด ผมมโอกาสแวะทโครงการ Delta Works ท Neeltje Jans ซงเปนจดบรรจบระหวางปากแมนำกบมหาสมทร เปนจดทแรงลมพดบาดคมอยางทไมเคยพบมากอนในชวตผม ดวยความเรวลมจากมหาสมทรกบความหนาวยะเยอกในระดบตำกวาศนยองศาเซลเซยส เมอผวกายสมผสกบแรงลมภายใตความเยนอยางเฉยบพลน ความชากบความเจบปวดจากความหนาวเยนเปนสงทผมไมสามารถแยกออกจากกนไดเลย เปนครงแรกทรบรถงความหนาวเยนอนโหดรายอยางน ทงเสอผาและเครองหนาวทเตรยมไปแทบจะไมมผลอะไรเลย

�18

เนเธอรแลนด!ดนแดนแหงดอกไมและผนดนทตำกวานำทะเล

!(ภาพแบบจำลองและแผงควบคมเขอนในโครงการเดลตาเวรคส)

i

i

i !! เมอตงสตไดกพยายามทำความเขาใจกบพนท พบวา Delta Works เปนอภมหาโครงการควบคมนำขนาดใหญ เรมจากป ค.ศ. 1937 มการศกษาโดยกรมกจการสาธารณะ (Department of Public Works หรอ Rijkswaterstaat) เพอควบคมกระแสนำในแมนำกบนำทะเลทปากอาว โครงการนเรมเมอป ค.ศ. 1950 และสรางเขอนปดปากแมนำไดเพยงสองจด ถงจะสามารถทำใหพนทดงกลาวมความปลอดภยจากคลนลมแรงและเปนแหลงนำจดได แตกมาเกด

�19

มหาอทกภยใหญใน ค.ศ. 1953 มผเสยชวตเกอบสองพนคน นำทวมพนทกวา 150,000 เฮคตาร 2

เนเธอรแลนดตดสนใจอยางแขงขนทจะวางแผนดำเนนการปองกนมใหเกดมหาอทกภยอก เนองจากขอมลสวนใหญเปนภาษาดทช ขอมลตอไปนจงมาจากวกพเดย โครงการเดลตาเวรคสมการ3

กำหนดกรอบการทำงานทสำคญของโครงการนในหลายสวน เชน การกำหนดพนทสำคญทจะตองปกปองใหได โดยใชเขอนวงแหวนเปนชนๆ สวนงบการลงทนหรอคาใชจายในอภมหาโครงการนอยบนฐานของแบบจำลองทางคณตศาสตรทจะคำนวณการสญเสยของผลผลต สนทรพย กระทงชวตมนษย โดยจำลองสถานการณนำทวมวาจะสรางความเสยหายในระดบใดในแตละพนท มการนำเอาปจจยตางๆ เชน ความรนแรงของลมพาย กระแสนำ และระดบนำทวไปมาคำนวณ ซงมการประเมนมลคาชวตมนษยคนหนงวาอยทประมาณ 2.2 ลานยโรตอหนงชวต (ตวเลขประมาณการป ค.ศ. 2008) เนองจากพนทสวนใหญของเนเธอรแลนดอยระดบเดยวกนหรอตำกวานำทะเล พนทสำคญทจะตองปกปองดแลกำหนดไวคอพนทตอนใตของฮอลแลนดทอยระดบนำทะเลและมคนพกอาศยกวาสลานคน ดวยเหตผลทวาหากมกระแสนำรนแรง ประชากรในเขตนจะไดรบอนตรายถงชวตมากทสด ในการคำนวณความเสยงทจะเกดความลมเหลวในการปกปองอทกภยไดกำหนดคาความเสยงไวท 1 ใน 125,000 ป แตเพอทำใหสอดคลองกบแตละพนทจงปรบคาลงมา เชน เขตฮอลแลนดเหนอและใตกำหนดไวท 1 ครงใน 10,000 ป, จดอนๆ มโอกาสเกดนำทวมขน 1 ครงใน 4,000 ป สวนจดเชอมตออนๆ มโอกาสเกดขน 1 ครงใน 2,000 ป ในเขตแมนำคาความเสยงกมากขน แตตวเลขทนาสนใจไดแก เขตฮอลแลนดตอนใตมโอกาสเกดขน 1 ครงใน 1,250 ป สวนเขตแมนำอนมโอกาสเกด 1 ครงใน 250 ป กลาวไดวานบแตโครงการสำเรจใน ป ค.ศ. 2010 แตผลจากภาวะอากาศเปลยนแปลงทวโลก ทำใหตองมการวางแผนรบมอปจจยแทรกนโดยตองสรางเขอนเพมและขยายแนวชายฝงเพอ

�20

http://www.deltawerken.com/Deltaworks/23.html2

http://en.wikipedia.org/wiki/Delta_Works3

รองรบระดบนำทะเลทจะเพมสงขนราว 1.3 เมตร ในป ค.ศ. 2100 และ อก 4 เมตรใน ค.ศ. 2200 เมอไดทราบเรองราวของโครงการนแลว ทำใหอดคดไมไดวาบทเรยนสำคญของมหาอทกภยในเนเธอรแลนดจะชวยใหเราเขาใจและตระเตรยมกบอทกภยทงในกรงเทพและตางจงหวดไดอยางไรบาง? อยางนอยทสด เพยงการคดคำนวณมลคาชวตคนหนงคนออกมาเปนตวเลขในงบเพอการลงทนในโครงการสาธารณะ จะทำใหเราตดสนใจไดงายดายวาหนงชวตมคาสงเพยงใด เงนทองเทาใดกมอาจซอขาย ไถถอนหรอยอฉดชวตทกำลงจะปลดปลวไดเลย การคดสรางอภมหาโครงการใดๆ กพงมคำอธบายทเปนรปธรรมอยบางกระมงวาเงนเหลานนจะปกปอง คมครอง หรอเปลยนวถชวตใหมคณภาพชวตดขน หรอคมครองชวตคนไดอยางเสมอภาคอยางไร? ในทางตรงกนขาม คนทมวแตกนดาสาธารณในอภมหาโครงการกพงพจารณาตวเองวาเปนภาระของสงคมกมากนอย และไดทำตนใหเกดความเปลยนแปลงใดๆ ทดขนบางหรอไม มใชคอยเรยกรองใหคนอนหยดนงจำนนแตตวเองมทางเลอกมากหลายในชวต บทเรยนทายสดกคอ เราจำเปนจะตองสรางหรอไม ถาตกลงเหนพองกนวาจำเปนตองสราง กไมควรนำเอาอคตใดมาเปนเครองกดขวาง เพยงแตจะตองสรางระบบตรวจสอบ กำกบกนในระยะยาวใหเปนรปธรรม เมอออกจากโครงการเดลตา ระหวางการเดนทางเขาเมองจะเหนแตทงกวาง บางเปนพนทเพาะปลกทรอการไถหวานในฤดใบไมผลทกำลงจะมาถง สวนเสาและสายไฟฟานนแทบจะไมมใหเหนเลย เขาใจวานาจะฝงลงดนหมด นอกจากนยงมฟารมกงหนลมใหเหนเปนระยะ การสรางไฟฟาพลงงานลมเปนทางเลอกหนงของคนทมจตใจอนรกษและสามารถซอได เพราะมคนบอกวากระแสไฟฟาจากพลงงานสะอาดทางเลอกมราคาแพงกวากระแสไฟฟาพลงงานนวเคลยรพอสมควร ขอสงเกตทสำคญคอการใชจกรยาน ชาวเนเธอรแลนดนยมใชจกรยานเปนพาหนะมากทสด บางคนปนเปนระยะทาง 20-30 กโลเมตรมาทำงานในเมอง ดวยเพราะคาใชจายถกกวามาก ทงนลำพงเพยงคาจอดรถในเมองกสงมาก ไมนบรวมถงคานำมนและภาษ ระหวางทางจงพบเหนคนปนจกรยานเลยบทางรถยนต บางทก

�21

เหนคนปนจกรยานอยในทงกวาง ทกบานตองมจกรยาน ผมถงเรมเขาใจวาทำไมเพอนรนนองคนหนงถงมจกรยานหลายคนสมยเรยนทน มคนบอกวาความทสภาพแวดลอมของเนเธอรแลนดเปนทงกวางเวงวางจงมผลตอความรสกเปลยนเหงา ปนปวนในอารมณความรสก บางคนมอาการเศราหมองเพราะปๆ หนงมชวงฤดรอนไมยาวนานเมอเทยบกบฤดหนาว ขอมลนทำใหนกถงวนเซนต ฟาน โกห หรอชอทคนไทยรจกคอ แวน โกะห (Vincent van Gogh, 30 มนาคม 1853 - 29 กรกฎาคม 1890) ซงเลอกเอาเดอนกรกฎาคมเปนวาระสดทายของเขา จากขอมลททราบกนทวไปเขาจอยงตวเองทหนาอก กระสนนาจะหยดทกระดกสนหลง แตเขายงสามารถเดนกลบมาไดระยะหนงและเสยชวตในอกสองวนถดมา 4

ภาพคนพราวแสงดาว (Starry Night, 1889. 73.7 cm × 92.1 cm ปจจบนอยทพพธภณฑ MoMA ในนวยอรค) อนลอชอ ถกวาดจากความทรงจำของเขาในโพรวองซ ฝรงเศส ระหวางทเขาพกรกษาตวในโรงพยาบาลหนงปกอนกระทำอตวนบาตกรรม ภาพแสงดาวทระยบระยบเปนวงแสงหมนเขาศนยกลาง กบฉากฟาสนำเงนเขม สายเมฆลอยหมนแปรปรวน พรอมกบตนไซเปรสทบดตวชะลดขนฟา เหมอนบอกเลาความทรมานและความทะยานอยากไดรบการยอมรบในโลกศลปะ แตในเพยงหนงปถดมาเขาพบกบความหมนเศราอยางถงทสด แมชวงเวลาทผมอยนเธอรแลนดนนพพธภณฑแวนโกะหในอมสเตอรดมไดปดปรบปรง แตทางพพธภณฑกไดนำเอาชดสะสมมาแสดงในเมองทพพธภณฑแหงหนง ผมไดมโอกาสเหนชวงตอนของชวตชายคนนและผลงานชนสำคญๆ ของเขา ตงแตแรงปรารถนาอยากจะเปนนกบวช การไปอาศยอยกบคนยากจนทศกษาชวตของคนเหลานนและนำมาเขยนภาพตงแตงานยคแรก The Potato Eaters (1885) มาถงการคดลอกภาพพมพยคโยเอะ Sudden Shower on the Bridge near Atage (1857) ของศลปนชาวญปนอทากาวา ฮโรชเกะ (Utagawa Hiroshige, 1797-1858) ซงสะทอนการใชสสนฉดฉาดและความพยายามจบอารมณของเมดฝน แวนโกะหคดลอกในป 1887 จนถงภาพภาพอกาบนเหนอทงขาวสาล (Wheatfield with Crows, 1890. 50.2 cm x 103 cm, Van Gogh Museum) แสดงใหเหนถงความสบสนในใจอยางถงทสด

�22 http://en.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh4

ทนาสนใจทสดประการหนงกคอ แมในยามทเขาโศกเศราถงปานนน ผลงานของเขากลบสอสะทอนเสนสายลายแปรงทนกประวตศาสตรศลปบางทานเหนวาแวนโกะหสามารถควบคมฝแปรงไดอยางสงางามและชดเจน ผมไมแนใจวาทองทงทเวงวางจะมอทธพลเหนอแวนโกะหถงขนาดนน แตอารมณอนออนไหว และสามารถรองรบแรงสะเทอนจากธรรมชาตแลวกลนออกมาเปนภาษาภาพและสสนกนาจะเปนปจจยประการหนงวาเขาชางเปนคนทมจตใจละเอยดออนอยางเหลอเชอ อยางไรกด หากพนผานฤดหนาวอนยาวนานสฤดใบไมผล ธรรมชาตยอมใหรางวลกบผทอดทนรอ เศรษฐกจสำคญของเนเธอรแลนดคอไมดอกไมประดบ โดยเฉพาะชอเสยงในการผลตดอกทวลปนนเอง ผมไดมโอกาสไปชมสวนพฤกษชาต Keukenhof ทมชอเสยง แมจะอยในภาวะดนฟาแปรปรวน ความหนาวเยนในป5

นยาวนานกวาปกต แตในสวนพฤกษชาตแหงนมหองแสดงพรรณไมททำใหเราสามารถสมผสกบสสนสดใสของดอกไมทหลากหลายและงดงาม ตงแตทวลปและไมเมองหนาวอน มกระทงกลวยไมทขบเนนสของมนออกมาอยางถงทสด สวนแหงนจงดงดดคนจากทวโลกมาเยยมเยอน !

i

�23 http://www.keukenhof.nl5

i หวงเวลาสวนหนงในเนเธอรแลนดของผมถกจดสรรไปกบการฝกฝนตวเองใน Meeuwenveen Accomodaties, Havelte (เปนหนาทและจดประสงคสำคญอนหนงในการเดนทางครงน) ในราวปาทเงยบสงด ยามคำคนทยาวนาน การอยกบตวเองทามกลางคนหมมาก สอนใหผมเขาใจธรรมชาตของตวเองและความจรงของโลก แมผมจะเดนทางไปหลายประเทศ แตไมมสกครงทจะไดสมผสกบหมะ ในปาผนเลกๆ แหงน ปยหมะโปรยลงมาใหไดสมผส ผมเปดหนาตางหองใตหลงคาเพอสมผสกบลมหนาวทเคยบาดผวกาย ตอนนเราคนเคยกนพอประมาณแลว หมะในมอผมกลายเปนหยดนำตามธรรมชาตของมน ฤดหนาวทยาวนานปนสอนใหผมรวาธรรมชาตมกจะหยบยนของขวญทเราประหลาดใจไดอยเสมอ ใหจำไววาในชวงชวตหนงไดมาพบของขวญลำคาในราวปาไกลถงอกซกโลกหนง จากเมองสชวตในราวปา แตมความสะดวกสบายทกอยาง ผมออกมาสความจรงทางโลกเพอขามผานไปยงประเทศถดไป เมอโมงยามแหงการจากลามาถง รถไฟคอยๆ เคลอนตวออกจากชานชาลาสถานอมสเตอรดมผานเมองและหบเขาผานเยอรมนนไปยงกรงปรากทรออย ณ รงอรณ !!!!!!

�24

!!

รถไฟเคลอนตวชาๆ ออกจากกรงอมสเตอรดมจงคอยปรบความเรวขน รถไฟสายนขามผานเยอรมนนกอนจะเขาสสาธารณรฐเชค แมจะเปนตนอนชนหนงและสภาพรถใหมพอสมควร แตหองสขากไมอยในสภาพทใชงานได อกทงระบบนำฝกบวเสยหายไมสามารถอาบนำได พนกงานแจงวาจะลองแกไขทสถานในเขตเยอรมนน รถไฟเคลอนตวผานเมองและปาเขา ขณะทตะวนลอยตำลงเรอยๆ ผมนกถงอนเมชนและการตนเรองโปรดคอ Galaxy Express 999 (แปลเปนไทยวารถดวนจกรวาล ขบวนสาม-เกา เปนการอานแบบญปน) ของ เลอฉ มตสโมโทะ (Leiji Matsumoto) ทเดกนอยคนหนงตองการเดนทางไปแสวงหาชวตนรนดรดวยการเปลยนตวเองเปนมนษยจกรกล โดยขนรถดวนเปนรถไฟระหวางดวงดาว เดกนอยพบกบเมเทล (Maetel) หญงสาวลกลบและไดผจญ

�25

กรงปราก!สาธารณรฐเชค

ภยมากมาย เดกนอยไดเรยนรอะไรมากมาย โดยเฉพาะคำตอบทวาตองการมชวตนรนดรหรอไม? หรอเพออะไร? จนเมอสองสามปกอนผมยงใหเพอนฝงคนหาแผน DVD มาดไดพอฟนความหลงเมออานการตนเปนเลมๆ ผมคดพลางมองดบานเรอนและปาเขาตามเสนทางรถไฟจนหมดแสงสดทายของวน แมพนกงานจะพยายามแกไขระบบชกโครกทเยอรมนกลางดก แตกไมสามารถแกไขได การนงรถไฟชนหนงขามประเทศโดยไมไดอาบนำจงไมใชเรองอภรมยนก อกทงหองนำยงสงกลนจงตองปดตายหองนำในเคบนและหนไปใชหองนำรวมทายตรถไฟแทน ยามรงสาง ขบวนรถไฟมาถงทพรมแดนระหวางเยอรมนนกบสาธารณรฐเชค รถไฟแลนเลยบแมนำ Elbe ทหวโคงเมอง Bad Schandaun ทศนยภาพทแปลกตา บานเรอนสสวยเดน ตดกบขอบผาสงและกำแพงโบราณทอยเหนอขนไป ซากปราสาทหรอปอมโบราณทงรองรอยใหเหนความเกาแกของเมอง เมอเขาพรมแดนสาธารณรฐเชค ผานหบเขาเลกๆ จงไดเหนสภาพของเมองอตสาหกรรม ยานชานกรงปราก (Prague หรอ Praha) อาคารทมซดจางบงบอกสภาพเศรษฐกจและชวตของผคน ทนยงใชเงนสกลโครนา (Czech koruna) จงพอเปนปราการปองกนความผนผวนไดบาง แตกระนนเงนสกลยโรกยงเปนทตอนรบอยเสมอ กรงปรากเปนเมองหลวงทมขนาดใหญเปนอนดยท 14 จากสหภาพยโรป 28 ประเทศ ในยคกษตรย พระเจาชารลสท 4 (Charles IV, 1346–1378) ซงเปนจกรพรรดของจกรวรรดโรมนอนศกดสทธไดสรางและสถาปนาปรากเปนเมองหลวงของจกรวรรด ทำใหปรากเปนเมองใหญอนดบสามรองจากกรงโรมและนครคอนสแตนตโนเปล แหลงทองเทยวในปรากมหลายแหง แตททนกทองเทยวนยมไปมากทสดสองจดคอสะพานพระเจาชารลสท 4 หอนาฬกาดาราศาสตร และแหลงนำแรคารโลว วาร (Karlovy Vary) สะพาน Charles Bridge สรางเมอป 1357 โดยการวางศลาฤกษเมอวนท 9 กรกฎาคม ค.ศ. 1357 เวลา 5:31 การวางศลาฤกษเปนผลจากการคำนวณอยางถถวนโดยนกดาราศาสตรและผรศาสตรแหงตวเลขของราชสำนกวาเปนเวลาทดทสดสำหรบการสรางสะพาน ดงมตวเลข 135797531ปรากฏเปนหลกฐาน สะพานแหงน

�26

สรางเสรจเมอ ค.ศ. 1378 จดวาเปนสะพานหนทใหญทสดแหงหนงในสมยนน จดสำคญทนกทองเทยวมกไปรอชมกคอนาฬกาดาราศาสตร ซงสรางเมอ ค.ศ. 1410 จดวาเปนนาฬกาดาราศาสตรขนาดใหญทสดแหงหนงทเกาแกอายถงกวา 600 ป และยงคงทำหนาทไดด จดขายอยทการปรากฏตวของหนสาวกพระเยซทงสบสองทานทมาแสดงทาทางในทกโมงยาม โดยมรปปนคนมองกระจกหลงใหลในรปรางของตวเอง มคนหลงทรพยถอถงทอง และชาวเตรคทขบกลอมคนดวยเสยงดนตร ทงหมดนมความตายเปนผเคาะเตอนทกชวโมงวาเวลาไดผานลวงไปสความตาย นาฬกาจงไมเพยงสะทอนความเขาใจเกยวกบวทยาศาสตรธรรมชาต แตยงมมตทางศาสนาและความเชอดำรงอยอกดวย กลาวอยางเฉพาะเจาะจง นาฬกาดาราศาสตรของเมองเกาแหงนแสดงการอยรวมกนระหวางศาสนากบวทยาศาสตรธรรมชาต โดยทระบบของเหตผลยงมอยและกำกบดวยศลธรรม การมถาวรวตถขนาดใหญและความรเชงจกรกลทลกซงแสดงอารยธรรมของชาต กลาวไดวาสาธารณรฐเชคมความรงเรองมาชานาน ทงในแงการเปนศนยกลางอำนาจทางการเมองและศาสนา การมนกวทยาศาสตร ดาราศาสตรชนนำมาคนควาสรางสรรคสงใหมๆ ไดมากมาย ความรงเรองนดงดดใหหลายฝายเขาครอบครองดนแดนแหงน แมในอดตการแตงงานระหวางราชวงศในยโรปจะเปนเรองปกต แตกตกอยภายใตการครอบครองของอาณาจกรออสเตรยในทสด ราชวงศฮบสบวรกสนอำนาจเมอหลงสงครามโลกครงทหนง จงแยกตวออกมาเปนประเทศเชคโกสโลวาเกยโดยการสนบสนนของประธานาธบดสหรฐอเมรกาสมยนนคอวดโรว วลสน (Woodrow Wilson) หลงสงครามเชคโกสโลวาเกยยงพบปญหาความแตกตางระหวางชนชาตเชคกบสโลวค ซงมผลตอการสถาปนาสาธารณรฐใหมอยางมาก ขณะเดยวกนการรกคบของเยอรมนนจากการผนวกดนแดนออสเตรย 12 มนาคม ค.ศ. 1938 กทำใหเชคโกสโลวาเกยตกอยทามกลางแรงกดดนทงภายในคออำนาจการเมองในมอชาวสโลวคและจากภายนอกคอเยอรมนนทมอดลฟ ฮตเลอร ในทสด หลงจากนนเพยงแคหนงปแควนโบฮเมยและโมราเวยกถกผนวกภายใตอารกขาของเยอรมนนาซเมอวนท 15 มนาคม ค.ศ. 1939 และในวนท 23 เดอนเดยวกนฮงการกรกรานยดครองดนแดน

�27

ในสวนของสโลวค ทำใหตองตกอยภายใตชาตอนจนสนสงครามโลกครงทสอง ทนาเศรากคอชาวสโลวคและเชคกวา 345,000 คนถกสงไปใชแรงงานในการควบคมของเยอรมนนาซ ในจำนวนนมชาวยว 277,000 คนซงชะตากรรมสดทายพงคาดเดาได ในวนท 5 พฤษภาคม 1945 มการลกฮอของประชาชนในปรากตอตานเยอรมนนาซ จนกระทงอกสวนถดมาจงมกองกำลงฝายจโจมเฉยบพลนของโซเวยตมาชวย เมอสนสดสงครามโลกครงทสอง เชคโกสโลวาเกยถกปลดปลอยโดยราคาของทหารโซเวยตสละชวตกวา 140,000 คน สกบเยอรมนนาซ ความรสกผกพนกบประเทศรสเซยสงผลในการเลอกตงทวไปป ค.ศ. 1946 ทพรรคคอมมวนสตมชยชนะกวารอยละ 38 นบเปนกลมใหญทสดในสภา จนในทสดไดนำเอาเชคโกสโลวาเกยเขาสรฐสงคมนยมคอมมวนสต ภายหลงสงครามเยนสนสด 17 พฤศจกายน ถง 29 ธนวาคม 1989 ทประชาชนลกฮอลมลางรฐบาลคอมมวนสตโดยปราศจากการสญเสยและเปนไปโดยสงบจงเรยกวาการปฏวตกำมะหย (Velvet Revolution) ความแตกตางระหวางเชอชาตทำใหในทสดประเทศเชคโกสโลวาเกยตองแยกเปนสาธารณรฐเชคและประเทศสโลวาเกย ในยามทเชคเปนสาธารณรฐสมยทหนง (1918-1938) มภาพสะทอนความหวงของชาตมาจากงานศลปะของอลฟองซ มคา (Alfons Mucha หรอ Alphonse Mucha, 1860-1939) ผซงมอทธพลอยางมากตอศลปะแนวอารตนโว (Art Nouveau) มคามงานชนสำคญมากมาย ไมวาจะเปนภาพและการตกแตงหอประชมเมอง (Municipal House) ซงตอนนนเขามชอเสยงจากการทำโปสเตอรสำหรบซาราห เบรนฮารท (Sarah Bernhardt) ในปารสและการออกแบบสถานทตางๆ เชน ศาลาของนทรรศการโลกในป ค.ศ. 1900 ความโดดเดนของผลงานของเขาทำใหเปนทยอมรบในฝรงเศสและยโรปสวนอนๆ รวมทงการไปทำงานในสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะลวดลายและตวอกษรทเปนแบบอารตนโวอนโดดเดนของเขา ระหวางป ค.ศ. 1912-1926 มคาเขยนภาพขนาดใหญตงแต 410 x 405 cm จนถง 610 x 810 cm ชด Slav Epic (หรอ Slovaknsak Epopej) ทสะทอนอดมคตของชาตพนธสลาฟ (Slavs) และเชค (Czech) โดยยอนไปถงยคบพกาลทมอาดมกบอฟตาม

�28

อดมคตดงเดมและคตทางครสตศาสนา และกลาวถงประวตศาสตรทยงใหญของประเทศในยคตางๆ เชน ยคพระเจาชารลสท 4 เปนการใหความหวงและฝนถงความเปนอนหนงอนเดยวกน ความเปนชาตทรกสนต ตอสกบอปสรรคตางๆ อยางไมยอทอ กลาวไดวามคามความหวงตอ “ชาต”ของเขาในยคสาธารณรฐอยางมาก แตยงกงขาในระบอบคอมมวนสตในรสเซยทแสดงในภาพทายๆ ของเขา

! ในงานชดน มคาตองไปเชาปราสาทเพอเขยนภาพทมขนาดใหญยกษ และใชเวลาอยางมากจนเขยนภาพสดทายไดแลวเสรจบางสวนในป 1926 บางภาพกไมแลวเสรจ วากนวาภาพชดนถกนำไปซอนนอกกรงปรากเพราะเกรงจะถกยดหรอทำลายโดยพวกนาซ ดวยกระแสของลทธฟาสซสมในปลายทศวรรษ 1930 ผลงานทมลกษณะชาตนยมแบบสลาวค (Slavic nationalism) ทำใหเขาถกวจารณวาเปนพวกปฏกรยา เมอทหารเยอรมนเคลอนตวเขาครอบครองเชคโกสโลวาเกยในป 1939 เขาเปนคนกลมแรกๆ ทถกจบไปสอบสวนโดยเกสตาโปหรอตำรวจลบของนาซ ดวยความสงวยและการสอบสวนทเขมขน มคาสนชวตเมอวนท 14 กรกฎาคม 1939 ตอมาไดมการคนพบวาภาพนถกเกบรกษาอยท Moravsky Krumlov ทางตอนใตของกรงปรากและถกแสดงระหวางป ค.ศ. 1963-2012 หลงจากขอถกเถยงวาใครเปนเจาของภาพทแทจรง ใน

�29

ทสดภาพชดนกถกนำกลบมาแสดงตอสาธารณชนทหอศลปแหงชาต ณ กรงปรากอกครงหนง

! กลางเดอนเมษายน วนสงกรานต อากาศในปรากยงไมมทาทจะอนขน วนสงกรานตของผมปนจงหนาวมาก ทงกอนหนานผมไปเดนเลนบนสะพานชารลสนน ทงลม ฝนและหมะพดปลวมา แตยามจากลาจากปรากเขาสเยอรมนนผานเดรสเดนนนนาสนใจยงเมอการเดนทางโดยรถยนตผานหมบานเลกๆ มากมาย รองรอยของของฤดหนาวอนยาวนานยงปรากฏใหเหนถงความเออยนงของหมบานชนบท !!!!!!!!!!!!

�30

!! เวลาสนๆ ในสาธารณรฐเชคผานไปอยางรวดเรว แตผมกไดเหนอะไรมากมาย เมอเราเดนทางออกจากปรากไปเยอรมนดวยรถยนต ผานเสนทางทเปนหบเขาคดเคยวเลกนอย แตเมอรถผานเขาเขตเยอรมนนถนนกกลายเปนถนนทมขนาดมาตรฐานเปนเสนตรง เมองทแวะผานคอเมอง Dresden เปนเมองหลวงของรฐ Sexony ซงใจกลางเมองถกถลมถง 7 ครง ในชวงสงครามโลกครงทสอง รวมระเบดมนำหนกกวาสองพนตน จนศนยกลางของเมองราบเปนหนากลอง ราคาของสงครามแพงลบลวเมอแลกดวยชวตคนอยางนอยสองหมนหาพนคนจากการสำรวจของคณะกรรมการประวตศาสตรของเดรสเดน แตตวเลขของฝายขวาจดยนยนวามผเสยชวตกวาหาแสนคน ฝายสมพนธมตรจะยนยนวาการทงระเบดถลมเมองเดรสเดนกเพอทำลายโรงงานอตสาหกรรมและทมนทางทหารของพวก

�31

เบอรลน!

นาซ เมองถกถลมราบไปกวารอยละ 90 ทเดยว ภายหลงแมกระทงวนสตน เชอรชลยงไมยอมรบวามสวนในการตดสนใจถลมเดรสเดน เมอสงครามสนสด เดรสเดน “ถกปลดปลอย” โดยทหารรสเซย จงทำใหเดรสเดนอยในซกของเยอรมนตะวนออก เดรสเดนกลายเปนเมองศนยกลางอตสาหกรรมจนกระทงมการลกฮอเพอลมรฐบาลคอมมวนสตในเดอนตลาคม พ.ศ. 2532 และผนวกรวมกบเยอรมนตะวนตกอกครงหนง ระหวางทเปนระบอบสงคมนยมไดมการบรณะเดรสเดนอยบาง แตสวนทสำคญถกบรณะหลงจากการรวมประเทศเชน โบสถ Dresden Frauenkirche (หรอวหารแหงพระแม) ซงซอมเสรจไปเมอ พ.ศ. 2548 กอนจะครบรอบ 800 ปของเมองเดรสเดนเพยงปเดยว กางเขนทองคำเหนอโบสถคอของขวญจากเมองเอดนเบอเรอะห (Edinburgh) โครงการซอมสรางเมองรมฝงแมนำ Elbe ดำเนนไปอยางแขงขน และทนาทงทสดกคออาคาร สำคญๆ ตางๆ มรายงานบนทกแบบพมพเขยวเอาไวจนทำใหการซอมสรางเหมอนของเดมมากทสด จงกลาวไดวาเปนสงมหศจรรยสงหนง ในป พ.ศ. 2547 องคการ UNESCO ประกาศใหหบเขาเดรสเดนเอลเบ (Dresden Elbe Valley) เปนพนทมรดกโลกเพราะความสำคญทางสถาปตยกรรมและประวตศาสตรอนยาวนาน แตดวยสภาพการจราจรทตดขด เมองเดรสเดนจงไดสรางสะพานเชอมทงสองฝงของแมนำเขาดวยกน สถาปตยกรรมใหมนทำให UNESCO เหนวาคกคามการเปนมรดกโลกจงประกาศใหอยในกลมอนตรายทจะเสยความเปนมรดกโลก (endangered World Heritage Sites) เมอ พ.ศ. 2549 และเมอสะพานแลวเสรจมผลใหภมทศนของพนทมรดกโลกเปลยนแปลง องคการ UNESCO จงถอดออกจากการเปนพนทมรดกโลกเมอ พ.ศ. 2552 นบวาเปนมรดกโลกแหงทสองทถกถอดสถานะจากมรดกโลก !! เมอออกจากเดรสเดนรถมาถงเบอรลน (Berlin) ตอนบายแกๆ ทนาสงเกตคอ หากอยฝงเยอรมนตะวนตกยงเหนรองรอยของระบอบสงคมนยม ไมวาจะเปนอาคารเกาๆ ทเนนการใชงานแบบอตสาหกรรม การพนระบายส Graffiti และความหมนเศราของสสนอาคาร สวนของกำแพงเบอรลนทแบงเยอรมนออกเปนสองประเทศนนคงเหลอเฉพาะสวนทเรยกวา Eastside Gallery เปนแนวกำแพง

�32

สวนทเหลอเกบไวเปนอนสรณของกำแพงเบอรลน ทกวนนยงมคนไปแวะชมเพอรำลกความหลง !

!! สวนจดตรวจชาล (Checkpoint Charlie) ทเปนปอมตรวจการณ ณ เสนพรมแดนระหวางเยอรมนทงสองฝาย ปจจบนเหลอเพยงปอมตรวจการณทมกระสอบบงเกอรและคนแตงตวเปนทหารใหถายรปเปนทระลกกบเสนแบงเขตซงเดมเปนแนวกำแพงปรากฏใหเหนเปนเครองเตอนใจวาครงหนงคนในชาตเคยแบงเปนสองเสยงดวยอดมการณทางการเมอง นอกจากน ผมยงมโอกาสไป Jewish Museum ซงออกแบบโดยสถาปนก Daniel Libeskind กอนเขาจะตองมการตรวจตราวตถแปลกปลอมเพราะเปนสถานททนาจะมโอกาสเปนเปาหมายของการกอการรายของกลมหวรนแรง เมอเขาไปแลวจงคอยๆ เดนชมทละชน ทนตางไปจาก Jewish Museum แหงอน เพราะเปนการบอกเลาทมาของชาวยว ชาวยวในประวตศาสตร ความเปนมาของศาสนายดาย หนงสอสวดมนต ชวตประจำวนของชาวยว ชาวยวทมชอเสยง สวนสำคญคอแสดงใหเหนถงอคตทมตอชาวยว โดยเฉพาะอยางยงการกระทำในทางอยตธรรมตอชาวยวจนในทสดเกดความเกลยดชง แตในทางหนง Jewish Museum แหงนไมไดแสดง

�33

ภาพโหดรายของการกระทำของนาซอยางชดแจง แตเนนยำความเปนมนษยคนหนงโดยแสดงการเลอกปฏบตและการกดกน จนกระทงลดทอนคณคาของความเปนมนษยลง อนเปนทมาของการสงหารลางเผาพนธ (holocaust) ในเรองศกดศรของความเปนมนษยทเทาเทยมกนน นกคดของไทยคนหนงคอ กหลาบ สายประดษฐ ไดเขยนเอาไวกอนการเปลยนแปลงการปกครอง ในบทความชอ “มนษยภาพ” มความตอนหนงวา "การโกหกตอแหล การหลอกลวงไดกอกำเนดจากคณะรฐบาลและหมคนชนสง ดงตวอยางทได ยกมากลาวไวขางตน และเมอคดถงวาอำนาจเปนสงทบรรดาลความนยม และอำนาจในทกวนนเรา หมายกนถงเงนกบชนสง ฉะนน เราจะไมเตรยมตวไวตกใจกนบางหรอวาวทยาศาสตรของการ โกหกตอแหล จะแพรหลายและนยมกนทวไปในบานเรา...ขาพเจาวาอำนาจบรรดาลความนยม และ อำนาจคอเงนกบชนสงนนเปนการแนแท ดวยอะไรทคนชนสงหรออำนาจกระทำ เราถอกนวา เปนการถกตอง ควรนยมทกอยาง จนถงมศพทบาๆ อะไรเกดขนคำหนงวา ปาปมต คอผไมรจกมบาป ผทำอะไรไมมผด หรอมผอนยอมใหวาเปนถก นนมนเปนการตตางหลอกลวงอยางนาชง สงใดผดถก ชอบทจะวากนใหขาวเพอประโยชนเฉพาะชนสงทเราพากนเชอถอ ความงมงายเชนนแสดงวาเรา ไมส หนากบความเปนจรง ไมเหนปรากฏมใครในโลกททำอะไรไมมผดเลย ถงทานเจาของลทธหรอ ศาสนาทงหลาย อนมผเคารพสกการะทวโลกกยงปรากฏวาไดเคยคดหรอทำอะไรผดมาเหมอนกน" 6

! คำอธบายชดนสะทอนใหเหนความไมเทาเทยมกนอนมชาตกำเนดและการถอทรพยสน เปนบอเกดของความไมเทาเทยมกนของความเปนมนษย

�34

อางจาก ธเนศ อาภรณสวรรณ. “มนษยภาพ" หรอปรชญาการเมอง6

ของความเปนมนษย ของกหลาบ สายประดษฐ” http://www.tu.ac.th/org/arts/seas/TAreadingKularp.htm (เขาวนท 17 พฤศจกายน 2556).

กลาวไดวาบรบทของสยาม (ขณะนน) ตางไปจากนาซเยอรมนทพยายามปลกปนลทธคลงเชอชาตอารยนวาเหนอกวา สงสงกวา โดยเฉพาะชาวยวทครอบครองปจจยทางเศรษฐกจและประสบความสำเรจในทางเศรษฐกจ (ดงในยคหนง สยามกเคยกลาววาชาวจนเปนยวแหงบรพทศ) อาจกลาวไดวาการลดทอนคณคาความเปนมนษยของผอน ในทสดนำไปสการฆาลางเผาพนธ การหยดนงสมยอมตออำนาจใหเกดการฆาลางเผาพนธกเปนความรนแรงรปแบบหนงทพงเรยนร การเดนในอาคาร Jewish Museum สรางความบบคนแกผชมไมนอย แมจะไมไดเหนภาพโหดรายทารณ แตเสยงแววทไดยนกคอ “เรากเปนมนษยผหนง” กลบสงสะทอน ทางเดนชมนทรรศการทตองแทรกตวผานหองและบอรดนทรรศการตางๆ ชดจดวางทางเดนทไมสมมาตร เปนการจงใจสรางของสถาปตยกรรมแหงน

……..

!!!

เวลาในเบอรลนผานไปอยางรวดเรว แตยงโชคดทไดแวะชมอาคาร Reichstag จากภายนอก ซงอาคารนซอมสรางหลงจากการรวมตวกนของเยอรมนนในป ค.ศ. 1994 โดยสถาปนกชาวองกฤษ ลอรดนอรแมน ฟอสเตอร (Lord Norman Foster) ทออกแบบใหม

�35

โดมแกวบนยอดอาคาร และผเยยมชม หรอประชาชนสามารถสองดการทำงานของสมาชกรฐสภาขางลาง เปนสญลกษณสำคญวาอำนาจอธปไตยเปนของปวงชนและอยภายใตการเฝามองประชาชน อาคารแหงนจดวาเปนอาคารรฐสภาทมผเขาเยยมชมมากทสดแหงหนงของโลก เพราะความโดดเดนทางประวตศาสตรและสถาปตยกรรม กลาวไดวาในวนนเยอรมนนกลายเปนประเทศทไดเปรยบมากในสหภาพยโรปทงในแงของการเปนศนยกลางของการผลตและขนสง logistics ซงเยอรมนนตองใชเวลานบสบปหลงการรวมประเทศเพอปรบระบบภายใน แตวนนเยอรมนนกลายมาเปนชาตมหาอำนาจอกครง ดวยความระมดระวงในการจดการอดตของตนและการวางความทรงจำอนเลวรายชวงสงครามโลกครงทสองในททางทเหมาะสม แมจะยงมปญหาเรองกลมหวรนแรงบาง แตเยอรมนนเปนตวอยางของประเทศทยดถอบทเรยนจากอดตอยางเครงครดจนสามารถฟนกลบคนความเขมแขง เสยดายทบางแหงไมสามารถเรยนรจากอดต จงไดแตลมลกคลกคลานซำซาก วนเวลาในเยอรมนนชางสนนก ผมหวงวาสกวนจะไดกลบไปเรยนรจากเยอรมนนอกครงหนง !!!!!!!!!!!!!!!!

�36

!!

! ทกรงบดาเปสต ประเทศฮงการ หญงไทยวยกลางคนทมาเสยงโชคไกลถงรมฝงแมนำดานบบอกเลาชวตเสยวหนงของเธอวามกถกเจาหนาทฮงการไถเงนดวยการเหนยงรงขอตรวจพาสปอรต เธอบอกวายนดทงเงนมากกวาจะเสยเสรภาพและโอกาสในการหาเลยงชพ ในยามทเงนทองเปนของหายาก เธอยนยนอยางนนจรงๆ ชวตของเธอขนอยกบหนงสอเดนทางและกระเปาสะพายเกาๆ เธอทำใหผมนกถงพนองชาวอสานททนหนาวมาเกบผก เกบสตรอว เบอร ทงในโปรตเกสและสเปนเพอแลกกบเงนยโร แปลงเปนเงนไทยเหมอนจะเปนเงนกอนโต แตเมอหกคานายหนาทตองกนอกระบบมาแลวเหลอเพยงนอยนด คนเหลานตองอดออมอยางมากเพอจะสงเงนกลบบานไปตงตว บางสำเรจ บางลมเหลวเปนตำนานใหกลาวถงไปทวทงและคงบาน

�37

บดาเปสต!รมฝงแมนำดานบ

ใครจะมาบอกวาคนชนบทขเกยจและไมกระตอรอรนนน จงเปนคำหมนศกดศรอยางมากเมอผมไดประจกษแกตาตวเองวาพวกเขาสชวตขนาดไหน เพราะแมบนดนแดนทเขาไมรจกยงมาตายเอาดาบหนา มคนไทยจำนวนไมนอยมาทำธรกจรานอาหารและบรการนวดไทย ดวยภาษาหลกทตางออกไปจงมนกเรยนนกศกษาระดบปรญญาไมมาก แตผมไดพบกบนกเรยนแลกเปลยน AFS (American Field Service) จำนวนหนง ซงนาสนใจมากทเดกหนมสาวเหลานออกมาเผชญโลกในวยรนบนผนดนทพวกเขาไมรจกและมวญญาณนกเดนทาง ผมหวงวาคนรนนจะนำพาโลกกวางของพวกเขาคนกลบบานเกดเมองนอนดวย บดาเปสตเกดจากการผนวกสามเมองจากฝงแมนำทงสอง คอเมองบดา (Buda) กบเมองเปสต (Pest) และ Óbuda ทเปนฝงบดาเกาเขาดวยกนเมอ ค.ศ. 1873 โดยมสะพานโซ หรอ Chain Bridge เชอมสองฝงนำเขาดวยกน มการสนนษฐานวาคำวาบดามาจากชอของนองชายของอตตลา (Attila) ชาวเผาฮนทเขามารกรานยโรปเมอยคกลาง ฮงการเปนสวนหนงของอาณาจกรออสโตร-ฮงการ ภายหลงจากการขบไลอาณาจกรออตโตมนทชาวเตรกหรอตรกเขาครอบครองเมอราวตนศตวรรณท 16 อยถงกวา 140 ป จนกระทงกองกำลงรวมจากหลายชาตสามารถขบไลชาวเตรกออกไปและเปนจดเรมของการครอบครองฮงการของราชวงศฮบสบวรกเมอ ค.ศ. 1718 จนกระทง ค.ศ. 1867 จงมการแยกตวออกเปนสองราชอาณาจกรภายใตราชวงศฮบสบวรก ในเวลาตอมาชาวฮงกาเรยนเขามาตงถนฐานจนกลายเปนเชอชาตสวนใหญของเมอง ขณะทมชาวยวอยถงรอยละ 23 เมอ ค.ศ. 1900 จนถกขนานนามวาเปนเมกกะของชาวยว บางคนถงกบเรยกวาเปนเมองยดาเปสต การมชาวยวจำนวนมากเทากบการเปนศนยกลางสำคญทางการคาและการเงนในยโรปแหงหนงอกดวย ภายหลงอาณาจกรออสเตรย-ฮงการแพสงคราม ค.ศ. 1918 ฮงการจงประกาศเอกราชสถาปนาสาธารณรฐฮงการ ในยามทนาซเยอรมนนเขาครอบครองเมอวนท 19 มนาคม 1944 จงมการสงหารชาวยวกวาครงจากประชากรยว 184,000 คน เหลอรอดเพยง 119,000 คน (ประมาณการ) ในจำนวนน นกการทตชาวสวเดนราอล วอลเลนเบรก (Raoul Wallenberg, 4 สงหาคม 1912- 17 กรกฎาคม 1947) มบทบาทไมนอยในการใหหนงสอเดนทางสวเดน

�38

แกชาวยวใหรอดปลอดภยจากการถกนาซสงหาร นาเศราทเขาถกเจาหนาทสบราชการลบของรสเซยหรอเคจบควบคมตวเพอสอบสวนจนหายสาบสญในระหวางควบคมตวและประกาศกวาสบปภายหลงในวนท 6 กมภาพนธ 1957 วาเขาเสยชวตภายในทคมของของเคจบและตำรวจลบหรอเกสตาโปของฮงการในทสด ทนาเศรากคอแมและพอเลยงของราอลทมเทชวตเพอหาคำตอบใหกบการตายของราอลทเชอวาการตายของเขาอาจเกยวของกบการสบราชการลบของสหรฐอเมรกา ความหมนเศราดำเนนจนถงทสดเมอทงสองฆาตวตายดวยการกนยาเกนขนาดเมอ ค.ศ. 1979 ทงสองรองขอใหบนทกวาราอลไมไดเสยชวตจนกระทง ค.ศ. 2000 ทนาสนใจกคอหลานสาวของราอลแตงงานกบโคฟ อนนนและทำงานดานมนษยธรรมอยางตอเนอง สบทอดเจตนาของราอล รวมถงญาตสนทของราอลอกหลายคน วรกรรมของราอลไดรบการยกยองอยางมากทงการสรางอนสรณสถาน การตงชอถนน รวมถงศนยศกษาดานมนษยธรรม เปนตน เมองบดาเปสตเสยหายอยางหนกในชวงสงครามโลกครงทสอง หลงสงครามฮงการกลายเปนประเทศคอมมวนสต จนมการลกฮอของชาวฮงการทเรยกวาการปฏวตฮงการ (Hungarian Revolution หรอ Hungarian Uprising) ในวนท 23 ตลาคม พ.ศ. 2499 (ค.ศ. 1956) มการชมนมโดยสงบของประชาชนไปยงสถานวทยเพอเรยกรองใหเปลยนแปลงเขาสความเปนประชาธปไตยมากขน ทหารถกสงใหยงประชาชนแตพวกเขากลบขดขนและใหประชาชนเขายดครองอาคารและในทสดพรรคแรงงานแหงฮงการกยอมตามขอเสนอของผชมนมใหแตงตงอมเร นาก (Imre Nagy) เปนนายกรฐมนตร ในระหวางการลกฮอ ธงชาตฮงการทมสญลกษณคอมมวนสตอยตรงกลางถกเจาะเปนรปตรงกลางและกลายเปนสญลกษณของการปฏวตประชาชน ในวนท 26 ตลาคม มการทำลายอนสาวรยของโจเซฟ สตาลนจนเหลอแตรองเทาบทและปกธงฮงการบนสวนทเหลออยของอนสาวรย !

�39

i (ภาพจาก http://en.wikipedia.org/wiki/Hungarian_Revolution_of_1956) ! นายนากไดประกาศถอนตวจากสนธสญญาวอรซอ (Warsaw Pact) ตอมาในวนท 11 พฤศจกายนปเดยวกน ทหารโซเวยตเคลอนทพเขาปราบปรามผชมนม มผเสยชวตกวาสามพนคน ในทสดฝายนายนากกพายแพและเขาถกถกประหารชวตในอกสองปถดมา ศพของเขาถกฝงในหลมศพนรนาม นอกจากน มประชาชนถกดำเนนคดกวา 26,000 คน ในจำนวนน 22,000 คนถกตดสนวามความผด ถกจำคกกวา 13,000 คน และถกประหารชวตหลายรอยคน มคนนบรอยถกจบสงไปยงสหภาพโซเวยตโดยไมปรากฏหลกฐาน คนกวาสองแสนคนกลายเปนผลภยการเมอง จนภายหลงเมอสหภาพโซเวยตเรมลมสลายมการขดศพนายนากเพอประกอบรฐพธอยางสมเกยรตในวนท16 มถนายน พ.ศ. 2532 และประกาศกอตงสาธารณรฐฮงการในวาระครบรอบ33 ปของการลกฮอ กองทหารโซเวยตชดสดทายถอนทหารออกจากฮงการในเดอนมถนายน ป 2534 ฮงการมการเปลยนแปลงเขาสความเปนประชาธปไตยขนและเขารวมสหภาพยโรปในป พ.ศ. 2547 แตยงใชเงนฟอรนอย ซงทำใหฮงการสามารถปรบสภาพทางเศรษฐกจภายในประเทศไดดพอสมควร ในวนทผมไปเยอนบดาเปสต เศรษฐกจไมไดดมากและกไมเลวรายนกเมอเทยบกบกรซ ประชากรสวนหนงของฮงการหนมาสนใจพทธศาสนามากขน มการตงมหาวทยาลยพทธศาสนาเลกๆ ในบดาเปสตและมการศกษาทงแบบมหายานและเถรวาท สวนหนงเปนขอตกลงความรวมมอกบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

�40

เทาทผมสงเกตด ในกรงบดาเปสตมคฤหาสนสวยงามมากมายทตองทงใหอยในสภาพทรดโทรมเพราะตองใชเงนมหาศาลเพอบรณะ แตกสรางแรงดงดดใจใหกบนกลงทนไมนอย เมองบดาเปสตมทวทศนงดงาม โดยเฉพาะอาคารรฐสภารมนำซงเชดหนาชตาเปนอยางยง แตกตองไมลมวากวาฮงการจะหลดพนจากเงอมเงามหาอำนาจสหภาพโซเวยตและสถาปนาประชาธปไตยในฮงการไดสำเรจกตองแลกมาดวยชวต เสรภาพและความเจบปวดของคนจำนวนไมนอย นาเสยดายทในบางประเทศมคนจำนวนมากทไมเคยจดจำบทเรยนเหลาน ไมแยแสวามคนเสยงชพสละชวตเพอจะใหมรฐธรรมนญ รฐสภาและการเลอกตง ไมรวาอกนานเทาใดกวาจะเขาใจความยากลำบากในอนทจะไดมาซงประชาธปไตยและคณคาของสงคมประชาธปไตย !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

�41

!กรงเบรนเปนเมองทอากาศดมาก ภมทศนสวยงาม ม

แมนำไหลผาน ดสะอาดตา มสวนสาธารณะตามจดตางๆ ใหคนเดนหรอปนจกรยานได บานสวยงามเรยงรายอยเปนระเบยบเรยบรอยมาก

ตามประวตดงเดม ดยคแบรโธล ท 5 แหงซารงหเกน (Berchthold V, Duke of Zähringen) ผกอตงเมองไดประกาศวาจะตงชอเมองใหมตามสตวทเขาลาไดเปนชวตแรก เมอลาไดหมสนำตาลจงเปนทมาของชอเมองเบรน (Bern) เมอ ค.ศ. 1191 โดยใชตราประจำเมองเปนหมบนพนขาว เมอเวลาผานไป ป ค.ศ. 1513 ทชาวเมองไดชยชนะในสงครามโนวารา (Battle of Novara) ไดจบหมมาตวหนงเปนรางวลจากสงครามทชาวสวสมสวนรวมและแสดงความสามารถในการรบเพอขบไลฝรงเศสภายใตอำนาจของพระเจาหลยสท 12 ออกจากมลาน

เมอนโปเลยนเอาชนะเบรนได จงสงใหสงหมจากบอหมไปไวในสวนสตวของปารสทำใหบอหมของเบรนไมมหมแสดงไปพก

�42

กรงเบรน

ใหญ จำไดวาในพพธภณฑเมองกเลาเรองน วาเจาหมแหงเบรนถกกลนแกลงจากผชนะ ถกลอเลยนแทนการเหยยดหยนผแพ ผมเหนลกหมนอยถกสตฟทเอาไวกม (สงสยตองไปดอก)

อนทจรง มหลายเมองในยโรปเลอกใชหมเปนสญลกษณ เชน เบอรลนกใชหมในตราประจำเมอง สนนษฐานวาอาจจะมาจากชอเลนของพระเจาอลแบรท 1 (Albert the Bear, 1100-1170) ผเปนเจาของเมอง แบรนเดนบวรก (Brandenburg) ในยคจกรวรรดโรมนอนศกดสทธ ทตอมากลายเปนเมองเบอรลน บางคนสนนษฐานวาอาจจะมาจากพยางคแรงของเมองเบอรลนทคลายคำวา “Bar” ทแปลวาหม จงใชเปนสญลกษณ หมปรากฏตวในตราของสมาคมชางฝมอเบอรลนครงแรกเมอ ค.ศ. 1280 7

กรงแมดรด (Madrid) แหงสเปน กใชหมเปนสญลกษณเชนเดยวกน มประวตการใชหมเปนสญลกษณยอนไปถง ค.ศ. 1212 ในยคทมการสนบสนนกษตรยครสเตยนขบไลชาวมสลม (reconquista) ในยคกลาง

!!!

�43 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Seal_Berlin_1280.png7

กรงเบรนม “หมบานหมเมอง” ในบอหม (Bear pit หรอ Barengaren) นบแต ค.ศ. 1857 มการปรบเปลยนตามยคสมยมาโดยลำดบ โดยเฉพาะกระแสการอนรกษสตวทำใหบอหมในปจจบนมสภาพทดมากขน เทาทผมเหนมคนไปดหมเมองเปนลำเปนสน บอเกากลายเปนรานขายของทระลก หมสามตวมทเลนนำจากแมนำอาเร (Aare) และดเหมอนมนจะมความสขตามอตภาพ

ชวตในสวตเซอรแลนดนาจะเปนทสนใจเพราะระบอบการเมองแบบประชาธปไตยทางตรงมใหเหนอย โดยเฉพาะการลงประชามต (referendum) พจารณาแงมมทางทฤษฎการเมองวาการลงประชามตนนมสถานะเปนเครองมอหรอกลไกหนงของประชาธปไตยทางตรง (direct democracy) และใชรวมกบแนวทางประชาธปไตยแบบตวแทน (representative democracy) อนเปนเครองประกอบกนทไมอาจแยกออกจากกนไดในกระบวนการประชาธปไตย (Bobbio, 1987: 3) 8

อยางไรกด Norberto Bobbio นกทฤษฎประชาธปไตยชาวอตาลมองวาการลงประชามตอาจกอผลในทางตรงกนขามกบความคาดหวงในการจดใหมการรวมมอกนตามแบบของประชาธปไตยทางตรง เนองจากการกำหนดใหเปนหนาทของประชาชนตองเขามามสวนตดสนใจอาจสรางความเบอหนายในการเขามามสวนรวม ดงท Bobbio เรยกวา “electoral rites” หรอ “พธกรรมการลงคะแนน” (Bobbio, 1987: 67) หรอผลการลงประชามตไมเปนไปตามทประชาชนบางสวนคาดหวงกอาจทำใหลดการมสวนรวมทางการเมองลง และการประชามตเปนเครองมอการตดสนใจมแนวโนมทจะเปนประโยชนตอฝายอนรกษนยมทไมตองการเปลยนแปลงใดๆ กได

!แมประชาธปไตยทางตรงในปจจบนจะมวธการสอง

ประการไดแกการรวมตวของประชาชนและการลงประชามตจะเปนชองทางการใชอำนาจอธปไตยของประชาชน แตในความเปนจรงแลวการใชอำนาจอธปไตยทางตรงในการลงประชามตนนถกจำกดเหลอเพยงการรบหรอไมรบ (either/or) เทานน (Bobbio, 1987: 20)

Bobbio เหนวากลไกประชามตนนเปนการมสวนรวมทางการเมองแบบใชอำนาจจากเบองลาง (ascending power) ควรใชภายใตเงอนไขของความเปนประเดนพเศษ (extraordinary

�44

Bobbio, Norberto. (1987). The Future of Democracy. New 8

York: Polity Press.

expediment) ภายใตเงอนไขของสถานการณพเศษ (extraordinary circumstance) (Bobbio, 1987: 54)

การประชามตในสวตเซอรแลนดมใหเหนบอยๆ และผลของการประชามตในบางครงกไมได “กาวหนา” เสมอไป เชน การระงบการสรางอาคารมสยดทเปนหอสงแบบมยอดแหลม (Minaret) 9

หรอลาสดการจำกดจำนวนผอพยพจากชาตสหภาพยโรป เปนตน 10

เชนนแลว ประชาธปไตยทรงตรงไมได “แก” ปญหาครอบจกรวาลแบบทหลายๆ คนคด บทเรยนจาก สวตเซอรแลนดทำใหผมไดทบทวนมตของระบอบการเมองทเปนเหตเปนผลกบการสนองตอบทางความคดของมนษยทวไป ชวนคดตอไปวาระบบเหตผลนนจะเปนตวกำหนดอนาคตของสงคมไดดกวาระบบอารมณหรอการโฆษณาชวนเชอแบบนาซไดหรอไม

ในชวงสนๆ ทนครเจนวา ผมมโอกาสเดนไปแถวททำการองคการสหประชาชาต หรอ United Nations ทลานกวางหนาสำนกงาน UN มเกาอสามขาขนาดยกษตงตระหงานอย เปนสญลกษณของการขอบคณท UN มมตใหการใชระเบดสงหารแบบดาวกระจายททำลายลางชวตคนและทำใหเกดผพการมากมาย

บนลานกวางแหงนมปายรถไฟฟาประจำทาง ทมมทพกผโดยสารมรปของชายคนหนงชอ ฌอง ฌากส รสโซ (Jean Jacques Rousseau, 1712-1778) ทเปนชาวเจนวาตนตำรบแนวคดเรองสญญาประชาคมซงเปนรากฐานของคำอธบายทสำคญของระบอบประชาธปไตยนนเอง ทปายมคำบรรยายเลกๆ วาเขาอาจเคยพำนกอยแถวน

ผมเดนเลยไปไกลถงทะเลสาบเจนวา ในยามพลบคำ กอนแสงสดทายของดวงอาทตยจะลบขอบตกไกลๆ ออกไป ผมเดนไปตามสะพานทมคนมาเดน มานง ทานอาหารวางกน อากาศเยนสบายจนชวนเคลบเคลม ระหวางทางเดนกลบ ผมเดนหลงทางเลกนอย จงถามคนทเดนสวนมาเพอกลบไปยงเกาอสามขาและเขาสทพก

ผมยงมโอกาสไปเมองใกลๆคอเมองซรคไดไปชมสก รสอรตทนาตนตาตนใจไมนอยสำหรบคนทไปเรยนหนงสอในเกาะกลางมหาสมทรแปซฟคอยหลายปอยางผม

�45

http://en.wikipedia.org/wiki/Federal_popular_initiative_9

%22against_the_construction_of_minarets%22

http://www.theguardian.com/world/2014/feb/10/10

switzerland-talks-eu-immigration-referendum

!

!!สฟาของทะเลสาบลเซรนตดกบขอบฟาไดโดดเดนมาก

ภาพสะทอนในเงานำชางงดงามเหลอบรรยาย ผมผานทางไปชมถำสงหโตทเปนอนสรณของทหารรบจางชาวสวสเพอเปนการระลกถงทหารสวสกวา 600 คนทเสยชวตในการปฏวตฝรงเศส โดยผรอดชวตจากการสงหารครงนนคอคารล ไฟเฟอร (Karl Pfyffer von Altishofen) ซงลาพกทลเซรน ออกแบบโดย Bertel Thorvaldsen แกะสลกโดย Lukas Ahorn เสรจเมอป ค.ศ. 1821 ซงมารค เทวน (Mark Twain) ถงกบยกยองวาเปนประตมากรรมแกะสลกหนทดหมนเสราและสะเทอนความรสกมากทสดในโลก (the most mournful and moving piece of stone in the world) จรงอยางวา ทความเจบปวดและไรเรยวแรงของเจาสงหโตทำใหมนเจบปวดจนไมอาจลกขนได หอกทปกคาอยบนลำตวเหมอนจะขยบไดตามลมหายใจแผวๆ ของมน เหมอนจะมนำตาซมและรอยเลอดจากบาดแผลสงครามชวนเศรามาก หลงจากชมสงหโตหนแลวกไดออกมาชมสะพานไม Chapel ทมภาพเขยนบนแผนไม นาเสยดายวาภาพเขยนบางสวนเสยหายจากไฟไหมใหญเมอไมกปกอน

สวตเซอรแลนดเปนดนแดนในฝนของคนหลายคน ในความจรง ทนกเปนผนดนทตองตอสดนรนไขวควา แตจะเหนไดวาคาครองชพคอนขางสง การคงเงนสกลสวสฟรงคทำใหเกดทำนบท

�46

รฐยงกำกบการเคลอนไหวของเงนได เมอเทยบกบสวนอนๆ ของยโรป การควบคมพนทการเกษตรโดยการอดหนนจากภาครฐ การจดการอตสาหกรรมการทองเทยว และยงมระบบการเมองแบบประชาธปไตยในระดบชมชนจรงๆ ทำใหสวตเซอรแลนดเปนดนแดนทนาคนหาจรงๆ !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

�47

! การเดนทางเขาโรมไมใชเรองยงยากอกตอไป เมอสายการบนในยโรปมใหเลอกมากมาย การเดนทางดวยเครองบนระหวางประเทศจงเหมอนไปทารถเมลทไมมการตรวจตราเขมขนนกเมอเทยบกบการเดนทางระหวางสนามบนในสหรฐอเมรกา นเปนความรสกของผมนบแตเดนทางเขายโรปเมอเจดสปดาหแรก และผานการขามพรมแดนไปมาหลายครง พรมแดนในยโรปจงเปนกรอบของผลประโยชนทถกแบงแยกมาแลว แตพรมแดนกลายเปนพนทพเศษทแตละประเทศกรวาหากจะเอาความผาสกของประชาชนเปนทตง กตองรจกเปดชองทางใหไดใชประโยชนรวมกน มากกวาจะแบงแยกชนปลามนอยางเอาเปนเอาตายตามอำนาจของศกยสงคราม หรอการยดครองอยางทเปนมาในอดต ประเทศอตาลนบเปนประเทศสดทายในการเดนทางตดตามพระอาจารยชาญชย อธปญโญแหงสำนกสงฆรมอาราม สงกดวดปาบานคอ อ. บานผอ จ. อดรธาน ในระยะเวลาเกอบสองเดอนผมไดม

�48

ปลายหนาวทกรงโรม

โอกาสทบทวนและฝกฝนตวเองไดมากขน แมจะไมไดดงใจหลายอยางกตามท หวงเวลาในวนทายๆ ยงทำใหผมอดกงวลไมได เพราะความเหนดเหนอยจากการเดนทางหลายประเทศสะสมกบความกงวลวาทงงานมานานทำใหใจหนงอยากเรงวนเรงคน แตอกใจหนงอยากใหเวลาเดนชาๆ เพราะโลกของความเปนจรงนนมภาระซอนและรอคอยอยมากมาย การไดเหน “โลก” ทำใหตวเราเลกลงจรงๆ ปญหาทเราเคยกงวล ยงเลกลงไปอกเมอเทยบกบปญหาชวตของคนหลายๆ คนทผมไดพบพาน จากสนามบนเจนวามาถงกรงโรมใชเวลาไมนาน เมอเครองบนชาไปบางจงมาถงกรงโรมเมอยามคำและเดนทางเขาเมอง อากาศไมหนาวยะเยอก แตยงคงความสดชนอย เมอรถแลนผานถสนามโคลอสซอม (Colosseum) ยงทำใหรสกขลง เหมอนทกตารางนวของเมองแหงน ซอนทบไปดวยประวตศาสตรอนยาวนาน ตงแตตำนานฝาแฝด โรมรส (Romulus) และเรมส (Remus) ทเปนทารกหมาปา แตเมอเตบใหญและสรางเมองโรมลสผพไดสงหารนองชายขนครองราชย จากตำนานสความเปนจรงทมบนทกสามารถสบคนยอนหลงไดกวาสองพนป ความขลงของโรมจงประทบใจผมาเยอนเสมอ ในประดาประวตศาสตรโรม เรองทนาสนใจมากในเวลาน คงจะเปนการเถลงอำนาจของเบนโต มสโสลน (Benito Mussolini) ทวางแผนขนสอำนาจโดยอาศยกองอาสาพลเรอนทเรยกวาพวกเชตดำ (Blackshirts ภาษาอตาเลยนใชคำวา Squadritisti หรอ ชอเตมคอ กองอาสาเพอปกปองความมนคงแหงชาต, VMNS: Voluntary Militia for National Security) ยดททำการไปรษณย (ทำนองเดยวกบการยด กสท. และสถานวทยโทรทศนสมยนน) และสามารถควบคมพนททางตอนเหนอของอตาลแลวยดรถไฟลำเลยงกำลงมงมายงมลานและตรงเขาสกรงโรมเพอยดอำนาจเบดเสรจ ยทธการนมชอวา “การยาตราสกรงโรม” (รจกกนในชอ March on Rome) การยาตราสกรงโรมเกดขนระหวาง 22-29 ตลาคม พ.ศ. 2465 (ค.ศ. 1922) กอนหนานน มสโสลนเคยลงเลอกตง แตพรรคของเขาพายแพการเลอกตงป พ.ศ. 2462 (ค.ศ. 1919) อยางหลดลย จนการเลอกตงป พ.ศ. 2464 (ค.ศ.1921) จงไดเขาสสภา ในเวลานน พวกเชตดำทกอตงมาในสมยสงครามโลกครงทหนงนนเรมอยภายใตการชนำของเขาแลว เพราะมการสงการใหกองกำลงเชตดำสงหาร Giordana ผนำฝายขวาและสมาชกสภาเมองโบ

�49

โลญญาแลว พวกเชตดำถกใชเปนเครองจกรสงหารฝายสงคมนยมและกวาดลางฝายตรงขามพรรคฟาสซสต การยาตรายดกรงโรม มจตรเทพนำขบวน คอ นายพล Emilio De Bono, Italo Balbo, Machael Bianchi, และ Cesare Maria de Vecchi สวนมสโสลนหนนหลงในฐานะทานดยค (the Duce หรอ the Duke นนเอง) และคอยโอกาสประกาศชยชนะ หากแพกจะหลบหนไปสวตเซอรแลนด มคนชนนำทมชอเสยงหลายคน ทงภาคธรกจ กระทงกองทพตางสนบสนนการยาตรายดกรงโรม เพราะพวกเขาเชอวาสามารถ “คม” มสโสลนได ในวนท 22 ตลาคม มสโสลนกลาวตอหนาผมาประชมรวมกบพรรคฟาสซสตประมาณหกหมนคนวา “เปาหมายของพวกเรานนงายมาก เราตองการปกครองอตาล” ขณะทพวกเชตดำเรมยดกมพนทยทธศาสตรสำคญๆ ขณะทการชมนมของฝายเชตดำเรมกลาแขงมากขน อดตนายกรฐมนตรอนโตนโอ ซาแลนดรา (Antonio Salandra) เตอนนายกรฐมนตรลยจ แฟคตา (Luigi Facta) วาไมควรยอมลาออกตามทมสโสลนยนคำขาด แตแฟคตาไมเชอ เพราะเหนวามสโสลนจะอยฝายตนอยางลบๆ เมอแฟคตาลาออก แตยงรกษาการณอย เขาไดสงใหประกาศภาวะฉกเฉน โดยใชกำลงตำรวจ 400 นายสกดขบวนรถไฟของพวกเชตดำทมกวาสองหมนคนตามเมองตางๆ โดยพวกเชตดำฝาแนวกนของตำรวจไดกวา 9,000 คนเดนเทาเขาสกรงโรมในวนท 28 ตลาคม แมในสภาพของเหลาเชตดำทอยในเปยกชมดวยฝน เครองแบบโทรมๆ เพราะไมไดเปลยนหลายวน ไมมอาวธ อาหารและนำ แตรกษาการนายกรฐมนตรแฟคตากไมสามารถทำอะไรกบพวกเชตดำได เพราะกษตรยวคเตอร เอมมานเอลทสาม (Victor Emmanuel III, 1900-1946) ทรงปฏเสธทจะลงพระปรมาภไธยในการประกาศกฎอยการศกเพอใชอำนาจในทางทหารการปราบพลพรรคเชตดำ แตกลบหนไปสนบสนนมสโสลน ทงๆ ทในขณะนนทางแฟคตาเองกขอตงรฐบาลผสม โดยยนขอเสนอใหมสโสลนมารวมรฐบาล และในทสดแฟคตากเสนอใหตงรฐบาลผสมโดยไมมมสโสลน แตกษตรยวคเตอรทรงหนมาสนบสนนมสโสลน เพราะมสโสลนเองยนคำขาดตอกษตรยวาหากจะใหยอมแพกตองใชกำลงทหารปราบปรามพวกเชตดำนบหมนในกรงโรมใหราบคาบซงจะทรงถกนานาชาตประณามแนๆ

�50

ในอกดานหนง มขอสนนษฐานวา หากสงใหใชกำลงกบพวกเชตดำ กองทพอาจหนไปรวมมอกบพวกเชตดำ และดยคแหงออสตา (the duke of Aosta) อาจรวมมอกบพวกเชตดำลมราชบลลงคของพระองคได วากนวา การยาตราสกรงโรมเปนการเกทบลกไก หรอ “บลฟ” กน ครงยงใหญทสดในประวตศาสตร เปนการเดมพนอำนาจและลกไกทมสโสลนไดประโยชนมากทสด เพราะเหลาอนรกษนยมไมยอมเสยงใชกำลงกบพวกเชตดำ และแลกมาดวยยคมดและความพงพนาศของอตาล ในวนท 31 ตลาคม เมอมสโสลนยดอำนาจสำเรจ เขาแจกจายเครองแบบใหมและใหสวนสนามรอบกรงโรม จากนนนายกรฐมนตรคนใหมกสงพวกเชตดำออกจากจากกรงโรมทนทดวยรถไฟขบวนพเศษกวา 50 ขบวน เรยกไดวาเสรจศกกสงขนพลและไพรพลออกเมองไปเลย ในความเปนจรง การยาตราสกรงโรมไมใชการเอาชนะดวยกองกำลงเชตดำ แตเปนการบงคบเรงรดใหดำเนนการโอนถายอำนาจตามรฐธรรมนญ การโอนถายอำนาจแบบนเกดขนโดยการสมคบคดของเจาหนาทรฐ และภาคธรกจเชอวาจะสามารถควบคมมสโสลนได เพราะเชอวามสโสลนจะสนบสนนการคาเสรและกลไกตลาดอยางทเขาปราศยในชวงแรกๆ ทนาสนใจไมนอยกคอ เรองเลาทพวกฟาสซสตสรางขนในชนหลงกคอการเดนเขาสกรงโรมเปนการเสยสละขนสงสด เปนการกระทำตามเจตจำนงคและพลงของเหลาเชตดำ วนท 28 ตลาคมกลายมาเปนจดเรมตนศกราชฟาสซสตและเปนวนหยดแหงชาตในป 2470 (ค.ศ. 1927) การยาตราสกรงโรมเปนแรงบนดาลใจใหฮตเลอรกอกบฏโรงเบยร (Beer Hall Putsch) ระหวางวนท 8-9 พฤศจกายน พ.ศ. 2466 (ค.ศ. 1923) แตฮตเลอรลมเหลวและถกตดสนจำคก 5 ป แตไมกเดอนกไดรบการปลอยตวออกมา !

…….. !

�51

!! วนเวลาของผมในโรมชางแสนสนกถงคราวตองเดนทางไปยงเมองเวนส แตคราวนไมไดเขาเมองเกา ซงผมเองไมตนเตน เพราะผมเดนทางไปเวนสหลายครงแลวและอยนานหลายวน เรยกไดวาเดนไมหลงทางแนๆ แตสงททำใหผมตนตาตนใจคอการเดนทางโดยรถยนตจากโรมผานเมองฟลอเรนซ แคเคราะหไมดทการเดนทางขลกขลกมาก เพราะผมไดยนเสยงประหลาดดงจากลอรถ ผมถามไปยงคนขบรถเพอใหจอดด แตยงไมพบอะไรผดสงเกต ผมสงหรณใจวายางนาจะรวแนๆ เพราะหากยางปกตจะไมสงเสยงออก จนกระทงหลงจากการพกระหวางทาง ยางกออกเสยงดงมากขนเรอยๆ และแบนในทสด คนขบตองจอดใหสนทเพอเปลยนยาง ทำใหคณะของเราไมมเวลาพอจะชมเมองฟลอเรนซ ดทสดททำไดกคอการชมเมองจากมมสง เสยดายทไมไดเยยมรปสลกเดวดทโดงดงไปทวโลก เวลาในเวนสผานไปเรวมาก ดวยความเมตตาของผเหยา แมยงมความหนาวเหนบทเหลออยของฤดหนาวอนยาวนาน แตจากเวนสไปเมองวโรนากลบเตมไปดวยความตงเครยดเพราะความเขาใจผดหลายประการ วโรนาในคนฝนตกจงเยนยะเยอกมาก เชาทควรจะหดหกลบพลนสวางไสวจากนำใจคนแปลกหนาทไมเคยรจกมาในชวต เปนของขวญทชวยกความรสกของผมจรงๆ คณะของเราเดนทางเขายโรปทกรงลสบอน ประเทศโปรตเกส

�52

ขามหลายประเทศจนถงอตาล และเดนทางออกจากยโรปทเมองมลาน การคางแรมคนสดทายทบานของผเหยาทมากนำใจไมตร ทานเหลานสอนผมมากมายวา อยาสนในความหวงและไมตรจากคนแปลกหนา และในหวงทมดมด ยอมมแสงสวางอยเสมอ เมอจบภารกจสดทายของคณะ ผมรสกโลงใจอยางประหลาด การเดนทางในยโรปกวาสองเดอนเปลยนมมมองของผมทมตอโลกและชวตไมมากกนอย โดยเฉพาะอยางยงประสบการณชนตนทไดพบกบสถานทสำคญทางประวตศาสตรและไดเหนอะไรๆ มากมายจนสามารถนำมาแบงปนในทน เมอรถเคลอนตวลงจากภเขาหมะ ผมมองไปยงหมะสดทายของฤดหนาว รวาอกไมนานฤดใบไมผลจกมาถง อดคดไมไดวาชวตกเปนอยางน มความสข ความสะดวกสบาย แตกตองพบกบความไมสะดวกสบายเปนธรรมดา เมอเรมเดนทางเปนเดอนมนาคม ตรงกบฤดรอนในประเทศไทย เมอถงยโรปกควรจะเปนปลายฤดหนาว แตกลบเปนฤดหนาวทยาวนานทสดในชวตผม ทงไดของขวญเปนปยหมะปลวพรมลงมาในกลางปาของเนเธอรแลนด อกทงยงไดมโอกาสไปเหนในททชวตนคงไมไดไปอกครงแนๆ ความเปลยนแปลงทงฤดกาล สถานทและชวตคนทไดพบเหนจงสอนวา อยาคาดหวงอะไรมากมายกบโลก แตจงฝกฝนทจะเขาใจมน ชนชมความงดงามของมน แลวปลอยวางในททางทเหมาะสม การเดนทางทมเปาหมายชดเจนมจดเรมตน และจดสนสด ทำใหมนษยเชอมนในตวเอง แตจะมสกกครงทเราเปนผเลอกการเดนทางนน และกำหนดจดหมายได !!

�53