6Economics of Scale, Imperfect Competition and...

บทท 7 ทฤษฎการคาสมยใหม (Modern International Trade Theories)

7.1 บทน า

จากบทท 6 เรองทฤษฎความอดมสมบรณของปจจยการผลต หรอทฤษฎ

เฮคเชอรโอลนนนตงอยบนพนฐานของการไดเปรยบโดยเปรยบเทยบบนความแตกตางของความอดมสมบรณของทรพยากรของแตละประเทศ ทฤษฎดงกลาวพบกบปญหาในเรองของความแมนย าของการน าทฤษฎไปใชและการศกษาเชงประจกษ โดยทฤษฎเฮคเชอรโอลนท าตงถามไวมากมายเกยวกบการคาระหวางประเทศในปจจบนทไมสามารถทจะอธบายได ดงนนบทนจงเสนอทฤษฎการคาใหมทวาดวยการประหยดจากขนาดการผลต การแขงขนทไมสมบรณและการคาระหวางประเทศ (economics of scale, imperfect competition and international trade)

7.2 แบบจ าลองเฮคเชอรโอลนและทฤษฎการคาแนวใหม (The Heckscher-Ohlin Model and New Trade Theories)

ในบทนจะผอนคลายสมมตฐานของทฤษฎเฮคเชอรโอลนทกลาวไวในหวขอท 5.2 และศกษาถงผลกระทบทมความเปนจรงมากขนในแบบจ าลอง การกระท าดงกลาวจะกอใหเกดทฤษฎใหมทอธบายถงการคาระหวางประเทศโดยเฉพาะศพททางทฤษฎเฮคเชอรโอลนทไมสามารถอธบายได การผอนคลายสมมตฐานขอท 1 (ทวา สองประเทศ สนคาสองชนด และปจจยการผลตสองชนด) โดยเพมใหมจ านวนทมากกวาสองเขาไปในแบบจ าลองเพอใหเกดความแมนย ามากขน ตราบใดทจ านวนสนคาทมไมเทากนหรอมากกวาจ านวนของปจจยการผลต สงทเปลยนแปลงไปอยางเหนไดชดกคอจะไมมการ

- 152 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

พจารณาเฉพาะแรงงานและทนอกตอไปแตตองใชดชนของความเขมขนของการใชปจจยการผลต (factor-intensity index) ในการพยากรณรปแบบของการคาซงมความซบซอนมากขน ขอสมมตฐานขอ 2 ของทฤษฎเฮคเชอรโอลน(ทง 2 ประเทศใชเทคโนโลยทเหมอนกนนน)ไมมความแมนย า เพราะในโลกแหงความเปนจรงแตละประเทศมการใชเทคโนโลยทแตกตางกน อยางไรกตามเทคโนโลยอาจจะถกพจารณาวาเปนปจจยการผลตประเภทหนงทจะสงผลใหการคาซงอยภายใตเทคโนโลยทแตกตางกน สามารถท าใหทฤษฎเฮคเชอรโอลน เสอมคาลงได อยางไรกตามการคาทตงอยบนการเปลยนแปลงในเทคโนโลย ในระยะยาวของแตละประเทศจะแตกตางกนออกไปซงสงเหลานจะถกอธบายโดยความแตกตางของเทคโนโลยและแบบจ าลองวฏจกรผลตภณฑ (product life cycle) ซงแบบจ าลองดงกลาวนถกพจารณาวาเปนภาค ขยายของทฤษฎเฮคเชอรโอลน

สมมตฐานขอท 3 ทวาสนคา X เปนสนคาเนนแรงงาน(L) และสนคา Y เปนสนคาเนนทน(K) ใน 2 ประเทศนน หมายความวา ไมมการพลกผนของความเขมขน(factor-intensity reversal)เกดขน ทฤษฎดงกลาวนนน าไปสการปฏเสธทฤษฎของเฮคเชอรโอลนแตขอมลจากการศกษาพบวา เรองการพลกผนของการใชปจจยการผลต(factor-intensity reversal)ไมไดเกดขนเสมอไปในโลกแหงความเปนจรง โดยดเหมอนวาสงทเปนขอขดแยงทปรากฎใน Leontief paradox(บทท 6) สามารถทจะหมดไปไดโดยการรวมเอาทนมนษย(human capital)เขาไป การขจดสนคาทมการเนนหนกในการใชทรพยากรธรรมชาตและการเปรยบเทยบอตราสวน K/L ในการผลตและการบรโภคมากกวาการสงออกและการน าเขา ในขณะททฤษฎเฮคเชอรโอลน สมมตวาผลตอบแทนคงท(สมมตฐานท 4) แตจรงๆ แลวการเกดผลไดตอขนาดเพมขนไดถกพจารณาวาเปนสงทท าใหทฤษฎการคาระหวางประเทศสมบรณเพราะเปนการอธบายถงสวนทแบบจ าลองเฮคเชอรโอลน ไมไดกลาวถง สมมตฐานขอท 5 ของทฤษฎเฮคเชอรโอลนทกลาวถงความช านาญทไมสมบรณเตมท(incomplete specialization)ของแตละประเทศ ดงนนแมวาการคาท าใหราคาสนคาระหวางประเทศเทากนไดแตราคาปจจยการผลตจะไมเทากน สมมตฐานขอ 6 การทรสนยมของแตละประเทศเหมอนกนนนในทางปฏบตแลวพสจนไดยาก ซงรสนยมทเหมอนหรอตางกนของแตละประเทศนนไมสามารถท

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 153 -

จะน ามาอธบายในเรองการคาระหวางประเทศไดเพราะปจจยการผลตทมอยทางกายภาพนนมความส าคญมากกวาและสามารถอธบายถงความแตกตางของราคาสนคาเปรยบเทยบทกอใหเกดการคาระหวางประเทศได การผอนคลายสมมตฐานท 7 วาดวยการแขงขนอยางสมบรณในสนคาทกชนด และตลาดปจจยการผลตกมปญหามาก เพราะครงหนงของสนคาทแตละประเทศไดท าการคาขายกนนนเปนสนคาอตสาหกรรมซงตงอยบนหลกทวาสนคาแตกตางกน (product differentiation) และการประหยดจากขนาด (economies of scale) ทไมสามารถอธบายไดดวย ทฤษฎความอดมสมบรณของปจจยการผลต (factor endowment model) หรอทฤษฎเฮคเชอรโอลน การผอนคลายสมมตฐานขอท 8 ของการไมมการเคลอนยายแรงงานระหวางประเทศทฤษฎเฮคเชอรโอลนนนไมเปนความจรงในเรองทวาการเคลอนยายของปจจยการผลตระหวางประเทศสามารถทจะทดแทนกนได อนจะน ามาซงความเทาเทยมกนของราคาสนคาและราคาปจจยการผลตของแตละประเทศ เพราะหากมกรณของการทปจจยการผลตสามารถเคลอนยายระหวางประเทศไดบาง (หรอไดแตนอย) มลคาการคาจะท าใหเกดราคาสนคาเปรยบเทยบและความเทาเทยมกนของปจจยการผลตจะลดลงตามไปดวย การประยกตดงกลาวนเปนพนฐานของทฤษฎเฮคเชอรโอลน (ซงยงคงน ามาใชไดแตไมมความแมนย า) เชนเดยวกนกบตนทนการขนสงและอปสรรคขอหามตางๆของแตละประเทศเปนขอกดกนทางการคา(สมมตฐานท 9) ท าใหมลคาและผลประโยชนของการคาระหวางประเทศลดลงซงเปนเพยงการประยกตใชทฤษฎเฮคเชอรโอลน และทฤษฎความเทาเทยมกนของปจจยการผลต

สมมตฐานท 10 การททรพยากรไมถกน าไปใชอยางเตมทนนจะท าใหทฤษฎเฮคเชอรโอลนไมสามารถทจะพยากรณรปแบบการคาไดอยางแมนย า เพราะอาจเกดเหตการณ เชน ภาวะความตกต าทางเศรษฐกจ และการวางงาน การมสมมตฐานของการจางงานเตมทนนอาจจะเกดขนกบประเทศอตสาหกรรมเปนสวนใหญ

สมมตฐานขอ 11 ทกลาววาการคาระหวางประเทศของประเทศตางๆมลกษณะแบบสมดล ในความเปนจรงอาจมบางประเทศทมการขาดดลการคา การน าเขาสนคาบางอยางทประเทศนนมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบ ซงจรงๆประเทศนนตองสงออกเพอกอใหเกดความสมดลการคาเนองจากการคาทไมสมดลนนโดยสวนมากจะมขนาดทไมใหญมากเมอเทยบกบGDP ดงนนจงน าไปสขอ

- 154 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

ขดแยงกบทฤษฎเฮคเชอรโอลนทอาจจะไมสามารถพยากรณรปแบบของการคาของประเทศทมความไดเปรยบดลการคาหรอขาดดลการคาได

7.3 การประหยดจากขนาดการผลตและการคาระหวางประเทศ (Economies of Scale and International Trade)

หนงในขอสมมตฐานของทฤษฎเฮคเชอรโอลน กคอ สนคาสองชนดผลต

ภายใตเงอนไขผลตอบแทนตอขนาดคงท (constant return to scale) ใน 2 ประเทศ แตกรณของผลไดตอขนาดเพมขน (increasing return to scale) เปนผลประโยชนของการคากสามารถจะเกดขนไดเมอ 2 ประเทศมความเหมอนกนตามลกษณะทกอยางทกลาวไวซงเปนประเภทของการคาททฤษฎเฮคเชอรโอลนไมไดอธบายไว ผลไดตอขนาดเพมขน (increasing return to scale) หมายถง สถานการณของการผลตทผลผลตมการเตบโตอยางเปนสดสวนทมากกวาการเพมขนของปจจยการผลต ผลไดตอขนาดเพมขน อาจจะเกดขนเพราะการทมกจการใหญมากแตน ามาซงการแบงแยกแรงงานทมากขนน าไปสความช านาญ ซงหมายถง แรงงานแตละคนสามารถมความช านาญในสงทตนท าอยเปนประจ าอนน ามาซงประสทธภาพการผลตทมากขน ยงกวานนกจการทมขนาดใหญขนอาจจะมการน าเอาเครองมอเครองจกรทมผลตภาพหรอความช านาญมากกวาการท างานในกจการขนาดเลกมาใชกได รปท 7.1 แสดงใหเหนวา ผลไดของการคานนสามารถเกดขนไดอยางไรบางจากผลของผลไดตอขนาดเพมขน โดยสมมตวามประเทศ 2 ประเทศมลกษณะทเหมอนกนในทกๆดาน สามารถจะใชเสนขอบเขตการผลตหรอเสน (Production Possibility Frontier: PPF)และแผนภาพเสนความพอใจเท ากน (Indifference Curve: IC) เพอแสดงใหเหนถง 2 ประเทศทมผลไดตอขนาดเพมขน ท าใหเสน PPF โคงเวาเขาหาจดก าเนด (convex) หรอโคงเขา(inward bending) เนองจากการมเสน PPF และเสน IC ทเหมอนกน ราคาสนคาเปรยบเทยบดลยภาพกรณทไมมการคาในสองประเทศจะเหมอนกน ในรปท 7.1 PX/PY = PA ในสองประเทศ และถกก าหนดโดยความชนของจดสมผสของเสน PPF และเสน IC ณ จด A

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 155 -

รปท 7.1 การคาบนพนฐานของการประหยดจากขนาด

เมอมการคาประเทศท 1 จะมความช านาญอยางสมบรณในการผลตสนคา X และท าการผลต ณ จด B ประเทศท 2 กจะมความช านาญอยางสมบรณในการผลตสนคา Y โดยท าการผลต ณ จด B’ เมอท าการแลกเปลยนสนคา 60X และ 60Y ซงกนและกน ทง 2 ประเทศจะบรโภค ณ จด E บนเสน IC เสนท 2 ซงจะไดรบสนคาในการบรโภคเพมขนเปน 20X และ 20Y ผลไดจากการคาเกดขนจากการประหยดจากขนาด (economies of scale) ในการผลตของสนคาชนดเดยวของแตละประเทศ ในกรณทไมมการคาทง 2 ประเทศจะไมมความช านาญในการผลตสนคาชนดใดชนดหนงเพยงอยางเดยว เพราะแตละประเทศตองการทจะบรโภคสนคาถง 2 ชนด ทงนดลยภาพในกรณทไมมการคา ณ จด A จะไมมเสถยรภาพเนองดวยเหตผลอะไรกตามจะท าใหประเทศท 1 จะเคลอนทไปทางดานขวามอของจด A ตาม เสน PPF ราคาสนคา X โดยเปรยบเทยบจะลดลงไปเรอยๆจนกระทงประเทศท 1 มความช านาญอยางสมบรณในการผลตสนคา X เชนเดยวกบประเทศท 2 ทจะเคลอนทไปทางดานซายมอของจด A ตามเสน PPF ซงจะท าให PX/PY เพมขน

Y

X0 20

20

40

40

60

60

80

80

100

100

120

120

AE

P1

.

B

B'

IC1

IC2

- 156 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

(ตรงกนขาม PY/PX ลดลง) จนกระทงประเทศท 2 มความช านาญอยางสมบรณในการผลตสนคา Y จากรปท 7.1 มอยหลายจดทตองท าความเขาใจโดยเรมจาก

1) ไมจ าเปนท 2 ประเทศจะตองมความช านาญเฉพาะอยางแบบสมบรณในการผลตสนคา X หรอ Y

2) ทง 2 ประเทศไมจ าเปนทจะตองไดรบผลไดจากการคาอนเปนผลมาจาก ผลไดตอขนาดทเพมขนเหมอนกนทกๆ อยาง

3) หากการประหยดจากขนาดจะเกดขนเปนระยะเวลานานพอสมควร อาจมบางอตสาหกรรมของประเทศทจะสามารถยดตลาดทงหมดของประเทศไดน าไปสการผกขาด (monopoly)หรอตลาดแขงขนนอยราย (oligopoly)

4) ในชวงระยะเวลา 10 ปทผานมามลกษณะของการคาระหวางประเทศทเพมขนอยางรวดเรวในเรองของชนสวนและอะไหล (part & components) เชนเดยว กบการมสงอ านวยความสะดวกตอการผลต (production facilities) ในตางประเทศ ซงท าใหเกดสงทเรยกวา การประหยดจากขนาดระหวางประเทศ (international economics of scale)

การประหยดจากขนาดหรอการมผลไดจากขนาดเพมขนแตกตางจากการประหยดจากภายนอกอยางชดเจน การประหยดจากขนาด หมายถง การลดลงของตนทนการผลตเฉลยอนเนองมาจากการขยายการผลตของบรษท (firm’s output -expands) ดงนน การประหยดจากขนาดหรอการมผลไดตอขนาดเพมขนจงเกดขนภายในกจการ(internal of the firms)แตการประหยดภายนอก(external economies) หมายถง การลดลงของตนทนเฉลยจากการขยายผลผลตของทงอตสาหกรรม การประหยดจากขนาดและความช านาญ (Economies of Scale and Specialization) ค าอธบายของรปแบบการคาทเกยวกบความมประสทธภาพของการผลตทม ขนาดใหญซงท าใหตนทนตอหนวยของผผลตลดลงนน เรยกวา การประหยดจากขนาด (economies of scale) อนหมายถงอตสาหกรรมทใชเทคนคส าหรบการผลตจ านวนมาก (mass production) และอปกรณประเภททน สงทเกดกบการประหยดกคอองคกรทมขนาดใหญอาจจะลดตนทนการผลตไดโดยความช านาญของเครองจกรและแรงงานทใชสายการผลต (assembly line production by products) หรอใช

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 157 -

สวนลดในการซอปจจยการผลต การขยายตลาดของผผลตโดยการคาตางประเทศ ท าใหผผลตไดประโยชนจากการท าการผลตไดยาวนานขนน าไปสประสทธภาพทเพมขน รปท 7.2 แสดงผลกระทบของการประหยดจากขนาดทมตอการคาโดยสมมตวาบรษทรถยนตของไทยและมาเลเซยสามารถขายรถยนต 100,000 คนในแตละประเทศของตน

รปท 7.2 การประหยดจากขนาดการผลต

ใหเงอนไขทางดานตนทนเหมอนกนทกประการท าใหเสนตนทนเฉลยในระยะยาว (long run average cost) ของทงสองบรษทเหมอนกน คอ เสน AC โดยการประหยดจากขนาดจะท าใหตนทนต าลงนน คอการผลตรถยนตทมากกวา 275,000 คนขนไป เรมตนจากกรณทไมมการคาตนทนของผผลตแตละรายเทากบ $10,000/คน1 สมมตวารายไดของชาวไทยเพมท าใหความตองการรถยนตเทากบ 200,000 คน ขณะทอปสงคของรถยนตของชาวมาเลเซยนนคงท การทในไทยมอปสงคมากกวาท าใหบรษทรถยนตในไทยผลตรถยนตเพมขนและใชประโยชนจากการประหยดจากขนาดเสนตนทนของบรษทผผลตจะลดลงเรอยๆจนกระทงตนทนเทากบ $8,000/คน

1 สมมตใหราคารถยนตมหนวยเปนดอลลารสหรฐฯ($)เพอความงายในการเปรยบเทยบราคาสนคากบประเทศคคา

10,000

7,5008,000

CB

ACThailand, Malaysia

A

($)

( )200100 275

- 158 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

หากเปรยบเทยบกบบรษทของมาเลเซยแลวนนบรษทของไทยสามารถผลตรถยนตไดในตนทนทต ากวาเมอมการคาเสรเกดขน ไทยจะสงออกรถยนตไปยงมาเลเซย การประหยดจากขนาดจงกอใหเกดความช านาญ(specialization)ในการผลตกบสนคาบางชนดแทนทจะท าการผลตสนคาทกชนดทผบรโภคภายในประเทศตองการ แตเลอกทจะท าการผลตสนคาทมปรมาณมากกบเพยงไมกชนด หลงจากนนจงสงไปท าการแลกเปลยนสนคาอนๆทเหลอกบตางประเทศ การประหยดจากขนาด (economies of scale) เปนแนวคดทมงเนนการผลตในภาคอตสาหกรรมมากกวาภาคครวเรอน ซงอธบายถงการเพมปรมาณการผลตเพอลดตนทนตอหนวย โดยใหความสนใจกบศกยภาพของแรงงานเปนส าคญ สมมตใหมสองประเทศทตองท าการคาขายกน มกจะมลกษณะของเสน PPF ทคลายกน ซงโดยปกตแลวจะไมมแรงจงใจใหเกดการคาระหวางกน แตถาทงสองประเทศใชระบบการผลตตามแบบจ าลองการประหยดจากขนาดจะท าใหเกดแรงจงใจทจะท าการคาขายระหวางกน โดยปกตแลวทงสองประเทศจะเรมตนจากการไมท าการคาระหวางกน แตจากการททงสองประเทศมความช านาญในการผลตสนคาตางกน จงน าไปสการคาขายระหวางกน

ในขณะทผลตอบแทนจากการคาทมาจากการพยายามลดตนทนใหต าทสด ซงกระท าไดโดยใชวธการผลตแบบการประหยดจากขนาดยงมขอสงสยกบแบบจ าลองนอย กลาวคอจะไมมทางรวาแตละประเทศมความช านาญในการผลตสนคาชนดใด ประการตอมาสงทแตละประเทศมงหวง คอการกระตนใหเกดการผลตจนขามผานจดทแตละประเทศยงไมท าการคาขายกน ซงเปนไปไดยากในการคาดการณถงปจจยทท าใหเกดการคาระหวางกน ขอสงสยดงกลาวนท าใหเกดการวเคราะหถงความเปนไปไดทจะไดประโยชนจากการคา ซงแนวทางนไมไดมอยในการคาระหวางประเทศเหมอนกบแนวคดแบบจ าลองในยคกอน ถงแมวาการผลตแบบผลไดตอขนาดเพมขน(increasing returns to scale) ใชในทางปฏบตไดดกวาผลไดตอขนาดคงท (constant returns to scale) แตขอสมมตฐานนกยงมการโตแยงกนอย ทงนนกเศรษฐศาสตรสวนใหญตางระบวาแบบจ าลองผลไดตอขนาด (economies of scale นเปนปจจยทส าคญในระบบเศรษฐกจ)

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 159 -

7.4 ทฤษฎอปสงคทบซอน (Theory of Overlapping Demands)

ความสมพนธระหวางเงอนไขของอปสงคกบรปแบบการคาระหวางประเทศ ตามการศกษาของลนเดอร(Linder)2 ในป 1961 กลาววาทฤษฎความอดมสมบรณของปจจยการผลตสามารถใชอธบายการคาประเภทปฐมภม (primary products) อนไดแก ทรพยากรธรรมชาตและสนคาเกษตร ไมใชการคาประเภทอตสาหกรรมเพราะตวจกรส าคญทมอทธพลตอสนคาอตสาหกรรม คอ เงอนไขของอปสงคในประเทศ เนองจากการคาระหวางประเทศนนมความเกยวของกบสนคาอตสาหกรรม เงอนไขอปสงคจงมบทบาทส าคญในการอธบายรปแบบการคาทงหมด

งานการศกษาของลนเดอรเนนวาผผลตภายในประเทศจะไดรบการกระตนใหผลตสนคาอตสาหกรรมส าหรบตลาดภายในประเทศขนาดใหญ ตลาดก าหนดชดสนคาทผผลตจะตองขายเมอพวกเขาเรมสงออกสนคาไปยงตลาดตางประเทศ โดยตลาดตางประเทศทมศกยภาพของการสงออกมากทสดจะพบในประเทศทมรสนยมของผบรโภคคลายคลงกบผบรโภคภายในประเทศ ดงนนผสงออกของประเทศจงเปนเพยงแคการขยายการผลตส าหรบตลาดภายในประเทศ ลนเดอรกลาววารสนยมของผบรโภคถกก าหนดจากระดบรายได ดงนนรายไดเฉลยของประเทศ (per capita income) จะเปนตวก าหนดรปแบบเฉพาะของรสนยม โดยประเทศทมรายไดตอหวสงจะตองการสนคาอตสาหกรรมทมคณภาพสง (สนคาฟมเฟอย) ขณะทประเทศมรายไดเฉลยตอหวต าจะตองการสนคาทมคณภาพต ากวา (สนคาจ าเปน) สมมตฐานของลนเดอรอธบายถงลกษณะของประเทศทมกจะคาขายซงกนและกน โดยประเทศทมรายไดตอหวเหมอนกนจะมโครงสรางอปสงคททบซอนกนหรอเหมอนกน (overlap) ท าใหมแนวโนมทจะบรการชนดของสนคาอตสาหกรรมทเหมอนกนดวย ประเทศทมความมงคง(หรอประเทศอตสาหกรรม)จะคาขายกบกลมเดยวกนในขณะทประเทศทก าลงพฒนา(หรอประเทศยากจน)กจะคาขายในกลมเดยวกน ทฤษฎของลนเดอรจงถกเรยกวาทฤษฎอปสงคทบซอน (theory of overlapping demand)

2 Linder, Staffan Burenstam, An Essays on Trade and Transformation. New York: John Wiley and Sons, 1961.

- 160 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

ทฤษฎของลนเดอร ดจะคลายๆ กบในโลกแหงความเปนจรง ทสดสวนการคาระหวางประเทศสงในสนคาอตสาหกรรมและเกดขนระหวางประเทศทมรายไดสง(อตสาหกรรม) เชน ญป น แคนาดา สหรฐอเมรกา และประเทศยโรป ยงกวานนการคาทเกยวของกบการแลกเปลยนสนคาทเหมอนกน แตละประเทศสงออกสนคาทเหมอนกบสนคาทน าเขา แตอยางไรกตามงานศกษาทสนบสนนทฤษฎดงกลาวนนไมเพยงพอในการยนยนถงความแมนย าของทฤษฎ

A

B

C

D

E

F

G

H

J

1

2

3

1

2

3

รปท 7.3 ทฤษฎอปสงคทบซอน

จากรปท 7.3 สมมตใหประเทศท 1 มระดบรายไดทกอใหเกดอปสงคของสนคา A B C D และ E โดยล าดบของสนคานถกเรยงตามล าดบของคณภาพสนคา สมมตใหประเทศท 2 มระดบรายไดตอหวสงกวาประเทศท 1 มอปสงคสนคา C D E F และ G โดยสนคา F และ G เปนสนคาทมคณภาพดจนท าใหผบรโภคของประเทศท 1 ซงมรายไดตอหวต ากวาไมสามารถซอสนคาดงกลาวได ดงนนแตละประเทศจงท าการผลตสนคาตอบสนองตอความตองการและรสนยมของผบรโภคในประเทศตน การคาระหวางประเทศจะเกดขนในสนคาทมอปสงคทบซอนซงหมายถงผบรโภคใน 2 ประเทศตองการบรโภคสนคาชนดเดยวกน เชน ประเทศท 1 และ 2 ตางกตองการบรโภคสนคา C D และ E ตอมาสมมตวามประเทศท 3 ซงมระดบ

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 161 -

รายไดตอหวสงกวาประเทศท 2 ท าใหผบรโภคในประเทศตองการซอสนคา E F G H และ J ดงนนจะมการคากบประเทศท 2 ในสนคา E F และ G ขณะทประเทศท 3 มการคากบประเทศท 1 เฉพาะสนคา E เทานน ในรปท 7.3 แสดงความสมพนธระหวางระดบรายไดและการคา หากพจารณาแบบจ าลองของลนเดอรในภาพรวมกคอ การคาระหวางประเทศจะเกดขนในสนคาอตสาหกรรมระหวางประเทศทมรายไดตอหวระดบเดยวกนมากกวาระดบรายไดทตางกน ซงแบบจ าลองของลนเดอรจะสอดคลองกบแบบจ าลองวฎจกรผลตภณฑและการทดสอบเชงประจกษแสดงใหเหนวาการคาระหวางประเทศในสนคาอตสาหกรรมภายหลงสงครามโลกครงทสองนนเพมปรมาณขนอยางมากในประเทศทพฒนาแลว 7.5 การคาภายในอตสาหกรรมเดยวกน (Intra-industry Trade)

ปจจบนนผลผลตทขนาดใหญทสดในโลกมลกษณะทมความแตกตางกน

(differentiated product) ไมใชผลผลตท เหมอนกนทกประการ (homogeneous product) ตามทตงสมมตฐานในแบบจ าลองเฮคเชอรโอลน เชน แมจะเปนสนคาประเภทรถยนตเหมอนกนแตเชพโรเลต(Chevrolet)กแตกตางจากโตโยตา(Toyota) โฟลคสวาเกน(Volkswagen) วอลโว(Volvo) และเรโนต(Renault) การคาระหวางประเทศในปจจบนจงเปนการคาในผลผลตทมความแตกตางกน3 (differentiated products) ภายในอตสาหกรรมเดยวกน ดงนนจงเรยกการคาระหวางประเทศในลกษณะนวา การคาในอตสาหกรรมเดยวกน(intra-industry trade) ซงจะตรงกนขามกบ การคาระหวางอตสาหกรรม(inter-industry trade) ทผลผลตมความแตกตางกนอยางสนเชง (completely different products)

การคาในอตสาหกรรมเดยวกนเกดจากการแสวงหาผลประโยชนจากความส าคญของการประหยดจากขนาดในการผลต นนหมายถง การแขงขนระหวางประเทศจะบงคบใหผผลตแตละรายในแตละประเทศอตสาหกรรมผลตสนคา เพอคาขายเพยงชนดเดยว หรอเพยงไมกอยาง มความหลากหลายนอยรวมถงสไตลของ

3 ผลผลตทมความแตกตางกนนน อาจเปนการแตกตางในยหอ บรรจภณฑ หรอการแตกตางในความรสกของผใช สนคามลกษณะทใกลเคยงกนและใชทดแทนกนไดด เชน รถยนต ทว โทรศพทมอถอ เปนตน

- 162 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

สนคาท าเหมอนกนนอยแทนทจะผลตโดยใหมสไตลและความหลากหลายใหเลอกแตกตางกนมาก ซงจดนถอเปนจดส าคญเพราะจะท าใหเกด ตนทนการผลตตอหนวยต า การมความหลากหลายและสไตลทไมมาก การมเครองจกรทท างานไดเรวกวา ความช านาญทมากกวาสามารถทจะพฒนาใหการปฏบตงานเปนไปอยางตอเนองและท าการผลตไดนานขน ดงนนประเทศจะน าเขาความหลากหลายและสไตลอนๆจากประเทศอนแทน

การคาในอตสาหกรรมเดยวกนจงมประโยชนตอผบรโภค เพราะจะท าใหมความหลากหลายของสนคาใหเลอกมากกวาเดม (ความหลากหลายของผลผลตทมความแตกตางกนมากขน) โดยมตนทนทต ากวาซงสามารถท าไดเพราะการประหยดจากขนาดของการผลต แบบจ าลองการคาทไดศกษามาในบทกอนหนานดงทกลาวมาลวนแลวแตเปนการคาระหวางอตสาหกรรม (inter-industry trade) อนเปนการแลกเปลยนระหวางประเทศทมผลผลตแตกตางกนอยางสนเชง เชน คอมพวเตอร เครองบน แลกเปลยนกบสงทอ และรองเทา หรอเปนการแลกเปลยนสนคาอตสาหกรรมกบสนคาปฐมภม เปนตน การคาระหวางประเทศเปนการแลกเปลยนสนคาทใชปจจยการผลตทแตกตางกนโดยประเทศทแรงงานมความช านาญมากจะสงออกสนคาอตสาหกรรมทเตมไปดวยความสลบซบซอนในขณะทประเทศทมทรพยากรธรรมชาตมากจะสงออกสนคาทเนนหนกในการใชทรพยากรเปนสวนใหญ การคาระหวางอตสาหกรรม (inter-industry trade) จงเปนการคาระหวางประเทศทมความอดมสมบรณแตกตางกน (เชน ประเทศทก าลงพฒนากบประเทศอตสาหกรรม) และสามารถอธบายไดโดยหลกของทฤษฎความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบตามแบบจ าลองของเฮคเชอรโอลน การคาระหวางประเทศน นต งอยบนหลกของความช านาญระหวางอตสาหกรรม (inter-industry specialization) โดยแตละประเทศมความช านาญในอตสาหกรรมใดอตสาหกรรมหนง เชน เหลก ท าใหมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบในอตสาหกรรมทมตนทนเปรยบเทยบต าสดสงผลท าใหประเทศแตละประเทศมการเตบโตทไมเหมอนกน (dissimilarity) ระหวางผลผลตทสงออกและผลผลตทน าเขา

ภายหลงจากสงครามโลกครงท 2 เปนตนมานนความช านาญของประเทศอตสาหกรรมแคบลงมาอยในรปของความช านาญภายในอตสาหกรรมเดยวกน (intra-industry specialization) โดยเนนเฉพาะการผลตสนคาชนดใดชนดหนงหรอ

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 163 -

กลมสนคาภายในกลมอตสาหกรรมหนงๆ (เชน ชนสวนหรออะไหลรถยนตมากกวาทจะเปนรถยนต) การมความช านาญในอตสาหกรรมเดยวกนนน (intra-industry specialization) เหมอนกบเปนการขยายการคาเพมขนไมไดเปนการก าจดหรอท าใหการคาของอตสาหกรรมทงหมดภายในประเทศลดลง แตกลายเปนการท าใหชวงของสนคาทผลตและจ าหนายโดยแตละประเทศตางหากท เปลยนไป โดยประเทศอตสาหกรรมมการคาภายในอตสาหกรรมเพมขน (การคาสนคาทมเหมอนกนทงสองประเทศ) เชน คอมพวเตอรทผลตนอยโดยบรษทไอบเอมในสหรฐฯ ถกสงออกไปขายตางประเทศขณะเดยวกนสหรฐฯเอง กน าเขาคอมพวเตอรโซนของญป น เปนตน ทฤษฎการคาภายในอตสาหกรรมเกดขนมาท าใหไมสามารถทจะไปเปรยบเทยบ(incompatible) กบแบบจ าลองของการไดเปรยบโดยเปรยบเทยบทกลาวมากอนหนานในแบบจ าลองของรคารโดและเฮคเชอรโอลนทแตละประเทศจะไมสงออกและน าเขาในสนคาประเภทเดยวกน เชน รฐแคลฟอรเนยของสหรฐฯ สงออกไวนและน าเขาไวนจากประเทศฝรงเศส หรอการทประเทศเนเธอรแลนด สงออกเบยรไฮเนเกนแตกยงน าเขาเบยรชนดอนจากตางประเทศ การคาในอตสาหกรรมเดยวกนจงเปนการเคลอนยายของสนคาทใชปจจยการผลตทเหมอนกน โดยประเทศทเปนผสงออกสนคาอตสาหกรรมทมเทคโนโลยสลบซบซอนกยงน าเขาสนคาดงกลาวจากตางประเทศเชนกน การคาในอตสาหกรรมเดยวกนนนสวนใหญจะท ากนระหวางกลมประเทศอตสาหกรรมเหมอนกน โดยเฉพาะประเทศในยโรปตะวนตกทมความอดมสมบรณของทรพยากรคลายคลงกน ผผลตสนคาดงกลาวมแนวโนมทจะเปนผผลตนอยรายโดยมผผลตเพยงไมกรายในอตสาหกรรมนน นอกจากนแลวการคาในอตสาหกรรมเดยวกนยงเกยวของกบสนคาทมลกษณะเหมอนกนทกประการ (homogeneous goods) รวมถงสนคาทแตกตางกน (differentiated products) ดวย โดยในกรณของสนคาทมลกษณะเหมอนกนทกประการนน อธบายดวยเหตผลงายๆ เพราะประเทศอาจสงออกและน าเขาสนคาทเหมอนกน เนองจากตนทนคาขนสง เชน ประเทศแคนาดา และสหรฐฯ ซงมพรมแดนตดตอกนหลายพนไมล การตองการท าใหตนทนคาขนสงต าสด(ตนทนรวม) ผบรโภคในนวยอรกของสหรฐฯอาจจะน าเขาซเมนตจากบรษทในมลรฐควเบคของแคนาดา ในขณะทผประกอบการในรฐวอชงตนของสหรฐฯ ขายซเมนตใหกบผบรโภคในมลรฐบรชตรชโคลมเบย (British Columbia) ของแคนาดา การคาเชนนเกดขนเพราะคาขนสงซเมนตจากรฐควเบคของแคนาดายง

- 164 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

นวยอรกของสหรฐฯนนถกกวาการทจ ดสงจากรฐวอชงตน (Washington)ไปยงนวยอรกในสหรฐฯ เหตผลอกประการหนงของการเกดการคาในอตสาหกรรมเดยวกน กคอ ความแตกตางของฤดกาลของแตละประเทศ แมแตในสหรฐฯเองฤดกาลของประเทศกไมเหมอนกนท าใหประเทศบราซล อาจสงออกสนคาตามฤดกาล(สนคาเกษตร)มา ยงสหรฐฯปละครง แตกน าเขาสนคาประเภทเดยวกนจากสหรฐฯ ในชวงเวลาอนๆ ของป นอกจากนความแตกตางของชวงเวลายงสงผลกระทบตอผผลตกระแสไฟฟาเนองจากตนทนคงทมหาศาลในการผลตไฟฟา ผผลตจงพยายามใหโรงงานผลตกระแสไฟฟาตงอยใกลกบจดทมสมรรถภาพในการผลตอยางเตมท (full capacity) หมายถง การทจะมตนทนการผลตทต าลงหากจะท าการสงออกไฟฟาในชวงเวลาเวลากลางวน(off–peak times) ซงเปนชวงทอปสงคภายในประเทศนอยกวาผลผลตทมระดบการใชปจจยการผลตเตมท และหลงจากนนกคอยน าเขาไฟฟาของชวงทมการใชไฟมาก (peak times) จากตางประเทศแทน เปนตน ถงแมการคาภายในอตสาหกรรมเดยวกนบางอยางจะเกดขนในสนคาทมคณลกษณะเหมอนกนทกประการ (homogeneous products ) เหตการณทพบ กคอ การคาในอตสาหกรรมเดยวกน สวนมากเกดขนในสนคาทมความแตกตางกน โดยภายในสนคาอตสาหกรรมนนพบวาระดบของการคาในอตสาหกรรมเดยวกนนน เกดขนมากในเครองจกร เคม และอปกรณขนสง สวนแบงของผลผลตทส าคญในระบบเศรษฐกจสมยใหม ประกอบไปดวยผลผลตแตกตางกนในกลมสนคาเดยวกน เชน อตสาหกรรมรถยนตฟอรด แตกตางจากอตสาหกรรมรถยนตฮอนดา โตโยตาหรอเชพโรเลต (Chevrolet) การคาทงสองทาง (two–way trade flows) สามารถเกดขนในผลผลตทแตกตางกนไดภายในกลมสนคาเดยวกน ส าหรบประเทศอตสาหกรรมแลวนน การคาภายในอตสาหกรรมเดยวกน ในสนคาอตสาหกรรมทแตกตางกน มกจะเกดขนเมอผผลตสนคาอตสาหกรรมในแตละประเทศ ผลตเพอตอบสนองตามรสนยมผบรโภคสวนใหญในประเทศโดยไมสนใจ ผบรโภคสวนนอย ท าใหผบรโภคสวนนอยมการน าเขาสนคาจากตางประเทศ เชน ผบรโภคญป นชอบรถโตโยตามากกวารถของจเอม(GM) จากสหรฐฯ แตกยงมผบรโภคบางสวนทซอรถของจเอมในขณะทรถโตโยตาถกสงออกไปยงสหรฐฯเชนกน

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 165 -

การคาภายในอตสาหกรรมเดยวกน (intra-industry trade) ท าใหทางเลอกของผบรโภคเพมขนในแตละประเทศ เกดการแขงขนระหวางผประกอบการสนคาในอตสาหกรรมเดยวกนในแตละประเทศ นอกจากนการคาภายในอตสาหกรรมเดยวกนในสนคาทแตกตางกนยงสามารถแสดงโดยสวนของอปสงคทบซอน (overlapping demand segments) ในประเทศค คา เมอผประกอบการสหรฐฯตองการขยายตลาดในตางประเทศนนจะมการมงไปยงตลาดทมความคลายคลงกนกบสหรฐฯ เชน รถยนตราคาแพงทขายไดกบผมรายไดสง ประเทศทมระดบรายไดทคลายคลงกนกจะถกคาดวามรสนยมเชนเดยวกน ดงทน าเสนอในทฤษฎอปสงคทบซอน (overlapping demand theory)ของลนเดอร

นอกจากนการประหยดจากขนาดทส มพนธกบผลผลตทแตกตางกนกสามารถอธบายการคาภายในอตสาหกรรมไดเชนกน ประเทศทอาจจะมขอไดเปรยบดานตนทนทมากกวาคแขงจากตางประเทศอนเนองมาจากความเชยวชาญในสนคาบางชนด ขณะทคแขงขนจากตางประเทศกมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบดานตนทนอนเนองจากความเชยวชาญในสงอนๆ เปนตน ความช านาญในการผลตทแตกตางกนของแตละประเทศจะด าเนนตอไปจนกระทงเกดการประหยดจากขนาดและตนทนตอหนวยลดลง แตละประเทศสงออกรถยนตชนดใดชนดหนงเทานนไปยงประเทศอนๆ อนท าใหเกดการคารถยนตสองทาง(ไปและกลบ) ตรงกนขามกบการคาระหวางประเทศทอธบายหลกของความได เปรยบโดยเปรยบ เทยบ (comparative advantage) ขณะทการคาภายในอตสาหกรรมอธบายไดโดยการแตกตางกนของผลผลต (product differentiation) และการประหยดจากขนาดของการผลต (economies of scale) ความช านาญทเกดขนในการคาภายในอตสาหกรรมจะมปญหาการปรบตวเพยงเลกนอยหากเมอเทยบกบความช านาญระหวางอตสาหกรรม (inter-industry specialization) เพราะความช านาญในการคาภายในอตสาหกรรม ( intra-industry trade) ท าใหมการเคลอนยายของทรพยากรภายในอตสาหกรรมแทนทจะเปนการเคลอนยายระหวางอตสาหกรรม และความช านาญระหวางประเทศ (inter-industry specialization) เปนผลท าใหเกดการถายโอนทรพยากรจากสนคาทแขงขนกบการน าเขา (import – competing) ไปเปนการขยายการสงออกของระบบเศรษฐกจแทน ความล าบากในการปรบตวสามารถเกดขนไดเมอทรพยากร เชน แรงงานซงสภาพทางภมอากาศและต าแหนงงานท าใหแรงงานไมสามารถทจะเคลอนยายไดใน

- 166 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

ระยะสน อาจท าใหเกดการวางงานเนองจากการเปลยนแปลงทางโครงสรางอยางมาก (massive structural unemployment) ซงตรงขามกบความช านาญภายในอตสาหกรรม (intra-industry specialization) ทมกจะเกดขนโดยปราศจากการเคลอนยายปจจยการผลต เชน การเคลอนยายแรงงานระหวางอตสาหกรรมท าใหความเปนไปไดของการเกดการวางงานจากการเปลยนแปลงโครงสราง (structural unemployment)ลดลง

สตรการวดการคาในอตสาหกรรมเดยวกน ระดบของ intra-industry trade สามารถวดไดจาก intra industry trade

index (T)

)M/M()X/X(

)M/M()X/X(1T

ii

ii

เมอ X และ M คอมลคาของการสงออกและการน าเขาของอตสาหกรรมใด

อตสาหกรรมหนง หรอ กลมของสนคา คาใน | | แทนคาสมบรณ คาของ T จะอยระหวาง 0 ถง 1, T=0 เมอประเทศสงออกและน าเขาเพยงอยางเดยว ในทางตรงกนขามถาการสงออกเทากบการน าเขา T=1 (intra industry trade จะสงสด)

ตารางท 7.1 ตวอยางของการวดคาดชนอตสาหกรรมเดยวกน (degree of country intra-industry trade)

สนคา มลคาการสงออก($) มลคาการน าเขา($) W 500 200 X 200 400 Y 100 400 รวม 800 1,000

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 167 -

)000,1/400800/100()000,1/400800/200()000,1/200800/500(

000,1/400800/100000,1/400800/200000,1/200800/5001T

)400.0125.0()400.0250.0()200.0625.0(

400.0125.0400.0250.0200.0625.01T

575.0T จงสามารถสรปไดวาจากงานศกษาเชงประจกษ เกยวกบทฤษฎการคา 1) การคาสวนใหญจะเกดขนระหวางประเทศทพฒนาแลวกบประเทศทก าลง

พฒนาเปนแบบการคาระหวางอตสาหกรรมโดยตงอยบนพนฐานของความอดมสมบรณของปจจยการผลตตามทฤษฎของเฮคเชอรโอลน

2) สดสวนการเพมขนทางการคาภายในกลมประเทศอตสาหกรรมดวยกนเองเปนแบบการคาในอตสาหกรรมเดยวกนโดยตงอยบนพนฐานของการประหยดจากขนาด (economies of scale) ในผลผลตทแตกตางกนซงถอเปนทฤษฎการคาใหม

3) ทฤษฎของเฮคเชอรโอลนและทฤษฎการคาใหมนนสามารถน ามาใชประกอบกน โดยแตละทฤษฎตางกจะใชอธบายในสวนทไมสามารถอธบายไดดวยทฤษฎอนๆ ยงประเทศมความแตกตางกนในความอดมสมบรณของทรพยากรการผลตมากเทาไหร (เชน สหรฐอเมรกาและเมกซโก) กสามารถทคาดการณไดวาทง 2 ประเทศจะมการคาระหวางอตสาหกรรม ในทางตรงกนขาม หากประเทศทมความอดมสมบรณ (factor endowment) ทเหมอนกนมากเทาไหรกจะไดเหนการเปนรปแบบการคาแบบการคาในอตสาหกรรมเดยวกน

สรปไดวาแบบจ าลองเฮคเชอรโอลนเหมาะสมมากทสดในการอธบายการคาประเภทวตถดบ และผลผลตทางการเกษตร (และสนคาอตสาหกรรมทเนนหนกในการใชแรงงาน เชนเดยวกบการใชในการศกษาเกยวกบผลกระทบของการคาระหวางประเทศตอตลาดสนคาและปจจยการผลต ในขณะททฤษฎการคาสมยใหมตงอยบนพนฐานของการประหยดจากขนาดและผลผลตทมความแตกตางกนซงมความเหมาะสมเปนทสดทจะใชทฤษฎของการคาในอตสาหกรรมเดยวกน

- 168 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

7.6 ทฤษฎชวงเลยนแบบ (Imitation Lag Theory) ทฤษฎชวงเลยนแบบ(imitation lag theory) ของMichael V. Posner (1961)

ไดผอนคลายสมมตฐานของทฤษฎเฮคเชอรโอลนทวเคราะหวาเทคโนโลยเดยวกนสามารถเกดขนไดในทกๆท แตเทคโนโลยเดยวกนนนไมจ าเปนเสมอไปทจะใชไดทนทในทกๆประเทศ ซงโดยทวไปมกจะเกดความลาชา การกระจดกระจาย หรอการถายโอนเทคโนโลยจากประเทศหนงไปสประเทศอนๆ เชน กรณของประเทศ A และ ประเทศ B สมมตวามสนคาชนดใหมผลตขนในประเทศ A ซงเปนผลโดยตรงจากการพฒนาและวจยของประเทศ A สนคาชนดนจะยงไมถกผลตขนโดยทนทในประเทศ B ซงสอดคลองกบทฤษฎชวงเลยนแบบ กลาวคอ

ชวงท 1: ความลาชาในการเลยนแบบ (imitation lag) ชวงการเลยนแบบ (Imitation lag) การทประเทศ B จะสามารถใชเทคโนโลย

ในการผลตสนคาชนดใหมนไดนนขนอยกบชวงระยะเวลาของการแนะน าสนคาตวใหมของประเทศ A และการเรยนรทจะพฒนาและใชเทคโนโลยในการผลตสนคาตวใหมนของประเทศ B (ในกรณนตวอยางเทากบ 15 เดอน) ซงประกอบไปดวยปจจยตางๆเชน การเรยนรกระบวนการขนตอน เทคโนโลย ทกษะการผลต รวมถงการตดตงเครองมอ การน าเขาวตถดบตนทน เพอการผลตขนสดทาย และน าออกสตลาดตอไปในอนาคต

ชวงท 2: ความลาชาของอปสงค (demand lag) ชวงความลาชาอปสงค (demand lag) ซงจะเกดขนระหวางชวงเวลาของ

การปรากฏตวของสนคาชนดใหมในประเทศ A และการถกยอมรบโดยผบรโภคในประเทศ B ซงสนคาชนดใหมนอาจมประสทธภาพจนสามารถเขาไปแทนทสนคาทผบรโภคในประเทศ B บรโภคเปนประจ าอยกอนหนาน โดยผบรโภคในประเทศ B จะคอยๆเกดการจงรกภกด (loyalty) ในสนคาใหมนจากการบอกตอ หรอการสงตอของขอมล ชวงการเกดอปสงคของสนคาชนดนจะเกดขนในระยะเวลา 4 เดอน

ลกษณะส าคญของทฤษฎนคอ การเปรยบเทยบระหวางระยะเวลาของชวงความลาของการเลยนแบบ (imitation lag) และชวงความลาอปสงค(demand lag) ยกตวอยางเชน หากชวงการเลยนแบบเกดขนในระยะเวลา 15 เดอน และชวงการเกดอปสงคเกดขนในระยะเวลา 4 เดอน แสดงวา ชวงสทธ (net lag) จะเปน 11

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 169 -

เดอน กลาวคอ ในชวงเวลา 11 เดอนน ประเทศ A จะสงออกสนคาชนดใหมไปยงประเทศ B ในชวงนจะยงไมเกดอปสงคทแทจรง (real demand) ในประเทศ B แตหลงจากชวงระยะเวลานไป ผผลตในประเทศ B จะเรมผลตสนคาไดเองท าใหอปทานของสนคาเพมขน ในขณะทอปสงคของสนคาในประเทศ A เรมลดลง ดงน น จดประสงคหลกของสมมตฐานชวงเลยนแบบน คอ การใหความส าคญทางการคากบการผลตสนคาชนดใหมในระบบอตสาหกรรม หรอการจะท าอยางไรใหแตละประเทศนนสามารถเปนผสงออกสนคาทประสบความส าเรจไดอยางตอเนองโดยใชนวตกรรมใหมๆ ทตนเองสามารถคดคนได ทฤษฎนมงเปาหมายไปทการวเคราะหถงสภาพแหงการแขงขนในปจจบน การเลยนแบบการผลตของประเทศอนๆ ซงอาจมผลโดยตรงกบประเทศทมศกยภาพทางดานเทคโนโลยการผลตอยางเชน สหรฐอเมรกา

รปท 7.3 แบบจ าลองวฎจกรสนคา (Product Cycle Theory)

7.7 ทฤษฎวฏจกรผลตภณฑ (Product Cycle Theory)

ทฤษฎวฏจกรผลตภณฑ (product cycle theory) ถกสรางขนบนฐานของ

ทฤษฎชวงเลยนแบบซงกลาวถงการลาชาของการถายโอนเทคโนโลยจากประเทศหนงสประเทศหนง อยางไรกตามทฤษฎวฏจกรผลตภณฑ (product cycle theory)

Time

Export Import

U.S.

consumption

U.S.production

t0 t1New-product

stageMaturing-product

stageStandardized-product

stage

t2

- 170 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

ไดผอนคลายขอสมมตฐานบางประการของทฤษฎการคาแบบดงเดมและท าใหรปแบบของการคาสมบรณยงขน ทฤษฎนคดคนในป ค.ศ. 1966 โดยเรยมอนด เวอรนอน [Raymond Venon: 1966)]4 ทฤษฎวฏจกรของสนคาเปนแนวคดทเกยวของกบวฎจกรของสนคาใหม (new product) ซงเปนผลกระทบโดยตรงกบการคาระหวางประเทศ เวอรนอน ศกษาทฤษฎนภายใตความลมเหลวของระบบการผลตของสหรฐฯหรอประเทศพฒนาแลวซงคลายกบแนวคดของแบบจ าลองเฮคเชอรโอลน โดยเวอรนอนใหความส าคญกบสนคาอตสาหกรรม โดยคดคนทฤษฎขนมาจากการพฒนาการผลตสนคาใหมในสหรฐฯ ซงสนคาใหมนนจะมคณลกษณะเบองตน 2 ประการ คอ (1)ท าใหเกดอปสงคในระดบสง เนองจากสหรฐฯเปนประเทศทมรายไดประชาชาตในระดบสง (2)กระบวนการผลตสนคานนจะท าใหประหยดแรงงานและใชทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ อกทงตวสนคาเองยงสามารถประหยดแรงงานไดในตวเอง เชน เตาไมโครเวฟ ซงมประสทธภาพในการประหยดแรงงานของผบรโภคเอง เพราะใชงานงาย และชวยทนแรงได ท าใหกระบวนการการผลตของประเทศพฒนาแลวอยางสหรฐฯจงเปนทจบตามองอยางกวางขวางโดยประเทศทขาดแคลนแรงงาน ดงนน เทคโนโลยใหมๆทเกดขนจงมงเนนใหความส าคญกบการพฒนากระบวนการผลตเพอทดแทนปจจยการผลตทขาดแคลน

ทฤษฎวฏจกรผลตภณฑ(product cycle theory) แบงวฎจกรของสนคาใหมออกเปน 3 ชวง ดงน

1. ชวงสนคาใหม(new product stage) สนคาใหมถกผลตและบรโภคเฉพาะในสหรฐฯ ตามอปสงคทเกดขนเฉพาะในสหรฐฯ ผผลตจงหวงทจะเกาะตดตลาดเพอรกษาผบรโภคภายในประเทศไว สนคาใหมและกระบวนการผลตจะเกดขนภายในประเทศ โดยผผลตจะพยายามสรางความเคยชนกบสนคาและตลาด ซงในชวงนจะยงไมมการผลตเพอสงออกแตอยางใด

2. ชวงสนคาอมตว(maturing product stage) ในชวงน ความเปนมาตรฐานและคณลกษณะตางๆของสนคาจะเรมเปนทรจกมากขน เทคโนโลยการผลตจงถกใช

4 Vernon, Raymond. “International Investment and International Trade in The Product Cycle.” Quarterly Journal of Economics 80, no.2 (May 1966), pp.190-207.

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 171 -

ในวงกวาง รวมถงการใหความส าคญกบกระบวนการผลตทตองเปนมาตรฐานมากขน การประหยดจากขนาดการผลต (economies of scale) จงเรมขนอยางจรงจงในชวงน เปนผลใหราคาสนคาถกลง ซงแตกตางกบทฤษฎของเฮคเชอรโอลนและทฤษฎของรคารโดทเชอในเรองของผลตอบแทนตอขนาดคงท (constant returns to scale)

ในขณะเดยวกนความตองการสนคาหรออปสงคจากตางประเทศจะเพมมากขน แตจะเกดขนในประเทศพฒนาแลวอนๆ ราคาสนคาทถกลงจากการผลตแบบการประหยดจากขนาด (economies of scale) สงผลใหสหรฐฯเรมสงออกสนคาไปสประเทศทมรายไดประชาชาตสงหรอประเทศพฒนาแลว พฒนาการทางดานการผลตและการคาระหวางประเทศจะปรากฏอยางชดเจนในชวงน จากการทผผลตในสหรฐฯผลตสนคาในประเทศตวเองและสงออกยงประเทศพฒนาแลวอนๆจะเรมมการวเคราะหถงการยายฐานการผลตจากสหรฐฯไปสประเทศเหลานน โดยเฉพาะถาตนทนการผลตในตางประเทศนนต ากวาตนทนทผลตในสหรฐฯบวกกบคาใชจายในการขนสง ยกตวอยางเชน การยายฐานการผลตไปตงโรงงานในประเทศฝรงเศส สามารถสรางอปทานขนไดทงในฝรงเศสเองและประเทศใกลเคยงในยโรปซงสะดวกกวาการสรางฐานอปทานขนเฉพาะในสหรฐฯ ดงนน การผลตสนคาเพอสงออกโดยสหรฐฯจะเรมลดลง

การยายฐานการผลตนในมมมองของทฤษฎวฏจกรผลตภณฑถอวาเปนขนทนาพอใจและมประโยชน โดยมองวาตนทนและการบรหารจดการการผลตสมควรทจะยายไปสประเทศอน ซงตางจากแนวคดของเฮคเชอรโอลนและรคารโด ทวาทนและการจดการไมสามารถเคลอนยายไดระหวางประเทศ ลกษณะของการยายฐานการผลตนพบเหนไดตงแตอดตถงปจจบน กลาวคอ บรษทสญชาตสหรฐฯจ านวนมากไดยายฐานการผลตสยโรปตะวนตกโดยเฉพาะในชวงระหวางทศวรรษท 1960 – 1970 และขยายสประเทศทพฒนาอยางรวดเรวทางฝงเอเชย เชน ญป น จน เกาหลใตและไตหวน

เวอรนอนตงขอสงเกตวาในชวงสนคาอมตว (maturing product stage) สนคาจะเรมระบายจากยโรปตะวนตกกลบสสหรฐฯ เน องจากตนทนสามารถเคลอนยายไดอยางเสรขามประเทศไดมากกวาแรงงาน ดงนนราคาของสนคาจะสงหรอต าจงขนอยกบตนทนแรงงานเปนส าคญ ซงแรงงานในยโรปนนถกกวาในสหรฐฯ ประเทศในยโรปจงสามารถผลตสนคาทมราคาต ากวาสหรฐฯได

- 172 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

3. ชวงการท าสนคาใหเปนมาตรฐาน (standardized product stage) ในชวงนตวสนคาและเทคนคขนตอนกระบวนการผลตจะเปนทรจกกนโดยแพรหลายทงในแงของผบรโภคและผผลต เวอรนอนตงสมมตฐานวาการผลตสนคาจะถกยายถนฐานไปยงประเทศพฒนา ตนทนทางแรงงานจะมความส าคญเปนอยางมาก สวนประเทศทพฒนาแลวจะมงผลตพฒนาสนคาชนดใหมตวอนๆ ดงน น สหรฐฯและประเทศพฒนาแลวจะกลบกลายเปนผน าเขาสนคาจากประเทศทก าลงพฒนา จากประเทศทคดคนนวตกรรมของสนคาใหมๆ เพอสงออกเปลยนมาเปน การเคลอนยายฐานการผลตสประเทศทพฒนาแลวอนๆ และยายไปยงประเทศก าลงพฒนาในเวลาตอมา เชน โทรทศน ถกคดคนและผลตโดยสหรฐฯมาเปนเวลานาน ภายหลงมประเทศยโรป และโดยเฉพาะอยางยง ญป น เขามาเปนผแขงขน สงผลใหสวนแบงการตลาดของสหรฐฯลดลง ในขณะทญป นกถกแยงชงสวนแบงโดยประเทศเกาหลและประเทศอนๆในเอเชย อตสาหกรรมเครองนงหมและสงทอกเปนอกหนงตวอยางซงประเทศก าลงพฒนา เชน จน ไตหวน เกาหลใต และสงคโปร เขามากลายเปนผผลตรายใหญของตลาดโลกแทนทสหรฐฯและญป น เชนเดยวกบอตสาหกรรมการผลตรถยนตทเคยสงออกโดยสหรฐฯและยโรปกถกญป นและเกาหลแยงสวนแบงการตลาดไปเชนเดยวกน ลกษณะการไดเปรยบโดยเปรยบเทยบแบบพลวตรนเปนไปตามปจจยของการเคลอนยายฐานการผลตและกระบวนการผลตแบบการประหยดจากขนาด (economies of scale) ท าใหทฤษฎวฏจกรผลตภณฑเปนหนงในทางเลอกของทฤษฎเฮคเชอรโอลน ลกษณะทกลาวมานไมไดเปนเพยงสงเดยวทจะยนยนความถกตองของทฤษฎวฏจกรผลตภณฑ บางครงนกวจยกตองท าการพสจนโดยการสงเกตจากประสบการณตรงและจากโลกของความเปนจรง เชน การพจารณาถงการพฒนาของสนคากบทฤษฎวฏจกรผลตภณฑน น โดยสวนใหญ เกดขนจากงบประมาณการวจย ดงนนสมมตฐานทางเศรษฐศาสตรในภาคอตสาหกรรมของสหรฐฯควรจะค านงถงความสมพนธกนระหวางคาใชจายในการวจยพฒนา และการประสบความส าเรจในการสงออกของภาคอตสาหกรรม

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 173 -

7.8 ตนทนการขนสง (Transportation Costs)

จากทเคยสมมตวาตนทนการขนสงมคาเทากบ 0 ในทฤษฎเฮคเชอรโอลน

ในหวขอนจะสมมตวาตนทนการขนสงมผลกระทบทางตรงตอการคาระหวางประเทศโดยกระทบตอราคาของสนคาทคาขายกนในประเทศสงออกและน าเขาโดยตนทนคาขนสงรวมถงคาระวาง(freight charges) ตนทนของการขนถายสนคา (cost of uploading and unloading) ดงนนเวลาใชค าวาตนทนคาขนสง หมายถงตนทนทกประเภททมการเคลอนยายสนคาจากประเทศหนงไปยงตางประเทศ

ผลของการคา(trade effects)ของตนทนคาขนสงสามารถอธบายโดยใชแบบจ าลองอปสงคและอปทานภายใตเงอนไขของตนทนเพม ในรปท 7.4(a) แสดงใหเหนถงอปสงคและอปทานของรถยนตของประเทศไทยและมาเลเซย สมมตวาไทยมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบในการผลตรถยนต จดดลยภาพของไทยและมาเลเซย คอจด E และ F ตามล าดบ

- 174 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

รปท 7.4 (a) เมอไมมตนทนการขนสง

รปท 7.4 (b) เมอมตนทนการขนสง

รปท 7.4 การคาภายใตเงอนไขของตนทนเพม กรณไมมการคา ราคารถยนตในไทยเทากบ $4,000/คน ซงถกกวาใน

มาเลเซยทราคา $8,000/คน เมอมการคาไทยจะเคลอนทไปสจดมความช านาญใน

Exports

S

8

6

S

D

06

($)

4

E

a b

2

D

4

D’

4

6

F

dc

2

Imports

Exports

S

8

7

S

D

05

($)

4

E

e f

3

D

4

4

5

F

hg

3

Imports

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 175 -

การผลตรถยนตมากกวา ขณะเดยวกนทมาเลเซยผลตรถยนตลดลงภายใตเงอนไขตนทนเพม ตนทนของไทยและระดบราคาเพมสงขน และราคารถยนตในมาเลเซยลดลง การคาของทงสองประเทศจะหมดไปเมอราคาของทงสองประเทศเทากน ณ ระดบราคา $6,000 ณ ราคานไทยจะผลตรถยนต 6 คน โดยเปนการผลตเพอใชในประเทศ 2 คน และทเหลอสงออกจ านวน 4 คน สวนมาเลเซยท าการผลตรถยนต 2 คน บรโภคภายในประเทศ 6 คน และน าเขาจ านวน 4 คน ดงนนราคา $6,000/คน จงจะกลายเปนราคาดลยภาพส าหรบทงสองประเทศเพราะอปทานสวนเกนของรถยนตไทยจะเทากบอปสงครถยนตของมาเลเซย การน าเอาตนทนคาขนสงเขามาในการวเคราะห โดยสมมตวาตนทนขนสงตอหนวยของรถยนตจากไทยไปยงมาเลเซยเทากบ $2,000/คน ดงรปท 7.4(b) ไทยจะไดประโยชนจากการผลตรถยนตและสงออกไปยงมาเลเซย จนกระทงความไดเปรยบของราคาเปรยบเทยบของสองประเทศเทากน แตเมอมการรวมเอาตนทนคาขนสงรวมเขาไวในการวเคราะห ราคาสงออกของไทยเทากบ ตนทนการผลตภายในประเทศบวกตนทนการขนสงรถยนตจากไทยไปยงมาเลเซย

ทงนการคาระหวางกนจะหยดลงเมอราคารถยนตในไทยรวมกบตนทนขนสงเพมขน จนเทากบราคารถยนตในมาเลเซย ความเทากนจะเกดขนเมอราคารถยนตในไทยเพมขนไปส $5,000/คน และราคารถยนตมาเลเซยตกลงมาอยท $7,000/คน ความแตกตางระหวางราคาของทงสองประเทศ คอ ตนทนขนสงตอหนวยเทากบ $2,000

7.9 การคาในบรการธรกจ (Trade in Business Services)

การคานอกเหนอจากน าเขาและสงออกสนคาอตสาหกรรมแลวยงรวมไปถงกจกรรมทเรยกกนวา บรการธรกจ (business services) อกดวย ในหลายกรณ บรการธรกจไมสามารถทจะจดเกบไวได โดยจะตองมการบรโภคทนททมการผลต ซงแตกตางออกไปจากสนคาอตสาหกรรมตางๆ ทงนบรการดานธรกจไมสามารถทจะเกบไวในรปของสนคาคงเหลอ ตวอยางของบรการธรกจระหวางประเทศรวมสงตางๆ ดงตอไปนไดแก

- 176 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

การทองเทยวและการขนสง (Travel and Transportation) - การทองเทยว - การขนสงผโดยสาร (สายการบน) - การขนสงสงของ (ขนสงทางอากาศ คาระวาง (freight) และทาเรอ

(port facilities) ลขสทธ (Proprietary Rights)

บรการและการขายทรพยสนทไมสามารถแบงแยกได (intangible property) หรอลขสทธ เชน คาธรรมเนยม (fees) และคารอยลต (royalties) ทจายส าหรบการใชเทคโนโลย patents และ copy rights) บรการธรกจอน ๆ

การกอสราง สถาปตยกรรม วศวกรรม ทปรกษา นายหนา การสอสาร บรการดานการจดการและเทคนค การวจยและพฒนา การธนาคาร บรการทางการเงน ประกนภย การจดการดานขอมลการแพทยและกฎหมาย ในไมกปทผานมาบรการธรกจนบวามบทบาททส าคญเพมขนในการเปนนโยบายของประเทศ และระหวางประเทศ เหตผลของการเตบโตดงกลาวนกเพราะในหลายประเทศกจกรรมดานบรการเปนสวนใหญทสดส าหรบการจางงานและการผลตของประเทศ งานสวนใหญทเกดขนในประเทศอตสาหกรรม ในชวงสองทศวรรษทผานมานนเปนภาคของบรการ นวตกรรมทางเทคโนโลย ไดสรางบรการใหมๆ ขนมากมายและบรการหลายชนดถกซอขายกนขามพรมแดนได นวตกรรมตางๆ ชวยใหเกดการเปลยนแปลงขององคการผลต การผลตและการแลกเปลยนสนคามความเชอมโยงกนมากขน

การน าเอาทฤษฎความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบประยกตใชกบธรกจบรการไดเพราะการคาบรการระหวางประเทศท าใหเกดผลไดทางเศรษฐกจ (mutual economic gains) บนพนฐานของตลาดแขงขนเชนเดยวกนสนคาอตสาหกรรมทผลตขนจากการผสมผสานของทรพยากรการผลตใหไดมาซงมลคาทสามารถจะน ามาซอขายไดในตลาด แตปญหาของการน าเอาทฤษฎการไดเปรยบโดยเปรยบ เทยบไปใชกบธรกจบรการ กคอ (1) บรการหลายประเภทอยในรปของการทไมสามารถแบงแยกได(intangible)หรอเกบไวไมได (nonstorable) และขนสงไมได

เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน - 177 -

(nontransportable) ไมสามารถขายโดยปราศจากการจดสรรทางกายภาพของผใหหรอผรบ การคาบรการระหวางประเทศ เชน การกอสรางเปนการทผผลตและผบรโภคตองอย ณ ทเดยวกนเพราะการผลตและการบรโภคตางกใชกระบวนการทเหมอนกน (2) ความแตกตางกนของบรการ เชน การขนสงทางอากาศ ธรกจธนาคาร และสถาปตยกรรม เปนบรการทมลกษณะแตกตางกน (heterogeneous) ท าใหไมสามารถทจะคดวาสงตางๆนนเปนหนงเดยวกน (single entity)

ถงแมวาจะไมมทฤษฎใดทใชไดกบธรกจบรการ งานวจยเชงประจกษพบวามตวก าหนดหลายประการทบงถงความสามารถในการเปลยนแปลงของประเทศ ในบรการมากมายเชน

- ความช านาญ และความสามารถของแรงงาน - ความสามารถของธรกจในการจดการดานการประสานความรวมมอ

(cooperative effort) ระหวางคนงานดวยกนททกษะทใชประกอบกน (right complementary skills)

- ความอดมสมบรณของเครองมอรวมไปถงบรการขนพนฐาน การประมวลผลขอมล และคอมพวเตอร

- สถาบนทสนบสนนอนไดแก ระบบกฎหมาย (legal system) การฝกหดและวฒนธรรม (traditions) ทพบในแตละประเทศ เปนตน

- 178 - เศรษฐศาสตรการคาระหวางประเทศเบองตน

แบบฝกหด 1.การประหยดจากขนาด(economies of scale)จากการผลตทมขนาดใหญมากสงผลกระทบตอรปแบบการคาของโลกอยางไร อธบาย

2.การคาระหวางประเทศเกดอปสรรคอยางไรบางเมอมตนทนคาขนสงสนคาระหวางประเทศเกดขน อธบาย

3.สมมตวารสนยมและเทคโนโลยของฮองกงและญป นเหมอนกนในสองประเทศ โดยฮองกงเปนประเทศทมแรงงานมาก ( labor abundant) สวนญป นมทนมาก (capital abundant) สมมตวาการผลตเสอผานนเนนหนกในการใชแรงงาน ( labor intensive) และรถยนตเปนสนคาเนนหนกในการใชทน (capital intensive)

3.1) วาดรปกราฟแสดงเสนเปนไปไดในการผลต (production possibilities frontier) ของประเทศฮองกงและญป น พรอมทงอธบายประกอบ

3.2) ประเทศใดมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบในสนคาชนดใดเมอยงไมมการคาระหวางประเทศ จงแสดงพรอมทงใหเหตผล 4.จงอธบายความแตกตางของทฤษฎการคาสมยใหมภายหลงทฤษฎเฮคเชอรโอลนมาอยางนอย 2 ทฤษฎพรอมทงอธบายและเขยนรปกราฟประกอบ 5.จงอธบายความแตกตางของการคาระหวางอตสาหกรรม( inter-industry trade) และการคาภายในอตสาหกรรมเดยวกน (intra-industry trade)