A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for...

ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ

Qing Ming Festival: Social Values amidst Changes in Hat Yai

พงษทช จตวบลย Pongtach Chitwiboon

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Arts in Human and Social Development Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ Qing Ming Festival: Social Values amidst Changes in Hat Yai

พงษทช จตวบลย Pongtach Chitwiboon

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Arts in Human and Social Development Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ ผเขยน นายพงษทช จตวบลย สาขาวชา พฒนามนษยและสงคม

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ………………………………………………………. ….…………………………............ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ปญญา เทพสงห) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ศภการ สรไพศาล) …………………………………………...........กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.เกตถวา บญปราการ) …………………………………………………..กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรสพร ปยรตนวงศ)

……….…………………………………….......กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ปญญา เทพสงห)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

….………………………………............................... (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

ลงชอ………………………………………………………… (รองศาสตราจารย ดร.ปญญา เทพสงห)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

ลงชอ………………………………………………………… (นายพงษทช จตวบลย) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ………………………………………………………… (นายพงษทช จตวบลย) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ ผเขยน นายพงษทช จตวบลย สาขาวชา พฒนามนษยและสงคม ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษา 1) สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ ทสงผลตอประเพณเชงเมง 2) ความเชอและพธกรรม 3 ) คณคาตอสงคมของประเพณเชงเมง โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณแบบเจาะลกจากผใหขอมลจ านวน 35 คนประกอบดวยกลมคนไทยเชอสายจนทมภมล าเนาเดมอยในเมองหาดใหญและท าพธกรรมมาแลวไมนอยกวา 10 ป นกวชาการผมความรเกยวกบประเพณเชงเมง ผมความรทางดานสงคมและเศรษฐกจของเมองหาดใหญ กลมคนอนๆ ทสามารถใหทศนะเกยวกบคณคาทางสงคมของประเพณเชงเมง นอกจากนนผวจยยงใชการสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมในการสงเกตกจกรรมทเกดขน วเคราะหขอมลโดยการน าขอมลมาจ าแนกหมวดหม ถอดรหส ตความและสรางขอสรป น าเสนอขอมลดวยการพรรณนาเชงวเคราะห

ผลการวจยพบวา สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ ทสงผลตอประเพณเชงเมงมดานสงคม การเปลยนผานชวงอายของคนเชอสายจน เศรษฐกจ การแขงขนระบบทนนยมทลดทอนความเชอดงเดม และเทคโนโลยการสอสาร อนน ามาสการปรบเปลยนความเชอและพธกรรม ดานความเชอมการเปลยนแปลงเรองอาหารเครองเซนไหว เวลา การท านาย และวตถในการประกอบพธ ดานพธกรรมมการลดทอนขนตอนพธกรรมและขอใชบรการผานสอออนไลนมากขน ความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงใหคณคาตอสงคมหลายประการ ประการแรกดานเศรษฐกจชวยเพมรายไดแกกลมธรกจรานคาและบรการ สงเสรมอตสาหกรรมการทองเทยว เปนการชวยกระตนเศรษฐกจของเมองหาดใหญ ประการทสองดานวฒนธรรมมสวนชวยด ารงอตลกษณความเปนจนไว การตระหนกรในสายสมพนธวฒนธรรมไทย-จน น าไปสการสบสานวฒนธรรม การหลอหลอมบคลกภาพ และการเชอมความสมพนธของคนไทยเชอสายจนในหาดใหญ ประการทสามดานศาสนาและจรยธรรมเชงเมงชวยสงเสรมใหรจกความกตญญกตเวท การเคารพบชาตอสงเหนอธรรมชาต มศาสนาเปนทพงทางใจ จตส านกในการเคารพบรรพบรษ ความผกพนในครอบครว การชวยเหลอเกอหนนกน ตระหนกรในบทบาทหนาท รจกการปลอยวาง การใหทาน ความมวนยและรบผดชอบตอสงคม การเปลยนแปลงของสงคมเมองหาดใหญแมสงผลตอการปรบเปลยนประเพณเชงเมง แตในดานคณคาโดยเฉพาะความกตญญยงไมเสอมคลาย

(6)

Thesis Title Qing Ming Festival: Social Values amidst Changes in Hat Yai Author Mr. Pongtach Chitwiboon Major Program Human and Social Development Acaemic Year 2015

ABSTRACT

This research aims to explore: 1) changes of Hat Yai City that have affected Ching Ming Festival, 2) beliefs and rituals related to Ching Ming Festival, and 3) social values of the Ching Ming Festival. A qualitative research method was employed and data were collected through in-depth interviews with 35 respondents consisting of Thai Chinese, who have lived in Hat Yai City and performed Ching Ming rituals for at least 10 years, experts in Ching Ming Festival, people who have social and economic knowledge about Hat Yai, and others who can provide opinions on social values of Ching Ming Festival. Participant and non-participant observations were also conducted for data collection. The data were categorized, deciphered, interpreted, and concluded before presented with analytical description.

The study found that changes of Hat Yai City that have affected Ching Ming Festival are changes in its social aspect, particularly aging of Thai Chinese residents, the economic aspect, especially competitive capitalism that has reduced traditional beliefs, and the technological aspect that has resulted in beliefs and adaptation of the rituals. Regarding beliefs and rituals related to Ching Ming Festival, changes were found in foods and offerings, time for ritual performance, predictions and objects used in the rituals in which steps have been reduced, and more people have performed the rituals using online service. In terms of social values of Ching Ming Festival, three aspects were found. First, economically, the festival has increased income for business and services, promoted tourism industry which stimulates the economy of Hat Yai City. Second, culturally, the festival has helped maintain the Chinese identity and realization in Thai-Chinese cultural ties leading to cultural inheritance, personality forming, and enhancement of relationships among Thai Chinese in Hat Yai. Third, religiously and ethically, the festival has helped promote people to have gratitude and respect towards supernatural entities, to have religion as a spiritual refuge, to have awareness and respect for ancestors, to foster family relation, to help each other, to realize their roles and obligations, to know how to let go, how to give, to have discipline and to have social responsibility. Even

(7)

though changes of Hat Yai have affected Ching Ming Festival in various aspects, its social values, especially in terms of gratitude have not been diminished.

(8)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดโดยสมบรณดวยความดแล และทมเทเอาใจใส พรอมทงคอยใหความชวยเหลอแนะน าอยางละเอยดจากรองศาสตราจารย ดร. ปญญา เทพสงห อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก เปนคนวางกรอบแนวคด ชแนวทางในการท าความเขาใจถงเนอหา ท าใหผวจยไดมโอกาสเรยนรส งใหมๆเพมเตมจากแนวความคดเดมทวางไว อกท งยงไดรบประสบการณใหมๆ ซงอาจารยไดคอยเอาใจใส ถามไถอยอยางสม าเสมอ ไมเพยงแตเรองงาน ยงรวมไปถงสารทกขสขดบ เรองราวทวๆไปของผวจยเอง ผวจยจงรสกขอบพระคณอยางยงจากอยางใจจรงในการดแล และการเอาใจใสตลอดระยะเวลาทผานมาในการท าวจยวทยานพนธเลมน

ขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.ศภการ สรไพศาล ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรสพร ปยรตนวงศและผชวยศาสตราจารย ดร.เกตถวา บญปราการ ทกรณาเสยสละเวลาอนมคามาเปนกรรมการสอบ และใหค าแนะน า ตลอดจนชแนะแนวทางท าใหวทยานพนธเลมนสมบรณมากยงขน

ขอกราบขอพระคณผใหสมภาษณทกทาน กรรมการผจดการมลนธจงฮว อ าเภอหาดใหญ พอคาแมคาในเมองหาดใหญ เจาหนาทดแลสสาน ตลอดจนผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในเรองประเพณเชงเมงทกทาน ทใหความอนเคราะห รวมมอกบผวจยเปนอยางดในการใหขอมล อกทงเมตตา และเออเฟอเผอแผเสมอนเปนสวนหนงของครอบครวในการบอกเลาเรองราวตางๆ ทเกดขนและเปลยนแปลงไปในบรบทเมองหาดใหญจากอดตจนถงปจจบน รวมถงความเชอพธกรรม และการใหคณคาเกยวกบประเพณเชงเมง ท าใหผวจยมขอมลมากพอจนสามารถสรางสรรควทยานพนธทสมบรณแบบเลมนขนมาได

ขอกราบขอบพระคณบดามารดา ครอบครว ตลอดจนญาตพนอง ทคอยมอบก าลงใจทแสนอบอน คอยใหการสนบสนน ใหค าแนะน า สงสอน และผลกดนอยเบองหลงตลอดมา ทงหมดนลวนสงผลตอการสรางแรงก าลงใจใหแกผวจยในการสรางสรรคผลงานออกมาไดส าเรจลลวงไปดวยด อกทงขอขอบคณเพอนๆ พๆ นองๆ ทกคนทคอยชวยเหลอ พรอมทงเปนแรงกระตน และยนเคยงขางผวจย ตลอดจนเสยงเพลงเสยงดนตรของศลปนทผวจยชนชอบในการกลอมเกลาโสตประสาทเพอสรางความผอนคลายในยามทผวจยรสกเครยด ทขาดเสยไมไดขอกราบขอบพระคณคณาจารยทกทานทคอยประสทธประศาสตรวชาความรใหแกตวผวจย

สดทายนผวจยขอขอบพระคณคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ ทเปนแหลงหาความรเพอน าไปปรบใชในภายภาคหนาตอไป รวมไปถงบคลากรทกทาน ทคอยชวยเหลออยางสม าเสมอ เมอยามทผวจยตองการ

ผวจยรสกซาบซงในความเมตตากรณา ความเปนกลยาณมตรทดตอผวจย ทางผวจยจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง และหากมขอผดพลาดประการใด กขออภยมา ณ ทนดวย

พงษทช จตวบลย

(9)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (5) ABSTRACT (6) กตตกรรมประกาศ (8) สารบญ (9) สารบญภาพ (11) สารบญตาราง (13) เนอหา บทน า

ความส าคญและทมาของปญหา 1 ค าถามการวจย 4 วตถประสงคของการวจย 4 ขอบเขตการวจย 4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5 นยามศพทเฉพาะ 5

การทบทวนวรรณกรรม 6 แนวคดเกยวกบประเพณ ความเชอ พธกรรม และคณคาตอสงคม 6 แนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม 16 เอกสารทเกยวของเกยวกบประเพณเชงเมงและฮวงจย 21 งานวจยทเกยวของ 24 กรอบแนวคดการวจย 28

วธด าเนนการวจย 29 พนททใชในการวจย 29 คณลกษณะผใหขอมล และการไดมาซงผใหขอมล 31 การเกบรวบรวมขอมล 31 เครองมอทใชในการวจย 32 การตรวจสอบขอมล 32 การวเคราะหขอมล 33

(10)

สารบญ (ตอ)

หนา สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ และความเชอพธกรรมในประเพณเชงเมง 34

สภาพทวไปและภมหลงเมองหาดใหญ 34 สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทมตอประเพณเชงเมง 38 ความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ 47

คณคาทมตอสงคมของประเพณเชงเมง 79 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 101

สรปและอภปรายผล 101 ขอเสนอแนะ 111

บรรณานกรม 112 บคลานกรม 119 ภาคผนวก 121

ภาคผนวก ก แบบสมภาษณ 122 ภาคผนวก ข รายงานบทความประชมวชาการ 126 ภาคผนวก ค บทความตพมพในวารสาร 138

ประวตผวจย 151

(11)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แผนทแสดงความเชอมโยงพนทยานชมชนจนหาดใหญและสสานบานพร 30 2 พธเปดปายใหมทสสานบานพร ณ วนท 24 สงหาคม พ.ศ.2501 36 3 นายเจยกซ ชาวจนผสรางคณปการแกเมองหาดใหญ 36 4 ขนนพนธรวมงานเปดปายทสสานบานพร พ.ศ.2501 37 5 แผนผงเขตเทศบาลนครหาดใหญในปจจบน 37 6 การใชสถปแบบไทยแทนการท าฮวงซยแบบจน 40 7 สภาพฮวงซยทงรางจากสภาวะเศรษฐกจปจจบน 45 8 ขนมจ ชง เปยะ 51 9 ขนมจ ชง เปยะไสเคม 51 10 ผลไมตางๆทใชในการประกอบพธวนเชงเมง 53 11 แผนภมแปดทศ (八卦图) 53 12 เบญจธาตทง 5 ของชาวจน (五行相生) 55 13 ขนมถงทถกเพมเขามาจากขนมดงเดมแบบจน 56 14 การใชไวทเขามาแทนทเหลาจนในการประกอบพธเซนไหว 57 15 เตนทส าหรบใหผมาประกอบพธกรรมวนเชงเมง 59 16 กระดาษเงนกระดาษทอง 63 17 ประทดในประเพณเขงเมง 64 18 สายรงหลากสทใชในการประกอบพธเชงเมง 65 19 การเผาวตถในการประกอบพธกรรมเชงเมงเพอสงไปยงบรรพบรษ 67 20 ผรบจางซอมแซมปรบปรงฮวงซยบรรพบรษในวนปดกวาดสสาน 70 21 เครองเซนไหวในประเพณเชงเมงตามหางสรรพสนคา 71 22 การประกอบพธกรรมทบานในประเพณเชงเมง 73 23 สงของ อาหารเซนไหวทใชในการประกอบพธเชงเมงทบาน 73 24 สถานทไหวแปะกง สสานบานพร เมองหาดใหญ 75 25 บรเวณดานหนาศาลเจาแปะกง สสานบานพร เมองหาดใหญ 75 26 สสานเทพยดาประจ าฮวงซย 76

(12)

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

27 ตวแทนกลมคนงานดแลสสาน 80 28 แมคาขายไอศกรมรถซาเลงทไดก าไรจากประเพณเชงเมง 83 29 สภาพการออกไปจบจายใชสอยกอนวนเชงเมง 85 30 รานขายวสดอปกรณในการประกอบพธวนเชงเมง 86 31 คณะกรรมการหอการคาไทย อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 87 32 การด ารงอตลกษณความเปนจนไวบนปายสสานเชงเมง 89 33 การพยายามสอดแทรกของไหวใหมๆกบของไหวดงเดมในประเพณเชงเมง 90 34 ผจดการมลนธจงฮวหาดใหญ 96 35 การรวมมอรวมใจกนของญาตพนองในประเพณเชงเมง 98 36 สถานทเพอใชวางสงของบรจาคทานใหวญญาณเรรอน 100

(13)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 แสดงขอมลการท าสสานแบบจน (ฮวงซย) ของสสานบานพรหาดใหญ ระหวาง ป พ.ศ.2522 – 2546 43

1

บทน ำ

ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

สสานรางรายอยภเหนอใต เชงเมงคนมาไหวเดนสบสน ผเสอขาวเถากระดาษบนวอนวน อสสชลหลงไหลฤทยครวญ สายณหจงจอกนอนหนาหลมหลบ ราตรกลบเคหาคลายวายก าสรวล ยามมเหลาเมาปลมดมตามควร ตายแลวลวนชวดลมรสแมหยดเดยว

(เกาจวชง กวสมยราชวงศซง อางถงใน ถาวร สกขโกศล, 2550)

เชงเมงเปนประเพณหนงในสงคมจน เปนประเพณทสงเสรมคณธรรม ทสบทอดกนมายาวนาน ดงทพระยาอนมานราชธน (2514) กลาวถงประเพณวา เปนความประพฤตของชนหมหนง ซงมแบบแผนปฏบตกนมาอยางเดยวกน ถาใครในหมประพฤตผดแผกออกไปกจะผดประเพณ ประเพณมอยทกสงคม แตละสงคมจะมประเพณทแตกตางกนตามคานยมความเชอ ซงขนอยกบบรบท และการยอมรบของสงคม เชน ประเพณสารทเดอนสบ ประเพณสงกรานตของไทย ประเพณไหวพระจนทร ประเพณกนเจของจน ทว ทองสวาง (2546) ใหความเหนวา ประเพณเปนแบบแผนประพฤตปฏบตของคนสวนใหญทเหนวาด ถกตองแลวเปนทยอมรบกนในวงกวาง ประเพณมกเกยวของกบความเชอและพธกรรม ท าแลวยอมมประโยชนตอสงคม เมอมนษยมความเชอในลกษณะใดลกษณะหนงกจะมพฤตกรรมทแสดงออกมาเพอทจะตอบสนองตอความเชอนนๆของตน จนกอใหเกดพธกรรมตางๆ น ามาซงความสามคคของคนในกลม สะทอนถงความสมพนธทมนษยมตอมนษย และมนษยมตออ านาจเหนอธรรมชาต ความเชอกบพธกรรมเปนสงทแยกออกจากกนไมได จารวรรณ ธรรมวตร (2542) เหนวา เมอมนษยเกดปญหาทเกนความสามารถของตนทจะแกไขได จงออนวอนตออ านาจศกดสทธตางๆ และเมอไดดงทตนตองการแลว กแสดงความยนดดวยการเซนไหวเพอแสดงออกถงความกตญญกตเวท ซงเรยกวาพธกรรม เรไร ไพรวรรณ (2553) กลาวถงความส าคญของพธกรรมไววา เปนการแสดงออกของสงคมทมความส าคญในการสรางความสมพนธและความเอออาทรทงในระดบมนษยและมนษย ทงยงเปนสอส าคญในการถายทอดคานยมทสงคมยกยอง สรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของชมชน พธกรรมจงเปนเรองของความเชอของมนษยทมไดเกดขนอยางเลอนลอยและไรสาเหต มนษยสรางพธกรรมขนอยางมวตถประสงคทแนนอน การแสดงออกจงเปนไปในรปสญลกษณทเกยวของกบความเชอ จงกลาวไดวาความเชอและพธกรรมเปนสงทเชองโยงกนใหเกดประเพณ และใหคณคาแกสงคม

สงคมไทยมกลมคนอาศยอยหลายชาตพนธ จากหลกฐานตางๆ ทางประวตศาสตรไดสะทอนใหเหนวาในอดตมชาวตางชาตเขามาตดตอสมพนธกบไทยอยเสมอ ชาวจนเปนกลมหนงทเขามาตดตอการคาและมบทบาทตอสงคมและเศรษฐกจ ดงท Skinner (1957) ไดกลาวถงการเขามาของชาวจนไววา สวนใหญทอพยพเขามานอยางนอยทสดกมพวกทเปนชาวเมองและท ามาคาขายมากอนทจะออกจากเมองจน ชาวจนเรมเขามาตงถนฐานในประเทศไทยในลกษณะคอยเปนคอยไปมาตงแตสมยกรงสโขทยหรอนบตงแตมความสมพนธทางการทตกบประเทศจน สธวงศ พงศไพบลยและคณะ (2544) ไดใหความเหนวา ชาวจนเรมขยายตวมากขนโดยเฉพาะในบรเวณภาคใตของประเทศ

2

ไทย ในสมยรชกาลท 5 จากนโยบายพฒนาโครงสรางพนฐานทางการเมองและเศรษฐกจโดยการสรางทางรถไฟสายใต ในทสดแรงงานจนสามารถตงรกรากอยในภาคใต และกอใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมเหมองแร ตลอดจนการบกเบกขยายพนทการท าสวนยาง การคาขาย และธรกจตางๆ ซงตอมาท าใหชาวจนมบทบาทในระดบสงขนเรอยๆ จนเกดเปนสงคมเมอง

หาดใหญเปนเมองหนงทถกบกเบกโดยชาวจน ขนนพนธจนนคร (เจย กซ) เปนบคคลแรกๆทเรมตดถนน สรางหองแถวขนเมอ พ.ศ.2459 หลงจากนนกมบคคลรวมสรางความเจรญใหแกเมองหาดใหญอก 3 ทาน คอ พระเสนหามนตร (ชน สคนธหงส) นายซ กมหยง และมหาอ ามาตยตรพระยาอรรถกวสนทร (สงวน ศตะรตน) ท าใหหลงจากนนไมนาน เมองหาดใหญไดพฒนาเปนเมองทมความเจรญสงสดในภาคใต มคนไทยเชอสายจนเขามาอาศยจ านวนมาก (สงบ สงเมอง และลกษม จระนคร, 2542) การอพยพเขามาของชาวจนนนไมไดมาตวเปลา แตยงน าศลปวฒนธรรม และประเพณเขามายงประเทศไทย เนองจากชาวจนเปนชาตทเกาแกมประวตการสรางชาตอยางยาวนานยอมมวฒนธรรมเจรญมานานและไดพฒนามาเปนแบบอยางเฉพาะตน อกทงชาวจนเปนชาตทยดมนในประเพณและวฒนธรรมของตนอยางเหนยวแนน ไมวาจะอยมมไหนของโลก กจะปฏบตและสบทอดวฒนธรรมประเพณของชาต ซงตรงกบท Bloomfield (1989) ไดกลาววา ไมวาคนจนจะอพยพไปตงถนฐานท ามาหากนอยทใดกตาม พวกเขาจะน าประเพณของตนไปดวย โดยทพยายามจะรกษาขนบธรรมเนยมประเพณของตนมากบางนอยบางตามสภาพ ไมวาจะอยในประเทศจน ในชมชนจนโพนทะเล หรอในฐานะของชาวตางชาตในสงคมตะวนตกทคนสวนใหญเปนผวขาว วธด าเนนชวตและความเชอตางๆ กไมแตกตางกน ยงคงรกษาความเปนจนเดนชด

แตกระนนกดตามการเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรมท าใหมประเพณจนหลายประเพณไดรบผลกระทบ หาดใหญซงเปนเมองทมความเจรญเตบโตสงมาก เกดการขยายตวทงทางดานสงคม เศรษฐกจ และการทองเทยวอยางรวดเรว ท าใหลกหลานชาวจนในปจจบนถกสรางขนจากกระบวนการศกษาแผนใหมทควบคมโดยภาครฐ (ศภการ สรไพศาล, 2550) ประเพณทจดขนในเมองหาดใหญบางปรบเปลยน ตดทอน หรอประดษฐขนใหม การสบทอดตามแบบแผนเดมๆ ลดนอยลง ในงานศกษาของสายชล แกวบรสทธ (2556) ไดศกษาเทศกาลกนเจหาดใหญพบวา เทศกาลกนเจมการประดษฐสรางประเพณในหลายดาน ดานพนทมการสรางพนทสาธารณะใหเปนเปนพนทเพอการทองเทยว ดานอาหารมการประดษฐใหดมความแปลกใหม เพอใหอาหารเจดนารบประทานมากยงขน รวมถงใชวตถดบทเลยนแบบเนอสตว ดดแปลงเมนใหมความหลากหลายทงแบบไทยและแบบญปน ดานพธกรรมมการจดปะร าศาลเจาขนชวคราว ท าใหพนทดงกลาวกลายเปนพนทศกดสทธชวขณะ ทแสดงออกทางความเชอและสรางใหเกดภาพของการยอนยคสการเปนสงคมชาวไทยเชอสายจน อยางไรกตามยงพบวา กจกรรมตางๆไดถกเตมแตง เสรมสราง ตดทอนเพอการทองเทยว ทคอยตอบสนองตอนายทน โดยใชความเปนชมชนเชอสายจน เพอสรางอตลกษณและมลคาทางเศรษฐกจจงสงผลใหเทศกาลกนเจ กลายเปนสวนหนงของพนทประดษฐเพอการทองเทยว ทามกลางความเจรญมการจดตงสมาคมจน ศาลเจา วดจน รวมไปถงมการจดเทศกาลตางๆ ปรากฏการณเหลานสวนหนงเกดจากพลงของคนไทยเชอสายจนทตองการสะทอนความเปนจนหรอแสดงถงอตลกษณชาตพนธตน เกยวกบเรองนปรากฏในงานศกษาของเรอนแกว ภทรานประวต (2554) ซงพบวาการสบทอดความเปนจนมปจจยทสนบสนนใหการสบทอดความเปนจนประสบผลส าเรจ ไดแก ความ

3

เชอ ความศรทธาในเทพเจาและสงศกดสทธ การมธรรมเนยมการไหวเจาในวนพระจน ไหวบรรพบรษในวนเชงเมง การสบทอดจากรนสรน นอกจากนพบวาปญหาการสบทอดความคด ประเพณและเทศกาลของชาวจนมความสมพนธกบปจจยทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และความเชอสวนบคคล การมความคดและความเชอเปลยนแปลงไป การรบวฒนธรรมใหม

ผลการศกษานสะทอนใหเหนประเพณทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ซงเชงเมงเปนประเพณหนงของชาวจนทไดรบผลกระทบดวย ประเพณเชงเมงหรอชงหมงเปนการไหวหลมฝงศพของบรรพบรษ หรอชาวจนเรยกกนวา “ฮวงจย” หรอ “ฮวงซย” นยมจดขนในชวงเดอน 3 ของจน ซงจะตรงกบชวงเดอน 4-5 ของไทย คอ เดอนเมษายน-พฤษภาคม ฮวงซยจะเลกหรอใหญขนอยกบฐานะของตระกลนนๆ อดตถงวนไหว ลกหลานทอยหางไกลจะเดนทางกลบมาเพอประกอบพธไหวรวมกบญาตพนองของตน ในวนไหวมการจดเตรยมอาหาร ทงของคาวและของหวาน และจดกจกรรมตางๆ ตามประเพณทเคยสบทอดกนมา (วรรณนา เชอจน, 2551) ประเพณเชงเมงยงสะทอนใหเหนถงคณคาทางสงคม จากการศกษาของศระนนท รตนาสมจตร (2547) พบวา เชงเมงเปนพธกรรมเพอเปนการแสดงความกตญญตอบรรพบรษ อนเปนไปตามลทธขงจอทเนนเรองความกตญญเปนส าคญ เปนพธกรรมในระดบครอบครวและเครอญาตทนบถอกน ในอดตขนตอนพธกรรมการไหวแสดงถงการยดถอระบบอาวโสในการท าพธ การใหฝายหญงเปนผจดเตรยมของเซนไหวโดยทฝายชายไมตองเขามาชวย เพอสามารถถายทอดและสอนเรองพธกรรมใหกบลกหลานของตน เพราะผหญงถกก าหนดใหเลยงดบตร อยางไรกตามความเชอในประเพณนเรมเปลยนแปลงเพราะสภาพสงคมทเปลยนไป

ประเพณเชงเมงเขามาด ารงอยในเมองหาดใหญมาอยางยาวนาน แมวาจะมความเปลยนแปลงเกดขนในสงคม ซงเปนผลมาจากการความกาวหนาทางวทยาศาสตรเทคโนโลย การเปลยนแปลงชวงอายของชาวไทยเชอสายจนจากรนท 1 กลายมาเปนรนท 2 และการเขามาของกระแสโลกาภวตน กลาวคอการยอโลกใหแคบลง ผคนจากทวทกมมโลกสามารถตดตอสอสารกนงายขน ท าใหมการหลงไหลเขามาของวฒนธรรมตางๆ เกดบรรษทขามชาต (ศภการ สรไพศาล, 2550) โดยเฉพาะอยางยง อารยธรรมสมยใหมทเขามาเพอน ามาอธบายประเพณความเชอตางๆ แตความเปลยนแปลงดงกลาวไมไดท าใหความเชอเรองวนเชงเมงหายไปเสยทเดยว หากแตเรมลดความส าคญและบทบาทของประเพณลงไปเรอยๆ จนกระทงคนรนหลงไมเหนถงความส าคญ และน าไปสการลมเลอนของประเพณทสบทอดตอกนมาตงแตบรรพบรษ จากผลการศกษาของสพร ศาสตรรตนมณ (2554) พบวา ธรกจประเภทรานคาสงและคาปลกกระดาษส าหรบไหวเจาซบเซาลง เปนเพราะความนยมในการประกอบพธกงเตกนอยลง อกสาเหตหนงคอ ปจจบนมผไปแยงหรอรบงานในทนททศพไปถงวด คนเหลานมรานคาประจ าทเปนเครอขายอยแลว ประกอบพธกงเตกในงานศพคอยๆเสอม คนในสงคมเหนคณคานอยลง อกทงปจจบนมการแขงขนสง แตดวยความมวฒนธรรมฝงรากลกมายาวนาน ทกวนนการจดพธกงเตกมนอยลงแตไมถงกบสญหาย เนองจากคานยมทเปลยนไป จากสภาพดงกลาวท าใหเหนวาประเพณเกยวกบความตาย ไมวาความเชอ พธกรรม และคณคาตอสงคมยอมไดมการเปลยนแปลงตามสงแวดลอมใหมๆ

สภาพดงกลาวอาจพจารณาไดวาธรรมเนยมปฏบตของเชงเมงทสบทอดมาแตครงบรรพบรษก าลงถกลดบทบาทความส าคญ อนเนองมาจากความเจรญกาวหนาในดานตางๆ ทเขามา

4

ดวยเหตนผวจยจงสนใจศกษาในประเดนคณคาทางสงคมทามกลางความเปลยนแปลงไปในสงคมปจจบนของชาวไทยเชอสายจน ดวยเหตทวาประเพณเชงเมงเปนประเพณทมความส าคญ ซงถอเปนรากฐานชวตทถกเชอมโยงความกตญญเขากบการบชาบรรพบรษ สอถงความหมายส าหรบชวตและรปแบบสงคมของชาวจน อกทงยงสะทอนใหเหนถงความเปนจนโดยแทจรง แตเนองดวยความเปลยนแปลงจากกระบวนการทท าใหสงคมอยในภาวะความทนสมย อาจจะสงผลท าใหคณคาของประเพณเดมสญหายไป ทงนเพอคนหาความรมาปรบใชใหเหมาะสมและเสนอแนะแนวทางทสรางความเขาใจ จงเปนเหตใหตงขอสงสยเพอใหเหนถงคณคาความส าคญของประเพณ อนมสวนชวยใหมนษยเราอยรวมกนในสงคมไดอยางสงบสข อกทงประโยชนตอการศกษาเพออนรกษ ฟนฟ ด ารงไวซงวฒนธรรมประเพณทางความเชอทดงามของบรรพบรษสบตอไป

ค ำถำมกำรวจย 1. สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทมตอประเพณเชงเมงเปนอยางไร 2. ความเชอ พธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญเปนอยางไร 3. คณคาตอสงคมของประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญเปนอยางไร

วตถประสงค 1. เพอศกษาสภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทมตอประเพณเชงเมง 2. เพอศกษาความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ 3. เพอศกษาคณคาทมตอสงคมของประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ

ขอบเขตของกำรศกษำคนควำ

ผวจยไดก าหนดขอบเขตของการศกษาคนควา ไวดงน ขอบเขตดานพนท การศกษาครงนผวจยศกษาประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสาย

จน ทงในใจกลางเมองหาดใหญยานชมชนชาวจน ไดแก ถนนนพทธอทศ 1 ถนนนพทธอทศ 2 และถนนนพทธอทศ 3 รวมถงสสานเมองบานพร เนองจากเมองหาดใหญเปนทตงชมชนของชาวไทยเชอสายจน แตเนองจากพนทไมเอออ านวยตอการจดประเพณเชงเมง ชาวไทยเชอสายจนในหาดใหญ จงใชสสานบานพรเปนทตงของฮวงซยเพอใชในการประกอบพธกรรม

ขอบเขตเนอหา การศกษาครงน ผวจยศกษาใน 3 ประเดน ตอไปน - ในการศกษาเนอหาดานการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ศกษาการ

เปลยนแปลงทสงผลกระทบตอประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ - ในการศกษาเนอหาดานความเชอและพธกรรม ผวจยท าการศกษาความเชอท

เกดขนจากประเพณเชงเมง รวมถงพธกรรมตางๆ ตงแตการเตรยมวนเชงเมง ซงศกษาตงแตการรวมตวของญาตพนอง การนดหมาย แนวทางการปรกษาหารอกนในครอบครว อาหารทใชในการประกอบพธ ตลอดจนขนตอนการประกอบพธกรรม ทงการจดเตรยมสถานททบานและทสสาน ในชวงเชาจวบจนกระทงเสรจพธกรรมในชวงเยน

- ในการศกษาเนอหาดานคณคาตอสงคม ศกษาคณคาของประเพณเชงเมงทมตอสงคมเมองหาดใหญในชวงป พ.ศ.2559

5

ขอบเขตดานระยะเวลาของการศกษาคนควา ผวจยก าหนดขอบเขตในชวงป พ.ศ.2535 จนถง พ.ศ.2559 เนองจากชวงเวลาดงกลาว เปนชวงท เมองหาดใหญมความเฟองฟ เกดการขยายตวของเมอง และทดนหรออสงหารมทรพยตางๆ รวมทงยงเปนชวงเปลยนผานของชวงอายของคนไทยเชอสายจนจากรนท 1 ไปยงรนท 2

ขอบเขตดานระยะเวลา งานวจยชนนใชระยะเวลาการเกบขอมล ในชวงระยะเวลา เดอนเมษายน 2558-เมษายน 2559 รวมระยะเวลา 1 ป

ประโยชนของกำรวจย 1. เพอใหกลมคนไทยเชอสายจนในหาดใหญเกดความรและความเขาใจเกยวกบวถ

ชวต สภาพทางสงคมและวฒนธรรม เกยวกบประเพณวนเชงเมงไดอยางถกตองและลกซงมากยงขน อนจะน าไปสการปรบตวใหเขากบกระแสสงคมในสภาวการณปจจบน

2. เพอใหกลมสมาคมจนในหาดใหญ น าไปก าหนดแนวทางในการฟนฟประเพณเชงเมง เพอสรางความภาคภมใจและตระหนกถงคณคาของความเชอและพธกรรมการไหววญญาณบรรพบรษ

3. เพอใหหนวยงานการอนรกษศลปวฒนธรรม รวมถงหนวยงานภาครฐทเกยวของเปนแนวทางในการอนรกษ และสบสานประเพณเชงเมงของลกหลานชาวจนสบตอไป

นยำยศพทเฉพำะ

ประเพณเชงเมง หมายถง ประเพณการเซนไหววญญาณบรรพบรษของชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญ ซงกระท ากนทสสานบานพร ในวนท 5 เมษายนของทกปโดยประมาณ

ความเชอเชงเมง หมายถง การยอมรบนบถอตอการไหววญญาณบรรพบรษในประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญ

พธกรรมเชงเมง หมายถง แบบแผนหรอการประพฤตปฏบตตอวญญาณบรรพบรษทลวงลบไปแลวของประเพณเชงเมง โดยมขนตอนตางๆ ทสบทอดกนมาจากรนสรน ผานความเชอของชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญ

คณคาตอสงคม หมายถง ประโยชนของประเพณเชงเมง ทสงผลตอสงคมเมองหาดใหญ ทงทางดานเศรษฐกจ วฒนธรรม และศาสนาจรยธรรม

ความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ หมายถง การเปลยนแปลงทางดานสงคมและวฒนธรรมในสภาวการณปจจบนทมอทธพลตอประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญนบตงแตชวงป พ.ศ.2535 จนถงปจจบน (พ.ศ.2559) เนองจากชวงเวลาดงกลาว เปนชวงทเมองหาดใหญมความเฟองฟ และเกดการขยายตวของเมอง รวมถงทดนหรออสงหารมทรพยตางๆ รวมทงยงเปนชวงเปลยนผานของชวงอายของคนไทยเชอสายจนจากรนท 1 ไปยงรนท 2

6

ทบทวนวรรณกรรม

การศกษาวจยเรอง ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงในเมองหาดใหญ มวตถประสงคเพอศกษาถงความเชอ พธกรรม เกยวกบเชงเมง รวมถงการศกษาถงคณคาและการเปลยนแปลงทางสงคมทมผลกระทบตอประเพณเชงเมง ผวจยจงศกษาคนควา รวบรวมแนวคดและงานวจยทเกยวของ ตลอดจนเอกสารตางๆ เพอใชเปนขอมลและแนวทางในการศกษา ดงน

1. แนวคดเกยวกบประเพณ ความเชอ พธกรรมและคณคาตอสงคม 2. แนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม 3. เอกสารทเกยวกบประเพณเชงเมง 4. งานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบประเพณ ควำมเชอ พธกรรมและคณคำตอสงคม

แนวคดเกยวกบประเพณ นกวชาการหลายทานไดใหแนวคดเกยวกบประเพณ ดงตอไปน แปลก สนธรกษ (2540) กลาววาประเพณ คอ ความประพฤตสบตอกนมาจนเปนท

ยอมรบของสวนรวม เรยกวา เอกนยม หรอพหนยม เชน การแตงงาน การเกด การบญ ซงสอดคลองกบ วชาภรณ แสงมณ (2525) ทไดกลาวถงความหมายของค าวาประเพณ ไววาหมายถง ความประพฤตของคนในสวนรวมทถอกน เปนระเบยบแบบแผนสบตอกนมาจนลงรปเปนพมพหรอแบบเดยวกน เปนกฎบงคบอยางหนงของสงคม บางอยางกถอเครงครด บางอยางกไมถอเครงครด

อทย หรญโต (2526) ไดกลาวถงค าวา ประเพณ หมายถงระเบยบปฏบตในโอกาสตางๆ ทมพธการ ซงเคยยดถอกระท ากนมาแตโบราณกาล เปนสวนหนงของวฒนธรรมอนเปนแบบแผนของความประพฤต หรอการปฏบตทคนในสงคมเดยวกนยดถอเปนหลกปฏบต แบงไดเปน 3 ชนด ไดแก ประเพณทเกยวกบชวต ประเพณทเกยวกบสถาบนทางสงคม และประเพณเบดเตลด ประเพณใดทกฎหมายเขามาแทนทวางเปนกฎขอบงคบ ประเพณนนเปนทมาของกฎหมาย

สมปราชญ อมมะพนธ (2536) ไดอธบายถงการเกดประเพณ ไววา ประเพณเกดจากสภาพทางสงคม ธรรมชาต ทศนคต เอกลกษณ คานยมและความเชอของคนในสงคมทมอ านาจเหนอมนษย เชน อ านาจดนฟาอากาศและสงเกตการณตางๆทเกดขนโดยมทราบสาเหตแนชด ฉะนนเมอถงเวลาเกดภยพบต มนษยจงตองออนวอนขอใหสงศกดสทธชวยเหลอ พอแคลวคลาดจากภยนน มนษยจงแสดงความรคณตอสงนนๆ ดวยการท าพธบชาเพอความเปนสรมงคลตามความเชอความรของตน เมอความประพฤตนน คนสวนใหญในสงคมถอปฏบตกนเปนธรรมเนยมหรอเปนระเบยบแบบแผน และท ากนจนเปนพมพเดยวกนสบทอดตอกนมากจะกลายเปนประเพณ

สายทพย นกลกจ (2533) ทไดท าการจ าแนกประเภทของประเพณ โดยยดตามเกณฑตางได 3 เกณฑ ดงน

1. จ าแนกตามสถานภาพทางสงคมของบคคลในสงคม ไดแก ประเพณสวนราษฎร เชน ประเพณเกยวกบการด าเนนชวตสวนตว ชวตครอบครว และทเกยวกบสวนรวมเนองจากเทศกาล

7

เชน ตรษ เชงเมง สารท เปนตน และประเพณสวนพระมหากษตรย เชน พระราชพธตางๆ ทจดขนเพอถวายแกพระมหากษตรยโดยเฉพาะ ตลอดจนรฐพธตางๆ ทรฐบาลจดขนถวายแดองคพระมหากษตรย เชน พธฉตร พธขนอ เปนตน

2. จ าแนกตามระดบของประเพณ ไดแก ประเพณสวนบคคล คอ ประเพณทปฏบตกนเฉพาะในครอบครว เชน การเกด การบวช การแตงงาน การตาย เปนตน ประเพณสวนชมชน คอ ประเพณทถอปฏบตกนทวไปของคนในชมชน เชน ทอดกฐน ทอดผาปา เปนตน และประเพณสวนของรฐ คอ ประเพณททางราชการจดขนเพอพระราชพธ และรฐพธตางๆ เชน พระราชพธวางศลาฤกษ พระราชพธถอน าพระพพฒนสตยา เปนตน

3. จ าแนกตามจดประสงคของประเพณ ไดแก จารตประเพณ คอ ประเพณทคนในสงคมใชเปนแนวทางคลายคลงกบขอบงคบทางจรรยา หรอศลธรรมของสงคม ผละเมดถอวามความผดและเปนคนชว ขนบประเพณ คอ ประเพณทสงคมก าหนดขนเพอใหเปนระเบยบแบบแผนในการปฏบตทงทางตรงและทางออมโดยปรยาย เชน การเกด การตาย เปนตน และธรรมเนยมประเพณ คอ ประเพณทเกยวกบเรองทวๆไป ซงไมคอยมความส าคญมากนก ใครจะปฏบตหรอไมปฏบตตามกได เชน การแตงกายใหถกกาลเทศะ การใชค าพดใหเหมาะสมในโอกาสตางๆ เปนตน

จากทศนะคตของนกวชาการขางตน สรปไดวา ประเพณเปนสงทประพฤตปฏบตกนมาของคนในสงคม จนกอเกดการยอมรบกนอยางกวางขวาง กลายเปนระเบยบแบบแผน ซงในแตละสงคม กตางมประเพณเปนของตนเอง ดงนนจงเปนเรองยากทจะจ าแนกประเภทของประเพณไมใหเหลอมล ากน เพราะเนองจากบางประเพณอาจเปนธรรมเนยมประเพณของสงคมหนง แตอกสงคมหนงอาจเปนขนบประเพณหรอจารตประเพณของสงคมนนกเปนได แตไมวาจะเปนแบบใดประเพณในทกๆสงคม ตางยอมมทงขอดและขอเสยในตวของมนเอง ดงท อานนท อาภาภรม (2525) กลาวไววา ประเพณเปนสงทสะทอนถงสงคมนนๆวามความเจรญและมความเสอมโทรมในยคสมยใด กลาวคอถาสมาชกในสงคมปฏบตตามและพยายามทจะปกปอง หรอด ารงรกษาประเพณไวมใหสญหายไปกเรยกไดวาสงคมยคนมความเจรญงอกงาม โดยเฉพาะความเจรญงอกงามทางดานจตใจ ท าใหคนในสงคมมความรกใครสามคคพรอมใจกน แตหากคนในสงคมละเลยหรอไมใสใจทจะปฏบตและรกษาไวซงประเพณของตน กยอมแสดงใหเหนถงความถดถอย และเสอมโทรมทางดานจตใจของสมาชกในสงคมนนๆ

แนวคดเกยวกบควำมเชอ เมอมนษยมาอยรวมกนในสงคมไดสรางสรรคสงตางๆขน เพอควบคมพฤตกรรมของ

คนและจรรโลงสงคม และไดกลายเปนวฒนธรรมทสบทอดกนมา ความเชอเปนวฒนธรรมอยางหนงทางความคดทมนษยสรางขนและในทกๆสงคมตางกท าเพอทจะใหเกดความมนคงทางดานจตใจของมนษย เพราะความสขทเกดขนในจตใจเปนความตองการหลกพนฐานของมนษย ซงจะไดรบการตอบสนองจากสงคม ยศ สนตสมบต (2540) ไดแบงความตองการของมนษยออกเปน 3 ประเภทคอ

8

1. ความตองการพนฐานทางรางกายและจตใจ เชน อาหาร ทอยอาศย 2. การตอบสนองรวมกนของสมาชกในสงคม หมายถง การท างานรวมกนของ

สมาชกสงคมเพอตอบสนองความตองการพนฐานทางรางกายและจตใจ การท างานรวมกนท าใหเกดการจดตงองคกรและสถาบนสงคมตางๆ

3. ความตองการเชงสญลกษณ ความตองการนไดรบการตอบสนองโดยการพฒนาระบบวทยาศาสตร ศาสนา ไสยศาสตร และศลปะ ขนในสงคม มาลนอสกยงอธบายวา ระบบการเรยนรหรอวทยาศาสตรท าหนาทตอบสนองความตองการเรยนรและเขาใจธรรมชาต แตเมอวทยาศาสตรไมสามารถอธบายปรากฏการณบางอยางได มนษยกคดคนระบบไสยศาสตรและศาสนาเพออธบายปรากฏการณเหลานนขนมาเพอชวยใหมนษยมความเขาใจและมความรสกปลอดภย นอกจากนนศาสนาและพธกรรมยงมหนาทเสรมสรางความเปนน าหนงใจเดยวกนและความรวมมอระหวางสมาชกในทางศาสนาหรอความเชอในสงทมอ านาจเหนอมนษยไมรปแบบใดกรปแบบหนง

ประเทอง คลายสบรรณ (2531) ไดกลาวถงความเชอวา หมายถง เหนตามดวย มนใจ หรอไวใจ ความเหนดวยทงความรสกและการไตรตรอง ถอวาเปนความเชอทงสน

อทย หรญโต (2526) ไดกลาวถงความเชอวา หมายถง การยอมรบขอเสนออยางใด อยางหนงวาเปนความจรง การยอมรบเชนนอาจจะเกดขนโดยสตปญญา เหตผล หรอความศรทธาโดยไมมเหตผลกได ความเชอแตกตางจากคานยมตรงท คานยมเกยวของกบสงทคนยอมรบวาดหรอพอใจ แตความเชอเปนสงทคนยอมรบวาจรงและถกตอง ความเชอนนอาจเกดขนไดจากหลายสาเหต เชน การพบเหนดวยตนเอง การพสจนทางวทยาศาสตร และการเชออยางงมงาย โดยจารวรรณ ธรรมวตร (2528) ไดกลาวถงสาเหตของการเกดความเชอไวดงน มนษยทกคนตองประสบปญหาในการด าเนนชวต เชน เมอเกดโรคภยไขเจบ เกดความยากล าบาก หรอภยธรรมชาต ซงปญหาเหลานนเกนความสามารถของมนษยทจะแกไขได จงกอใหเกดความคดถงอ านาจเหนอธรรมชาต หรอสงศกดสทธบนดาลใหเปนเชนนน อ านาจเหลานนอาจจะเปนวญญาณ หรอเทพเจา เปนตน ดงนนเพอปองกนไมใหเกดภยอนตรายใดๆ มนษยจงวงวอนขอชวยเหลอจากอ านาจสงศกดสทธเหลานน โดยเชอวาถาท าใหอ านาจเหลานนพงพอใจไดกจะชวยใหปลอดภยได และเมอพนภยกยนดแสดงความกตญญกตเวทดวยการเซนไหวบชา หรอประกอบพธกรรมตางๆ โดย

กงแกว อตถากร (2520) ไดแบงประเภทของความเชอออกเปน 11 ประเภท ไดแก 1. ความเชอเรองบคคล ไดแก ความเชอเรองการตงชอ วญญาณ การตาย 2. ความเชอสงแวดลอม เชน ความเชอในเหตการณ และลางสงหรณ 3. ความเชอในสงศกดสทธ เชน เชอเทพเจา และความเชอเรองเวทมนตร 4. ความเชอเรองเพศ เชน ความเชอเรองวาพอเจาชลกชายมกจะเจาช 5. ความเชอเรองสขภาพ เชน เปนฝหามกนขาวเหนยว 6. ความเชอเรองฤกษหรอโชคลาง เชน นกแสกรอง 7. ความเชอเรองความฝน เชน ฝนวาถกงกดจะไดค 8. ความเชอเรองเครองรางของขลง เชน ความเชอเรองผายนต 9. ความเชอเรองภตผปศาจและวญญาณ เชน ผปยาตายาย หรอผนางตาน 10. ความเชอเรองนรกสวรรค 11. ความเชอเรองโหราศาสตร

กฤตวทย ดวงสรอยทอง (2548) ไดแบงประเภทของความเชอโดยสรปเปนแบบยอ ได 2 ประเภทคอ

9

1. ความเชออยางงมงาย เปนความเชอทไมมเหตผล เนองจากความกลวความไมร ท าใหมนษยเกดความเชอและแสดงพฤตกรรมตอสงนนๆ ตามความเชอทคดวาท าอยางนนแลวสงนนจะดบทกขและชวยบนดาลสขใหเกดขนกบคน เชน การทมนษยกราบไวบชาสงทมองไมเหน (วญญาณ) เปนตน

2. ความเชออยางมเหตผล เปนความเชอทมหลกการ มเหตผลนาเชอถอวา ถาท าอยางนแลวจะเกดผลอยางนนขน เชน เชอวาสตรมครรภไมควรยนขวางบนได เพราะอาจจะท าใหตกบนไดลงมาได เปนตน เชนเดยวกบชาวจนทมความเชอเกยวกบการไหวบรรพบรษ ซงพลศกด จรไกรศร (2539) ไดพดถง ความเชอพนฐานเกยวกบการบชาบรรพบรษของชาวจน ไววา

1. ชาวจนดงเดมเชอวาวญญาณคนตายไมไดตายจากไป แตยงคงวนเวยนอยและคอยเฝาดแลความเปนอยของบตรหลาน

2. ความมโชคหรออบโชคของตระกล เปนผลมาจากกศลกรรมทบรรพบรษไดสะสมไวยามทมชวตอย เมอบรรพบรษลวงลบไปแลว จะสงผลตอโชคชะตาของลกหลาน

3. วญญาณของบรรพบรษในปรภพ ยงตองการปจจย 4 เหมอนตอนมชวตอย บตรธดายงคงตองไหวอยางสม าเสมอ

4. เมอบตรหลานมความกตญญ เซนไหวบรรพบรษทลวงลบไปแลว วญญาณของบรรพบรษจะตอบสนองดวยการดลบนดาลใหเกดเหตการณตางๆ ทงในทางทดและไมดตอตนเองและครอบครวได

จากทศนะคตของนกวชาการหลายทาน จงเหนไดวาความเชอมปรากฏอยในทกๆสงคม ไมวาจะเปนในสงคมไทยหรอสงคมจน ลวนตางกมความเชอเปนของตนเอง อกทงความเชอเปนสงทเชอมโยงกบมนษยมาอยางชานาน ไมวาจะเปนมนษยกบธรรมชาต มนษยกบสงแวดลอมหรอสงทอยเหนอธรรมชาต ซงความเชออาจเกดไดหลากหลายรปแบบ ทงทมาจากการเชอแบบมเหตผลและความเชอแบบงมงาย แตทงหมดนเปนสงทระบบความคดของมนษยเชอวาเปนจรง เพอตอบสนองความมนคงทางดานจตใจ กอใหเกดความสบายใจ และเมอมนษยปฏบตตามความเชอสบตอกนมาเปนเวลานาน ยอมกอใหเกดเปนแบบแผนขนตอนตามความเชอนนๆ หรอเรยกวา พธกรรม

ดงนนผวจยจงไดเลอกใชแนวคดของพลศกด จรไกรศร น ามาอธบายและวเคราะหถงปรากฏการณความเชอประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญ การศกษาท าความเขาใจเกยวกบความเชอจะท าใหเขาใจถงรากเหงาและความส าคญของประเพณเชงเมง รวมถงความเปนมา จนน าไปสการสรางพธกรรมเซนไหวบรรพบรษ

แนวคดเกยวกบพธกรรม

พจนานกรมราชบณฑตยสถาน (2542) ไดใหความหมายของค าวา พธและพธกรรมไววา พธหมายถง งานทจดขนตามลทธหรอความเชอถอตามขนบธรรมเนยมประเพณเพอความขลงหรอเพอความเปนสรมงคล พธกรรมหมายถง การบชา หรอแบบอยาง หรอ แบบแผนตางๆ ทปฏบตในทางศาสนา

อทย หรญโต (2526) ใหความหมายของค าวา พธกรรม หมายถง การปฏบตทเปนมาตรฐานทางวฒนธรรมอนเกยวกบสญลกษณทกระท าในโอกาสตางๆ หรอหมายถงพฤตกรรมทาง

10

สงคมอนละเอยดออน ทถกก าหนดขนโดยขนบธรรมเนยม กฎหมาย หรอระเบยบของสงคมซงแสดงออกถงสญลกษณของคานยม หรอความเชอ พธกรรมเปนรปแบบหนงของพธการแตไมไดมความหมายตรงกน ขอแตกตางทส าคญคอพธการเปนการปฏบตในสงคมทมคนจ านวนมากกวาหนงคน แตพธกรรมอาจปฏบตเพยงคนเดยวได นอกจากนพธการมกจะจดใหมขนในเหตการณส าคญ ลกษณะส าคญของพธกรรรมคอเปนเรองทเกยวกบศาสนา และมกเกยวของกบสญลกษณตางๆ มการแสดงใหเหนถงความมหศจรรยหรอความส าคญตางๆกอใหเกดความนาเกรงขาม (วรรธนะ มลข า, 2551) เปนการกระท าเพอกอใหเกดความสบายใจและเปนสอกลางระหวางความเชอตางๆ ของมนษย พธกรรมนเกดขนและอยคกบมนษยมานานแลว ตงแตสมยกอนประวตศาสตรจนปจจบน บางพธกรรมกปฏบตกนเฉพาะกลมชนเทานน ซงสอดคลองกบสเมธ เมธาวทยกล (2532) ทไดกลาววา พธกรรมคอ การกระท าทคนเราสมมตขน เปนขนเปนตอนมระเบยบวธ เพอใหเปนสอหรอหนทางทจะน ามาซงความส าเรจในสงทคาดหวงไว ซงท าใหเกดความสบายใจ และมก าลงใจทจะด าเนนชวตตอไป เชน พธกรรมทางศาสนาพทธ กมพทธบรษทเปนผรวมประกอบพธ โดยแฝงไวเปนหลกธรรมของพธกรรมนนดวย โดยมจดมงหมายทจะใหรหลกธรรมโดยไมรตว ลกษณะของพธกรรมเปนสอสญลกษณแสดงถงความเปนจรง เชน การกราบ การไหว เปนสญลกษณแสดงถงความเคารพ พธกรรมจงเปนเหมอนเครองหมายของกลมชนกลมหนง เปนสญลกษณชวยแผขยายพฤตกรรมทางจตใจ ท าใหเกดความสบายใจ เกดก าลงใจ โดยปราน วงษเทศ (2530) ไดแบงพธกรรมออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. พธกรรมทเกยวของกบการท ามาหากน เพราะมนษยยงตองพงพาผลผลตของธรรมชาตและปรากฏการณธรรมชาตอนเปนวถชวตมนษย ซงพธกรรมทเกยวของกบการท ามาหากนจะมอยเกอบตลอดป

2. พธกรรมทเกยวกบชวต ในเวลาชวชวตของคนตงแตเกดไปจนกระทงตาย จะมพธกรรมทเกยวกบชวตอยตลอด เมอแรกเกด ไปถงการแตงงาน จวบจนพธกรรมทเกยวกบความตาย พธกรรมทเกยวกบชวตนมบทบาททางสงคมในการตอกย าความเปนสมาชกของกลมญาตและร กษาความสมพนธของผคนในครวเรอน

3. พธกรรมทเกยวกบชมชนหรอสงคมหรอประเทศ เปนพธกรรมทชาวบานทกครวเรอนจะมารวมงานไดหมด เชน พธกรรมทางศาสนา พธกรรมเนองในเทศกาลหรอประเพณเชงเมง เปนตน พธกรรมนจะท าใหชาวบานรสกวาตนเองเปนสวนหนงของชมชนหรอสงคมหรอประเทศนนๆ มความรสกรวมเปนอนหนงอนเดยวกน

กงแกว อตถาวร (2534) ยงไดกลาวถงประโยชนของพธกรรมเอาไววา “พธกรรมเปนวฒนธรรมทคนในสงคมไดสรางขนเพอเปนหลกประกนความมนคงทางจตใจ เมอประกอบพธกรรมใดพธกรรมหนงไปแลว ผท าพธนนยอมมความสบายใจและมความหวงในชวต เพราะเชอวาพธกรรมตองน าไปสผลทคาดหวงไว”

จากทศนะคตของนกวชาการทกลาวถงพธกรรมขางตน สรปไดวาพธกรรมเปนแบบแผนทมนษยสรางขนและปฏบตกนมา ซงผกตดกบตวมนษยตงแตเกดไปจนกระทงสนลมหายใจ ทงนเพอน าไปสหนทางทน ามาซงความส าเรจในสงทตนคาดหวงไว และกอใหเกดความสบายใจ

11

ดงนนผวจยจงเลอกใชแนวคดพธกรรม เพอเปนรปแบบของสญลกษณทถกก าหนดขนผานระบบความเชอ จนกระทงน าไปสการประกอบพธกรรมเพอตอบสนองความตองการของมนษยทพยายามหาสงยดเหนยว หรอหาค าตอบใหกบเหตการณทไมสามารถอธบายไดในโลกความเปนจรง นอกจากนนเชงเมงยงเปนพธกรรมทมการเซนไหวเปนเครองมอหรอสญลกษณของความเชอในเรองวญญาณผบรรพบรษโดยมจดประสงคเพอแสดงกตญญ การศกษาท าความเขาใจเกยวกบพธกรรมจะท าใหเขาใจในบทบาทและความส าคญของพธกรรมทมตอวถชวตของกลมคนทมารวมตวกนเพอประกอบพธนน

แนวคดเกยวกบคณคำตอสงคม วจตร ขอนยาง (2532) ไดเสนอแนวความคดเกยวกบคณคาของประเพณทมตอ

สงคมไวโดยสรป ทงหมด 3 ดาน 1. ดานศาสนาและจรยธรรม ไดแก ประเพณท าใหผปฏบตไดแสดงออกถงความ

กตเวทตอผมพระคณทงทเสยชวตไปแลวและยงมชวตอย ประเพณท าใหผปฏบตเกดความรสกสบายใจทรสกวามสงยดเหนยว ท าใหจตใจด ซงสงผลใหเกดการประพฤตปฏบตทดตามมาดวย ประเพณท าใหเกดความเชอมนในการประพฤตปฏบต มความมนใจในการท าดอยางไมยอทอ และประเพณท าใหผปฏบตมจตใจเออเฟอเผอแผ มเมตตาตอมนษย

2. ดานวฒนธรรม ไดแก ประเพณชวยควบคมความประพฤตของคนในสงคมใหเปนผทประพฤตในท านองคลองธรรม ท าใหเกดความสงบสขขนในสงคม ประเพณเปนเอกลกษณของชาต เพราะประเพณเกดจากการสงสมสบตอกนมาในชาตนนๆมาเปนเวลาชานาน และประเพณบางอยางเปนเครองยอกฎเกณฑทางสงคมบางประการไวอยางมความหมาย เรองราวของคนในสงคมบางอยางอธบายใหเขาใจไดยากและจะตองใชเวลา แตประเพณสามารถสรปความหมายออกมาได โดยบรรจไวในพธกรรมแตละขนตอน

3. ดานเศรษฐกจ เปนเครองหมายแสดงความผกพนทางเศรษฐกจ การปฏบตประเพณจะมความเกยวของกบเศรษฐกจเสมอ อกทงประเพณเปนจดเรมตนแหงความสามคค เพราะประเพณเกดจากการรวมมอรวมใจกนของคนในสงคม และประเพณชวยเนนฐานะทางสงคมและความเจรญของประเทศ เพราะประเพณเปนเรองของการสบทอดตอๆกนมาและเปนความสามคคของคนในสงคม

ประมวล ดคคนสน (2539) ไดกลาวถงคณคาของงานประเพณไว 3 ประการ ดงน 1. ประเพณท าใหมนษยอยรอด แสวงหาอาหารเพอยงชพ ซงไดมการถายทอด

ความรและประสบการณทพบนนแกคนรนหลง โดยอาศยทาทางและค าพด การปฏบตตามความรและประสบการณของคนรนกอนท าใหมนษยอยรอด

2. ประเพณเปนเครองรวมจตใจ ตระหนกวาเรามบรรพบรษรวมกน กอใหเกดความสามคค และรวมกนเปนปกแผน

3. ประเพณแสดงความผกพนทางเศรษฐกจ บางประเพณตองปฏบตอยางถอยทถอยอาศย รกษาน าใจกน เชน พธกรรมเชงเมง เปนการตอบแทนบญคณและระลกถงบรรพบรษดวยความเคารพ โดยการเซนไหว เปนตน

12

เนองจากความเชอเกดจากความคดและความรสกของมนษยทเชอวาเปนจรง มนษยจงกราบไหวบชาสงทอยเหนอธรรมชาต เพอชวยปกปองใหตนเองปลอดภยจากภยอนตราย และเมอมนษยมความเชอกจะปฏบตตามๆกนมาเพอตอบสนองความเชอเหลานน จงมการคดหาวธการทจะท าใหสงทอยเหนอธรรมชาตพงพอใจ โดยมการจดการเซนไหวหรอพธกรรมตางๆขน ซงเปนการปฏบตตามความเชออยางมขนตอนและมระเบยบวธการ โดย เพชราภรณ โสล าภา (2537) ไดใหความเหนถงความสมพนธระหวางความเชอและพธกรรมไววา พธกรรมเปนสงทสงคมสรางขน เพอเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ ท าใหเกดความสบายใจและเกดความหวงในชวต เพราะเชอวาพธกรรมสามารถน าไปสผลทผประกอบพธกรรมนนไดคาดหวงเอาไว ซงคนสมยกอนมความร ความเขาใจเกยวกบปรากฏการณธรรมชาตนอยมาก โดยเชอวาธรรมชาตเปนสงลกลบและนากลว ดวยความกลวเหลานกอใหเกดเปนความเชอ เกดศาสนาลทธ และเกดพธกรรม จงมการออนวอนตอสงศกดสทธทอาจเปนธรรมชาต หรอสงทเหนอธรรมชาต เชน เทพเจา ซงการประกอบพธกรรมเหลานท าใหมนษยเชอวาความกลวนนลดหายไป

จรวรรณ บวเผยน (2538) ใหความเหนเกยวกบผลกระทบของประเพณ ซงไดใหคณคาในดานตางๆไวอยางสรป ดงน

1. ผลทางดานจตใจ กอใหเกดความมนใจ มความหวงในการด าเนนชวตประจ าวน จงจะท าใหประสบความส าเรจในการงาน และมความสขความเจรญ

2. ผลทางดานนสย ท าใหเปนผมสมมาคารวะ รจกทสงทต า ฝกความรอบคอบ ประณต และไมประมาทในการกระท าสงตางๆ เมอนกถงสงศกดสทธหรอวญญาณบรรพบรษใหทานคมครอง ท าใหเราระมดระวงตว ไมท าการประมาท

3. ผลทางดานการเกดสมพนธภาพในครอบครว กอใหเกดความรวมมอ ชวยเหลอซงกนและกนในการเตรยมอาหาร หรอสงของเครองใชตางๆ ในการประกอบพธเซนไหว ซงทกคนในครอบครวตองชวยเหลอกน และเปนอนหนงอนเดยวกน เปนการแสดงออกถงสมพนธภาพทดของครอบครว

4. ท าใหเกดความสามคคระหวางเพอนบาน เมอใดทมการประกอบพธกรรม ยอมกอใหเกดความสามคคเปนน าหนงใจเดยวกนระหวางเพอนบาน เชน การเชญเพอนบานมารวมกจกรรมตงแตตระเตรยมของ เปนตน เหลานเปนการแสดงออกซงความสามคคระหวางเพอนบาน

ดงนนแลว จะเหนไดวาประเพณ ความเชอและพธกรรมเปนสงทมาคกน ซงประเพณและพธกรรม เกดมากจากความเชอทมนษยเชอวาเปนจรง เพยงแตวาประเพณนนจะมความหมายรวมถงการด าเนนชวตของคนในสงคมนนๆดวย แตพธกรรมเปนแบบแผนหรอการปฏบตทสบทอดกนมาจนเกดการยอมรบของคนในสงคม ท าใหสงคมเกดความรสกมนคง ปลอดภย เมอปฏบตแลวท าใหคนในสงคมอยไดอยางเปนสขและท าใหสงคมเกดความมนคงและสงบสข

ทงนความเชอตางๆ ทเกดขน ยอมกอใหเกดการปฏบต สงสม หรอการมปฏสมพนธรวมกนของคนในสงคมจนเกดเปนประเพณหรอพธกรรม ดงนนการเกดประเพณและพธกรรมโดยทวไปจงมาจากความเชอเปนอนดบแรก เชนเดยวกบการเกดประเพณเชงเมงทไดแนวความคดและความเชอมาจากลทธเกาแกของชาวจนทเชอเรองการบชาบดามารดา รวมถงวญญาณบรรพบรษ

13

ดวยความกตญญ ความเชอเหลานภายหลงไดกลายมาเปนคณคาทสงผลตอสงคมในปจจบน นนคอลทธขงจอ

ขงจอไดกลาวถงพธกรรมรวมถงประเพณตางๆ วาเปนสงทใหคณคาแกสงคม สงเสรมสรางความรกความผกพนของคนในครอบครว ดงนนขงจอจงใหความส าคญกบระบบครอบครว ดงท ส.เสถยรสต (2533) ไดกลาววา ค าสอนของขงจอท าใหคนจนรจกการใชชวต รจกการปฏบตตอครอบครว และบรรพบรษตลอดจนถงการตอสเพอด ารงชวตในสงคมภายนอก แนวคดขงจอ จะเนนหนกในเรองของความกตญญกตเวทตอผมพระคณเปนสวนใหญ ซงส งนเปนสงทมความส าคญ และมอทธพลตอการด าเนนชวตอยางมากตอสงคมจน ขงจอไดกลาวไววา “ในปจจบนนเมอพดถงความกตญญตอพอแม หมายถง เลยงพอแม ใหมชวตอยไดเทานน ถาเชนนหมากบมากไดรบการเลยงใหมชวตอยเชนนน การเลยงพอแม ถาไมประกอบดวยความเคารพ กจะแตกตางกนอยางใด กบการเลยงหมาเลยงมา”

ขงจอยงกลาวอกวา “เมอบดายงมชวตอย ตองทราบเจตจ านงของบดา เมอบดาถงแกกรรมไปแลว จดจ าการกระท าของบดา (เมอยงมชวตอยแลวกระท าตาม) ไมเปลยนแปลงแนวทางของบดา (ในสวนทด) ไปอกหลายๆป ( เชนน) เรยกวาเปนผมความกตญญ ตอบดา มารดาได” (ส.เสถยรสต, 2533) ซงสอดคลองกบ ศกดรว (2534) ทานขงจอกลาววา “การพจารณาวาบคคลใดเปนบตรผมความกตญญกตเวทหรอไมนน พงพจารณาดงน ในขณะทบดาของเขายงมชวตอย พงพจารณาจากอดมการณและการกระท าของเขา เมอบดาของเขาไดเสยชวตไปแลว พงพจารณาจากวถด าเนนชวตของเขา หากผเปนบตรสามารถด าเนนชวตดงเชนผเปนบดาไดด าเนนมาแลวอยางตอเนองกนถงสามปอนเปนระยะเวลาครบก าหนดการไวทกขใหกบบดาผลวงลบไปแลว บตรผนนยอมไดชอวาเปนบตรผมความกตญญกตเวท” โดยขงจอไดกลาวถงหนาทของบตรทแสดงออกถงความกตญญกตเวทไว (ชาลม จกรวธ, 2529) พอสงเขปวา

1. ถงแมวาบดาและมารดาจะตองจากไปแลวกตาม ถาหากมงหมายใหตนเองประสบความส าเรจในกจการงานทด เพยงแคลงมอกระท าเพอสะทอนผลออกมา เปนการกระท าใหชอเสยงตนเองรงโรจน แตการกระท านนเปนการกระท าซงงานทจรต และท าใหชอเสยงของบดามารดาเสอมเสย กควรทจะลมเลกความตงใจนน

2. การเล ยงดบดามารดา บตรไมควรน าความผดของทานไป เปด เผยใหบคคลภายนอกทราบ และควรปรนนบตรบใชทานไปจนวาระสดทายของชวต รวมถงร าลกและมความเสยดายเมอทานตองจากไป

3. การเลยงดบดามารดา บตรอาจจะทดทานทานได แตตองเปนไปอยางสภาพ ควรจะรบฟงโดยไมมเสยงบนออกมา และเมอพบมตรสหายของบดามารดา กควรกลาวเชญชวน และแนะน าตว นคอการสรางบตรกตญญทด

4. การปฏบตตวของบตรทดตอบดามารดา ตองแสดงความเคารพอยางแทจรง ในการเอาใจ ในฐานะเปนบตรกตญญ เพอท าใหทานเกดความสบายใจ เชน เมอบดามารดาไดรบความเจบปวย จะตองมความรสกหวงใยตอทาน เปนตน

14

5. บตรทดยอมไมมการหลงลมบดามารดา และตองแสดงออกถงวาจาทสภาพดวยถอยค าอนไพเราะ ดงนนถอยค าทไมดงามจะไมถกเปลงออกมาจากปากของบตรทมความกตญญ แบบนกจะไดชอวาเปนบตรทมความกตญญ

6. บตรทดไมควรตตนเสมอบพการ และไมควรน าสงทไมดหรอไมเปนมงคลมาใหบดามารดา อยางนอยจะตองชวยปกปองทาน ในขณะทบพการยงมชวตอย

7. เมอตองอยหางไกลไปยงสถานทใดสถานทหนง บตรจ าเปนตองแจงใหบดามารดาทราบเมอกลบมา และจะตองบอกใหบดามารดาทราบถงเรองราวกอนทจะถงจดหมายปลายทาง

8. การสนทนากบบดามารดาทเปนไปอยางธรรมดา จะตองไมลมความส าคญของล าดบขนผอาวโส และจะตองรกษาไว ถงแมมอายตางกน 5 ป สามารถนงอยรวมกนได แตผสงอายกวากตองนงอยในทตางกน

จากหนาทของบตรขางตนจะเหนไดวา ชาวจนมความเครงครด และใหความส าคญเปนอยางมากกบความกตญญกตเวทตอบคคลใดกตามทมพระคณตอตนเอง และตามทศนะคตความเชอโดยธรรมชาตของชาวจนโดยสวนใหญแลว มกจะผกโยงแนวคดตางๆกบธรรมชาต วานนคออาณตของสวรรค (สวรรคสงมา) เชอเรองฟาดน ดงททานขงจอไดกลาววา “อนความกตญญกตเวทนน เปนหลกธรรมแหงฟา เปนคณธรรมแหงดน และเปนหลกด าเนนชวตแหงคน เนองจากความกตญญกตเวทเปนหลกธรรมและคณธรรมแหงฟาและดนดงกลาว เมอเหลาประชาราษฎรผซงถอก าเนดขนมาในทามกลางระหวางฟาและดนไดนอมรบเอาหลกความกตญญกตเวทมาเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบต จงเสมอนเปนการนอมรบเอาความสวางแหงฟาและคณประโยชนแหงดนมาหลอเกลาใหเปนอนหนงอนเดยวกบอปนสยของตน คณธรรมอนดงามจงบงเกดขนในหมประชาราษฎรโดยไมตองอาศยการบงคบอยางเครงครดกวดขน” ทงนขงจอยงกลาวอกวา “อนความกตญญกตเวทตอบดาและมารดาของผเปนบตรนน แทจรงแลวเปนเรองทออกมาจากภายในจตใจและบรรดาจตใจทงหลายของสรรพสงซงมอยใตฟาและดนนน ทนบวาส าคญทสดยอมไดแกจตใจของคนนนแล และการกระท าคณความดทงปวงทออกมาจากจตใจของคนนน ยอมไมมการกระท าคณความดอนใดทจะยงใหญหรอประเสรฐไปกวากตญญกตเวทตอผเปนบดา และความกตญญกตเวทของบตรทมตอบดา ยอมไมมความกตญญกตเวทอนใดทจะประเสรฐยงกวาการเคารพบชาบดาของตนใหเสมอเทาเทยมกบฟาเบองบน” (ศกดรว, 2534)

การแสดงความกตญญกตเวทนน ควรจะปฏบตทงตอนทบดามารดายงมชวตอย และแมกระทงในตอนทพวกทานไดลวงลบไปแลว โดยการประกอบพธบรรจศพ และจดเตรยมของเซนไหวทพวกทานชอบเพอใหดวงวญญาณของพวกทานไดอยอยางสขสบายในภายโลกหนา นนกถอไดวาเปนการแสดงความกตญญกตเวทอยางหนงทชาวจนนยมและถอปฏบตกนมาอยางยาวนาน ซงขงจอไดกลาวถงการจากไปและวธปฏบตในยามทบตรสญเสยบดามารดาไววา เมอยามบตรผกตญญกตเวทไดสญเสยบดามารดาของตน ความรสกเศราโศกท าใหผเปนบตรรองไหออกมาดวยเสยงอนดงโดยไมออมคอมอ าพราง มารยาทอนดงามทเคยมอยกลบบกพรองไป การพดจากตดขดฟงดไมไพเราะ เสอผาทสวมใสกแลดไมเรยบรอย ยามไดยนเสยงดนตรกไรความไพเราะสนกสนาน อาหารทกนอยกไมรรสอรอย เหลานลวนเปนอารมณความรสกและพฤตกรรมซงเกดจากความเศราโศกเสยใจอนเนองมาจากการสญเสยบดามารดา การก าหนดใหบตรผสญเสยบดามารดาพงตองรบประทานอาหาร

15

และดมน าในทกสามวนนน ยอมเปนการสงสอนใหประชาชนผซงสญเสยบดามารดารจกดแลรกษาตวเพอไมใหการสญเสยบดามารดาเปนเหตใหบตรตองท ารายรางกายของตน หรอเปนเหตใหตองท ารายจตใจของตนถงกบสญสลายไป วธการเหลานยอมเปนกศโลบายอนแยบยลของนกปราชญ การก าหนดใหผเปนบตรไวทกขใหกบบดามารดาผลวงลบเปนระยะเวลาเพยงสามปนน ยอมเปนการแสดงใหประชาชนทราบวาการไวทกขยอมตองมเวลาสนสด

เมอบดามารดาเสยชวตลง ผเปนบตรพงตองรบจดการสวมใสเสอผาใหแกผวายชนม เมอประกอบพธบรรจศพลงไปในโลงศพเรยบรอยแลวกใหจดเตรยมเครองเซนไหว ในขณะเซนไหวผเปนบตรยอมเปยมไปดวยความโศกเศราอาลย รองไหดวยความอาดรพรอมกบการตอกชกตว ตอจากนน ผเปนบตรพงสอบถามหมอดเพอหาท าเลอนเหมาะสมแกการจดท า “ฮวงซย” เมอไดจดท าฮวงซยในท าเลทเหมาะสมเรยบรอยแลวจงน าศพผตายไปฝง หลงจากนนกจะตองสรางศาลใหแกผตายเพอใหผตายไดรบการเซนไหว ในฤดใบไมผลและฤดใบไมรวงพงท าการเซนไหวอยางสม าเสมอเพอเปนการระลกถงผลวงลบ ในยามทบดามารดายงมชวตอย ผเปนบตรกปรนนบตดแลทานดวยความรกและเคารพ ในยามททานลวงลบไปแลว กเซนไหวดวยความเศราโศกอาลย เชนนยอมนบไดวาผเปนบตรไดท าหนาทของบตรผมความกตญญกตเวทอนเปนมลฐานเดมเสรจสนแลว และยอมนบไดวาประพฤตปฏบตตามหลกคณธรรมในขอทวา ยามมชวตอยปรนนบตดแล ยามลวงลบกจดงานศพจนครบถวยเรยบรอย นแลยอมเปนทสดแหงการปรนนบตดแลบดาและมารดาของบตรผมความกตญญกตเวท” (ศกดรว, 2534)

จากแนวคดคณคาตอสงคมขางตน เหนไดวาประเพณนนมคณคาตอสงคมเปนอยางมาก ชาวจนยงคงเปนชาตทมความยดมน ถอมนในหลกการของความกตญญกตเวทตอผมพระคณเปนอยางมาก โดยแนวความคดเหลาน ถงแมวาจะเปนแนวคดทเกาแกและคร าครของคนรนโบราณตามความเชอ ผานการสงสม ถายทอดจากรนสรนจนกลายมาเปนคณคาตอสงคมในปจจบนในดานตางๆ เชน ดานสงคม การทมความเชอวาความกตญญกตเวทคออาณตของสวรรค ยอมเปนกศโลบายอนแยบยลของนกปราชญจนในอดตซงเปนการจดระเบยบสงคมอยางหนงโดยผานระบบความคดทางความเชอ เพอใหเปนแบบแผนเดยวกนทงประเทศ และควบคมคนในสงคมใหเกดความรกสามคค เปนปกแผนเดยวกน รวมถงท าใหสงคมเกดความมนคงและสงบสข ดานศลธรรมจรยธรรม ท าใหครอบครวเกดความเขาใจเกยวกบล าดบเครอญาต กลาวคอผทมอายนอยกวาตองมความเคารพและใหเกยรตผทมอายมากกวา อกทงโดยทวไปการไหวบรรพบรษในวนเชงเมงทดทสดคอตองนดหมายไปท าพธโดยพรอมเพรยงกน ท าใหลกหลานทอยกระจายกนไปไดกลบมาพบปะสงสรรคกนพรอมหนา เปนการสรางความสามคค สรางจดศนยรวมภายในครอบครว รวมไปถงยงสอดแทรกถงเรองความกตญญกตเวทแกลกหลานอกดวย อาจกลาวไดวาเปนวนรวมญาตนนเอง ดานเศรษฐกจ ท าใหเศรษฐกจมการไหลเวยนทดขน เพราะกอนวนเชงเมงจะมาถง ลกหลานจะตองออกไปจบจายใชสอยสนคาทงอปโภคบรโภคเพอน ามาประกอบพธในวนจรง กลาวคอการปฏบตประเพณจะมความเกยวของกบเศรษฐกจเสมอ ดานการทองเทยว ในปจจบนประเพณเชงเมงไดกลายเปนเทศกาลๆ หนง ท าใหดงดดนกทองเทยวเขามาเยยมชมสสานทใชการจดพธเปนจ านวนมาก อกทงชาวจนยงมธรรมเนยมการออกไปเทยวชานเมองในวนเชงเมง ซงปจจยเหลานลวนสงผลดตอเศรษฐกจของประเทศอกดวย ดงนนผวจยจงไดน าแนวคดนมาใชเพออธบายถงการเกดแนวความคดเกยวกบความกตญญ

16

กตเวทของลกหลานชาวไทยเชอสายจนทยดถอมนในประเพณเชงเมง จนกอเกดเปนคณคาตอสงคมในปจจบน

งานวจยชนนจะศกษาตความเรองความเชอพธกรรมและคณคาตอสงคมในประเพณเชงเมง ทงทางดานของสงศกดสทธของคนจน เชน การไหวเทพเจา การไหววญญาณบรรพบรษ การไหวเจาทเจาทางในพธกรรมเชงเมง ความเชอเกยวกบอาหารคาวหวานตางๆ ทใชในการประกอบพธการไหว เปนตน รวมไปถงศกษาคณคาในประเพณเชงเมงทยงคงสงผลตอสงคมปจจบน ทงในแงของเศรษฐกจ วฒนธรรม และจรยธรรม คณคาทงสามดานนผวจยน ามาใชเปนกรอบในการศกษา เพอหาค าตอบวาคณคาในแตละดานเมอน ามาวเคราะหกบประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญมคณคาอยางไร ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคม

แนวคดเกยวกบกำรเปลยนแปลงทำงสงคมและวฒนธรรม

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2554) ไดใหความหมายของการเปลยนแปลงทางสงคม (Social Change) หมายถง การทระบบสงคม กระบวนการแบบอยางหรอรปแบบทางสงคม เชน ขนบธรรมเนยมประเพณ ระบบครอบครว ระบบการปกครองไดเปลยนแปลงไปไมวาจะดานใดกตาม การเปลยนแปลงทางสงคมนอาจเปนไปในทางกาวหนาหรอถดถอย เปนไปอยางถาวรหรอชวคราวโดยวางแผนใหเปนไปเอง และทเปนประโยชนหรอใหโทษกไดทงสน ซงแนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคม สพตรา สภาพ (2542) ไดกลาวถง ทฤษฎของการเปลยนแปลงทางสงคมไวอยางต า 3 ทฤษฎ โดยสรปดงน

1. ทฤษฎสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ทฤษฎนกลาววาสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ลกษณะของพนท ตลอดจนความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต เปนตวก าหนดการจดระเบยบและสภาพตางๆในสงคมโดยตรง

2. ทฤษฎตวก าหนดทางเศรษฐกจ ทฤษฎนเชอวาพนฐานของสงคมคอความสมพนธทางการผลตระหวางกลมบคคลตางๆในสงคม ความสมพนธทางการผลตจะเปนอยางไรขนอยกบสภาพของเทคโนโลยหรอระบบการผลตในขณะนน

3. ทฤษฎโครงสรางและหนาท เปนการมองสงคมวา สงคมหนงๆ เปนสงคมเดยวกนซงประกอบดวยสวนหรอระบบตางๆ ทยดเหนยวและมความสมพนธกน การเปลยนแปลงอาจจะเกดหรอเรมตนไดในทกสวน และสงผลสะทอนไปยงสวนอนๆ ซงตองถกกระทบกระเทอนไปดวย

กำรเปลยนแปลงทำงสงคมและวฒนธรรม วฒนธรรมเปนสงทมนษยนนสรางขน ด ารงอย และเปลยนแปลงได กลาวไดวา

วฒนธรรมคอผลผลตของมนษย ทมการสรางขน สบทอด และเปลยนแปลงไดอยตลอดเวลา ดงนนสงคมและวฒนธรรมเปนสงทเกดขนมาอยางตอเนอง และการเปลยนแปลงนนๆ อาจเปลยนแปลงไปในลกษณะเชงบวกซงกอใหเกดความเจรญกาวหนา สามารถท าใหคนในสงคมใหการยอมรบ แตบางครงอาจเปนไปในเชงลบ ซงอาจจะกอใหเกดผลเสยทตามมา เชน ท าใหสงคมหยดชะงกหรอลดความกาวหนาลงไป โดยณรงค เสงประชา (2541) ไดอธบายถงลกษณะของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมวา

17

1. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ไมไดเกดจากสาเหตใดสาเหตหนงเพยงอยางเดยว แตมปจจยหลายอยางทท าใหเกดการเปลยนแปลง เชน อดมคต เทคโนโลย ศาสนา คานยม เศรษฐกจ

2. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม อาจเปนไปอยางชาๆ หรอเปนไปอยางรวดเรวกได ทงนยอมแลวแตปจจยทเปนแรงเสรมหรอตานการเปลยนแปลง เชน ความเชอเดม ความผกพนอยกบวถชวตแบบเดม การคมนาคมขนสง ฯลฯ แตทแนนอนกคอ สงคมยอมมการเปลยนแปลงและเกดขนตลอดไป

3. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เปรยบเสมอนภาพถายปรากฏการณทางสงคมในระยะหนง ซงปรากฏการณเชนนนจะไมปรากฏในลกษณะรปแบบเดมอก

4. พฤตกรรมของแตละบคคลยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมโดยเฉพาะอยางยงบคคลทมชอเสยงเปนทยอมรบของสงคม จะมอทธพลตอการเปลยนแปลงทางสงคมมากขน

5. พฤตกรรมฝนสงคม หรอพฤตกรรมทเบยงเบนไปจากบรรทดฐานของสงคมยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เพราะสงคมยอมจะมการปรบตวอยางใดอยางหนง เชน การไมยอมรบการปกครองแบบเผดจการของผคนในระยะใดกจะท าใหสงคมตองปรบรปแบบของการปกครอง

6. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เปนสงทหลกหนไมได สงคมจะตองมปจจบนอยเสมอ

7. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม อาจเกดขนจากการกระท า ตอกนทางสงคมและปฏกรยาโตตอบกน เชน ลกจางเรยกรองสวสดการเพม ถานายจางมการปฏบตตามกจะมการเปลยนแปลง

8. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ยอมมทศทางและเปาหมาย อยางนอยทสดกเปลยนจากของเกาไปเปนของใหม

9. เราจะทราบทศทางของการเปลยนแปลงได ถาเราสามารถทราบเปาหมาย (Goal) และอดมการณ (Ideology) ของผคนในสงคม เชน ถาสงคมมอดมการณทจะสรางประเทศใหเปนประเทศอตสาหกรรม สงคมกจะคอยๆเปลยนจากสงคมเกษตรกรรมไปเปนสงคมอตสาหกรรมมการสนบสนนธรกจอตสาหกรรมเพมมากขน มการปลกฝงความสนใจสรางศรทธาในงานอตสาหกรรม

นอกจากลกษณะการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทกลาวมาขางตนสนธยา พลศร (2553) ไดกลาวถง องคประกอบทส าคญของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม วามองคประกอบทส าคญ 3 ประการ คอ

1. เจตคต เปนตวก าหนดนสย บคลกภาพ และทาทในการแสดงออกของบคคลเจตคตกอรปแบบในตวคนในชวงเวลาอนยาวนานจนตดฝงแนน และยากตอการเปลยนแปลง แตกสามารถเปลยนแปลงได ขนอยกบตวแปรตางๆ ไดแก กระบวนการปลกฝงวฒนธรรมในชวงเยาววย (Enculturation) กลมทบคคลสงกด ผน ากลม นวตกรรมทมาสาธตใหยอมรบ อยางไรกตาม ตวแปรของการอยรวมกนในกลมสงคมเดยวกนจะมอทธพลตอการเปลยนเจตคตของบคคลอยางมากเพราะ

18

คนจ าเปนตองอยรวมกนเปนกลม และพงพาอาศยกน การปรบตวใหคลอยตามกลมคอการอยรอดของชวต

2. คานยม เปนสวนประกอบส าคญทางสงคม ความตองการมชอเสยง ความนบหนาถอตา ท าใหบคคลใหคณคากบสงทจะเปนปจจยสรางชอเสยงและหนาตาใหตน การจะใหคณคาแกสงใดขนอยกบวตถนนๆ บางสงคมใหคณคาเงนตราสงมาก บางสงคมใหคณคาโลหะธาต เชนทองค า บางสงคมยดถอศลธรรมและความสวยงามเปนคานยมหลก และผลประโยชนเปนคานยมรอง เปนตน

3. บรรทดฐานและพนธะทางสงคม คอ แนวทางทสงคมวางไวใหสมาชกในสงคมประพฤตปฏบตในแนวเดยวกน เพอความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม สวนพนธะทางสงคมไมไดเกดจากบรรทดฐาน แตเกดมาจากความผกพนทางสงคมและทาทอนดตอกน เปนขอบงคบทางสงคมทถกสรางขนโดยคนสวนใหญ แตบางครงมขอยกเวนไมปฏบตตามกได เชน การใหของกนและผรบตองใหกลบเปนการตอบแทน แตบางครงอาจไมมของตอบแทนกลบกได พนธะนสามารถเปลยนแปลงไดงายโดยขนอยกบสถานการณเปนส าคญ ตางจากบรรทดฐานซงใชเวลานานในการเปลยนแปลง ซง สนธยา พลศร (2553) ไดกลาวถงสาเหตของการเปลยนทางสงคมและวฒนธรรม วาเกดจากสาเหตส าคญ ดงน

1. การสงสมทางวฒนธรรม หมายถง การทหนวยตางๆ ของสงคมไดสงสมวฒนธรรมตดตอกนเปนเวลานาน โดยเฉพาะอยางยงทางดานเทคโนโลย ท าใหสงคมปจจบนเปลยนแปลงไปจากเดมเปนอยางมาก

2. ความสมพนธใกลชดกบวฒนธรรมอน การรบและการถายทอดทางวฒนธรรมโดยเฉพาะสงคมทอยใกลชดกน โอกาสทจะแลกเปลยนวฒนธรรมกนมมากขน เชน สงคมไทยอยใกลชดกบสงคมจน

3. การตดตอกบวฒนธรรมอนโดยตรง คอ การทบคคลในสงคมไดตดตอกบบคคลในอกสงคมหนง ท าใหบคคลนนไดเรยนรสงใหม แนวความคดใหม แลวน ามาสสงคมของตน

4. ปจจยทางสงแวดลอม โดยเฉพาะสงแวดลอมทางภมศาสตร เชน ทตงภมประเทศภมอากาศ ทรพยากรธรรมชาต มผลตอการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ถาสงเหลานเกดการเปลยนแปลงกจะท าใหสงคมและวฒนธรรมเปลยนแปลงดวย

5. ปจจยทางประชากร การเปลยนแปลงทางคณภาพขนาดของประชากร การเพมการลดจ านวนประชากร การยายถน การเปลยนอตราสวนของเพศชายและหญง อตราสวนของคนหนมและคนสงอาย ซงเพมภาวะทางประชากร จะมผลอยางส าคญตอการเปลยนแปลงในเรองการจดระเบยบทางสงคม การเปลยนแปลงขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ

6. ปจจยทางเศรษฐกจ กจกรรมทางเศรษฐกจคอ การผลต การบรโภค การจ าหนายและการแบงปนผลประโยชน รวมทงระบบเศรษฐกจและโครงสรางทางเศรษฐกจ มผลอยางมากตอการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม กลาวคอ สงคมและวฒนธรรมจะผนแปรไปตามปจจยทางเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป

7. ปจจยทางการเมอง การเกดสงคราม หรออทธพลของผน าในสงคม ท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมได

19

8. ปจจยทางศาสนาและอดมการณ ความคด ความเชอ อดมการณและศาสนาอาจจะเปนปจจยส าคญตอการเปลยนแปลงได

9. วกฤตการณในสงคม การเกดความวนวายและความยงยากในสงคม ท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมได

10. ความเจรญกาวหนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ท าใหเกดการศกษาคนควาวจย และประดษฐคดคนสงใหมๆ ขนในสงคมเสมอ เปนสาเหตส าคญใหสงคมและวฒนธรรมเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และในทกๆดาน ทงวฒนธรรมทเปนวตถและไมใชวตถ

11. ปจจยทางจตวทยา นกจตวทยาเชอวา สาเหตของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เนองมาจากความรสกของมนษยในสงคมทชอบการเปลยนแปลงอยเสมอ ชอบคนควา สงแปลกใหม ชอบหาประสบการณใหม จงท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมขน

12. ความสนใจและความตองการของคนสวนใหญในสงคม จนกลายเปนประชามตหรอเสยงสวนใหญกจะท าใหเกดการเปลยนแปลงได

สอดคลองกบสาเหตและปจจยของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมสนท สมครการ (2545) ไดกลาวไววามาจาก 2 สาเหตหลกใหญๆ คอ

1. การประดษฐคดคนสงตางๆ รวมถงการสรางเทคนควทยาการใหมๆและการคดสรางธรรมเนยมประเพณหรอระบบความเชอใหมๆดวยเทคนควทยาหรอธรรมเนยมประเพณรวมทงความเชอใหมๆ เมอไดรบการยอมรบและน าไปใชกนแพรหลายในสงคมแลวยอมถอไดวามแบบแผนการด าเนนชวตอยางใหมเกดขนและถาแบบแผนนนมความคงทนอยนานมากกวาหนงชวอายคนขนไปกนบไดมการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมเกดขนแลวอยางแทจรง

2. วฒนธรรมอาจเปลยนแปลงไปไดดวยวธการขอยมหรอลอกเลยนแบบกน การหยบยมทางวฒนธรรมหรอการลอกเลยนแบบแผนวธการด าเนนชวตจากวฒนธรรมหนงมาย งวฒนธรรมหนงนนมอยเสมอในสงคมมนษย ทมการตดตอสมพนธกบสงคมอน การตดตอทางวฒนธรรม อาจเกดขนไดทงทางตรงและทางออม การตดตอโดยตรงกคอ การทคนตางวฒนธรรมกนไดมโอกาสมาพบปะสงสรรคและแลกเปลยนความคด คานยม และพฤตกรรมตอกนซงอาจจะเปนไปไดหลายรปแบบ อาทเชน ทตการเมอง การคา การศกษาในตางประเทศ รวมถงการเผยแพรศาสนาของคณะธรรมทตตางๆ และการอพยพเขามาท ามาหากนของคนตางสงคมและวฒนธรรม เปนตน

เนองจากความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย เปนสาเหตทท าใหสงคมในปจจบนเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ความเจรญกาวหนาและความมเสถยรภาพของประเพณจงตองขนอยกบบคคล 3 กลม ไดแก (รชนกร เศรษโฐ, 2532)

1. คนวยชรา คนกลมนมจตใจและความรสกคดเปนเกา ไมชอบการเปลยนแปลงสวนใหญจะเหนวาประเพณเดมดอยแลว จงไมสนใจในประเพณใหมๆ และจะยดถอเอาแตของเดมๆไวอยางเหนยวแนน

2. คนวยกลางคน คนกลมนเปนคนทมจตใจและความคดรเรมทจะปรบปรงประเพณเดมทเหนวาลาสมยใหมความเหมาะสมกบยคสมยปจจบน เรยกไดวาเปนคนหวใหมแตไมทงประเพณเดม อนเปนสญลกษณใหสญหายหรอขาดตอนไป เรยนรทจะปรบปรงเปลยนแปลงประเพณดงเดม

20

ของตนใหเปนประเพณใหม โดยค านงถงการมวถชวตทเขากนไดอยางเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในปจจบน

3. คนวยรน คนกลมนมกจะเหนวาประเพณดงเดมเปนสงทลาหลง และไมทนสมย ไรซงเหตผล เกาคร าคร ถารกษาไวกจะถวงความเจรญ สวนใหญจงเหนวาควรยกเลกประเพณ เดมๆ ใหหมดสน

จงเหนไดวาการเปลยนแปลงทางสงคมและการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมนนมความสมพนธกน เนองจากสงคมและวฒนธรรม เปนสงทแทบจะแยกออกจากกนไมได อกทงคงทจะปฏเสธไมไดวาทกๆสงคม จ าเปนตองมการเปลยนแปลงกนอยทกยคทกสมย ซงในปจจบนโลกของเราไดกาวเขาสการเปลยนแปลงในยคทเรยกวาโลกาภวตน ซงไดเขามามบทบาทเปนอยางมากในสงคมโลก และยงสงผลกระทบตอวถการด ารงชวต ความเชอ และวฒนธรรมประเพณของผคนเกอบทงโลกทงทางตรงและทางออม ไมเวนแมแตในประเทศไทย โดยไทยกเปนหนงในประเทศทไดรบอทธพลของกระแสโลกาภวตนมาจากสงคมโลกตะวนตก ซงประเทศไทยถกครอบง าดวยกระแสโลกาภวตนครงแรกในสมยรชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร เมอองกฤษบบบงคบใหไทยท าสญญาบาวรง ท าใหไทยตองเปลยนรปแบบการเกษตรเพอยงชพไปเปนปลกเพอขายหรอสงออกใหแกชาวองกฤษแทน รวมทงในยคปจจบนการพฒนาประเทศจากเกษตรกรรมไปสอตสาหกรรมทมงเนนการสงออกเพอการแขงขนกบประเทศอนๆ ในตลาดโลกมากขน จงท าใหเศรษฐกจของไทยตองผกตดกบระบบเศรษฐกจโลก (บรชย ศรมหาสาคร, 2540)

ราชบณฑตยสถาน (2554) ไดอธบายเกยวกบโลกาภวตนเปนการแพรกระจายไปทวโลก นนหมายความวาประชาคมโลกไมวาจะอยทใดแหงหนใดกสามารถรบรความสมพนธหรอรบผลกระทบจากสงทเกดขนไดอยางรวดเรวกวางขวางอนเนองมาจากการพฒนาระบบสารสนเทศนนเอง สนธ ลมทองกล (2537) เหนวา เปนการยนระยะทางและเวลาดวยเทคโนโลยการขนสง การตดตอสอสารในโลกปจจบนเปนไปอยางรวดเรว จนท าใหโลกแคบลง ดนแดน-อาณาเขตทขวางกนการตดตอของคนเราไรความหมาย กาละและเทศะซงมมานานแลวไดถกท าใหเกดความใกลชด จนสามารถมจดรวมไดทงททางกายภาพแลวมระยะหาง ซงสอดคลองกบ อบลรตน ศรยวศกด (2547) ทไดอธบายถงความหมายของโลกาภวตนไววา คอ กระบวนการทางสงคมทท าใหโลกดเหมอนยอลงดวยการพงพาอาศยซงกนและกน โดยแบงมตของโลกาภวตน ได 3 มต ไดแก

1. ดานเศรษฐกจ มการจดการการผลต การแลกเปลยนทงสนคาและบรการทมลกษณะขามชาตมากขน

2. ดานการเมอง การจดการดานอ านาจ รวมทงการด าเนนนโยบายตางๆ ไมสามารถท าในระดบรฐชาตได แตตองพงพาองคกรทมลกษณะขามชาตหรอการรวมตวระหวางประเทศมากขน

3. ดานวฒนธรรม ทงการแลกเปลยน การแสดงออก ซงสญลกษณอนเปนตวแทนความเชอ คานยม ธรรมเนยมทมความหมายในสงคมหนงๆ จะไดรบอทธพลจากอกสงคมหนงหรอสงผลตออกสงคมหนงมากขน

จงเหนไดวา เมอสงคมก าลงกาวเขาสยคใหมจะท าใหความเชอ ความศรทธาและจารตประเพณหมดบทบาทลงในสงคมโลกาภวตนไปโดยสนเชง (สรยน หวนแกว, 2547) ซงเชอมโยงกบงานของ นเทศ ตณณะกล (2544) พบวา การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมสงผลตอ

21

ประเพณทเคยปฏบตกนมาในอดต ถงแมวารปแบบของประเพณยงคงเดม แตวตถประสงคจะเปลยนไป เมอกระแสโลกาภวตนถกท าใหเขาใจวา นนคอพลงงานทางเศรษฐกจ เทคโนโลย การเมอง รวมถงพลงงานทางวฒนธรรมจากโลกภายนอกทไหลบาเขามาครอบง าคนทงโลก จงเปนเรองทหลกเลยงไมไดวา การเปลยนแปลงทกสงทกอยางทเกดขนตามมา ยอมสงผลกระทบตอวฒนธรรมและวถชวตของผคนทวโลกอยางหลกเลยงไมไดเชนกน ดงนนการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมมนษยจงยากทจะวเคราะหเพอแยกออกวา อะไรคอการเปลยนแปลงทางสงคม และอะไรคอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม แตอยางไรกตาม การเปลยนแปลงทางสงคมกบการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมไมใชสงเดยวกน กลาวคอ การเปลยนแปลงทางสงคม เปนการเปลยนแปลงทางดานบรรทดฐานและสถานภาพ บทบาท ซงเกดขนในระบบสงคมหรอโครงสรางของสงคม สวนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมนน เปนการเปลยนแปลงทางดานชวตความเปนอย และวถแหงการด ารงชวต ซงครอบคลมถงวฒนธรรมทงทเปนรปธรรมและนามธรรมของมนษย และทงสองอยางจ าเปนตองพงพาอาศยซงกนและกน เพราะเมอมการเปลยนแปลงทางสงคม กจะท าใหวฒนธรรมของสงคมนนๆ เปลยนแปลงตามไปดวย และในขณะเดยวกน เมอมการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม กจะมการเปลยนแปลงทางสงคมควบคไปดวย ตวอยางเชน การเปลยนแปลงคานยมทางการศกษาของประชาชน ซงมแนวโนมในทางทใหเดกไดศกษาถงขนมหาวทยาลย ท าใหมหาวทยาลยซงอยในระบบสงคมขยายตวขน หรอการคดประดษฐเครองคอมพวเตอร ท าใหความกาวหนาในโลกเจรญขนและกลายเปนยคเครองมออตโนมต ท าใหเกดการเปลยนแปลงในโรงงานและส านกงานตางๆ การประดษฐซงเปนผลทางวฒนธรรมหลายอยางดวยกน เชน โทรศพท รถยนต ภาพยนตร วทย โทรทศน และเครองบน เปนตน ไดสรางพนฐานการด าเนนงานของบรษทชนน าตางๆ ขนอนเปนอทธพลของวฒนธรรมทมการเปลยนแปลงทางสงคม ในท านองเดยวกน อทธพลของสงคมทมตอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เชน การทสงคมอตสาหกรรมสมยใหมเกดขน นนแสดงวาเศรษฐกจส าคญกวาเรองอนๆ ท าใหระบบคานยมในวฒนธรรมเปลยนแปลงไป การขยายตวของระบบสงคมท าใหการด าเนนชวตของคนในสงคมจากเดมเปลยนไปดวย เชน การใชชวตในเมองใหญ แตกตางไปจากความเปนอยในชนบท เปนตน (ผองพนธ มณรตน, 2521)

จากทศนะคตของนกวชาการหลายทานทไดกลาวมาขางตน พอสรปไดวา การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม สงผลท าใหความสมพนธของมนษยและระเบยบแบบแผนของสงคม มความไมเหมอนกนในชวงเวลาหนงๆ ซงผวจยเลอกใชแนวคดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เพอมองถงการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญวามการเปลยนแปลงไปอยางไร

เอกสำรทเกยวของกบประเพณเชงเมงและฮวงซย

เอกสารทเกยวของกบประเพณเชงเมงเทาทปรากฏสวนใหญจะมเนอความเพยงสนๆ เชงแนะน าใหรจกกบประเพณน จงมลกษณะเปนเพยงเรองสนๆ เรองหนงในหนงสอทเกยวกบประเพณจน เนอหาโดยสวนใหญจะกลาวถงประวตความเปนมาของประเพณในเชงต านานอยางสงเขป

22

เอกสำรทเกยวกบประเพณเชงเมง ศรมหาโพธ ไดเขยนเรอง “เทศกาลเชงเมง” ไวในหนงสอ ประเพณธรรมเนยมจน ม

เนอความสรปไดวา เทศกาลเชงเมง จดอยในเทศกาลทลกๆ หลานๆ ชาวจนจะแสดงออกถงความกตญญตอบรรพบรษของตนทลวงลบไปแลวซงปกตชาวจนทมฐานะมนคง จะจดวาเปนเถาแกหรออาเสยมทรพยสนเงนทองมาก เมอปยาตายายหรอบดามารดาตายไป มกจะเตรยมทฝงศพ ไวลวงหนา ทชาวจนเรยกวา “ฉวงซย” หรอ “ฮวงจย”

เทศกาลเชงเมง หรอ ชาวจนบางแซจะออกเสยงเปน ชงหมง ซงกเปนค าๆ เดยวกน คอการไปไหว ฮวงจยทฝงศพบรรพบรษ จะตรงกบชวงเดอน 3 ของจน (จะตรงกบชวงเดอน 5-6 ของไทย คอเดอนเมษายน-พฤษภาคม) พอถงวนนจะมรถยนตของคนไทยเชอสายจนพากนไป จนท าใหการจราจรตดเปนหลายชวโมงทเดยว

ศรมหาโพธ (2543) ไดกลาวถงมลเหตทมาของเทศกาลเชงเมงไววา สมยราชวงศซนชว เมองกกจงก าลงเกดจลาจลวนวายชาวเมองเปนขบถ จนท าให จกรพรรดจนเหวน เจาเมองกกจงตองเนรเทศตนเอง หลบหนออกจากบานเมอง เกรงวาชาวเมองจะรมท าราย เจาเมองกกจงตองระเหเรรอนไปอาศยอยบานเมองอน โดยแตงกายแบบชาวบานธรรมดา เปนเวลาเกอบ 20 ป นบวาดอยตรงทองครกษชอ แจจอทย ไดตดตามไปรบใชตลอดเวลา แมจะโหยหวตกทกขไดยากอยางไร กยงคอยตดตามรบใชโดยไมปรปากบนแตอยางใด

เมอเวลาผานไป ดวยความขดสนอาหาร ครงหนงแจจอทยถงกบใชมดเฉอนเนอตนขาออนของตน มาปรงอาหารใหเจานายของตนกน ภายหลงจกรพรรดจนเหวนกลบคนสบานเมอง และขนครองราชยสมบตไดอก จงทรงแตงตงแจจอทย ด ารงต าแหนงอครเสนาบด มอ านาจและสทธพเศษกวาขนนางคนอนๆ มาก เพอเปนการทดแทนบญคณ และความซอสตยจงรกภกดขององครกษผน แตแจจอทยมใชคนยดตดอยกบยศถาบรรดาศกดเขาเปนคนปลอยวางทางโลกธรรมอนเปนโลกยวสย จงไดทลปฏเสธต าแหนงดงกลาว พรอมขอลาออกจากราชการ เขากบแมไดพากนไปอยโดยใชชวตอยางสงบสขทเชงภเขาเหมยนซน หลายปผานไป จกรพรรดจนเหวนทรงคดถงความดขององครกษทเคยรวมทกขรวมสขกนมา เมอตนมความสโขสโมสรแลวสมควรจะใหองครกษมความสขสบายดวย พระองคจงสงขาราชส านกออกไปเชญแจจอทยเขามา โดยจะยกราชส านกในวงใหพกพงอยางรมเยนเปนสข แตแจจอทยปฏเสธ แมจะไมเขาไปอยในรวในวง กยงมขนนางดวยกนรษยาเกรงวาถาเขาเขามาอก จะมยศถาบรรดาศกดสงใหญขามหนาบรรดาขนนางดวยกน จงมขนนางชนอองคนหนง กราบทลจกรพรรดวา เขาจะไปเชอเชญใหมาเอง คงไมยากนกหากจะใหเขาหนลงมาจากภเขานน แตการกระท าของขนนางผน ใชวธจดไฟเผาปาตงแตเชงเขาขนไป เพลงไฟไดไหมลกลามไปจนถงยอดเขา แจจอทยรตวแตไมหน เขากบแมไดกอดคอกนตายอยางอนาถ ทามกลางเพลงไหมอย างรนแรง จนตองอมแมหนไปหลบอยใตตนหลงใหญ และสนใจพรอมกบแมตรงนน

เมอผคนไปพบเหนเขากบแมมสภาพนาอนาถแสนเวทนายงนก จงพากนเศราสลดรนทดใจยง จงตางพากนงดใชไฟเปนเวลา 3 วน เพอไวอาลยและระลกถงความมกนอย สนโดษ และความไมยดตดของเขา ทกป เมอถงวนทเขาถกเพลงเผาตาย ชาวเมองจะพรอมใจกนงดใชไฟเปนเวลา 3 วนตลอดไป พอใกลจะถงวนน ชาวเมองจะท ากบขาวปรงอาหารเกบไวกนลวงหนา ใหพอกบเวลางด

23

ใชไป 3 วนพอด การทชาวเมองไวอาลยงดใชไฟ เพอคณความดของแจจอทยเปนเวลาหลายปสบตอกนมานน การปฏบตเชนน จงไดกลายมาเปนธรรมเนยมประเพณของชาวจนสบมา ตราบเทาทกวนน

สวนการไหวเชงเมงนน กอนจะถงวนท 5 เมษายนตามปฏทนไทย ลกหลานผทมฮวงจยของบรรพบรษอยแหงหนใด ในต าบลหรอจงหวดใดกตาม จะมการนดแนะหรอจางวานคนเฝาสสานแหงนนๆ ใหไปท าความสะอาดฮวงจยใหกอนทลกหลานจะไปเซนไหว ซงโดยปกตแลวทางสสานจะมอบใหก านนต าบลทองทเปนผเฝาดแล และเปนคนวาจางลกบาน สวนคาบรการแลวแตจะตกลงกน

เอกสำรทเกยวกบฮวงซย หรอฮวงจย ศรมหาโพธ (2543) ยงไดกลาวถง ฮวงจยไวอกวา เปนสถานทฝงศพ มกจะเสาะหา

ตามตางจงหวด ทม ภเขา และธารน า ตลอดจนเปนท าเลทถกตองตามหลกภมศาสตร (Geomancy) ทเปนธรรมเนยมคนจนเชอถอ โดยจะเชญหมอดหรอซนแสจนเปนผตรวจสอบสภาพพนทตรงนนกอนวาจะเหมาะสมและจะท าใหเกดสรมงคลแกบรรดาลกหลานมากนอยเพยงใด

ค าวา ฮวงจย น บางทเราอาจจะไดยนเปน ฮวงซย กมเปนค าเรยกของชาวจนตางภาคตางเผากน แตค าวา ฮวงจย เปนค าเรยกของ ภาษาจนแตจว แตภาษาแมนดารน หรอ จนกลาง จะออกเสยงวา ฟงซย ความหมายตามภาษาไทย พอจะแยกไดเปน 2 ค า คอ

1. ฮวง คอ ลม หรออากาศทพดผานไปมา 2. จย คอ น า ตลอดจนธารน าทไหลผานททางบรเวณนน รวมความแลว ค าวา ฮวงจย จงเปนหลกโหราศาสตรแขนงหนงทตรงกบศาสตรวา

ดวย ภมพยากรณ หรอในภาษาองกฤษวา Geomancy ซงเปนการพยากรณ หรอ ท านายสภาพพนท ตลอดจนภมประเทศแวดลอมบรเวณนน

ลกษณะสสานทเปนมงคลเจาตามต ารา หมอจนนยมเลอก สถานทมลกษณะดงน 1. มน า คอ มสายธารน าอยดานหนา ไมจ าเปนจะตองอยใกล เพยงมองออกไปแลว

แลเหนธารน าหรอแหลงน าอยดานหนากนบวาใชได เพราะมนษยเราตงแตสมยโบราณจนปจจบนน ตองอาศยน าเปนปจจยส าคญ เพอน ามาใชในทางเกษตรกรรม คอการเพาะปลก ท าไรท านา และสวน ผลผลตตางๆ จ าเปนตองอาศยน า ดงนนเมอมแหลงน าอยใกลเคยง จงเปนนมตด มสรมงคล คนอยกสบาย คนตายกจะอยรมเยนเปนสข คนทกชาตทกภาษา แมจะอยตามประเทศตางๆ สมยโบราณตองการน าดวยกนทงสน เพราะหมายถงความอดมสมบรณของพนท ย งคนสมยกอน ตอนทยงไมมถนนหนทาง จ าเปนตองอาศยแหลงน า เชน แมน า ล าคลอง ตลอดจนทะเล เปนเสนทางคมนาคม ใชสญจรไปมาหาส แลกเปลยน เยยมเยยนกน ทกๆชวตไมวาคน สตว และ พช ตางตองอาศยน าหล อเลยงชวตทงนน

2. ลมและดนฟาอากาศ ตามลกษณะโหราศาสตร และภมพยากรณ จะระบบงบอกวา ฮวงจยทดมมงคล จะตองมน าอยเบองหนา และเบองซาย-ขวา และดานหลงกมความส าคญไมนอยกวากนเลย เฉพาะดานหลง ฮวงจย หมอจนจะเลอกเอาบรเวณทไมลาดเอยงมากนก ควรจะอยตามไหลเขาหรอหบเขา ทมเทอกเขาลอมรอบ แตไมใชมเทอกเขาหรอโขดหนมาบงทางดานหนาฮวงจย หมอจนทานใหเปรยบเทยบกบการนงเกาอมเทาแขน มพนกพงดานหลง เมอนงเกาอ จะยกมอหรอเทาแขนทงสองขางกจะสะดวกสบาย

24

คนทยงมชวตอย กปรารถนาใหคนทตายไปแลว มสถานทอยรมเยนเปนสข จงพยายามเสาะหาสถานททมแหลงน า มพนทใหมดนฟาอากาศโปรงใส เยอกเยน บางรายคนทยงไมตาย กพยายามหาทสรางสสานเฉพาะตวไวแลว เพราะกลววาถาตายไปแลว จะไดทฝงเมอตายไมสขสบาย นเปนธรรมเนยมคนจนสมยเกาทนยมเชอกนมาอยางนน ความเชอกมไดหยดอยแคนน การเลอกฮวงจยทดยงสงผลไปถงลกหลานในการท ามาหากน ท าธรกจการคา เพราะวญญาณบรรพบรษจะคอยอวยพรใหประสบความส าเรจและอยกนอยางรมเยนเปนสขตลอดไปอกดวย

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาเอกสารทเกยวกบประเพณเชงเมงและฮวงซยสวนใหญจะมเนอความอยางสงเขป หรอเปนเพยงเรองสนๆ รวมอยในหนงสอตางๆทเกยวกบจน และยงไมปรากฏงานเขยนทศกษาอยางละเอยด สวนใหญจะเปนเรองเลา ต านานทเลาตอๆกนมา

งำนวจยทเกยวของ

- ประเดนดำนกำรเปลยนแปลงทำงสงคมและวฒนธรรม ศระนนท รตนาสมจตร (2547) ศกษาเรองเชงเมง: ความหมาย พธกรรม และความ

เปลยนแปลง ผลการศกษาพบวาพธกรรมเชงเมงเปนพธกรรมเพอเปนการแสดงความกตญญตอบรรพบรษ อนเปนไปตามลทธขงจอทเนนเรองความกตญญเปนส าคญ ความเชอในสงทมองไมเหนอยางภตผเทวดาอนน าไปสพธกรรม เซนไหว ซงเปนพธกรรมในระดบครอบครวและเครอญาตทนบถอกนเทานน อกทงในขนตอนการไหวยงมการถอระบบอาวโสในการท าพธ การใหสทธอ านาจแกฝายชายเปนหลก โดยผานขนตอนในพธกรรม และการใหฝายหญงเปนผจดเตรยมของโดยทฝายชายไมตองเขามาชวย ซงกเพอการถายทอดและสอนเรองพธกรรมใหกบลกๆ ของตน เพราะผหญงถกก าหนดใหเลยงดบตร เมอฝายหญงสามารถปฏบตไดอยางเขาใจและมความผกพนในการเลยงดบตร ยอมสามารถถายทอดใหกบลกหลานได ถงแมมการเปลยนแปลงในบางเรอง คนไทยเชอสายจนกยงคงใหความส าคญและเครงครดการปฏบตในวนเชงเมง เพราะเชอวาเกดผลดทงความสามคคของครอบครว เครอญาต การเคารพผอาวโส และความกตญญ หากแตตองลดหรอปรบพธกรรมเพอการด ารงอยตามสภาพแวดลอมและสภาพเหตการณ ดงนนพธกรรมเชงเมงเปนการแสดงความกตญญตอบรรพบรษ ซงมสญลกษณทแทรกอยในตวพธกรรมเปนตวเชอมโยงความเปนครอบครวของชาวจน โดยยงคงแสดงอตลกษณของพธกรรมผานการเซนไหว อนเกดจากการถายทอดของคนในอดต ถงแมจะมการเปลยนแปลงไปบางตามสภาพทางสงคม

เรอนแกว ภทรานประวต (2554) ศกษาเรองการสบทอดความเปนจน (ผานการท าความเขาใจในความหมายและสญลกษณทางศาสนา) ของชาวจนสลกหลานในสงคมไทย ผลการศกษาพบวา 1. กลมตวอยางสวนใหญมความเชอ ความศรทธา ในเทพเจาและสงศกดสทธ 2. ชาวจนสวนใหญยงมธรรมเนยมการไหวเจาในวนพระจน และบรรพบรษในวนเชงเมง 3. เทศกาลทมการปฏบตตามธรรมเนยมของทกครอบครว ไดแก ตรษจน และสารทจน สวนเทศกาลอนๆ จะแตกตางกนไปในแตละครอบครว 4. เทศกาลทลกหลานจนคดวาควรจะสบทอดใหดารงอยตอไป ไดแก ตรษจน (Chinese New Year) สารทจน (Chinese autumn festival) สารทขนมจาง (Fifth month festival) ไหวพระจนทร (Moon festival) กนเจ (Vegetarian festival) และไหวเทพเจาชวงปลายป (god’s thanks giving day) สวนเทศกาลทใหความส าคญวาควรจะสบทอดมากทสด ไดแก ตรษจน

25

และสารทจน รองลงมาไดแก กนเจ ไหวพระจนทร ไหวเทพเจาปลายป และสารทขนมจาง ตามลาดบ 5. กลมตวอยางสวนใหญมความร ความเขาใจในความหมายของเทศกาลตรษจน สารทจน กนเจ และไหวเจาปลายป สวนเทศกาลทสวนใหญไมทราบความหมาย ไดแก สารทขนมจาง และไหวพระจนทร 6. วธการปลกฝงและสบทอดประเพณและเทศกาล กระท าในหลายรปแบบ ทงทางตรงและทางออม อาท เลา อธบาย พดถงความส าคญของเทศกาล สาเหตการจดไหว การแนะนาเครองเซนไหว จ านวนของไหว การใหลกหลานเปนผปฏบตโดยตรง การท าใหดเปนตวอยาง การฝากฝงใหสบทอดอยางเปนทางการในรนตอไป เปนตน เทศกาลทมการสบทอดโดยใหลกหลานจนเปนผปฏบตโดยตรง ไดแก การไหวเจา ตรษจน สารทจน กนเจ สวนเทศกาลทสบทอดโดยวธการปฏบตใหดเปนตวอยาง ไดแก เทศกาลไหวขนมจาง ไหวพระจนทร และวนขอบคณเทพเจาปลายป 7. ปญหาการสบทอดความคด ความเชอ ขนบธรรมเนยม ประเพณ และเทศกาลของชาวจนสรนลกหลานมความสมพนธกบปจจยทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และความคด ความเชอ สวนบคคล เชน การคดวาขนบธรรมเนยมของชาวจนไมมความสมพนธกบการใชชวตในปจจบน การมความคด ความเชอเปลยนแปลงไป การรบวฒนธรรมใหม ผท าหนาทสบทอดไมมความร ความเขาใจในความหมาย หรอความส าคญของเทศกาลเพยงพอ มความบกพรองในการปลกฝงทางดานความคด ความเชอ การปฏบตตามธรรมเนยมจากรนตนเองสลกหลาน เปนตน 8. ปจจยทสนบสนนใหการสบทอดความเปนจนประสบผลส าเรจ คอ การแกไขความบกพรองของการใหขอมลทถกตองและมากพอระหวางคนแตละรนอาย กระบวนการขดเกลาภายในครอบครว การปลกฝงใหตระหนกถงความเปนลกหลานจน การเนนย าความส าคญทตองสบทอดหรออนรกษ เพอการด ารงอตลกษณของความเปนกลมชาตพนธ การเปลยนแปลงความคดเพอน าไปสความเขาใจทถกตอง ทวาวฒนธรรมเปนเรองของสวนรวม การด ารงอยของความเปนจนจะเกดไดจากการรวมมอของชาวจนสวนใหญ

สพร ศาสตรรตนมณ (2554) ศกษาเรองการปรบตวของธรกจบานและเครองใชกระดาษในพธกงเตกของคนไทยเชอสายจน ผลการศกษาพบวา มตวฒนธรรม ความเชอ และพธกรรมของคนไทยเชอสายจนสญลกษณหลกในพธกงเตกคอ ความกตญญของลกหลานทมตอผตาย และความปรารถนาของลกหลานทจะท าใหดวงวญญาณของผตายนนไดไปอยอยางสงบสขในโลกหนา และสญลกษณรอง คอ ความหมายของขนตอนในพธกงเตก ซงยงรวมถงเครองมอทท าใหพธกรรมบรรลเปาหมาย เชน เครองกระดาษ และอปกรณตางๆ ทใชในพธกงเตกทงหมด เนองจากปจจบน ธรกจประเภทรานคาสงและคาปลกกระดาษส าหรบไหวเจาซบเซาลง ซงมาจากความนยมในการประกอบพธกงเตกนอยลง อกสาเหตหนงคอ ปจจบน จะมผไปแยงหรอรบงานในทนททศพไปถงวด คนเหลานมรานคาประจ าทเปนเครอขายของเขาอยแลว เนองจากคานยมในการประกอบพธกงเตกในงานศพคอยๆเสอม บานและเครองใชกระดาษจะขายดเปนเทศกาลๆไป อกทงในปจจบนทมการแขงขนสง แตดวยความทเปนวฒนธรรมทฝงรากลกมานบพนป ทกวนนตอใหมการจดพธกนนอยลงกไมถงกบสญหาย แมจะมแนวโนมแยลงเรอยๆ เนองจากคานยมทเปลยนไป ท าใหผซอตองประหยด ธรกจมการปรบตว โดยมออแกไนซทรบท างานประเพณนแบบครบวงจร แตสนคาสวนใหญทน าเขาลวนมาจากประเทศจนทงสน

26

- ประเดนดำนประเพณ ควำมเชอ และพธกรรม พณตา พมเอยม (2538) ศกษาเรองประเพณไหวพระจนทรของชาวไทยเชอสายจน

ในเขตเทศบาลเมองหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ผลการศกษาพบวา ประเพณไหวพระจนทรของชาวไทยเชอสายจนในเขตเทศบาลเมองหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลามขน 15 ค า เดอน 8 (ตามปฏทนจน) ของทกป จ าแนกได 2 ขนตอน คอ ขนเตรยมการกอนไหว กบขนปฏบตในวนไหวพระจนทร ขนเตรยมการกอนไหว จะมการเตรยมอาหาร สงของเครองใชในการจดโตะประกอบพธ การตกแตงบานเรอนและการจดสถานทประกอบพธ การบอกกลาวญาตพนอง สวนขนปฏบตนนยงแยกยอยไดอก 2 ขนตอน คอ ขนขณะประกอบพธ และขนหลงเสรจพธ โดยขนขณะประกอบพธจะจ าแนกตามลกษณะการปฏบตไดเปน 3 สวนคอ ผประกอบพธ การไหว และ ในระหวางการประกอบพธ ผประกอบพธจะไมก าหนดวาใครจะเปนผประกอบพธกอนหรอหลงสวนมากจะเปนผอาวโสทท าพธกอน สวนการไหว ม 2 แบบ คอ นงไหว และยนไหว แตทนยมกนคอ การนงไหว ในการประกอบพธกจะมการละเลนดงเดมของชาวจน ไดแก การละเลนโคมไฟ การแสดงรองร าท าเพลง การจดขบวนเหมงกรและสงโต และการละเลนการจดโตะพธเพอการประกวด เปนตน สวนขนหลงเสรจจากพธนน แบงเปน 2 ลกษณะ สงของทใชในการประกอบพธทรบประทานได กบสงของทใชในการประกอบพธทรบประทานไมได โดยสงของทรบประทานได ผประกอบพธกจะน าไปใหครอบครว ญาต เพอความเปนสรมงคล สวนสงของทรบประทานไมได เชน กระดาษเงนกระดาษทอง จะน าไปเผาเพอถวายตอเทพเจา ประเพณไหวพระจนทรของชาวไทยเชอสายจนเกยวของกบวฒนธรรมตางๆ เชน วฒนธรรมทางดานความเชอ อาหารการกน การแตงกาย การละเลน ซงวฒนธรรมดงน ไดสะทอนถงวถชวตสวนหนงของชาวไทยเชอสายจนในเขตเทศบาลเมองหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ

อารรตน แซคง (2539) ศกษาประเพณตรษจนของชาวไทยเชอสายจน ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ผลการศกษาพบวา ขนตอนประเพณตรษจน มขนตอน 3 ขน คอ 1. ขนเตรยมการกอนวนประกอบพธกรรมวนตรษจน มการเตรยมท าความสะอาดทอยอาศย ทสกการบชา เพอสงเจาและรบเจาทขนไปรายงานความด ความชวมนษย และเตรยมสงของเครองใช ของเซนไหว เปนตน 2. ขนการปฏบตในวนประกอบพธกรรมวนตรษจน มการไหวเจา ไหวบรรพบรษ และไหววญญาณเรรอน ในวนไหว (ชาจบ) ไหวรบเทพเจาในวนถอ (ชวอก) เยยมญาตและพกผอนตามสถานทตางๆ ในวนเทยว (ชวหย) ทไดน าออกมาใชสอย ในวนท าความสะอาดเกบกวาดสงของตางๆ (ชวชา) เรมตนท างานทกอยางตามปกต 3. ขนการปฏบตหลงวนไหวตรษจน มการกนผกเจดอยางในวนเกดของทกคน (ชวชก) ประเพณตรษจนของชาวไทยเชอสายจน ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ไดสะทอนถงวฒนธรรมในแงของ 1. ความเชอ เชอในวญญาณเทพเจา 2. ดานอาหารการกน อาหารทใชในการประกอบพธ 3. ดานการแตงกาย มการแตงกายใหเขามาเพศและวย เนนสสดใสไมใชสด า 4. ดานการละเลน มการละเลนทแตกตางกนไปตามวย 5. ดานศลปกรรม มดานสถาปตยกรรม จตรกรรม งานพมพ นาฏศลป และดรยางค 6. ดานภาษา มภาษาพด ภาษาเขยน และภาษาสญลกษณ ปรากฏใหเหนอยในขนตอนและวธการปฏบตคอนขางชดเจนดวย

27

จากงานวจยขางตนจงสรปไดวา งานวจยสวนใหญในปจจบนทเกยวของกบประเพณโดยตรงมอยอยางนอยมาก โดยสวนใหญจะน าเอาประเพณตางๆไปผกตดกบเรองในเชงธรกจ มองถงเรองการพาณชยเปนอนดบตนๆ อกทงงานวจยเกยวกบประเพณจนยงมอยอยางนอยมาก โดยเฉพาะอยางยงประเพณเชงเมง ซงงานชนนมความแตกตางไปจากงานอนๆ ในแงของการมองลกลงไปถงบรบทของประเพณเชงเมง ทงความเชอและพธกรรม รวมไปถงศกษาประเดนเกยวกบดานคณคาของประเพณเชงเมงตอสงคมเมองหาดใหญ ซงท าใหงานมความละเอยด และแปลกใหมมากยงขน

28

กรอบแนวคดกำรวจย กรอบแนวคดเบองตนทจะศกษาในเรองความเชอพธกรรม และคณคาเกยวกบ

ประเพณเชงเมงทามกลางการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ผวจยวางกรอบแนวคด ดงน

จากภาพอธบายไดวา เมอเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไดสงผล

กระทบทงในแงของความเชอ และพธกรรมของประเพณเชงเมง รวมถงคณคาของทางสงคม ซงคณคาตอสงคมจะมองใน 3 ประเดนคอ ศาสนาและจรยธรรม วฒนธรรม และเศรษฐกจ โดยผวจยไดใชแนวคดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม มาใชอธบายถงปรากฏการณของประเพณเชงเมงภายใตสภาวการณปจจบนในเมองหาดใหญทเปลยนแปลงไปภายใตกระแสโลกาภวตน รวมถงน าแนวคดเกยวกบความเชอของพลศกด จรไกรศร มาใชอธบายถงการเกดของประเพณจน และแนวคดพธกรรมของแกว อตถาวร มาใชอธบายความเขาใจเกยวกบพธกรรม เพอท าใหเขาใจถงบทบาทและความส าคญของพธกรรมทมตอวถชวตของกลมคนทมารวมตวกนเพอประกอบพธนนในประเพณเชงเมง รวมถงแนวคดคณคาตอสงคมของวจตร ขอนยางเพอใชวเคราะหถงคณคาของประเพณเชงเมงทมตอสงคมเมองหาดใหญใน 3 ประเดน กลาวไดวาประเพณโดยทวไปแลวมกจะผกตดกบวถการด าเนนชวตของมนษย และเปนสงทมนษยสรางขนมาเพอใหมนษยดวยกนอยรวมกนไดในสงคม ซงเปนสงทใหคณคาและประโยชนตอสงคม ตราบใดทประเพณนนยงตอบสนองความตองการทางจตใจของมนษย

กำรเปลยนแปลงทำงสงคมและ

วฒนธรรม

ประเพณเชงเมง

ควำมเชอและพธกรรม

คณคำตอสงคม

ศำสนำและจรยธรรม วฒนธรรม เศรษฐกจ

29

วธด ำเนนกำรวจย

การวจยเรอง “ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงในเมองหาดใหญ” มงศกษาเกยวกบความเชอ พธกรรมและคณคาตอสงคมของประเพณเชงเมงทามกลางการเปลยนแปลงในเมองหาดใหญ โดยประเพณเชงเมงเปนประเพณทถอปฏบตและสบตอกนมาของคนไทยเชอสายจนมาอยางชานาน ผวจยไดเลอกใชการศกษาในวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) เพอน าไปสการแปลความหมายและวเคราะหงานวจยไดอยางชดเจนมากยงขน โดยผานวธด าเนนการวจยตางๆ ดงน

พนททใชในการวจย คณลกษณะผใหขอมล และการไดมาซงผใหขอมล การเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการวจย การตรวจสอบขอมล การวเคราะหขอมล

พนททใชในกำรวจย พนทท าการศกษาครงนมสองแหลง แหลงแรกคอสสานบานพร อยในเขตเทศบาล

เมองบานพร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เนองดวยเปนพนทสสานฝงศพทมขนาดใหญทสดในภาคใตของประเทศไทย และมคนไทยเชอสายจนเปนจ านวนมากเขามาตงหลมศพในพนทแหงน ซงในแตละปจะมผคนเขามาเคารพเซนไหว และประกอบพธกรรมเชงเมงกนอยางคบคง อกทงยงเปนพนทสรางปฏสมพนธในการพบปะพดคยของเครอญาตอกดวย แหลงทสองพนทเมองหาดใหญยานชมชนชาวจน ดงนนผวจยจงเลงเหนความสมพนธของพนททงสอง ซงมคณคาตอการศกษาประเพณวนเชงเมงเปนอยางยง

30

ภาพท 1 แผนทแสดงความเชอมโยงพนทยานชมชนจนหาดใหญ และสสานบานพร ทมา: Google Map, 2559

สสำนบำนพร

ยำนชมชนจนหำดใหญ

31

คณลกษณะผใหขอมล และกำรไดมำซงผใหขอมล ในล าดบแรกผวจยไดท าการส ารวจกลมผใหขอมลในพนททศกษา ในการศกษาครงน

ผวจยไดเลอกกลมผทมบทบาทและเกยวของกบประเพณเชงเมง จากในพนทเมองหาดใหญ และในพนทสสานบานพร ทงนเพอใหไดมาซงขอมลและสอดคลองกบวตถประสงคของงานวจย

กลมผใหขอมลหลก ซงการไดมาของกลมผใหขอมลหลกในงานวจยชนน ใชวธการเลอกแบบเจาะจง แยกออกเปน 4 กลมคอ 1) กลมคนไทยเชอสายจนทมภมล าเนาเดมอยในเมองหาดใหญและท าพธกรรมมาแลวไมนอยกวา 10 ป จ านวน 15 คน 2) นกวชาการผมความรเกยวกบประเพณเชงเมง จ านวน 5 คน 3) ผมความรทางดานสงคมและเศรษฐกจของเมองหาดใหญ จ านวน 5 คน 4) กลมคนอนๆ ทสามารถใหทศนะเกยวกบคณคาทางสงคมของประเพณเชงเมง จ านวน 10 คน หรอจนเหนวาขอมลทไดรบอมตว

กำรเกบรวบรวมขอมล การศกษาประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจนภายในเขตพนทเมองหาดใหญ

และในเขตเทศบาลเมองบานพร ผวจยไดด าเนนการคนควาเพอรวบรวมขอมล ดงน 1. ขนส ารวจและศกษาเอกสารทเกยวของ ไดมการศกษาและสบคนเอกสารงานวจย

ทเกยวของกบประเพณเชงเมง ความเชอเกยวกบพธกรรมเชงเมง ประวตศาสตรของชาวจนทเขามาตงรกรากในพนททางภาคใตของประเทศไทย หนงสอพมพทองถน วารสาร นตยสาร จดหมายเหต ขอมลเกยวกบบรบททางดานพนท ภาพขาว รวมทงเอกสารทเกยวของตางๆ เพอก าหนดแนวทางและเปนองคความรพนฐานในเบองตน

2. ขนเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยเกบรวบรวมขอมลภาคสนามเก ยวกบประเพณเชงเมงของคนไทยเชอสายจนในเขตพนททไดก าหนดไวขางตน ดวยวธการสงเกต สมภาษณ และถายรปภาพประกอบบางขนบางตอน แบงเปน 2 สวน ไดแก

- การสมภาษณเชงลก (In-Depth Interview) งานวจยชนนผวจยไดใชการสมภาษณเชงลก ผสมผสานกบวธการเกบขอมลแบบประวตศาสตรบอกเลา (Oral History) ซงผวจยไดท าการตดตอนดหมายไวแลวในเบองตน จากนนจงไดลงไปยงพนทจรง เพอเรมการสมภาษณตามประเดนทไดวางไว ซงผวจยไดมการเตรยมตวและซกซอมการสมภาษณ เพอใหการสมภาษณเปนไปอยางมประสทธภาพและรกษาเวลา โดยจะใชเครองมอเพอบนทกเสยงและจดบนทก รวมทงใชกลองถายรปภาพสภาพแวดลอมโดยรวม ขนตอนการสมภาษณ และขนตอนการประกอบพธกรรมตางๆทพบเหน

- การสงเกต ผวจยไดใชการสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) เพอทจะไดมาซงความร ความเขาใจถงบรบทแวดลอมในแตละประเดนของเรองทท าการวจย โดยผวจยไดเขาไปสงเกตขณะทมการประกอบพธกรรมจรงในวนเชงเมงโดยแสดงตนในฐานะเปนสมาชกคนหนงในพธและรวมท ากจกรรม ตงแตการตระเตรยมอาหาร ขาวของเครองใช การประชาสมพนธของคนในครอบครว กอนถงวนประกอบพธกรรมจรง ขนตอนกจกรรมตางๆ ตลอดจนกระทงเสรจพธ ซงเมอเขาไปสพนทบรเวณสสานบานพร ผวจยจงได โทรตดตอผใหขอมล และเรมสมภาษณตามประเดนทไดวางไว กลาวไดวาสมผสถงวถชวตของชาวไทยเชอสายจนในวนเชงเมงทงเบองหนาและเบองหลงอยางใกลชด นอกจากนผวจยยงใชเทคนคการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม (Non-

32

Participant Observation) เฝาดขนตอนปฏบตตางๆ ทเกดขนทงทบานและสสาน ถาผวจยพบวามบางสงบางอยางทไมเขาใจเกยวกบความเชอในพธกรรม หรอขนตอนปฏบตตางๆ หรอความหมายทแฝงอยจากการสงเกตกจะท าการสอบถามเพมเตม เพอน าขอมลสวนนมาชวยในการวเคราะหอกทางหนง ดงนนผวจยจงเลอกใชการสงเกตการณทง 2 แบบ ขนอยกบสถานการณ สถานท และความเหมาะสมของเนอหาในการเกบขอมล เพราะการสงเกตทง 2 แบบ ตางกมทงขอดและขอเสยแตกตางกนไป ทงนกเพอใหไดมาซงขอมลทมคณภาพและสมบรณมากทสด

3. ขนการจดการขอมล น าขอมลทไดจากการลงไปศกษาภาคสนามมาถอดความจากเครองบนทกเสยงโดยสรปสาระส าคญทไดมาจบประเดนรวมทงตรวจสอบความถกตองสมบรณของขอมลทไดจากการถอดความและจดบนทก

4. ขนเสนอผลการศกษาคนควา เสนอผลการศกษาคนควาดวยวธแบบพรรณนาวเคราะห โดยใชรปภาพประกอบ

เครองมอทใชในกำรวจย เนองจากเปนงานวจยเชงคณภาพ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล จง

ประกอบไปดวย 1. แบบสมภาษณเชงลก เปนเครองมอส าคญในการเกบขอมล เพอรวบรวมขอมลเชง

ลกตามรายละเอยดของวตถประสงคงานวจยทไดวางไว โดยผวจยไดก าหนดประเดนค าถามในการสมภาษณ ดงน

- ประเดนทหนง เกยวกบขอมลทวไปของผใหสมภาษณ - ประเดนทสอง เกยวกบบรบทดานพนทของผใหขอมลหลก เชน สาเหตในการเลอก

มาประกอบพธกรรมเชงเมงในพนทแหงน - ประเดนทสาม เกยวของกบความเชอ การประกอบพธกรรม และคณคาของ

ประเพณเชงเมงตอสงคมเมองหาดใหญในปจจบน - ประเดนทส เกยวของกบความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของเมอง

หาดใหญทมตอประเพณเชงเมง 2. แบบสงเกตการณ เปนประเดนสนๆ เพอใชเปนแนวทางในการสงเกตเมอลง

ภาคสนามตามทผวจยตงจดประสงคเอาไว 3. สมดบนทกการสมภาษณ เพอใชในการบนทก และจดเกบขอมลเพอใชในการ

วเคราะหขอมล 4. กลองถายรป เพอใชบนทกภาพของผใหสมภาษณ 5. เครองบนทกเสยงทใชในการอดเสยงจากการสมภาษณทจะชวยใหผวจยไดขอมล

ทครบถวนมากยงขน

กำรตรวจสอบขอมล ขอมลทไดจากการสมภาษณของกลมผใหขอมล เพอใหเกดความถกตองตรงประเดน

ของขอมลมากทสด ความตรงของขอมล และความนาเชอถอของขอมล (Validity and credibility) โดยผวจยใชวธการตรวจสอบแบบสามเสา เปนการตรวจสอบขอมลจากแหลงทมาของขอมล ไดแก

33

เวลา สถานท และบคคล โดยการตรวจสอบความถกตองวาเมอเวลาตางกน สถานทตางกน และผใหขอมลตางกน ขอมลทไดมาจะเหมอนเดมหรอตางกน โดยผวจยจะอธบายเชงพรรณนา ดงน

1. แหลงเวลา ผวจยท าการเกบขอมลในเรองเดยวกน แตเวลามความแตกตางกนเพอหาความถกตองของขอมล โดยผวจยน าขอมลของค าถามของชวงเวลากอนหลงมาเปรยบเทยบ แลวน าเสนอขอมล

2. แหลงสถานท ผวจยท าการเกบขอมลเรองเดยวกน แตเกบตางสถานทกน เชน บรเวณสสาน พนทใกลเคยง สมาคมจน เพอหาความนาเชอถอของขอมล

3. แหลงบคคล ผวจยท าการเกบรวบรวมขอมลเรองเดยวกน แตผใหขอมลตางกน เชน กลมพอคาแมคา กลมนกทองเทยว กลมคนไทยเชอสายจน กลมกรรมการมลนธ

กำรวเครำะหขอมล การศกษาครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ ใชวธการพรรณนาวเคราะห โดยการเกบ

รวบรวมขอมลจากการสมภาษณ การสงเกตจากการลงพนทภาคสนาม ผนวกกบขอมลทางเอกสารทเกยวของ ผวจยแบงการวเคราะหขอมลออกเปน 2 สวน คอ

1. การวเคราะหรายวน ผวจยวเคราะหขอมลทไดจากการสงเกตในวนลงพนทภาคสนาม การเกบรวบรวมขอมลในชวงวนงานประเพณเชงเมง รวมทงขอมลจากการสมภาษณของผใหขอมล น ามาวเคราะห เรยบเรยงและจดล าดบของขอมลในเนอหาทเกยวของกบประเพณเชงเมง

2. การวเคราะหขอมล ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหเพอหาความสมพนธของขอมลมาเชอมโยงกน เชน ความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ความเชอพธกรรม คณคาตอสงคมของประเพณเชงเมง และน ามาวเคราะหเปรยบเทยบกบแนวคดทมอยโดยใหอยภายใตขอบเขตของขอมลทศกษา และครอบคลมทกประเดนทก าหนดไว เพอใหไดมาซงขอสรปตามความเปนจรงบนพนฐานของขอมลทไดมา

34

สภำพควำมเปลยนแปลงของเมองหำดใหญ และควำมเชอ พธกรรมในประเพณเชงเมง

การศกษาเรอง “ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ” ในบทนจะกลาวถงความเชอ และพธกรรมในประเพณเชงเมง ทงยงมงศกษาควบคไปกบสภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทสงผลตอประเพณเชงเมง กลาวคออธบายสภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญในฐานะทม สวนหลอหลอมใหความเชอ และพธกรรมในวน เชงเมงถกปรบเปลยนไปจากอดต

สภำพทวไปและภมหลงของเมองหำดใหญ ปจจบนสภาพทางภมศาสตรของเมองหาดใหญ แบงเขตการปกครองอออกเปน 13

ต าบล ประกอบดวย ต าบลหาดใหญ ต าบลควนลง ต าบลคเตา ต าบลคลองแห ต าบลคลองอตะเภา ต าบลฉลง ต าบลทงใหญ ต าบลทงต าเสา ต าบลทาขาม ต าบลน านอย ต าบลบานพร ต าบลพะตง ต าบลคอหงส ในเขตเมองมฐานนะเปนเทศบาลนครหาดใหญ มพนท 21 ตารางกโลเมตร รอยละ 3.18 ของพนทอ าเภอหาดใหญ (อ าเภอหาดใหญมพนท 660 ตารางกโลเมตร) รอยละ 0.30 ของพนทจงหวดสงขลา (จงหวดสงขลามพนท 7,150 ตารางกโลเมตร) อยหางจากกรงเทพมหานคร ตามเสนทางรถไฟ ระยะทาง 945 กโลเมตรตามทางหลวงแผนดน ประมาณ 1,125 กโลเมตร ตามทะเล ประมาณ 755 กโลเมตร และทางเครองบนใชเวลาประมาณ 1.10 ชวโมง มอาณาเขตตดตอ ดงนทศเหนอ ตดตอกบเทศบาลเมองคลองแห ทศใต ขนานทางหลวงแผนดนหมายเลข 407 เทศบาลเมองคอหงส ทศตะวนออก ตดตอคลองอต าและคลองอตะเภา เทศบาลเมองควนลง ทศตะวนตก ตดตอทางรถไฟสไหงโก-ลก คลองอตะเภา เทศบาลเมองคอหงส (ส านกงานเทศบาลนครหาดใหญ, 2558)

สภาพทางสงคมและวฒนธรรมของเมองหาดใหญมประชากรทงสน 158,218 คน เปนชาย 73,701 คน หญง 84,571 คน จ านวนบาน 58,434 หลง (ขอมล ณ มถนายน 2555) แบงเปน 101 ชมชน ความหนาแนนของประชากร 7,529 คน/ตารางกโลเมตร (บรเวณกลางเมองความหนาแนนถง 20,000คน/ตารางกโลเมตร) ประชากรสวนใหญเปนคนทองถนและอพยพมาจากจงหวดใกลเคยง สวนใหญนบถอศาสนาพทธ รองลงมาคอศาสนาอสลาม (รอยละ 10 ของประชากร) มอารามหลวง 1 แหง ตงอยในเมองหาดใหญคอ วดโคกสมานคณ นอกจากนยงมศาลเจา โรงเจ มสยด และโบสถครสตตงอยกระจายทวไป อาชพหลกคอคาขาย รบจาง และอตสาหกรรม ซงสงผลท าใหในเมองหาดใหญ มความเปนเมองอยางหนาแนน โดยเฉพาะบรเวณดานตะวนออกของสถานรถไฟไปจนถงคลองเตย ยานการคาธรกจทส าคญ ตงอยบรเวณถนนเพชรเกษม ถนนนพนธอทศ1 ถนนนพนธอทศ2 ถนนนพนธอทศ3 และถนนราษฎรยนด (ศภการ สรไพศาล, 2550)

เมองหาดใหญมภมหลงและการเปลยนแปลงทางสงคม และวฒนธรรมอยางนาสนใจยง จากเดมเปนเพยงหมบานเลกทชอวา “โคกเสมดชด” ในป พ.ศ.2428 มพนทเปนปารกราง ทงหนอง คลอง บง ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมและเกบหาของปา ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) ขนนพทธจนนคร (เจย กซ)ไดเขามารบเหมากอสรางทางรถไฟสายใต สรางอาคารบานเรอนใหแกราษฎร และเหนวาในขณะนนชาวไทยเชอสายจนสวนใหญทอพยพเขามาตงถนฐานอยในเมองหาดใหญ ไมมทดนใชในการประกอบพธกรรมฝงศพตามความเชอประเพณเชงเมงของตน จงไดบรจาคทดนเปนจ านวน 180 ไร เพอใชเปนสสานเมอง

35

หาดใหญ ส าหรบฝงศพของชาวจน ซงปจจบนคอ “สสานบานพร” ท าพธเปดปายประจ าสสานเมอ พ.ศ.2501 อกทงยงเรมตดถนนหนทางเพอใชในการสญจร และเดนทางมาประกอบพธกรรมไดอยางสะดวกสบายมากขนทงหมดนจงถอไดวาเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงเขาสความเจรญของสงคมเมองหาดใหญ แตกยงเหนไดไมชดนก จนกระทงเมอ พ.ศ.2535 รฐบาลไทยไดประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 7 ทเนนการพฒนาเศรษฐกจภายใตระบบทนนยมโลก กระจายความเจรญสภมภาค หาดใหญจงเปนหนงในเปาหมายหลกของรฐบาลในการสงเสรมการลงทนและการทองเทยวอยางจรงจง และยกระดบหาดใหญใหเปนเมองแหงศนยกลางธรกจการคาของภาคใต จากนโยบายดงกลาว ท าใหเกดการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญเปนอยางมาก เกดโรงแรมทนสมยหลายแหงเพอรองรบกบการขยายตวของเมอง รวมทงสถานบนเทงตางๆ แตถงอยางนนสงคมจนหาดใหญยคแรกยงคงมสภาพไมแตกตางไปชมชนจนในพนทอนๆมากนก ยงคงรกษาวถชวต คานยม ประเพณและความเปนจนทเขามาไดอยางเดนชด และการจากบานเกดเมองนอนมาของชาวจนรนท 1 กลบเปนตวเรงใหคนจนเหลานรวมกลมและสรางเครอขายของตนขนมา เพอชวยเหลอ ตดตอประสานงานภายในพวกพองของตน สงทตามมาคอการด ารงไวซงอตลกลกษณตามแบบฉบบความเปนจน แตสงหนงทท าใหชาวจนหาดใหญรนท 1 แตกตางไปจากชาวจนทอยในเมองแม คอ การปรบตวใหเขากบวฒนธรรมประเพณทตนเขาไปตงถนฐานอาศยอย พยายามทจะเรยนรโดยมใหเกดความขดแยงหรอลบลางความเปนจนทตนน าตดตวมา แตสภาพดงกลาวไดหมดไปพรอมกบการปรบเปลยนไปสความเปนไทยมากขนในกลมสงคมชาวจนรนท 2 เพราะชาวไทยเชอสายจนกลมนไมไดรสกถงความแตกตางหรอโดดเดยวเหมอนชาวจนรนท 1 ทตองพลดพลาดจากถนบานเกดของตน อกทงบรรดาลกจนทเกดในหาดใหญตางซมซบและเรยนรวฒนธรรมทงแบบจนและแบบไทยผสมผสานควบคกนไป จงเหนไดวาวฒนธรรมและสงคมแบบจนดงเดมไดเรมมการเปลยนแปลงไปตงแตกลมชาวจนรนท 2 และเดนชดมากขนในกลมชาวจนรนท 3 ซงเปนลกหลานจนทเกดและเตบโตในเมองไทย จนไดชอวา “กลมคนไทยเชอสายจน” ลกหลานจนรนดงกลาวไดเตบโตพรอมกบการเปลยนแปลงและความเจรญตางๆทเกดขนในหาดใหญ ประกอบกบการสภาพแวดลอมของเมองหาดใหญทเปลยนแปลงไปภายใตกระแสความเจรญและทนนยม ท าใหคานยม วฒนธรรมประเพณแบบจนดงเดมถกลดทอนลงไป อยางไรกดหาดใหญไดพฒนาและขยายตวขนอยางมากจากเมองศนยกลางทางการคาแดนใต กลายมาเปนทตงศนยกลางของธรกจขามชาตทส าคญอยางเชน ยางพารา เปนตน อกทงยงเกดหางสรรพสนคามากมาย อาท ไดอานา โรบนสน บกซ โลตส เซนทรลเฟสตวล รวมไปถงอสงหารมทรพยตางๆ จากลกษณะดงกลาว ศรสพร ชวงสกล (2550) ไดกลาววา หาดใหญเปนเมองทมความส าคญทางดานเศรษฐกจเปนอยางมาก และยงเปนเมองทมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ความทนสมยทเขามา ไมวาจะเปนดานคมนาคมขนสงทางบกหรอทางรถไฟทสรางขน ท าใหมการตดตอคาขายทงในและนอกประเทศ จนเกดเปนความเจรญรงเรองในทสด

36

ภาพท 2 พธเปดปายใหมทสสานบานพร ณ วนท 24 สงหาคม พ.ศ.2501 ทมา: คณะกรรมการบรหารมลนธ, 2558

ภาพท 3 นายเจย กซ ชาวจนผสรางคณปการแกเมองหาดใหญ ทมา: ถายโดยผวจย 15 เมษายน 2558

37

ภาพท 4 ขนนพนธรวมงานเปดปายทสสานบานพร พ.ศ.2501 ทมา: คณะกรรมการบรหารมลนธ, 2558

ภาพท 5 แผนผงเมองหาดใหญในปจจบน ทมา: กรมสรรพกร, 2558

38

สภำพควำมเปลยนแปลงของเมองหำดใหญทมตอประเพณเชงเมง การเปลยนแปลงของเมองหาดใหญตงแตอดตจนถงปจจบน มสวนเกยวของกบ

วฒนธรรมประเพณของชาวจนในหาดใหญเปนอยางยง เนองจากสงคมหาดใหญเปนเมองท มจดเรมตนของความเจรญเตบโตมาดวยก าลงของชาวจนโพนทะเล ดงนนวฒนธรรมตางๆ ของชาวจน ยอมถกปรบเปลยนไปตามบรบทแวดลอมทตนอาศยอย เพอคงรกษาไวซงประเพณทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ โดยเฉพาะอยางยงประเพณเชงเมง ความเชอตางๆลวนไดรบผลกระทบ บางถกลดทอน ปรบเปลยน หรออาจสญหายไป แตการเปลยนแปลงทเกดขนไมไดสงผลกระทบแตขอเสยเพยงอยางเดยว ยงสงผลใหเกดขอดทแตกตางกนไป

การเปลยนแปลงทางสงคมทเปนจดเปลยนของวฒนธรรมจนเกดขนในชวงปพ.ศ. 2535 ซงเปนชวงทเมองหาดใหญมความเฟองฟ เกดการขยายตวของสงคมเมองอยางเตมรปแบบ รวมถงทดนและอสงหารมทรพยทเกดจารระบบทนนยม (อนสรณ ธรรมใจ, 2551) อกทงนโยบายจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 7 ทเนนการขยายตวของการลงทนและการสงออก ใหความส าคญกบการพฒนาพนทเมองศนยกลางความเจรญในสวนภมภาคใหเปนฐานเศรษฐกจหลกของแตละภมภาค เพอรองรบการกระจายความเจรญจากเมองหลก ทงทางดานโครงสรางพนฐาน ดานผงเมอง ดานอตสาหกรรม ดงนนหาดใหญจงเปนเปาหมายทส าคญของนโยบายชดนอยางขาดเสยไมได จงกลาวไดวาในปจจบนกระแสความเจรญกาวหนาเหลานเปรยบเสมอนดาบสองคม ทดานหนงสามารถชวยท าใหมนษยมความสะดวกสบาย และรวดเรวมากขน แตอกดานหนงกลบสงผลท าใหบรบทพนฐานบนประเพณจนดงเดมเจอจางลงไป จากสภาพดงกลาวจงท าใหเหนการเปลยนแปลงดานตางๆ ทสงผลตอประเพณเซงเมง ดงน

สภำพควำมเปลยนแปลดำนสงคม นบตงแตกลมชาวจนโพนทะเลทเขามารบจางตดผานทางรถไฟในเมองหาดใหญ ท า

ใหชาวจนเขามามบทบาทมากขนตอการสรางและพฒนาเมองหาดใหญขนตามล าดบ ทงหยงรากลกทางสงคมและวฒนธรรมแบบจนใหเกดขนอยางมอาจหลกเลยงได แต เนองจากการเปลยนแปลงทางดานการปกครอง ภายหลงพ.ศ.2475 ถงป พ.ศ.2500 เปนตนมา อ านาจการการปกครองของประเทศไดเปลยนจากกลมเจานายแบบแบบสมบรณาญาสทธราชย มาเปนระบอบประชาธปไตย โดย คณะราษฎร ทเนนความเปนชาตนยม และมนโยบายเขมงวดกบชาวจนดงค าประกาศของคณะราษฎรฉบบท 1 ขอท 1 ในหลก 6 ประการ วา “จะตองรกษาความเปนเอกราชทงหลาย เชน เอกราชในทางการเมอง ในทางการศาล ในทางเศรษฐกจ ของประเทศไวอยางมนคง” การเปลยนแปลงการเมองการปกครองทกดกนชาวจนในเมองไทยมความเขมขนมากขนเรอยๆ ในสมยจอมพล ป.พพลสงคราม พ.ศ.2481 ภายใตการปฏวตทางวฒนธรรม จากแผนการสรางชาตและรฐนยมทง 12 ฉบบ (ภวดล ทรงประเสรฐ, 2546) นโยบายของรฐบาลเหลานลวนมผลตอวถการด าเนนชวตและวฒนธรรมประเพณของชาวจนเปนอยางมาก จนกระทงเมอเขาสชวงปพ.ศ. 2535 เกดการเขามาของกระแสโลกาภวตนในสงคมเมองหาดใหญท าใหความเชอหรอประเพณจนถกลดบทบาทความส าคญลงไปอยางเหนไดชด การผสมผสานระหวางวฒนธรรมตางชาตทนบวนยงทวความรนแรงเพมมากขน จนอาจท าใหสงดงเดมสญหายไป แตถงอยางนนลกษณะพเศษของชาวจนทเปนอตลกษณเดน คอ การปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมและเงอนไขใหมทตนเองเขาไปอยอาศยรวม เชน การเปลยนจากแซเปนนามสกลแบบ

39

คนไทย เพอใหกลมกลนกบสภาพแวดลอม จนกระทงเกดการผสมผสานกลมกลนกนอยางลงตว พยายามทจะเรยนรโดยมใหเกดความขดแยงหรอลบลางความเปนจนทตนน าตดตวมา แตสภาพดงกลาวไดถกปรบเปลยนไปสความเปนไทยมากขนในกลมสงคมชาวจนรนท 2 เนองจากบรรดาลกจนทเกดในหาดใหญตางซมซบและเรยนรวฒนธรรมทงแบบไทยและแบบจนผสมผสานควบคกนไป ทยงนบวนยงท าใหกลายเปนไทยอยางรวดเรว เหลานมแนวโนมท าใหเกดการถกกลนกลายทางวฒนธรรม จนกระทงสญเสยอตลกษณ ลมความเปนจนของตน จงน าไปสการรอฟนทางวฒนธรรมตามแบบบรรพบรษขนมาใหม การเปลยนแปลงดงกลาว ท าใหเกดการปรบตวครงยงใหญในหมชาวจนหาดใหญ เกดการรวมตวกนจดตงสมาคมและมลนธตางๆ อาท สมาคมฮากกา สมาคมจงฮว สมาคมฮกเกยน ฯลฯ ทงนเพอเปนการชวยเหลอเกอหนนกน และรกษามใหประเพณทสบทอดกนมาสญหายไป โดยเฉพาะอยางยงประเพณเชงเมง ซงไดรบผลกระทบจากการปรบเปลยนใหเขากบวฒนธรรม และความเปนไทยมากขน ทงในการผสมผสานวฒนธรรมทางความเชอ หรอแมกระทงทางดานรปแบบตวประเพณ เชน การนมนตพระมาท าพธสวดบงสกลในวนเชงเมง การครอบสถปฝงศพบรรพบรษแทนการท าฮวงซย การใชอาหารไทยเขามาเซนไหวในพธ และวฒนธรรมการบรโภคของคนไทยท นยมอาหารรสชาตเขมขน ซงอทธพลเหลานไดสงผลกระทบมาเรอยๆ และยงคงสามารถเหนไดในสงคมปจจบน ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...อากงอามาเคยเลาใหฟงวา สมยกอนเวลามคนตายกไมรจะเอาไปฝงไวทไหน เพราะถนนหนทางยงไมม เวลาไปไหนมาไหนมนกล าบาก ไมเหมอนปจจบน บางทกตองเอาไปฝงไวหลงบาน ไมกตองน าไปเผาตามวด แตพอมการสรางสสานขนพรอมกบการตดถนน โดยทานเจยกซ ท าใหชาวจนมสสานไวฝงศพบรรพบรษ และสามารถเดนทางไปประกอบพธตามหลกความเชอไดงายขนกวาแตกอน...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2559)

“...เชงเมงเดยวน มนผสมผสานกนหมดแลว ไมวาไทยหรอจน เตยเคยเลาใหฟงวาธรรมเนยมดงเดมจะไมมการสวดบงสกลแบบสมยน แตดวยนโยบายของคณะราษฎรชวงนง ท าใหเตยตองปรบตว เพอไมใหถกมองวาแปลก หรอแตกแยกจากคนไทย แตกไมไดทงธรรมเนยมเดมหมด กท ากนมาเรอยๆ จนตอนนกลายเปนสวนหนงของพธกรรมเชงเมงไปแลว...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2559)

40

“...เมอกอนอามาจะใชของไหวทเปนแบบจนทงหมด แกจะเครงมาก อาหารอะไรพวกนกจะท าใหมรสชาตแบบจนๆ คอไมคอยจดมาก ออกไปทางจดๆ ตอมาไดรบวฒนธรรมการกนแบบคนไทย อาหารตอนนกจะมปนๆกน ทงอาหารไทย อาหารจน รสชาตกจะออกเขมๆหนอย ไมจดมาก...”

(วศรทพย แซซน, สมภาษณ 20 ธนวาคม 2558)

ภาพท 6 การใชสถปแบบไทยแทนการท าฮวงซยแบบจน ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

ประเพณเชงเมงเปนประเพณทมความสมพนธกบโครงสรางครอบครวในสงคมชาวจนมาอยางยาวนาน เนองจากเชงเมงเปนประเพณในระดบครอบครว และท ากนในหมเครอญาต แตจากสภาพการเปลยนแปลงของบรบทในเมองหาดใหญปจจบน ลกษณะครอบครวทมขนาดใหญไดถกแบงแยกออกเปนครอบครวทมขนาดเลกลง การด าเนนชวตตกอยภายใตสภาพทางเศรษฐกจมากขนท าใหสถานทนดรวมตวของเหลาเครอญาตหลงเสรจสนประเพณเชงเมงมความหลากหลายมากยงขน ตางจากธรรมเนยมความเชอดงเดม ซงลกหลานทมากราบไหวบรรพบรษ จกตองนงลอมวงกนรบประทานอาหารในบรเวณพนทสสาน เพอสรางสมพนธภาพอนดระหวางกนของคนในครอบครว และเปนการแสดงออกถงความผกพนระหวางลกหลานกบบรรพบรษทลวงลบไปแลว เปรยบเสมอนวญญาณของบรรพบรษมานงรวมวงรบประทานอาหารกบลกหลานดวย แตเนองดวยการเปลยนแปลงทเขามา ท าใหเกดทางเลอกอนเพมมากขน ทงภตตาคาร รานอาหาร หางสรรพสนคา เปนตน ท าใหลกหลานชาวจนในปจจบนหนไปหาทางเลอกอนทมความสะดวกสบายมากกวา อกทงสภาวะการเปลยนแปลงในบรบทปจจบน ยงสงผลท าใหบางครอบครวไมมการรวมญาตหลงเสรจพธกรรมเชงเมง ทงนเกดจากเหตผลทางดานหนาทหรอธรกจการงานทตองแขงขนกบเวลา และใหความส าคญกบตววตถอยางเชน เงน มากกวาการค านงถงประเพณทสบทอดกนมา ดวยเหตนจงท าใหประเพณเชงเมงคอยๆถกลดบทบาท และคณคาลงไป

41

“...หลงเสรจพธทกอยาง สวนมากญาตพนองของครอบครวพจะไปรวมตวกนทรานตอฮวด แถว30เมตร เนองจากสะดวกและบรการด กจะไปพบประสงสรรคกนทนน แตตองจองควลวงหนา เพราะคนจะเยอะมาก ยงชวงเชงเมงจะเยอะเปนพเศษ ถาไมจองไวกอน โตะมนจะเตม...”

(ประเสรฐ แซซน, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

การเขามาของสถานศกษา เปนอกหนงสาเหตส าคญทท าใหประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญปจจบนเปลยนแปลงไป แรกเรมเกดจากการรวมตวของกลมสมาคมตางๆ ในการสรางโรงเรยนเพอใชเปนสถานศกษาของลกหลานชาวจนในอดต โดยโรงเรยนจนยคแรกเรม คอ โรงเรยนจงฮวายฉวน กอตงขนเมอป พ.ศ. 2467 (ปจจบนไดเปลยนชอใหม กลายมาเปน โรงเรยนศรนคร ในป พ.ศ. 2513) จดประสงคหลกเพอใหความร และถายทอดวฒนธรรมประเพณตางๆ แกลกหลานชาวจนทอพยพเขามาอาศยในเมองหาดใหญ แตกลบถกทางการไทยสงปด ในป พ.ศ.2481 ดวยเหตผลทางการเมองและความมนคงของรฐบาลไทยในสมยนน ทมองวาชาวจนเปนกลมบคคลทเปนภยคมคามของประเทศ (ภวดล ทรงประเสรฐ, 2546) ชาวจนสวนใหญจงสงลกหลานของตนไปศกษาเลาเรยนยงป ร ะ เ ท ศ ใ ก ล เ ค ย ง เ ช น ป น ง ส ง ค โ ป ร ม า เ ล เ ซ ย เ ป น ต น อ ก ท ง ก า ร ต ง ข น ข อ งมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญในป พ.ศ.2514 เปนการเรยนในระดบอดมศกษา ท าหนาทคนควาวจยเพอใหไดมาซงองคความรใหมๆ โดยมรฐเปนผก าหนดนโยบาย และหลกสตรตางๆ ใหแกประชาชน ใหเปนไปตามเปาหมายทไดวางไว ซงแนนอนวาการก าหนดหลกสตรการศกษาตองค านงความเจรญกาวหนาและพฒนาประเทศเปนหลก ประกอบกบกระแสโลกาภวตนทเรมขยายตวเขามายงเมองหาดใหญมากขน ในชวงป พ.ศ 2535 ท าใหลกหลานชาวจนรบเอาวฒนธรรมแนวความคดแบบโลกตะวนตก ทงในทางวตถและทางจตใจกลบเขามายงเมองหาดใหญ ยงไปกวานนการศกษาสมยใหมเปนกระบวนการทมแมแบบ และรบมาจากสงคมตะวนตก คอ เนนหนกในเรองของวทยาศาสตรและการทดลองดวยความเปนเหตเปนผล กอเกดความเปนปจเจกบคคลมากขน ไมเชออะไรทมความงมงาย สงเหลานลวนจงอาจจะท าใหความเชอดงเดมและการถายทอดประเพณของคนรนเกาสคนรนใหมถกลดบทบาทและความส าคญลงไป

“...สมยกอนมาพกสงไปเรยนปนง เพราะหาดใหญมนไมมทเรยน ยคนนโรงเรยนจนถกสงปดหมดเลยนะ ถาถามวาความคดความอานเปลยนมย โดยสวนตวพเปลยนนะ เรมไมเชอสงทมนงมงาย พวกประเพณ ความเชอตางๆทอามาเลากนมาตงแตเดก จะเกดการตงค าถามอยในใจเสมอ วาจรงหรอ และพอเราไมเชอกไมรจะท าไปท าไม ...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ผมวาเกยวนะ คนสมยกอนรนบรรพบรษการศกษายงไมไดเขาถงมากขนาดน พอคนเราไดรบการศกษาในระดบทสงขน ความคดความอานกยอมเปลยนแปลงไป เหมอนไดเปดโลกทศนใหมๆ ไมหลงเชอ

42

อะไรทไรสาระ แตทยงเหนคนจนปฏบตกนอย กเพราะวาพอแมเขาท า เราเลยตองท าตาม และถาไมท ากจะถกสงคมมองวาเปนลกอกตญญ...”

(ทรรศณพนธ แซซน, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

สภำพควำมเปลยนแปลงดำนเศรษฐกจ ทามกลางการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมเมองหาดใหญภายใตกระแสทนนยมโลก

ทมผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ จากระบบเศรษฐกจแบบยงชพ น าไปสการระบบการคาอตสาหกรรมมากขน โดยเฉพาะอยางยงเมอรฐบาลประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตครงแรกในป พ.ศ.2504 ซงหาดใหญเปนหนงในกลมเปาหมายในการพฒนา ทมงเนนการสรางเมองใหมความเจรญกาวหนา และเปนเมองศนยกลางทางธรกจของภาคใตจากนโยบายสงเสรมการลงทนของรฐเหลาน และยงทวความเขมขนมากขนชวงปพ.ศ. 2535 เมอมการเขามาของกระแสโลกาภว ตน รวมทงบรษทขามชาตทเขามาลงทนเพอกอบโกยผลก าไรดานเศรษฐกจ จากนโยบายแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 7 กอใหเกดกลมนายทน พอคาคนกลาง นกธรกจทงชาวไทยและชาวตางชาตเปนจ านวนมาก รวมถงบรรษทขามชาตทเขามาลงทนในหาดใหญ เชน หางสรรพสนค าตางๆ รานสะดวกซอ บรษทตางชาต เปนตน นบเปนการเปลยนแปลงทส าคญทางดานเศรษฐกจของสงคมเมองหาดใหญทสงผลมาจนถงปจจบน จากการลงพนทสมภาษณ นายโชว ซาง ช ชาวจนอพยพทเขามาตงถนฐานในเมองหาดใหญในป พ.ศ. 2522 ท าใหทราบขอมลวา ชาวจนอพยพทเขามาอยในหาดใหญสมยอดตยงคงยดถอและปฏบตตามความเชออยางเครงครดครบทกขนตอน และจะมการเซนไหวบรรพบรษในประเพณเชงเมง โดยใชจ านวนอาหาร เครองเซนไหวในปรมาณทเยอะ เพอแสดงถงความอดมสมบรณทจะเกดขนแกลกหลาน แตเมอกาลเวลาผาน หาดใหญเกดการเปลยนแปลงจากสภาพแวดลอมตางๆ ท าใหคนจนหาดใหญปจจบนปรบเปลยนขนตอนรปแบบการปฏบตตางๆในประเพณเชงเมง มการลดขนตอนการปฏบต หรอลดเครองประกอบพธกรรม จดการไหวแบบเลกๆ บางครอบครวทเคยซอของไหวแบบครงละหลายๆหมน กลดจ านวนลงเพอประหยดคาใชจาย อกทงลกหลานชาวจนรนใหมบางครอบครวเลกการไหวเชงเมง โดยหนไปลอยองคาร หรอเผาบรรพบรษแบบไทยแทน เนองจากสภาวะเศรษฐกจฝดเคองในปจจบนทเกดจากการแขงขนกนจากระบบทนนยม ดงนนเศรษฐกจแบบทนนยมมสวนส าคญทสงผลใหการด าเนนชวต รวมถงประเพณแบบแผนดงเดมของชาวจนเจอจางลงและสญหายไปในทสด

“...สมยกอนเชงเมงของยงเยอะยงด มนเปนการแสดงออกถงความอดมสมบรณตลอดทงปของลกหลาน แตเดยวนขาวของมนแพงขนมาก เราจ าเปนตองลดขนตอนลง จดแบบชดเลกๆพอไหวพธ ไมไดไหวตามตนแบบทงหมด จะใหมาท ายงใหญแบบสมยกอนกไมไหว บางบานเขากเผาไปแบบคนไทย หรอทพวกหนเหนสสานราง กเพราะครอบครวเขาสคาใชจายไมไหว เลยปลอยทงรางสสานไวแบบนน...”

(โชว ซาง ช, สมภาษณ 7 เมษายน 2558)

43

นอกจากนราคาทดนในเมองหาดใหญทถบตวสงขนในปจจบน เนองจากระบบการแขงขนทางเศรษฐกจแบบทนนยม การชวงชงก าไรจากธรกจการคา เหลานเปนสวนส าคญท าใหทดนมราคาสงขน รวมถงราคาทดนในพนทบรเวณสสานทใชในการฝงศพบรรพบรษของชาวไทยเชอจนเองกไมตางกน จากการลงพนทสมภาษณประธานสมาคมสสานบานพร เมองหาดใหญ พบวา ราคาทดนภายในบรเวณสสานเรมตนอยทราคา 10,000 บาท ไปจนถงระดบ 1,000,000 บาท และราคาเรมตนเปนเพยงแคหลมเลกซงสามารถฝงไดแคคนเดยวเทานน ดวยเหตนในปจจบนท าใหชาวไทยเชอสายจนสวนใหญตางพากนลมเลกการประกอบพธกรรมเชงเมง โดยหนมาใชวธการเผา หรอลอยองคารบรรพบรษแทนการท าฮวงซย เนองจากราคาทดนทเพมสงขน อนเปนผลพวงมาจากการเปลยนแปลงของสงคมหาดใหญในดานเศรษฐกจ และจ านวนประชากรชาวจนทตองการสรางฮวงซยใหกบบรรพชนเพมมากขน ซงสวนใหญเปนกลมคนมเงนทท าการกวาดซอทดนเพอท าฮวงซยใหกบตระกลของตนตามธรรมเนยมทสบทอดกนมา ท าใหชาวจนทมฐานะปานกลางไปจนถงยากจนซงเปนกลมคนสวนใหญของสงคมเมองหาดใหญไมมก าลงทรพยเพยงพอทจะชวงชงพนทในการใชประกอบพธธรรมได จงหนไปใชทางเลอกอนเพอจดการกบสภาพรางทไรวญญาณของบรรพบรษ อกทงยงลดภาระคาใชจายจากการกลบมากราบไหวเปนประจ าทกๆปตามธรรมเนยมจนอกดวย ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...เดยวนราคาทดนในหาดใหญมนกแพงขนเรอย พรอมดวยความเจรญทเขามานนแหละ ลกหลานบางคนไดไมคมเสย การจดเชงเมงทนงกไมใชบาทสองบาท แลวครอบครวคนจนตระกลนงเนย ลกหลานตงเยอะแยะ ถาทกคนตองท าฮวงซยกนหมด ทดนมนกไมพอ ราคากตองเพมขนเปนปกต สวนใหญพวกกลมคนมตงจะกวานซอทดนไปหมดแลว...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 27 ธนวาคม 2558)

อกทงขอมลการประกอบพธกรรมแบบจนโดยการฝงหรอท าฮวงซยจากมลนธทงเซยเซยงตงซงดแลสสานจนบานพรหาดใหญ พบวาปจจบนลกหลานจนในหาดใหญมแนวโนมในการประกอบพธกรรมเชงเมงลดลง แตยงคงปฏบตกนอยเฉพาะกลมคนจนทมฐานะมงคง ซงยงคงประกอบพธกรรมเชงเมงตามแบบฉบบธรรมเนยมจนดงเดมโดยการสรางฮวงซย

ตำรำงท 1 แสดงขอมลกำรท ำสสำนแบบจน (ฮวงซย) ของสสำนบำนพรหำดใหญ ระหวำง ป พ.ศ.2522 – 2546

ป (พ.ศ)

จ ำนวน (หลม)

2522 13 2523 15 2524 12 2525 8 2526 6

44

ตำรำง 1 (ตอ)

ป (พ.ศ)

จ ำนวน (หลม)

2527 10 2528 11 2529 9 2530 5 2531 6 2532 ไมมขอมล 2533 4 2524 2 2535 - 2536 2 2537 1 2538 2 2539 - 2540 - 2541 1 2542 1 2543 - 2544 1 2545 2 2546 1

ทมา: ศภการ สรไพศาล, 2550

จากตารางขางตนเปนทนาสงเกตวา นบวนชาวไทยเชอสายจนรนใหมในหาดใหญลดหยอนตอประเพณการไหวเชงเมงมากขนทกป ทงนเพราะสภาพการด าเนนชวตประจ าวนทเปลยนแปลงไป โดยมการสรางครอบครวใหม ซงไมไดอยรวมกนเปนครอบครวใหญเหมอนแตกอน ท าใหไมเขาใจถงความส าคญของประเพณจน นอกจากนสภาพเศรษฐกจทรดตว ตางเนนการท ามาหากนเพอความอยรอดมากขน การถบตวของราคาทดนในหาดใหญทเพมสงขน เหลานท าใหการฝงศพตามธรรมเนยมจนมแนวโนมทลดลง โดยหนมาเผาศพตามธรรมเนยมไทยแทนมากขน เพอประหยดคาใชจายทจะเกดขน

45

ภาพท 7 สภาพฮวงซยทงรางจากสภาวะเศรษฐกจปจจบน ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

นอกจากนนการคมนาคมกมสวนเกยวของกบเศรษฐกจปจจบนของเมองหาดใหญดวยเชนกน จากการลงพนทสมภาษณ พบวา การคมนาคมทเพมขนจากการเปลยนแปลงระบบโครงสรางทางสงคม สงผลกระทบตอประเพณเชงเมงของลกหลานชาวจนอยางยง เนองจากเสนทางการคมนาคมทมความหลากหลายเพมมากขน จากในสมยอดตทมแตการคมนาคมทางรถไฟเทานน โดยเฉพาะเสนทางการคมนาคมทางอากาศ โดยทาอากาศยานหาดใหญ ซงไดรบการโอนจากกรมการบนพาณชยมาด าเนนกจการเมอชวงปพ.ศ.2535 ประกอบกบนโยบายการขยายความเจรญพนฐานโครงสรางทางสงคมตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 7 ท าใหลกหลานจนทอยยงตางประเทศหรออยหางไกล สามารถเดนทางผานเครองบนได เปนการเปลยนแปลงทางการคมนาคมทสงผลตอเมองหาดใหญเปนอยางยง อกทงยงเปนการประหยดเวลา และสรางความสะดวกรวดเรวใหแกผทตองการกลบบานในวนเชงเมง ถงแมวาความเจรญกาวหนาทางดานการคมนาคมทเขามา สงผลท าใหชาวไทยเชอสายไทยหนมาประกอบพธกรรมเชงเมงเพมมากขน แตกยงมบางครอบครวทไมสามารถกลบมาปฏบตตามธรรมเนยมในวนเชงเมงได เนองจากในชวงเทศกาลลกหลานชาวจนจะหลงไหลพากนออกเดนทางเพอกลบไปยงบานเกดของตน ท าใหราคาคาตวตางๆ พากนถบตวสงขน เพอเกงก าไรกบผใชบรการ สงผลใหญาตพนองทอยหางไกลบางครอบครว เลอกทจะประหยดคาใชจาย และไมกลบมาเขารวมในพธกรรม จงเปนหนาทของลกหลานทอยในพนท หรอบรเวณใกลเคยงในการกราบไหวบรรพบรษแทน เหลานลวนเกดจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจของสงคมเมองหาดใหญทสงผลตอประเพณเชงเมงทงสน

46

“...ถงแมการเดนทางจะสะดวกขน มใหเลอกหลากหลายชนด กไมมผลใหคนมาท าเชงเมงเพมขนหรอก เพราะคาตวจะอพราคาเพมขนในชวงทมเทศกาลนแหละ อยางญาตพจะกลบลงมาจากกรงเทพโทรมาบอกวา ตอนนคาตวอพจากราคาปกตขนเปน 2 เทา เขาเลยไมคอยไดกลบมากน สวนคนทท าเชงเมงกหนาเดมๆทอยในพนทนแหละ...”

(หวง จน ชน, สมภาษณ 20 มนาคม 2559)

สภำพควำมเปลยนแปลงดำนเทคโนโลยกำรสอสำร เทคโนโลยขาวสารท าใหมนษยซงอยหางไกล หรออยกนคนละซกโลก สามารถ

ตดตอสอสารพดคยกนได เรยกไดวาเปนการยอโลกใหแคบลงกวาได มนษยในยคนจงสามารถรบรขาวสาร เหตการณทกชนดทเกดขนในดนแดนหางไกลออกไปไดอยางรวดเรว ท าใหมโลกทศนกวางขนและมผลตอแนวคดเกยวกบความเชอ พธกรรม รวมถงประเพณทเปลยนไป มนษยทกคนยอมตระหนกถง เหตการณทเกดขน ณ จดใดจดหนงของโลกอาจสงผลกระทบตอโลกทงหมด หรอมนษยทงโลกได มนษยในยคนจะเกดความรสกในฐานะประชากรของโลกขนมาแทนทความรสกเกยวกบรฐ หรอชาตของตนเหมอนแตเดม อยางไรกตามแมกระแสของขาวสารจะมมากเพยงใด โอกาสในการรบรขาวสารกอาจไมเทาเทยมกน ทงนขนอยกบฐานะความเปนอยของมนษยดวย ดงนนเครอขายอนเตอรเนตถอเปนเทคโนโลยการสอสารอยางหนงทเขามามบทบาทตอวถชวต ความเปนอยของมน ษย ใ นป จ จ บ น ก า ร เ ช อมต อ เ ข า ส อ น เทอร เ น ต เ ก ดข น ในประ เทศ ไทย คร ง แ รกท มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญป พ.ศ. 2530 เรมใชตดตอกบอนเทอรเนตโดยใช E-mail จนกระทงไดเชอมเขาสอนเทอรเนตโดยสมบรณในเดอนสงหาคมป พ.ศ.2535 นบเปนการเขามาของระบบอนเตอรเนตครงแรกของเมองหาดใหญ สอดคลองกบค าสมภาษณ

“...การตดตอสอสารในปจจบนทมความรวดเรวมากขน ถาเทยบกบสมยทอนเตอรเนตพงเรมเขามาหาดใหญใหมๆ ตอนนนยงเปนแคโมเดมปกตเลย เวลาตอทกจะมเสยงอดอาด ไอเหลานเนย มนท าใหผคนเชอใหสงทเปนเหตเปนผลมากกวาการงมงาย เพราะเรารมากขน และกเรวขนอะ ถกมย อยาวาแตเชงเมงเลย ประเพณอนกเหมอนกน...”

(ตณณ จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

ดวยความเจรญกาวหนาดานเทคโนโลยทเขามาผานระบบอนเตอรเนต ยงสงผลตอเกดการเพมขนของแรงงานดานขาวสาร จ านวนแรงงานทท างานเกยวกบขาวสารขอมล มจ านวนเพมมากขน อกทงตลาดแรงงานในกลมน ตองเปนผทอยในวงการศกษา การคมนาคม การพมพ การโฆษณาประชาสมพนธ สอสารมวลชนทกประเภท การเงน การบญช ตลอดจนอตสาหกรรมผลตคอมพวเตอร หรอชนสวนคอมพวเตอรและงานทเกยวของกบเทคโนโลย เพอน าความรความเชยวชาญเฉพาะดานมาจดการกบขาวสารทจะเกดขน จงเปนสวนหนงของสาเหตการเปลยนแปลงวฒนธรรมประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญปจจบน เกดการสรางพนทเสมอนจรง กลาวคอมการเปลยนพนทท าเชงเมงจรงทสสานไปเปนพนททางจนตนาการ ซงอาจจะสงผลถงการลมลางระบบความเชอ รวมถง

47

วฒนธรรมเดมทมอยใหเรมเจอจางและเลอนหายไปในทสด จากการลงพนทสมภาษณลกหลานชาวจนในเมองหาดใหญทไปศกษาตอยงสาธารณรฐประชาชนจน พบวาในวนประกอบพธเชงเมงลกหลานไมจ าเปนตองเดนทางมารวมตวกนกได แตจะท ากนในอนเตอรเนตแบบออนไลนแทน ซงเปนการประหยดคาใชจาย สะดวกรวดเรว และไมยงยาก เปนตน

“...ออ บางทถาปไหนอยจนหรอไมวางกลบมาจรงๆ กจะไหวออนไลนบนเวบ เพราะเดยวนมนมบรการใหท าเชงเมงกนเปนพนๆเวบแลว ทงในจนและไทยเอง อยางตอนทอยนน ฉนชอบเขาไปท าเชงเมงทเวบซงหมงดอทคอม มนสะดวกด อยทไหนๆกไหวได แถมยงมฟงกชนใหไหวอกเยอะแยะดวย...”

(จนทมา โลหะกจไพบลย, สมภาษณ 5 กมภาพนธ 2558)

นอกจากนนการใชแบบเรยนภาษาไทยในโรงเรยนและรบเอาวฒนธรรมไทยในบางอยาง มสวนท าใหการตระหนกรถงความเปนจนแทแบบบรรพบรษทยดมนในประเพณและความเชอเกาแกไดเจอจางลงไป จนท าใหลกหลานจนในยคนมรปแบบความนยมเปนไทยมากขน แตเปนในลกษณะทตางจากกลมชาตพนธอน กลาวคอใชภาษาไทยในกจกรรมตางๆแตยงคงใหความส าคญกบตระกล และชวยเหลอกนภายในกลมของคนจนดวยกนเอง เหนไดจากการกอตง ชมรม มลนธ และสมาคมตางๆในเมองหาดใหญปจจบน

“...ถาจะถามถงวฒนธรรมไทยกบวฒนธรรมจนในปจจบน มนคงแยกกนไมออก เดยวนมนผสมรวมกนไปหมด แบบแผนประเพณจนแบบดงเดม ลกหลานจนรนใหมไมคอยรกนมากแลว เพราะเขารสกวาตวเองเปนคนไทย แตแคมเชอสายจนเทานน...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2558)

จงเหนไดวาในปจจบนการมส านกของความเปนจนแทแบบบรรพบรษทยดมนในประเพณและความเชอแบบเกาแกไดเรมคลคลายความเขมขนลงไป เพราะการเปลยนแปลงต างๆทเขามาอยางรวดเรว อาท นโยบายจากรฐบาลไทยทมงเนนการสรางความเปนชาต (ภวดล ทรงประเสรฐ, 2546) การเปลยนผานของชาวจนจากรนสรน การศกษาทเนนความเปนเหตเปนผล การแขงขนจากกระแสทนนยม และเทคโนโลยสมยทเขามา เหลานลวนสงผลท าใหลกหลานชาวจนรนหลงเรมใหความส าคญกบความรสกทเปนไทยมากกวาความรสกทเปนจนของตน ท าใหประเพณและวฒนธรรมดงเดมไดถกกลนกลาย ปรบ และผสมผสาน พรอมกบจตส านกความเปนไทย ในลกหลานจน กอเกดเปนวฒนธรรมใหมทมลกษณะเฉพาะของความเปนจนในกลมคนไทยเชอสายจนในทสด

ควำมเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหำดใหญ จากสภาพการเปลยนแปลงขางตน สงผลใหความเชอและพธกรรมในเมองหาดใหญ

หลายอยางเปลยนแปลง รวมถงความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงอนเปนสงทชาวไทยเชอจนยงคงใหความส าคญกนอยเปนอยางมาก

48

ควำมเชอในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหำดใหญ แมบางความเชออาจจะถกลดทอน จนท าใหสญหายไปตามกระแสการเปลยนแปลง

ทเกดขนอยางรวดเรวในสงคมเมองหาดใหญปจจบน แตถงกระนนยงมบางความเชอทถกปรบเปลยนใหเทาทนยคสมยใหม บางมการผสมผสานกลมกลนกนระหวาง 2 วฒนธรรมไทย -จน เปนวถการปรบตวเพอด ารงไวซงความเชอทางประเพณทดงามของบรรพบรษ โดยความเชอทเกยวของกบประเพณเชงเมงมหลายดาน ดงน

ควำมเชอเกยวกบอำหำร-กำรกน อาหาร เปนหนงปจจยส าคญททกๆครอบครวจะขาดเสยไมได เหนไดจากความ

พถพถนในการเลอกซอ และการปรงอาหารเพอน าไปใชในการเซนไหวปจจบน กลาวคอ การเลอกซออาหารแตละประเภทจะตองค านงถงหลกความเชอทสบทอดกนมาแตครนโบราณเปนส าคญ โดยอาหารแตละประเภทจะมความหมายแฝงทแตกตางกนออกไป ดงนนถาผประกอบพธกรรมไมมความรความสามารถอยางแทจรง เลอกใชอาหารผดประเภท ผดความหมาย ลวนอาจจะกอใหเกดความไมเปนสรมงคลทงตอตนเอง และตอครอบครวตามมาในภายหลงกเปนได แตโดยหลกการแลว ของไหวทนยมน ามาไหวตองเปนของทหาไดสะดวกไมยงยาก เหมาะสมกบฐานนดรศกดของผถกการเซนไหว ไมใชเพอโออวดความยงใหญเกนวสยของตน ในจนโบราณถาจดของไหวเกนสถานะของตนอาจมโทษถงขนประหารชวตกเปนได ดวยเหตนชาวจนจงใหความส าคญกบเรองของความเชอในอาหารการกนมาเปนอนดบตนๆ จากการลงพนทภาคสนามพบวา ความเชอทางดานอาหารของชาวไทยเชอสายจนมหลากหลายแบบ หลายหลายประเภท เชน ของคาว เปนของส าคญหลกทใชไหวในประเพณเชงเมง ถอเปนของดสงสด เนองจากสมยโบราณการเกษตรเพอเปนอาหารยงไมรงเรองมากนก เนอสตวตางๆถกยกใหเปนของสง ซงจะมกนเฉพาะชนชนขนนางเทานน จนมค าจนโบราณเรยกชนชนปกครองวา (肉食者) มความหมายวา พวกกนเนอ ดงนนการประกอบพธในสมยโบราณ จงใหความส าคญกบอาหารจ าพวก สตวตางๆ อาท หม ไก ปลา ตบ หรอเปดตม (อาจจะม กงตม ปตม) เสนบะหมยาว (หมซว) ปลาหมกแหง ฯลฯ ในสวนของของหวานและผลไมทมกจะนยมใชในการประกอบประเพณวนเชงเมง โดยสวนใหญจะแปรรปมาจากผลผลตทางการเกษตรของชาวจนโบราณ คอ ธญชาต (五谷) ทง 5 อยาง ไดแก ขาว ขาวฟางขาว ขาวฟางเหลอง ขาวสาลหรอขาวบารเลย ขาวเจาหรอขาวเหนยว และถวตางๆ จากการลงพนทภาคสนามพบวา อาหารเซนไหวแตละอยางไดใหความหมายโดยนยทแตกตางกน อกทงการเลอกน าไปใชกขนอยกบความตองการของแตละครอบครว เพอหนนดวงชะตา และสงเสรมใหตนหรอครอบครวของตนเปนไปในทศทางทไดคาดหวงไวในขณะนน ผวจยจงไดจ าแนกประเภทของอาหารออกตามความหมาย เพอใหเหนภาพไดอยางชดเจนมากยงขน ดงน

- ความอดมสมบรณ ไดแก เปด ใชไหวเพอใหเกดความมงคง หม เปนตวแทนของความอดมสมบรณ ใชไหวเพอใหเกดความสมบรณพนสขแกตนเองและครอบครว ปลา หมายถง ใหมเหลอกนเหลอใช เปนตน นอกจากนความเชอเกยวกบดานอาหารยงสามารถสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมทางภาษาทมความเกยวของกนอยางเหนไดชด อาท ปลา ตามความเชอหมายความวา ใหเหลอกนเหลอใช ซงมาจากภาษาจนค าวา “อฮออซง” (ภาษาแตจว) ซง “ฮอ (鱼)” ในภาษาจนกลาง แปลวา ปลา อกทง ตบ ในภาษาแตจวจะอานออกเสยงวา “กว” ซงพองเสยงกบค าวา “กว

49

(官)” ทแปลวา ขนนาง ดงนน ตบ ทใชในพธเซนไหวจงน ามาสความหมายทเปนมงคลวา ความเจรญในหนาทการงาน เปนตน เหลานสามารถแสดงใหเหนถงความส าคญของวฒนธรรมทางดานภาษาทถกผกโยงไวกบความเชอเกยวกบอาหารทใชการกระกอบพธกรรมเซนไหวของชาวจนไวอยางลกซง

“...คนจน เขาใชปลากบตบในการไหวมาแตไหนแตไรแลว เพราะค ามนเปนสรมงคลตอกน เชน ไอค าวา ฮอ ทแปลวาปลา มนไปพองเสยงกบค าอวยพรวา อฮออซงพอด เหมอนกนกบค าวา กว ทแปลวาตบ นนแหละ อกความหมายนง มนแปลวา ขนนาง...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

- ความมนคงในหนาทการงาน ไดแก ตบ ใชเซนไหวเพอใหเกดความกาวหนาในงาน เสนบะหมยาว (หมซว) หมายถง อายการงานยนยาว และสดทายคอสงทชาวจนใหความส าคญเปนอยางมาก แมวาจะสามารถสลบสบเปลยนของคาวอยางอนได แตสงทหามขาดคอ ไก เนองจากหมายถง การใหความเจรญกาวหนาในหนาทการงาน โดยเชอวาไกเปนสตวทมอปนสยตนตว และรงานอยตลอดเวลา มความขยนขนแขงในการจกหาของกนตามพนอยางไมหยดหยอน รวมถงรปลกษณภายนอกทดสงา มหงอนบนหวเปรยบเสมอนหมวกของพวกขนนางในราชวงศจนสมยกอน จงท าใหชาวจนเชอวาเมอใชไกในการประกอบจะท าใหลกหลานประสบความส าเรจ และมต าแหนงงานทสงขนตามมา อกทงยงสามารถสะทอนใหเหนถงอตลกษณของชาวจนโดยสวนใหญทเปนคนมอปนสยชอบตนเชา ขยนหมนเพยรในการรจกท ามาหากน เพอสรางความเจรญรงเรองใหแกตนเอง และครอบครว เปนตน ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...สวนใหญทบานกจะมของไหวเยอะแยะ แตไกนส าคญ เพราะคนจนสมยกอน เขาถอวา ไกมนมหงอน เหมอนหมวกพวกขนนาง เวลาไหวแลวจะท าใหมต าแหนงทการงานทด ทส าคญนะ ไกมนตนเชาทกวน ถอเปนตวแทนของความขยนหมนเพยร คนตนเชาท ามาหากนเจรญทกคนแหละ...”

(ปราณ วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

“...ของอยางอนกสามารถสลบหมนเวยนกนได แตไกตองม บานนาไหวทกครงตองมไกตลอด เพราะไกเนยความหมายด ไหวแลวเปนศรมงคลแกลกหลาน จรงไมจรงกไมร แตเราเชอกนมาแบบนน...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

- ความเจรญรงเรอง และโชคลาภ ไดแก ขนมถวยฟ มกจะหมายถงความเจรญเฟองฟ รงเรอง ตามรปลกษณของขนม ททอนบนจะมลกษณะฟ และแผกระจายออกรอบทศทางมากกวาทอนลาง ใชไหวเพอสงเสรมธรกจการคาตางๆ แตถาน ามาไหวบรรพบรษ ตองใชขนมฟทเปนสขาวเทานน ขนมไขเตา ไหวเพอใหเกดความเจรญรงเรอง อาจจะใชในแงการเพมจ านวนลกหลาน แสดงถงความ

50

รงเรองของตระกล เปรยบเสมอนเตาทคลอดลกออกมาทละมากๆ ในแตละครง มกจะใชกบคนทมบตรยาก หรออยากจะเพมจ านวนบตรหลานของตน ในการสบสกลรนตอๆ ไปอยางไมหยดหยอน ขนมเขง จะหมายถงความหวานชน ราบรนในชวต เหมาะกบคนทท าอะไรตดขด มกมอปสรรคขดขวาง ท าใหไมประสบความส าเรจในชวต คนทมลกษณะเชนน ควรไหวดวยขนมเขง เพราะขนมเขงทใสในชะลอม แสดงออกถงความหวานชนอนสมบรณแบบ ซาลาเปา (จดวาเปนของหวานตามธรรมเนยมจน) เลนค าพองเสยงกบค าวา “เปาไช (包财)” ซงแปลวา “หอโชคหอลาภ” ใชไหวเพอขอใหมเกบเงน ไมรวไหล ขนมสาลหมายถงให รงเรอง เฟองฟ ซงจะมความหมายคลายคลงกบ ขนมฟ ดงนนสามารถน ามาใชแทนทกนได เปนตน แตยงมขนมอยอกหนงอยาง เรยกไดวาเปนขนมไหวหลกของประเพณเชงเมง เพราะจะปรากฏใหเหนเฉพาะในประเพณเชงเมงเทานน นนคอ ขนมจชงเปย หรอ ขนมเปยกรอบ ไมวาจะไหวแปะกง ไหวเทพยดาผนดน หรอไหวบรรพบรษ ลวนแตตองใชขนมเปยกรอบทงสน เนองจากตามความเชอของชาวจน “ตนหอม” ซงเปนวตถดบหลกในการท าขนมจชงเปย ซงก าลงเตบโต งดงาม มคณภาพ และใหรสชาตอรอยทสดในชวงนเดอนเมษายน จงมการน าตนหอมเฉพาะตรงหวทเปนสขาวมาท าเปนขนมไหวเชงเมง สวนการเลอกน าขนมไหวตางๆ เหลานไปประกอบพธ กขนอยกบจดประสงคของผปฎบต หรอบางครอบครวอาจจะเนนปรมาณของขนมไหวทมความหมายตรงตามทตนตองการใหมากขนกวาขนมไหวชนดอนๆ เปนการเสรมดวงชะตาในเรองนนๆ โดยเฉพาะ ดงค าสมภาษณตอไปน

“...ถาเราอยากใหตวเองหรอกจการการคาของเราเปนอยางไร กใสขนมไหวอนนนใหเยอะหนอย แตสวนใหญบานปาจะชอบไหวกบขนมถวยฟ เพราะหาซองาย และความหมายด...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

“...บานพท าธรกจ ทกปมการไหวเชงเมงกจะไหวทวๆไป ถาเปนพวกขนมกจะเนนพวกซาลาเปา เพราะอามาพบอกวาความหมายมนด ชวยเกบเงนไดอย นพกเชอตามแกมาเรอยๆ แตมนกชวยหอเงนหอทองเอาไวไดจรงๆนนแหละ...”

(ชยพร จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...พดยากนะ ส าหรบตวพ ตองดสถานการณวาตอนนนอยากขออะไร อยากไหวอะไรมากกวา แตละปกจะเนนของไหวแตกต างกนไป แลวแตความตองการในขณะนน...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2558)

“...ขนมไหวในประเพณเชงเมงดงเดมทใชกนจรงๆในประเทศจน คอ จ ชง เปยะ มนมเฉพาะชวงเทศกาลนเทานน แตเดยวนมนหายาก ไมคอยมคนท ามาขาย คนรนหลงๆกเรมไมรจกกนแลว...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 13 มกราคม 2558)

51

ภาพท 8 ขนมจ ชง เปยะ ทมา: ศวกร เสนสอน, 2555

ภาพท 9 ขนมจ ชง เปยะไสเคม ทมา: ศวกร เสนสอน, 2555

นอกจากนยงมอาหารเซนไหวทแสดงถงความเจรญรงเรอง และโชคลาภ อกทงยงชวยสงเสรมวถชวตความเปนอยของชาวจนไดเปนอยางด อาท สม เปนผลไมทขาดไมได เนองจาก สม (橘 จว) พองเสยงกบค าวา (吉 จ) ทแปลวา โชคลาภ ดงนนสมจงมความหมายวา โชคลาภ และวาสนา กลวย ชวยดงใหโชคลาภเขาบาน และใหมลกมหลานเตมเมอง แอปเปล (苹果 ผงกวอ) พองเสยงกบค าวา (平安 ผงอาน) ซงแปลวา อยเยนเปนสข และสขภาพรางกายทแขงแรง องน หมายถง ความงอกงาม เหมอนผลองนทมมากมาย ชวยใหชวตงอกงามเหมอนผลองน สปปะรด คน

52

จนทางใตนยมไหวสปปะรดมาก เนองจากอตลกษณทางภาษาทตางจากคนจนภาคอนๆในประเทศ ซงสปปะรด คนจนแตจวออกเสยงวา องไล (红来) ซงแปลวา เรยกสแดงมา ในภาษาจนกลาง จงท าใหสแดงเปนสแหงโชคลาภ แสดงถงการเรยกโชคลาภเขามาใหตนเองและครอบครว นอกจากความหมายทดของผลไมทสอออกมาตามความเชอแลว สภายนอกของผลไมยงใหความหมายในเชงของความเปนสรมงคงอกดวย โดยสทเปนมงคงคอ สแดงและสทอง เนองจากชาวจนเชอวาบนโลกใบน ลวนประกอบขนดวย หลกเบญจธาตทงหาอยาง ซงสแดงเปนสญลกษณของธาตไฟ และธาตไฟในแผนภมแปดทศ (八卦图) ของจน ยงหมายถงแสงสวาง ความอบอน พละก าลง และความรงโรจนสทอง อกทง สทองเปนสญลกษณของธาตโลหะหรอธาตทอง สทองเปนสทถอวาเปนมงคลอยางมากในสงคมจน อปมาถงการมเงนมทองไหลขามา กลาวไดวาสแดงและสทองเปนสทเปรยบเสมอนจตวญญาณของชาวจน และอยรวมกบวฒนธรรมประเพณตางๆ ของชาวจนมาชานาน

“...ผมไมทใชไหวสวนใหญ ถาสงเกตดดๆ จะออกไปในโทนสทองกบสแดง เพราะสองสน เปนสแหงมงคลของคนจน แตสวนมากคนจนทางใต โดยเฉพาะคนจนแตจวอยางผมน ชอบไหวกบสปปะรด เพราะวามนองไลโชคลาภใหเขามา...”

(ตณณ จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...สวนผลไม กใชผลไมเดมๆทกป แตกมสมนแหละไมเคยขาด ตองเปนสมทออกเปนสทองๆ ไมเอาแบบทเปลอกยงเขยวอยนะ เพราะสทองเปนสมงคลของคนจน...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

53

ภาพท 10 ผลไมตางๆทใชในการประกอบพธวนเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

ภาพท 11 แผนภมแปดทศ (八卦图) ทมา: 啊华 ,2558

- การสอความสมพนธระหวางบคคล ไดแก เหลา และ น าชา เครองดมทง 2 อยางน เปนสงทเกยวของกบวถชวตประจ าวนทวไปของชาวจนมาตงแตอดต ไมวาจะเปนการใชตอนรบแขก ระหวางการสนทนาพดคย หรอใชเปนตวกลางในการเชอมความสมพนธกบคนแปลกหนา อกทงชาวจนยงเชอวาชาจน และเหลาจนมสรรพคณเปนยาสมนไพร ชามคณสมบตชวยในการลางไขมนออก

54

จากรางกาย ในอดตตามต าราหลจ ชายงไมมการน าไปเซนไหวเปนกจจะลกษณะ แตเรมนยมน าไปใชเพอการเซนไหวในพธในชวงราชวงศฮน เนองดวยสรรพคณทมากมายของใบชา ในสวนของเหลาเปนยาอายวฒนะ เนองจากเหลาจนในสมยอดตจะหมกจากขาว เพราะขาวเปนธญพชหลก แสดงถงความอดมสมบรณทมากพอ จงสามารถน าขาวทเหลอจากการเกบเกยวมาหมกท าเปนเหลาได ประเดนหลกๆ ของการน าเหลามาไหว กเพอแสดงถงความสมบรณสงสด และมคณคาทางโภชนาการ ดงนนในการเซนไหวบชาบรรพบรษ จงจะขาดสงดๆ อยางน าชา และเหลาไปเสยไมได

“...จ าพวกน าเนย จรงๆแลวตามความเชอดงเดม มอย 2 อยาง กคอ เหลาจน กบ ชาจน แคนแหละ เพราะคนจนเขาใชกนมาตงแตอดต พอตายไปกอยากเอาไปกนในภพโลกหนาดวย มนเปนความเคยชน พดกนอยางนน ถาอยางอนเปนของทพงเพมเขามาใหมในสมยนทงนน...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

อาหารเครองเซนไหวทกลาวมาขางตน ผประกอบพธ หรอญาตพนองจะตองเลอกมาเพยงแค 5 อยางของแตละประเภทเทานน เพอมาจดส ารบส าหรบการเซนไหวเฉพาะเจาท และเทพยดาในประเพณ เวลาจดธปไหวกตองไหวธป 5 ดอกเชนกน สวนการไหวบรรพบรษหนาหลมฝงศพใช ธปเพยง 3 ดอกเทานน อาหารควรจะเปนจ านวน 3 อยาง หรอ 5 อยาง ขนอยกบฐานะแตละครอบครว และจะไมนยมไหวดวยของ 4 อยาง เพราะค าวา ส (四) พองเสยงกบค าวา ตาย (死) ซงเปนจ านวนทไมเปนศรมงคลตามความเชอของชาวจน ทงนเนองจากการไหวเจา หรอเทพยดา ไมวาจะเปนขนตอนใดกตามแต หมายถงการไหวธาตทง 5 (五行相生) สรรพสงบนโลกนลวนมธาตเหลานก ากบอย ตามหลกโหราศาสตรจน เปรยบเสมอนการไหวฟาดน ไดแก ธาตไม (木) ธาตไฟ (火) ธาตดน (土) ธาตน า (水) และธาตโลหะ (金) ธาตทง 5 นใหก าเนดและขดขมกนเองกนเปนวงจร เชน ดนใหก าเนดโลหะ โลหะใหก าเนดน า น าใหก าเนดไม ไมใหก าเนดไฟ ไฟใหก าเนดดน สวนในแงของการขดขมกน เชน ดนขมน า น าขมไฟ ไฟขมโลหะ โลหะขมไม ไมขมดน เปนวฏจกร เหลานเปนปรชญาความเชอของชาวจนเรองการเกดขน เปลยนแปลง และแตกดบของสรรพสงบนโลกน

“...จ านวนอาหาร 5 อยางเนย มนความหมายนะ เปนการไหวธาตของจน ซงคนจนเขาเชอกนวามดวยกนทงหมด 5 อยาง มดน น า ไฟ โลหะ รวมถงเวลาจดธปไหวเทพ หรอไหวเจาทกตองใชธป 5 ดอกดวย มนเปนความเชอทมมาตงแตรนเกาๆแลว วาถาท าแลวกจะสงผลด ฟาดนคมครอง ปวงเทพคอยปกปอง...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

55

ภาพท 12 เบญจธาตทง 5 ของชาวจน (五行相生) ทมา: 算命网小编27, 2558

เนองดวยการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในสงคมเมองหาดใหญปจจบน ท าใหความเชอเรองอาหารเปลยนแปลงไป บางปรบเปลยนใหเขากบยคสมย บางถกผสมกลมกลน หรออาหารบางอยางไดสญหายไปกนการเปลยนของสงคมอยางนาเสยดาย จากแตเดมของทใชเซนไหวจะประกอบดวยทงของคาว ของหวาน และเครองดม ดงน หม ไก ปลา ตบ หรอเปดตม (อาจจะม กงตม ปตม) เสนบะหมยาว (หมซว) ปลาหมกแหง ขนมถวยฟ ขนมเตา ขนมเขง ซาลาเปา ขนมสาล สม

แอปเปล องน สปปะรด เหลา ชา และขนมจชงเปยตามความเชอ แตในปจจบนจากการลงพนทพดคยกบชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญของผวจยกลบพบวา ความเชอเรองอาหารเซนไหวเหลานไดเรมจางหายไป ทงยงมการปรบเปลยนเพมเตม ผสมผสานประเภทของอาหารในการประกอบพธใหทนยคทนสมยมาเปนแบบฉบบตะวนตกเขามาแทนท ของคาวทมการเปลยนแปลงไป เชน การเซนไหวดวยพซซา โดนท เคเอฟซ เปนตน ของหวานหรอขนมไหวกมการปรบเปลยนไป เชน การน าขนม มาการองทเปนขนมหวานขนชอของชาวฝรงเศสในปจจบน หรอใชเปนขนมถงทมขายทวไปตามทองตลาด เชน มนฝรงอบกรอบเลย คกก บสกต มาเซนไหวบรรพบรษของตนแทนทขนมไหวดงเดม เปนตน แตอยางไรกตามยงคงไมละทงอาหารทใชเซนไหวในพธตามธรรมเนยมดงเดม ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...กแลวแตบางครอบครวนะ สวนมากเดยวนเขาจะสงอาหารพวกพซซา เอเอฟซ โดนทมาแซมๆ (สอดแทรก) กบอาหารตามธรรมเนยมเดมอยบาง เพราะเขาเหนวาเรวและสะดวกกวา...”

(เอ นามสมมต, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

56

“...อาหารทใชในการท าพธเชงเมง ในแตละปจะเปลยนไปตามกระแสอยางปน ครอบครวนาไหวขนมมาการอง หรอขนมถงตางๆเพมเขามา นากอยากใหของดๆแกบรรพบรษ ใหแกไดลองกนขนมใหมๆในปจจบนบาง แตอาหารเซนไหวดงเดมกยงอยนะ...”

(นาถพงค วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

“...พวกน า กเปลยนมาเปนพวกน าสม น าอดลม แทนชา หรอใชพวกไวทแทนเหลา เพราะถกและซอหางาย หรอไมงนกจะใชเปนพวกชาขวดส าเรจรปทมขายตามทองตลาด ทมทงชาเขยว ชาขาว อะไรเยอะแยะเลยสมยน...”

(นาถพงค วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

ภาพท 13 ขนมถงทถกเพมเขามาจากขนมดงเดมแบบจน ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

57

ภาพท 14 การใชไวทเขามาแทนทเหลาจนในการประกอบพธเซนไหว ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

จากขอความขางตนสะทอนใหเหนวาในปจจบนอาหารทงของคาว และของหวานทใชในการเซนไหวในพธกรรมเชงเมงไดมการเปลยนแปลงไปเปนอาหารทเปนผลผลตมาจากวฒนธรรมของชาวตะวนตกมากขน เนองมาจากการไหลเวยนอยางไมหยดนงตามกระแสโลก การเขามาลงทน และตงบรรษทขามชาต รวมถงการรบเอาอดมการณมาจากแถบตะวนตก ท าใหลดทอนความเชอดานอาหารทใชในการเซนไหวแบบดงเดมลงไป เนนความสะดวกรวดเรว โดยไมไดค านงถงความเชอเดมทถายทอดกนมาในอดต อกทงอาหารทมาจากแถบวฒนธรรมตะวนตกสามารถพบเหนและซอหาไดทวไป รวมถงน าซงแตเดมใชชา เหลาหรอสราในการเซนไหว แตปจจบนไดเปลยนมาเปน น าอดลม เนองจากราคาทถกกวาและงายตอการซอหา สาเหตเหลานอาจจะเกดมาจากปจจยหลายๆ อยาง เชน ปจจยทางดานเวลา เนองจากการหาซอทงายสะดวกรวดเรว ไมยงยากและประหยดเวลา ปจจยทางดานเศรษฐกจ เชน ในการทจะจดของไหวในอดตนนจะตองจดของไหว ใหมจ านวนชดเทากบจ านวนทจะไปไหวซงจะเปนการฟมเฟอย ในปจจบนจงมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบปญหาทางเศรษฐกจ โดยใหเหมาะสมและตองใหสอดคลองกบกบขนบธรรมเนยมประเพณซงอาจแกโดยท าอาหารไปไหวเพยงชดเดยว แตไหวหลายทหรอไหวรวมกนหลายครอบครว เปนตน สอดคลองกบค าสมภาษณ ดงน

“...เดยวนเขาไมไดยดตดกบความเชอเดมๆกนมากนก สวนมากกเนนไปทความสะดวกสบาย แลวกประหยดกนมากกวา ของพนท าแคชดเดยว 5 อยาง ไหวครบเลย สวนไอความเชอเรองอาหารเกาๆ สวนนอยนะทจะมคนร พกยงรไมหมดเลย...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2559)

58

ควำมเชอเกยวกบเวลำ สงคมจนในสมยกอน เปนสงคมทเนนเกษตรกรรมเปนแกนส าคญของประเทศ

ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพท านา และตองท านาใหสอดคลองกบฤดกาล ฉะนนความเชอในเรองของเวลาเปนสงจ าเปนส าหรบชนชาตจนในสมยนน คนจนโบราณจงพยายามศกษาถงวถแหงฤดกาล ทส าคญคอก าหนดการกสกรรมใหเหมาะสมกบฤดกาล ซงปหนงม 4 ฤด 8 กาล 24 อตปกษ ไดแก ฤดวสนต ฤดคมหนต ฤดศารท และฤดเหมนต อกทงยงต านานวา เหยยนตเปนผแบงและก าหนดกาลทง แปดน กลาวไดวา เหยยนตเปนผวางรากฐานทางกสกรรม และไดรบการยกยองวาเปนเทพแหงกสกรรม ดงนน ฤดกาล การกสกรรม และการเกรงกลวตออ านาจธรรมชาต เปนปจจยส าคญเบองตนทท าใหเกดประเพณ มการเซนสรวงบชาเปนกจกรรมหลก น าไปสกจกรรมรวมกนของชมชน ตอมาจงไดพฒนามาเรอยๆจนเกดเปนความเชอเรองเวลาเกยวประเพณ ตามความเชอของชาวจน ในวนประกอบพธกรรมเชงเมงจ าเปนทจะตองท า พธใหเสรจสรรพกอนฟาสาง สอดคลองกบค าใหสมภาษณของอามาทานหนงซงเปนชาวจนอพยพเขามาตงถนฐานตงแตสมยเรมมการสรางสสานครงแรกในเมองหาดใหญ พ.ศ.2501 กลาววา

“...จรงๆแลว คนจนสมยกอนจะเนนเรองเวลามาก ถาลอ (เธอ) ไปไหวบรรพบรษ มนตองท าใหเสรจกอนพระอาทตยขน บรรพบรษจะไดมอยเยนสบาย บางทไปกอนวนไหว 1 วน และกอยทสสาน คอยท าพธแลวคอยกลบบาน ไมอยางนนวญญาณคนตายจะอยไมมความสข...”

(จร แซลม, สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

ในปจจบนความเชอเรองเวลาของชาวจนไดจางหายไปตามกระแสการเปลยนแปลงจากเดมทควรประกอบพธกรรมใหแลวเสรจกอนรงสาง จากนนคอยๆลดหลนลงมา ใหควรเสรจสนในชวงเชา หรอกอนเทยงตรง 12.00 น. อยาใหเลยจากเวลาดงกลาว จนกระทงในปจจบน สามารถมาเคารพกราบไหวสสานบรรพบรษในชวงเวลาใดกได หรอไมมาเขารวมในการประกอบพธกรรมวน เชงเมงเลยกได เพราะปจจบนมบรการรบกางเตนทเพออ านวยความสะดวกแกผคนทเขามาเคารพหลมศพบรรพบรษ ท าใหไมรอน และสามารถมาเมอไหรกได เหลานเกดจากสาเหตการเปลยนแปลงทางสงคม อาท ระบบการศกษาทท าใหคนสวนใหญคอยๆลดทอนความเชอเดมทเกาแกและค าครลง การขยายตวทางธรกจ เกดการแขงขนกนในภาคเศรษฐกจ การเปลยนผานของสงคมแบบเกษตรกรรม มาเปนแบบอตสาหกรรมอยางรวดเรวในระบบทนนยม หรอแมกระทงการจางงานทเพมขน ท าใหคนชนบทเขาไปหางานท าในสงคมเมองมากขน ดวยความเชอทวาสามารถหาเงนเพอยงชพไดงายกวา จนท าใหไมสามารถกลบภมล าเนาเดมของตน เมอถงวนประเพณได บางคนพยายามดแลหลมศพบรรพบรษดวยวธอน จนเกดเปนการไหวบรรพบรษผานทางเครองมออเลกทรอนคสตางๆผานเครอขายทางอนเตอรเนต เชน มเวบไซตใหลกหลานเขาไปดแล “ฮวงซยเสมอนจรง” ดวยเหตนสงคมเมองทมความเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงเมองหาดใหญ การนกถงอดตดจะเปนเรองยากเตมท และความเชอเรองเวลาในประเพณเชงเมงกคอยๆสญหายไป

59

“...เดยวนจะไหวตอนไหนกได ตามแตลกหลานจะสะดวก ถาใครจะมาหลงเทยงเขากจะมบรการรบกางเตนทใหแกคนทมาไหว ท าใหไมรอน เพราะบางทจะมาไหวใหทนกอนเทยงกไมไหว ไหนจะรถตด ไหนจะตดธระบาง กคดวาดนะ ท าใหชวตงายและสะดวกสบายมากขน...”

(อธพร ไกรนรา, สมภาษณ 15 กมภาพนธ 2558)

“...บางปไมไดมา กไปไหวผานเวบไซต มนสามารถสรางหองไวอาลยออนไลนได เพอเขยนประวต แชรรปบรรพบรษ สงของเซนไหวออนไลนกได อยางของผมเนย สรางกลมรวมญาตพนองเอาไว ลกหลานทมเวลา หรออยตางประเทศกไมตองล าบากกลบมาบานอก เสยทงเงนและเวลา...”

(คชา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...พพงไดยนขาวมาวา เดยวนมการตดควอารโคดไวทปายหลมศพบรรพบรษ ใหลกหลานมาสแกน พรอมสงขอความร าลก รปภาพ อะไรตางๆ ไปถงบรรพบรษไดเลย เออ ผมวามนกนาสนใจดนะ สะดวกและกแปลกด...”

(ทรรศณพนธ แซซน, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

ภาพท 15 เตนทส าหรบใหผมาประกอบพธกรรมวนเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

60

ควำมเชอเกยวกบกำรท ำนำย เรองของการท านายในประเพณเชงเมงสมยโบราณมอยมากมาย เนองจากความเชอ

เหลานไดแฝงตวเขารวมไปกบวฒนธรรม และวถการด าเนนชวตของชาวจนในสมยโบราณ อาท การเสยงทายเกยวกบอาหารทใชเซนไหวทบรรพบรษไดรบเพยงพอตอความตองการของทานหรอไม โดยการโยนเหรยญทง 2 เหรยญขนบนทองฟา ถาขนหวหรอกอยดานเดยวกนทงสองอน แสดงวายงไมเรยบรอย ใหเตมน าชาและเหลาเพมอกเรอยๆ แตถาการเสยงทายนนขนหวและกอยดานตรงกนขามกน แสดงวาอมแลว เปนตน แตถงกระนนกยงมความเชอเกยวกบการท านายทเปนทรจกของคนสวนใหญ และเปนความเชอทยดถอปฏบตกนมา โดยยดตามชาวฮนเปนหลก เนองจากชาวฮนเปนคนสวนมากทอาศยอยในประเทศจน อกทงความเชอเหลานยงไดแพรกระจายไปยงประเทศตางๆทซงชาวจนโพนทะเล อพยพเขาไปตงถนฐาน รวมถงประเทศไทยเองดวย อาท ความเชอเรองหอยแครง ชาวจนโบราณเชอกนวา หลงจากเสรจสนพธ ใหน าเปลอกหอยทเหลอจากการรบประทานรวมกนของคนในครอบครว เอาไปโปรยไวบนเนนดน เปนการท านายตอบรรพบรษของตนในเรองของการเพมจ านวนบตรหลานใหเยอะขน เพอมารบชวงตอกจการของครอบครว หรอเพอใชส บสกลตอไป จากการลงพนทสมภาษณของผวจย พบวา ในปจจบน ความเชอเหลานมลกหลานจนในไทยนอยคนมากทจะร อกทงความหมายของความเชอเดมทถกปรบเปลยนไปเพอใหสามารถด ารงไวซงประเพณเดม ในสวนของต านานทมาของความเชอนกยงไมมลกหลานจนคนไหนรจกเลย สอดคลองกบค าสมภาษณของชาวไทยเชอสายจนทมาประกอบพธกรรมเชงเมงในปจจบนซงเปนคนรนใหม ไดใหความเหนวา

“...ไมรจกครบ มนคอความเชออะไรหรอพ เดยวนผมเหนไมคอยมใครใชหอยแครงลวกมาไหวบรรพบรษนะ สวนมากกเปนของทหาซอไดทวไปอะ คนเขารบมาไหวแลวกรบกลบกน สวนผมกมาไหวตามพอแม ไมไดรถงความเชอ หรอต านานเทาไหรนก...”

(ทรรศณพนธ แซซน, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

“..ไมทราบเลยครบ ปกตพอแมกไมเคยเลาอะไรใหฟง ยงเรองพวกต านานหรอความเชอตางๆทถอกนในอดตน ยงไมมเลย เหนแตขนตอนการท าพธเลกๆนอยๆ แคนแหละ ผมเองกไมคอยเชอเรองพวกนดวย นพอแมบงคบใหมาไหว..”

(สทธชย แซหยน, สมภาษณ 5 เมษายน 2558)

ในประเดนของความเชอเรองหอยแครงทชาวจนเชอวาถาน าหอยแครงไปเซนไหวและนงกนอยตรงหนาหลมฝงศพของบรรพบรษ ในต านานเปนการอปมาอปไมยวา พอแมลกไดเจอกน และเปนการโปรยเปลอกหอย เพอใชท านายตอวญญาณบรรพบรษใหสงเสรมการเพมจ านวนของบตรหลานใหเยอะขน แตในปจจบนความหมายโดยนยทงสองกลบไดถกปรบเปลยนไปตามการเปลยนแปลงทกลาวมาขางตน เนองจากเปลอกหอยแครง มความแขงแรง และยอยสลากไดยาก จงนยมน ามาโปรยหลมศพเพอเปนสญลกษณวามลกหลานมาไหวแลวเทานน

61

“..ความเชอเรองหอยแครงหรอ ไอความเชออนไมรนะ แตทเอาเปลอกหอยมาเนย เปนการบอกใหญาตๆทไมไดมาพรอมกนรวามคนมาไหวแลวนะ หรอใหคนอนเขาเหนวาหลมนยงมลกหลานคอยมาไหวดแล ไมไดปลอยทงวางเอาไวนะ อะไรประมาณนแหละคะ..”

(ฐตยาพร แซซน, สมภาษณ 16 กมภาพนธ 2559)

นอกจากนนจากการลงพนทภาคสนาม พรอมทงพดคย สอบถามถงประเดนเกยวกบต านานและ ทมาของธรรมเนยมความเชอเรองหอยแครงในประเพณเชงเมง อามาทานหนงซงเปนชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญเลาใหฟงวา

“...ไอความเชอเกยวกบหอยแครงในพธเชงเมง มนมาจากต านาน 1 ใน 24 ลกกตญญ ลกกตญญทก าพราพอแม แลวกมฐานะยากจน จนในทสดกตงตวได กลายเปนผมอนจะกน ไอเดกคนนนนะ ถงแมมนจะไมเคยเหนพอแมของตวเอง แตเขากยงอยากจะไดเหนหนาพอแมสกครง จงไดไปไหวเจาขอพรตอสงศกดสทธวาอยากจะเจอพอแมของตวเอง จนวนหนงมเจาทมาเขาฝนเขาใหไปไหวเชงเมง แตตองน าหอยแครงลวกไปไหว และแกะมนเนอออก จงเกดค าจนวา กกเนกเซยงเกยง กก แปลวา กระดก เนก กแปลวา เนอ เซยงเกยง กแปลวา เจอกน แปลรวมๆกหมายถง พอแมลกไดมาประสบพบเจอกน กเลยเกดเปนความเชอของคนจนไปโดยปรยาย...”

(จร แซลม, สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

จากสภาพการเปลยนแปลงของสงคมทเพมขน ท าใหความเชอเดมของคนเชอสายจนคอยๆถกลมเลอน หรอมการปรบเปลยนความหมายของความเชอเดมใหม เพอใหเขากบยคสมยทเปลยนแปลงไป หรอจนกระทงหายสญไปในทสด เชน ความเชอเรองหอยแครงทถกท าใหความหมายโดยนยเปลยนแปลงไป และความเชอเรองการโยนเหรยญเสยงทาย เพอทายปรมาณอาหาร และเครองเซนไหวทใชวามจ านวนเพยงพอตอความตองการของวญญาณบรรพบรษหรอไม จากการลงพนทสมภาษณชาวไทยเชอสายจน คนหนงในบรเวณเมองหาดใหญ ทมบดาเปนคนไทยเชอสายจนในหาดใหญ และมมารดาเปนชาวสงคโปร ท าใหทราบถงขอมลเกยวกบความเชอเรองการโยนเหรยญเสยงทาย พบวายงมปฏบตกนบางในบางครอบครว แตสามารถเหนไดนอยมาก และสวนมากจะเปนคนเฒาคนแกเทานน ทยงคงยดตดกบความเชอเดมๆ

“...มครบ แตสวนนอยมากแลว สวนใหญทผมเหนจะเปนพวกคนสงอายทยงคงถอกนอย เหมอนอยางแมผมเนย ผมกเหนมแตแมผมนแหละ ทยงท าอย สวนตวผมคดวาความเชอนมนไมมความหมายส าคญ หรอจ าเปนอะไรมาก แคไปไหวในวนเชงเมงกเพยงพอแลว...”

(ทรรศณพนธ แซซน, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

62

ควำมเชอทำงเกยวกบวตถในกำรประกอบพธ สงของทใชในการประกอบพธกรรมวนเชงเมง นอกเหนอจากอาหาร และเครองดม

แลว ยงมวตถในการประกอบพธทขาดเสยไมได ซงชาวจนสวนใหญตางใหความส าคญกบสงของเหลานเปนอยางมาก ในอดตกระดาษไหวเรมมความเจรญรงเรองในสมยราชวงศฮน โดยไซหลนผซงพฒนาวธการท ากระดาษจนไดผลทแนนอนเมอ พ.ศ.648 แตพอถงยคราชวงศถงเทคนคการท ากระดาษเพมมากขน จนผลตไดอยางแพรหลาย กระดาษไหวตางๆจงเขามามบทบาทในการใชท าเครองไหวแทนของจรงในยคนไดอยางชดเจน เนองจากวตถทใชในการประกอบพธ ลวนมจดประสงคในการน าไปใชและมความเชอทแตกตางกน สงของทน ามาใช เซนไหวตามประเพณด งเดม ประกอบดวย กระดาษเงน-กระดาษทอง ธนบตรปลอม ประทด และสายรงหรอธงหลากส เปนตน สงเหลานลวนแสดงใหเหนถงความเชอทอยควบคกบวถชวตของชาวจนในสมยอดต แตความเชอเหลานไดถกปรบเปลยนไปตามยคตามสมยของการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคม บางอาจจะเปลยนความหมายโดยไมเหลอเคาโครงเดม บางอาจมการเพมเตมเสรมแตง หรอสรรหาวตถเครองเซนไหวทใชในการประกอบพธกรรมใหทนกบยคสมยปจจบนเพมมากขน แตอยางไรกตาม ความหมายเหลานยงคงสงผลดตอความเชอทางดานจตใจของผทปฏบต ซงวตถทใชในการประกอบพธกรรมมความเชอทแตกตางกน ดงน

- ความเชอในเรองโลกหนา ไดแก กระดาษเงน-กระดาษทอง และธนบตรปลอม หมายถง เงนและทองตามความหมายปจจบน และยงใหความหมายรวมถงการมเงนมทองในภพโลกหนา ไมอดอยาก สงตางๆเหลานจะถกเผาเพอน าไปสผลวงลบ เชอกนวาใหน าไปเผาหลงจากเสรจพธกรรมเชงเมง โดยผตายสามารถทจะน าไปใชไดในชวตหลงความตาย ซงคนเชอสายจนโดยสวนใหญจะเผากระดาษเงน กระดาษทองไปพรอมกบธนบตรปลอม เพราะมความเชอวาธนบตรปลอมจะคอยหลอกลอวญญาณรายทงหลาย ไมใหสนใจอาหาร หรอเครองเซนไหวตางๆทลกหลานสงไปให อกทงยงสามารถน าเงนเหลานนไปหาซอสงของทตนตองการไดดวยตนเอง และในขณะทเหลาวญญาณรายก าลงเพลดเพลนกบธนบตรปลอม หรอเงนนรก สงของทมคาตางๆของลกหลานจะถกสงผานไปถงบรรพบรษไดอยางปลอดภย ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...กระดาษเงนกระดาษทองนนะหรอ มนหมายถงใหบรรพบรษมเงนมทองใชในโลกหนา สวนใหญเขาจะเผาไปพรอมกบธนบตรปลอมเลยทเดยว เพราะมนจะไดแยงความสนใจจากวญญาณทคอยมาแยงของของบรรพบรษเรา ใหเขาเอาเงนนไปซอกนเอง เปนการท าทานไปในตว...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

63

ภาพท 16 กระดาษเงนกระดาษทอง ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

- การขบไลสงชวรายและสงอปมงคล ไดแก ประทด เนองจากประเทศจนเปนประเทศทมอารยธรรมเกาแกหลายรอยป จงเปนชาตแรกทคดคนประทดขนในสมยราชวงศซง เนองจากการคาทเจรญรงเรอง และมการขยายตวของสงคมเมองมากขน เกดยานการคา โรงมหรสพ สงผลใหประเพณในจนสมยนนเนนหนกไปทการเซนไหวเพอความบนเทง จนเรมการเปนความฟงเฟอฟมเฟอย ดวยเหตนการคดคนประทดครงแรกจงเกดขน แตใชจดเพอความสนกสนานเปนหลก ตอมาจงน ามาใชจดเพองานประเพณโดยแทจรง และแฝงไปดวยความเชอ โดยเชอกนวาการจดประทดหลงพธกรรมเซนไหว เปนการจดเพอใหเสยงของประทด ชวยขบไลสงทไมด หรอไมเปนสรมงคลไมใหมาเขาใกลและรบกวนวญญาณบรรพบรษของตน เสยงประทดทยงดงกองกงวานไปไกลสดเสยงมากเทาไหร กยงแสดงออกถงอาการตกใจของเหลาวญญาณเรรอน ทไมกลาเขามาใกลหลมฝงศพของบรรพบรษมากขนเทานน เนองจากการระเบดของลกประทด ท าใหหนหายไปในทสด เปนตน

“...เมอกอนจดกนเพอขบไลสงอปมงคลทจะมาตามรงควานใหแก (วญญาณบรรพบรษ) อยไมเปนสข พอทานอยอยางไมสบาย กสงผลมาถงลกหลานอก เลยตองจดใหเสยงดงไปไกลเปนหมนๆล จะไดไมตองกลบมาอก...”

(ปราณ วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

64

ภาพท 17 ประทดในประเพณเขงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

สายรงและธงหลากส ในอดตการไหวบรรพบรษในประเพณเชงเมง มธรรมเนยมการน าเอาสายรงหลากสไปโปรยไวบนหลมฝงศพของบรรพบรษ ทงนเพอเปนการตกแตงหลมฝงศพใหมสสนทสวยงาม ไมเศราหมองไปตามสภาพจตใจของผมาเซนไหว โดยเชอกนวา ถาเปนหลมศพใหม หรอพงไหวเปนปแรก ควรใชสายรงสแดงโดยเฉพาะ เนองจากสายรงสแดงแสดงถงคนตายตามธรรมเนยมความเชอดงเดม ตอจากนนในปตอๆมาจงจะสามารถใชสายรงหลากหลายสสนได เนองจากสายรงสอนๆ ยกเวนสแดงแสดงถง คนทยงมชวตอยหรอคนเปนนนเอง

“...เราเอาสายรงไปใชโปรยหลงการประกอบพธ เพอเปนการบอกคนอนวาทตรงนยงมลกหลานเขามากราบไหวอยเปนประจ าทกป สวนใหญพจะใชลกเอาไปโปรยไวกอนกลบ…”

(ปราณ วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

“...สายรงจะเอาเปนสนอะไรกได ใหโปรยแลวมนรสกสดใส แตไมเอาสขาวกบสด านะ เพราะเปนสอปมงคลของจน ถาเปนหลมใหม กใชสายรงสแดง...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

ยงไปกวานน ในปจจบนบางบานทลกหลานไมมความรความเชยวชาญเกยวกบความเชอทางประเพณเชงเมงจะน าเอาธงหลายสไปปกไวบนบรเวณเนนหลมฝงศพของบรรพบรษ ซงขดตอความเชอดงเดมของชาวจน จากการลงพนทภาคสนามเพอสมภาษณเกยวกบประเดนน พบวาหลายบานยงคงถอกบขอหามนมาก และหามปกโดยเดดขาด แตกมบางบานทยงคงปกอย ทงนเชอกนวา

65

เปนการอปมาถงของแหลมคมททมแทงเขาไปยงหลมฝงศพ ซงเปรยบเสมอนเปนบานทวญญาณบรรพบรษพกอาศยอย ซงอาจจะท าใหหลงคาบานของทานช ารดหรอรวได

“...ไมได ไมไดเลย บานพถอความเชอนมากเลยนะ หามปกธงสไวบนหลมฝงศพโดยเดดขาด พดงายๆคออยาไปท าอะไรกบหลมของทาน ทจะท าใหทานเดอนรอน เดยวมนจะรอนมาถงเราดวย ของพวกนไมเชอกอยาลบหล...”

(มงคล พงศพสสะระ, สมภาษณ 1 มนาคม 2558)

ภาพท 18 สายรงหลากสทใชในการประกอบพธเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

จากสภาพการเปลยนแปลงทกาวกระโดดของสงคมเมองหาดใหญปจจบน ซงเปนปจจยส าคญทท าใหความเชอเกยวกบวตถทใชในการประกอบพธกรรมเชงเมงเปลยนไปจากความเชอดงเดม เชน การเปลยนแปลงเชงความหมายในตวของวตถทใชในการประกอบพธกรรม จากแตเดมจะเชอและยดถอความหมายตามแบบฉบบอยางเครงครด แตในปจจบนความเชอแบบดงเดมไมไดมความหมายส าคญส าหรบพธกรรมเชงเมงอกตอไป แตกลบกลายเปนเรองของธรกจทมตวเงนตราเขามาเกยวของ เพราะชาวไทยเชอสายจนในปจจบน เชอวาถามหนาทการงานท ด กจะมความมงคงร ารวย และในอนาคตกจะสบาย ซงท าใหเหนถงความหมายของวตถทใชในการประกอบพธกรรมทมการเปลยนแปลงความหมายไปจากเดมตามยคสมย อาจจะเกดจากการรบอดมการณแบบตะวนตก หรอการไหลเวยนอยางไมหยดนงของวฒนธรรมตางชาตเขามามบทบาทแทนท อาท ประทดทจดหลง

66

เสรจพธตามความเชอในอดตนน เชอกนวาเพอใหเสยงอนดงชวยขบไลสงทไมด ไมใหเขาใกลรบกวนบรรพบรษ แตในปจจบนกลบมเรองของเศรษฐกจเขามาเกยวของ กลาวคอเสยงประทดยงดงยงด และยงท าใหลกหลานร ารวยมากยงขน ทงหมดนลวนท าใหความเชอของความหมายดงเดมถกลดทอนความส าคญลงไป และกอเกดเปนความหมายใหม ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...กมบาง เชน ประทด เหมอนเมอกอนจดเพอขบไลสงชวราย แตทกวนนจดเพอความมงคง ยงจดเยอะ เสยงกยงดง ยงเสยงดง กยงแสดงถงความร ารวยในธรกจทจะเกดขนในอนาคต...”

(ปราน วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

นอกจากการเปลยนแปลงเชงความหมายในตวของวตถทใชในการประกอบพธกรรม สาเหตดงกลาวขางตนยงท าใหเกดการผสมผสานกนระหวางความเชอดงเดมกบแนวคดสมยใหญ เพอปรบตวใหเขากบสภาพสงคมปจจบน ยกตวอยางเชน ในตอนทายของการประกอบพธเชงเมงจะตองมการเผาสงของตางๆเพอสงไปใหบรรพบรษผทลวงลบไปแลวไดน าไปใชในโลกภพหนา ซงในสมยอดตสงของเหลานนจะท าดวยกระดาษ ประกอบไปดวยกระดาษเงน-กระดาษทอง ธนบตร(จน)ปลอม ประทด สายรงหรอธงหลากส เปนตน แตในปจจบนมความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยทเขามาในสงคม รวมทงการเขามาของสอทเพมมาขน จงท าใหพบวามการเผาสงของทแตกตางไปจากความเชอเดม จ าพวกเครองมออเลกทรอนคสตางๆ อาท เครองคอมพวเตอร โทรศพทมอถอยหอตางๆ แทปเลต โทรทศนแอลอด หรอจ าพวกเครองใชในชวตประจ าวน อาท เกาอนวด ฟนปลอม มดโกน รถยนตพรอมคนขบรถ กระเปาหลยสวตตอง โฉนดทดนปลอม พาสปอรตและวซา เปนตน จากการลงพนทสมภาษณผประกอบการรานคารานหนงในเมองหาดใหญ ซงขายวสดอปกรณทใชในการประกอบพธกรรมตางๆของจน ใหความเหนวา

“…เครองท าบญ มนพฒนาไปมากขน และเปลยนไปทกปตามกระแสโลกยคใหม แตกอนจะเผากระดาษเงนกระดาษทองตามความเชอ หรอมากสดกแตบานกระดาษ เฟอรนเจอร แตตอนนมทงทวสามมต ไอโฟน ไอแพด เยอะแยะไปหมด เขากผลตออกมาตามความตองการของคนซอ คนขายอยางเราเองกมองวามนนาสนใจด เนยมนกตามยคตามสมย..”

(อภษฎา เตชะวนโตชาญเดช, สมภาษณ 10 มกราคม 2559)

“...เดยวนความเชอแบบเกากยงมอยนะ เชน การเผากระดาษเงนกระดาษทอง แตกเอาความเชอใหมๆเขามาเพมในทนสมยหนอย สวนใหญคนทไหว เขากตองการเผาในสงทคดวาบรรพบรษของเขาตองการกนทงนน...”

(วภา แกวทพยรตน, สมภาษณ 13 มกราคม 2559)

67

ภาพท 19 การเผาวตถในการประกอบพธกรรมเชงเมงเพอสงไปยงบรรพบรษ ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2558

จากปรากฏการณขางตนสะทอนใหเหนวา ปจจบนความเชอเกยวกบเชงเมงไดมการเปลยนแปลงไป ผลผลตมาจากวฒนธรรมแนวคดตะวนตกทมากขน การไหลเวยนอยางไมหยดนงตามกระแสโลกาภวตน ลวนมสวนท าใหลดทอนความเชอในการเซนไหวแบบดงเดมลงไป ยงไปกวานนการเปลยนแปลงเชงความหมาย จากแตเดมจะเชอและยดถอความหมายตามแบบตนฉบบ ปจจบนความเชอเหลานนไมไดมความหมายส าคญส าหรบพธกรรมเชงเมงอกตอไป แตกลบกลายเปน เชงธรกจการคา เพราะชาวไทยเชอสายจนในปจจบน เชอวาการมหนาทการงานทด กจะน าไปสความมงคงร ารวย และสบายในอนาคต เหลานท าใหความหมายของความเชอตางๆในประเพณเชงเมงเปลยนแปลง หรอถกลดทอนความส าคญลงไป

พธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหำดใหญ การประกอบพธกรรมในประเพณเชงเมง บางขนตอนอาจจะถกลดทอน หรอมการใช

พนทในจนตนาการ เชน สอ เวบไซต อนเตอรเนต เขามาแทนทการประกอบพธกรรมในพนทจรง จนท าใหเกดการสญหายไปตามกระแสการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในสงคมเมองหาดใหญปจจบน แตถงกระนนยงมบางขนตอนทถกปรบเปลยนใหทนกบยคสมยปจจบน โดยพธกรรมในประเพณเชงเมงมขนตอนปฏบต ดงน

เตรยมพธกรรม ประเพณเชงเมง เปนประเพณทมกระบวนการซบซอน และตองอาศยความรวมมอ

ของคนในครอบครว จงจะสามารถประกอบพธกรรมตงแตตนจนจบออกมาไดอยางราบลน ตงแตการตดตอเพอนดแนะของลกหลานเพอเตรยมการ หรอการเตรยมเครองเซนไหว ไปจนกระทงการท าความสะอาดสสานกอนทจะถงวนจรง เปนตน เหลานเปนสงทไมสามารถปฏบตไดดวยตวคนเดยว เรยกไดวา เชงเมงเปนประเพณส าหรบครอบครวของชาวจนเลยกวาได ขนตอนแรกสดของการเตรยม

68

พธกรรมเซนไหวในวนเชงเมง คอการตดตอนดหมายบคคลในครอบครว เนองจากในสมยอดตยงไมมการเขามาของเทคโนโลยตางๆ การประดษฐคดคนเครองมออเลกทรอนกสยงไมแพรหลาย การตดตอสอสารกนระหวางบาน หรอตางประเทศ เปนเรองทท าไดยาก จงตองอาศยความไวเนอเชอใจของลกหลานในการกลบมาประกอบพธกรรมวนเชงเมง ดงนนทกครอบครวจงตองรกนวา วนท 5 เมษายนของทกปคอวนทจะตองกลบบานเพอมากราบไหวบรรพบรษของตน ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...ของแบบนมนตองใชใจ อยทจตส านกของลกหลาน คนสมยกอนจะรกนวา วนนคอวนเชงเมงนะ ตองกลบมาไหวบรรพบรษ เปนเหมอนกจวตรประจ าวนทเราตองท า ไมท าไมได เหมอนคนเรากนขาว กตองกนทกวน เชงเมงกเหมอนกน กตองมาท าทกป ใครไมมากแยแลว ขนาดตนตระกลตวเองยงไมสนใจ แลวจะไดชอวาเปนคนดไดอยางไร...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 27 ธนวาคม 2558)

แตเนองดวยววฒนาการทางดานเทคโนโลยทเพมมากขนในสงคมปจจบน ท าใหเกดการประดษฐคดคนนวตกรรมใหมๆ เพอใชในการตดตอสอสาร และตอบสนองความตองการของมนษย เชน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร แลปทอป เปนตน สงตางๆเหลานไดสงผลกระทบตอประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญเปนอยางมาก จนท าใหรปแบบของการสอสารเปลยนแปลงไปจากเดม เกดการใชเครองมออเลกทรอนกสตางๆมากมาย เพอเปนตวกลางในการตดตอนดหมายกบญาตพนองทจะมาเขารวมในประเพณวนเชงเมง สรางความสะดวกสบาย และประหยดเวลาเปนอยางยง

“...กอยางวา ยคสมยมนเปลยนไป เวลานดแนะกบญาตๆกอนถงจรง มนกสะดวกสบายตามไปดวย ใชมอถอแปบเดยวกรกนแลววาใครจะมาบาง ไมมาบาง หรอใครจะเปนคนจดเตรยมอะไรในวนพธ เหมอนในมอถอพจะมกลมไลนเพอไวตดตอกบญาตๆโดยเฉพาะ...”

(ตณณ จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

การเตรยมการประกอบพธกรรมกอนถงวนเชงเมง นอกจากจะตองเตรยมอาหารของเซนไหว หรอการตดตอนดหมายกนของญาตพนองใหดแลว การไปท าความสะอาดหลมฝงศพชองบรรพบรษกอนวนจรง ยงคงเปนสงทไมสามารถละเลยได เนองจากชาวจนเปนชาตทมความเคารพผกพน และใหความส าคญกบวงศตระกลอยางสง ดงน การปดกวาดสสานกอนวนจรงในประเพณเชงเมง จงเปนกจกรรมทส าคญของชาวจนอกกจกรรมหนง โดยญาตพนองจะตองชวยกนตระเตรยมสสานใหมความสะอาดนาด ไมทรดโทรม พรอมรบกบประเพณทจะมาถงกอน 1 วน ยกตวอยางเชน การถางหญาเตมดนทขนรกตามบรเวณเนนฝงศพ หรอซอมแซมสวนตางๆของสสานทมความช ารดลง เนองจากสภาพอากาศ เชน การทาสตวอกษรบนปายหลมฝงศพใหญ การแกะสลกชอใหญ การขดเงาบรเวณพนของสสาน เปนตน เปนการอปมาถงการซอมแซมปดกวาดบานใหบรรพบรษ และถอโอกาสนรวมตวญาตพนองไปในตว สงเหลานเปนการสะทอนในเหนถงความใสใจของ

69

ลกหลานทมความเคารพนบถอตอดวงวญญาณของผตาย อกทงยงแสดงออกถงความกตญญรคณอกดวย

“...ตามธรรมเนยมในสมยกอน ญาตๆในครอบครวจะตองมารวมตวเพอชวยกนท าความสะอาดสสานใหญทกป และตองมาท าดวยตนเอง เพราะผานไปปหนงจะมหญาปกคลมอยเตมไปหมด ถาไมมคนมาท าความสะอาดซะกอน พอถงวนจรงจะหากนไดยาก ทส าคญคนอนจะมองวาลกหลานบานนไมมศลธรรม ท าไมถงปลอยใหหลมบรรพบรษทงรางเอาไว ไมกลบมาดแล...”

(ฐตยาพร แซซน, สมภาษณ 16 กมภาพนธ 2559)

จากการลงพนทสมภาษณเกยวกบประเดนการปดกวาดสสานบรรพบรษกอนวนจรง ผวจยพบวา ในปจจบนการท าความสะอาดสสานไมจ าเปนตองมาปฏบตดวยตวเองเฉกเชนในอดต เนองจากสภาพการเปลยนแปลงของกระแสสงคมในปจจบน ท าใหเกดการแขงขนทางธรกจทนบวนยงทวความรนแรงเพมมากขน สงผลใหคนในสงคมตองท างานแขงกบเวลา โดยมเงนเปนปจจยในการแลกเปลยน รวมถงหนาทการงานทรดตวมากขนของลกหลาน จนไมสามารถหาเวลาไปดแลปดกวาดสสานบรรพบรษเชนในอดตได จงเกดเปนธรกจการวาจางการท าความสะอาดสสานหลมฝงศพ ซงอตราการวาจางกขนอยกบก าลงทรพยของแตละบานทจะตกลงกบผถกว าจาง บางครอบครวเปนการเรยไรเงนของญาตพญาต เพอน าไปใชจายกบกจกรรมน แตโดยสวนใหญจะอยทราคาสสานละ 1,000 บาทตอป เหลานลวนเปนเหมอนดาบสองคมทสรางความสะดวกสบายใหแกลกหลาน แตในเวลาเดยวกลบเปนการลดทอนคณธรรมอนดงามของประเพณเชงเมงทสงสมมาในอดต

“...เชงเมงสมยน เขามวาจางคนท าความสะอาด ลกหลานไมตองยงยากมาท าเอง แลวแตวาครอบครวเขาจะท ากนอยางไร บางครอบครวกจางคนมาเองเปนประจ าทกป บางครอบครวกวาจางเจาหนาทประจ าสสานนแหละ ราคาโดยปกตกอยทหลมละ 1000 บาท บางคนมตง 3-4 ท...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 27 ธนวาคม 2558)

70

ภาพท 20 ผรบจางซอมแซมปรบปรงฮวงซยบรรพบรษในวนปดกวาดสสาน ทมา: ถายโดยผชวยวจย 3 เมษายน 2558

การเตรยมพธกรรม ในสวนของการเตรยมเครองเซนไหวกอนการประกอบพธ เชงเมง จากการลงพนทภาคสนามของผวจยพบวา เครองเซนไหวทใชในการประกอบพธกรรมแตเดมจะซอหากนตามทองตลาด เนองจากจะมสงของสดใหมมากมายและหลากหลาย ครบทกรปแบบ ทงอาหารคาวหวาน ดอกไมธปเทยน ขนมนมเนยตางๆ ทจ าเปนในการใชเซนไหว อกทงแตละตลาดกจะมสงของวางจ าหนายในลกษณะทตางกนขนอยกบตลาดนนๆ และการเลอกซอหาของผบรโภคเอง แตปจจบนกลบพบวา เครองเซนไหวทใชในการประกอบพธไดมาจากรานสะดวกซอ และซปเปอรมารเกตเปนสวนใหญ แทนการออกไปซอหาตามทองตลาดสด เนองจากหางสรรพสนคามหลากหลายสาขา ซงโดยสวนใหญมความสะอาด ปลอดภย นาเขาไปจบจายใชสอย และสนคาหรออาหารตางๆ มครบครน ถกจดเรยงตามแผนกตางๆ ท าใหงายตอการเลอกซอ และประหยดเวลา อกทงสภาพสงคมในปจจบนทมเวลาเปนตวก าหนดในการด าเนนชวต วถชวตท เรงรบ ทกอยางเปนธรกจ รวมไปถงการเขามาของบรรษทขามชาตและการลงทนของชาวตางชาต ท าใหผคนเรมเลงเหนถงความสบาย และลดระยะเวลา อกทงยงสะดวกรวดเรว ไมยงยาก และสามารถซอหาไดงายโดยทวไป ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...ปจจบนญาตๆ เขาไมคอยมเวลามากนก ของทน ามาไหวกซอหากนตามหางสรรพสนคา โลตส บกซ เดยวนมนมครบ ไมตองไปซอตามทองตลาดใหยงยาก...”

(พชย ไกรนรา, สมภาษณ 15 กมภาพนธ 2558)

71

ภาพท 21 เครองเซนไหวในประเพณเชงเมงตามหางสรรพสนคา ทมา: ถายโดยผวจย 30 มนาคม 2559

นอกจากนน ยงมบางครอบครวทซอหาของทใชในการประกอบพธเชงเมงผานทางระบบอนเตอรเนต หรอทเรยกวา การสงซอแบบออนไลน การสงซอสงของทใชในการเซนไหวในพธแบบออนไลน อนเนองมาจาก การสงซอแบบออนไลนเปนการประหยดทงเวลา และสามารถเลอกซอสนคาไดงายและหลากหลายโดยไมตองลงแรงใดๆ รวมถงตลาดในปจจบนนน มความสกปรกและวนวาย การจดวางสงของหรออาหารทแมคาน ามาขาย กสะเปะสะปะ ท าใหเสยเวลาและยงยากในการหาซอของหรอสนคาตางๆ ในเวลาทจ ากดภายใตสภาพสงคมปจจบน เนองจากสงคมปจจบนเปนสงคมทตองมการแขงขนกบเวลา และการทรบเทคโนโลยมาจากสงคมตะวนตก ท าใหโลกแคบลง มนษยเกดความสะดวกสบาย และรวดเรวมากขน อกทงการสงของในอนเตอรเนตแบบออนไลนในปจจบนนนท าไดงาย และไมยงยาก มประเภทสนคาเปนหมวดหม มรปภาพและราคาปรากฏใหเหนกอนการตดสนใจเลอกซออยางชดเจน ท าใหไมตองออกไปหาซอของเซนไหวตามทองตลาดอกตอไปดงตวอยางค าสมภาษณ

“...กเคยเหนบางครอบครวนะ ทเขาสงแบบออนไลน สวนใหญจะเปนพวกอาหาร ของกน และกพวกอปกรณท ใช เซนไหว เหมอนประทดเนย บางทสงกนมาเปนหมนๆนด กสะดวกด เดยวของกมาสงถงบานเอง...”

(อธพร ไกรนรา, สมภาษณ 15 กมภาพนธ 2558)

72

ขนตอนประกอบพธกรรมทบาน ขนตอนการไหวทบานในประเพณวนเชงเมง มความแตกตางกนออกไป ขนอยกบ

ฐานะและความเชอของแตละบาน ในอดตการไหวประเพณเชงเมงทบานกอนเดนทางไปไหวยงสสาน เชอกนวา วญญาณของบรรพบรษสามารถออกมาจากภพโลกไดเพยงแคหนงเดยว คอวนท 5 เมษายนของทกป จงคดถงบาน อยากกลบไปดสภาพความเปนอย หรอธรกจตางๆทลกหลานไดสรางไว เหตนลกหลานจงท าการเซนไหวเพอใหวญญาณบรรพบรษของตนกลบมายงบานทเคยพกอาศยอยดวยความหวงหา โดยการจดเตรยมอาหารตางๆ เหมอนกบการไหวทสสาน แตไมมการจดประทด เผากระดาษ และโปรยสายรง อกทงขนตอนการปฏบตไมไดมความแตกตางจากขนตอนทสสานแมแตนอย เพยงแตยอกระบวนการตางๆ มาไวทบานเทานน ในปจจบนความเชอเหลานไดมไดสญหายไปโดยสนเชง แตจะท ากนในบางบานทยงคงความเชอไวอยางเครงครดเทานน หรอบางครอบครวจะเลอกไหวเพยงแหงเดยว ไมไหวทบาน กไปไหวทสสาน เปนการประหยดคาใชจายทจะเกดขน เนองจากสภาพเศรษฐกจทฝดเคองในสงคมปจจบน อกทงธรกจการงานทมความเรงรบ ทกอยางจงจะตองสะดวกและรวดเรว บวกกบการสงเสรมนโยบายจากรฐบาลจนทอนญาตใหแขวนวสดอปกรณเครองเซนไหวแทนการเผา เพอเปนการปองกนไฟไหมปา และชวยลดปญหาโลกรอนทจะเกดขนตามมา จงท าใหในจนปจจบนกเรมมผคนออกไปไหวทสสานกนเปนจ านวนนอยเชนกน อกทงขอดของการเซนไหวทบานท าไดสะดวกรวดเรว ไมตองทนกบสภาพความรอนทไมเอออ านวยจากดวงอาทตย เปนตน

“...การไหวทบานกแลวแตครอบครว บางบานกไหวทง 2 ท บางบานกเลอกเอาทเดยว แตคนจนสมยกอนเชอกนวา นานทปหนททานจะไดกลบมายงบาน ลกหลานกอนเชญมาทานขาวกนทบาน มาดความเปนอย แลวกออกไปสงทานกลบสสานตามเดม...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“…บานพนจะไหวทสสานอยางเดยว จะไมมไหวทบาน จรงๆมนกมนนแหละตามประเพณเกาทอากงอามาเคยเลาใหฟง แตพวาสนเปลอง ไหวทสสานเลยทเดยวจบ คนทไหวทบาน สวนใหญเปนพวกทมธรกจ เขามก าลงทรพยมาก แตไมมเวลา ไหวทบานอยางเดยวเลยสะดวกหนอย ไมยงยาก...”

(วศรทพย แซซน, สมภาษณ 20 ธนวาคม 2558)

73

ภาพท 22 การประกอบพธกรรมทบานในประเพณเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

ภาพท 23 สงของ อาหารเซนไหวทใชในการประกอบพธเชงเมงทบาน ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

74

ขนตอนประกอบพธกรรมทสสาน ขนตอนการประกอบพธกรรมวนเชงเมงทสสาน ไมไดมความแตกตางมากนกกบ

ขนตอนตางๆทยดถอกนมาในอดต เวนแตจดประสงคทตางกนของการไหวในอดตกบปจจบน ในอดตการไหว กเพอแสดงออกถงความกตญญ มากกวาการไหวเพอขอโชคขอลาภดงเชนในปจจบน ซงไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมขงจอทเปนกระแสหลกของวฒนธรรมจน อกทงยงเกดการผสมผสานกนระหวาง 2 วฒนธรรมไทยจน เชน การนมนตรพระไทยพทธมาสวดท าพธในวนเชงเมง การใชสถปแบบศาสนาพทธเกบเถากระดกของบรรพบรษแทนการสรางฮวงซยตามแบบความเชอจนโบราณ เปนตน ดงนนจงเหนไดวาขนตอนตางๆทสบทอดกนมาของชาวจน ไมไดสญหาย อกทงยงคงสามารถรกษาไวไดอยางเหนยวแนน แตถงกระนนความเชอตางๆไดถกปรบเปลยน ผสมผสานเพมเตมใหเหมาะสม และเขากบบรบทแวดลอมในสงคมปจจบนมากขน จากการลงพนทสงเกตการณขนตอนในการประกอบพธกรรมในประเพณเชงเมง ณ สสานบานพร พบวาสามารถแบงล าดบขนตอนออกเปน 3 ขนตอน ขนตอนแรกสดคอ การไหวเจาท หรอทชาวไทยเชอสายจนเรยกกนวา แปะกง (佰公) เปรยบเสมอนเปนเจาททคอยปกปองดแลสสานโดยภาพรวมทงหมด ตอมาเปนการไหวเทพยดาผนดน หรอ “โทวตซง” (เจาทผนดนตรงหลมฮวงซย) และล าดบขนสดทาย คอ ไหวบรรพบรษทหลมฝงศพ ซงทง 3 ขนตอนน ของทใชเซนไหวกจะมความแตกตางกนไปตามความเชอ ดงน

- การไหวแปะกง (เจาท) จะประกอบไปดวย ของคาว ขนมไหว ผลไม เครองดม รวมกระดาษเงน-กระดาษทอง บางความเชอ อาจไหวดวยขนมจนอบ ซงเปนขนมแหงจนแบบโบราณ ม 5 อยาง ไดแก ถวตด งาตด ถวเคลอบน าตาล ฟกเชอมและขาวพอง ซงการไหวเจาทจะตองจดใหมจ านวน 5 ท 5 อยาง เพราะการไหวเจาทคอ การไหวธาตทง 5 ไดแก ธาตไม ธาตไฟ ธาตดน ธาตโลหะ และธาตน า เวลาจดธปไหวกตองไหวธป 5 ดอกเชนกน ดงทกลาวไปแลวในหวขอความเชอขางตน บางครอบครวทคอนขางมฐานะจะใชของไหวแยกกบการไหวบรรพบรษ แตบางครอบครวทฐานะยากจนถงปากกลางเมอไหวแปะกงเสรจสน กจะเกบกลบเพอน าไปไหวยงหลมฝงศพบรรพบรษตอไป โดยขนตอนเมอไปถงยงสสาน มดงน น าสงของทไดเตรยมไว วางไวบรเวณทวางขางหนาศาลเจาแปะกงกอน ในขนตอนนจะใชธปจ านวนทงหมด 7 ดอก จดธปทง 7 ดอก จากนนไหวแปะกงดวยธป 5 ดอกใหเรยบรอย ขนตอนนเปนการบอกกลาวของลกหลาน เพอขอบคณทชวยดแลพนทตางๆของสสานโดยภาพรวม อกทงเปนการบอกถงการมาเซนไหวของลกหลาน และยงคงไมละทงหลมฝงศพบรรพบรษของตน สวนธปอก 2 ดอกท เหลอใหน าไปไหว เจาประตของศาลเจาแปะกง เปรยบเสมอนการไหวเพอขออนญาตผานทาง แลวปกธปลงไปขางประต ขางละ 1 ดอก เปนอนเสรจสนขนตอนในสวนน

75

ภาพท 24 สถานทไหวแปะกง สสานบานพร เมองหาดใหญ ทมา: ถายโดยผวจย 3 เมษายน 2558

ภาพท 25 บรเวณดานหนาศาลเจาแปะกง สสานบานพร เมองหาดใหญ ทมา: ถายโดยผวจย 3 เมษายน 2558

- การไหวเทพยดาผนดน หรอการไหวเทพประจ าหลมฝงศพบรรพบรษ สสานของเทพยดาประจ าหลมจะมขนาดเลกกวาสสานบรรพบรษมาก ตงอยบรเวณดานขางของหลมฝงศพขางใดขางหนง หรออยทง 2 ดานในบางครอบครว เนองจากเปนชนเทพ จงตองจดเตรยมของไหวให

76

เหมอนกบการไหวแปะกง 5 อยาง และธปทใชจดตองมจ านวน 5 ดอกดวยเชนกน การไหวเทพยดามจดประสงคเพอขอบคณทชวยดแลหลมฝงศพของบรรพบรษใหมความสงบสขตลอด 1 ปทผานมา และขอใหดแลทานไปเรอยๆในทกๆป เมอเสรจสนพธกรรมในสวนน ใหน าธปทง 5 ดอก ปกลงไปบนพนดนหนาสสานเทพยดาประจ าหลมศพของตน หรอบางครอบครวอาจจะน าทปกธปไปเองโดยเฉพาะ หรอจะใชเปนฟกเขยวทหนท าเปนทปกธปแทนกได

ภาพท 26 สสานเทพยดาประจ าฮวงซย ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

- การไหวบรรพบรษ เมอมาถงในสวนของสสานบรรพบรษ ใหน าสงของเซนไหว และอาหารทเตรยมมาจดเรยงใหเรยบรอยหนาบรเวณกงกลางพนพธ ในระหวางการชวยกนจดเตรยมสงของตางๆของญาตพนอง กจะมคนในครอบครวบางคน ซงสวนใหญจะเปนกลมเดกๆ ทท าหนาทน าเอาสายรง หรอธงหลายสไปโปรยไวบนเนนหลมฝงศพในเวลาเดยวกน เพอเปนสญลกษณแสดงถงการมาเคารพเซนไหวแลวในปน จากนนเรยงล าดบการไหวจากผทอาวโสทสดในครอบครว จนไปถงคนทเดกทสดของตระกล โดยการไหวจะจดธปทงหมด 3 ดอก เนองจากการจดธป 3 ดอก เปนการแสดงออกถงความเปนสรมงคล ซงหมายถงเทพผบรสทธของจนทง 3 องค ไดแก หยวนสอเทยนจน หลงเปาเทยนจน ไทซางเหลาจน และหามจดธปเปนเลขค เชน 2 4 หรอ 6 เปนตน เพราะค าวา ค (双 ซวง) ในภาษาจน พองเสยงกบวา (丧 ซวย) ซงแปลวา ตาย ตามความเชอของชาวจน หลงจาก

77

นนใหรอจนกวาธปจะหมด จงน าเครองเซนไหวกระดาษทเตรยมไวไปเผา แลวเกบของ เพอเตรยมจดประทด เปนอนเสรจสนพธกรรม ซงการจดต าแหนงอาหารทใชในการเซนไหว มดงน

1. ชา เปนสงททกบานตองม และตองวางไวเปนอนดบแรกสด หรออยในสดของต าแหนงการวางอาหารเซนไหวตางๆ เนองจากตามความเชอของชาวจน เปนปกตทเมอมแขกหรอญาตผใหญมาเยยมบาน ชาวจนจะใชชาเปนเครองแสดงถงการเลยงตอนรบดวยมตรไมตรจตทด

2. เหลา ชาวจนมอปนสยชอบการดมเหลาเปนชวตจตใจ บางครงดมกอนการรบประทานอาหาร ทงนขนอยกบอปนสยของบรรพบรษแตละคน จงวางไวถดจากน าชา

3. ขาวสวย จดตามจ านวนบรรพบรษทเซนไหว 4. ของคาว ครอบครวทมฐานะยากจนถงปานกลางจะใชอาหาร 3 อยาง หรอ

เรยกวา ซาแซ (三牲) แตถาบางครอบครวฐานะด จะนยมใชอาหาร 5 อยาง โหงวแซ (五牲) 5. ของหวาน หรอขนมไหวประเภทตางๆ วางไวถดลงมาจากของคาว 6. ผลไม และวสดอปกรณอนๆ ทเกยวของ เชน กระดาษเงน-กระดาษทอง ประทด

การจดวางในสวนอนๆ เพมเตม เชน ชอน กระเตยบ กยดตามหลกความสวยงาม โดยหนดามไปยงกระถางธป เพออ านวยความสะดวก และเปรยบเสมอนทานออกมารบเครองเซนไหวจรง การจดเรยงอาหารเซนไหวมล าดบแบบแผนทปฏบตกนตามความเชอโดยทวไป จากการลงพนทสมภาษณ พบวา การจดล าดบเครองเซนไหวมความส าคญมากตอประเพณเชงเมง เนองจากการจดล าดบผด อาจท าใหวญญาณบรรพบรษไมไดรบความสะดวกสบายทดพอ จนสงกระทบมาถงลกหลาน ธรกจการคาเกดความขดของ ไมเปนไปอยางสมใจหวง ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...เคยจดผดนะ และรสกวาปนนทงปท ามาคาขายอะไรกไมขน ก าไรกไมคอยม ดวงขดกนตลอด เหมอนปทแลวเนย พฝนเหนเลขเดดนะ แตไมรอะไรดลใจไมใหพซอก สดทายมนกออกเลขทพฝน ดส ซวยมยละ...”

(วศรทพย แซซน, สมภาษณ 20 ธนวาคม 2558)

การน าเครองเซนไหวไปใชหลงเสรจพธ ประเพณเชงเมงถอเปนวนรวมญาตของประเพณจนทส าคญ เหลาเครอญาตทมา

รวมตวกนในประเพณน ลวนเปนการพบปะสงสรรค และกนเลยงกนหลงจากเสรจสนพธกรรมทงหมด เพอถามไถสาระทกขสขดบซงกนและกน เปนการสรางสายสมพนธอนดภายในครอบครวและเหลาเครอญาต แตเนองจากผลกระสบจากการเขามาของกระแสการเปลยนแปลงตางๆ ท าใหสงคมในปจจบนกลายเปนสงคมทเรงรบ มเวลาเปนตวแปรส าคญในการด าเนนกจวตรประจ าวน ทงยงสงผลใหบทบาทความสมพนธทางเครอญาตลดนอยลงไป เนองมาจากเหตผลทางดานหนาทการงานหรอธรกจทรดตว ทเหนตวเงนส าคญกวาประเพณทสบทอดกนมา ซงเชอมโยงไปถงผลกระทบทางดานเศรษฐกจ ทเหนตววตถอยางเชน เงน ส าคญกวาประเพณทสบทอดกนมา ดวยเหตนการน าสงของเครองเซนไหวตางๆ ไปใชหลงจากการประกอบพธกรรมเชงเมง จงมความแตกตางออกไปจากในอดต จากการลงพนทสมภาษณ พบวา หลงเสรจสนพธกรรมโดยสมบรณแลว อาหารเซนไหวตางๆทใชในพธจะถก

78

น าไปบรจาคใหกบคนงานทอย ณ พนทบรเวณสสานรบประทาน หรอบางครอบครวกน าไปเททง แทนการนงลอมวงเพอรบประทานอาหารกนของคนในครอบครวเฉกเชนในอดต เหลานลวนสงผลใหความสนทชดเชอของเหลาเครอญาตเจอจางลงไป ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...พอเสรจพธ ในปจจบนสวนใหญแลว เขากเอามาใหคนงาน คนดแลสสาน คนละนดคนละหนอย เดยวกหมด ถงบางครอบครวกเททง แลวกกลบ...”

(มนส เขยวแกว, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

“...สมยนไมคอยมใครมานงกนอาหารกนแลว เขาแขบหลบ (รบกลบ) กนไปท างาน ตางคนกมธรกจของตวเองกนทงนน...”

(เอ นามสมมต, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

79

คณคำทมตอสงคมของประเพณเชงเมง

การศกษาเรอง “ประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ” ในบทนจะกลาวถงคณคาตอสงคมของประเพณเชงเมง กลาวคอประเพณเชงเมงไดใหประโยชนและคณคาตอสงคมในปจจบนอยางไร ดงนนเพอใหเกดความเขาใจในงานวจยไดงายขน ผวจยจงมงเสนอคณคาของประเพณเชงเมง ดงตอไปน

1.คณคาดานเศรษฐกจของประเพณเชงเมงทมตอสงคมเมองหาดใหญ 2.คณคาดานวฒนธรรมของประเพณเชงเมงทมตอสงคมเมองหาดใหญ 3.คณคาดานศาสนาและจรยธรรมของประเพณเชงเมงทมตอสงคมเมองหาดใหญ

คณคำดำนเศรษฐกจ ประเพณเชงเมงในพนทเมองหาดใหญ มสวนชวยกระตนระบบเศรษฐกจในหลาย

ประการ จากการศกษาผวจยพบวา ประเพณเชงเมงไดใหคณคาตอสงคมดานเศรษฐกจ ดงน

กำรเพมรำยไดแกกลมธรกจรำนคำ ประเพณเชงเมงมสวนส าคญในการชวยขบเคลอนเศรษฐกจในพนทเมองหาดใหญ

พอคาแมคามรายไดเพม การประกอบพธกรรมเชงเมงในครงหนงๆ ผประกอบพธจ าเปนตองออกไปจบจายซอขาวของเครองใชตางๆ เพอน ามาใชในประกอบในพธ โดยเฉพาะอปกรณ สงของเครองเซนไหว อาท หม เปด ไก ผลไมมงคลตางๆ รวมไปถงสงของจ าพวก สายรง ประทด กระดาษเงนกระดาษทอง เปนตน คาใชจายแตละครง ขนอยกบฐานะของแตละครอบครว โดยเฉลยแลวมตงแตสองพนบาท หาพนบาท จนกระทงหนงหมนบาทส าหรบครอบครวทคอนขางมฐานะ บางครอบครวมการสงซอกนตงแตยงไมถงวนพธ เพราะกลววาวตถดบและอปกรณเครองใชตางๆจะขาดตลาด จาการลงพนทภาคสนาม และไดสอบถามจากคณนายสมพร สรโปราณานนท ซงเปนประธานของการคาไทยในอ าเภอหาดใหญ พบวา ประเพณเชงเมงหาดใหญแตละปสงผลใหรานคาทจ าหนายเครองเซนไหวจ าหนายสนคาไดมากกวาชวงปกตพอสมควร สวนใหญรอยละ 21.4 มยอดจ าหนายสนคาในชวงประเพณเชงเมงสงกวายอดจ าหนายสนคาชวงปกตประมาณรอยละ 50 รองลงมาคอรอยละ 14.3 ทเหนวายอดจ าหนายสนคาเพมขนรอยละ 20 แตเมอพจารณาโดยภาพรวมแลวพบวายอดจ าหนายเครองเซนไหวของรานคาในชวงเทศกาลเชงเมงเพมขนกวาชวงปกตเฉลยประมาณรอยละ 30 สภาพดงกลาวท าใหเศรษฐกจของเมองหาดใหญขยายตว แมสนคาบางอยางปรบราคาสงขนในชวงวนประเพณ แตไมไดสรางปญหาส าหรบลกหลานไทยเชอสายจนทศรทธาตอประเพณนนก มเงนหมนเวยน และรายไดจากการซอขายระหวางพอคารายใหญสรายยอย รวมถงกลมผใหบรการตางๆ เชน คนรบจางท าความสะอาดฮวงซย รบจดสงอาหาร กางเตนทสสานบรรพบรษ รบเหมาคนไปประกอบพธทสสาน เมอความตองการชอสนคาหรอรบบรการมจ านวนมาก ความตองการขายและใหบรการมจ านวนมากเชนกน ท าใหเงนสะพดสงผลตอเศรษฐกจของเมองหาดใหญ ดงค าสมภาษณ

80

“...ครบ มแนนอน เพราะกอนทจะไปท าพธเชงเมงได มนจะตองมการออกไปซอของ ซอขาว ซออาหาร กระดาษเงนกระดาษทอง และอกเยอะแยะเลย ตรงนนาจะเกยวของกบเรองของเศรษฐกจดวย...”

(ตณณ จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ปรมาณการเชาเตนทเพมขนทกปครบ คนเขาเรมนยมกนมากขน กอยางวาแดดเมองไทยรอนขนทกวน บางครอบครวกเชาครงวนบาง เตมวนบาง เชา 2 วนกมส าหรบครอบครวมเงนหนอย อยางปนเพมจากปทแลวเทาตวเลย กดครบ ท าใหเศรษฐกจเมองหาดใหญคกคกด ผมกไดก าไรเพมขนดวย...”

(มนส เขยวแกว, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

“...การท าความสะอาดฮวงซย จรงๆแลว ราคามนขนอยกบแตละบานแตละครอบครวจะตกลงกนอยางไร แตสวนใหญกเรมตงแต 1000 บาท ตอ 1 หลม แตถาบางครอบครวหลมใหญหนอย ราคากจะเพมขนไปเรอยๆ ตามตกลง...”

(ฐตยาพร แซซน, สมภาษณ 16 กมภาพนธ 2559)

ภาพท 27 ตวแทนกลมคนงานดแลสสาน ทมา: ถายโดยผชวยวจย 28 มถนายน 2558

กำรเพมรำยไดแกกลมธรกจดำนงำนบรกำร การเดนทางมายงเมองหาดใหญของคนจ านวนมากเปนอกหนงทชวยใหเศรษฐกจ

กระเตองขน ญาตพนองทอยหางไกลถงวนเชงเมงจะกลบบานเกดเมองนอน นอกจากมารวมพธเซนไหวบรรพบรษของตนแลวยงถอโอกาสไดมาพบปะสงสรรค การรวมตวในหมญาตพนองน ามาซงการ

81

ทองเทยวและพกผอน ท าใหรานคาและบรการตางๆไดรบผลประโยชนไปโดยปรยาย อาท โรงแรมหรอทพกมรายไดเพม เนองจากบางครอบครวทมจ านวนญาตพนองมาก ไมสามารถพกอาศยอยในบานหลงเดยวกนไดอยางเพยงพอ จ าเปนตองหาทพกเสรมส าหรบญาตพนองของตน จากการลงพนทภาคสนาม พดคยสมภาษณคณจรวด พรหมด า ผจดการโรงแรม Red Planet ท าใหทราบขอมลวายอดการส ารองหองพกลวงหนามประมาณ 95% จากชวงเวลาปกต ถงแมวาจะไมมการจดกจกรรมสงเสรมการขายหรอจดโปรโมชนราคาพเศษใดๆกตาม ยงไปกวานนยอดจอดหองพกในหาดใหญชวงประเพณเชงเมงป 2559 ถอวาเพมขนจากปทแลวประมาณ 30% อกทงยงมแนวโนมทจะเพมขนเรอยๆทกปเมอถงชวงเทศกาล ดงนนจงเหนไดวาประเพณเชงเมงมสวนชวยท าใหยอดการจองหองพกสงขนอยางมนยยะ และยงเปนการเพมก าไรใหแกกลมธรกจดานงานบรการอยางเชนโรงแรมอกดวย

“...ยอดการจองในชวงเชงเมงปนเพมขน 30% จากปทผานมา ทกโรงแรมในหาดใหญเปนเหมอนกนหมด คอมนจะไปในสโลฟวเดยวกน อยางของโรงแรมเรด เพลนเนตเอง ยอดจองเกอบเตมแลว ประมาณ 95% อก 5% เหลอไวใหลกคาเวรคอน...”

(จรวด พรหมด า, สมภาษณ 26 มนาคม 2559)

“...ยอดการจองหองพกในชวงเทศกาลเชงเมงสงกวาปกต หองจะเตมหมด และมโอกาสเพมสงขนทกๆป บางทหองเตมตงแต 2 เดอนแรกกอนวนเชงเมง ถาแขกไมโทรมาส ารองหองพกไวแตเนนๆ กจะไมมหองวางให...”

(สรารกษ ปลมประสงค, สมภาษณ 26 มนาคม 2559)

“...กมนะ ญาตพทเปนลกพลกนองกน เวลามาเชงเมงทกจะไปพกอยตามโรงแรม เพอความสะดวกสบาย เพราะทบานมนจคนไมพอ กอยางวาครอบครวคนจนเปนครอบครวใหญอยแลวดวย...”

(หวง จน ชน, สมภาษณ 20 มนาคม 2559)

นอกจากโรงแรมและทพกทไดรบผลประโยชนจากชวงเทศกาลประเพณเชงเมง ยงมธรกจดานงานบรการทเกยวของอนๆ ยกตวอยางเชน ธรกจสปา รานนวดแผนไทยโบราณ รานนวดฝาเทา เปนตน ตางไดรบผลก าไรจากผคนทกลบมาไหวบรรพบรษในชวงประเพณวนเชงเมง จากการลงพนทสมภาษณและสงเกตการณของผวจย ท าใหพบวา ลกคาทมาใชบรการในชวงประเพณเชงเมงสวนใหญเปนชาวจนหรอชาวไทยเชอสายจนทกลบบานมาเพอเขารวมในวนท าพธเชงเมง อนเนองมากจากความเหนอยลาจากการประกอบพธกรรมเชงเมงมาตลอดทงวน คนกลมนจงเลอกทจะมาเขารบบรการนวด เพอผอนคลายจากความเมอยลาตางๆ จงสงผลใหธรกจดานสปา และรานนวดตางๆไดรบผลก าไรมากขนจากวนปกตทวไป เหลานลวนสงผลดตอภาคเศรษฐกจในสงคมเมองหาดใหญทงสน ดงตวอยางค าสมภาษณ ตอไปน

82

“...ลกคาทมาใชบรการนวดฝาเทาสวนใหญจะเปนชาวจน ก าไรกไดมาจากลกคากลมนแหละมากทสด ยงชวงเทศกาลเชงเมงนะ ไมตองพดถง ลกคาแนนตลอด...”

(สรารกษ ปลมประสงค, สมภาษณ 26 มนาคม 2559)

“...ออคะ พจะใชบรการพวกรานสปาเปนประจ า หลงจากเสรจทกอยาง เพราะวาเราเหนอยจากการท าพธเซนไหวมาทงวน ใชมย เรากอยากหาความสบายใหกบตวเองบาง บางทพกพาญาตๆพไปดวยนะ ถอเปนการมาพกผอนไปในตว...”

(โสรยา นามสมมต, สมภาษณ 6 กมภาพนธ 2559)

ประเพณเชงเมง ไมเพยงแตสงผลดตอระบบเศรษฐกจของเมองหาดใหญ ดงทกลาวมาแลวขางตน ยงสงผลดถงภาคการทองเทยวและการคาเปนอยางยง ท าใหมเงนสะพดเขาสระบบ และหมนเวยนออกสประชาชนเพมมากขน เนองจากการกลบมาของญาตพนองทอยหางไกลบานเกดเมองนอนในครงหนงๆ จดประสงคหลกแลวกเพอการเซนไหวบรรพบรษของตน รองลงมาถอเปนการมาทองเทยวและพกผอนไปในตว จงท าใหรานคาและบรการตางๆไดรบผลประโยชนมากมายจากงานประเพณนไปโดยปรยาย อาท การบรการรถรบเหมาคนไปประกอบพธทสสาน การบรการรถแทกซเพอนกทองเทยว การบรการรถบรรทกสนคา ยงไปกวานนจากการลงพนทสมภาษณ พบวาภตตาคารและรานอาหารตางๆในชวงวนประเพณเชงเมงตางมยอดการส ารองโตะทนงมากกวาปกต เนองจากชาวจนสวนใหญในปจจบน นยมออกมาสงสรรค พบปะ พดคย เพอสรางความสมพนธระหวางญาตพนองกนทภตตาคารและรานอาหารตางๆ มากขน เปนการเพมผลก าไรใหกบผประกอบการ อกทงยงเปนการกระจายเงนหมนเวยนออกสมอประชาชน เปนการชวยกระตนเศรษฐกจไดอกทางหนง หรอแมแตรานคาขายของโชวหวยทไมไดเกยวของกบประเพณนกไดรบประโยชนจากการขายสนคาบรโภค อปโภคดวย เมอพธกรรมเชงเมงเสรจสนลงบางครอบครวรวมหมญาตออกไปทองเทยวยงสถานทตางๆ แมคารายยอยตามสถานททองเทยวกไดรบผลพลอยดวย ดงค าสมภาษณตอไปน

“...ขายดมาก ชวงเชงเมงจะขายดเปนเทน าเททาเลย นท าใหพมก าไรเพมขนดวยนะ...”

(เอ นามสมมต, สมภาษณ 23 ธนวาคม 2558)

“…ชวงเชงเมงนจะขายดเปนเทน าเททาเลยนะ โตะเตมตลอด เพราะคนจนเขาจะมารวมตวกนเยอะ บางทมากนเปนครอบครวใหญ 10-20 คนกม...”

(โชว เทยน ซว, สมภาษณ 7 เมษายน 2558)

83

“...สวนมากญาตพนองของครอบครวพจะไปพบปะสงสรรคกนทรานอาหาร แตตองจองควลวงหนา เพราะชวงเชงเมง คนจะเยอะมากทกราน ถาไมจองไวกอน โตะมนจะเตม...”

(ประเสรฐ แซซน, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

ภาพท 28 แมคาขายไอศกรมรถซาเลงทไดก าไรจากประเพณเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 9 มกราคม 2559

นอกจากนประเพณเชงเมงยงมสวนท าใหสถานบนเทงในเมองหาดใหญเกดความคกคกมากขน เนองจากจ านวนนกทองเทยวทหลงไหลกลบมากราบไหวบรรพบรษในชวงประเพณวนเชงเมงแลว ยงเปนการมาทองเทยวรวมญาตกบพนองอกดวย จากการลงพนทพดคยกบกลมคนขบรถรบจางตกตกในยานลการเดน ท าใหผวจยพบวา ในชวงประเพณวนเชงเมงมสวนชวยท าก าไรจากการวงรบ-สงผโดยสารตอรอบเพมมากขน ซงก าไรสวนใหญจะมาจากนกทองเทยวชาวจนทกลบบานมาประกอบพธกรรม อกทงครอบครวชาวจนทมากนเปนครอบครวใหญจากตางจงหวด จะเลอกใชบรการเชารถเพอความสะดวกในการทองเทยวชวงวนเชงเมง ซงคาบรการตกราวๆ 1000 บาทตอวน ถาอยในรศมพนท 30 กโลเมตร ทางบรษทจะมบรการสงรถใหฟรไมคดคาธรรมเนยม นอกจากนคนขบรถตกตกยงเลาใหผวจยฟงเพมเตมอกวา นกทองเทยวสวนใหญจะชอบไปทองเทยวพกผอนตามสถานบนเทงตางๆของเมองหาดใหญ อาท พงเลด โซตสผบ เปนตน เพราะหาดใหญไดชอวาเปนสวรรคแหงการทองเทยวยามราตร เหลานลวนสงผลดตอภาคการทองเทยวของเมองหาดใหญ อนจะน าไปสระบบเศรษฐกจทดขนจากเทศกาลประเพณเชงเมง ดงค าสมภาษณตอไปน

84

“...แขกชวงนนจะเยอะมาก คนจนทงนน ทไดก าไรเยอะๆกไดจากคนพวกนแหละ เพราะสวนมากเราจะคดราคาเหมานกทองเทยว ยงไงเขากตองไป บางรอบวงรถกนแทบไมทน...”

(นายประเสรฐ มวงจนทร, สมภาษณ 6 มนาคม 2559)

“...กแลวแตวาเขาจะไปทไหน แตจากประสบการณทวงรถมา เขาจะชอบไปตามพวกสถานบนเทงดงๆในหาดใหญ ยงระแวกแถวเขต8 นเยอะเลย บางทพวงรถไปรบไปสงแขกเกอบทงคน...”

(นายทอน เฉลมวงค, สมภาษณ 6 มนาคม 2559)

ประเพณเชงเมง เปนเรองของพธกรรม ความเชอตางๆ ทเกยวของกบวญญาณบรรพบรษในตระกล ซงผกตดกบดวงชะตาของลกหลาน บางครอบครวทคอนขางมฐานะทางการเงนดจะท าการจางซนแส ซงอตราการวาจางในแตละครง ขนอยกบตามตกลงของแตละตระกล ไมมราคากลางทแนนอน แตสวนใหญจะอยท 5000 ถงไปจนหลกแสนส าหรบบางตระกล ทงนเพอมาตรวจดความเรยบรอยของสสานในแตละป เนองจากชะตาชวตของลกหลานทผกตดกบวญญาณบรรพบรษ จะเปลยนไปเรอยๆตามชวงเวลา หรอชวงวยของชวต เชน ควรมการปรบปรงหรอเพมเตมในสวนใดของสสานเพอใหเกอหนนตอดวงชะตาของคนในตระกล ท าใหท ามาคาขน สขภาพรางกายด เปนตน บางครอบครวทมกจการใหญโต จะมซนแสประจ าตระกลเพอชวยเหลอในเรองเหลาน เหนไดวาประเพณเชงเมงยงคงเปนสวนส าคญในการกระจายรายไดในระบบเศรษฐกจ และหมนเวยนเงนเขาสมอประชาชน อนจะท าใหเศรษฐกจของเมองหาดใหญดขน

“...จรงๆ กมบางครอบครวทเขาใชซนแซมาดใหสสานทกป อยางคนขางบานเนย จะมซนแสประจ าตระกล คนพวกนสวนใหญจะมกจการสวนตวกนทงนน...”

(จนทมา โลหะกจไพบลย, สมภาษณ 5 กมภาพนธ 2558)

“...คะ ส าหรบตระกลพนะ จะจางซนแสมาดทกป ครงนงกประมาณ 5000 บาท นส าหรบครอบครวพนะ ทงหมดกเพอความสบายใจของลกหลานเองดวย และเพอดวาบรรพบรษอยดกนด เพราะมนจะสงผลมาถงคนในตระกล...”

(วนดา ธรศานตวงศ, สมภาษณ 10 กมภาพนธ 2558)

กำรกระจำยรำยไดเขำสระบบเศรษฐกจ ภายใตสภาวะเศรษฐกจซบเซาปจจบน ผลผลตทางการเกษตรตกต า โดยเฉพาะ

ยางพารา การจดประเพณเชงเมงมสวนชวยกระตนใหภาคเศรษฐกจในหาดใหญมสถานะทดขน เนองจากการประกอบพธกรรมตองมคาใชจายไมมากกนอย ขนอยกบระดบฐานะของแตครอบครวนนๆ เหลานเปนสวนส าคญทชวยใหระบบเศรษฐกจของสงคมเกดความคลองตว ท าใหผคนมรายได

85

และก าไรทเพมมากขนจากการขายสนคา อาหารและบรการตางๆ เพอมาจนเจอครอบครวอกทางหนง จงท าเหนวาภาวะปญหานประเพณเชงเมงเหลาพอคาแมยงไดประโยชน ดงค าสมภาษณทวา

“...เดยวน เศรษฐกจหาดใหญไมคอยดนะ กมเชงเมงนแหละทท าใหพขายของออกตลาดไดบาง..”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ของกขายออกไดเรอยๆ ไมมากนก จะมาขายดกชวงเชงเมงนแหละ นอง นพยงคดอยเลยวา ถาไมมเชงเมง รานพจะไดก าไรร เปลา เพราะของทพขายกเปนพวกเครองสงฆภณฑทใชท าพธทงนน…”

(อภษฎา เตชะวนโตชาญเดช, สมภาษณ 10 มกราคม 2559)

ภาพท 29 สภาพการออกไปจบจายใชสอยกอนวนเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 28 มถนายน 2558

86

ภาพท 30 รานขายวสดอปกรณในการประกอบพธวนเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 11 พฤษภาคม 2559

การหยดท างานในประเพณวนเชงเมง ยงเปนสวนหนงในการชวยใหระบบเศรษฐกจของเมองหาดใหญเจรญเตบโตขน เปนการกระจายรายได กอใหเกดเงนสะพดเขาสในระบบเศรษฐกจ ถงแมวาประเพณเชงเมงไมไดเปนวนหยดราชการตามปฎทนไทย จากการลงพนทสมภาษณ คณสมมาตร จลกพงศ ซงเปนคณะกรรมการหอการคาไทย อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ท าใหผวจยทราบวา เจาของกจการ ผประกอบการรานคาตางๆ ทตงอยในเมองหาดใหญ สวนใหญล วนแตเปนคนทมเชอสายจนทงสน เมอถงวนเชงเมงจงไมใชเรองแปลกทเจาของกจการรานคาตางๆ ตองปดรานเพอกลบไปเซนไหวบรรพบรษตามประเพณความเชอของตน ซงการปดใหชวงเชงเมง กขนอยกบเจาของรานตางๆ บางรานคาใหหยดไดถง 4 ถง 5 วน จนถงหนงอาทตยกม ท าใหลกนองทไมไดมเชอสายจนไดรบวนหยด และออกไปจบจายใชสอย ซอสนคาและบรการตางๆ เนองจากการประกาศหยดประเพณเชงเมงของนายจางไปโดยปรยาย เปนการกระตนเศรษฐกจทางออมในอกรปแบบหนง เพราะจดประสงคหลกของการหยดในประเพณเชงเมง นอกจากการหยดเพอการรวมตวของญาตพนองแลว ยงเปนการหยดเพอการทองเทยวและพกผอนหยอนใจอกดวย

“...กปดหมด รานทพท างานอยกหยดให เพราะนายจางเปนคนจน พเลยไดผลพลอยไดไปดวย...”

(นาถพงค วรศกตยานนต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2558)

87

“...ใช ปดครบ ผมตองกลบไปประกอบพธตามความเชอ เลยปดราน แลวใหลกนองผมหยดดวย เพอใหเขาออกไปเทยว ออกไปใชเงน เพราะเรากท างานกนหนกกนมาทงปแลว อยากใหไปพกผอนกน...”

(โช รตเลศกล, สมภาษณ 16 ธนวาคม 2558)

“...การปดท าการของผประกอบการในวนเชงเมงกมสวนท าใหเศรษฐกจของเมองหาดใหญดขน เพราะเมอนายจางหยด ลกจางทเปนจนกกลบไปท าพธของเขา สวนลกจางทเปนไทยกไดวนหยดใหออกไปทองเทยว ไมกออกไปใชจายซอสงของตางๆ เนยมนกเกยวเนองกนกบระบบเศรษฐกจทงนน...”

(สมมาตร จลกพงศ, สมภาษณ 29 มนาคม 2558)

ภาพท 31 คณะกรรมการหอการคาไทย อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ทมา: ถายโดยผชวยวจย 11 พฤษภาคม 2559

คณคำดำนวฒนธรรม คณคาของประเพณเชงเมงทางดานวฒนธรรมในพนทเมองหาดใหญ จากการศกษา

ผวจยพบวา ประเพณเชงเมงใหคณคาทางสงคมดานวฒนธรรม ดงน

กำรด ำรงอตลกษณควำมเปนจน สงคมเมองหาดใหญมสงทสะทอนถงการด ารงอตลกษณของความเปนจนมากมาย

ประเพณเชงเมงเปนอกหนงทแสดงใหเหนถงความมอย และความเขมแขงของอตลกษณจน ดงเหนได

88

จาก ความเชอในดานตางทยงคงอย อาท ดานอาหารทยงคงยดหลกเบญจธาตในการจดจ านวนของไหว และใชอาหารตามแบบฉบบดงเดม อกทงยงคงใหความส าคญเกยวกบเรองของเวลาในการไปประกอบพธกรรมทสสาน นอกจากนนรปปนปนเทพเจาจนตางๆท ภาพหรอวตถมงคลมงคลจนทมนยความหมาย นอกจากใชประกอบพธกรรมเชงเมง ยงปรากฏทสสาน ปายหลมฝงศพสสานประกอบไปดวย ภมล าเนาของผตาย วนเดอนปทตงฮวงซย ชอแซของผตาย ซงบางสสานเขยนโดยเรยงจากขวาไปซายตามวธการเขยนแบบจนโบราณ อกทงมการแกะสลกลวดลายมงคลตามความเชอ อาท ลายสวสดกะ เปรยบดงจตใจทเตมไปดวยธรรมะอยางไมมทสนสด ลายธรรมจกร เปรยบดงมอทก าลงหมนกงลอแหงธรรมเพอชวยมนษยโลกใหหลดพน ลายดอกบว เปรยบดงลนหรอรมฝปากทสอนใหมนษยเปนผตนรและเบกบาน ลายปลาค เปรยบดงดวงตาแหงธรรม ทอยเหนอยคสมย ลายหอยสงข เปรยบดงเสยงทประกาศธรรมไดอยางกวางไกล ลายฉตร เปรยบดงศรษะ ซงฉตรในสมยโบราณมความหมายถงเครองปองกนภยอนตรายและสงชวราย ลายคนโทน า เปรยบดงล าคอทน าพาเสยงธรรมะและค าสงสอน ลายธงชย เปรยบดงพระโพธญาณและอรยสจสทตรสรวาสงสดเหนอสงอนได มการดฤกษดยามหรอการตงทศทางสสานตามแบบฮวงจยในการฝงศพบรรพบรษเพอใหเกดผลดตอลกหลานและวญญาณบรรพบรษ เปนตน เหลานสะทอนถงอตลกษณความเปนจนตงแตเรองของความเชอ ภาษา ไปจนถงศลปวฒนธรรมตางๆ จงนบไดวาเชงเมงคอประเพณทบงบอกถงอตลกษณของชาวจน ความเปนเชอสายจนอยทการรจกและเขาใจวฒนธรรมของตน อนน าใหคนเชอสายจนในเมองหาดใหญภาคภมใจ และตระหนกถงความส าคญในการเปนลกหลานชาวจน ดงค าสมภาษณ

“...ทกบานเขารจกเชงเมงกนทงนน ถาลกหลานจนคนไหน ไมรจก

ประเพณเชงเมง กจะถอวาไมใชลกหลานจนอยางแทจรง...” (คชา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...เชงเมงคอประเพณทลกหลานจนควรใหความส าคญมากๆ มนแสดงถงวาคณมสายเลอดเปนจนแท เพราะทกอยางทเปนจนไดถกรวมมาอยในประเพณเชงเมงหมดแลว ถงคณจะเกดในตระกลจนแตไมปฏบตเชงเมงคณกเปนไดแคจนแดง...”

(อจฉรา แซล, สมภาษณ 20 ธนวาคม 2558)

89

ภาพท 32 การด ารงอตลกษณความเปนจนไวบนปายสสานเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 10 มถนายน 2558

ยงไปกวานนบทบาทของโรงเรยนศรนคร ซงจดตงขนภายใตความรวมมอของกลมสมาคมจนหาดใหญ 5 สมาคมในการบรรจหลกสตรการเรยนการสอนภาษาจน และสอดแทรกวชาวฒนธรรมประเพณจนเขาไปในหลกสตร อกทงการรวมกลมประจ าปของสมาคมแซตางๆ ในเมองหาดใหญ เพอเผยแพรวฒนธรรมจน นอกจากนนจดประสงคของการรวมกลมพบปะสงสรรคของคนเชอสายจนกลมภาษาตางๆ กเพอจดประชมงานประจ าป ซงเปนกจกรรมสาธารณประโยชนทท าเพอสงคมเหมอนกจกรรมสาธารณประโยชนทท ากนทวไป แตหากพจารณาใหลกลงไปแลวหลายบทบาทสะทอนถงการพยายามรกษาลกษณะเฉพาะของตนทามกลางกระแสการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในยคระบบทนนยม จงเหนไดวาความพยายามด ารงอตลกษณทางวฒนธรรมจากประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจน ปจจบนยงมอยสง อกทงอาหารเครองเซนไหว หรอวสดอปกรณทใชในการประกอบพธกรรมถงแมวาจะมสงของทนสมยเขามาเพมเตม แตชาวจนยงคงรกษาสงดงเดม ควบคไปกบการรบเอาวฒนธรรมใหมเขามาผสมผสาน แมมการเปลยนแปลงในสงคม ปจจยหนงเกดจากระบบการศกษาสมยใหม และโลกาภวตน การหลงไหลเขามาของวฒนธรรมตางๆ ทเพมขน การเรยนรวธทางวทยาศาสตร และการพฒนาศกยภาพทางดานเทคโนโลย ท าใหคนรนใหมมกระบวนความคดทเกดจากการเรยนรจรง และสมเหตสมผลในการน ามาอธบายประเพณความเชอตางๆ รวมถงระบบทนนยม สงคมแบบบรโภคนยมสงผลตอสนคา บานและทดนราคาสงขน แตกระนนความเปลยนแปลงดงกลาวไมไดท าใหประเพณเชงเมงสญหายไปเสยทเดยว ชาวไทยเชอสายจนยงคงตระหนกถงความส าคญของประเพณอนเกาแก ซงสบทอดอตลกษณมายาวนาน รวมกนอนรกษใหด ารงอยตราบจนรนลกรนหลาน ดงค าสมภาษณทวา

90

“...พอถงชวงวนเชงเมงนะ พวกแมคาเขากขนราคาของกนเปนปกต เพราะเขารวายงไงกตองมคนมาซอ แตยงไงประเพณเชงเมงของ บรรพบรษกส าคญกวาราคาขาวของในตลาด...”

(ตณณ จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ทกวนนพกยงใชของเดมๆไหวเชงเมงนะ แตกมสงของใหมๆตามยคตามสมยเพมเขามาบาง ยงไงของไหวแบบดงเดมกขาดไมไดแหละ เพราะมนเปนสงทคนเฒาคนแกเขาใชไหวกนมานานแลวเหนวาด…”

(จร แซลม, สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

ภาพท 33 การพยายามสอดแทรกของไหวใหมๆกบของไหวดงเดมในประเพณเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 4 เมษายน 2559

กำรสบสำนวฒนธรรม การรวมกจกรรมประเพณเชงเมงในบรรดาญาตพนอง ชวยใหเกดการถายทอด

เรยนรระหวางกน ระหวางวนเชงเมง มการชวยเหลอเกอหนนกนของคนหลากหลายรน ทงคนเฒาคนแกไปจนถงรนลกรนหลานทตางพากนมาชวยคนละเลกคนละนอย เรมตงแตการตระเตรยมอาหาร เครองเซนไหว ของใช รวมไปถงวสดอปกรณทจ าเปนในการประกอบพธ ตลอดจนขนตอนทเกดขนภายในพธกรรมทสสาน เชน ขนตอนการไหวแปะกง และขนตอนการไหวบรรพบรษ เปนตน เหตนจงท าใหลกหลานชาวจนเกดการซมซบและรบเอาขนตอน หรอกระบวนการตางๆทเกดขนในชวงระหวางวนเชงเมง และเมอยางเขาสวยผใหญเตมตวกเปนหนาทของลกหลานชาวจนในการ

91

ประกอบพธกรรมเชงเมงสบตอไป ทงหมดนลวนเกดขนจากประสบการณในวยเดกผานกระบวนการสงเกต การลอกเลยนแบบ และการปฏบตตามเรอยมา จนมภมความรแลวเกดการถายโอน และสบสานวฒนธรรมจากรนสรน จากรนเกาสรนใหม ดงค าสมภาษณ

“...จรงๆ เกดมาพกรจกประเพณเชงเมงแลว เหนอากงอามาท าเชงเมงกนตงแตยงเดกๆ พกซมซบและกท าตามๆกนมานนแหละ...”

(ชยพร จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ครอบครวนากท าเชงเมงกนมาตลอดนะ มนอยในสายเลอดของเราๆ ลกหลานชาวจนไปแลว ตงแตเรองอาหาร ความเปนอย พธกรรม นกท าตามๆกนมาตงแตรนอามาอากงแลวละ...”

(เขมกา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

กำรตระหนกรในสำยสมพนธวฒนธรรมไทย-จน ประเพณเชงเมงสงเสรมใหคนในสงคมรสกส านกรกบานเกด เนองจากชาวจนรน

แรกทอพยพเขามาตงถนฐานยงเมองไทย ลวนเปนชาวจนทเขามาตวเปลา เสอผนหมอนใบ บางครงจ าเปนตองทงครอบครว ญาตพนองของตนไวเบองหลง ดวยความหวงทวาเมออพยพมายงแผนดนโพนทะเลแลวจะสามารถมคณภาพชวตทดขน ทงต าแหนงหนาทการงาน ประกอบกบรายไดทเพมขน เหตนจงท าใหชาวจนเกดความรสกโดดเดยวอางวาง หรอคดถงบานเกดเมองนอนของตนทพลดพลาดจากมา ดงนนเมอถงประเพณวนเชงเมง จงไดประกอบพธกรรมขน เพอเปนการร าลก และส านกรกบานเกดทจากมาของบรรพบรษ โดยใชพธกรรมเปนตวแทน เพอตอบสนองความรสกทางจตใจของตน ซงตอไปกลายมาเปนสงทตองปฏบตกนเรอยๆ จากรนทหนง ไปรนทสอง จนมาถงปจจบน เหลานลวนเปนคณคาของประเพณเชงเมงทสงผลจากอดตมาจนปจจบน

“...อากงชอบเลาใหพฟงอยบอยๆวา ประเพณเชงเมงเหมอนเปนตวแทนท าใหแกนกถงบานเกดเมองนอนทอาเหลาปาแกจากมา เพราะปาของอากงพเปนชาวจนรนแรกๆทอพยพมาอยหาดใหญ และแกชอบบนๆวาคดถงบานทเมองจน แตตอนนแกเสยไปแลว...”

(ไมตร รตเลศกล, สมภาษณ 16 ธนวาคม 2558)

“...ใช เชงเมงเนยนะ นอกจากเปนการระลกถงบรรพบรษแลว ยงตองระลกถงบานเกดของแกดวย พดงายๆคอ บานเกดเมองนอนของแกกเหมอนบานเกดเมองนอนของลกหลาน...”

(ยซน เฉลยวเกรยงไกร, สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

กำรหลอหลอมบคลกภำพของคนในสงคม เชงเมงมสวนส าคญทท าใหเกดการหลอหลอมบคลกภาพของคนในสงคมใหรจกม

ความเสอมใสศรทธาตอผอาวโส ทงทยงมชวตอยกด หรอแมแตลวงลบไปแลว ซงตรงกบค าสอนของ

92

ทานขงจอใหขอคดวาในยามทบดามารดายงมชวตอย บตรจะตองปรนนบตดแลทานดวยความเคารพรก แตเมอทานลวงลบไปแลว ยอมตองปฏบตอกแบบหนง เชน การเซนไหวดวยความศรทธา โดยการประกอบพธกรรมเชงเมงในแตละครง สามารถแสดงออกถงความเคารพนบถอผหลกผใหญไดเปนอยางด เนองจากการเซนไหวตองใหผทมอายมากทสดเปนผน ากราบ แลวเรยงล าดบอายลงมาเรอยๆ จนไปถงผทมอายนอยทสดในพธ และจะตองไมลมความส าคญของล าดบขนผอาวโส ซงเปนสงทจะตองรกษาไว ตามค าสอนของขงจอ เปนตน ดงนนประเพณเชงเมงในปจจบน ยงคงท าใหคนในสงคมเกดความเลอมใสศรทธา จนเปนบอเกดของการสรางคานยมในการเคารพผอาวโสในปจจบน รวมถงการใหเกยรตซงกนและกนตามล าดบขนของคนในสงคม สงเหลานลวนน าไปสการท าการพธกรรมตางๆตามความเชอ เพอแสดงออกถงการใหเกยรตซงกนและกนของทงคนเปนและคนตาย ดงค าสมภาษณ

“...คณลองสงเกตดสวาท าไมคนจนสวนใหญ เขาถงมความกตญญทงกบคนเปนและคนตาย รกพวกพอง เคารพผหลกผใหญ กเพราะเชงเมงนแหละ ทสอนใหพวกเขาเปนแบบนน...”

(คชา ขวญมงคลศลป, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ล าดบขนผอาวโส มความส าคญมากเลยนะในสงคมคนจน มนเปนการก าหนดขอบเขตและการใหเกยรตกนในสงคม เหนมยหละเวลาไหวเชงเมงในแตละขนตอน คนทมอายมากทสดจะเปนคนเรมกอน เพราะคนจนเขาเครงเรองนมาก...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

กำรเชอมควำมสมพนธของคนเชอสำยจนในหำดใหญ ประเพณเชงเมงเปนการเชอมสายสมพนธกนภายในครอบครว สามารถสะทอนให

เหนถงการรวมตวของชาวไทยเชอสายจนทมปณธานเดยวกน ภายในพนทประกอบพธกรรม แสดงใหเหนถงพลงและความเปนหนงเดยวกน ชาวจนใหความส าคญกบสถาบนครอบครวมาเปนอนดบหนง โดยเชอวาบานเมองจะพฒนาได ควรเรมจากการสรางสมพนธทแนนแฟนของคนในตระกล ประเพณเชงเมงจงสอดแทรกค าสอนเหลานเขาไปในประเพณดวย เนองจากครอบครวจนเปนครอบครวขนาดใหญ และมโครงสรางทซบซอน ลกหลานทแตงงานออกไป ลวนไปสรางครอบครว สรางลกหลานเปนของตนเอง ทงลกพลกนองสายเลอดเดยวกน ลกพลกนองตางสายเลอด หรอญาตพนองทตางพอ หรอตางแมเดยวกน เปนตน เหลานถาไมมตวเชอมเปนจดศนยกลาง อาจจะท าใหความเขมขนทางสายเลอดเจอจางลงไป และไมเหนถงความส าคญของครอบครวกเปนได ดงนน ประเพณเชงเมงจงเปนตวกลางในการเชอมตอสายสมพนธอนดของญาตพนองประจ าปหนงๆ อนจะน าไปสการพฒนาและสรางคณคาในระดบสงคมและระดบประเทศชาตสบไป

“...ญาตลกพลกนองบางคนทไมเคยรจกกน กจะไดมารจกกนในชวงเชงเมงนแหละ เพราะบางท เขาแตงงานออกเรอนไป กไปสราง

93

ครอบครวเปนของตวเอง บางทแซเดยวกนแตพงมารจกกนในวนเชงเมง วาเปนคนตระกลเดยวกน มสายเลอดเดยวกนกบบรรพบรษของเราทลวงลบไปแลวกม...”

(อจฉรา แซล, สมภาษณ 20 ธนวาคม 2558)

“...เชงเมงถอเปนวนรวมญาตเลยกวาได เพราะญาตพนองทไมเคยเจอหนากน หรอไมเคยรจกกนมากอน จะไดมาท าความรจกกนในวนน ซงพวาเปนเรองทดนะ เปนการสรางสายสมพนธในครอบครวใหกระชบมากยงขน และเปนการสรางคอนเนคชนไปในตว...”

(ผกาพรรณ วองปฏพทธ, สมภาษณ 18 เมษายน 2558)

จากปรากฏการณขางตนทเกดขนสะทอนใหเหนวา ประเพณเชงเมงเปนเครองบงชถงความเปนจน สะทอนใหเหนวาคนเชอสายจนในหาดใหญยงคงด ารงอตลกษณไวอยางเหนยวแนน ผานกระบวนเรยนร และลอกเลยนจากรนสรน จงไมใชเรองแปลกทลกหลานชาวจนจะซบซบ และรบเอาประเพณอนดงามนไว อนน าไปสความเขมแขงในหมสงคมชาวจน จนกลายเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนง และคอยเสรมสรางคณคาอยในสงคมเมองหาดใหญ

คณคำดำนศำสนำและจรยธรรม ประเพณเชงเมงในพนทเมองหาดใหญ มสวนชวยในการสรางจรยธรรมอนดให

เกดขนในสงคม ทงยงเปนการสงเสรมศาสนามใหสญหายไปทามกลางการเปลยนแปลงจากสภาวะโลกภายนอก ดงนนจากการศกษาผวจยพบวา ประเพณเชงเมงใหคณคาทางสงคม ดานศาสนาและจรยธรรม ดงน

กำรมศำสนำเปนทพงทำงใจ ประเพณเชงเมงสอนใหคนในสงคมศรทธาในศาสนา อนเปนเครองยดเหนยวของ

จตใจ เนองมาจากการปฏบตในชวงประเพณเชงเมงจ าเปนตองมการสวดมนตเซนไหว เพอขอพรตอสงศกดสทธตางๆ ทมองไมเหนดวยตวเปลา กอนทจะไปไหวหลมฝงศพบรรพบรษของตน อาท เซนไหวเทพเจา เจาททคอยดแลสสาน เจาททคอยดแลหลมศพ หรอแมแตกระทงวญญาณเรรอนทวนเวยนอยในบรเวณนนๆ ตามความเชอของลทธเตา นอกจากนนการจากลงพนทของผวจย ยงสงเกตพบวามการกราบไหวบชาพระพทธรป บชาเจาแมกวนอมสงศกดสทธของชาวพทธ หรออนเชญพระสงฆมารวมสวดบงสกลในพนทประเพณเชงเมง ทงนลวนกเพอความเปนสรมงคล กอเกดโชคลาภ ความสบายใจ และเปนการขอพรใหเทพเจา หรอสงศกดสทธทงหลายคอยดแลรกษาหลมศพของบรรพบรษใหมแตความรมเยนและสงบสข

“...ทตองท าปฏบตทงจนและไทย กเ พอความสบายใจของลกหลานเอง เพราะตอนนความเชอตางๆมนผสมปนกนไปจนแยกกนไมออกแลววา อนไหนจน อนไหนไทย...”

(เอยด เฉลมวงค, สมภาษณ 6 มนาคม 2559)

94

“...รปปนเทพเจา หรอองคพระพทธ ส าหรบพคอสงทคอยยดเหนยวทางจตใจทงนน ไหวแลวเกดโชคเกดลาภ และท าใหมความสบายใจ กท าไปเถอะ...”

(สมาล แซลว, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

กำรเคำรพบชำตอสงเหนอธรรมชำต สงทส าคญอกอยางหนงทสอดแทรกอยในประเพณเชงเมงมาอยางยาวนาน คอ

ความซอสตยและความจงรกภคด เหนไดจากในชวงการประกอบพธกรรมเชงเมง ไมวาจะเปนทบานหรอทสสาน ทกครอบครวจ าเปนตองท าการสกการะบชาเจาแหงสวรรคกอนการเซนไหวบรรพบรษทกครง เชน การประกอบพธกรรมกราบไหวเจาทแปะกง การไหวเจาทหลกประจ าหลมฝงศพ เปนตน ซงเปนการแสดงออกของความจงรกภกด และซอสตยตอผปกครอง เพราะผปกครองเปนบคคลทฟาสงมาจตเพอคมครองปองกนภยอนตรายใหกบผทเคารพบชา รวมถงวญญาณบรรพบรษ พรอมทงมอบความสขสบายในการด าเนนชวตแกคนเปน และปกปองคมครองวญญาณคนตายใหไปสภพภมทด ยงไปกวานน ขงจอยงเชอวาถาคนในสงคมไรซงค าโกหกตอกน มแตความซอสตย และจงรกภกด จะสามารถท าใหคนในสงคมเกดความพฒนา กอเกดเปนสงคมใน อดมคต อนจะน าไปสความเจรญกาวหนาของประเทศชาตสบตอไป

“...ครบ กอนทเราจะไปไหวบรรพบรษ ตองมาไหวแปะกงกอน เพราะทานเปนเทพชนปกครองจะคอยดแลทกอยาง ตงแตคนทมาประกอบพธกรรม ตลอดจนวญญาณของบรรพบรษ...”

(ไมตร รตเลศกล, สมภาษณ 16 ธนวาคม 2558)

“...การทเราไหวเทพเจากอนการเซนไหวบรรพบรษ มนแสดงออกถงการจงรกภกด และซอสตยตออ านาจฟา-ดน คนจนจะใหความส าคญกบเรองนมาก ถงมนจะเปนสงทมองไมเหน แตกไมควรหลบหล...”

(สชานาถ โภคนนท, สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

กำรเหนควำมส ำคญของบรรพบรษผลวงลบ ตามความเชอของชาวจนทผกโยงวญญาณบรรพบรษไวกบลกหลานทยงมชวตอยวา

ถงแมรางกายจะไมอยใหเหน แตวญญาณกยงคอยวนเวยนอยรอบตว เพอชวยเหลอลกหลานใหพบเจอแตความสข ความเจรญเขามาในชวต ถาวญญาณบรรพบรษอยอยางเปนทกข กยอมหมายความวาลกหลานอาจจะพบเจอแตสงชวราย ประกอบกจการไมประสบความส าเรจ ธรกจขาดทน เปนตน ดงนนคนเชอสายจนในหาดใหญจงใหความส าคญและตระหนกตอประเพณนเปนอยางมาก

“...เครองยดเหนยวทางจตใจทดทสดคอบรรพบรษเรานแหละ แกจะคอยเฝามองและชวยเหลอเราอยตลอด ทเรามทกวนนกเพราะ บรรพบรษ...”

(สมพนธ เศยรอน, สมภาษณ 16 มนาคม 2559)

95

“...เวลามเรองไมสบายใจ กจะนกถงอามา อากงทเสยไปแลว มนชวยสรางขวญก าลงใจในการด าเนนชวตตอไปไดจรงๆนะ ส าหรบตวพ เหมอนทานยงคอยชวยเหลออยเบองหลง...”

(อภรจ วองปฏพทธ, สมภาษณ 28 พฤศจกายน 2558)

กำรรจกควำมกตญญกตเวท คณคาส าคญของประเพณยงเปนการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม เชงเมงชวยปลกฝง

ดานความกตญญ การประกอบพธกรรมเชงเมงในแตละครง ไมเพยงแตแฝงการสอนใหระลกถงบญคณของบรรพบรษทลวงลบเทานน ยงสอนใหรจกการกตญญกตเวทตอผทยงมชวตอกดวย โดยชาวจนเชอวาความกตญญเปนคณธรรมพนฐานทส าคญล าดบแรกของคนในสงคม ซงควรจะปฏบตและพงรกษาไว ดงค ากลาวเปรยบเปรยในสภาษตจนโบราณเกยวกบความกตญญตอบพการไววา คนทขาดความกตญญ กเหมอนตนไมทไมมราก เหมอนน าทไมมตนน า พอแมเลยงดลกจนเตบใหญ บญคณลกล ากวามหาสมทร คณธรรมทานสงกวาขนเขา ทกค าทกเชาทกสงทกอยาง พอแมใหความรกดแลเอาใจใสลกจนสดทจะบรรยายได ไมวาจะล าบากฝาฟนอนตรายอยางไร กไมเหนอยหนายทอถอย ความรกลกนน ไมเปลยนผนจนวนตาย เปนตน ทงนการเซนไหว เปนวธหนงในการแสดงความเคารพ ร าลกถงจงปฏบตตอทานประหนงวายงมชวตอยรวมกบลกหลาน ตามหลกการปรนนบ ตหลงตายเหมอนดงมชวตอย (待死如待生) สงเหลานเปนเครองสะทอนใหเหนถงคณธรรมในครอบครวกบคานยมในการตอบแทนบญคณ ดงค าสมภาษณ

“...จรงๆ แลว เชงเมงสอนอะไรหลายอยาง อยางเรองความกตญญเปนหวใจส าคญเลยนะ เชน ความกตญญของบตรทมตอบพการ...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 27 ธนวาคม 2558)

“...หลกๆแลว ประเพณเชงเมงคอ การสอนใหลกหลานรจกค าวา กตญญกตเวท ถามความกตญญ ท าอะไรกจะประสบความส าเรจ คนทไมมความกตญญตอผมพระคณ กไมเรยกวาเปนมนษยทสมบณแบบ...”

(มนส เขยวแกว, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

96

ภาพท 34 ผจดการมลนธจงฮวหาดใหญ ทมา: ถายโดยผชวยวจย 28 มถนายน 2558

กำรกระตนจตส ำนกในบทบำทหนำทของตน ประเพณเชงเมงชวยกระตนใหคนมจตส านก และตระหนกถงบทบาทหนาทของ

ตนเองเพมมากขน การแสดงถงคณงามความดตอบรรพบรษ รวมไปถงผทมพระคณจะเปนการกระตนจตส านก ใหเขาใจหนาทของบตร ย าใหรสกวาผทถอตนเปนลกหลานชาวจนทแทจรง ควรรจกหนาทของตนและบทบาททดตอผอนดวย เพราะทกคนทเกดมาบนโลกใบน ยอมทจะมความเกยวของกนในฐานะใด ฐานะหนง หรอหลายฐานะ ใครอยในฐานะไหนกตองรจกหนาทของตน และท าหนาทนนออกมาใหสมบรณแบบมากทสด กลาวคอค าวาหนาทจะเปนตวบอกฐานะของบคคลนนๆ ในปจจบนเปดโอกาสใหเราท าอะไรในขอบเขตไดแคไหน เชน พอแมจะตองพงปฏบตตอลกหลานอยางไร ยอมรบวาเปนบตรของตนหรอไม แบบนจงจะท าใหปญหาความวนวายตางๆในสงคมหมดสนไป สงเหลานลวนเกดมาจากรากฐานแนวคดอนเกาแกจากลทธขงจอ และการสอดแทรกค าสอนตางๆ ซงเปนกศโลบายอนแยบยลของนกปราชญชาวจนโบราณ เพอทจะสรางคนใหมศลธรรมจรรยาทด สรางสงคมทมความความสงบสข และกอใหเกดคณคาทมประโยชนตอสงคมในปจจบน ดงค าสมภาษณ

“...เชงเมง ถอวาท าใหคนเรารจกหนาทของตนเอง บตรกควรมความกตญญตอพอแม คนเปนพกตองวางตวใหเหมาะกบเปนพ แบบนสงคมจะไดมสงบสข...”

(มนส เขยวแกว, สมภาษณ 23 กมภาพนธ 2558)

“...คณธรรมทสงสดในเชงเมงคอความชอบธรรมหรออในภาษาจน พดงายๆกคอการรจกหนาทของตนนนแหละ ถาคนเราไมรจกหนาท มนกจะวนวายกนไปหมด สงคมกไมนาอย คนทมปญญาและฉลาดเทานนแหละ ทจะมลกษณะแบบน...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

97

ควำมรสกรกและผกพนในหมญำตพนอง ประเพณเชงเมงยงสงเสรมใหคนในสงคมมความรสกผกพน สามารถพงพาอาศยซง

กนและกน มจตส านกถงความเปนพวกเดยวกน มปณธานรวมกนทจะสบสานประเพณใหคงอยและพฒนาตอไปไดอยางไมหยดยง เนองจากคนเชอสายจนเปนชาตทเคารพผกพนและใหความส าคญกบวงศตระกล เหนไดจากขนตอนการเตรยมประกอบพธกรรมกอนวนเชงเมง เชน การท าความสะอาดสสานกอนวนประเพณจรง ดงนนการประกอบพธกรรมในประเพณเชงเมง จ าเปนทจะตองปฏบตรวมกนเปนหมคณะ ท าใหญาตพนองทอยกระจดกระจายตางถน ไมวาจะอยใกลหรอไกล จ าเปนทจะตองกลบมาเมอถงชวงวนประเพณ ดงนนชาวจนจงถอโอกาสนในการรวมญาตเพอพบปะ สงสรรคกนอยางพรอมหนาพรอมหนา ถามไถถงสารทกขสขดบของคนภายในครอบครว เหลานลวนแสดงออกถงความสามคค และเปนการสรางสมพนธภาพอนดของญาตพนอง อกทงยงกอใหเกดความรสกใกลชด รวมถงความรกความผกพนทเพมมากขน ดวยเหตนจงท าใหประเพณเชงเมงเปรยบเสมอนตวกลางในการเชอมความเปนอนหนงอนดวยกนของญาตพนอง และยงท าใหเก ดความสามคคปรองดองกนในสงคมอกดวย ดงค าสมภาษณ

“...พอถงวนเชงเมงทกคนกจะมารวมตวกน เรยกงายๆคอวนพบญาตนนแหละ เปนวนแสดงความรกความผกพนในครอบครวของคนจนเลยกวาได...”

(มยรฉตร สขจ านง, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...มส ท าไมจะไมม เชงเมงนแหละเปนตวสรางความรกความผกพนของคนในครอบครวเลย จรงๆถาเอาใกลๆตว เชงเมงกจะสอนใหรกครอบครว เอาใจใสคนใกลชด แตถามองไปกวางๆ กคอความรกความผ ก พ นท ใ ห ก บ ค นท ง โ ล ก ห ร อ ท ช า ว จ น ช อบ เ ร ย ก ว า เ ห ร น (มนษยธรรม)...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

กำรชวยเหลอเกอหนนซงกนและกน ประเพณเชงเมงสอนใหคนในสงคมรจกการชวยเหลอเกอหนนซงกนและกน ในการท

จะประกอบพธกรรมวนเชงเมงใหส าเรจลลวงไปไดดวยด ยอมขนอยกบความรวมมอ และการชวยเหลอซงกนและกนของญาตพนอง เนองจากกระบวนการหรอขนตอนตางๆในการท าพธเชงเมง มความสลบซบซอนและยงยากพอสมควร จงไมสามารถทจะด าเนนการใหเสรจสนเพยงคนเดยวได เหนไดจากขนตอนการเตรยมพธกรรม โดยเรมตงแตการตดตอประสานงานกนเองของคนในครอบครว เจาหนาทดแลปดกวาดสสาน พอคาแมคาทบรการสงของ ไปจนถงกระบวนการตระเตรยมอาหาร สงของเครองใชในการเซนไหว เปนตน ทงหมดนลวนตองอาศยความสามคค และรวมแรงรวมใจกนของคนในครอบครว เพอจดเตรยมพธใหสมบรณแบบมากทสด สงเหลานจงเปนการสรางใหลกหลานชาวจนตระหนกถงความสามคคภายในครอบครว ฝกฝนและเรยนรทกษะการชวยเหลอซงกนและกน

98

โดยเรมจากระดบครอบครว จนน าไปสการชวยเหลอเกอหนนกนในระดบประเทศชาตของคนในสงคมตอไป ดงค าสมภาษณ

“...ในวนเชงเมง ญาตพนองไมวาจะอยทไหนกจะมารวมตวกน ชวยกนจดเตรยมพธ พนดนองหนอย เปนการสรางความสามคคกนเลกๆนองๆภายในครอบครว...”

(ชยพร จวระประภทร, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

“...ประเพณเชงเมงนแหละ ทท าใหเราไดเหนความรวมมอกนของญาตพนองไดชดเจนทสด เพราะแตละขนตอนคอนขางทจะยงยากพอสมควร ไมวาจะเปนเดกๆหรอคนเฒาคนแก ทกคนจะชวยกน...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

ภาพท 35 การรวมมอรวมใจกนของญาตพนองในประเพณเชงเมง ทมา: ถายโดยผวจย 5 เมษายน 2558

ควำมมวนยและรบผดชอบตอสงคม มนษยทกคนไมสามารถอยบนโลกดวยตวคนเดยวได ดงนนประเพณเชงเมงจงมง

สอนใหคนในสงคมตระหนกถงความรบผดชอบของตนทควรจะมในสงคม กลาวคออยากใหผอนปฏบตกบเราอยางไร เราจะตองปฏบตอยางนนกบเขา ดงส านวนไทยทวาเอาใจเขามาใสใจเรา และเมอคนในสงคมเรยนรในความรบผดชอบของตน สงคมกจะดตามไปดวย ในการประกอบพธกรรมเชงเมงกเชนกน ลวนมกระบวนการขนตอนมากมาย ท าใหยงยากแกการปฏบต แตทกขนตอนลวนปฏบตเพอใหบรรพบรษของตนอยดกนดในภพโลกหนา อกทงยงเปนการฝกใหลกหลานเรยนรทจะรบผดชอบแกบรรพบรษของตน เพราะมนษยทกคนลวนเกลยดความทกข มงหวงและปรารถนาแตความสข ไมแมกระทงโลกนหรอโลกหนากตาม การจดพธกรรมประเพณเชงเมงจงถอเปนการฝกความรบผดชอบอยางหนง เพอหวงวาในอนาคตขางหนาตนเสยชวตลงไป กอยากใหรนลกรนหลานปฏบตกบตน เฉกเชนทตนปฏบตกบบรรพบรษ นอกจากนนประเพณเชงเมงยงแฝงไปดวยขอหาม

99

ตางๆ เชน ขอหามเรองความเชอในวตถการประกอบพธ ทเชอวาหามปกธงบนหลมของบรรพบรษ เนองจากเสมอนเปนการทมแทงหลงคาบาน ความเชอเรองเวลาในการเซนไหว ทตองประกอบพธกรรมในเสรจสนกอนเทยงวน หรอความเชอเรองอาหารการกน ทหามใชอาหารทมสในโทนมด หรอพองเสยงกบค าทไมเปนมงคล เปนตน เหลานเปนการสรางวนยอนดใหแกประเทศชาตและเยาวชนรนหลง ดงตวอยางค าสมภาษณ

“...เชงเมงยงมงสอนใหคนเรารจกเอาใจเขามาใสใจเรา ถาตนอยากใหลกหลานปฏบตกบตนอยาง เรากตองปฏบตกบบรรพบรษแบบนน ทกวนนชาวจนเลยใหความส าคญกบเชงเมงกนมากขน และถาทกคนคดไดแบบน มนคงไมมหลมศพทงรางทสสานหรอก...”

(ธงไชย ยงวทยากล, สมภาษณ 28 ธนวาคม 2558)

กำรรจกปลอยวำง ประเพณเชงเมง ยงเปนการสอนใหคนในสงคมรจกปลอยวาง และไมยดตดกบสงใด

สงหนงมากจนเกนไป หรอทพทธศาสนาของชาวไทยพทธนยมพดกนวา เดนทางสายกลาง ไมตงหรอหนอยจนเกนไป เพราะมนษยทกคนมเกดและมดบ เกดแกเจบตายเปนเรองธรรมดา เหนไดจากการทญาตพนองทตางพากนไปเคารพเซนไหวบรรพบรษของตนเมอถงวนเชงเมง นอกจากเปนการร าลกถงคณงามความด ทบรรพบรษไดกระท าไว เพอใหเราไดมความเปนอยทดแลว ยงเปนแบบอยางในการด าเนนชวต ประเพณเชงเมงจงเปรยบเสมอนเครองเตอนสตของคนในสงคม ใหปฏบตตนอยในความไมประมาท ขยนท าความด และปลอยวางกบสงทยงมากไมถง เหลานลวนเปนสงทสรางคณคาใหแกสงคมในปจจบน ดงตวอยางค าสมภาษณ ตอไปน

“...เวลาพไปเชงเมงกจะนกปลงในใจเสมอ วาสกวนเรากตองเปนเหมอนบรรพบรษของเราทนอนอยในหลมน แตมนกคอยเตอนสตพนะ คนเราไมรจะตายวนตายพรง อะไรทท าแลวดตอนนกท าให พกเลยอยากใหแกไดกนของดๆ พยายามมาเชงเมงทกปในตอนทพยงมแรงไหวอยนแหละ...”

(ผกาพรรณ วองปฏพทธ, สมภาษณ 18 เมษายน 2558)

กำรรจกใหทำน ประเพณเชงเมงยงเปนเครองมอในการขดเกลาจตใจของคนในสงคม ใหรจกการ

บรจาค การใหทานแกผทล าบาก แสดงถงความเหนอกเหนใจตอเพอนมนษยดวยกน เหนไดจากขนตอนการน าเครองเซนไหวไปใชหลงเสรจพธ เนองจากการประกอบเชงเมงในแตละครง อาหารตางๆทเหลอจากการเซนไหว บางครอบครวท ามาเยอะจนเกนความเปน หรอบางครอบครวไมมเวลามานงรบประทานอาหารได จงน าเครองเซนไหว จ าพวกอาหารคาวหวานเหลานนไปบรจาค หรอแจกจายใหกบ เพอนบานบาง คนทชวยดแลสสานบาง หรอน าไปวางทงไวบรเวณพนทใชสอยรวมเพอเปนการบรจาคทานใหแกวญญาณทเรรอน แทนการเททงโดยเปลาประโยชน ซงเป นการสราง

100

จตส านกทดตอเพอมนษยดวยกนในสงคม รจกการใหมากกวาทจะเปนฝายรบเพยงอยางเดยว อกทงยงคอยขดเกลาพฤตกรรมของลกหลานใหเปนคนทมจตใจออนโยน เหนอกเหนใจผอน เหลานเปนค าสอนทสอดแทรกลงไปในประเพณเชงเมง ซงน าไปสการสรางสงคมในอดมคตทนาอย

“...ของทเหลอๆจากทใชไหว กจะรวมๆกน เอาไปใหคนงานทคอยดแลสสาน หรอไมกเอาไปใหเพอนบานทอยระแวกเดยวกนกบบานพ ดกวาไปเททง เสยของเปลาๆ...”

(กญญารตน คนงกจกอง, สมภาษณ 23 มกราคม 2559)

“...ออ ของทเหลอจากเชงเมงอะหรอ พกจะเกบเอาไปใหหมาทบาน ท าเชงเมงทกนกนไมหมดหรอก เพราะของมนเยอะมาก เลยเอาไปหมาทบานชวยกน มาท าบญใหบรรพบรษแลว จะไดท าทานไปในตว...”

(สดอน เฉลยวเกรยงไกร, สมภาษณ 25 เมษายน 2558)

ภาพท 36 สถานทเพอใชวางสงของบรจาคทานใหวญญาณเรรอน ทมา: ถายโดยผวจย 28 มถนายน 2558

101

บทท 6 สรป อภปรำยผล และขอเสนอแนะ

สรปและอภปรำยผล

การศกษาเรองประเพณเชงเมง: คณคาตอสงคมทามกลางการเปลยนแปลงของเมองหาดใหญ มวตถประสงคดวยกน 3 ขอ ประกอบดวย

1. เพอศกษาสภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทมตอประเพณเชงเมง 2. เพอศกษาความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ 3. เพอศกษาคณคาทมตอสงคมของประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ แนวคดทใชในการศกษาครงน คอ แนวคดเกยวกบประเพณ ความเชอ พธกรรมและ

คณคาตอสงคม และแนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เกบรวบรวมขอมลดวยการสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม ใชการสมภาษณเชงลก ( In-Depth Interview) รวมทง ประวตศาสตรบอกเลา จากกลมผใหขอมล อาท กลมคนไทยเชอสายจนทมภมล าเนาเดมอยในเมองหาดใหญและท าพธกรรมมาแลวไมนอยกวา 10 ป ผทมความรเกยวกบประเพณเชง ผทมความรทางดานสงคมและเศรษฐกจของเมองหาดใหญ และผทสามารถใหทศนะเกยวกบคณคาทางสงคมของประเพณเชงเมง ท าการวเคราะหและตรวจสอบขอมลแบบวธสามเสา

ผลการวจยพบวา สภาพความเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทมตอประเพณเชงเมง สามารถแยกเปน 2 สวน ดงน

1. สภำพทวไปและภมหลงของเมองหำดใหญ จากอดตจนถงปจจบนหาดใหญเปนเมองทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปน

สงคมทไมหยดนง และมความเจรญกาวหนาอยางตอเนอง นบตงแตเปนเพยงหมบานเลกๆทมชอวา “โคกเสมดชน”ในปพ.ศ.2428 ทประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมและขายของปา จนกระทงเมอมการตดสรางทางรถไฟสายใตในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท5) เพอการคาและการคมนาคม โดยขนนพทธจนนครเปนผรบเหมา และเกณฑแรงงานชาวจนใหเขามามสวนชวยในการกอสรางทางรถไฟสายใตในสมยนน สงผลใหเมองหาดใหญเรมกาวเขาสการพฒนาใหเปนสงคมเมองมากขน ดงทสพตรา สภาพ (2542) กลาวถงการเปลยนแปลงทางสงคมโดยใหความเหนวาสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ลกษณะของพนท ตลอดจนความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต เปนตวก าหนดการจดระเบยบและสภาพตางๆในสงคมในมความเปลยนแปลงไป ทงยงสอดคลองกบแนวคดของสนธยา พลศร (2553) ทกลาวถงปจจยทางสงแวดลอม โดยเฉพาะสงแวดลอมทางภมศาสตร เชน ทตงภมประเทศ ทรพยากรธรรมชาต ลวนสงผลตอการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ถาสงเหลานเกดการเปลยนแปลงกจะท าใหสงคมและวฒนธรรมเปลยนตามไปดวย ประกอบกบการเขามาของกลมชาวจนโพนทะเลทเพมขน ดวยเหตนจงท าใหชาวจนบางกลมลงหลกปกฐาน และประกอบอาชพตางๆ ในพนทบรเวณเมองหาดใหญ จากการเพมขนของจ านวนประชากรชาวจนในเมองหาดใหญ ท าใหขนนพทธจนนครเลงเหนถงความส าคญของการจดประกอบพธกรรมตามแบบฉบบความเชอจน จงไดบรจาคทดนจ านวน 180 ไร เพอใชเปนสสานฝงศพของชาวจน และใชเปนสถานทในการประกอบพธกรรมวนเชงเมง ซงกคอ “สสานบานพร” ดงทสนธยา พลศร

102

(2553) กลาววาความสมพนธใกลชดกบวฒนธรรมอนๆ เปนเวลานาน ท าใหเกดการรบและถายทอดทางวฒนธรรมโดยตรง โดยเฉพาะสงคมทอยใกลชดกน โอกาสทจะแลกเปลยน ผสมผสานกลมกลนกนระหวางวฒนธรรมจงมอยสงมาก จนกระทงเมอป พ.ศ.2535 รฐบาลไทยก าหนดนโยบายสงเสรมการลงทนและการทองเทยว ประกอบกบการเปลยนชวงอายของชายจนจากรนท 1 ไปรนท 2 ท าใหเมองหาดใหญเกดการเปลยนแปลงอกระลอก อนเนองมาจากหาดใหญเปนหนงในเปาหมายหลกในการพฒนา เกดโรงแรม หางสรรพสนคา สถานบนเทง รวมถงเปนทตงหลกของธรกจขามชาต และกลมอสงหารมทรพยอกมากมาย รองรบการขยายตวของเมอง เพอการตดตอคาขายทงในและนอกประเทศ จนท าใหหาดใหญไดกลายมาเปนศนยกลางทางเศรษฐกจแดนใตไดอยางสมบรณแบบในปจจบน ดงท สนธยา พลศร (2553) ทกลาววาปจจยทางการเมอง การก าหนดนโยบายจากภาครฐ มสวนท าใหสงคมเกดความเปลยนแปลง อนจะน าไปสการพฒนาทางเศรษฐกจ สอดคลองกบสพตรา สภาพ (2542) ทกลาววาพนฐานของสงคมคอความสมพนธทางการผลตระหวางกลมบคคลตางๆในสงคม ความสมพนธทางการผลตนน จะเปนอยางไรกขนอยกบสภาพของเทคโนโลยหรอระบบการผลตในขณะนน

2. สภำพควำมเปลยนแปลงของเมองหำดใหญทมตอประเพณเชงเมง หาดใหญเปนเมองทมจดเรมตนของความเจรญมาดวยฝมอของชาวจน จงไมใชเรอง

แปลกทวฒนธรรมตางๆในเมองหาดใหญจะมความเปนจนอยอยางเหนไดชด แตดวยความเจรญกาวหนานเอง ทเปนสาเหตท าใหวฒนธรรมตางๆถกปรบเปลยนไปตามบรบทแวดลอมทเกดขน จงกลาวไดวากระแสความเปลยนแปลงเพอความเจรญกาวหนาเปรยบเสมอนเหรยญทมสองดาน ทดานหนงสามารถชวยท าใหมนษยมความสะดวกสบาย และรวดเรวมากขน แตอกดานหนงกลบสงผลท าใหบรบทเนอหาบนประเพณจนดงเดมเจอจางลงไป

ดานสงคม การบรหารประเทศภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 7 ในชวงปพ.ศ.2535 ซงเนนการปกครองโดยใชนโยบายพฒนาโครงสรางพนฐานไปสภมภาค ความเจรญทเขามาสงผลท าใหเกดการรวมกลมชาวจนทอาศยอยในประเทศไทย เพอเปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณอนดไว นโยบายดงกลาวสงผลกระทบเปนอยางมากตอวถการด าเนนชวตและวฒนธรรมประเพณของชาวจนทวทงประเทศ ดงทสนธยา พลศร (2553) ไดใหความเหนวาปจจยทางดานการเมอง หรอนโยบายของรฐบาล สามารถท าใหเกดการเปลยนทสงผลกระทบโดยตรงตอสงคมและวฒนธรรม เหตนจงน าไปสการเปลยนแปลง และปรบตวครงส าคญของกลมคนจนในหาดใหญดวย จนเกดการรวมตวกนเพอจดตงสมาคม มลนธตางๆ โดยมจดประสงคเพอเปนการชวยเหลอกลมคนจนดวยกนเอง และเพอการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณทสบทอดกนมาไมใหสญหายไปพรอมกบนโยบายความเปนชาตของรฐบาลไทย โดยเฉพาะประเพณเชงเมงทไดรบการผลกระทบทงในดานรปแบบความเชอ ตวประเพณ ตลอดจนพธกรรม ตลอดจนการเขามาตงถนฐานของกลมชาวจนในพนทเมองหาดใหญ ท าใหเกดการรวมตวกน เพอจดตงกลมสมาคมตางๆ ซงกลมสมาคมเหลานไดเลงเหนถงความส าคญของการศกษา และเพอเปนการถายทอดวฒนธรรมประเพณตางๆใหแกลกหลานชาวจนทอาศยอยในเมองหาดใหญ จงไดกอตงโรงเรยนจนแหงแรกขนชอวา “โรงเรยนจงฮวายฉวน” แตเนองดวยรฐบาลไทยสมยนนยงมองวาชาวจนเปนกลมคนทเปนภยคมคาม

103

ความมนคงของประเทศชาต จงสงปดโรงเรยนจนทวประเทศ ท าใหชาวจนสวนใหญตางพากนสงล ก ห ล า น ข อ ง ต น อ อ ก ไ ป ศ ก ษ า เ ล า เ ร ย น ย ง ต า ง ป ร ะ เ ท ศ ป ร ะ ก อ บ ก บ ก า ร ก อ ต งมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญในเวลาตอมา สงผลใหลกหลานชาวจนรนใหมรบเอาวฒนธรรมแนวความคดแบบตะวนตกกลบเขามายงเมองหาดใหญเพมมากขน เนนการทดลองแลวเหนจรงเปนเหตเปนผล ไมเชอในสงทงมงายเหนอธรรมชาต มความเปนปจเจกมากขน สอดคลองกบสนธยา พลศร (2553) ทกลาวถงวา การศกษาวจย รวมถงความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนสาเหตส าคญทท าใหสงคมและวฒนธรรมเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และในทกๆดาน อกทงจะน าไปสความคดความรสกสรางสรรคสงแปลกใหม เหลานลวนบนทอนความเชอดงเดม และท าใหการถายทอดประเพณทดงามของบรรพบรษเจอจางลงไป

ดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงของเมองหาดใหญทเกดขนภายใตกระแสทนนยมโลกนบตงแตการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 7 ในปพ.ศ 2535 โดยมงเนนการพฒนา สรางเมองใหมความเจรญกาวหนา สงผลใหหาดใหญกลายเปนเมองศนยกลางการคาทางธรกจแดนใตทส าคญของประเทศไทย เกดกลมนายทน และนกธรกจทงไทยและตางชาตมากมายทเขามากอตงบรรษทขามชาตในพนทเมองหาดใหญ ดวยเหตนพวกกลมนายทนจงตางพากนแยงซอทดน เพอเกงก าไรในการขายตอ ท าใหราคาทดนถบตวสงขน ไมเวนแตท ดนในบรเวณพนทสสานบานพรซงเปนสถานททใชฝงศพ และประกอบพธกรรมของชาวจน ท าใหชาวจนสวนหนงเลอกทเผาแทนการฝง เพอเปนการประหยดคาใชจายทจะเกดขนทงในปจจบนและอนาคต อกทงจ านวนปรมานอาหารทใชไหวในประเพณเชงเมงตางกลดปรมาณใหเหลอนอยลงจากแตกอน เปนเพยงการจดไหวแบบชดเลกๆหรอไมไหวเลย ทงนเนองมาจากสภาวะเศรษฐกจทฝดเคองจากการแขงขนกนในระบบทนนยมปจจบน ซงไดเขามามบทบาททส าคญในการด าเนนชวตของชาวไทยเชอสายจนเมองหาดใหญ สอดคลองกบแนวคดของสนธยา พลศร (2553) ทใหความเหนวากจกรรมทางเศรษฐกจ ไมวาจะเปนการผลต การบรโภค การจ าหนาย หรอแมกระทงการบางผลประโยชนกน รวมทงระบบและโครงสรางทางเศรษฐกจ มผลตอตอการเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรมทงสน ซงสงคมและวฒนธรรมจะผนแปรไปตามปจจยทางเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป เหลานอาจท าใหประเพณแบบแผนดงเดมของชาวจนเจอจางลงและสญหายไปในทสด

ดานเทคโนโลยการสอสาร การเขาถงสอเทคโนโลยท เ พมมากขนจากการเปลยนแปลงทางสงคม ท าใหขอมลขาวสารไหลไปมาไดอยางรวดเรว และสามารถเชอมตอกนทวทกมมโลก อกทงยงสวนเปนส าคญทชวยเปดโลกทศนใหมๆ ซงสงผลโดยตรงตอความเชอประเพณดงเดมถกลดทอนความส าคญลงไป ประกอบกบการเขามาของอนเตอรเนตครงแรกของประเทศไทยทมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ เมอป พ.ศ. 2535 ยงมสวนท าใหประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายในเมองหาดใหญมรปแบบความเชอทเปลยนแปลงไป เกดเปนการสรางพนทเสมอนจรงในการประกอบพธกรรมเชงเมง เหลานกเพอสรางความสะดวกรวดเรว และเปนการประหยดคาใชจาย แตในทางกลบกนอาจจะเปนการลมลางระบบความเชอ และวฒนธรรมทมอยเดมใหสญหายไป ดงทสนท สมครการ (2545) ไดใหความเหนวา การประดษฐคดคนเทคโนโลย รวมถงวทยาการใหมๆ เมอไดรบการยอมรบและน าไปใชอยางแพรหลายในสงคม ยอมแสดงใหเหนถง

104

แผนการด าเนนชวตรปแบบใหม และถาแบบแผนนนคงทน กเรยกไดวาเปนการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทแทจรง

ในสวนของผลการวจยความเชอและพธกรรมในประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ มดงน

- ควำมเชอ ประเพณเชงเมงเปนสงทคนเชอสายจนยงใหความส าคญอยเปนจ านวนมาก ถงแมวาบางความเชออาจจะถกลดทอน หรอสญหายไปตามกระแสสงคมทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา บางเกดการผสมผสานกลมกลนกนระหวางความเชอ 2 วฒนธรรมไทย -จน สอดคลองกบทฤษฎการผสมผเส ตามแนวคดของ Holton (1998) ทกลาววา กระบวนการโลกาภวตนท าใหเกดการแลกเปลยนแลวหยบยมองคประกอบทางวฒนธรรมระหวางกน ท าใหผคนตองแขงขนกบเวลา ลดทอนความเชอดงเดมทมอยไปและกลายเปนความคดความเชอในเชงพาณชยและธรกจเขามาแทนท แตกระนนคนสวนใหญยงคงมความเชอทวาวญญาณของบรรพบรษจะตองไดรบปรนนบตเชนเดยวกบตอนทยงมชวตอย เนองจากดวงวญญาณเหลานนยงคงผกตดอยกบลกหลานทมชวต ดงทFreedman (1958) ใหความเหนเกยวกบความเชอเรองการบชาบรรพบรษของชาวจนวา ดวงวญญาณของคนตายไมไดตายจากไป ยงคงคอยเฝาดแลความเปนอยของลกหลาน และมความตองการปจจย4 เชนเดยวกบตอนมชวต เมอลกหลานเซนไหวกจะดลบนดาลใหเกดเหตการณตางๆทงตอตนเองและครอบครว ซงความเชอทเกยวของกบประเพณเชงเมงมดงน

ดานอาหาร-การกน อาหารทใชในการประกอบพธกรรมวนเชงเมงของชาวไทยเชอสายจน ลวนเปนสงทใหความหมายโดยนย แฝงไปดวยความเปนสรมงคลและโชคลาภ ดงท Cook (2016) ผบรหารโทรศพทมอถอแอปเปล ใหความเหนวา ธรกจมอถอแอปเปลไดเพม สทอง เขาไปในไลนผลตภณฑของตวเองเปนครงแรกตามกลมตลาดทวโลก ซงสทองเปนสยอดนยม เนองจากความเชอเรองส และรสนยมของคนจน เปนเหตผลส าคญ กลาวไดวาสแดงและสทองเปนสทเปรยบเสมอนจตวญญาณของชาวจน และอยรวมกบวฒนธรรมประเพณตางๆ ของชาวจนมาชานาน อกทงยงเปนสงทสามารถแสดงใหเหนถงความเชอในเรองของโหราศาสตรฮวงจย รวมทงเปนการสะทอนอปนสยสวนตว และอตลกษณทางดานภาษาของชาวจนไดอยางชดเจน ถงแมวาสงของบางอยางถกปรบเปลยนไปตามกาลเวลา เนองจากการไหลเวยนอยางไมหยดนงตามกระแสโลก การเขามาลงทน และตงบรรษทขามชาต รวมถงการรบเอาวฒนธรรมแบบตะวนตกเพมเขามามากขน ท าใหความเชอตางๆดานอาหารเรมทจะสญหายลงไป ประกอบกบอาหารทรบมาจากแถบวฒนธรรมตะวนตกสามารถสามารถซอหาไดงายและสะดวกสบายกวา ดงทอบลรตน ศรยวศกด (2547) ทไดใหความเหนวาการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทเกดขนจากกระแสโลกาภวตน ท าใหเกดการแลกเปลยนสนคาและบรการทมลกษณะแบบขามชาตมากขน สอดคลองกบ Appadurai (1996) ทกลาววากระแสโลกาภวตนทเขามาในสงคมภายใต “มตทางเทคโนโลย” การเขามาของบรรษทขามชาต ซงหมายรวมถงบรษทตางชาตทเขามาตงและท าธรกจภายในประเทศไทย ท าใหอาหารทใชพธเชงเมงมความเปลยนแปลงไปจากในอดต แตถงอยางนนชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญยงคงไมทงรองรอยความเชอแบบเกาแกเกยวกบอาหารการกนทใชในการประกอบพธกรรมในประเพณวนเชงเมง

105

เสยทเดยว หากแตเปนการพยายามทจะผสมผสานน าของไหวสมยใหมรวมเขากบของไหวแบบดงเดมเพอใหทนยคทนสมยมากยงขน

ดานเวลา สงคมชาวจนเปนสงคมทผกตดกบความเชอทางดานเวลามาเปนชานาน เนองจากเปนสงคมเกษตรกรรม จงตองพงเวลาตามธรรมชาตในการท าเกษตร แตเนองจากการเปลยนแปลงทเขามาท าใหความเชอเรองเวลาคอยๆลดบทบาทความส าคญลงไป เหลานสงผลมาจากระบบการศกษาทคอยๆลดทอนความเชอดงเดม จนไมใหความส าคญถงความเชอดานเวลาอกตอไป อกทงบรการใหเชา-ยมเตนทเพอไวกนแดดกนฝน คอยอ านวยความสะดวกแกคนทมาเซนไหว บางคนพยายามดแลหลมศพบรรพบรษดวยวธ อน จนเกดเปนการไหวบรรพบรษผานทางเครองมออเลกทรอนคสตางๆผานเครอขายทางอนเตอรเนต ดงทนพคณ ประสบเกยรตกจ (2556) ไดใหความเหนวาความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย มสวนชวยใหความเชอดงเดมถกลดทอนความส าคญลงไป ซงสอดคลองกบสรยน หวนแกว (2547) ทกลาววาเมอสงคมกาวเขาสยคใหม เนองจากการเปลยนแปลงภายใตกระแสโลกาภวตน จะท าใหความเชอ ความศรทธา และประเพณดงเดมหมดบทบาทลง

ดานการท านาย การเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในสงคมเมองหาดใหญ สงผลถงการใหความหมายของความเชอเดมสญหายหรอถกปรบเปลยนมมมองใหมใหมความแตกตางเพอเขากบยคสมยปจจบนมากขน ดงทสนท สมครการ (2545) ไดใหความเหนวาวฒนธรรมความคดสามารถเปลยนแปลงไดดวยการขอยมหรอหยบยมแผนวธการด าเนนชวตจากวฒนธรรมหนงมายงวฒนธรรมหนง อาจเกดขนไดทงทางตรงและทางออม ทงนกเพอใหประเพณของตนสามารถด ารงอยไดภายใตกระแสการเปลยนแปลงในสงคมปจจบน

ดานวตถในการประกอบพธ สงของทใชในการเซนไหวลวนแสดงใหเหนถงวถชวตของชาวจน เครองเซนไหวแตละประเภทกจะมความหมายแฝงทแตกตางกนออกไป แตจากสภาพการพฒนาทกาวกระโดดของสงคมเมองหาดใหญปจจบน ท าใหความหมายในตวของวตถทใชในการประกอบพธกรรมแตกตางไปจากเดม จากแตเดมจะเชอและยดถอความหมายตามแบบฉบบอยางเครงครด แตในปจจบนความเชอแบบดงเดมไมไดมความหมายส าคญส าหรบพธกรรมเชงเมงอกตอไป บางสญหาย บางอาจมการเพมเตมเสรมแตง หรอสรรหา ประดษฐคดคนวตถเครองเซนไหวทใชในการประกอบพธกรรมใหทนกบยคสมยปจจบนเพมมากขน ยงไปกวานนพบวาความหมายทเปลยนแปลงไปในปจจบนกลบกลายเปนเชงธรกจทเกยวของกบการใหความส าคญของตวเงนเปนหลก เหลานเกดจากการรบวฒนธรรมตางชาตทไหลเวยนอยางไมหยดนงเขามามบทบาทแทนทวฒนธรรมดงเดมของตน ดงทนเทศ ตณณะกล (2544) ทใหความเหนวากระแสโลกาภวตนในโลกปจจบน ท าใหความเชอถกท าใหเขาใจวาเปนพลงงานทางเศรษฐกจ เมอสงคมอตสาหกรรมสมยใหมเกดขน สะทอนใหเหนถงการใหความส าคญกบเศรษฐกจมากกวาเรองอนๆ จงท าใหระบบความเชอหรอคานยมเดมถกปรบเปลยนความหมายไป

- พธกรรม ในสวนของพธกรรม มดงน การเตรยมพธกรรม จ าเปนตองอาศยความรวมมอของญาตพนองหลากหลายฝาย

แตเนองจากววฒนาการทางดานเทคโนโลยสมยกอนยงไมเจรญมากนก จงจ าเปนตองอาศยความไวเนอเชอใจกนของญาตพนองในตระกล และเปนทรกนวาเมอถงวนเชงเมงทกคนตองกลบมาประกอบ

106

พธกรรม แตเมอความเจรญกาวหนาเขามา หาดใหญเรมขยายตวกลายเปนเมองมากขน สภาพสงคมในปจจบนการด าเนนชวตขนอยกบเวลาเปนหลก วถชวตทเรงรบ ท าใหสามารถตดตอนดหมายกนไดงายขน อกทงยงสงผลใหเกดการจางคนงานปดกวาดสสานแทนการท าดวยตนเอง ทงนกเพราะการแขงขนเชงธรกจ สงผลใหแรงงานคนตองท างานแขงกบเวลา โดยมเงนเปนปจจยหลก ยงไปกวานนความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย การเขามาตงของบรรษทขามชาต และการลงทนของชาวตางชาตตามกระแสโลกาภวตน ท าใหแหลงการเลอกซออาหารของคนเชอสายจนเปลยนแปลงไป จากตลาดสดกลายมาเปนรานสะดวกซอ หรอหางสรรพสนคาใกลบาน อาจเนองมาจากหางสรรพสนคาสวนใหญมความสะอาด และปลอดภย นาเขาไปจบจายใชสอย และมสงของครบครน ถกจดเรยงตามแผนก ท าใหงายตอการเลอกซอ และประหยดเวลา รวมถงการสงซอสนคาออนไลนผานระบบอนเตอรเนต ดวยเหตนผคนเรมเลงเหนถงความสบาย และลดระยะเวลา อกทงยงสะดวกรวดเรว ไมยงยาก และสามารถซอหาไดงายโดยทวไป แทนการออกไปซอหาตามตลาดสดเฉกเชนในอดต ซงทงหมดนเกดมาจากความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยสมยใหมทเขามา ดงท Appadura (1996) ไดกลาวไวใน “มตทางเทคโนโลย” ท าใหเกดการไหลเวยนของบรการตางๆ ในปจจบนสามารถพบไดทวไป และสามารถหาซอสงของทตองการไดสะดวกสบายมากขน อกทงการเขามาของเทคโนโลยทมความเจรญกาวหนาท าใหสงของตางๆ สามารถสงซอไดทางอนเตอรเนตแบบออนไลน โดยไมตองไปเดนออกไปซอของในทองตลาดสดเหมอนในอดต เนองจากมสนคาและผลตภณฑใหเลอกซออยางหลายหลาย มรปภาพและราคาปรากฏอยอยางชดเจน โดยไมตองลงแรงใดๆ ทงนเพอเปนการลดระยะเวลา ซอความสะดวกรวดเรว และสามารถซอหาไดงายอกดวย

ขนตอนประกอบพธกรรมทบานและทสสาน ยงคงปฏบตกนตามแบบแผนดงเดม ล าดบขนตอนการเซนไหวยงคงยดถอกนอยางเครงครด แตกระนนกยงมการผสมผสานวฒนธรรมจนใหกลมกลนเขากบวฒนธรรมไทย ทงนกเพอกอใหเกดความสบายใจของลกหลาน ดงทแกว อตถาวร (2534) ไดแสดงความคดเหนวา การประกอบพธกรรม เปนสงทมนษยสรางขนเพอเปนหลกประกนความมนคงทางดานจตใจ ท าใหเกดความสบายใจและมความหวงในชวต เพราะเชอวาพธ กรรมตองน าไปสผลทคาดหวง ในสวนของการประกอบพธกรรมเชงเมงทบาน ขนตอนเหมอนกบทสสานเพยงแตยอกระบวนการตางๆมาไวทบาน ปจจบนพบเหนไดนอยมาก จะท ากนในบางบานทยงคงความเชอไวอยางเครงครดเทานน เพราะสวนใหญจะเลอกประกอบพธกรรมเชงเมงเพยงแหงเดยว เปนการประหยดคาใชจายทจะเกดขน เนองจากสภาพเศรษฐกจทฝดเคองในสงคมปจจบน อกทงธรกจการงานทมความเรงรบ ทกอยางจงจะตองสะดวกและรวดเรว ดงทประมวล ดคคนสน (2539) ทเหนวาพธกรรมเปนเครองแสดงความผกพนทางเศรษฐกจ และจะแปรผนไปตามสภาพเศรษฐกจของสงคมในสมยนนๆ

การน าเครองเซนไหวไปใชหลงเสรจพธ อาหารทใชเซนไหวหลงเสรจสนพธกรรมในปจจบนจะถกน าไปบรจาค หรอบางครอบครวกน าไปเททง อนเนองมาจากกระแสสงคมทมเวลาเปนตวแปรส าคญในการด าเนนชวต ท าใหสงคมปจจบนกลบกลายเปนสงคมทมแตความเรงรบ ประกอบกบกจการคาขายทรดตวซงเชอมโยงไปถงดานเศรษฐกจของประเทศ ท าใหคณคาทดงามของประเพณเชงเมงบางสวนขาดหายไป ดงท Appadura (1996) ไดใหความเหนวาทงหมดลวนเกดมาจากผลผลตของกระแสโลกาภวตนในสงคมปจจบนภายใต “มตทางการเงน” ซงเชอมโยงไปถงหนาทการงานทจะสงผล

107

กระทบทางดานเศรษฐกจทเหนตววตถอยางเชน เงน ส าคญกวาประเพณทสบทอดกนมาแต โบราณ อกทงในปจจบนเปนสงคมทเรงรบ ทกอยางตองแขงกบเวลา สอดคลองกบแนวคดของ ชยอนนต สมทวณช (2540) ใหความเหนวา สงทมผลกระทบมากทสดจากโลกาภวตนคอ วฒนธรรมความคด วถชวตของคนไทยเดมมการเปลยนแปลงอยางชาๆ วธคดเปนแบบสบายๆ จะมการเปลยนแปลงนานๆ ครง ปจจบนการเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรว จงตองมการจดการกบวฒนธรรมใหรบกบการเปลยนแปลง ซงจากค ากลาวขางตน ท าใหบทบาทความสมพนธทางเครอญาตของชาวไทยเชอสายจนลดนอยลงไป เมอกอนสมาชกในครอบครวจะนงลอมวงกนเพอรบประทานอาหารและถามสาระทกขสขดบซงกนและกน แตเมอระบบความคดมการเปลยนแปลงไป รวมถงหนาทการงานทรดตว ท าใหความสนทชดเชอจากการมานงลอมวงกนรบประทานอาหารหลงเสรจพธลดนอยลงไป

ในประเดนการวจยเกยวกบคณคาทมตอสงคมของประเพณเชงเมงในสงคมเมองหาดใหญ จากการศกษาประเพณเชงเมงทมคณคาตอสงคมทงสามดานสะทอนให เหนวา แมสงคมเมองหาดใหญจะเปลยนแปลงอยางไร เชงเมงกยงใหประโยชนหลายๆ อยาง ตราบใดทยงเปนการรกษาประเพณกยอมเสรมคณคาเชงคณธรรม จรยธรรม ดงท ถาวร สกขโกศล (2557) เหนวา ขอดของประเพณกคอ การสรางส านกผกพนทงตอตนเอง สงคม และบรรพชน เปนเครองกลอมเกลาคน สาระและจดมงหมายของประเพณนนกเพอใหอยรวมกนอยางมความสข และทส าคญคอมงจรรโลงคณธรรมในจตใจของมนษย.อยางนอยท าใหบรรทดฐานทางสงคมไดรบการค าจน สงคมใดมบรรทดฐานทเขมแขงยอมสงผลตอการด าเนนชวต

ดำนเศรษฐกจ สงคมเมองหาดใหญในปจจบน ยงคงสามารถเหนถงวถความเปนความจนไดอยางชดเจน โดยเฉพาะประเพณเชงเมงทปจจบนกลายเปนสวนหนงของเศรษฐกจหาดใหญ เพราะการประกอบกจกรรมตางๆทเกยวของกบประเพณ ลวนตองใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน อกทงประเพณดงกลาวไดสรางก าไรใหเขาสระบบเศรษฐกจเมองหาดใหญเปนอยางมาก เปนการชวยหมนเวยนอ านาจการใชจายในมอประชาชนใหมความสะพด และคลองตวมากขน เหนไดจากการออกไปจบจายใชสอยของคนเชอสายจนในประเพณวนเชงเมงกนอยางลนหลาม ถงแมวาราคาขาวของในชวงนจะถบตวสงขนเพอเกงก าไรกบผซอหา แตกไมเปนอปสรรคตอชาวไทยเชอสายจนทจะทมเงนเพอจดซอขาวของเหลาน ยงไปกวานนบางครอบครวมการสงซอสนคาและบรการแบบออนไลน มการสงจองไวลวงหนา เพราะเกรงวาของทตนตองการจะหมดลง ทกครอบครวจะหมดเงนไปกบประเพณดงกลาวไมต ากวาสองพนบาทตอหนงครอบครวหรอมากกวานน ขนอยกบก าลงทรพยในการเลอกซอสนคาตางๆ มาใชในการประกอบพธกรรม ประเพณเชงเมงมสวนในการกระจายรายไดจากพอคารายใหญสพอคารายยอย ออกไปจนถงผใหบรการกลมอนๆ เนองจากจะมคนไทยเชอสายจนตางถนหลงไหลเขามาประกอบพธเชงเมงยงบานเกดของตน ตามท วจตร ขอนยาง (2532) ใหความเหนไววา ประเพณไดใหคณคาทางเศรษฐกจ เปนเครองหมายแสดงความผกพนทางเศรษฐกจ การปฏบตประเพณจะมความเกยวของกบเศรษฐกจเสมอ อกทงยงชวยเนนฐานะทางสงคมและความเจรญของประเทศ จากสภาพดงกลาวจงเหนไดวาประเพณเชงเมงไมเพยงแตสงถงภาคเศรษฐกจ แตยงสงผลถงธรกจภาคการทองเทยวอกดวย อนเนองมาจากการประกาศหยดของนายจางชาวจนในหาดใหญ ท าใหลกนองหรอผทเกยวของพลอยไดรบผลประโยชนจากวนหยด รวมตวกนออกไปทองเทยวยงสถานท

108

ตางๆ สอดคลองกบงานวจยของสายชล แกวบรสทธ (2556) ทพบวา การจดงานประเพณปจจบน มงเนนไปทผลประโยชนทางดานเศรษฐกจเปนส าคญและยงสงผลใหเกดการทองเทยว โดยภาพรวมถอวาดขนมาก ยงไปกวานนในชวงทเศรษฐกจมความฝดเคอง ประเพณเชงเมงมสวนส าคญในการชวยกระตนท าใหระบบเศรษฐกจของสงคมมความคลองตวมากยงขน ดงนนประเพณจงเปนสงทมาคกบเศรษฐกจอยเสมอ สอดคลองกบประมวญ ดคคนสน (2539) ทใหความเหนวา ไมวาจะเปนประเพณหรอพธกรรมลวนแสดงถงความผกพนทางเศรษฐกจดวยกนทงสน ขณะเดยวกนกสะทอนวามฝายทเสยคาใชจายเพอพธกรรมเชงเมง ผทดอยฐานะยอมมการเจรจาตอรอง สภาวะนตองถอยทถอยอาศย เหนไดวา ชาวจนไมวาจะยากดมจนอยางไร กยงคงยดมนในประเพณ และปฏบตพธกรรมอยางไมขาดตกบกพรอง เหลานจงนบไดวาเชงเมงมสวนชวยในการสบฉดเมดเงนเขาสระบบเศรษฐกจไดอยางมหาศาล อกทงยงเปนการรกษาสมดลระหวางอปสงคกบอปทานในสงคมเมองหาดใหญภายใตสภาวะเศรษฐกจฝดเคองในปจจบน

ดำนวฒนธรรม ประเพณเชงเมง เปนประเพณหนงของชาวไทยเชอสายจน ทยงคงสามารถด ารงความเปนจนไดอยางเดนชด สงเสรมคณคาใหเหนถงการรกษาไวซงอตลกษณ เนองจากเชงเมงเปนเรองของ วถการด าเนนชวต ปรชญา ความเชอ รวมถงศลปวฒนธรรมตางๆทแตกตางจากชาตอน บงบอกถงรากเงา อกทงยงเปนการแสดงออกถงความภาคภมใจการความเปนจนทงความเชอ ภาษา รวมถงศลปวฒนธรรมตางๆ ดงท นทธนย ประสานนาม (2550) ใหความเหนวา อตลกษณคอการระบไดวาเรามความเหมอนกลมอนและมความตางจากกลมอนอยางไร และเราเปนใครในสายตาคนอน การสบทอดประเพณเชงเมง เปนส งทปฏบตกนมาจากรนส รน ผานกระบวนการด ลอกเลยนแบบ และปฏบตตามกนมา จงไมใชเรองแปลกทลกหลานชาวจนจะซบซบประเพณอนดงาม เชงเมงจงกลายเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนงของเมองหาดใหญ เสรมคณคาอยในสงคม ดงผลการศกษาของ Ma Guitong (2554) ทพบวา การพยายามรกษาและสบสานอตลกษณทางประเพณของชาวไทยเชอสายจนฮากกาในเขตเทศบาลนครหาดใหญ จงหวดสงขลา เปนสงทใหคณคาแกสงคม และเปนการสรางจตส านกทดตอลกหลานชาวจน ท าใหเกดความภาคภมใจในความเปนตน นอกจากนการจดเชงเมงแตละครงสามารถท าใหผอนเขาใจความคดของคนเชอสายจนไดเกอบทงหมด สอดคลองกบแนวคดของวจตร ขอนยาง (2532) ทเหนวา ประเพณเปนเครองยอกฎเกณฑไวอยางมความหมาย เรองราวบางอยางอธบายใหเขาใจยากและใชเวลานาน แตประเพณสามารถสรปความหมายออกมา และบรรจไวในแตละขนตอน นอกจากนนยงเปนการหลอหลอมท าใหเปนคนทมความเสอมใสศรทธาตอผอาวโสทชาวจนหรอแมกระทงชาวไทยเชอสายจนยงคงใหความส าคญกบล าดบขนผอาวโส เหนไดจากประเพณเชงเมง เมอมการเซนไหวเกดขนคนทมอายมากทสดจะเปนคนเรมพธกรรม ไลเรยงกนจนกระทงมาถงคนทมอายนอยทสด สอดคลองกบจรวรรณ บวเผยน (2538) ทไดความเหนวาคณคาของประเพณสงผลตอนสย ท าใหเปนผทมสมมาคารวะ รจกทต าทสง ถงแมวาความเจรญกาวหนาหลากหลายทเขามา อาจจะท าใหบางสงบางอยางถกปรบเปลยนไปใหทาทนกบยคสมยใหม แตแรงผลกดนทจะพยายามด ารงอตลกษณยงคงอยมาก ประกอบกบการสบสานจากรนสรนของครอบครวสงคมชาวจน หรอชาวไทยเชอสายจน โดยเกดจากความรสกโดดเดยวอางวางของชาวจนรนแรกทอพยพเขามาอาศยในเมองหาดใหญ ท าใหตองจดประกอบพธกรรมขนมา เพอสนองความตองการทางดานจตใจและระลกถงบานเกดเมองนอนของตน ตงแตกระบวนการแรกจนถง

109

กระบวนการสดทายในพธ ผานการสงเกต การลอกเลยนแบบ และการปฏบตตามกนเรอยมา จนมภมความรแลวเกดการถายโอน สบสานวฒนธรรมจากรนเกาสรนใหม

ดำนศำสนำและจรยธรรม พนฐานประเพณเชงเมงรบอทธพลจากลทธขงจอ เปนการสะทอนวาคนเชอสายจนในหาดใหญยงคนเลอมใสศรทธาตอปรชญาขงจอ เชนเดยวกบทอนๆ เหตนท าใหสงคมจนในหาดใหญยงเปนปกแผน อยางนอยกดวยความกตญญกตเวทตอผมพระคณ เปนคณธรรมหลกทส าคญของประเพณเชงเมง การเซนไหวในประเพณเชงเมงจงถอการแสดงออกถงความกตญญกตเวทในรปแบบหนง ประหนงวาทานยงมชวตอย ชาวจนเชอวาความกตญญเปนคณธรรมพนฐานทส าคญขนตนของคนในสงคมทขาดเสยไมได สอดคลองกบ Baker (1979) ทกลาววา สงคมจนสรางขนดวยความกตญญกตเวทเปนรากฐานส าคญ ชาวจนตองอทศตนเพอบดามารดากอน แลวจงจะอทศตนเพอประเทศชาตตามมา จงเหนไดวาความกตญญเปนพนฐานของความเจรญกาวหนาของทกคนในสงคม ทควรจะปฏบตและพงรกษาไว จงมประเพณจนหลายอยางทสอนใหคนรจกความกตญญ ดงทสพร ศาสตรรตนมณ (2554) ศกษาเกยวกบพธกรรมกงเตกพบวา การจดพธกงเตกกเพอแสดงความกตญญของลกหลานตอตอผตาย และความปรารถนาของลกหลานทจะท าใหดวงวญญาณของผตายนนไดไปอยอยาง สงบสขในโลกหนา ซงทงหมดตงอยบนรากฐานของความเมตตาและกตญญ สอดคลองกบวจตร ขอนยาง (2532) ทใหความเหนวา ประเพณท าใหผปฏบตไดแสดงออกถงความกตเวทตอผมพระคณทงทเสยชวตไปแลวและทยงมชวตอย ประเพณเชงเมงยงสอนใหคนในสงคมศรทธา และใหคณคาตอศาสนา ท าใหผปฏบตเกดความรสกสบายใจทรสกวามสงยดเหนยว จนกอใหเกดเปนแรงพลงศรทธาในศาสนา หรอแมกระทงการเซนไหวบชาวญญาณบรรพบรษดวยความเคารพ เพราะเชอวาวญญาณของพวกทานยงคงวนเวยนและคอยชวยเหลอลกหลานอยเสมอ ซ งเปนแกนส าคญของประเพณน สอดคลองทฤษฎของ Emile Durkheim อางถงใน Harry (1939) ทกลาววา ศาสนามผลท าใหสงคมเกดการสรางระเบยบวนย และความสามคค เปนตวก าหนดวาเราควรท าอะไรไมควรท าอะไร อกทงยงเปนพลงชวตใหแกสมาชกผมสวนรวมหรอผนบถอศาสนา สรางความอมเอบเพราะไดท าในสงทตนศรทธา ซงเปนเครองยดเหนยวของจตใจใหคนในสงคมมแรงและก าลงในการด าเนนชวต จากการขอพรจากเทพเจา หรอสงศกดสทธทงหลายคอยดแลรกษาหลมศพของบรรพบรษใหมแตความรมเยนและสงบสข ตามความเชอของชาวจนทผกโยงวญญาณบรรพบรษไวกบลกหลานทยงมชวตอยวา ถงแมรางกายจะไมอยใหเหน แตวญญาณกยงคอยวนเวยนอยรอบตว ทงนกเพอความเปนสรมงคล ชวยเหลอลกหลานใหพบเจอแตความสขความเจรญเขามาในชวต ทงยงเครองมอในการขดเกลาจตใจของคนในสงคม รจกการบรจาค ใหทานแกผทล าบาก แสดงถงความเหนอกเหนใจตอเพอนมนษยดวยกน อกทงยงสอนใหมนษยรจกปลอยวาง ไมยดตดกบสรรพสงใดๆบนโลก เพราะมนษยทกคนมเกดและมดบ เกดแกเจบตายเปนเรองธรรมดา ประเพณเชงเมงจงคอยเปนเครองเตอนสตใหปฏบตตนอยในความไมประมาท หมนท าความด และปลอยวางกบสงทยงมากไมถง

ประเพณเชงเมงยงชวยกระตนจตส านกในบทบาทหนาทของตนและสงคม เพราะทกคนทเกดมาบนโลกใบน ยอมทจะมความเกยวของกนในฐานะใด ฐานะหนง หรอหลายฐานะ ใครอยในฐานะไหนกตองรจกหนาทของตน และท าหนาทนนออกมาใหสมบรณแบบมากทสด สงคมจงจะเกดความสงบสขและไมกอใหเกดความวนวาย ดงทขงจอไดจดความเกยวของหรอความสมพนธระหวางบดามารดากบบตรธดาไววา บดามารดาควรใหความเมตตากรณาตอบตร บตรธดากควรมความ

110

กตญญกตเวทตอบดามารดา หรอความเกยวของหรอความสมพนธระหวางพกบนองทใหความเหนวา ผเปนพควรวางตวใหสมกบเปนพ สวนนองกควรเคารพเชอฟง (Lang, 1946) ทงนเพราะขงจอเชอวาหากทกคนท าตามหนาทของตนใหสมบรณ ปญหาความวนวายของสงคมกจะหมดไป ฉะนนการท าหนาทของตนใหดจงเปนสงทส าคญ

นอกจากนการชวยเหลอเกอหนนซงกนและกน เปนการปลกฝงใหลกหลานตระหนกถงความสามคคภายในครอบครว ฝกฝนและเรยนรทกษะการชวยเหลอซงกนและกน จากระดบครอบครวไปสการชวยเหลอเกอหนนกนในระดบประเทศชาตของคนในสงคมตอไป ดงทจรวรรณ บวเผอน (2538) แสดงความเหนวาประเพณชวยใหเกดความสามคคในสงคม เพราะเม อใดทเกดการประกอบพธกรรม ยอมตองเกดการชวยเหลอตามมา จงจะสามารถประกอบกจกรรมตางๆ ใหออกมาอยางลลวงและสมบรณแบบ เปนการสรางความสามคค เปนน าหนงใจเดยวกน สอดคลองงานวจยของนทศ เอยมใส (2555) ทพบวา ประเพณไดใหประโยชนในมตดานสมานฉนททางสงคม การอยรวมกนในสงคม ท าใหคนมความสามคค รจกเออเฟอเผอแผ และมความสนทสนมกนในระดบมาก จนเกดเปนความรกความผกพน ของการมจตส านกถงความเปนพวกเดยวกน มปณธานรวมกนทจะสบสานประเพณใหคงอยและพฒนาตอไปไดอยางไมหยดยง เปนการสรางมตรไมตรทดระหวางเครอญาต เหตนท าใหประเพณเชงเมงเปรยบเสมอนตวกลางในการเชอมความเปนอนหนงอนดวยกนของญาตพนอง และยงท าใหเกดความสามคคปรองดองกนในสงคม สอดคลองกบส.เสถยรสต (2533) ทใหความเหนวาประเพณเปนสงทเสรมสรางความรกความผกพนของคนในครอบครว ดงทขงจอใหความส าคญกบครอบครว เรยนรการใชชวต และรจกการปฏบตตอครอบครว รวมถงบรรพบรษตลอดจนถงการตอสเพอด ารงชวตในสงคมภายนอก ทงยงเปนการเชอมสายสมพนธภายในครอบครว เพราะชาวจนในความส าคญกบสถาบนครอบครว ประกอบกบโครงสรางทางครอบครวทมขนาดใหญและซบซอน เหลานถาไมมตวเชอมเปนจดศนยกลาง อาจจะท าใหความเขมขนทางสายเลอดเจอจางลงไป และไมเหนถงความส าคญของครอบครวกเปนได ดงทจรวรรณ บวเผอน (2538) ทไดกลาววาประเพณมชวยท าใหเกดความสมพนธภาพภายในครอบครว ซงทกคนในครอบครวตองชวยเหลอกน และเปนอนหนงอนเดยว เปนการแสดงออกถงสมพนธภาพทดของครอบครว

ยงไปกวานนเชงเมงยงไดสอดแทรกความซอสตยและการเคารพตอสงเหนอธรรมชาตเขาไปในการประกอบพธในวนเชงเมง จากการสกการะบชาเจาแหงสวรรคกอนการเซนไหวบรรพบรษทกครง ซงเปนการแสดงออกของความเคารพ และซอสตยตอผปกครอง ดงทเสถยร โพธนนทะ (2512) ทใหความเหนวาการปฏบตประเพณเชงเมงนอกจากตงอยบนพนฐานความกตญญ ยงแสดงออกถงความจงรกภกดตอชนชนผปกครอง จากการสกการบชาเจาแหงสวรรค เพราะผปกครองเปนผทฟาสงมาจตเพอคมครองปองกนภยอนตราย และใหความสขสบายในการด าเนนชวต เหลานเปนการปลกฝงคานยมและความเชอทดใหเกดขนในสงคม ซงน าไปสกบใหเกยรตซงกนและกน อนจะน าไปสการพฒนาและสรางคณคาในระดบสงคมและระดบประเทศชาตสบไป

อยางไรกตามแมสงคมเมองหาดใหญเปลยนแปลงไปมาก เกดการขยายตวทงดานสงคม เศรษฐกจ และการทองเทยวอยางรวดเรว ลกหลานชาวจนมการศกษาทดขน ท าใหขอปฏบตบางอยางของประเพณปรบเปลยนหรอลดทอน แตเปนเฉพาะดานวตถ พธกรรมเทานน ทเปลยนแปลงตามสงแวดลอมใหมๆ หวใจส าคญ คอความกตญญรคณยงไมเสอมคลาย สะทอนจากวนเชงเมงทหาดใหญจะ

111

คราครนไปดวยผคนทเดนทางมาพบปะรวมญาต จนท าใหภาคบรการคกคกไปดวย คณคาทซอนอยนยอมน าไปสการสรางความเขมแขงของสงคมเมองหาดใหญ อนจะชวยขบเคลอนใหเศรษฐกจ และสงคมยงยนตอไป การพฒนาทยงยนนนตองมาจากรากฐานครอบครวทเขมแขง จงเหนไดวาประเพณเชงเมงไดใหคณคาและประโยชนตอสงคมเมองหาดใหญนานปการ

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงนโยบำย จากงานวจยเรองน พบวา การจดประเพณเชงเมงหาดใหญยงจ าเปนตองมการ

ปรบปรงในสวนตางๆ ดงน 1. ควรมการรณรงคใหชาวไทยเชอสายจนในเมองหาดใหญประกอบพธกรรม

เชงเมงแบบดงเดม เพอใหเกดการเชอมความสมพนธของกลมคนจนในตระกลตางๆมากขน 2. การปรบเปลยนรปแบบพนทเซนไหวในประเพณเชงเมง เชน การสรางฮวงซย

แบบคอนโด อนเนองมาจากกลมคนเชอสายจนในหาดใหญมปรมาณเพมขนทกป ทงน เพอหลกเลยงราคาทดนในหาดใหญทถบตวสงขน และยงเปนการใชสอยพนททมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด

3. เปนขอมลพนฐานใหหนวยงานสงเสรมศลปวฒนธรรม ชมรมสมาคมจน รวมถงหนวยงานภาครฐทเกยวของใชเปนแนวทางในการก าหนดนโยบายการพฒนาเพอใหสอดคลองกบประเพณวฒนธรรมทสมพนธกบวถชวต เพอเปนการตอกย าหรอกระตนความเปนจน สรางคานยมทางวฒนธรรมจนใหกบเยาวชนรนใหมไดเรยนร รวมถง เปนแนวทางในการอนรกษ และสบสานประเพณเชงเมงของลกหลานชาวจนสบตอไป

ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป 1. ควรใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพควบคกบระเบยบวธวจยเชงปรมาณ เพอให ได

ขอมลทางสถตทแนนอนมาอธบายเพมเตมถงปจจยหรอแนวโนมทท าใหเกดการเปลยนของประเพณเชงเมง และควรศกษาเปรยบเทยบในพนทอนทมการจดประเพณเชงเมง รวมถงศกษาประเดนคณคาทางสงคมในประเพณอนของชาวจน นอกเหนอจากประเพณน

112

บรรณำนกรม

กรมสรรพกร (2558). แผนทเมองหาดใหญ. คนเมอ 8 สงหาคม 2558, จาก: http://www.rd.go.th/songkhla2/77.0.html

กฤตวทย ดวงสรอยทอง. (2548). คมอพธกรรม วฒนธรรม ประเพณไทย. สงขลา: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ.

กงแกว อตถากร. (2520). คตชนวทยา. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว. กงแกว อตถากร. (2534). ลกษณะพธกรรมในสงคมไทย . เอกสารการสอนชดไทยคดศกษา :

อารยธรรม หนวยท 6-11, นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เกศรน ธรรมขนแขง. (2546). การเปลยนแปลงทางสงคมทมผลกระทบตอประเพณความเชอของชาว

ลานนา: กรณศกษา ผปยา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวจยและพฒนาทองถน บณฑตวทยาลย. สถาบนราชภฎเชยงใหม, เชยงใหม.

คณะกรรมการบรหารมลนธ. (ม.ป.ป.). อนสรณมลนธจงฮวสงเคราะหคนชราอนาถา ครบรอบ 92 ป อ.หาดใหญ จ.สงขลา สมยท60 พ.ศ.2547-2549 [จลสาร].

จารวรรณ ธรรมวตร. (2542). คตชาวบานอสาน. (พมพครงท2). กรงเทพฯ: อกษรวฒนา. จตรา กอนนทเกยรต. (2542). ตงหนงเกย. (พมพครงท20). กรงเทพฯ: แพรว. จตรา กอนนทเกยรต. (2542). ลกหลานกตญญโชคด เกย-ซง-ฮวด-ไช. (พมพครงท6). กรงเทพฯ:

แพรวส านกพมพ จรวรรณ บวเผยน. (2538). ความเชอและพธกรรมเกยวกบศาลพระภมของชาวบาน อ าเภอนาสาร

จงหวดสราษฎรธาน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, สงขลา.

ชยอนนต สมทวณช. (2540). วฒนธรรมคอทน. กรงเทพฯ: บรษทสขมและบตร ชาย โพธสตา. (2547). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. นครปฐม: สถาบนวจยประชากร

และสงคม มหาวทยาลยมหดล. ชาลม จกรวธ. (2540). วาทะศลปของปรมาจารยขงจอ. กรงเทพฯ: บ ารงสาสน. เชาวนฤทธ เรองปราชญ. (2549). ความเชอและประเพณในการท าบญของชาวมสลมในจงหวด

พระนครศรอยธยา . วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาอสลามศกษา คณะศลปศาสตร. มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ณรงค เสงประชา. (2541). มนษยกบสงคม. (พมพครงท4). กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ด ารง ฐานด. (2523). สงคมวทยา-มานษยวทยาเบองตน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง, มปป. ถาวร สกขโกศล. (2550, เมษายน). เชงเมง : เทศกาลควรวะบพการ. วารสารศลปวฒนธรรม, 28 (6),

158-161. ทว ทองสวาง. (2546). ชดวชาการศกษานอกโรงเรยน หมวดวชาพฒนาสงคมและชมชน. กรงเทพฯ:

กระทรวงศกษาธการ. ทองหลอ วงษธรรมา. (2549). ปรชญาทวไป. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

113

บรรณำนกรม (ตอ)

นพคณ ประสบเกยรตกจ. (2556). สงคมโลกยคโลกาภวตน. คนเมอ 7 ธนวาคม 2557, จาก: http://popthaiin2025.blogspot.com/2013/10/blog-post.html.

นทธนย ประสานนาม. (2550). เพศ ชาตพนธ และปญหาเกยวกบอตลกษณในภาพยนตร เรอง Touch of Pink. คนเมอ 18 กมภาพนธ 2559, จาก http://v1.midnightuniv.org/midnight2545/document95248.html.

นเทศ ตณณะกล. (2544). การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม. กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นทศ เอยมใส. (2555). รายงานการวจยเรอง “ทนทางวฒนธรรมประเพณกบการพฒนาความเขมแขงของชมชนในจงหวดเพชรบรณ”. เพชรบรณ: มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ.

บรชย ศรมหาสาคร. (2540, มกราคม-มนาคม). โลกาภวตนกบการพฒนาการศกษา. วารสารพฒนาหลกสตร, 16(7), 128.

ประเทอง คลายสบรรณ. (2531). วฒนธรรมพนบาน. กรงเทพฯ: สทธสารการพมพ. ประมวญ ดคคนสน. (2539). คตชนชาวบาน: การศกษาในดานมานษยวทยา . (พมพครงท2).

กรงเทพฯ: แพรพทยา. ปราน วงษเทศ. (2530). การละเลนและพธกรรมในสงคมไทย. วฒนธรรมพนบาน: คตความเชอ.

กรงเทพฯ: โครงการไทยศกษา ผายวชาการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปเตอร เฮสเลอร. (2553, กมภาพนธ). ชวตหลงความตาย. วารสารเนชนแนล จโอกราฟฟก ฉบบ

ภาษาไทย. 19 (7014), 39-45. ผองพนธ มณรตน, (2521). การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม . กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. พณตา พมเอยม. (2538). ประเพณไหวพระจนทรของชาวไทยเชอสายจนในเขตเทศกาลเมอง

หาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาไทยคดศกษา คณะศลปศาสตร. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, สงขลา.

พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). (2532). วฒนธรรมการพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.

พระยาอนมานราชธน. (2514). วฒนธรรมและประเพณตางๆของไทย โดย เสถยรโกเศศ (นามแฝง). กรงเทพฯ: คลงวทยา.

พระยาอนมานราชธน. (2515). การศกษาศลปะและประเพณ โดย เสถยรโกเศศ (นามแฝง). กรงเทพฯ: คลงวทยา.

พระยาอนมานราชธน. (2540). ประเพณตางๆ ของไทย โดย เสถยรโกเศศ (นามแฝง). (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ครสภา.

พลกล องกนนทน. (2514). บทบาทชาวจนในประเทศไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. ปรญญานพนธ กศ.ม.. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, กรงเทพฯ.

114

บรรณำนกรม (ตอ)

พลศกด จรไกรศร. (2539). บรณาการของเยาวชนจนในประเทศไทย: การเมอง การเปลยนแปลงและการพฒนา . กรงเทพฯ : ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

เพชราภรณ โสล าภา. (2537). พธกรรมแซนโดนตา ทบานกระหาด ต าบลกระหาด อ าเภอจอมพระ จงหวดสรนทร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา. มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม.

ไพศาล ภไพบลย องคณา ตตรตน และปนดดา มสมบตงาม. (2544). หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ม.1. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

ยศ สนตสมบต. (2540). มนษยกบวฒนธรรม. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ราชบณฑตยสถาน. (2554). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. กรงเทพฯ: นานมบค

พบลเคชนส. เรไร ไพรวรรณ. (2553). คตชนและภมปญญาไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฎธนบร.

เรอนแกว ภทรานประวต. (2554). การศกษาสบทอดความเปนจนผานการท าความเขาใจในความหมายและสญลกษณทางศาสนา ของชาวจนสลกหลานในสงคมไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยหอการคา.

วรรณนา เชอจน. (2551). ประตสวฒนธรรมจน. กรงเทพฯ: สขภาพใจ. วรรธนะ มลข า. (2551). รองรอยและอทธพลของคตพทธศาสนามหายานทมตอความเชอและ

พธกรรมพนบานในจงหวดเชยงใหม. คนเมอ 18 พฤศจกายน 2557, จากhttp://www.thapra.lib.su.ac.th/objects/thesis/fulltext/thapra/Watana_Moonkham/Chapter4.pdf

วลภา บรษพฒน. (2547). ชาวจนในประเทศไทย. กรงเทพฯ: แพรพทยา. วจตร ขอนยาง. (2532). การศกษาประเพณจากวรรณกรรมนทานพนบานอสาน . วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา . มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ , มหาสารคาม.

วชาภรณ แสงมณ และประเสรฐ ลลานนท. (2525). ประเพณและกฎหมาย. กรงเทพฯ: เมองสยาม. ศรมหาโพธ. (2543). ประเพณธรรมเนยมจน. กรงเทพฯ: เลยงเซยงจงเจรญ. ศรสพร ชวงสกล. (2550). ประวตศาสตรทองถนในมตเศรษฐกจ สงคม ประวตศาสตรเมองสงขลา.

เอกสารหมายเลข 4 ใน เอกสารประกอบการประชมสมมนาวชาการ “หนงทศวรรษการศกษาประวตศาสตรภาคใต”. สงขลา: คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ศกดรว. (2534). คมภรกตญญของขงจอ. กรงเทพฯ: ธรรมชาต. ศระนนท รตนาสมจตร. (2541). เชงเมง: ความหมาย พธกรรม และความเปลยนแปลง. วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา คณะศลปศาสตร. มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา, กรงเทพฯ.

115

บรรณำนกรม (ตอ)

ศวกร เสนสอน. (2555). “จ ชง เปยะ”ขนมเชงเมง จดใหอรอยปละครงท...ศรรส. คนเมอ 3 มนาคม 2559, จาก: http://www.manager.co.th/CelebOnline.

ศภการ สรไพศาลและอภเชษฐ กาญจนดฐ. (2550). พธกรรมและความเชอของชาวไทยเชอสายจนบรเวณลามทะเลสาบสงขลา จากอดตถงปจจบน . สงขลา: ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม.

ศภการ สรไพศาล. (2550). จนหาดใหญ ประวตศาสตร วฒนธรรม และสงคม. สงขลา: ศนยหนงสอมหาวทยาลยทกษณ.

ส.พลายนอย. (2542). ประเพณจน รวมขนบธรรมเนยม วฒนธรรมและความเชอของคนจน . กรงเทพฯ: ขาวฟาง.

ส.เสถยรสด. (2533). คมภรขงจอ. กรงเทพฯ: ก.ไก. สงบ สงเมอง และลกษม จระนคร. (2542). สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคใต. กรงเทพฯ: มลนธ

สารานกรมวฒนธรรมภาคใต ธนาคารไทยพาณชย. สนธยา พลศร. (2553). ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน. (พมพครงท6). กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. สนธ ลมทองกล. (2537). โลกานวตร. กรงเทพฯ: ผจดการ. สนท สมครการ. (2545). การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมกบพฒนาการของสงคม . กรงเทพฯ:

องคการสงเคราะหทหารผานศก. สมปราชญ อมมะพนธ. (2536). ประเพณและพธกรรมในวรรณคดไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. สายชล แกวบรสทธ. (2556). เทศกาลกนเจ: พนทประดษฐเพอการทองเทยว. วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนามนษยและสงคม คณะศลปศาสตร . มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สายทพย นกลกจ. (2533). วรรณคดเกยวกบประเพณ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

สบแสง พรหมบญ. (2525). ความสมพนธในระบบบรรณาการระหวางจนกบไทย ค.ศ.1282 -1853. กรงเทพฯ: คลงวทยา.

สธวงศ พงศไพบลย ดลก วฒพาณชย และประสทธ ชณการณ. (2544). จนทกษณ : วถและพลง. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

สพร ศาสตรรตนมณ. (2554). การปรบตวของธรกจบานและเครองใชกระดาษในพธกงเตกของคนไทยเชอสายจน . กรง เทพฯ : สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลย ราชภฏสวนสนนทา.

สพตรา สภาพ. (2542). สงคมและวฒนธรรมไทย: คานยม ครอบครว ศาสนา ประเพณ. กรงเทพ: ไทยวฒนาพานช.

สพศวง ธรรมพนทาง. (2540). มนษยกบสงคม. กรงเทพฯ: ด.ด.บคสโตร. สภางค จนทวานช. (2548). วธการวจยเชงคณภาพ. (พมพครงท13). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

116

บรรณำนกรม (ตอ)

สเมธ เมธาวทยกล. (2532). สงกปพธกรรม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. สรยน หวนแกว และกนกพรรณ อยชา. (2552). ศลปวฒนธรรมรวมสมยบนความหลากหลายและ

สบสน. กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เสถยร โพธนนทะ. (2512). เมธตะวนออก. พระนคร: บรรณาคาร. อานนท อาภาภรม. (2525). สงคม วฒนธรรม และประเพณไทย . (พมพครงท2). กรงเทพฯ:

โอเดยนสโตร. อารรตน แซคง. (2539). ศกษาประเพณตรษจนของชาวไทยเชอสายจนในเขตเทศบาลนครหาดใหญ

อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาไทยคดศกษา คณะศลปศาสตร. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, สงขลา.

อทย หรญโต. (2526). สารานกรมสงคมวทยา–มานษยวทยา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. อบลรตน ศรยวศกด. (2547). สอสารมวลชนเบองตน: สอมวลชน วฒนธรรมและสงคม .

(พมพครงท 4). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. Rapee Dx. (2555). ประวตความเปนมาเหดหลนจอ. คนเมอ 2 กมภาพนธ 2559, จาก:

http://lingzhi-thai.blogspot.com/2013/09/blog-post.html.

117

ภำษำองกฤษ

Appadurai, Arjun. (1996). Modernity at Large Cultural Dimensions of Globalization. London: University of Minnesota Press.

Baker, Hugh David Robert. (1979). Chinese Family and Kinship. London: The Macmillan Press.

Bloomfield, Frena. (1989). Book of Chinese Beliefs. New York: Ballantine Books. Cook, T. (2015, June 22). Cook Says Chinese Tastes Considered in Apple Product

Designs. Bloomberg News. Retrieved January 10, 2016, from: http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-06-22/cook-says-chinese-tastes-considered-in-apple-product-designs

Freedman, Maurice. (1958). Lineage Organiszation in Southeastern China. London: The Athlone Press.

Harry, Alpert. (1939). Emile Durkheim and His sociology. New York: Columbia University Press.

Holton, Robert J. (1998). Globalization and The Nation-States. London: Macmillan Press.

Lang, Olga. (1946). Chinese Family and Society. New Haven: Yale University Press. Ma, G. (2011). A Study on Thai Hakka Identity in Hat Yai Municipality Zone Songkhla

Province. The Journal of Thanksin University, Humanities and Social Sciences, 6 (1), 195-218.

Skinner, G.William. (1957). Chinese Society in Thailand: An Analytical History. New York: Cornell University Press.

118

ภำษำจน

啊华. (2558). 《易经》[传统典籍]. คนเมอ 10 มนาคม 2559, จาก: http://www.baike.com/wiki.

算命网小编 27. (2558). 五行相生 什么是五行相生 五行相生表 五行颜色. คนเมอ 15 กมภาพนธ 2559, จาก: http://www.dajiazhao.com.

119

บคลำนกรม

กรกช แซลว. (2558, 28 ธนวาคม) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. กญญารตน คนงกจกอง. (2559, 23 มกราคม) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. เขมกา ขวญมงคลศลป. (2885, 28 ธนวาคม) ทบานเลขท 2 ซอย 4 ถนนสาครมงคล 2 อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา. คชา ขวญมงคลศลป. (2558, 28 ธนวาคม) ทบานเลขท 2 ซอย 4 ถนนสาครมงคล 2 อ าเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลา. จนทมา โลหะกจไพบลย. (2558, 5 กมภาพนธ) ทสสานบานพร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. จรวด พรหมด า. (2559, 26 มนาคม) ทโรงแรมเรด เพลนเนต อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. จร แซลม. (2558, 4 เมษายน) ทบานของผใหสมภาษณ (แถวบานพร) อ าเภอหาดใหญ จงหวด

สงขลา. เจรญ แซลว. (2558, 28 ธนวาคม) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ชยพร จวระประภทร. (2558, 28 ธนวาคม) ทรานสมต าฟรงฟรง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. โชว ซาง ช. (2558, 7 เมษายน) ทหางสรรพสนคาลการเดน อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. โชว เทยน ซว. (2558, 7 เมษายน) ทหางสรรพสนคาลการเดน อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ฐตยาพร แซซน. (2559, 16 กมภาพนธ) ทรานอาหารอาเหลยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ตณณ จวระประภทร. (2558, 28 ธนวาคม) ทรานสมต าฟรงฟรง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ทรรศณพนธ แซซน. (2559, 31 มนาคม) ทรานอาหารอาเหลยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ทอน เฉลมวงค. (2559, 6 มนาคม) ทควรถตกตกบรเวณหนาหางสรรพสนคาเซนทรล อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา.

ธงไชย ยงวทยากล. (2558, 27 ธนวาคม) ทสมาคมจงฮว อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. นาถพงค วรศกตยานนต. (2558, 20 กมภาพนธ) ทรานสมต าบปษาปลายาง อ าเภอหาดใหญ จงหวด

สงขลา. ประเสรฐ มวงจนทร. (2559, 6 มนาคม) ทควรถตกตกบรเวณหนาหางสรรพสนคาเซนทรล อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา. ประเสรฐ แซซน. (2558, 20 ธนวาคม) ทรานอาหารอาเหลยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ปราณ วรศกตยานนต. (2558, 20 กมภาพนธ) ทรานสมต าบปษาปลายาง อ าเภอหาดใหญ จงหวด

สงขลา. ผกาพรรณ วองปฏพทธ. (2558, 18 เมษายน) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. พชย ไกรนรา. (2558, 15 กมภาพนธ) ทคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา. มงคล พงศพสสะระ. (2558, 1 มนาคม) ทบานของผใหสมภาษณ (แถวหาดใหญใน) อ าเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลา. มนส เขยวแกว. (2558, 23 กมภาพนธ) ทสสานบานพร อ าเภอหาดใหญจงหวดสงขลา.

120

บคลำนกรม (ตอ)

มยรฉตร สขจ านง. (2558, 1 มนาคม) ทบานของผใหสมภาษณ (แถวหาดใหญใน) อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา.

มยรฉตร สขจ านง. (2558, 28 ธนวาคม) ทบานของผใหสมภาษณ (แถวหาดใหญใน) อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา.

ไมตร รตเลศกล. (2558, 16 ธนวาคม) ทวดฉอฉาง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. ยซน เฉลยวเกรยงไกร. (2558, 4 เมษายน) ทสสานบานพร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. วนดา ธรศานตวงศ. (2558, 10 กมภาพนธ) ทบรษทเซาทแลนดรบเบอร จ ากด อ าเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลา. วภา แกวทพยรตน. (2559, 13 มกราคม) ทตลาดสนตสข อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. วศรทพย แซซน. (2558, 20 ธนวาคม) ทรานอาหารอาเหลยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สมพร สรโปราณานนท. (2558, 29 มนาคม) ทสมาคมหอการคาไทย อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สมมาตร จลกพงศ. (2558, 29 มนาคม) ทสมาคมหอการคาไทย อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สมพนธ เศยรอน. (2559, 16 มนาคม) ทตลาดสนตสข อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สชานาถ โภคนนท. (2558, 4 เมษายน) ทสสานบานพร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สดอน เฉลยวเกรยงไกร. (2558, 25 เมษายน) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สมาล แซลว. (2558, 28 ธนวาคม) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สรารกษ ปลมประสงค. (2559, 26 มนาคม) ทโรงแรมเรด เพลนเทต อ าเภอหาดใหญ จงหวด

สงขลา. โสรยา นามสมมต. (2559, 6 กมภาพนธ) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. หวง จน ชน. (2559, 20 มนาคม) ทหางสรรพสนคาลการเดน อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. อธพร ไกรนรา. (2558, 15 กมภาพนธ) ทคณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา. อภรจ วองปฏพทธ. (2558, 28 พฤศจกายน) ทรานอาหารเหยยน อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. อภษฎา เตชะวนโตชาญเดช. (2559, 10 มกราคม) ทรานจรสงฆภณฑ อ าเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลา. อจฉรา แซล. (2558, 20 ธนวาคม) ทตลาดกมหยง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. เอ นามสมมต. (2558, 23 กมภาพนธ) ทสสานบานพร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. เอยด เฉลมวงค. (2559, 6 มนาคม) ทควรถตกตกบรเวณหนาหางสรรพสนคาเซนทรล อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา.

121

ภำคผนวก

122

ภำคผนวก ก

แบบสมภำษณ

123

124

125

126

ภำคผนวก ข

รำยงำนบทควำมประชมวชำกำร

127

ส ำเนำตนฉบบทไดรบกำรตอบรบจำกผตพมพและประชมวชำกำร

1. การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยราชภฎภเกต ครงท 4 ในหวขอ “การพฒนางานวจย บนฐานแนวคดใหม เพอกาวสประชาคมอาเซยน” ระหวางวนท 7-8 พฤษภาคม 2558 ณ ศนยประชมมหาวทยาลยราชภฏภเกต มหาวทยาลยราชภฏภเกต จงหวดภเกต เรองเครองเซนไหวในพธเชงเมงทามกลางกระแสโลกาภวตน: กรณศกษาอ าเภอหาดใหญ

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

ภำคผนวก ค

รำยกำรตพมพ

139

ส าเนาตนฉบบทไดรบการตอบรบจากผตพมพและประชมวชาการ

2. การตอบรบตพมพในวารสารมหาวทยาลยนครพนม ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560 เรอง ประเพณเชงเมง: คณคาทมตอสงคมในเมองหาดใหญ

140

ประเพณเชงเมง : คณคำทมตอสงคมในเมองหำดใหญ Ching Ming Tradition : Value to Hat Yai Society

พงษทช จตวบลย1 และ ปญญำ เทพสงห2 Pongtach Chitwiboon1 and Punya Tepsing2

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาคณคาทมตอสงคมของประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญ โดยวธวจย

เชงคณภาพ เกบขอมลจากเอกสารและภาคสนาม โดยสงเกตและสมภาษณเจาะลก ผใหขอมลหลก ไดแก ชาวไทยเชอสายจนทมภมล าเนาเดมในหาดใหญและมความรในประเพณเชงเมง ผท าพธกรรมเชงเมง ผประกอบการคาจ านวน 20 คน รวมไปถงผใหขอมลรองคอ กลมชาวบาน 4 คน นกทองเทยว 2 คน พอคาแมคา 5 คน รวมทงหมด 11 คน

ผลการวจยพบวาประเพณเชงเมงมคณคาดานเศรษฐกจ โดยชวยเพมรายไดใหกบกลมพอคา แมคา ผใหบรการเกยวพธกรรมเชงเมง นอกจากนสงเสรมดานอตสากรรมการทองเทยว ไมวา โรงแรม รานอาหาร สถานททองเทยวทมกมการรวมกลมเดนทางหลงพธกรรมเสรจสน เปนการพยงฐานะเศรษฐกจของเมองหาดใหญทปจจบนอยในสภาวะฝดเคอง มคณคาดานวฒนธรรมจากการทคนเชอสายจนในเมองหาดใหญรวมรกษาอตลกษณของตนไว อนน าไปสความเขมแขงในหมสงคมชาวจน การรวมพธกรรมชวยใหคนรนใหมเรยนรในอนทจะสบสานตอไป มคณคาดานศลธรรมและศาสนา เชงเมงยงชวยเสรมคณธรรมดานความกตญญ การชวยเหลอเกอหนนกน ความผกพนในครอบครว จตส านกในการเคารพผอาวโส รวมถงการตอกย าความมจตศรทธาในศาสนา ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมเมองหาดใหญ แมจะสงผลตอการปรบเปลยนพธกรรมบาง แตในดานคณคาแลว โดยเฉพาะความกตญญรคณตอบรรพบรษยงไมเสอมคลาย

ค ำส ำคญ : ประเพณเชงเมง / คณคาตอสงคม / ชาวไทยเชอสายจน

1 นกศกษาปรญญาโท สาขาพฒนามนษยและสงคม คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, Graduate Student in Human and Social Development, Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University 2 รองศาสตราจารย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, Associate Professor,Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University

141

ABSTRACT The objective of this article is to explore value of the tradition of Ching Ming Festival to

Hat Yai. The data of this qualitative research were collected from documents and through observations and in-depth interviews. Key informants were 20 Thais of Chinese descendants who are Hat Yai natives and have knowledge about Ching Ming and perform Ching Ming rituals. Include 4 folk group, 2 tourists and 5 of merchants. The results of the study revealed that Ching Ming tradition has economic value as it helps increase income to vendors who provide services related to Ching Ming tradition. In addition to this, Ching Ming helps promote the tourism industry including hotels, restaurants, and tourist attractions where people usually get together and visit after Ching Ming rituals. It helps support the sluggish economy of Hat Yai. It has cultural value as Thai of Chinese descendants preserve their identity which strengthens the Thai Chinese society. Moreover, participating in the rituals helps the new generation learn to inherit the tradition which has moral and religious value. Ching Ming also helps promote moral in terms of gratitude, assistance for others, family relationships, awareness in respect for the elderly, and in having religious belief. Even though social change in Hat Yai may slightly affect or change the rituals, the value of Ching Ming tradition, especially in gratitude towards ancestors remains the same.

Keywords : Ching Ming Tradition / Value to Society / Thais of Chinese descendants

________________________ 1 นกศกษาปรญญาโท สาขาพฒนามนษยและสงคม คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, Graduate Student in Human and Social Development, Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University 2 รองศาสตราจารย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, Associate Professor,Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University

142

บทน ำ

หาดใหญเปนเมองหนงซงเตบโตดวยก าลงของชาวจน คอขนนพนธจนนคร (เจยกซ) ทานวางแผนตดถนน สรางหองแถวเมอราว พ.ศ.2459 ตอมามอกหลายคนรวมสรางความเจรญใหแกเมองหาดใหญคอพระเสนหามนตร นายซกมหยง และพระยาอรรถกวสนทร หลงจากนนไมนานเมองหาดใหญไดพฒนาเปนเมองทมความเจรญสงสดในภาคใต มคนไทยเชอสายจนเขามาอาศยจ านวนมาก (ศภการ สรไพศาล. 2550) แตไมวาคนจนอพยพไปตงถนฐานท ามาหากนอยทใดกตาม พวกเขาจะน าประเพณของตนไปดวย โดยทพยายามจะรกษาขนบธรรมเนยมประเพณของตนมากบางนอยบางตามสภาพ ไมวาจะอยในประเทศจน ในชมชนจนโพนทะเล หรอในฐานะของชาวตางชาต วธด าเนนชวตและความเชอตางๆ กไมแตกตางกน ยงคงรกษาความเปนจนไวอยางเดนชด (ฟรนา บลมฟลด. 2533)

เชงเมงถอเปนจารตประเพณของคนเชอสายจนในหาดใหญทไดรบการเผยแพรและสบทอดกนมาจากรนสรน ดวยคณลกษณะทชวยสงเสรมคณธรรมอนท าใหสงคมมความเขมแขง ซงประเพณเปนแบบแผนประพฤตปฏบตของคนสวนใหญทเหนวาด ถกตองแลวเปนทยอมรบกนในวงกวาง ท าแลวยอมไดประโยชน (ทว ทองสวาง.2546) ประเพณเชงเมงเปนการไหวหลมฝงศพของบรรพบรษ หรอทชาวจนเรยกกนวา “ฮวงซย” นยมจดขนในชวงเดอนเมษายน-พฤษภาคมของทกป ในอดตเมอถงวนไหว ลกหลานทอยหางไกลจะเดนทางกลบมาเพอประกอบพธไหวรวมกบญาตพนองของตน ในวนไหวมการจดเตรยมอาหาร และจดกจกรรมตางๆ กอใหเกดความสมพนธระหวางกน กลาวคอประเพณเชงเมงไดใหคณคาตอสงคม ดงท ถาวร สกขโกศล (2553) กลาววา เชงเมงเปนพธกรรมเพอแสดงความกตญญตอบรรพบรษ อนเปนไปตามแนวคดขงจอทเนนความกตญญเปนส าคญ เปนพธกรรมในระดบครอบครวและเครอญาตทนบถอกน ในอดตขนตอนการไหวแสดงถงการยดถอระบบอาวโส เปนการใหฝายหญงเปนผจดเตรยมของเซนไหวโดยทฝายชายไมตองเขามาชวย เพอจะไดถายทอดและสอนเรองพธกรรมใหกบลกหลาน แตกระนนกดการเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรมกไดท าใหแนวคดนถดถอย สะทอนถงประเพณซงมมายาวนานไดรบผลกระทบ หาดใหญเปนเมองทมความเจรญเตบโตสง เกดการขยายตวทงดานสงคม เศรษฐกจ และการทองเทยวอยางรวดเรว ลกหลานชาวจนในปจจบนถกสรางขนจากกระบวนการศกษาแผนใหมทควบคมโดยภาครฐ (ศภการ ศรไพศาล . 2550) ท าใหรปแบบ พธกรรมของประเพณบางปรบเปลยน ลดทอน หรอประดษฐขนใหม การสบทอดตามแบบแผนเดมๆ ลดนอยลง สงผลตอคณคาทางสงคม ดงผลการศกษาของสพร ศาสตรรตนมณ (2554) ทพบวา ธรกจประเภทรานคาสงและคาปลกกระดาษส าหรบพธกรรมไหวเจาหรอบรรพบรษซบเซาลง เปนเพราะความนยมในการประกอบพธกงเตกนอยลง อกสาเหตหนงมผไปแยงหรอรบงานในทนททศพไปถงวด คนเหลานมรานคาประจ าทเปนเครอขายอยแลว ประกอบกบพธกงเตกในงานศพคอยๆเสอมลง มการแขงขนสง แตดวยความมวฒนธรรมฝงรากลกมานาน การจดพธกงเตกกยงด ารงอย แตคานยมเปลยนไป สภาพดงกลาวท าใหเหนวาประเพณเกยวกบความตาย คณคาทมตอสงคมบางอยางอาจเปลยนแปลงตามสงแวดลอมใหมๆ แตกระนนกดไมวาประเพณใดๆ ทสงสมกนมาตงแตบรรพบรษยอมเปนสงทดงาม นอกจากคณธรรมยงมคณคาอนๆ ดวย วจตร ขอนยาง (2532) ไดใหแนวคดเกยวกบคณคาของประเพณไว 3 ประการ คอ 1. ดานเศรษฐกจ ประเพณมกเกยวของกบเศรษฐกจเสมอ ชวยเนนฐานะทางสงคมและความเจรญของประเทศ 2. ดานวฒนธรรม ประเพณเกดจากการสบทอดสงสมกนมาในสงคม ชวยใหเกดแบบแผนวฒนธรรม สรางความสงบสข และเอกลกษณของชาต 3. ดานศาสนา ประเพณชวยใหผปฏบตเกดความเชอมนในการประพฤตท าดไมยอทอ ท าใหมจตใจเออเฟอเผอแผ มเมตตาตอเพอนมนษย และไดแสดงออกถงความกตญญ

เนองดวยประชากรสวนมากของเมองหาดใหญ เปนชาวไทยเชอสายจนทผกตดกบประเพณเชงเมงมาอยางชานาน ดวยเหตนผวจยจงสนใจศกษาในประเดนคณคาทางสงคมทามกลางความเปลยนแปลงในปจจบน และจากสภาพดงกลาวอาจพจารณาไดวาธรรมเนยมปฏบตของเชงเมงทสบทอดมาแตครงบรรพบรษก าลงถกลดบทบาทความส าคญจนกระทงเลอนหายไป อนเนองมาจากความเจรญกาวหนาในดานตางๆ ทเขามา ดงนนผวจยจงน าแนวคดทงสามดานทกลาวมาแลวขางตนมาใชเปนกรอบในการศกษา เพอหาค าตอบวาในแตละดานเมอน ามาวเคราะหกบประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญมคณคาอยางไร ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคม ดวยสภาพการณทวาประเพณเชงเมงเปนประเพณทมความส าคญและนาสนใจ ไมเพยงคณคาเทานน แตยงตองการแสวงหาองค

143

ความรเพอน ามาปรบใชใหเหมาะสม อนมสวนชวยใหมนษยอยรวมกนในสงคมอยางสงบสข อกทงยงประโยชนตอการอนรกษ สบสาน ด ารงไวซงวฒนธรรมประเพณทดงามของบรรพบรษตอไป

วตถประสงคกำรวจย

เพอศกษาคณคาทมตอสงคมในเมองหาดใหญของประเพณเชงเมง

ขอบเขตกำรวจย

บทความวจยนน าเอาประเดนสวนหนงของวทยานพนธเลมเตมมาน าเสนอเฉพาะประเดนทางดานคณคาทางสงคมของประเพณเชงเมงทมผลตอเมองหาดใหญ ซงเปนเมองทเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมอยางตอเนอง โดยมองใน 3 ประเดนคอ เศรษฐกจ วฒนธรรม และศาสนา ซงประเพณเปนสงทผกตดกบวถชวตของมนษย และเปนสงทมนษยสรางขนเพอใหอยรวมกนในสงคม ตราบใดทประเพณยงตอบสนองความตองการทางจตใจของมนษยและใหคณคาตอสงคม

วธด ำเนนกำรวจย

ผใหขอมล

กลมผใหขอมลหลก ใชวธเลอกแบบแบบเจาะจงคอ กลมชาวไทยเชอสายจนทมภมล าเนาเดมอยในเมองหาดใหญและมความรความเขาใจในประเพณเชงเมงอยางด ผท าพธเชงเมงจ านวน 20 คน รวมไปถงผใหขอมลรองคอ กลมชาวบาน 4 คน นกทองเทยว 2 คน พอคาแมคา 5 คน รวมทงหมด 11 คน

เครองมอทใชในกำรวจย

งานวจยชนนเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แนวค าถามแบบกงโครงสราง (Semi-structured interview) เพอเปดโอกาสใหผถกสมภาษณแสดงความเหนตามประเดนทวางไวไดอยางเตมท ดงน 1) เกยวกบขอมลทวไปของผใหสมภาษณ 2) ประเดนคณคาของประเพณเชงเมงตอสงคมเมองหาดใหญในปจจบน รวมถงใชสมดบนทก และเครองบนทกเสยง เปนเครองมอในการวจย

กำรเกบรวบรวมขอมล

ใชการศกษาเอกสารทเกยวของ เพอรวบรวมเปนขอมลพนฐาน ในการลงเกบรวบรวมขอมลภาคสนามผานการสมภาษณแบบเชงลก รวมถงการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) โดยเลอกพนทในเขตเทศบาลนครหาดใหญ เกยวกบปรากฏการณตางๆ ในวนเชงเมง รวมถงอารมณความรสกของผใหขอมล โดยใชระยะเวลาตงแตเดอนมนาคม -เมษายน 2558 รวมหนงเดอน ซงเปนชวงของการจดประเพณเชงเมงในเมองหาดใหญ

กำรวเครำะหขอมล

ขอมลทไดจากภาคสนามทงหมดน ามาผนวกกบขอมลทางเอกสารทเกยวของ เขาสกระบวนการจดหมวดหม แสดงขอมล และสรป ตความ ตรวจสอบความถกตองแมนย าโดยวธการแบบสามเสา จนไดขอมลทนาเชอถอ เพอเรยบเรยง และน าเสนอผลการวจย ในรปแบบเชงพรรณนาวเคราะห

144

สรปผลกำรวจย

จากการศกษาไดผลการวจยวา ประเพณเชงเมง มคณคาตอสงคม โดยแยกเปนดานตางๆ ไดดงน 1.ดานเศรษฐกจ ประเพณเชงเมงมสวนส าคญในการชวยขบเคลอนเศรษฐกจในพนทเมองหาดใหญ พอคา

แมคามรายไดเพม การประกอบพธกรรมเชงเมงในครงหนงๆ ผประกอบพธจ าเปนตองออกไปจบจายซอขาวของเครองใชตางๆ เพอน ามาใชในประกอบในพธ โดยเฉพาะอปกรณ สงของเครองเซนไหว อาท หม เปด ไก ผลไมมงคลตางๆ รวมไปถงสงของจ าพวก สายรง ประทด กระดาษเงนกระดาษทอง เปนตน คาใชจายท าใหเงนหมนเวยนในตลาด คาใชจายแตละครง ขนอยกบฐานะของแตละครอบครว โดยเฉลยแลวมตงแตสองพนบาท หาพนบาท จนกระทงหนงหมนบาทส าหรบครอบครวทคอนขางมฐานะ บางครอบครวมการสงซอกนตงแตยงไมถงวนพธ เพราะกลววาวตถดบและอปกรณเครองใชตางๆจะขาดตลาด สภาพนท าใหเศรษฐกจของเมองหาดใหญขยายตว แมสนคาบางอยางปรบราคาสงขนในชวงวนประเพณ แตไมไดสรางปญหาส าหรบลกหลานไทยเชอสายจนทศรทธาตอประเพณนนก มเงนหมนเวยน และรายไดจากการซอขายระหวางพอคารายใหญสรายยอย รวมถงกลมผใหบรการตางๆ เชน คนรบจางท าความสะอาดฮวงซย รบจดสงอาหาร กางเตนทสสานบรรพบรษ รบเหมาคนไปประกอบพธทสสาน เมอความตองการชอสนคาหรอรบบรการมจ านวนมาก ความตองการขายและใหบรการมจ านวนมากเชนกน ท าใหเงนสะพดสงผลตอเศรษฐกจของเมองหาดใหญ ดงค าสมภาษณ “...ครบ มแนนอน เพราะกอนทจะไปท าพธเชงเมงได มนจะตองมการออกไปซอของ ซอขาว ซออาหาร กระดาษเงนกระดาษทอง และอกเยอะแยะเลย ตรงนนาจะสงผลตอเศรษฐกจดวย...” (ตณณ จวระประภทร, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558) การเดนทางมายงเมองหาดใหญของคนจ านวนมากเปนอกหนงทชวยใหเศรษฐกจกระเตองขน ญาตพนองทอยหางไกลถงวนเซงเมงจะกลบบ านเกดเมองนอน นอกจากมารวมพธเซนไหวบรรพบรษของตนแลวยงถอโอกาสไดมาพบปะสงสรรค การรวมตวในหมญาตพนองน ามาซงการทองเทยวและพกผอน ท าใหรานคาและบรการตางๆไดรบผลประโยชนไปโดยปรยาย โรงแรมหรอทพกมรายไดเพม เหลานลวนสงผลดตอภาคอตสาหกรรมทองเทยว และรานคาเปนอยางยง ท าใหมเงนสะพดเขาสระบบ และหมนเวยนออกจากภาคบรการมากขน อาท รถรบจาง ภตตาคาร หรอแมแตรานคาขายของโชวหวยทไมไดเกยวของกบประเพณนกไดรบประโยชนจากการขายสนคาบรโภค อปโภคดวย เมอพธกรรมเ ชงเมงเสรจสนลงบางครอบครวรวมหมญาตออกไปทองเทยวยงสถานทตางๆ แมคารายยอยตามสถานททองเทยวกไดรบผลพลอยดวย ดงค าสมภาษณ “...ขายดมาก ชวงเชงเมงจะขายดเปนเทน าเททาเลย นท าใหพมก าไรเพมขนดวยนะ...” (เอ นามสมมต, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558)

ภายใตสภาวะเศรษฐกจซบเซาปจจบน ผลผลตทางการเกษตรตกต า โดยเฉพาะยางพารา การจดประเพณเชงเมงมสวนชวยกระตนใหภาคเศรษฐกจในหาดใหญมสถานะทดขน เนองจากการประกอบพธกรรมตองมคาใชจายไมมากกนอย ตามฐานะครอบครว เหลานเปนสวนส าคญทชวยใหระบบเศรษฐกจของสงคมเกดความคลองตว ท าใหผคนทย าแย มรายไดและก าไรเพมมากขนจากการขายสนคา อาหารและบรการตางๆ เพอมาจนเจอครอบครวอกทางหนง จงท าเหนวาภาวะปญหานประเพณเชงเมงจะชวยพยงฐานะทางเศรษฐกจ ดงค าสมภาษณทวา “...เดยวน เศรษฐกจหาดใหญไมคอยดนะ กมเชงเมงนแหละทท าใหพขายของออกตลาดไดบาง..” (มยรฉตร สขจ านง, ผใหสมภาษณ, วนท 27 ธนวาคม 2558)

2.ดานวฒนธรรม ประเพณเชงเมงใหคณคาดานวฒนธรรมคอการชวยใหคนเชอสายจนเมองหาดใหญสามารถด ารงอตลกษณความเปนจนไวได สงคมเมองหาดใหญมสงทสะทอนถงการด ารงอตลกษณของความเปนจนมากมาย ประเพณเชงเมงเปนอกหนงทแสดงใหเหนถงความมอย และความเขมแขงของอตลกษณจน ดง เหนไดจากต านาน ความเชอ พธกรรม ระหวางประกอบพธ มรปปนปนเทพเจาจนตางๆ ภาพวาดหรอวตถมงคลมงคลจน ทสสาน ปายหลมฝงศพระบภมล าเนาของผตาย วนเดอนปทตงฮวงซย ชอแซของผตาย ซงบางสสานเขยนโดยเรยงจากขวาไปซายตามวธการเขยนแบบจนโบราณ อกทงมการแกะสลกลวดลายทมความหมายมงคลจน อาท ลายสวสตกะซงเปรยบดงจตใจทเตมไปดวยธรรมะอยางไมมทสนสด ลายธรรมจกร เปรยบดงมอทก าลงหมนกงลอแหงธรรมเพอชวยมนษยโลกใหหลดพน ลายดอกบว เปรยบดงลนหรอรมฝปากทสอนใหมนษยเปนผตนรและเบกบาน ลายปลาค เปรยบดงดวงตาแหงธรรม ทอยเหนอยคสมย ลายหอยสงขเปรยบดงเสยงทประกาศธรรมไดอยางกวางไกล ลายฉตร เปรยบดงศรษะ ซง

145

ฉตรในสมยโบราณมความหมายถงเครองปองกนภยอนตรายและสงชวราย ลายคนโทน า เปรยบดงล าคอทน าพาเสยงธรรมะและค าสงสอน ลายธงชย เปรยบดงพระโพธญาณและอรยสจสทตรสรวาสงสดเหนอสงอนได มการดฤกษดยามหรอการตงทศทางสสานตามหลกฮวงจยในการฝงศพบรรพบรษเพอใหเกดผลดตอลกหลานและวญญาณบรรพบรษ เปนตน เหลานสะทอนถงอตลกษณความเปนจนตงแตเรองของความเชอ ภาษา ไปจนถงศลปวฒนธรรมตางๆ จงนบไดวาเชงเมงคอสอสญลกษณทสอนใหส านกอตลกษณทางวฒนธรรม ความเปนเชอสายจนอยทการรจกและเขาใจวฒนธรรมของตน อนน าใหคนเชอสายจนในเมองหาดใหญภาคภมใจ และตระหนกถงความส าคญในการเปนลกหลานชาวจน ดงค าสมภาษณ “...ทกบานเขารจกเชงเมงกนทงนน ถาลกหลานจนคนไหน ไมรจกประเพณเชงเมง กจะถอวาไมใชลกหลานจนอยางแทจรง...” (คชา ขวญมงคลศลป, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558) ความพยายามด ารงอตลกษณทางวฒนธรรมจากประเพณเชงเมงของชาวไทยเชอสายจน ปจจบนยงมอยสง แมมการเปลยนแปลงในสงคม ปจจยหนงเกดจากระบบการศกษาสมยใหม และโลกาภวตน การหลงไหลเขามาของวฒนธรรมตางๆ ทเพมขน การเรยนรวธทางวทยาศาสตร และการพฒนาศกยภาพทางดานเทคโนโลย ท าใหคนรนใหมมกระบวนความคดทเกดจากการเรยนรจรง และสมเหตสมผลในการน ามาอธบายประเพณความเชอตางๆ รวมถงระบบทนนยม สงคมแบบบรโภคนยมสงผลตอสนคา บานและทดนราคาสงขน ดเหมอนวายงเปลยนแปลงกยงเขาหาวฒนธรรมอนเปนรากฐานเดม ความเปลยนแปลงดงกลาวไมไดท าใหประเพณเชงเมงสญหายไปเสยทเดยว แมตกอยในกระแสบรโภคนยม ชาวไทยเชอสายจนยงคงตระหนกถงความจ าเปนตองจดประเพณ ใหลกหลานเหนคณคาสงดงามทตกทอดกนมา ดงค าสมภาษณทวา “...พอถงชวงวนเชงเมงนะ พวกแมคาเขากขนราคาของกนเปนปกต เพราะเขารวายงไงกตองมคนมาซอ แตยงไงประเพณเชงเมงของบรรพบรษกส าคญกวาราคาขาวของในตลาด...” (ตณณ จวระประภทร, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558) ประเพณเชงเมงยงใหคณคาการสบสานทางวฒนธรรม การรวมกจกรรมประเพณเชงเมงในบรรดาญาตพนอง ชวยใหเกดการถายทอดเรยนรระหวางกน ระหวางวนเชงเมง มการชวยเหลอเกอหนนกนของคนหลากหลายรน ทงคนเฒาคนแกไปจนถงรนลกรนหลานทตางพากนมาชวยคนละเลกคนละนอย เรมตงแตการตระเตรยมอาหาร เครองเซนไหว ของใช รวมไปถงวสดอปกรณทจ าเปนในการประกอบพธ เปนต น เหตนจงท าใหลกหลานชาวจนเกดการซมซบและรบเอาขนตอน หรอกระบวนการตางๆทเกดขนในชวงระหวางวนเชงเมง และเมอยางเขาสวยผใหญเตมตวกเปนหนาทของลกหลานชาวจนในการประกอบพธกรรมเชงเมงสบตอไป ทงหมดนลวนเกดขนจากประสบการณในวยเดกผานกระบวนการสงเกต การลอกเลยนแบบ และการปฏบตตามเรอยมา จนมภมความรแลวเกดการถายโอน และสบสานวฒนธรรมจากรนสรน จากรนเกาสรนใหม ดงค าสมภาษณ “...จรงๆ เกดมาพกรจกประเพณเชงเมงแลว เหนอากงอามาท าเชงเมงกนตงแตยงเดกๆ พกซมซบและกท าตามๆ กนมานนแหละ...” (ชยพร จวระประภทร, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558) “...ครอบครวนากท าเชงเมงกนมาตลอดนะ มนอยในสายเลอดของเราๆ ลกหลานชาวจนไปแลว ตงแตเรองอาหาร ความเปนอย พธกรรม นกท าตามๆ กนมาตงแตรนอามา อากงแลวละ....” (เขมกา ขวญมงคลศลป, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558)

3. ดานศลธรรมและศาสนา คณคาส าคญของประเพณยงเปนการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม เชงเมงชวยปลกฝงดานความกตญญ การประกอบพธกรรมเชงเมงในแตละครง ไมเพยงแตแฝงการสอนใหระลกถงบญคณของบรรพบรษทลวงลบเทานน ยงสอนใหรจกการกตญญกตเวทตอผทยงมชวตอกดวย โดยชาวจนเชอวาความกตญญเปนคณธรรมพนฐานทส าคญล าดบแรกของคนในสงคม ซงควรจะปฏบตและพงรกษาไว ดงค ากลาวเปรยบเปรยในสภาษตจนโบราณเกยวกบความกตญญตอบพการไววา คนทขาดความกตญญ กเหมอนตนไมทไมมราก เหมอนน าทไมมตนน า พอแมเลยงดลกจนเตบใหญ บญคณลกล ากวามหาสมทร คณธรรมทานสงกวาขนเขา ทกค าทกเชาทกสงทกอยาง พอแมใหความรกดแลเอาใจใสลกจนสดทจะบรรยายได ไมวาจะล าบากฝาฟนอนตรายอยางไร กไมเหนอยหนายทอถอย ความรกลกนน ไมเปลยนผนจนวนตาย เปนตน สงเหลานเปนเครองสะทอนใหเหนถงคณธรรมในครอบครวกบคานยมในการตอบแทนบญคณ ดงค าสมภาษณ “...จรงๆ แลว เชงเมงสอนอะไรหลายอยาง อยางเรองความกตญญเปนหวใจส าคญเลยนะ เชน ความกตญญของบตรทมตอบพการ...” (ธงไชย ยงวทยากล, ผใหสมภาษณ, วนท 27 ธนวาคม 2558)

146

เชงเมงมสวนส าคญทท าใหเกดการหลอหลอมบคลกภาพของคนในสงคมใหรจกมความเลอมใสศรทธาตอผอาวโส ทงทยงมชวตอยกดหรอแมแตลวงลบไปแลว ในยามทบดามารดายงมชวตอย บตรตองปรนนบตดแลทานดวยความเคารพรก แตเมอทานลวงลบไปแลว ยอมตองปฏบตอกแบบหนง เชน การเซนไหวดวยความเทดทน การประกอบพธกรรมเชงเมงแตละครง ยงแสดงใหเหนถงความเคารพนบถอผหลกผใหญไดเปนอยางด เนองจากการเซนไหวตองใหผทมอายมากทสดเปนผน ากราบ แลวเรยงล าดบอายลงมาเรอยๆ จนไปถงผทมอายนอยทสดในพธ เปนการย าความส าคญของล าดบขนผอาวโส ซงเปนธรรมเนยมทจะตองรกษาไว ประเพณเชงเมงชวยจดระเบยบทางสงคม ท าใหเกดบรรทดฐานสงคม การสรางคานยมใหคนในสงคมเคารพผอาวโส ทงคนเปนและคนตาย รวมถงการใหเกยรตซงกนและกนตามล าดบขนของคนในสงคม สงเหลานถกขดเกลาจากพธกรรมตางๆ ตามความเชอ ดงค าสมภาษณ “...คณลองสงเกตดสวาท าไมคนจนสวนใหญ เขาถงมความกตญญทงกบคนเปนและคนตาย รกพวกพอง เคารพผหลกผใหญ กเพราะเชงเมงนแหละ ทสอนใหพวกเขาเปนแบบนน...” (คชา ขวญมงคลศลป, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558)

ประเพณเชงเมงสอนใหคนในสงคมรจกการชวยเหลอเกอหนนซงกนและกน ในการทจะประกอบพธกรรมวนเชงเมงใหส าเรจลลวงไปไดดวยด ยอมขนอยกบความรวมมอ และการชวยเหลอซงกนและกนของญาตพนอง เนองจากกระบวนการหรอขนตอนตางๆในการท าพธเชงเมง มความสลบซบซอนและยงยากพอสมควร จงไมสามารถทจะด าเนนการใหเสรจสนเพยงคนเดยวได โดยเรมตงแตการตดตอประสานงานกนเองของคนในครอบครว การชวยดแลปดกวาดสสาน การตดตอแมคาทบรการสนคา ไปจนถงกระบวนการตระเตรยมอาหาร สงของเครองใชในการเซนไหว เปนตน ทงหมดนลวนตองอาศยความสามคค และรวมแรงรวมใจกนของคนในครอบครว เพอจดเตรยมพธใหสมบรณแบบมากทสด สงเหลานจงเปนการสรางใหลกหลานชาวจนตระหนกถงความสามคคภายในครอบครว ฝกฝนและเรยนรทกษะการชวยเหลอซงกนและกน โดยเรมจากระดบครอบครว จนน าไปสการชวยเหลอเกอหนนกนในระดบสงคมทใหญขน ดงค าสมภาษณ “...ในวนเชงเมง ญาตพนองไมวาจะอยทไหนกจะมารวมตวกน ชวยกนจดเตรยมพธ พนดนองหนอย เปนการสรางความสามคคกนเลกๆ นองๆ ภายในครอบครว...” (ชยพร จวระประภทร, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558)

ประเพณเชงเมงยงสงเสรมใหคนในสงคมมความรสกรกและผกพน สามารถพงพาอาศยซงกนและกน มจตส านกถงความเปนพวกพองเดยวกน เนองจากการประกอบพธกรรมในประเพณเชงเมง จ าเปนทจะตองปฏบตรวมกนเปนหมคณะ ท าใหญาตพนองทอยกระจดกระจายตางถน ไมวาอยใกลหรอไกลมารวมตว การกลบมาเมอถงชวงวนประเพณ ชาวไทยเชอสายจนในหาดใหญถอโอกาสพบปะสงสรรค ถามไถถงสารทกขสขดบของคนในครอบครว การรวมตวมจดศนยรวมใจทมบรรพบรษรวมกน การจดพธทกปชวงลดความเหนหาง มความหวงใยกนมากขน เปนการรอยรดสายใยในตระกล ดวยเหตนประเพณเชงเมงเปรยบเสมอนพนทกระชบความสมพนธในหมบรรดาญาตพนอง ดงค าสมภาษณ “...พอถงวนเชงเมงทกคนกจะมารวมตวกน เรยกงายๆ คอวนพบญาตนนแหละ เปนวนแสดงความรกความผกพนในครอบครวของคนจนเลยกวาได...” (มยรฉตร สขจ านง, ผใหสมภาษณ, วนท 28 ธนวาคม 2558)

ประเพณเชงเมงมสวนชวยใหคนในสงคมสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข เนองจากการประกอบพธกรรมในแตละครงจ าเปนตองอาศยความรวมมอของคนในสงคม เชน การออกไปจบจายใชสอยยงตลาดของคนเชอสายจน ท าใหผประกอบการบางรายทเปนชาวไทยมสลมพลอยไดรบผลประโยชนจากก าไรทเพมขน หรออาหารทใชในพธกรรมเปนอาหารทท าทละมากๆ จงน าไปแจกจายใหกบเพอนบานบรเวณใกลเคยงซงเปนชาวไทยพทธ เปนตน เหลานแสดงใหเหนถงความมน าใจ การอยรวมกนอยางถอยทถอยอาศย มมตรไมตรจตทดตอกน กอใหเกดเปนสงคมพหวฒนธรรมทมความสงบสข และไมแบงพรรคแบงพวก

ยงไปกวานนประเพณเชงเมงยงสอนใหคนมจตส านก และตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเองเพมมากขน การแสดงถงคณงามความดตอบรรพบรษ รวมไปถงผทพระคณจะเปนการกระตนจตส านก ใหเขาใจหนาทของบตร ย าใหรสกวาผทถอตนเปนลกหลานชาวจนทแทจรง ควรรจกหนาทของตนและบทบาททดตอผอนดวย เพราะทกคนทเกดมาบนโลกใบน ยอมทจะมความเกยวของกนในฐานะใด ฐานะหนง หรอหลายฐานะ ใครอยใน

147

ฐานะไหนกตองรจกหนาทของตน และท าหนาทนนออกมาใหสมบรณแบบมากทสด จงจะชวยใหปญหาความวนวายตางๆในสงคมลดลงไป ความส านกในหนาทเหลานลวนเกดมาจากรากฐานแนวคดอนเกาแกจากลทธขงจอ การสงสอนทแฝงคตธรรมในพธกรรมตางๆ เปนกศโลบายอนแยบยลของนกปราชญชาวจนโบราณ เพอเสรมสงคนใหมศลธรรมจรรยา สรางสงคมทมแตความสงบสข และกอใหเกดประโยชนตอสงคม ดงค าสมภาษณ “...เชงเมง ถอวาท าใหคนเรารจกหนาทของตนเอง บตรกควรมความกตญญตอพอแม คนเปนพกตองวางตวใหเหมาะกบเปนพ แบบนสงคมจะไดมสงบสข...” (มนส เขยวแกว, ผใหสมภาษณ, วนท 27 ธนวาคม 2558)

นอกจากนประเพณเชงเมงสอนใหคนในสงคมศรทธาในศาสนา อนเปนเครองยดเหนยวของจตใจ เนองมาจากการปฏบตในชวงประเพณเชงเมงจ าเปนตองมการสวดมนตเซนไหว เพอขอพรตอสงศกดสทธตางๆ ใหคมครองหลมฝงศพบรรพบรษของตน มการไหวบางเปนเทพเจา บางเปนพระจนหรอกวนอม แสดงความศรทธาทงพทธศาสนา และลทธเตา รวมถงลทธขงจอ การเซนไหวทสสานกเพอขอพรใหเทพเจา หรอสงศกดสทธทงหลายคอยดแลรกษาหลมศพของบรรพบรษใหมแตความรมเยนและสงบสข ตามความเชอของชาวจนทผกโยงวญญาณบรรพบรษไวกบลกหลานทยงมชวตอยวา ถงแมรางกายจะไมอยใหเหน แตวญญาณกยงคอยวนเวยนอยรอบตว เพอชวยเหลอลกหลานใหพบเจอแตความสข ความเจรญเขามาในชวต ถาวญญาณบรรพบรษอยอยางเปนทกข กยอมหมายความวาลกหลานอาจจะพบเจอแตสงชวราย ประกอบกจการไมประสบความส าเรจ ธรกจขาดทน เปนตน ดงนนคนเชอสายจนในหาดใหญจงใหความส าคญและตระหนกตอประเพณนทจะชวยค าจนศาสนาไว

อภปรำยผลกำรวจย

จากการศกษาประเพณเชงเมงทมคณคาตอสงคมทงสามดานสะทอนใหเหนวา แมสงคมเมองหาดใหญจะเปลยนแปลงอยางไร เชงเมงกยงใหประโยชนหลายๆ อยาง ตราบใดทยงเปนการรกษาประเพณกยอมเสรมคณคาเชงคณธรรม จรยธรรม ดงท ถาวร สกขโกศล (2557) เหนวา ขอดของประเพณกคอ การสรางส านกผกพนทงตอตนเอง สงคม และบรรพชน เปนเครองกลอมเกลาคน สาระและจดมงหมายของประเพณนนกเพอใหอยรวมกนอยางมความสข และทส าคญคอมงจรรโลงคณธรรมในจตใจของมนษย.อยางนอยท าใหบรรทดฐานทางสงคมไดรบการค าจน สงคมใดมบรรทดฐานทเขมแขงยอมสงผลตอการด าเนนชวต

ในดานเศรษฐกจปจจบนคนเชอสายจนเมองหาดใหญยงคงด าเนนงานเชงเมงเชอมโยงกบระบบเศรษฐกจ เพราะการประกอบกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบประเพณ ลวนตองใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน อกทงเชงเมงมสวนชวยท าก าไรใหกบผประกอบการหรอพอคาแมคาเพมสงขน ไมเพยงแตอาหารหรอเครองเซนไหวทใชในพธกรรมเชงเมงเทานน ยงขยายไปถงสนคาและบรการทไมมสวนเกยวของกบประเพณ ตางกพลอยไดรบผลประโยชนไปตามๆ กน เนองจากจะมคนไทยเชอสายตางถนหลงไหลเขามาประกอบพธเชงเมงยงบานเกดของตน สงผลใหธรกจ การทองเทยว รานคา บรการตางๆ มก าไรดขน สอดคลองกบงานวจยของสายชล แกวบรสทธ (2556) ทพบวา การจดงานประเพณปจจบน มงเนนไปทผลประโยชนทางดานเศรษฐกจเปนส าคญและยงสงผลใหเกดการทองเทยว โดยภาพรวมถอวาดขนมาก ยงไปกวานนในชวงทเศรษฐกจมความฝดเคอง ประเพณเชงเมงมสวนส าคญในการชวยกระตนท าใหระบบเศรษฐกจของสงคมมความคลองตวมากยงขน ดงนนประเพณจงเปนสงทมาคกบเศรษฐกจอยเสมอ สอดคลองกบ ประมวญ ดคคนสน (2539) ทใหความเหนวา ไมวาจะเปนประเพณหรอพธกรรมลวนแสดงถงความผกพนทางเศรษฐกจดวยกนทงสน ขณะเดยวกนกสะทอนวามฝายทเสยคาใชจายเพอพธกรรมเชงเมง ผทดอยฐานะยอมมการเจรจาตอรอง สภาวะนตองถอยทถอยอาศย จงเหนไดวา ชาวจนไมวาจะยากดมจนอยางไร กยงคงยดมนในประเพณ และปฏบตพธกรรมอยางไมขาดตกบกพรอง แสดงใหถงคณคาของประเพณเชงเมงทสงผลตอระบบเศรษฐกจ

ในดานวฒนธรรมกเชนเดยวกนประเพณเชงเมง สงเสรมคณคาใหเหนถงการด ารงรกษาไวซงอตลกษณ เนองจากเชงเมงเปนเรองของ วถการด าเนนชวต ปรชญา ความเชอ รวมถงศลปวฒนธรรมตางๆทแตกตางจากชาตอน อาท รปปนเทพเจาจน การดทศทางหลมฝงศพตามหลกฮวงจย เปนตน เหลานเปนเครองบงชถงความเปนจน สะทอนไดวาคนเชอสายจนในหาดใหญยงคงด ารงอตลกษณไวอยางเหนยวแนน ท าใหเหนความแตกตางจาก

148

วฒนธรรมไทยหรอวฒนธรรมมสลม ดงท นทธนย ประสานนาม (2550) ใหความเหนวา อตลกษณคอการระบไดวาเรามความเหมอนกลมอนและมความตางจากกลมอนอยางไร และเราเปนใครในสายตาคนอน การสบทอดประเพณเชงเมงเปนสงทปฏบตกนมาจากรนสรน ผานกระบวนการด ลอกเลยนแบบ และปฏบตตามกนมา จงไมใชเรองแปลกทลกหลานชาวจนจะซบซบประเพณอนดงาม เชงเมงจงกลายเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนงของเมองหาดใหญ เสรมคณคาอยในสงคม ดงผลการศกษาของ Ma Guitong (2554) ทพบวา การพยายามรกษาและสบสานอตลกษณทางประเพณของชาวไทยเชอสายจนฮากกาในเขตเทศบาลนครหาดใหญ จงหวดสงขลา เปนสงทใหคณคาแกสงคม และเปนการสรางจตส านกทดตอลกหลานชาวจน ท าใหเกดความภาคภมใจในความเปนตน นอกจากนการจดเชงเมงแตละครงสามารถท าใหผอนเขาใจความคดของคนเชอสายจนไดเกอบทงหมด สอดคลองกบแนวคดของวจตร ขอนยาง (2532) ทเหนวา ประเพณเปนเครองยอกฎเกณฑไวอยางมความหมาย เรองราวบางอยางอธบายใหเขาใจยากและใชเวลานาน แตประเพณสามารถสรปความหมายออกมา และบรรจไวในแตละขนตอน

ในดานศาสนา พนฐานประเพณเชงเมงรบอทธพลจากลทธขงจอ เปนการสะทอนวาคนเชอสายจนในหาดใหญยงคนเลอมใสศรทธาตอปรชญาขงจอ เชนเดยวกบทอนๆ เหตนท าใหสงคมจนในหาดใหญยงเปนปกแผน อยางนอยกดวยความกตญญ ชาวจนเชอวาความกตญญเปนคณธรรมพนฐานทส าคญขนตนของคนในสงคมทขาดเสยไมได ควรจะปฏบตและพงรกษาไว จงมประเพณจนหลายอยางทสอนใหคนรจกความกตญญดงท สพร ศาสตรรตนมณ (2554) ศกษาเกยวกบพธกรรมกงเตกพบวา การจดพธกงเตกกเพอแสดงความกตญญของลกหลานตอตอผตาย และความปรารถนาของลกหลานทจะท าใหดวงวญญาณของผตายนนไดไปอยอยาง สงบสขในโลกหนา คณคาของความกตญญจะน าไปสความรกใครปรองดองกน รกษาความสมพนธของคนในครอบครว และคนในชาต ทสามารถพงพาอาศยซงกนและกน มจตส านกถงความเปนตระกลเดยวกน หรอส านกวาตนเปนคนชาตเดยวกน ถงแมวาจะนบถอตางศาสนากตาม เนองจากในการประกอบพธกรรมในวนเชงเมง จ าเปนทจะตองปฏบตรวมกนเปนหมคณะ โดยอาศยความรวมมอของครอบครว ตลอดจนคนในสงคม จงจะสามารถประกอบพธกรรมตงแตตนจนจบใหออกมาไดอยางราบรน สอดคลองงานวจยของนทศ เอยมใส (2555) ทพบวา ประเพณไดใหประโยชนในมตดานสมานฉนททางสงคม การอยรวมกนในสงคม ท าใหคนมความสามคค รจกเออเฟอเผอแผ และมความสนทสนมกนในระดบมาก ยงกวานนประเพณเชงเมงมสวนส าคญในการชวยหลอหลอมบคลกภาพของคนในสงคมใหรจกบทบาทหนาทของตน ดงทขงจอไดจดความเกยวของหรอความสมพนธระหวางบดามารดากบบตรธดาไววา บดามารดาควรใหความเมตตากรณาตอบตร สวนบตรธดากตองมความกตญญกตเวทตอบดามารดาเชนกน หรอความเกยวของหรอความสมพนธระหวางพกบนองทใหความเหนวา ผเปนพควรวางตวใหสมกบเปนพ สวนนองกควรเคารพเชอฟง (ทองหลอ วงษธรรมา. 2549) ทงนเพราะขงจอเชอวาหากทกคนท าตามหนาทของตนใหสมบรณ ปญหาความวนวายของสงคมกจะหมดไป ฉะนนการท าหนาทของตนใหดจงเปนสงทส าคญ ซงทงหมดตงอยบนรากฐานของความเมตตาและกตญญ จนกอใหเกดเปนแรงพลงศรทธาในศาสนา สอดคลองทฤษฎของ Emile Durkheim (Harry. 1939) ทกลาววา ศาสนามผลท าใหสงคมเกดการสรางระเบยบวนย และความสามคค เปนตวก าหนดวาเราควรท าอะไรไมควรท าอะไร อกทงยงเปนพลงชวตใหแกสมาชกผมสวนรวมหรอผนบถอศาสนา สรางความอมเอบเพราะไดท าในสงทตนศรทธา อยางไรกตามแมสงคมเมองหาดใหญเปลยนแปลงไปมาก เกดการขยายตวทงดานสงคม เศรษฐกจ และการทองเทยวอยางรวดเรว ลกหลานชาวจนมการศกษาทดขน ท าใหขอปฏบตบางอยางของประเพณปรบเปลยนหรอลดทอน แตเปนเฉพาะดานวตถ พธกรรมเทานน ทเปลยนแปลงตามสงแวดลอมใหมๆ หวใจส าคญ คอความกตญญรคณยงไมเสอมคลาย สะทอนจากวนเชงเมงทหาดใหญจะคราครนไปดวยผคนทเดนทางมาพบปะรวมญาต จนท าให ภาคบรการคกคกไปดวย คณคาทซอนอยนยอมน าไปสการสรางความเขมแขงของสงคมเมองหาดใหญ อนจะชวยขบเคลอนใหเศรษฐกจ และสงคมยงยนตอไป การพฒนาทยงยนนนตองมาจากรากฐานครอบครวทเขมแขง จงเหนไดวาประเพณเชงเมงไดใหคณคาและประโยชนตอสงคมเมองหาดใหญนานปการ

149

ขอเสนอแนะเพอกำรวจย

ขอเสนอแนะเพอน ำผลกำรวจยไปใช หนวยงานสงเสรมวฒนธรรมควรใหความส าคญกบประเพณเชงเมง รวมถงหนวยงานภาครฐทเกยวของเปน

แนวทางในการอนรกษ และสบสานประเพณเชงเมงของลกหลานชาวจนสบตอไป

ขอเสนอแนะเพอกำรวจยครงตอไป ควรมการศกษาเปรยบเทยบในพนทอนทมการจดประเพณเชงเมง รวมถงศกษาประเดนคณคาทางสงคมใน

ประเพณอนของชาวจน นอกเหนอจากประเพณน

เอกสำรอำงอง

เขมกา ขวญมงคลศลป. (2558, 28 ธนวาคม). ชาวไทยเชอสายจนหาดใหญ. สมภาษณ. คชา ขวญมงคลศลป. (2558, 28 ธนวาคม). ชาวไทยเชอสายจนหาดใหญ. สมภาษณ. ชยพร จวระประภทร. (2558, 28 ธนวาคม). แมคาในเมองหาดใหญ. สมภาษณ. ตณณ จวระประภทร. (2558, 28 ธนวาคม). พอคาในเมองหาดใหญ. สมภาษณ. ถาวร สกขโกศล. (2557). เทศกาลจนและการเซนไหว. กรงเทพฯ : มตชน. ทว ทองสวาง. (2546). ชดวชาการศกษานอกโรงเรยน หมวดวชาพฒนาสงคมและชมชน. กรงเทพฯ :

กระทรวงศกษาธการ. ทองหลอ วงษธรรมา. (2549). ปรชญาทวไป. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. ธงไชย ยงวทยากล. (2558, 27 ธนวาคม). ผจดการสมาคมจงฮวหาดใหญ. สมภาษณ. นทธนย ประสานนาม. (2550). เพศ ชาตพนธ และปญหาเกยวกบอตลกษณในภาพยนตร เรอง Touch of Pink.

ส บ ค น เ ม อ ก ม ภ า พ น ธ 2559, จ า ก http://v1.midnightuniv.org/midnight2545/document95248.htm.l

นทศ เอยมใส. (2555). ทนทางวฒนธรรมประเพณกบการพฒนาความเขมแขงของชมชนในจงหวดเพชรบรณ . เพชรบรณ : มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ.

ประมวญ ดคคนสน. (2539). คตชนชาวบาน : การศกษาในดานมานษยวทยา. (พมพครงท2). กรงเทพฯ : แพรพทยา.

ฟรนา บลมฟลด (2533). ความเชอชาวจน แปลโดยหยกแดง. กรงเทพฯ : พมพวาด. มนส เขยวแกว. (2558, 27 ธนวาคม). คนดแลสสาน. สมภาษณ. มยรฉตร สขจ านง. (2558, 27 ธนวาคม). ชาวไทยเชอสายจนหาดใหญ. สมภาษณ. วจตร ขอนยาง. (2532). การศกษาประเพณจากวรรณกรรมนทานพนบานอสาน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. ศภการ สรไพศาล. (2550). จนหาดใหญ ประวตศาสตร วฒนธรรม และสงคม. สงขลา : ศนยหนงสอมหาวทยาลย

ทกษณ. สายชล แกวบรสทธ. (2556). เทศกาลกนเจ: พนทประดษฐเพอการทองเทยว. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต.

สงขลา :มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สพร ศาสตรรตนมณ. (2554). การปรบตวของธรกจบานและเครองใชกระดาษในพธกงเตกของคนไทยเชอสายจน .

กรงเทพฯ : สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา. เอ นามสมมต. (2558, 27 ธนวาคม). นกทองเทยว. สมภาษณ. Ma Guitong. (2554). ศกษาอตลกษณชาวไทยเชอสายจนฮากกา ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ จงหวดสงขลา.

วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ, 6 (1),195-218. Harry, A. (1939). Emile Durkheim and His sociology. New York : Columbia University Press.

150

Translated in Thai References

Alias, A. (2015, 27th December). Tourist. Interview. [in Thai] Bloomfield, F. (1990). Chinese Beliefs translated by York Daeng. Bangkok : Pim Wad Printing

House. [in Thai] Eiamsai, N. (2012). Culture and tranditional asset with the Strength Development in Phetchabun

community. Phetchabun : Phetchabun University Press. [in Thai] Jiwaraprapat, C. (2015, 28th December). Hat-Yai Merchant. Interview. [in Thai] Jiwaraprapat, T. (2015, 28th December). Hat-Yai Merchant. Interview. [in Thai] Keawborisut, S. (2013). Hat Yai Vegetarian Festival: Invented Space for Tourism (Unpublished

master’s thesis), Prince of Songkla University, Songkhla, Thailand. [in Thai] Kidkinson, P. (1996). Folklore : Studies in Anthropology (2nd ed.). Bangkok : Praepittaya Printing

House. [in Thai]

Kiewkeaw, M. (2015, 27th December). Cemetery Staff. Interview. [in Thai] Khonyang, W. (1989). A study of folklore tradition of East Literary. Bangkok : Odeon Store Printing

House. [in Thai]

Kwanmongcholsin, K. (2015, 28th December). Thais of Chinese descendants. Interview. [in Thai] Kwanmongcholsin, K. (2015, 28th December). Thais of Chinese descendants. Interview. [in Thai] Ma, G. (2011). A Study on Thai Hakka Identity in Hat Yai Municipality Zone Songkhla Province. The

Journal of Thanksin University, Humanities and Social Sciences, 6 (1),195-218. [in Thai] Prasannam, N. (2007). Gender, Ethnic and Identity issues in the Touch of Pink Film. Retrieved on

February 2016, from http://v1.midnightuniv.org/midnight2545/document95248.html. [in Thai]

Sarnrattanamanee, S. (2011). The Adaptation of the Business of Paper Houses and Accessoriees in Kongtek. Bangkok : Institure for Research and Development of Suan sunandha Rajabhat University. [in Thai]

Sikkagoson, T. (2014). Chinese Festival and Oblation. Bangkok : Matichon Printing House. [in Thai] Sriripisan, S. (2007). History, culture, and social conditons of Chinese people in Hat Yai. Songkhla :

Thaksin University Press. [in Thai] Sukjumnong, M. (2015, 27th December). Thais of Chinese descendants. Interview. Thongsawang, T. (2003). Academic Education Series, Department of Social Development and

Community. Bangkok : Ministry of Education. [in Thai] Thonglor, W. (2006). General Philosophy. Bangkok : Odeon Store Printing House. [in Thai] Yongwittayakul, T. (2015, 27th December). Manager of Hat-Yai Zhonghua Foundation. Interview.

[in Thai]

151

ประวตผเขยน

ชอ - สกล นายพงษทช จตวบลย

รหสประจ ำตวนกศกษำ 5711120011

วฒกำรศกษำ

ทนกำรศกษำ - ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร - ทนสนบสนนการเผยแพรงานวจยระดบชาต จากการเขารวมงานประชมการ

ประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยราชภฎภเกต ครงท 4 ในหวขอ “การพฒนางานวจย บนฐานแนวคดใหม เพอกาวสประชาคมอาเซยน” ระหวางวนท 7-8 พฤษภาคม 2558 ณ ศนยประชมมหาวทยาลยราชภฏภเกต ภเกต: มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

กำรตพมพและเผยแพรผลงำน

พงษทช จตวบลย และปญญา เทพสงห. (2558). เครองเซนไหวในพธเชงเมงทามกลางกระแสโลกาภวตน: กรณศกษาอ าเภอหาดใหญ. ใน การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยราชภฎภเกต ครงท 4 ในหวขอ “การพฒนางานวจย บนฐานแนวคดใหม เพอกาวสประชาคมอาเซยน” ระหวางวนท 7-8 พฤษภาคม 2558 ณ ศนยประชมมหาวทยาลยราชภฏภเกต ภเกต: มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

พงษทช จตวบลย และปญญา เทพสงห. (2560, มกราคม-เมษายน) ประเพณเชงเมง: คณคาทมตอสงคมในเมองหาดใหญ. ไดรบการตอบรบตพมพในวารสารมหาวทยาลยนครพนม 7 (1).

วฒ สถำบน ปทส ำเรจกำรศกษำ ศลปศาสตรบณฑต

(ภาษาจนเพอการสอสาร) มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2556