View
10
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
EC 211 9
เนองจากอปสงคมความสมพนธโดยตรงกบการทผบรโภคเตมใจและสามารถซอสนคา จงมความจ าเปนตองเขาใจถงพฤตกรรมของผบรโภคเพอทจะเขาใจถงตวก าหนดอปสงคในบทนจะพจารณาทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภค และการวเคราะหหาดลยภาพของผบรโภค
ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมผบรโภคทส าคญ 3 ทฤษฎ คอ
1. ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน (Cardinal Utility Approach)
2. ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน (Ordinal Utility Approach)
3. ทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (Reveal Preference Theory)
ทงสามทฤษฎนมพนฐานของการวเคราะหทรวมกนอย คออาศยพนฐานทางดานจตวทยาในการเลอกซอสนคาใหตนเองไดรบอรรถประโยชนมากทสดโดยมเงอนไขงบประมาณของผบรโภคจ ากด
ทฤษฎวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน(Cardinal Utility Approach)
การวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน เกดขนในศตวรรษท 19 โดยกลมนกเศรษฐศาสตรส าคญไดแก W. Stanley Javons, Leon Walras และ Alfred Marshall โดยมขอสมมตในการวเคราะหดงน
1. ผบรโภคเปนผทมเหตผล (Rationality) โดยจะแสวงหาความอรรถประโยชนสงสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด
บทท 2 ทฤษฎพฤตกรรมผบรโภค
(Theory of Consumer Behavior)
EC 211 10
2. ผบรโภคสามารถบอกความพอใจจากการบรโภคสนคาและบรการแตละชนดออกมาเปนหนวยนบได มหนวยเรยกวา Utils
3. อรรถประโยชนรวม (Total Utility) คอผลรวมของอรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาแตละชนด
4. อรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาชนดหนงจะเปนอสระจากอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคาชนดอน ๆ
5. อรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคาหนวยเพมจะลดลง (Diminishing Marginal Utility)
6. ผบรโภคแตละคนมความรอยางสมบรณเกยวกบขอมลทใชในการตดสนใจใชจาย
อรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนเพม
อรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมด (Total Utility: TU)
เมอผบรโภคไดรบสนคามาบ าบดความตองการและสามารถวดความพอใจทไดรบจากการบรโภคสนคาออกมาเปนหนวยนบทเรยกวา “Utils” แลว ดงนนอรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมด (Total Utility: TU) จงหมายถงจ านวนความพอใจหรออรรถประโยชนทงหมดทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาจ านวนทก าหนดใหในชวงระยะเวลาหนง
สมมตในการบรโภคสนคาจ านวนตาง ๆ ผบรโภคไดรบอรรถประโยชนดงตารางท 2 – 1
EC 211 11
ตารางท 2 – 1 อรรถประโยชนทงหมดทไดรบจากการบรโภคสนคา
จ านวนของสนคา (Q)
อรรถประโยชนรวม (TU)
0 1 2 3 4 5 6 7
0 10 18 24 28 30 30 28
จากอรรถประโยชนรวมจะสามารถหาอรรถประโยชนเพมได
อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility: MU)
หมายถงการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมอนเนองมาจากการเปลยนแปลงปรมาณสนคาทบรโภคไป 1 หนวย
ดงนนอรรถประโยชนเพม (Marginal Utility: MU) จะหาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมกบการเปลยนแปลงในปรมาณสนคาทบรโภค
MU = บรโภควนสนคาทแปลงของจ านการเปลยน
วมถประโยชนรแปลงของอรรการเปลยน
= Q
TU
คาของอรรถประโยชนเพมหาไดดงตารางท 2 – 2
EC 211 12
ตารางท 2 – 2 อรรถประโยชนทงหมดและอรรถประโยชนเพม
จ านวนของสนคา (Q)
อรรถประโยชนรวม (TU)
อรรถประโยชนเพม (MU)
0 1 2 3 4 5 6 7
0 10 18 24 28 30 30 28
จากตารางท 2 – 2 เมอผบรโภคไดรบสนคามาบ าบดความตองการเพม อรรถประโยชนรวมทผบรโภคไดรบจะเพมขน และผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวมสงสดเทากบ 30 Utils เมอบรโภคสนคาจ านวน 6 หนวย จดนเรยกวา จดอมตว(saturation rate) เพราะวาเมอเพมการบรโภคสนคาจ านวนมากขน ผบรโภคไมสามารถหาความพอใจไดสงกวานได และถาบรโภคสนคาจ านวนมากขน อรรถประโยชนรวมจะลดลง และอรรถประโยชนเพมจะมคาตดลบ ดงนนเมอ TU มคาสงสด คาของ MU เทากบศนย และเมอ TU มคาลดลง คาของ MU จะมคาตดลบ
จากตารางจะสงเกตไดวา ถาตองการหาอรรถประโยชนรวม (TU) ส าหรบการบรโภคสนคาหนวยใด ๆ จะหาไดจากการรวมอรรถประโยชนเพมตงแตหนวยตนจนถงหนวยทตองการหา เชน ถาตองการหาอรรถประโยชนรวม (TU) ส าหรบการบรโภคสนคาจ านวน 2 หนวยจะเทากบผลรวมของอรรถประโยชนเพม (MU) ของหนวยแรก คอ 10 Utils บวกดวยอรรถประโยชนเพมของสนคาหนวยทสอง คอ 8 Utils ดงนนอรรถประโยชนรวมของการบรโภคสนคาจ านวน 2 หนวย เทากบ 10 + 8 = 18 Utils
10 8 6 4 2 0 – 2
EC 211 13
กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพม (Law of Diminishing Marginal Utility)
ถาสมมตวาปจจยอน ๆ ไมเปลยนแปลง เมอผบรโภคเพมการบรโภคสนคาและบรการเลยจดหนงไปแลว อรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคาหนวยเพม(MU) จะลดลงเปนไปตามกฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพม (Law of diminishing marginal utility) ซงกล าววา เมอผบรโภคไดร บสนคามาบ าบดความตองการเพมทละหนวยอรรถประโยชนเพมของสนคานนจะลดลง หรอ ถาผบรโภคสละการบรโภคสนคาและบรการไปทละหนวยแลว อรรถประโยชนเพมของสนคาและบรการหนวยทจะตองสละเพมขนจากหนวยทเหลออยจะเพมมากขนเรอย ๆ จากตารางท 2 – 2 จะเหนไดวา กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมจะเขามามบทบาทเมอบรโภคสนคาหนวยท 2
ความสมพนธระหวางฟงกชนอรรถประโยชนรวมและฟงกชนอรรถประโยชนเพม
จากตารางท 2 – 1 ฟงกชนอรรถประโยชนรวมสามารถเขยนออกมาในรปคณตศาสตร ดงน
TU = 11 Q – Q2
โดย TU = อรรถประโยชนรวมหรออรรถประโยชนทงหมดมหนวยเปน Utils
Q = จ านวนของสนคาทบรโภคตอหนวยของเวลา
ถาพจารณาความสมพนธระหวางฟงกชน TU และ MU จะเหนไดวา
MU เปนอตราการเปลยนแปลงในอรรถประโยชนรวมตออตราการเปลยนแปลงในจ านวนการบรโภค ดงนนคา first derivative ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม โดยมสญลกษณ
dQ
dTU คอ คาของ MU ซงแสดงถงการเปลยนแปลงของอรรถประโยชนรวมเมอมการ
เปลยนแปลงในปรมาณสนคาทบรโภคจ านวนนอยมากจนเขาใกลศนย นนคอ MU = dQ
dTU
EC 211 14
จากฟงกชน TU หาฟงกชน MU ไดดงน
MU = dQ
dTU = 11 – 2 Q
จากฟงกชนอรรถประโยชนรวมและฟงกชนอรรถประโยชนเพม เมอสมมตคาของ Q คาตาง ๆ สามารถเขยนเปนตารางไดดงน
ตารางท 2 – 3 อรรถประโยชนทงหมดและอรรถประโยชนเพม
จ านวนของสนคา (Q)
อรรถประโยชนรวม (TU)
TU = 11 Q – Q2
อรรถประโยชนเพม (MU)
MU = 11 – 2 Q 0 1 2 3 4 5 6 7
0 10 18 24 28 30 30 28
- 9 7 5 3 1 –1 –3
น าคาของ TU และ MU ไปเขยนเปนรปกราฟไดดงน
10
8
6
4
2
0
– 2
EC 211 15
รปท 2 – 1 เสนอรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนเพม
จากรปท 2 – 1 เมออรรถประโยชนรวม (TU) มคาสงสด คาความชนของเสน TU จะเปนศนย เพราะเสนทลากสมผสกบฟงกชน TU ทจดสงสดจะขนานกบแกนนอน และจะเหนไดวา MU คอ คาความชน (slope) ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม ณ คาของ Q (ปรมาณการ
บรโภคสนคา) หนง ๆ โดยมสญลกษณ dQ
dTU ดงนนเมอ TU สงสด คาของ MU จงเทากบศนย
ดงรปท 2 – 1
ถาตองการหาคาของ Q ท TU สงสด จงสามารถใชคณสมบตทวาเมอ TU มคาสงสด คาความชน (slope) ของฟงกชนอรรถประโยชนรวมเปนศนย หรอ MU = 0
จากฟงกชนของ MU คอ
MU = 11 – 2 Q
แทนคา MU = 0
อรรถประโยชนเพม (MU)
MU = 11 – 2Q ปรมาณสนคา(Q)
0
TU = 11Q – Q 2
อรรถประโยชนรวม (TU)
ปรมาณสนคา(Q) 0
Slope ของTU = 0
EC 211 16
11 – 2 Q = 0
Q = 5.5
ดงนน จ านวนการบรโภคเทากบ 5.5 หนวย เปนปรมาณการบรโภคสนคาทท าให TU สงสด ซงจะเหนวาตรงกบคาในตาราง
ตวอยางการค านวณทางคณตศาสตร
ถาฟงกชนอรรถประโยชนรวมเขยนในรปคณตศาสตรดงน
TU = 15 Q + 7 Q2 – 3
1
Q3
หาคาของ Q ท TU มคาสงสด ไดดงน
เนองจาก ณ จดท TU มคาสงสด คาของ MU เทากบศนย (MU = 0) คาของ MU หาไดโดยการหาคา first derivative ของฟงกชนอรรถประโยชนรวม
MU = dQ
dTU
MU = 15 + 14 Q – Q2
เมอ TU มคาสงสด คาของ MU = 0 ดงนน
15 + 14 Q – Q2 = 0
(15 – Q) (1 + Q) = 0
Q = 15 , –1
ดงนนปรมาณการบรโภคเทากบ 15 หนวย ท าใหอรรถประโยชนรวม (TU) มคาสงสด
ถาตองการหาปรมาณการบรโภคสนคาท MU มคาสงสด หรอจดเปลยนทศ (Inflection point) บนเสนฟงกชนอรรถประโยชนรวม ท าไดโดยจากททราบวาเมอ MU มคาสงสด จะไดวาคาความชน (slope) ของเสน MU เทากบศนย
จาก dQ
dMU = 2
2
dQ
TUd = 14 – 2Q
EC 211 17
แทนคา dQ
dMU = 0 จะได
0 = 14 – 2Q
Q = 7
ดงนนปรมาณการบรโภคสนคาท MU มคาสงสดเทากบ 7 หนวย และยงสามารถพจารณาไดอกวากฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมจะเขามามบทบาทเมอบรโภคสนคาตงแต 7 หนวยเปนตนไปจนถง 15 หนวย
สงทผบรโภคตองการคอ ท าอยางไรจงจะไดความพอใจสงสดจากการใชจายเงนรายไดจ านวนจ ากดซอสนคาและบรการ ถาเงนรายไดทมอยอยางจ ากดซอสนคาแลวไดรบความพอใจสงสดกเรยกวาเกดดลยภาพของผบรโภค
ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium)
ดลยภาพของผบรโภค คอ ภาวะทผบรโภคไดรบอรรถประโยชนหรอความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาหรอบรการดวยรายไดทมอยอยางจ ากด
ในการพจารณาดลยภาพของผบรโภคจะพจารณา 2 กรณ คอ 1. กรณใชจายซอสนคาเพยงชนดเดยว
และ 2. กรณใชจายซอสนคาหลาย ๆ ชนด
1. ในกรณทบรโภคสนคาชนดเดยว
ในกรณทผบรโภคตองการใชเงนจ านวนจ ากดซอสนคาชนดเดยวโดยทก ๆ หนวยของสนคาทซอมราคาเทากนโดยไดรบความพอใจสงสด ท าไดโดยทก ๆ ครงทจายเงนซอสนคาหรอบรการแตละหนวย ผบรโภคจะตองเปรยบเทยบอรรถประโยชนเพมของสนคาและอรรถประโยชนเพมของเงนหรอเทากบราคาสนคา (P) หนวยนน ถาอรรถประโยชนเพมของสนคามากกวาอรรถประโยชนเพมของเงน ผบรโภคกจะซอสนคานน แตถาอรรถประโยชนเพมของเงนทจายเพอสนคาหนวยนนสงกวาอรรถประโยชนเพมของสนคาหนวยนน ผบรโภคกจะไมซอสนคาหนวยนน ดงนนดลยภาพของผบรโภคจะอย ณ จดท MU ของสนคาเทากบ MU ของเงน เทากบ ราคา (P) ของสนคา
EC 211 18
สรปไดวาในการบรโภคสนคาชนดเดยว ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด ณ จดทอรรถประโยชนเพมของสนคานนเทากบอรรถประโยชนเพมของเงนหนวยสดทายทเสยไปเพอซอสนคานนซงประเมนไดจากราคาทจายซอสนคานน
ตวอยางเชน สมมตผบรโภคซอสนคาชนดเดยวคอซอมะมวง ถาความพอใจสามารถวดออกมาเปนหนวยนบได และหาคาอรรถประโยชนเพมของการบรโภคมะมวงไดเปนดงตารางท 2 – 4
ตารางท 2 – 4 อรรถประโยชนเพมของการบรโภคมะมวง
จ านวนของมะมวง (Q)
อรรถประโยชนนเพม (MU)
1 2 3 4 5 6 7 8
130 110
90 70 50 30 0
–10
จากคาในตารางน าไปเขยนรปแสดงอรรถประโยชนเพมดงรปท 2 – 2
EC 211 19
รปท 2 – 2 อรรถประโยชนเพมของมะมวง
โดยทมะมวงผลแรก ๆ ทผบรโภคอยากรบประทาน จงท าใหมอรรถประโยชนเพมมากกวามะมวงผลหลง ๆ ในการจายเงนซอมะมวงผบรโภคจะประเมนรายจายซอมะมวงขน โดยเมออรรถประโยชนเพมลดลง ราคาทผบรโภคยนดจายซอจะลดลง สมมตวามะมวงผลท 5 ทผบรโภคตองการซอใหอรรถประโยชนเทากบ 50 ยทล ผบรโภคกตองประเมนความพอใจ 50 ยทลเปนเงนวาควรจะจายเทาใดจงจะคมกบความพอใจระดบน สมมตวาผบรโภคคดวาควรจะจาย 10 บาทส าหรบความพอใจ 50 ยทลนน ซงเงน 10 บาทจะเทากบอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไปในการซอมะมวงผลท 5 คอเทากบ 50 ยทล และสมมตวาผบรโภคซอมะมวงจ านวน 5 ผล รายจายซอมะมวงแตละผล จะซอในราคาเทากนคอ 10 บาทเทากนหมดเพราะเปนมะมวงอยางเดยวกน จากรปจะเหนวาในการซอมะมวงมะมวงตงแตผลท 1 ถงผลท 4 มอรรถประโยชนเพมสงกวาราคาของมะมวง ทงนเพราะอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 1 ถงผลท 4 มากกวาอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 5 ดงนนถาผบรโภคจายซอสนคาเชนนกจะไดรบสวนเกนของผบรโภค (Consumer’s Surplus) เทากบผลรวมของพนท A, B,C และ
ราคาสนคา
ปรมาณมะมวง
อรรถประโยชนเพม , ราคา
0 1 2 3 4 5 6
10
8 7
A
B C
D
E
EC 211 20
D ถาสมมตวาผบรโภคซอมะมวงผลท 6 ผบรโภคจะไดความพอใจลดลง เพราะอรรถประโยชนเพมของมะมวงผลท 6 นอยกวาอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไป และแทนทความพอใจสวนเกนของผบรโภคจะเทากบ พนท A บวกดวยพนท B บวกดวยพนท C และบวกดวยพนท D กลบจะตองลบออกดวยพนท E ซงเปนความพอใจทเสยไปจากการทอรรถประโยชนเพมของเงนทเสยไปมากกวาอรรถประโยชนทจะไดรบมาในการซอมะมวงผลท 6 แสดงวาผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดเมออรรถประโยชนเพมของสนคานนเทากบราคาตอหนวยทจายไปเพอซอสนคานน
สวนเกนของผบรโภค (Consumer’s Surplus)
สวนเกนของผบรโภค หมายถงอรรถประโยชน หรอ ความพอใจสวนทเกนกวาราคาทผบรโภคจายซอสนคานน หรอ ความแตกตางระหวางราคาทผบรโภคเตมใจจายซอสนคาหนวยนนกบราคาทผบรโภคจายไปจรง ๆ เพอซอสนคาหนวยนน
สวนเกนของผบรโภคจะมมากทสด ถาราคาของสนคานนเทากบศนย คอไดสนคามาฟร ๆ แตถาราคาสนคานนสงขน สวนเกนของผบรโภคจะลดลง จะเหนไดวาราคาสนคาจะถกหรอแพงจะขนอยกบอรรถประโยชนเพมทผบรโภคไดรบจากการซอสนคาวามากนอยเพยงใด ถา MU มคามาก ราคาทผบรโภคทเตมใจจายกจะมาก แลถา MU มคานอย ราคาทผบรโภคทเตมใจจายกจะลดลง เพราะฉะนนอปสงคของสนคาจงถกก าหนดโดยอรรถประโยชนเพมของสนคา
2. ในกรณทบรโภคสนคาหลายชนด
กรณใชจายซอสนคาหลาย ๆ ชนด ผบรโภคจะจดสรรรายไดทมอยอยางจ ากดบรโภคสนคาหลาย ๆ ชนดเพอใหไดรบความพอใจสงสด ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด เมอใชจายซอสนคาแตละชนดจนกระทงอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายในการซอสนคาแตละอยางเทากนพอด
สมมตผบรโภคบรโภคสนคา n ชนดคอ สนคา X , Y , . . .และสนคา n เงอนไขส าหรบผบรโภคทหาอรรถประโยชนสงสดเมอซอสนคาหลายชนดม 2 สมการ คอ
EC 211 21
X
X
P
MU = Y
Y
P
MU = . . . . = n
n
P
MU . . . . (2 – 1)
I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n . . . . (2 – 2)
สมการท (2 – 1) แสดงใหเหนวา ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดจะซอสนคา
ไปในทางทจะท าใหอรรถประโยชนเพมของเงนทใชซอสนคาหนวยสดทาย (P
MU ) ของสนคา
แตละชนดมคาเทากน ถาอรรถประโยชนเพมของเงนทใชจายซอสนคาหนวยสดทายของสนคาแตละชนดไมเทากน อรรถประโยชนรวมอาจจะเพมขนโดยการลดคาใชจายจากการซอสนคาทใหอรรถประโยชนเพมนอยและเพมการใชจายในสนคาทใหอรรถประโยชนเพมมากกวา
สมการท (2 – 2) แสดงใหเหนวา ผลรวมของรายจายในการซอสนคาแตละชนดจะเทากบรายได (I) ซงผบรโภคมอยอยางจ ากดในระยะเวลาหนง ๆ ดงนนรายจายทงหมดจะไมเกนอ านาจในการซอ (หรอ I) ของผบรโภค
ถาราคาสนคาชนดใดชนดหนงลดลงหรอเพมขนแตสงอน ๆ คงท ผบรโภคจะถกชกจงใหซอสนคานนมากขนหรอลดลง ตวอยางเชน ถาราคาสนคา X (P X ) ลดลง ถายงคงบรโภคสนคาจ านวนเดม จะท าใหอตราสวนของ มคามากกวาอตราสวนของอรรถประโยชนเพมตอ
ราคาสนคาของสนคาชนดอน ๆ (Y
Y
P
MU, . .,
n
n
P
MU ) เพอใหกลบเขาสดลยภาพอกครง
ผบรโภคจะเพมการการซอสนคา X และในทางตรงกนขามถาราคาสนคา X (P X ) มราคาแพง
ขน อตราสวนของ X
X
P
MUจะมคานอยกวาอตราสวนของ
P
MU ของสนคาชนดอน ๆ (ไดแก
Y
Y
P
MU, . .,
n
n
P
MU) ดงนนจะมแนวโนมใหซอสนคา X นอยลงเพอใหกลบเขาสจดดลยภาพอก
ครง
เพองายตอการท าความเขาใจสมมตผบรโภคบรโภคสนคา 2 ชนด คอสนคา X และสนคา Y ถาสนคา X มราคาสงขน โดยทราคาสนคา Y และรายไดคงท ถาผบรโภคยงคงบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนเทาเดม ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา X (MUX) และอรรถประโยชนเพมของสนคา Y (MUY) ยงคงเทาเดม ซงจะมผลท าใหอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา X () นอยกวาอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทาย
EC 211 22
ของสนคา Y () (ทงนเพราะวาในตอนนราคาสนคา X เพมขน) นอกจากนการทยงคงซอสนคา X และสนคา Y จ านวนเทาเดม ท าใหรายจายทงหมดทซอสนคา X และสนคา Y สงกวารายไดทมอยของผบรโภค ดงนนเพอใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ผบรโภคจะเปลยนแปลงปรมาณซอของสนคา X และสนคา Y โดยจะซอสนคา X ลดลง และซอสนคา Y เพมขน เมอซอซอสนคา X ลดลง ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา X (MUX) เพมขน และการทซอสนคา Y เพมขน ท าใหอรรถประโยชนเพมของสนคา Y (MUY) ลดลง การปรบเปลยนการบรโภคจะเปนไปจนกระทงอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา X เทากบอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายของสนคา Y อกครง และสามารถพจารณาไดในท านองเดยวกนกบกรณทราคาสนคา X ลดลงโดยพจารณาในทางตรงกนขาม จากพฤตกรรมในการตดสนใจใชจายเชนนเปนการอธบายพนฐานของกฎของอปสงค (Law of Demand) ซงกลาววา ราคาและปรมาณซอจะผนแปรไปในทศทางตรงกนขาม เมอปจจยอน ๆ ทก าหนด อปสงคคงท
ตวอยางการค านวณหาจ านวนการบรโภคทจะใหไดรบอรรถประโยชนสงสด
สมมตผบรโภคสนคา 3 ชนดคอสนคา X , Y และสนคา Z โดยวดอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคา X , Y และสนคา Z เปนดงตารางท 2 – 5
EC 211 23
ตารางท 2 – 5 อรรถประโยชนทงหมดของการบรโภคสนคา X , สนคา Y และ สนคา Z
จ านวนของสนคา (Q)
อรรถประโยชนรวมของสนคา X
(TUX)
อรรถประโยชนรวมของสนคา Y
(TUY)
อรรถประโยชนรวมของสนคา Z
(TUZ) 0 1 2 3 4 5 6 7
0 50 95 134 166 186 197 202
0 60 114 154 189 211 221 229
0 106 201 289 369 441 501 551
สมมตวาผบรโภคมรายได(I) เทากบ 29 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X (PX)
เทากบ 1 บาท ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) เทากบ 2 บาท และราคาตอหนวยของสนคา
Z (PZ) เทากบ 3 บาท ผบรโภคจะซอสนคา X , Y และ Z เทาใดจงจะไดรบอรรถประโยชน
สงสด
ในการหาดลยภาพของผบรโภคทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดเกดขนเมอ
X
X
P
MU =
Y
Y
P
MU =
Z
Z
P
MU
และ I = PX..X + PY. Y + PZ. Z
คาของอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายหาไดดงตารางท 2 – 6
EC 211 24
ตารางท 2 – 6 อรรถประโยชนเพมและอรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทาย
Q TUX TUY TUZ MUX MUY MUZ
X
X
P
MU
Y
Y
P
MU
Z
Z
P
MU
0 1 2 3 4 5 6 7
0 50 95 134 166 186 197 202
0 60 114 154 189 211 221 229
0 106 201 289 369 441 501 551
- 50 45 39 32 20 11 5
- 60 54 40 35 22 10 8
- 106 95 88 80 72 60 50
- 50 45 39 32 20 11 5
- 30 27 20
17.5 11 5 4
- 35.33 31.66 29.33 26.66
24 20
16.66
จากตารางท 2 – 6 ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดเมอบรโภคสนคา X เทากบ 5 หนวย บรโภคสนคา Y เทากบ 3 หนวย และบรโภคสนคา Z เทากบ 6 หนวย เมออรรถประโยชนเพมของเงน 1 หนวยสดทายในการบรโภคสนคา X , Y และ Z เทากบ 20 utils โดยจายเงนทงหมดเทากบ (1) (5) + (2) (3) + (3) (6) = 29 บาท ซงเทากบรายไดทมอย และไดรบอรรถประโยชนทงหมดเทากบ 186 + 154 + 501 = 841 utils
การใชวธทางคณตศาสตรหาดลยภาพของผบรโภค
ก าหนดใหฟงกชนอรรถประโยชนรวม (TU หรอ U) ของผบรโภคส าหรบสนคา n ชนด คอ
U = U ( X, Y, . . . , n )
ผบรโภคมรายไดทเปนตวเงน (money income) อยางจ ากดเทากบ I บาท และให P, P, . . , P เปนราคาตอหนวยของสนคา X, Y, . . . , n ตามล าดบ
การหาปรมาณการบรโภคสนคา X, Y, . . . , n ทท าใหไดอรรถประโยชนสงสดท าไดดงน
EC 211 25
จากขอก าหนดของรายได และ ราคาของสนคาทก าหนดให จะสามารถหาสมการ งบประมาณจ ากดของผบรโภคได คอ
I = P. X + P. Y + . . . + P. n
เพอจะหาจ านวนของสนคาทบรโภคซงจะใหอรรถประโยชนสงสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด จะใชวธการของ Lagrange ซงเรยกวา Lagrangian Multiplier Method โดยเขยนสมการฟงกชนอรรถประโยชนรวมเดมเขากบสมการรายไดจ ากดโดยสมมตตวไมทราบคาเขาไป 1 ตว คอ (เรยกวา Lagrangian Multiplier) จะไดสมการของ Lagrange คอ
Z = U(X, Y, . . . , n) + ( I – P X . X – P Y . Y – . . . – P n . n)
หาคา Partial derivative Z มงตรงตอตวแปรแตละตว แลวก าหนดใหเทากบศนย ดงนน First Order Condition
X
Z
= X
)n,,Y,X(U
– . P X = 0 . . . (1)
Y
Z
= Y
)n,,Y,X(U
– . P Y = 0 . . . (2)
n
Z
= n
)n,,Y,X(U
– . P n = 0 . . . (n)
Z = I – P X . X – P Y . Y – . . . – P n . n = 0 . . . (n+1)
จากสมการ (1) ถง (n) หาคา จะได
XP
X
)n,,Y,X(U
= YP
Y
)n,,Y,X(U
= . . . = nP
n
)n,,Y,X(U
=
นนคอ X
X
P
MU = Y
Y
P
MU = . . . = n
n
P
MU = . . . .(n + 2)
จากสมการท (n + 1) จะได
I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n . . . .(n + 3)
EC 211 26
จากสมการท (n + 2) และ (n + 3) แสดงใหเหนวาผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดจากการบรโภคสนคา X , Y , . . . , n เมออรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทาย
(P
MU ) ทใชซอสนคาหนวยสดทายแตละชนดมคาเทากน (P
MU ของสนคาแตละชนดเทากน
หรอ XP
X
)n,,Y,X(U
= YP
Y
)n,,Y,X(U
= . . . = nP
n
)n,,Y,X(U
= ) และ
คอ คาของอรรถประโยชนเพมของเงนหนวยสดทาย
โดยมเงอนไขรายไดทมอยอยางจ ากด คอ
I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n
การหาจดดลยภาพของผบรโภคโดยกราฟ
ดงทไดทราบแลววา ดลยภาพของผบรโภคนนจะเกดขนเมออรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทายทใชจายในการซอสนคาแตละชนดเทากน หรออาจกลาวไดอกนยหนงวา เกดขนเมออรรถประโยชนเพมของการใชจายส าหรบสนคาแตละชนดเทากนพอด นนคอ
X
X
P
MU = Y
Y
P
MU = . . . = n
n
P
MU
และมงบประมาณจ ากด คอ
I = P X . X + P Y . Y + . . . + P n . n
ถาสมมตวาผบรโภคมงบประมาณจ ากดส าหรบซอสนคา 2 ชนดคอ สนคา X และสนคา Y ดงนนในการพจารณาจดดลยภาพของผบรโภคหรอจดทผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจะเกดขนเมอ Marginal Utility ของการใชจายส าหรบสนคา X เทากบ Marginal Utility ของการใชจายส าหรบสนคา Y
EC 211 27
รปท 2 – 3 การหาจดดลยภาพของผบรโภค
จากรปท 2 – 3 แกนนอนดานขวามอและซายมอแสดงถงจ านวนเงนทใชจายซอสนคา X และสนคา Y ตามล าดบ สวนแกนตงแสดงถงอรรถประโยชนเพม (MU) ของสนคา X และสนคา Y สมมตวาผบรโภคมงบประมาณรายจายเพอซอสนคา X และสนคา Y เปนจ านวนทงสนเทากบ AC บาท และให MU X และ MU Y แสดงถงอรรถประโยชนเพม (Marginal Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X และสนคา Y ตามล าดบ สมมตในตอนแรกผบรโภคแบงเงนจ านวน OA บาท ในการซอสนคา X และซอสนคา Y จ านวนเงนเทากบ OC บาท ซงการจดสรรการใชจายเงนเชนนท าให Marginal Utility ทไดรบจากการจายเงน 1 บาทสดทายทซอสนคา X เทากบ AB utils โดยทอรรถประโยชนรวมจะหาไดจากพนทใตเสน MU ณ ปรมาณทตองการหา ดงนนอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X เทากบพนท ABNO utils และ Marginal Utility ทไดรบจากการจายเงน 1 บาทสดทายทซอสนคา Y เทากบ CD utils โดยอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา Y เทากบพนท CDMO utils ดงนนอรรถประโยชนรวม (Total Utility) ทไดรบจากการซอสนคา X และสนคา Y จะเทากบพนท ABNO utils บวกดวยพนท CDMO utils แตเนองจากการจดสรรเงนเชนนจะพบวาการจายเงน 1 บาทสดทายท าให MU Y มากกวา MU X ทงนเพราะ CD มากกวา AB
จ านวนเงนทใชในการซอสนคา Y จ านวนเงนทใชในการซอสนคา X
B D
D
C
MU Y MU X
C M A A N 0
M
N
B
อรรถประโยชนเพมของสนคา X และของสนคา Y MU X , MU Y
EC 211 28
ฉะนนถาผบรโภคตองการทจะใหไดรบความพอใจสงสดจากการใชจายจ านวนเงนทงหมดทมอยนเพอซอสนคา X และสนคา Y ผบรโภคจะตองใชเงนซอสนคา X ใหนอยลง และใชเงนซอสนคา Y มากขน ซงการกระท าเชนนจะท าให MU X เพมขน และ MU Y ลดลง สมมตจ านวนเงนทใชจายลดลงในการซอสนคา X จ านวน AA บาท เทากบจ านวนเงนทใชจายเพมขนในการซอสนคา Y จ านวน CC บาท (นนคอ AA = CC) ซงท าให MU X เทากบ MU Y กลาวคอเมอใชเงนจ านวน OA บาทในการซอสนคา X ท าใหไดรบ MU X เทากบ AB Utils และใชเงนจ านวน OC บาท ซอสนคา Y ท าใหไดรบ MU Y เทากบ CD Utils โดยท AB เทากบ CD จะท าใหผบรโภคไดจดดลยภาพของผบรโภค ดวยเหตผลทวาการจดสรรการใชจายเงนแบบนท าใหผบรโภคไดรบความพอใจรวมสงสด โดยอรรถประโยชนรวมทไดรบทงหมดเทากบ ผลรวมของพนทส เหลยม OABN Utils กบพนทส เหลยม OCDM Utils ซงมากกวาอรรถประโยชนทงหมดทไดรบเดม โดยจะเหนไดวาอรรถประโยชนทเสยไปจากการลดการใชจายเงนซอสนคา X จาก OA บาท เปน OA บาท เปนจ านวนเทากบพนท ABBA และอรรถประโยชนทไดรบเพมขนจากการเพมการใชจายเงนซอสนคา Y จาก OC บาท เปน OC บาท ไดเปนจ านวนเทากบพนท CDDC ซงสงเกตเหนไดวาพนท ABBA มากกวาพนท CDDC ดงนนจงสรปไดวาการจดสรรการใชจายเงนซอสนคา X และสนคา Y ทท าใหอรรถประโยชนเพมของเงน 1 บาทสดทายในการซอสนคา X และสนคา Y เทากน จะท าใหผบรโภคไดรบอรรถประโยชนรวมสงสด
ตวอยางการค านวณ
สมมตฟงกชนอรรถประโยชนรวม คอ
U = 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2
และถาราคาตอหนวยของสนคา X (P X ) เทากบ 2 บาท และราคาตอหนวยของสนคาY (P Y ) เทากบ 6 บาท และรายไดทงหมดเทากบ 44 บาท จงหาจ านวนของสนคา X และสนคา Y ทจะท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด และอรรถประโยชนทงหมดเทากบเทาใด
EC 211 29
วธท า
จากโจทยทก าหนดราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y รวมทงรายได (I) ทใหมา จะสามารถสรางสมการงบประมาณจ ากดของผบรโภคซงมรปสมการ คอ
I = P X . X + P Y .Y
โดยการแทนคา I , P X และ P Y ดวย 44 , 2 และ 6 ตามล าดบ จะไดสมการงบประมาณ ดงน
44 = 2X + 6Y
เสรจแลวยายขางตวแปรทางดานขวามอมาดานซายมอ ดงนนสมการงบประมาณจะไดเปน
44 – 2X – 6Y = 0
หลงจากนนน าเอาคา คณสมการงบประมาณ แลวน าไปบวกกบฟงกชนอรรถประโยชนรวม จะไดสมการใหม (สมมตวาเปนสมการ Z) ซงเรยกวาสมการของ Lagrange (Lagrangian function) คอ
Z = U + (44 – 2X – 6Y)
แทนคา U ดวย 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2 ดงนนจะได
Z = 10X + 24Y – 0.5X 2 – 0.5Y 2 + (44 – 2X – 6Y)
หาคา Partial Derivatives ของ Z มงตรงตอ X, Y และ แลวจดให (set) เทากบศนย
X
Z
= ZX = 10 X – 2 = 0 . . . . . (1)
Y
Z
= ZY = 24 – Y – 6 = 0 . . . . . (2)
Z = Z = 44 – 2 X – 6 Y = 0 . . . . . (3)
ใชสมการท (1) , (2) และ (3) หาคาของ X, Y และ ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสดได
EC 211 30
จากสมการท (1) หาคา X จะได
X = 10 – 2
จากสมการท (2) หาคา Y จะได
Y = 24 – 6
แทนคา X และ Y ในสมการท (3) จะไดวา
44 – 2 (10 – 2 ) – 6(24 – 6 ) = 0
44 – 20 + 4 – 144 + 36 = 0
= 40
120
= 3
แทนคา = 3 ในคาของ X และ Y
X = 10 – 2 (3) = 4
Y = 24 – 6 (3) = 6
อรรถประโยชนทงหมดหาไดจากการแทนคา X และ Y ในสมการอรรถประโยชนรวม จะได
U = 10 (4) + 24 (6) – 0.5 (4) 2 – 0.5 (6) 2 = 158
นนคอ ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสด เมอซอสนคา X เทากบ 4 หนวย ซอสนคา Y เทากบ 6 หนวย และอรรถประโยชนเพมของเงน 1 บาทสดทาย () เทากบ 3 Utils โดยไดรบอรรถประโยชนสงสดเทากบ 158 Utils
EC 211 31
ขอวจารณทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน(Cardinal Utility Approach)
ทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการก าหนดหนวยของอรรถประโยชน (Cardinal Utility Approach) นถกโจมตหลายประการดวยกน คอ
(1) เปนการยากทจะวดความพอใจออกมาเปนหนวยนบได หรอทจะใหผบรโภคบอกจ านวนของอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคา
(2) ในความเปนจรงแลวอรรถประโยชนของสนคาไมไดเปนอสระตอกน แตอรรถประโยชนจากการบรโภคสนคาจะขนอยตอกน
(3 ) สนคาบางชนด เม อผบรโภคไดร บสนคาน นมาบ าบดความตองการ อรรถประโยชนเพมของสนคานนแทนทจะลดลงแตกลบเพมขน เชน เพชร ทองค า บาน รถยนต ฯลฯ เปนตน แสดงวาอรรถประโยชนเพมของสนคาไมไดเปนไปตามการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพมดงขอสมมตของ Cardinal Utility Approach
ทฤษฎการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน (Ordinal Utility Approach)
เนองจากการวดอรรถประโยชนออกมาเปนหนวยนบไดนนมจดออน จงไดมการพฒนาการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยการเรยงล าดบอรรถประโยชนทไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการ โดยใชเครองมอทเรยกวา เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC) โดยมขอสมมตฐานในการวเคราะหดงน
1. ผบรโภคเปนผทมเหตผล (Rationality) ทจะหาอรรถประโยชนสงสดดวยงบประมาณทมอยอยางจ ากด
2. ผบรโภคสามารถเรยงล าดบความพอใจของสวนประกอบตาง ๆ ของสนคาทบรโภคไดโดยผบรโภคสามารถตดสนใจไดวาชอบสวนประกอบของสนคาใดมากกวาสวนประกอบอน ๆ หรอมความชอบไมแตกตางกบสวนประกอบอน ๆ
3. ความพอใจของผบรโภคมลกษณะคงเสนคงวา (Consistency) และถายทอดได (Transitivity) เชน ถาสวนประกอบของสนคากลม A ใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของ
EC 211 32
สนคากลม B และสวนประกอบของสนคากลม B ใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของสนคากลม C ดงนนสวนประกอบของสนคากลม A ยอมใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของสนคากลม C หรอถาสวนประกอบของสนคากลม D ใหความพอใจเทากบสวนประกอบของสนคากลม E และความพอใจของสวนประกอบของสนคากลม E เทากบของสวนประกอบของสนคากลม F ดงนนความพอใจของสวนประกอบของสนคากลม D เทากบของสวนประกอบของสนคากลม F เปนตน นนคอ รสนยมของผบรโภค และล าดบความพอใจระหวางสวนผสมของสนคาจะเปนไปอยางสม าเสมอคงเสนคงวา
4. สนคาทกชนดสามารถแบงออกเปนหนวยยอย ๆ ได ดงนนผบรโภคจะไมมขอจ ากดของขนาดทซอ
5. ผบรโภคจะเหนวาสนคาเปนสงทนาปรารถนาจงพอใจไดสนคาจ านวนมากมากกวาไดสนคาทมจ านวนนอย
จากขอสมมตฐานเหลานสามารถสรางเสนความพอใจเทากนและแผนภมเสนความพอใจเทากนของผบรโภคแตละคน (Individual consumer’s indifference map) ได
เสนความพอใจเทากน(Indifference Curve: IC)
เพอใหงายตอการพจารณาจะสมมตวามสนคาอยเพยง 2 อยางคอ สนคา X และสนคา Y และพนผวอรรถประโยชนทงหมดส าหรบสนคาทง 2 ชนด แสดงดวยรปท 2 – 3
EC 211 33
รปท 2 – 4 พนผวอรรถประโยชนรวม และเสนความพอใจเทากน
จากรปท 2 – 4 พนผวอรรถประโยชนรวมแสดงดวย OEFG จะสงเกตไดวา ถาบรโภคสนคา Y คงท และเพมการบรโภคสนคา X จากศนยหนวยส X 1 หนวย อรรถประโยชนรวมจะเพมขนในอตราทลดลง (Decreasing at decreasing rate) ไปตาม ECAF ในท านองเดยวกนเมอบรโภคสนคา X คงท และเพมการบรโภคสนคา Y จากศนยหนวยส Y 1 หนวย อรรถประโยชนรวมเพมขนในอตราทลดลงตาม GDBF ถาสมมตระดบอรรถประโยชนรวมเทากบ CC หรอเทากบ DD และเมอลากเสนเชอมทก ๆ จดบนพนผวอรรถประโยชน OEFG เขาดวยกน จะไดเสน CD ซงทก ๆ จดบนเสน CD จะใหอรรถประโยชนรวมเทากบ CC หรอ DD เมอลากเสนดงลงมาบนพนระนาบ XY จะไดเสน CD ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทบรโภคตองวด ซงใหอรรถประโยชนรวมเทากนคอเทากบ CC และดวยวธเดยวกนกสามารถหาเสน AB ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทใหอรรถประโยชนรวมเทากนเทากบ AA หรอ BB ดงนนเสน CD และ AB คอเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC)
F
E
G
Y1
D X1
Y
X
D
B
B
A
A
C
C
F
TU
0
EC 211 34
ดงนนเสนความพอใจเทากน(Indifference Curve: IC) คอเสนทแสดงถงสวนประกอบของการบรโภคสนคา 2 ชนด ซงทก ๆ สวนประกอบของการบรโภคสนคาทงสองชนดจะใหความพอใจแกผบรโภคเทากนถาอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน
สมมตมสวนประกอบตาง ๆ กนของปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจแกผบรโภคเทากนดงน
ตารางท 2 – 7 สวนประกอบของสนคาทใหความพอใจเทากน
สวนประกอบ (Combination)
ปรมาณสนคา X (X)
ปรมาณสนคา Y (Y)
A 1 23 B 2 15.5 C 3 10.5 D 4 7 E 5 4.5 F 6 3
จากตารางน าไปเขยนกราฟ ใหแกนตงแทนปรมาณของสนคา Y และแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X จะไดเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve: IC) โดยทก ๆ จดบนเสนความพอใจเทากนจะแสดงสวนประกอบตาง ๆ ของปรมาณสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจเทากน
EC 211 35
รปท 2 – 5 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve)
คณสมบตหรอลกษณะของเสนความพอใจเทากน
เสนความพอใจเทากนมคณสมบตดงน
1. เสนความพอใจเทากนม Slope ทอดลงจากซายไปขวา หรอม Slope เปนลบ
2. เสนความพอใจเทากนเสนทอยสงขนไปทางขวามอจะแสดงถงระดบความพอใจทสงกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ
3. เสนความพอใจเทากนจะไมตดกน (non - intersecting)
4. เสนความพอใจเทากนโดยทวไปจะโคงเขาหาจดก าเนด (convexity)
5. เสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตอเนองกนไปไมขาดตอน (continuous)
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 0
3 4.5
7
10.5
15.5
23
1 3 2 4 5 6
IC
A
B
C
D E
F U = U ( X , Y )
EC 211 36
คณสมบตของเสนความพอใจเทากนสามารถพจารณาไดดงน
1. เสนความพอใจเทากนม Slope ทอดลงจากซายไปขวา หรอม Slope เปนลบ แสดงใหเหนวา ผบรโภคจะยงคงไดรบความพอใจเทาเดมเมอสละการบรโภคสนคาชนดหนง โดยความพอใจทเสยไปจะไดรบการชดเชยจากการเพมการบรโภคสนคาอกชนดหนง ดงนนเมอผบรโภคเพมการบรโภคสนคาชนดหนงโดยถาผบรโภคยงคงบรโภคสนคาอกชนดคงเดมจะท าใหระดบความพอใจสงขน ซงเปนการยนยนขอสมมตฐานทวากลมของสนคาทมจ านวนมากจะใหความพอใจมากกวากลมของสนคาทมจ านวนนอย
รปท 2 – 6 เสนความพอใจเทากนม Slope เปนลบ
จากรปท 2 – 6 สวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด A และจด B
ใหความพอใจแกผบรโภคเทากนเพราะอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน แสดงใหเหนวาการเปลยนแปลงในการบรโภคจากจด A ไปยงจด B โดยการลดการบรโภคสนคา Y ลงจาก OY 1 เปน OY 2 หนวย และเพมการบรโภคสนคา X ลงจาก OX 1 เปน OX 2 หนวย ผบรโภคยงคงไดรบอรรถประโยชนคงเดม ซงจ านวนสนคาชนดหนงทผบรโภคยนดทจะสละเพอใหไดจ านวนสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวยโดยทระดบความพอใจทงหมดคงท เรยกวาอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนด (Marginal Rate of Substitution: MRS)
IC
ปรมาณสนคา X 0
ปรมาณสนคา Y
A
X1= 1
Y1= 23
B
X 2 = 2
Y 2 = 15.5
EC 211 37
อตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนด (Marginal Rate of Substitution: MRS)
คาของ MRS แสดงถงจ านวนสนคาชนดหนงทผบรโภคยนดทจะสละเพอใหไดจ านวนสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวยโดยทระดบความพอใจทงหมดคงท นนคอคาของ MRS จะแสดงอตราสวนของสนคาชนดหนงทผบรโภคเตมใจจะแลกเปลยนเพอใหไดสนคาอกชนดหนงโดยยงคงไดความพอใจเทาเดม
ดงนนอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา X ทดแทนสนคา Y (Marginal Rate of Substitution of X for Y หรอเขยนยอ ๆ วา MRS
Y.X) หมายถง จ านวนของสนคา Y
ทผบรโภคยนดทจะเสยสละเพอใหไดสนคา X เพมขน 1 หนวย โดยผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดม หรออาจกลาวไดวาเมอบรโภคสนคา X เพมขน 1 หนวย ผบรโภคจะยนดสละปรมาณการบรโภคสนคา Y ลงจ านวนหนงโดยทยงคงไดรบความพอใจเทาเดม
ดงนนคาของ MRSY.X
หาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา Y ตอการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา X
MRSY.X
= – X
Y
โดยท Y คอ จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคเตมใจจะสละการบรโภคเพอใหได สนคา X
X คอ จ านวนของสนคา X ทไดรบเพอชดเชยการสญเสยสนคา Y
ในท านองเดยวกนอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา Y ทดแทนสนคา X (Marginal Rate of Substitution of Y for X หรอเขยนยอ ๆ วา MRS
X.Y) หมายถงจ านวน
มากทสดของสนคา X ทผบรโภคยนดทจะเสยสละเพอใหไดสนคา Y เพมขน 1 หนวยโดยผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดม
คาของ MRSX.Y
หาไดจากอตราสวนของการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา X ตอการเปลยนแปลงในปรมาณของสนคา Y
MRSX.Y
= – Y
X
EC 211 38
จากตารางท 2 – 7 ถาหาคาของ MRS Y.X และ MRSX.Y
จะไดดงน
ตารางท 2 – 8 คาของ MRS Y.X และ MRSX.Y
สวนประกอบ (Combination)
ปรมาณสนคา X (X)
ปรมาณสนคา Y (Y)
MRS Y.X
= X
Y
MRS X.Y
= Y
X
A B C D E F
1 2 3 4 5 6
23 15.5 10.5
7 4.5 3
จากตารางท 2 – 8 จะเหนวาคาของ MRS Y.X มคาลดนอยถอยลง แสดงวาสนคา X
และสนคา Y ทดแทนกนไดไมสมบรณ จงท าใหเสนความพอใจเทากนมลกษณะโคงเขาหาจดตนก าเนด (origin)
ถาพจารณาถงคาของ MRS Y.X จะเหนไดวาในการเขยนรปกราฟ ถาหากใหแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X ทผบรโภคบรโภค แกนตงแสดงถง จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคบรโภค ถา 2 จดใด ๆ บนเสนความพอใจเทากนทก าหนดใหเขาใกลกนมาก จะพบวาคาของ MRS Y.X กคอ คาความชน (Slope) ของเสนความพอใจเทากน ณ จดนน ๆ และจากการทผบรโภคยงคงไดรบความพอใจเทาเดมเมอลดการบรโภคสนคา Y และเพมการบรโภคสนคา X แสดงใหเหนวาอรรถประโยชนทเสยไปจากการบรโภคสนคา Y จะถกชดเชยดวยการไดรบอรรถประโยชนเพมจากการบรโภคสนคา X เพมขนซงเขยนไดวา
อรรถประโยชนทเสยไปจากการลดการบรโภคสนคา Y = อรรถประโยชนทเพมขนจากการเพมการบรโภคสนคา X
หรอเขยนยอ ๆ ไดวา
– TUY
= TUX
–7.5 –5 –3.5 –2.5 –1.5
–1/7.5 –1/5 –1/3.5 –1/2.5 –1/1.5
EC 211 39
– MU Y Y = MU X X
– X
Y
= Y
X
MU
MU
เนองจาก MRSY.X
= – X
Y
= Slope ของเสน IC
ดงนน MRSY.X
= – X
Y
= Y
X
MU
MU = Slope ของเสน IC
จากทพจารณามานแสดงใหเหนวาถาหากใหแกนนอนแทนปรมาณของสนคา X และแกนตงแสดงถงปรมาณของสนคา Y จะพบวาคาของ MRS Y.X กคอ คาความชน (Slope) ของเสนความพอใจเทากน และมคาเทากบอตราสวนของอรรถประโยชนเพมของสนคา X กบ
อรรถประโยชนเพมของสนคา Y (Y
X
MU
MU)
การหาคา Slope ของเสนความพอใจเทากนทางคณตศาสตร
คา Slope ของ IC สามารถพจารณาทางคณตศาสตรไดดงน
ถาฟงกชนอรรถประโยชนรวม(U) ของผบรโภค คอ
U = U (X , Y)
หาคา Total differential ของ U จะได
d U = X
)Y,X(U
d X + Y
)Y,X(U
d Y
เนองจากบนเสนความพอใจเทากนเสนเดยวกน อรรถประโยชนทงหมดเทากน นนคอ dU = 0
0 = X
)Y,X(U
d X + Y
)Y,X(U
d Y
– Xd
Yd =
Y
)Y,X(U
X
)Y,X(U
= Y
X
MU
MU
EC 211 40
ในกรณทกราฟทแสดงเสนความพอใจเทากน ใหแกนตงแสดงปรมาณของสนคา Y และแกนนอนแสดงปรมาณของสนคา X จะได
Slope ของเสน IC = – Xd
Yd =
Y
)Y,X(U
X
)Y,X(U
= Y
X
MU
MU
ดงนนจงไดวา
Slope ของเสน IC = – Xd
Yd = MRSX.Y = Y
X
MU
MU
2. เสนความพอใจเทากนเสนทอยสงขนไปทางขวามอจะแสดงถงระดบความพอใจทสงกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ
รปท 2 – 7 แผนภาพเสนความพอใจเทากน
จากขอสมมตฐานทวาผบรโภคมองเหนวาสนคาเปนสงทนาปรารถนา ดงนนกลมของ
สนคาทมอยจ านวนมากจะใหความพอใจมากกวากลมของสนคาทมอยจ านวนนอย ดงนนจากรปท 2 – 7 กลมของสนคา X และของสนคา Y ทจด E จะใหความพอใจมากกวาจด A ทงนเพราะจด A ผบรโภคสามารถบรโภคสนคา Y ไดเทากบจด E (คอเทากบ OY
1) แตสามารถ
บรโภคสนคา X ไดนอยกวาทจด E (OX1< OX
2) ในท านองเดยวกนความพอใจทจด E จะ
มากกวาทจด B ดงนนเสนความพอใจเทากนทอยเหนอขนไปทางขวามอจะใหความพอใจ
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 0
IC1
IC2
X1 X 2
A
B
Y1
Y 2
E
EC 211 41
มากกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอหรอเขาใกลจด origin
3. เสนความพอใจเทากนจะไมตดกน (non - intersecting)
ถายอมรบขอสมมตฐานทวาล าดบความพอใจระหวางสวนผสมของสนคาคงเสนคงวาและสามารถถายทอดได จะเหนไดวาจะมการขดกนทางตรรกวทยาถาหากเสนความพอใจเทากนตดกน
รปท 2 – 8 เสนความพอใจเทากนตดกนไมได
จากรปท 2 – 8 สมมตวาเสนความพอใจเทากนตดกนทจด A และถายอมรบคณสมบตวาเสนความพอใจเทากนเสนอยเหนอขนไปทางขวามอจะใหความพอใจมากกวาเสนทอยต าลงมาทางซายมอ จะไดวาสวนประกอบของสนคา X และสนคา Y ทจด E จะใหความพอใจแกผบรโภคมากกวาทจด A แตสวนประกอบของสนคาทจด A ใหความพอใจแกผบรโภคเทากบทจด B และสวนประกอบของสนคาทจด A กใหความพอใจเทากบทจด E เชนกน ทงนเพราะจด A อยบนเสนความพอใจเทากนทง IC
1 และ IC
2ถาพจารณาตามขอสมมตฐานของ
การถายทอดล าดบความพอใจแลว ความพอใจทไดรบจากการบรโภคสนคาทจด E กจะตองใหความพอใจเทากบการบรโภคสนคาทจด B ซงไมถกตองตามตรรกวทยาส าหรบการบรโภคสนคาทจด A ใหความพอใจ 2 ระดบ ดงนนถาเสนความพอใจเทากนตดกนจะแสดงใหเหน
0 X1 X 2
A
B
Y1
Y 2 E
ปรมาณสนคา X
ปรมาณสนคา Y
IC1
IC2
X 3
EC 211 42
เงอนไขของการเลอกทไมสม าเสมอไมคงเสนคงวา ฉะนนเสนความพอใจเทากนจะตดกนไมได
4. เสนความพอใจเทากนโดยทวไปจะโคงเขาหาจดก าเนด (Convexity)
ทงนเพราะเปนไปตามหลกจตวทยาทวาสนคาใดทผบรโภคมอยมากแลว เมอไดรบสนคาชนดนนมากขนอกหนงหนวยจะใหความพอใจของผบรโภคเพมขนไมมากนก ในทางตรงกนขามถาผบรโภคมสนคาชนดใดอยนอย เมอไดรบสนคาชนดนนเพมขนอกหนงหนวย สนคาหนวยนนจะใหความพอใจแกผบรโภคมากขน
รปท 2 – 9 เสนความพอใจเทากนโคงเวาเขาหาจดตนก าเนด
จากรปท 2 – 9 บนเสนความพอใจเทากน IC
1 เสนเดยวกน ผบรโภคจะไมมความ
แตกตางกนของความพอใจในการบรโภคระหวางสวนผสมของสนคา X1Y
1, X
2Y
2, X
3Y
3
และ X4Y
4 โดยสมมตให OX
1 = X
1X
2= X
2X
3= X
3X
4= 1 หนวยของสนคา การเพม
การบรโภคสนคา X มากขน ๆ ทละหนวยเพอรกษาระดบความพอใจใหคงเดม ผบรโภคจะสละการบรโภคสนคา Y ลดลงทกท ๆ (Y
1Y
2> Y
2Y
3> Y
3Y
4) คอ เมอผบรโภคไดรบสนคา X
มากขน ๆ และเหลอสนคา Y นอยลง ๆ จะพบวาจ านวนสนคา Y ทผบรโภคเตมใจจะเสยสละ
ปรมาณสนคา Y
IC1
– Y
– Y
– Y
+X +X
ปรมาณสนคา X 0
X1 X 2
A
B
Y1
Y 2
C Y 3
Y 4 D
X 3 X 4
+X
EC 211 43
เพอใหไดสนคา X เพมขนอกหนงหนวยจะมจ านวนนอยลง ๆ ทงนเพราะสนคา Y หนวยทเหลอจะใหความพอใจแกผบรโภคมากขน (อรรถประโยชนเพมของ Y หนวยทเหลอจะสงขน) และสนคา X หนวยทเพมขนจะใหความพอใจเพมนอยลง ๆ (อรรถประโยชนเพมของสนคา X หนวยทเพมจะลดนอยลง) เมอจ านวนสนคา Y ทผบรโภคยนดทจะสละการบรโภคมจ านวนลดลง ๆ จากการทเพมการบรโภคสนคา X เพมขนทละหนวยโดยผบรโภคยงคงรกษาระดบความพอใจเทาเดม จงท าใหอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด (MRS
Y.X) มคาไมคงทและจะนอยลงทกท ๆ (Diminishing Marginal Rate of Substitution)
ดวยเหตนเสนความพอใจเทากนโดยทว ๆ ไป จงมลกษณะเปนเสนโคงเขาหาจด origin แสดงใหเหนวาสนคา X และสนคา Y ทดแทนกนไดแตไมสมบรณ ดงรปท 2 – 9
ถาหากอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนดคอ MRSY.X
มคาคงท แสดงใหเหนวาผบรโภคเตมใจทจะใชสนคาชนดหน งทดแทนสนคาอกชนดหนงในอตราสวนทคงท นนคอ จ านวนของสนคา Y ทผบรโภคยนดจะเสยสละเพอการบรโภคสนคา X เพมขน 1 หนวยจะเปนจ านวนทคงท แสดงใหเหนวาสนคาทงสองชนดใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ (Perfect Substitutes) และเสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวาโดยม Slope คงทตลอดทงเสน ดงแสดงดวยรปท 2 – 10
รปท 2 – 10 เสนความพอใจเทากนส าหรบสนคาทใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ
ปรมาณสนคา Y
X1 X 2
IC
A
B
ปรมาณสนคา X 0
Y1
Y 2
X
Y
EC 211 44
ในกรณทสนคาสองชนดเปนสนคาทตองใชประกอบกนอยางสมบรณ (Perfect Complements) เสนความพอใจเทากนจะมลกษณะเปนเสนหกมม ดงแสดงดวยรปท 2 – 10 คาของอตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคาสองชนดเทากบศนย (MRS
Y.X = 0)
ทงนเพราะผบรโภคจะไดรบความพอใจเทาเดมถาไดรบสนคาอกชนดเพมขนโดยตอง ไมลดปรมาณการบรโภคสนคาอกชนดหนงแสดงวาอรรถประโยชนเพมของสนคาชนดนนเปนศนย และจะเหนวาผบรโภคจะไมสามารถอยบนเสนความพอใจเทากนเสนเดม เพราะถาหากบรโภคสนคาชนดหนงลดลงเมอบรโภคสนคาอกชนดหนงปรมาณเพมขน จะท าใหไดรบความพอใจลดลง และถาหากวาผบรโภคไดสนคาทง 2 ชนดเพมขน เพ อน ามาใชประกอบกนอรรถประโยชนรวม (TU) จะเพมขน ดงแสดงดวยรปท 2 – 11
รปท 2 – 11 เสนความพอใจเทากนส าหรบสนคาทใชประกอบกนอยางสมบรณ
5. เสนความพอใจเทากนจะเปนเสนตอเนองกนไปไมขาดตอน (Continuous)
แสดงวามสวนประกอบของสนคา X และสนคา Y จ านวนมากมายทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจเทากน จนสามารถเขยนเสนความพอใจเทากนไดเปนเสนตอเนองกนไปโดยไมขาดตอน
ผบรโภคคนใดคนหนงอาจมระดบความพอใจไดหลายระดบทเรยกวาแผนภาพของเสนความพอใจเทากน (Indifference Map) แตเนองจากผบรโภคมรายไดจ ากด ดงนนจงตองพจารณาถงเสนงบประมาณดวย
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 0
IC1
IC2
EC 211 45
เสนงบประมาณหรอเสนราคา (Budget Line or Price Line)
เสนงบประมาณ (Budget Line) คอ เสนทแสดงถงสวนประกอบตาง ๆ กนของปรมาณสนคา 2 ชนด ทผบรโภคสามารถซอไดดวยเงนงบประมาณทเทากน
เนองจากความสามารถในการบรโภคทจะใหเปนไปตามรสนยมและความพอใจของผบรโภคขนอยกบเงนรายไดทมอยอยางจ ากดและราคาของสนคาทจะบรโภค เพองายในการวเคราะหจะสมมตวาผบรโภคมเงนไดอยอยางจ ากดทจะซอสนคา X และสนคา Y เทากบ I บาท และสมมตราคาสนคา X และสนคา Y คอ P
X และ P
Y บาท ตามล าดบ ดงนนผลรวมของ
รายจายในการซอสนคา X และสนคา Y จะตองเทากบเงนรายไดทผบรโภคมอย โดยรายจายในการซอสนคา X เทากบ P
X.X และรายจายในการซอสนคา Y เทากบ P
Y.Y ดงนนสมการของ
เสนงบประมาณ คอ
รายไดทงหมด = รายจายในการซอสนคา X + รายจายในการซอสนคา Y
I = PX
. X + PY
. Y
หรอ Y = YP
I – Y
X
P
P . X
ถาหากผบรโภคใชเงนทงหมดในการซอสนคา X แตเพยงอยางเดยว ผบรโภคจะ
สามารถซอสนคา X ไดเปนจ านวนเทากบ XP
I หนวย แตถาผบรโภคใชจายเงนทงหมดไปใน
การซอสนคา Y แตเพยงอยางเดยว ผบรโภคจะสามารถซอสนคา Y ไดเปนจ านวนเทากบ YP
I
หนวย อยางไรกตาม ผบรโภคอาจใชรายไดนซอทงสนคา X และสนคา Y โดยผลรวมของรายจายในการซอสนคา X และสนคา Y เทากบรายไดพอด
ตวอยางเชน ถาผบรโภคมรายไดหรองบประมาณส าหรบซอสนคา X และสนคา Y เทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ 20 บาท ราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ 4 บาท ดงนนสมการงบประมาณจะมรปสมการคอ
จาก I = PX .X + PY .Y
ดงนน 100 = 20 X + 4 Y
EC 211 46
และสามารถหาสวนประกอบของปรมาณสนคา X และสนคา Y ทใชจายเงนงบประมาณจ านวนเทากนไดดงน
ตารางท 2 – 9 สวนประกอบของสนคาทจายซอดวยงบประมาณทเทากน
สวนประกอบ (Combination)
ปรมาณสนคา X (X)
ปรมาณสนคา Y (Y)
A 0 25 C 1 20 D 2 15 E 3 10 F 4 5 B 5 0
จากสวนประกอบตาง ๆ กนของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทผบรโภคสามารถซอไดดวยงบประมาณทเทากนทผบรโภคมอยทงหมด เมอน ามาเขยนเปนรปจะไดเสนงบประมาณ (Budget Line or Line of Attainable Combination) ซงมลกษณะเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา
รปท 2 – 12 เสนงบประมาณ (Budget Line)
ปรมาณสนคา Y
3
U
5
10
15
20
1 2 4 ปรมาณสนคา X 0
XP
I = 5
YP
I = 25
หรอ Y = YP
I – Y
X
P
P . X
I = P X . X + P Y . Y
EC 211 47
ถาผบรโภคซอสนคา X และสนคา Y ภายใตเสนงบประมาณ (เชนทจด U) แสดงวาผบรโภคใชอ านาจซอไมเตมท จะเหลอเงนส าหรบออมจ านวนหนงหรอน าไปใชซอสนคาอน ๆ
คาความชน (Slope) ของเสนงบประมาณหาไดดงน
Slope ของเสนงบประมาณ AB = – X
Y
=
X
Y
P
I
P
I
= Y
X
P
P เรยกวา Price Ratio
ดงนน Slope ของเสนงบประมาณแสดงถงราคาของสนคา X ในรปราคาของสนคา Y จงเรยกเสนงบประมาณไดอกอยางวา เสนราคา (Price Line) ซงแสดงถงสดสวนของราคาสนคาทงสองชนด (Price ratio)
เงอนไขดลภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium)
ดงไดกลาวแลววา ผบรโภคแตละคนอาจมระดบความพอใจในการบรโภคสนคา 2 ชนดไดหลายระดบ ซงแสดงดวยแผนภาพของเสนความพอใจเทากน (Indifference Map of the Consumer) แตผบรโภคมรายไดจ ากดโดยจ านวนสนคาทผบรโภคซอจากรายไดทมอยจ ากดถกก าหนดโดยเสนงบประมาณ (Budget Line) ซงจะแสดงใหเหนถงขอบเขตอ านาจซอสนคาทงสองชนดของผบรโภค ดงนนการทผบรโภคสดสรรเงนงบประมาณทมอยอยางจ ากดในการซอสนคา 2 ชนดในอนทจะกอใหเกดความพอใจสงสดหรอไดรบอรรถประโยชนสงสด จะเรยกวา จดดลยภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium) ซงจะเปนจดทจะท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดในการซอสนคาทงสองชนดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด ดงแสดงดวยรปท 2 – 13
EC 211 48
รปท 2 – 13 สวนผสมของสนคาทใหอรรถประโยชนสงสด
จากรปท 2 – 13 จด C, D, E, F และ G แสดงใหเหนถงสวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ซงเสยรายจายจ านวนเทากนเนองจากอยบนเสนงบประมาณเสนเดยวกน แตจด C และจด G อยบนเสนความพอใจเทากน IC1 ซงใหความพอใจนอยกวาจด D และจด F ซงอยบนเสนความพอใจเทากนเสนทเหนอกวาคอเสน IC2 ดงนนจด D และจด F จะแสดงถงกลมของสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจหรออรรถประโยชนแกผบรโภคมากกวาจด C และจด G แตถาพจารณาทจด E จะพบวาจด E อยบนเสนความพอใจเทากน IC3 ซงสงกวา IC1 และ IC2 ดงนนทจด E จะแสดงใหเหนถงสวนผสมของการใชสนคาทงสองชนดทใหอรรถประโยชนแกผบรโภคมากทสดดวยรายไดทมอยอยางจ ากด และเปนจดสมผสของเสนความพอใจเทากนกบเสนงบประมาณโดยผบรโภคจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX หนวย และซอสนคา Y จ านวนเทากบ OY หนวย ส าหรบกลมของสนคาทจด H ซงอยบนเสน
IC4 และใหความพอใจมากกวาทจด E แตตองใชงบประมาณมากกวาทผบรโภคมอย จงท าใหผบรโภคไมสามารถบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด H ได ดงนนความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด E น จงเปนจดทใหความพอใจสงสดทข นอยกบรายไดจ ากด (maximizing satisfaction subject to a limited money income) และ ณ จดสมผสของเสนความพอใจเทากนกบเสนงบประมาณนจะไดวา Slope ของเสนความพอใจเทากนจะเทากบ Slope ของเสนงบประมาณ
IC1
XP
I = B
YP
I= A
ปรมาณสนคา Y
G
C D
Y
F IC 3 IC 4
E
0
I = P X . X + P Y . Y
ปรมาณสนคา X
X
X
P
MU =
Y
Y
P
MU =
H
X
IC 2
EC 211 49
เนองจาก Slope ของเสน IC = – X
Y
= MRSX.Y = Y
X
MU
MU
และ Slope ของเสนงบประมาณ AB = –X
Y
= Y
X
P
P
ดงนน ณ จด E
Slope ของเสนความพอใจเทากน = Slope ของเสนงบประมาณ จะได
MRSX.Y = – X
Y
= Y
X
P
P
และ Y
X
MU
MU = – X
Y
= Y
X
P
P
หรอ X
X
P
MU = Y
Y
P
MU
โดยมเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากด คอ
I = PX . X + PY .Y
ดงนนทงวธของ Cardinal Utility Approach และวธ Ordinal Utility Approach จะใหเงอนไขของการหาความพอใจสงสดเหมอนกน โดยวธ Indifference Curve Approach (หรอ Ordinal Utility Approach) ผบรโภคไมจ าเปนตองบอกอรรถประโยชนหรอความพอใจใหออกมาเปนหนวยนบ
ตวอยางการค านวณหาจ านวนการบรโภคทจะใหไดรบอรรถประโยชนสงสด
สมมตฟงกชนอรรถประโยชนของการบรโภคสนคา X และสนคา Y คอ
U = U (X, Y) = 2
1
2
1
YX
ถาผบรโภคมรายไดเทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ 2 และ 4 บาท ตามล าดบ ใหหา
(1) คาของ MRSX.Y
(2) ปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสด
EC 211 50
วธท า
(1) หาคาของ MRSX.Y
การหาคาของ MRSX.Y หาไดดงน
เนองจาก MRSX.Y = Y
X
MU
MU
คาของ MUX = X
U
= 2
1
2
1
YX2
1
คาของ MUX = Y
U
= 2
1
2
1
YX2
1
ดงนน MRSX.Y = Y
X
MU
MU = 2
1
2
1
2
1
2
1
YX2
1
YX2
1
= X
Y
(2) หาปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหไดรบอรรถประโยชนสงสด
จากขอมลของรายได ราคาสนคา X และราคาสนคา Y ทก าหนดให สามารถหาสมการงบประมาณของผบรโภคหาไดดงน
จาก I = PX .X + PY .Y
แทนคา I = 100 , PX = 2 , PY = 4 จะไดสมการงบประมาณ คอ
100 = 2 X + 4 Y
โดยวธการของ Lagrangian Multiplier Method
หา Lagrangian Function ไดดงน
Z = 2
1
2
1
YX + (100 – 2 X – 4 Y)
First order Condition ส าหรบคาสงสดของฟงกชน Z โดยหา partial derivative มงตรงตอ X, Y และ แลวใหเทากบศนย
EC 211 51
X
Z
= ZX = 2
1
2
1
YX2
1
– 2 = 0 . . . . . . (1)
Y
Z
= ZY = 2
1
2
1
YX2
1
– 4 = 0 . . . . . . (2)
Z = Z = 100 – 2 X – 4 Y = 0 . . . . . (3)
จากสมการท (1) และ (2) หาคา จะได
2
YX2
1 2
1
2
1
= 4
YX2
1 2
1
2
1
=
2
Y = 4
X
X = 2 Y . . . (4)
แทนคาสมการท (4) ในสมการท (3) จะได
Y = 8
100 = 12.5 . . . . (5)
แทนคา Y = 12.5 ในสมการท (4) ได
X = 25
อรรถประโยชนเพมของเงนหนงหนวยสดทาย () มคาเทากบ
= 2
5.12
= 6.25
และอรรถประโยชนรวมมคาสงสดเทากบ
U = 2
1
2
1
)5.12()25( = 17.68
สรปไดวา ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนสงสดเมอบรโภคสนคา X เทากบ 25 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ 12.5 หนวย โดยไดรบอรรถประโยชนรวมสงสดมคาเทากบ 17.7 Utils
EC 211 52
ในการหาปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาโดยการพจารณาจากขอมลของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใหความพอใจเทากนดงตารางท 2 – 3 จะพจารณาจากเงอนไขในการบรโภคสนคาทใหความ
พอใจสงสดอย ณ จดท MRSX.Y = Y
X
P
P โดยมเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากดคอ I = PX .
X + PY .Y ดงนนถาทราบรายไดของผบรโภค ราคาของสนคา X และราคาสนคา Y แสดงวาจะ
ทราบคา Slope ของเสนงบประมาณ หรอทราบคาของ Y
X
P
P และจากตารางท 2 – 7 เมอหาคา
ของ MRSX.Y ไดแลว กจะสามารถหาไดวาคาของ MRSX.Y = Y
X
P
P ณ ปรมาณการบรโภค
สนคา X และสนคา Y เทากบเทาใด และน าเงอนไขของรายไดทมอยอยางจ ากดมาพจารณาประกอบ กจะไดปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดได ยกตวอยางเชน ถาผบรโภคมรายไดเทากบ 100 บาท ราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ 20 บาท และราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ 4 บาท ดงนนปรมาณการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดคอบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ 2.5 หนวย และบรโภคสนคา Y ปรมาณเทากบ 12.5 หนวย
การเคลอนยายของเสนงบประมาณ (Shift in the Budget Line)
การเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภคและการเปลยนแปลงในราคาสนคาจะท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลง ซงสามารถพจารณาไดดงน
1. กรณทรายไดของผบรโภคเปลยนแปลงโดยทราคาสนคาทงสองชนดคงท
ถาพจารณาผลของการเปลยนแปลงของรายได เมอราคาสนคา X และราคาสนคา Y ยงคงท จะท าใหเสนงบประมาณเคลอนยายไปทงเสนในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม สมมตวารายไดของผบรโภคเพมขนจาก I เปน I1 บาท โดยทราคาสนคา X และราคาสนคา Y ยงคงเดมอยท PX และ PY บาท เมอรายไดเพมขน ถาผบรโภคไมซอสนคา Y เลย
โดยซอสนคา X เพยงอยางเดยวจะซอสนคา X ไดจ านวนเทากบ X
1
P
I หนวย (ซงจะเปนจ านวน
ทมากกวา XP
I ทงนเพราะ I1 > I) และถาผบรโภคไมซอสนคา X เลย โดยซอสนคา Y เพยง
EC 211 53
อยางเดยวจะซอสนคา Y ไดจ านวนเทากบ Y
1
P
I หนวย (ซงจะเปนจ านวนทมากกวา YP
I ) และ
สามารถหาสวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจายเงนซอเทากนดวยรายไดทเพมขน ซงกจะไดเสนงบประมาณเสนใหมซงมลกษณะเคลอนยายออกไปทางขวามอทงเสนโดยขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม และจะม Slope เทากบ Slope ของเสนงบประมาณเสนเดม ดงแสดงดวยรปท 2 – 14 ก.
รปท 2 – 14 การเคลอนยายของเสนงบประมาณเมอรายไดเปลยน
จากรปท 2 – 14 ก.
Slope ของเสนงบประมาณ AB = – X
Y
=
X
Y
P
I
P
I
= Y
X
P
P
Slope ของเสนงบประมาณ A1B1 = – X
Y
=
X
1
Y
1
P
I
P
I
= Y
X
P
P
จะเหนวา Slope ของเสนงบประมาณ AB และของเสนงบประมาณ A1B1 มคาเทากนดงนนเสนงบประมาณ AB และเสนงบประมาณ A1B1 จะเคลอนยายในลกษณะทขนานกน ในท านองเดยวกนถาพจารณาเมอรายไดของผบรโภคลดลงจาก I เปน I2 บาทโดยทราคาสนคา X
ก. เมอรายไดเพมขน
ปรมาณสนคา Y
XP
I = B ปรมาณสนคา X X
1
P
I = B 1
I = P X .X + P Y . Y
0
YP
I = A
Y
1
P
I =A 1
I 1 = P X .X + P Y . Y
ข. เมอรายไดลดลง
ปรมาณสนคา Y
XP
I = B X
2
P
I = B 2 ปรมาณสนคา X 0
YP
I = A
I = P X .X + P Y . Y
I 2 = P X .X + P Y . Y
1X
1
P
I = B
EC 211 54
และราคาสนคา Y คงท เสนงบประมาณกจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน A2B2 โดยเคลอนยายลงมาทางดานซายในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเสนเดม (ดงแสดงดวยรปท2 – 14 ข)
และม Slope เทากบ Slope ของเสนงบประมาณเสนเดม คอมคาเทากบ Y
X
P
P
2. กรณทราคาสนคาชนดใดชนดหนงเปลยนโดยทรายไดของผบรโภคและราคาสนคาอกชนดคงท
ถาพจารณาถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดใดชนดหนงทรายได (I) และราคาของสนคาอกชนดหนงอยคงท สมมตใหราคาสนคา X (PX) เปลยนแปลง โดยทรายได และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท จะมผลใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงในลกษณะทจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y จะยงคงเดมแตจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะเคลอนยายออกไปจากจดเดมโดยขนอยกบวาราคาสนคา X สงขนหรอต าลง กลาวคอ ถาใหราคาสนคา X ลดต าลงจาก PX เปน PX1 บาท โดยท I และ PY ไมเปลยนแปลง เมอผบรโภค
ซอสนคา Y เพยงอยางเดยวโดยไมซอสนคา X เลย จะไดจ านวนเทากบ YP
I หนวย (ซงเปน
จ านวนเทาเดม) แสดงใหเหนวาปรมาณซอของสนคา Y จะไมถกกระทบกระเทอนจากการทราคาสนคา X ถกลง แตถาผบรโภคซอสนคา X เพยงอยางเดยวโดยไมซอสนคา Y เลย จะได
จ านวนเทากบ 1XP
I หนวย (ซงเปนจ านวนทมากกวา XP
I ทงนเพราะ PX1 < PX) ดงนนถาหา
สวนประกอบของการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทใชจายเงนซอดวยงบประมาณทเทากน ซงในตอนนราคาสนคา X ลดต าลงกวาเดม กจะไดเสนงบประมาณเสนใหมซงจะมจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y คงเดม สวนจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะหางออกไปทางดานขวามอ นนคอ เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AB1 ดงรปท 2 – 15 ก.
EC 211 55
รปท 2 – 15 การเปลยนแปลงของเสนงบประมาณเมอราคาสนคาเปลยน
จากรปท 2 – 15 ก. เสนงบประมาณใหมคอ AB1 เมอราคาสนคา X ลดลง โดยทรายได (I) และ PY คงท โดยเสนงบประมาณใหมนจะมความชน (slope) นอยกวาเสนงบประมาณเดม (คอ AB)
Slope ของเสนงบประมาณ AB = – X
Y
=
X
Y
P
I
P
I
= Y
X
P
P
Slope ของเสนงบประมาณ AB1 = – X
Y
=
1X
Y
P
I
P
I
= Y
1X
P
P
เนองจาก PX1 < PX ดงนน Y
1X
P
P จะนอยกวา Y
X
P
P นนคอ Slope ของเสน
งบประมาณ AB1 จะนอยกวา Slope ของเสนงบประมาณ AB
ในท านองเดยวกน ถาพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขนจาก PX เปน PX2 บาท
โดยทรายได (I) และ PY ไมเปลยนแปลง จ านวนซอสนคา Y โดยทไมซอสนคา X เลย คอ
ก. เมอราคาสนคา X ลดลง ข. เมอราคาสนคา X เพมขน
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 1XP
I= B 1
XP
I = B
YP
I= A
I = P X .X + P Y . Y
0
I = P1X .X + P Y . Y
ปรมาณสนคา Y
XP
I = B ปรมาณสนคา X 2XP
I= B 2
YP
I= A
I = P X .X + P Y . Y
I = P2X .X + P Y . Y
0
EC 211 56
YP
I หนวย ซงจะไมกระทบกระเทอนจากการทราคาสนคา X แพงขน และจ านวนสงสดของ X
ทจะซอไดโดยไมซอสนคา Y เลย จะเทากบ 2XP
I หนวย(ซงเปนจ านวนทนอยกวาจ านวน XP
I
เดมทงนเพราะ PX2 > PX) ดงนนเสนงบประมาณเสนใหมจะมจดตดทางแกนปรมาณสนคา Y
คงเดม แตจดตดทางแกนปรมาณสนคา X จะเปลยนเขามาทางดานซายมอของเสนงบประมาณเดม นนคอ เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AB2 ดงรปท 2 – 15 ข. โดยเสน
งบประมาณ AB2 เสนใหมนจะมความชน(Slope) เทากบ Y
X
P
P2 ซงมคามากกวา Slope ของเสน
งบประมาณ AB เสนเดม (ซงมคาเทากบ Y
X
P
P ) ทงนเพราะ PX2 > PX ดงนน Y
2X
P
P > Y
X
P
P
ผลการเปลยนแปลงของรายไดทมตอการซอของผบรโภค
การเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภคจะท าใหมการเปลยนแปลงในจ านวนซอของสนคา จากททราบแลววาการทรายไดของผบรโภคเปลยนแปลงโดยทราคาสนคาทงสองชนดไมเปลยนแปลงจะมผลใหเสนงบประมาณเคลอนยายออกไปจากเสนเดมในลกษณะทขนานกบเสนงบประมาณเดมและอตราสวนของราคา(Price ratio) หรอ Slope ของเสนงบประมาณจะเหมอนเดม ถาสมมตรายไดของผบรโภคเพมขนโดยทราคาของสนคา X และราคาของสนคา Yไมเปลยนแปลงจะมผลตอการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคา X และสนคาY โดยพจารณาไดจากรปท 2 – 16
EC 211 57
รปท 2 – 16 เสนแนวทางในการบรโภคตามรายได (Income Consumption Curve)
จากรปท 2 – 16 เมอรายไดของผบรโภคเพมขนจาก I1 เปน I2 และ I3 บาท โดยทราคาสนคา X และสนคา Y ไมเปลยนแปลง จะท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A1B1 เปน A2B2 และ A3B3 ตามล าดบในลกษณะทขนานกน จดดลยภาพเดมอยทจด E1 บนเสน IC1 เมอรายไดเทากบ I1 บาท และราคาสนคา X เทากบ PX และราคาสนคา Y เทากบ PY บาท โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY1 หนวย เมอรายไดเพมขนเปน I2 บาท โดยทราคาสนคา X และสนคา Y ยงคงเดมเทากบ PX และ PY บาท จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนไปอยทจด E2 บนเสน IC2 โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX2 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY2 หนวย โดยผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดม เนองจากอยบนเสนความพอใจเทากนเสนทสงกวาเดม ในท านองเดยวกนเมอรายไดสงขนเปน I3 บาท ผบรโภคจะบรโภคสนคา X จ านวน OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน OY3 หนวย และผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดมเพราะอยบนเสนความพอใจเทากน IC3 ซงอยสงกวาเดม เมอลากเสนเชอมจดดลยภาพของผบรโภคเมอรายไดเปลยนแปลงจะไดเสนทเรยกวา เสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง (Income Consumption Curve: ICC)
E1
ปรมาณสนคา Y
Y2
Y3
0
Y
2
P
I = A2
Y
3
P
I = A3
Y
1
P
I = A1
Y1
X
1
P
I = B1
Income Consumption Curve: ICC
E2
E3
IC1
ปรมาณสนคา X
IC2
IC3
X1 X
2
P
I = B2 X
3
P
I = B3 X2 X3
EC 211 58
ดงนนเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง (Income Consumption Curve: ICC) จงเปนเสนทลากเชอมจดดลยภาพของผบรโภคทแสดงแนวทางในการบรโภคสนคา 2 ชนดทท าใหไดอรรถประโยชนสงสด ณ ระดบรายไดตาง ๆ กนเมอราคาสนคาทงสองชนดคงท ถาหากเสน ICC มความชนเปนบวก (positive slope) ดงรปท 2 – 16 แสดงวาสนคาทงสองชนดนนเปนสนคาปกต (normal good) หมายความวาผบรโภคจะซอสนคาเพมขนเมอระดบรายไดสงขน แตถาหากวาเสน ICC มความชนเปนลบ (negative slope) แสดงวาสนคาชนดใดชนดหนงจะเปนสนคาดอย (inferior good) และสนคาอกชนดหนงเปนสนคาปกต (normal good) หมายความวาเมอระดบรายไดสงขน ผบรโภคจะซอสนคาชนดนนนอยลง ถาสนคาชนดนนเปนสนคาดอย ดงแสดงในรปท 2 – 17 และรปท 2 – 18
รปท 2 – 17 เสน ICC เมอสนคา X เปนสนคาดอย และสนคา Y เปนสนคาปกต
รปท 2 – 17 แสดงเสน ICC ม Slope เปนลบ โดยสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) และสนคา Y เปนสนคาปกต (Normal good)
ปรมาณสนคา Y
Income Consumption Curve : ICC
E1
E2
IC1
ปรมาณสนคา X
IC2
X1
Y1
Y2
0
Y
2
P
I = A2
X
2
P
I = B2 X
1
P
I = B1
Y
1
P
I = A1
X2
EC 211 59
ในกรณทสนคา X เปนสนคาปกต (Normal goods) และสนคา Y เปนสนคาดอย(Inferior good) เสน ICC ม Slope เปนลบเชนกน ดงแสดงในรปท 2 – 18
รปท 2 – 18 เสน ICC เมอสนคา X เปนสนคาปกต และสนคา Y เปนสนคาดอย
การหาเสน Engel (Engel Curve)
จากขอมลสวนผสมของการบรโภคสนคา 2 ชนดทท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ณ ระดบรายไดตาง ๆ กน ตามเสนแนวทางในการบรโภคอนเน องมาจากรายไดเปลยนแปลง (ICC) สามารถน ามาใชหา Engel Curve ได
ปรมาณสนคา Y
Income Consumption Curve: ICC
Y1
0
E1
E2
IC1
ปรมาณสนคา X
IC2
X1
Y2
Y
2
P
I = A2
X
2
P
I = B2 X
1
P
I = B1
Y
1
P
I = A1
X2
EC 211 60
เสน Engel (Engel curve) แสดงความสมพนธระหวางปรมาณดลยภาพของสนคาชนดหนงทใหความพอใจสงสดซงผบรโภคจะซอและระดบรายไดตาง ๆ กน เมอสมมตใหราคาสนคาทงสองชนดและรสนยมและความชอบของผบรโภคคงท
การหาเสน Engel curve พจารณาไดจากรปท 2 – 19
รปท 2 – 19 เสน Engel Curve ส าหรบสนคา X
Income Consumption Curve: ICC
E1
E2
IC1
ปรมาณสนคา X
ปรมาณสนคา Y
IC2
X1
Y1
Y2
0
Y
2
P
I = A2
X
2
P
I = B2 X
1
P
I = B1
Y
1
P
I = A1
X2
X1 X2
Engel Curve
E1
E2
ปรมาณสนคา X
รายไดทเปนตวเงน (Money Income)
I1
I2
0
ในกรณทสนคา X เปนสนคาปกต (Normal good)
EC 211 61
จากรปท 2 – 19 ณ ระดบรายได I1 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยทจด E1 โดยจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย เมอรายไดเพมขนเปน I2 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยทจด E2 โดยจะซอสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย ถาลากความสมพนธระหวางจ านวนของสนคา X ทผบรโภคซอและระดบรายไดทเปนตวเงนตาง ๆ กน กจะไดเสนทเรยกวา Engel Curve
การวเคราะหชนดของสนคาจาก Engel Curve
ลกษณะของ Engel Curve ของสนคาแตละชนดสามารถพจารณาไดวาสนคาชนดนน ๆ เปนสนคาปกต(normal good) หรอสนคาดอย(inferior good) โดยดจากลกษณะความชน(slope) ของเสน Engel Curve วาเปนบวกหรอลบ ถาหากวา Slope มคาเปนบวก(ดงรปท 2 – 18) แสดงวาสนคานนเปนสนคาปกต(normal good) ทงนจะเหนไดวาปรมาณการบรโภคสนคา
เพมขน เมอรายไดของผบรโภคสงขน(dX
dI > 0) แตถาหากวา Slope ของเสน Engel Curve ม
คาเปนลบ แสดงวาสนคานนเปนสนคาดอย(inferior good) ทงนเพราะสนคาดอยเปนสนคาท
เมอรายไดของผบรโภคเพมขน ปรมาณการบรโภคสนคานนจะลดลง(dX
dI < 0) ดงรปท 2 – 20
EC 211 62
รปท 2 – 20 เสน Engel Curve ส าหรบสนคาดอย
จากรปท 2 – 20 แสดงเสน ICC ทม Slope เปนลบ และเมอน ามาหาเสน Engel Curve ส าหรบสนคา X จะไดเสน Engel Curve ทม Slope เปนลบ ซงแสดงใหเหนวาเมอรายไดเพมขน ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณทลดลง โดยทเมอรายไดทเปนตวเงนเทากบ I1 บาท ผบรโภคบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ OX1 หนวย เมอรายไดทเปนตวเงนสงขนเปน I2 บาท ผบรโภคจะบรโภคสนคา X ปรมาณเทากบ OX2 หนวย นนคอเมอรายไดเพมขน ปรมาณการบรโภคสนคาลดลงเทากบ X1X2 หนวย แสดงใหเหนวาสนคา X เปนสนคาดอย(Inferior good)
Income Consumption Curve: ICC
E1
E2
IC1
ปรมาณสนคา Y
IC2
Y1
Y2
Y
2
P
I = A2
Y
1
P
I = A1
ปรมาณสนคา X X1 0
X
2
P
I = B2 X
1
P
I = B1 X2
X1 X2
Engel Curve
E1
E2
ปรมาณสนคา X
รายไดทเปนตวเงน (Money Income: I)
I1
I2
0
EC 211 63
ผลกระทบของการเปลยนแปลงราคาสนคาทมตอการซอของผบรโภค
เมอราคาสนคาชนดใดชนดหนงมการเปลยนแปลงโดยทรายไดและราคาสนคาอกชนดคงท จะมผลตอการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคาของผบรโภค
ในการพจารณาผลของการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคา X เมอราคาสนคา X เปลยนแปลง โดยก าหนดใหรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค(I) รสนยมและความชอบ และราคาของสนคา Y (PY) คงท สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 21
รปท 2 – 21 เสนแนวทางในการบรโภคตามราคา (Price Consumption Curve)
จากรปท 2 – 21 สมมตผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของ
สนคา X เทากบ PX1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา Y เทากบ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนน
เสนงบประมาณคอ A1B1 ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดเมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ OY1 หนวย ตอมาสมมตวาเงนไดทเปนตวเงน(I) ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) และรสนยมของผบรโภคคงท แตราคาสนคา X ถกลงเปน PX2 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน
X2
E1 E2
E3
ปรมาณสนคา X 3X
1
P
I = B3
Price Consumption Curve: PCC
IC1
ปรมาณสนคา Y
IC2
IC3
X1
Y1 Y2
Y3
0
1Y
1
P
I = A1
2X
1
P
I = B2 1X
1
P
I = B1
PX3 < PX2 < PX1
X3
EC 211 64
A1B1 เปนเสน A1B2 และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2 จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนจากจด E1 เปนจด E2 ดงนนดวยระดบรายไดทเปนตวเงนทยงคงเดม และราคาของสนคา Y ทยงคงเดม เมอราคาสนคา X ถกลงจาก PX1 เปน PX2 บาท ผบรโภคจะไดรบความ
พอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย และบรโภคสนคา Y เทากบ OY2 หนวย ในท านองเดยวกนเมอราคาสนคา X ถกลงไปอกจาก PX2 เปน PX3 บาท จดดลยภาพของผบรโภคจะเปลยนแปลงไปเปนจด E3 และจะไดรบความ
พอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนเทากบ OX3 หนวย และ OY3 หนวย ตามล าดบ เมอลากเสนเชอมจดดลยภาพซงท าใหผบรโภคไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนด ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคา X จะไดเสนทเรยกวาเสนแนวทางในการบรโภคอนเน องมาจากราคาสนคาเปลยนแปลง (Price Consumption Curve: PCC)
ดงนนเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองมาจากราคาสนคาเปลยนแปลงหรอเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา(Price Consumption Curve: PCC) คอเสนทลากเชอมจดดลยภาพของผบรโภคเมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลง โดยทราคาสนคาชนดอนรสนยม และรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคคงท โดยเสนนจะบอกใหทราบวาผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาทงสองชนดเมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลง โดยทรายได และราคาสนคาอกชนดหนงคงท
ถาเสน PCC ม Slope เปนบวก (ดงรปท 2 – 21) แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต(normal good) ทงนจะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอสนคา X จะเพมขน และเมอราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง ซงเปนลกษณะของสนคาปกต(Normal good)
และถาหากเสน PCC ม Slope เปนลบ แสดงวาสนคา X เปนสนคาทขดกบกฎของอปสงคหรอทเรยกวาสนคากฟเฟน(Giffengood) ซงเปนสนคาทมลกษณะทวา เมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง และในทางตรงกนขามเมอราคาสนคา Xแพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X จะเพมขน สนคาดงกลาวนอาจเรยกไดวาเปนสนคาดอยคณภาพชนดพเศษ (Special Inferior good) แตสวนมากมกจะเรยกวาเปนสนคาประเภท Giffen ซงเรยกชอตามนกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษทพบวาเมอราคาขนมปงสงขนรายไดท
EC 211 65
แทจรงของชนชนกรรมาชนลดลง ท าใหตองลดการบรโภคสนคาอน ๆ ทมราคาแพงนอยลงและยงแมวาขนมปงจะมราคาแพง แตกยงเปนอาหารทมราคาถกทสดเมอเปรยบเทยบกบอาหาร อน ๆ จงท าใหผบรโภคซอขนมปงมากขน ในทางตรงกนขามเมอราคาขนมปงลดลงรายไดทแทจรงของชนชนกรรมาชพจะเพมขน จงท าใหผบรโภคลดการบรโภคขนมปง และใชเงนไปซอสนคาอน ๆ เพมขน
รปท 2 – 22 เสน PCC ม Slope เปนลบ
จากรปท 2 – 22 จะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ถกลง โดยทรายไดทเปนตวเงน
รสนยม และราคาสนคา Y คงท จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคา X จะลดลง หรอถาพจารณาในทางตรงกนขามเมอราคาสนคา X แพงขน จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคาX จะเพมขนเชนกน ถาจดดลยภาพเดมของผบรโภคอยทจด E1 บนเสน IC1 ซงสมผสกบเสนA1B1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย บรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ OY1 หนวย ในกรณสนคา X มราคาถกลงจาก PX1 เปน PX2 บาท โดยปจจยอน ๆ คงท ท าใหเสน
งบประมาณเปลยนแปลงจากเสน A1B1 เปนเสน A1B2 จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E1 เปนจด E2 บนเสน IC2 ซงสมผสกบเสน A1B2 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2
PX2 < PX1
E1
E2
ปรมาณสนคา X
Price Consumption Curve: PCC
IC1
ปรมาณสนคา Y
IC2
X1
Y1
Y2
0
1Y
1
P
I = A1
2X
1
P
I = B2 1X
1
P
I = B1 X2
EC 211 66
หนวย นนคอบรโภคสนคา X ปรมาณนอยลงเทากบ X1X2 หนวย แสดงวาเมอราคาสนคา X ลดลง ผบรโภคซอสนคา X ปรมาณลดลงดวย ซงขดกบกฎของอปสงค(Law of Demand) นนคอสนคา X เปนสนคากฟเฟน(Giffen good)
ถาพจารณาในกรณสนคา X มราคาแพงขนโดยพจารณาในรปเดยวกนน กจะตองสมมตวาเดมราคาของสนคา X เทากบ PX2 บาท โดยทรายไดเทากบ I1 บาท และราคาสนคา Y
เทากบ PY1 บาท ไดเสนงบประมาณคอเสน A1B2 ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2
ดงนนจดดลยภาพเรมแรกของผบรโภคอยทจด E2 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX2 หนวย ตอมาราคาสนคา X แพงขนจาก PX2 เปน PX1 บาท (โดยท PX1 > PX2) โดยปจจยอน ๆ
คงท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงจากเสน A1B2 เปนเสน A1B1 สมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย นนคอเมอราคาสนคา X แพงขนจาก PX2 เปน PX1 บาท จะซอสนคา X ปรมาณเพมขนเทากบ X2X1 หนวย ซงตรงกน
ขามกบกฎของอปสงค ดงนนสนคา X จงเปนสนคากฟเฟน(Giffen good)
การหาเสนอปสงคของบคคล (Individual Demand Curve)
จากดลยภาพของผบรโภคโดยอาศยเสนความพอใจเทากนท าใหสามารถหาเสนอปสงคของบคคล(Individual demand curve) ส าหรบสนคาชนดใดชนดหนงไดโดยตรงจากขอมลทอยในเสนแนวทางในการบรโภคอนเนองจากราคาสนคาเปลยนแปลง(Price Consumption Curve: PCC) ถงแมเสน PCC จะสามารถแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางราคาสนคาชนดหนงและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนกตาม แตเสน PCC มใชเสนอปสงค(Demand) ทงนเพราะเหตวาแกนตงของเสน PCC แสดงถงปรมาณของสนคา Y ซงส าหรบเสนอปสงคแลวแกนตงจะตองแสดงถงราคาของสนคาชนดนนเสมอ ดงนนเสนอปสงคของผบรโภคคนใดคนหนง (Individual demand curve) ส าหรบสนคาชนดใดชนดหนง จะแสดงถงปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนง ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคาชนดนนเมอปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ในการหาเสนอปสงคของผบรโภคส าหรบสนคา X เมอมการเปลยนแปลงในราคาของสนคา X โดยก าหนดให รายได รสนยม และราคาของสนคา Y คงท และถาเขยนความสมพนธของปรมาณความตองการซอของสนคา X ทผบรโภคไดรบความพอใจสงสด ณระดบราคาตาง ๆ กนของสนคา X กจะไดเสนอปสงคของบคคลส าหรบสนคา X ดงรปท 2 – 23
EC 211 67
รปท 2 – 23 Price Consumption Curve และ Demand Curve ส าหรบสนคาปกต(Normal Good)
จากรปท 2 – 23 เมอราคาสนคา X ลดลงจาก PX1 บาท เปน PX2 บาท โดยทรายได
ทเปนตวเงน และราคาสนคา Y คงท เทากบ I1 และ PY2 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยน
ปรมาณสนคา X
PX2 < PX1
E1
E2
Price Consumption Curve: PCC
IC1
ปรมาณสนคา Y
IC2
X2
Y1
Y2
0
1Y
1
P
I = A1
2X
1
P
I = B2 1X
1
P
I = B1 X1
Demand Curve (D)
ราคาสนคา X
E2
E1
ปรมาณสนคา X
PX2
PX1
X2 0 X1
EC 211 68
จากเสน A1B1 เปนเสน A1B2และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากนเสนทสงขนไป เมอลากเสน
เชอมจดสมผสนกจะไดเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา(Price Consumption Curve: PCC)และจากนกสามารถหาเสนอปสงคของสนคา X ได โดยเสนอปสงคนจะเปนของบคคลใดบคคลหนง(individual demand curve) โดยใหแกนตงแสดงราคาตอหนวยของสนคา X (PX) และแกนนอนแสดงปรมาณซอของสนคา X (QX) ในการหาเสนอปสงคส าหรบสนคา X เรมพจารณาจากเสนแนวทางในการบรโภคตามราคา (PCC) ซงจากรปเสน PCC ม Slope เปนบวก จะเหนวาเมอราคาสนคา X เทากบ PX1 บาท จดดลยภาพของผบรโภคอยท E1 โดยบรโภคสนคา X
จ านวน OX1 หนวย กจะทราบความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาตอหนวยของสนคา X ไดทจด E1
ในท านองเดยวกนถาพจารณาเมอราคาสนคา X ลดลงเปน PX2 บาท จดดลยภาพของ
ผบรโภคเปลยนไปอยทจด E1 โดยบรโภคสนคา X จ านวน OX2 หนวย กจะไดความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาของสนคา X ไดทจด E2 และถาราคาสนคา Xเปลยนแปลงไปอก กจะไดความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาตอหนวยของสนคา X ไดอก เมอลากเสนเชอมจดตาง ๆ ของราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอของสนคา X จะไดเสนอปสงคส าหรบสนคา X ของผบรโภคคนใดคนหนง(individual demand curve) เสนอปสงคทไดจะมความชนเปนลบ(negative slope) และมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา แสดงใหเหนวาราคาของสนคา X และปรมาณความตองการซอของสนคา X ผนแปรในทศทางตรงกนขาม นนคอ เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ถาราคาสนคา X สงขน ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะลดลง และเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะเพมขน แสดงวา สนคา X เปนสนคาปกต(Normal Good) ถาหากวาเสน PCC ม slope เปนลบ ดงรปท 2 – 24 เมอลากความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคา X และราคาสนคา X เพอหาเสนอปสงคของผบรโภค(Demand) จะไดเสน Demand ม slope เปนบวก (positive slope) มลกษณะทอดขนจากซายไปขวา แสดงใหเหนวา ราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X จะผนแปรไปในทศทางเดยวกน นนคอเมอก าหนดใหปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ถาราคาสนคา X สงขนปรมาณความตองการซอของสนคา X จะเพมขน และเมอราคาสนคา X ถกลง ปรมาณความตองการซอของสนคา X จะลดลง แสดงวาสนคา X นเปนสนคาทขดกนกบกฎของอปสงค ซงเรยกวา สนคากฟเฟน (Giffen Good)
EC 211 69
รปท 2 – 24 Price Consumption Curve และ Demand Curve ส าหรบสนคากฟเฟน
E1
E2
PX2 < PX1
ปรมาณสนคา X
Price Consumption Curve: PCC
ปรมาณสนคา Y
X2
Y1
Y2
0
1Y
1
P
I = A1
2X
1
P
I = B2 1X
1
P
I = B1 X1
IC1
IC2
Demand Curve (D)
E2
E1
ปรมาณสนคา X
PX2
ราคาสนคา X
PX1
X2 0 X1
EC 211 70
ผลทางดานรายไดและผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (Income Effect and Substitution Effect)
ถาก าหนดใหรายไดของผบรโภค ราคาตอหนวยของสนคา Y และรสนยม และความพอใจของผบรโภค คงท เมอราคาสนคา X เปลยนแปลงจะท าใหผบรโภคเปลยนแปลงปรมาณความตองการซอสนคา X ผลของการเปลยนแปลงของราคาสนคา X ทมตอการเปลยนแปลงการซอของสนคา X เรยกวา ผลทางดานราคาหรอผลทงหมด (Price Effect or Total Effect) ซงผลทางดานราคาหรอผลทงหมดนจะเปนผลรวมของผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) เมอราคาสนคาชนดหนงเพมขนในขณะทราคาสนคาอน ๆ ไมเปลยนแปลง และผบรโภคมแนวโนมทจะซอสนคานนปรมาณทนอยลง และหนไปซอสนคาอนทมราคาเปรยบเทยบถกกวาทดแทนสนคาชนดนในปรมาณทเพมขน และในทางตรงกนขามเมอราคาสนคานนมราคาถกลงเมอเปรยบเทยบกบสนคาอน ๆ และผบรโภคมแนวโนมทจะซอสนคาชนดนนเพมขน และซอสนคาอนในปรมาณทลดลง ผลของการเปลยนแปลงในปรมาณซอของสนคาทเปลยนแปลงราคาและมการซอทดแทนกนนเรยกวา“ผลทางดานการทดแทนกนของสนคา” (substitution effect of a price change) นอกจากน การเปลยนแปลงของราคาสนคาชนดหนง ในขณะทรายไดทเปนตวเงนและราคาสนคาชนด อน ๆ คงท จะมผลท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภค(consumer’s real income) หรออ านาจซอของเงนเปลยนแปลงไปซงมผลตอการบรโภคสนคานนของผบรโภคผลเชนนเรยกวาผลทางดานรายได (income effect) เชน เมอราคาสนคา X ลดลง ในขณะทรายไดทเปนตวเงน(money income) ของผบรโภคยงคงเดมอย ท าใหรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคเพมขนทงนเนองจากดวยรายไดทเปนตวเงนจ านวนเทาเดมนนผบรโภคสามารถซอสนคา X ไดเปนปรมาณทเพมขนหรออาจรวมถงสามารถซอสนคาอน ๆ ไดเปนปรมาณทเพมขน ผลทเกดขนนเรยกวาผลทางดานรายได(income effect of a price change) ดงนนผลทางดานรายไดกคอการเปลยนแปลงปรมาณซอของสนคาชนดใดชนดหนงอนเน อง มาจากการเปลยนแปลงของรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภค
โดยปกตแลวผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) จะมผล ท าใหปรมาณความตองการสนคาเปลยนแปลงไปในทศทางตรงกนขามกบการเปลยนแปลง ของราคากลาวคอ เมอราคาสนคา X สงขนเมอเปรยบเทยบกบราคาสนคาชนดอน โดยท รายไดทเปนตวเงนคงท ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณนอยลง และเมอราคาสนคา X ถกลง
EC 211 71
เมอเปรยบเทยบกบราคาสนคาชนดอนโดยทรายไดทเปนตวเงนคงท ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณเพมขน สวนผลทางดานรายได(income effect) โดยปกตแลวจะมผลใหปรมาณความตองการสนคาเปลยนแปลงในทศทางเดยวกบการเปลยนแปลงของรายไดทแทจรงกลาวคอเมอผบรโภคมรายไดทแทจรงเพมขน(จากการทราคาสนคาชนดหนงลดลง)ผบรโภคจะซอสนคามากขนและเมอรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ผบรโภคจะซอสนคาจ านวนลดลง แสดงวาสนคาชนดนนเปนสนคาปกต(normal good) ตามปกตผบรโภคจะเลอกซอสนคาและบรการหลายชนด ดงนนจ านวนเงนทใชจายเพอซอสนคาและบรการแตละชนดจงอาจจะเปนเปอรเซนตทนอยมากเมอเปรยบเทยบกบจ านวนเงนงบประมาณหรอรายไดทมอยทงหมดของผบรโภค ฉะนนผลทางดานรายไดทเกดจากการเปลยนแปลงราคาสนคา(income effect of a price change) จงมอทธพลตอการเปลยนแลงในปรมาณซอนอยกวาผลทางดานการทดแทนกน(substitution effect of a price change) ดงนนกฎของอปสงค(Law of Demand) ทวาการเปลยนแปลงในปรมาณซอจะผนแปรตรงกนขามกบการเปลยนแปลงของราคาสนคาจงยงคงเปนจรงเสมอทงในกรณทปนสนคาปกต(Normal good) และสนคาดอย(Inferior good) แตยกเวนกรณทเปนสนคากฟเฟน(Giffen good) ซงไมเปนไปตามกฎของอปสงค
การวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (Substitution effect) และผลทางดานรายได (Income effect)
โดยอาศยเครองมอของเสนความพอใจเทากนสามารถชใหเหนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดเมอราคาสนคาเปลยนแปลงได ซงมวธการวเคราะหแบงไดเปน 2 วธการ คอ
1. การวดผลทางดนการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks
2. การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky
วธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky มความแตกตางกนในเรองเกยวกบการใหค านยามของค าวา“รายไดทแทจรง”(real income) โดยการหาผลทางดานการทดแทนกนในกรณทราคาสนคาชนดใดชนดหนงเปลยนแปลง ตามทรรศนะของ J. R. Hicks ท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงคงท(real income constant) โดยเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) ไปจ านวนหนงจนกระทงมเงนเหลอสามารถซอสนคาไดกลมหนงทใหความพอใจ ณ
EC 211 72
ราคาระดบเดยวกบสนคากลมเดม(หรอซอสนคากลมใหม ณ ระดบราคาใหมทใหความพอใจเทากบสนคากลมเดม สวนในกรณของ Slutsky การหาผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงทมองเหนไดคงท (apparent real income constant) โดยเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(moneyincome) ไปจ านวนหนงจนกระทงสามารถใชงบประมาณทงหมดซอสนคากลมเดมหรอจ านวนเดม(original bundle) ได
1. การวดผลทางดนการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของHicks
ในการพจารณาแยกพจารณาเปน 2 กรณ คอในกรณทราคาสนคาถกลง และในกรณทราคาแพงขน โดยพจารณาจากรปท 2 – 25 และรปท 2 – 26
รปท 2 – 25 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X ถกลง
PX2 < PX1
1Y
1
P
I = A
1Y
2
P
I = A2
B =1X
1
P
I C =
2X
1
P
I C2 =
2X
2
P
I
X1 X2 X3
IC1
E2 IC3
E1
E3
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X
0
P.E. = S.E. + I.E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X2 I.E. = + X2 X3
EC 211 73
จากรปท 2 – 25 สมมตวาเดมผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ PX1 และ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนนเสนงบประมาณของ
ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 และจดดลยภาพของผบรโภคอยทจดE1 โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1
หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X ถกลงเปน PX2 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน (I) และ
ราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC
โดย Slope ของเสน AC จะนอยกวา Slope ของเสน AB (1Y
2X
P
P < 1Y
1X
P
P ทงนเพราะ PX2< PX1)
จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E1 เปนจด E3 ซงบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบOX3 และ E3X3 หนวย ตามล าดบ และผบรโภคไดรบความพอใจสงขน (IC3> IC1) ทงนเนองจากรายไดทแทจรงของผบรโภคสงขน การเคลอนยายของจดดลยภาพจากจด E1 ไปยงจด E3 และปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย เปนผลทางดานราคา(price effect or total effect) ซงเปนผลของการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคาใด ๆ (ในทนคอสนคาX) ทเกดขนเนองมาจากการเปลยนแปลงของราคาสนคาชนดนน ๆ (ในทนคอราคาของสนคา X) โดยทราคาสนคาชนดอน ๆ และรายไดทเปนตวเงน(money income) คงเดม โดยผลทางดานราคาไดรวมผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect)
ในการหาผลทางดานการทดแทนกนโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X ถกลงจะพบวารายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคเพมขน ซงในทรรศนะของ Hicks การวดผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยการท าใหผบรโภคไดรบรายไดทแทจรงทคงเดม ซงในแนวคดของ Hicks รายไดทแทจรงทคงเดม คอการทผบรโภคสามารถบรโภคสนคากลมใหมทใหความพอใจเทากบกอนทราคาสนคาXจะเปลยนแปลง หรอท าใหผบรโภคกลบเขาส เสนความพอใจเทากนเสนเดมได ซงการทจะท าใหรายไดทแทจรงคงเดมท าไดโดยการเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) จนกระทงผบรโภคกลบเขาสระดบความพอใจระดบเดม ดงนนเมอราคาสนคา X ลดลงท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขนจง ตองดงรายไดทเปนตวเงนออกจ านวนหนง (อาจใชวธการเกบภาษเงนได)จนกระทงเงนท เหลอสามารถซอสนคาไดกลมหนงทใหความพอใจ ณ ระดบเดยวกนกบสนคากลมเดมกอนท
EC 211 74
ราคาสนคา X จะลดลง) ซงแสดงวารายไดทแทจรงของผบรโภคคงท
จากรปท 2 – 25 เมอดงรายไดทเปนตวเงนออกจนถงรายไดทเปนตวเงนเทากบ I2 บาท ซงท าใหผบรโภคสามารถกลบเขาไปสเสน IC1 จงสามารถเขยนเสนงบประมาณเสนใหมทแสดงใหเหนถงระดบรายไดทแทจรงคงเดม(real income constant) คอเสน A2C2 โดยเสนงบประมาณเสนใหมนจะลากใหขนานกบเสนงบประมาณ AC ซงจะไปสมผสกบเสน IC1 ทจด E2 เนองจากกลมของสนคาทจด E2 ใหความพอใจเทากบทกลม E1 แตราคาสนคา X ทจด E2 ถกกวาทจด E1 ดงนนการบรโภคสนคา X เพมขนเทากบ X1X2 หนวย ซงแสดงถงปรมาณการเปลยนแปลงของความตองการสนคา X เมอราคาสนคา X ลดลง โดยทรายไดทแทจรงคงเดมจงเปนผลของการทดแทนกนของสนคา(substitution effect)
ส าหรบผลทางดานรายได(income effect) วดไดโดยการยกเลกการดงเงนรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A2C2 เปนเสน AC และไปสมผสกบเสน IC3 ณ จด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E2 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X เพมขนจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอสนคา Xเพมขนเทากบ X2X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) ซงเปนการเปลยนแปลงเนองมาจากการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรงขณะทราคาเปรยบเทยบถกท าใหคงท ดงนน ผลทางดานรายไดทเกดจากการเปลยนแปลงในราคาสนคา(income effect of a price change) จงแสดงถงการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการสนคาผานการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of a price change) ตามรปท 2 – 25 จะพบวาเมอราคาสนคา X ถกลง โดยทรายไดทเปนตวเงน(I) รสนยม และราคาของสนคา Y คงท จะพบวาปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) จะพบวารายไดทแทจรง(real income) เพมขนจากการทราคาสนคา X ถกลง ผบรโภคจะซอสนคา X เพมขน ดงนนสนคา X ตามรปท 2 – 25 จงเปนสนคาปกต(normal good) ส าหรบกรณทสนคา X มราคาแพงขน สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 26
EC 211 75
รปท 2 – 26 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Hicks ในกรณทราคาสนคา X แพงขน
จากรปท 2 – 26 สมมตวาเดมผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ PX1 และ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนนเสนงบประมาณของ
บรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E1 ซงเปนจดดลยภาพของผบรโภคทไดรบความพอใจสงสด โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X แพงขนจาก PX1 เปน
PX3 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน(I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสน
งบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AD โดย Slope ของเสน AD จะมากกวา Slope
PX 3 > PX1
X1 X5 X3
1Y
1
P
I = A
1Y
5
P
I = A5
1X
1
P
I = B D =3X
1
P
I D5 =
3X
5
P
I
ปรมาณสนคา Y
IC1
E5
IC3
E1
E3
ปรมาณสนคา X
0
P.E. = S.E. + I. E. = – X1X3 S.E. = – X1X5 I.E. = – X5X3
EC 211 76
ของเสน AB (1Y
3X
P
P>
1Y
1X
P
Pทงนเพราะ PX3 > PX1) เสนงบประมาณ AD ไปสมผสกบเสนความ
พอใจเทากน IC1 ทจด E3 ซงบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน E3X3 หนวย จะเหนไดวาปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคา(price effect) จะเปนลบเทากบ X1X3 หนวย และจะสงเกตเหนไดวาผบรโภคจะไดรบความพอใจลดลงอนเนองมาจากราคาสนคา X สงขน และยงท าใหรายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคลดลงดวย ทงนเพราะวาผบรโภคไดรบความพอใจนอยกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงนไมเปลยนแปลง
การวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคาโดยการพยายามทจะท าใหผบรโภค กลบเขาไปสระดบรายไดทแทจรงเทาเดม หรอตองการใหผบรโภคไดรบความพอใจในระดบเดมกอนทจะมการเปลยนแปลงราคาสนคา X ตามแนวคดของ Hicks นนคอสามารถกลบเขา สเสนความพอใจเทากน IC3 เสนเดมได สมมตวามการใหอ านาจซอแกผบรโภคอาจจะเปน ในรปการใหเงนอดหนน (subsidy) แกผบรโภค โดยใหรายไดทเปนตวเงนเพมขนจาก I1 เปน I5 บาท ซงจะท าใหผบรโภคสามารถกลบเขาสเสน IC3 โดยเสนงบประมาณคอเสน A5D5 โดยเสนงบประมาณเสนใหมนลากขนโดยใหขนานกบเสนงบประมาณ AD และใหไปสมผสกบเสนความพอใจเทากนเสนเดมกอนทราคาสนคา X จะเปลยนแปลง หรอเสน IC3 ทจด E5 โดยบรโภคสนคา X และสนคา Y จ านวนทากบ OX5 หนวย และ E5X5 หนวย ตามล าดบ ถาพจารณาถงกลมของสนคาทจด E1 และจด E5 ซงมรายไดทแทจรงเทากน แตราคาสนคา X ทจด E5 แพงกวาทจด E1 ดงนนผลของการเคลอนยายของจดดลยภาพของผบรโภคจากจด E1 ไปยงจด E5 จงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเมอราคาสนคาเปลยนแปลง(substitution effect of a price change) โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X ลดลงจาก OX1 หนวยเปน OX5 หนวย นนคอการบรโภคสนคา X ลดลงเทากบ X1X5 หนวย จะเปนผลทางดานการทดแทนกน(substitution effect) โดยแสดงใหเหนวาเมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณทนอยลงและหนไปซอสนคา Y ทดแทนสนคา X มากขน
ตอไปสมมตวายกเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภค เมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ซงมผลท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A5D5 เปนเสน AD และไปสมผสกบเสน IC1 ณ จด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E5 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X ลดลงจาก OX5 เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอ
EC 211 77
สนคา X ลดลง เทากบ X5X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) ซงเปนการเปลยนในปรมาณความตองการซอสนคาโดยผานการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of price effect) จะพบวาเมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) กจะไดเชนกนวา เมอรายไดทแทจรง(real income) ลดลงจากการทราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good)
2. การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky
ในการพจารณาแยกพจารณาเปน 2 กรณคอ ในกรณทราคาสนคาถกลง และในกรณทราคาแพงขน โดยพจารณาดวยรปท 2 – 27 และรปท 2 – 28
รปท 2 – 27 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X ถกลง
PX2 < PX1
P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3
ปรมาณสนคา X
0
E1
X1 X3
1Y
1
P
I = A
1Y
3
P
I = A3
1X
1
P
I = B 2X
1
P
I = C 2X
3
P
I = C3 X4
IC2
E4
IC1
IC3
E3
ปรมาณสนคา Y
EC 211 78
จากรปท 2 – 27 สมมตวาเดมผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ PX1 และ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนนเสนงบประมาณของ
ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E1 โดยผบรโภคไดรบความพอใจสงสด เมอบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคา X ลดลงจาก PX1 เปน PX2 บาท โดยทรายไดทเปนตวเงน
(I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E3 โดยผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX3 และ E3X3 หนวยตามล าดบ ดงนนการทราคาสนคา X ถกลง ผบรโภคจะซอสนคา X ปรมาณเพมขนเทากบ X1X2 หนวย ซงเรยกวา ผลทางดานราคาหรอผลทงหมด(price effect or total effect) ซงเปนผลของรวมของผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) และจะสงเกตเหนไดวา ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงขน (IC3 > IC1) จากการทราคาสนคา X ถกลง
ในทศนะของ Slutsky การหาผลทางดานการทดแทนกนท าไดโดยท าใหรายไดทแทจรงทมองเหนไดคงท (apparent real income constant) ในกรณทราคาสนคา X ลดลงท าใหรายไดทแทจรงสงขน จงตองดงรายไดทเปนตวเงนออกจ านวนหนง (อาจใชวธการเกบภาษเงนได)จนกระทงเงนทเหลอผบรโภคสามารถซอสนคากลมเดมได หรอซอสนคา X และสนคา Y ไดทจด E1 สมมตรายไดทเปนตวเงนทสามารถซอสนคาท E1 เทากบ I3 บาท และจะแสดงถงรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากทราคาสนคา X ถกลง ซงเทากบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะลดลง ดงนนเสนงบประมาณเสนใหมทแสดงใหเหนถงระดบรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากการทราคาสนคา X ถกลง ซงเทากบระดบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะถกลง ดงนนเสนงบประมาณทแสดงถงรายไดทแทจรงคงท คอเสน A3C3 ซงลากผานจด E1 และขนานกบเสนงบประมาณ AC เสนงบประมาณ A3C3 จะสมผสกบเสนความพอใจเทากน เสนทเหนอกวา IC1 คอเสน IC2 ทจด E4 โดยบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX4 หนวย และ E4X4 หนวย ตามล าดบ จะเหนวา การเคลอนยายจดดลยภาพจาก E1 เปนจด E4 โดยทรายไดทแทจรงคงท และราคาตอหนวยของสนคา Y คงท แตราคาตอหนวยของสนคา X ทจด E4 ถกกวาทจด E1 (เพราะเสนงบประมาณ A3C3 แสดงราคาตอหนวยของสนคา X เทากบ PX2 ในขณะทเสนงบประมาณ AC แสดงราคาตอหนวยของ
สนคา X เทากบ PX1 (ซง PX2 ถกกวา PX1) ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน
EC 211 79
เทากบ X1 X4 หนวย แสดงถงผลการทดแทนกน (substitution effect) ของสนคา X เพราะการเปลยนแปลงปรมาณความตองการซอสนคา X เมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงเทาเดม
ส าหรบผลทางดานรายได(income effect) วดไดโดยการยกเลกการดงเงนรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน A3C3 เปนเสน AC และไปสมผสกบเสน IC3 ทจด E3 โดยไดรบความพอใจสงสดเมอบรโภคสนคา X และสนคา Y เทากบ OX4 และ E4X4 หนวย ตามล าดบ การเคลอนยายจดดลยภาพจากจด E4 เปนจด E3 เปนการตอบรบในปรมาณความตองการซอสนคา X เมอรายไดทแทจรงเปลยนแปลงไป ผลทางดานรายไดท าใหมการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนเทากบ X4X3 หนวย และในท านองเดยวกบทไดพจารณามาแลวจะพบวาผลทงหมดหรอผลทางดานราคา ท าใหราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X ผนแปรในทศทางตรงกนขาม และจากผลทางดานรายได(income effect) จะพบวารายไดทแทจรง(real income) ทเปลยนแปลงไปเนองจากราคาสนคา X เปลยนแปลงมการผนแปรในทศทางเดยวกบปรมาณความตองการซอสนคา X ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good) ส าหรบกรณทสนคา X มราคาแพงขนสามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 28
EC 211 80
รปท 2 – 28 การวดผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดโดยวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน
จากรปท 2 – 28 สมมตวาเดมผบรโภคมรายไดเทากบ I1 บาท และราคาตอหนวยของสนคา X และสนคา Y เทากบ PX1 และ PY1 บาท ตามล าดบ ดงนนเสนงบประมาณของ
ผบรโภคคอ AB ซงสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E1 ซงเปนจดดลยภาพของโภคทไดรบความพอใจสงสด โดยบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX1 หนวย และบรโภคสนคา Yจ านวนเทากบ E1X1 หนวย ตอมาสมมตวาราคาของสนคาXแพงขนจาก PX1 เปน PX3 บาท
โดยทรายไดทเปนตวเงน (I) และราคาตอหนวยของสนคา Y (PY) คงท ท าใหเสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน AB เปนเสน AD ซงไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E3 ซงบรโภคสนคา X จ านวนเทากบ OX3 หนวย และบรโภคสนคา Y จ านวน E3X3 หนวย จะเหนไดวาปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคา(price effect) จะเปนลบเทากบ X1X3 หนวย และจะเหนไดวาผบรโภคจะไดรบความพอใจลดลงจาก
ปรมาณสนคา Y
PX3 > PX1
P.E. = S.E. + I. E. = – X1 X3 S.E. = – X1 X5 I.E. = – X5 X3
D =3X
1
P
I D5 =
3X
5
P
I
E5
IC4
E3
1Y
5
P
I =A5
IC1
X5 ปรมาณสนคา X
0
1Y
1
P
I = A
B =1X
1
P
I X3
X1
IC3
EC 211 81
IC3 เปน IC1 อนเนองมาจากราคาสนคา X สงขนการวดผลทางดานการทดแทนกนของสนคาตามวธการของ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน จะพบวารายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง ดงนนการทจะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคคงเดม จะตองเพมเงนอดหนน(subsidy) ใหแกผบรโภค จนกระทงท าใหผบรโภคสามารถซอสนคากลมเดมท E1 โดยใหรายไดทเปนตวเงนเพมขนจาก I เปน I5 บาท ซงจะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคหลงจากทราคาสนคา X แพงขน เทากบรายไดทแทจรงของผบรโภคกอนทราคาสนคา X จะแพงขน ดงนนเสนงบประมาณทแสดงรายไดทแทจรงคงเดมคอเสน A5D5 ซงลากขนานกบเสนงบประมาณ AD ผานจด E1 และเสนงบประมาณ A5D5 ไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC4 ซงอยเหนอขนไปทางขวามอทจด E5 ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด เมอบรโภคสนคา X และสนคา Yจ านวนทากบ OX5 และ E5X5 หนวย ตามล าดบ การเคลอนยายจดดลยภาพจากจด E1 เปนจด E5 ซงมรายไดทแทจรงเทากน แตราคาสนคา X ทจด E5 แพงกวาทจด E1 ดงนนการลดการบรโภคสนคา X จาก OX1 เปน OX5 หนวย คอลดลงเทากบ X1X5 หนวย จงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเมอราคาสนคา X เปลยนแปลง(substitution effect of a price change) และถายกเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภค การทราคาสนคา X แพงขน จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน A5D5 เปนเสน AD และไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E3 การทจดดลยภาพเคลอนยายจากจด E5 เปนจด E3 ท าใหความตองการซอสนคา X ลดลงจาก OX5 เปน OX3 หนวย นนคอปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลงเทากบ X5X3 หนวย จะเปนผลทางดานรายได(income effect) เมอพจารณาถงผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect of price effect) จะพบวาเมอราคาสนคา X แพงขน ท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง และเมอพจารณาถงผลทางดานรายได(income effect) กจะไดเชนกนวาเมอรายไดทแทจรง(real income) ลดลงจากการทราคาสนคา X แพงขน ปรมาณความตองการซอสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต(normalgood)
การเปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ความแตกตางระหวางการวเคราะหของ Hicks และของ Slutsky อยทการใหค าจ ากดความเกยวกบรายไดทแทจรง (real income) วธการของ Hicks ยดเอาระดบความพอใจเดม(เสน IC เสนเดม) เปนหลก สวนวธการของ Slutsky ยดเอากลมของสนคา(หรอจ านวนของสนคาแตละชนด) ซงผบรโภคเคยซออยเดมเปนหลกการวเคราะหเปรยบเทยบวธการของ Hicks และของ Slutsky พจารณาไดดงรปท 2 – 29 และรปท 2 – 30
EC 211 82
รปท 2 – 29 เปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X ถกลง
จากรปท 2 – 29 เปนการพจารณาในกรณทราคาสนคา X ถกลงโดยทรายไดและราคาสนคา Y คงท ถาพจารณาในกรณของ Hicks เมอมการลดรายไดทเปนตวเงนลงโดยอาจใชวธการเกบภาษจนกระทงท าใหผบรโภคมรายไดทแทจรงทคงทโดยกลบไปสเสนความพอใจเทากนเสนเดม จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน เทากบ X1X2 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X2X3 หนวยดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X3 หนวย แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต และถาพจารณาในกรณของ Slutsky จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน เทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X4X3 หนวยดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1 X3 หนวย
ปรมาณสนคา Y
1Y
3
P
I = A3
X1 X2
X3
E4 E2 IC3
E1
E3
ปรมาณสนคา X
0
1Y
1
P
I = A
1Y
2
P
I = A2
1X
1
P
I = B 2X
1
P
I = C 2X
3
P
I = C3 2X
2
P
I = C2
X4
IC2 IC1
Hicks P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X2 I.E. = + X2 X3
Slutsky P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3
PX2 < PX1
EC 211 83
รปท 2 – 30 เปรยบเทยบวธการวเคราะหของ Hicks และ Slutsky ในกรณทราคาสนคา X แพงขน
จากรปท 2 – 30 เปนการพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขนโดยทรายไดและราคาสนคา Y คงท ถาพจารณาในกรณของ Hicks เมอมการเพมรายไดทเปนตวเงนลงโดยอาจใชใหเงนอดหนนแกผบรโภคจนกระทงผบรโภคมรายไดทแทจรงทคงทโดยกลบไปสเสนความพอใจเทากนเสนเดม จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย แสดงวาสนคา X เปนสนคาปกต และถาพจารณาในกรณของ Slutsky จะเหนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X5 หนวย และผลทางดานรายไดท าใหซอสนคา X
X4 X3 D =3X
1
P
I D4 =
3X
4
P
I D5 =
3X
5
P
I
X5 X1
B =1X
1
P
I
ปรมาณสนคา Y
E5 E4
IC4 IC3
E1
E3
1Y
5
P
I = A5
IC1
ปรมาณสนคา X
0
1Y
1
P
I = A
1Y
4
P
I = A4
Hicks P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3
Slutsky P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X5 I.E. = + X5 X3
PX3 > PX1
EC 211 84
ลดลงเทากบ X5X3 หนวย ดงนนผลทางดานราคาหรอผลทงหมดท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย
จากรปท 2 – 29 และรปท 2 – 30 จะสงเกตเหนไดวารายไดทแทจรง (real income)ระดบเดมของ Hicks ไมเทากบรายไดทแทจรงระดบเดมของ Slutsky ทงในกรณทราคาสนคา X ถกลงและในกรณทราคาสนคา X แพงขน แตวาผลตางนมไมมากนก ถาราคาสนคา X เปลยนแปลงไปนอยมาก ผลตางนกจะยงมนอยมาก
วธการวเคราะหผลทางดานการทดแทนกนของสนคาคอ เมอราคาสนคา X เปลยนแปลงจะตองท าใหรายไดทแทจรงคงเดม(real income constant) โดยการเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงน(money income) ของผบรโภค เชน ถาราคาสนคา X ลดลง จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขนเพอใหรายไดทแทจรงคงท ดงนนจงตองท าใหรายไดทแทจรงลดลงโดยการลดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคลง หรอในกรณทราคาสนคา X แพงขน จะ ท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคลดลง เพอใหรายไดทแทจรงคงทจงตองท าใหรายไดทแทจรงเพมขนโดยการเพมรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค อยางไรกตาม การทจะเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนมากนอยเพยงใดนน Hicks และ Slutsky มความเหนแตกตางกน โดย Hicks มความเหนวา การทจะท าใหรายไดทแทจรงคงทจะตองเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนจน กระทงผบรโภคสามารถซอสนคากลมใหม ณ ระดบราคาใหมทใหความพอใจแกผบรโภคเทากบกลมสนคาเดม แตวธการวดของ Slutsky คอ การท าใหรายไดทแทจรงคงทโดย การเปลยนแปลงรายไดทเปนตวเงนจนกระทงผบรโภคสามารถใชงบประมาณหรอรายไดทเปนตวเงนทเปลยนแปลงไปนนซอสนคากลมเดมได ณ ระดบราคาใหม เมอค านงถงเหตผลเกยวกบรายไดทแทจรงแลว การก าหนดระดบรายไดทแทจรงใหคงทควรเปนไปตามวธการ ของ Hicks คอยดเอาระดบความพอใจเทากนเปนหลก แตวธการของ Hicks นนท าไดยาก ทงนเพราะเปนการยากส าหรบผบรโภคทจะบอกวากลมสนคากลมใหมกลมไหนทจะใหระดบความพอใจเทากบกลมสนคากลมเดมหรอบอกไมไดวาเสนความพอใจเทากนเสนเดมของเขา อยตรงไหน ดงนนในการก าหนดรายไดทแทจรงเทาเดมโดยวธการของ Hicks จงท าไดยากในทางปฏบต สวนวธการของ Slutsky นนยดกลมของสนคากลมเดม และจะสงเกตเหนไดวารายไดทแทจรงในสายตาของผบรโภคสงกวาเดม คอ ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงกวาเดม อยางไรกตาม ผลการวเคราะหของ Slutsky ไมตางจากของ Hicks มากนก จงอาจพจารณา ไดวาวธการของ Slutsky เปนการประมาณการณในทางปฏบตเพอวดผลทางรายไดและผล
EC 211 85
ทางการทดแทนของสนคาตามวธการของ Hicks
การจ าแนกลกษณะของสนคาโดยอาศยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายได
ตามปกตแลวผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะสนบสนนกนหรอเปนไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ถาราคาสนคาต าลงเปนผลใหปรมาณความตองการซอสนคาสงขนเพราะผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และจากผลทางดานรายไดจะท าใหปรมาณความตองการซอสงขนดวย หรอถาหากราคาสนคาสงขน ผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะท าใหปรมาณความตองการซอลดลง และผลทางดานรายไดจะท าใหปรมาณความตองการซอลดลงดวย จะสงเกตเหนได 2 ประการ คอ ประการแรก ไมวาราคาสนคาจะลดลงหรอแพงขน ปรมาณความตองการซอสนคาจะผนแปรไปในทศทางตรงกนขามกบราคา ซงเปนการแสดงกฎของอปสงค ประการทสอง โดยปกตแลวการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอจากผลทางดานรายไดจะเปลยนแปลงในทศทางเดยวกนกบการเปลยนแปลงในรายไดทแทจรง กลาวคอถารายไดทแทจรงสงขน ปรมาณความตองการซอจะสงขน และถารายไดทแทจรงลดลง ปรมาณความตองการซอจะลดลง ความสมพนธทง 2 ประการนจะสามารถบอกลกษณะของสนคาไดวาเปนสนคาปกต(Normal good) หรอสนคาดอย(Inferior good) หรอสนคากฟเฟน(Giffen good)
ในการแยกลกษณะของสนคาโดยอาศยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายได จะแยกพจารณาสนคาออกเปนสนคาปกต(Normal good) สนคาดอย(Inferior good) และสนคากฟเฟน(Giffen good)
1. สนคาปกต (Normal good)
ส าหรบสนคาปกตผลดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางเดยวกน นนคอถาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณลดลง จะพบวาผลทางดานรายไดจะท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณทลดลง และถาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณเพมขน จะพบวาผลทางดานรายไดจะท าใหผบรโภคซอสนคาปรมาณทเพมขนดวย ดงนนสนคาปกตจงเปนสนคาทการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอและการเปลยนแปลงของรายไดของผบรโภคจะเปนไป
EC 211 86
ในทศทางเดยวกน หรอนนกคอเปนสนคาปกต(Normal good) โดยมผลทางดานรายไดมคา
เปนบวก (dI
dQ > 0)
รปท 2 – 31 สนคา X เปนสนคาปกต (normal good) เมอราคาสนคา X ถกลง
จากรปท 2 – 31 ดลยภาพเรมแรกอยทจด E1 ตอมาเมอราคาสนคา X ถกลงเปน PX2
บาท ผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจากการบรโภคสนคา X และสนคา Y ทจด E3 สวนจด E2 เปนจดดลยภาพทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงถกท าใหคงทตามวธการวเคราะหของ Hicks ซงจะได X1X2 หนวย เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) เมอราคาสนคา X ถกลง และจะพบวาความตองการซอสนคา X เพมขน สวนการซอสนคา X เพมขนเทากบ X2X3 หนวย เปนผลทางดานรายได(income effect) แสดงใหเหนวารายไดทแทจรงทสงขน เนองจากราคาสนคา X ถกลง จงท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขน สนคา X จงเปนสนคาปกต(normal good) และเมอหาผลรวมจากการทราคาสนคา X ถกลง หรอผลทงหมด(price effect) จะพบวาท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X3 หนวย ดงนนสนคา X จงเปนสนคาปกต
2X
2
P
I = C2
PX2 < PX1
Hicks P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X2 I.E. = + X2 X3
Slutsky P.E. = S.E. + I.E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3
ปรมาณสนคา Y
X1
E4 E2 IC3
E1
E3
X2 X3
ปรมาณสนคา X
0
1Y
1
P
I = A
1Y
2
P
I = A2
1Y
3
P
I = A3
1X
1
P
I = B 2X
1
P
I = C 2X
3
P
I = C3
X4 IC1
IC2
EC 211 87
และจากรปท 2 – 31 เชนเดยวกน ถาพจารณาดวยการวเคราะหของ Stutsky จะไดจด E4 เปนจดดลยภาพทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X ถกลง และรายไดทแทจรงถกท าใหคงท ซงจะไดการซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution effect) และผลทางดานรายได(income effect) เทากบ X4X3 หนวย และผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect or price effect) เทากบ X1X3 หนวย ดงนนสนคา X เปนสนคาปกต ถาน าเอาความสมพนธของราคาตอหนวยของสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X มาหาเสนอปสงคของผบรโภค จะพบวาเสนอปสงคมลกษณะเปนเสนทอดลงจากซายมาขวา(วธการลากเสนอปสงคดในหวขอการหาเสนอปสงคของบคคล ) นนคอ ความสมพนธของราคาสนคา X และปรมาณความตองการซอสนคา X จะผนแปรไปในทศทางตรงกนขาม
ในท านองเดยวกน การพจารณาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดในกรณทสนคา X มราคาแพงขนและสนคา X เปนสนคาปกต สามารถพจารณาไดจากรปท 2 – 32
EC 211 88
รปท 2 – 32 สนคา X เปนสนคาปกต เมอราคาสนคา X แพงขน
จากรปท 2 – 32 ดลยภาพเรมแรกอยทจด E1 เมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะบรโภคสนคาทไดรบความพอใจสงสดเมอราคาแพงขนทจด E3 สวนการบรโภคทจด E4 และจด E5 เปนจดการบรโภคทผบรโภคซอเมอราคาสนคา X แพงขน และรายไดทแทจรงถกท าใหคงท (real income constant) ตามวธการวเคราะหของ Hicks และ Stutsky ตามล าดบ ดงนน X1 X4 หนวย และ X1 X5 หนวย เปนผลของการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) เมอราคาสนคา X แพงขน โดยวธการวเคราะหของ Hicks และของ Stutsky ตามล าดบ และจะพบวา เมอราคาสนคา X แพงขน ผบรโภคจะซอสนคา X ลดลง และผลทางรายได(income effect) ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย และ X5X3 หนวย โดยวธการของ Hicks และ Stutsky
Hicks P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X4 I.E. = + X4 X3
Slutsky P.E. = S.E. + I. E. = + X1 X3 S.E. = + X1 X5 I.E. = + X5 X3
PX3 > PX1
X4 X3 D =3X
1
P
I D4 =
3X
4
P
I D5 =
3X
5
P
I
X5 X1
B =1X
1
P
I
ปรมาณสนคา Y
E5 E4
IC4 IC3
E1
E3
1Y
5
P
I = A5
IC1
ปรมาณสนคา X
0
1Y
1
P
I = A
1Y
4
P
I = A4
EC 211 89
ตามล าดบ การทผบรโภคเปลยนแปลงจ านวนซอนอยลง ทงนเนองจากการลดลงของรายไดท
แทจรง จะเหนวาผลทางดานรายไดมคาเปนบวก(dI
dX > 0) สนคานจงเปนสนคาปกต(Normal
good) ส าหรบผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Price effect) เทากบ X1X3 หนวย โดยเปลยนแปลงไปในทางทลดลง
2. สนคาดอย(Inferior good)
สนคาดอย(Inferior good) หมายถงสนคาทปรมาณการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอกบการเปลยนแปลงของรายไดของผบรโภคเปนไปในทศทางตรงกนขาม คอ เมอรายไดของผบรโภคสงขน ปรมาณการบรโภคสนคา X จะลดลง และในทางตรงกนขาม คอ เมอรายไดของผบรโภคลดลง ปรมาณความตองการซอจะเพมขน จงมผลทางดานรายไดเปน
ลบ(dI
dQ < 0)
ในการจ าแนกประเภทสนคาโดยการพจารณาจากผลทางดานรายไดและผลทางการทดแทนกนของสนคา จะพบวามการท างานในทศทางตรงกนขามและผลทางดานการทดแทนกนมพลงมากกวาผลทางดานรายได เชน เมอราคาสนคา X ลดลง จะท าใหผบรโภคซอสนคา X มากขนอนเนองมาจากผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และในขณะเดยวกน เมอราคาสนคา X ลดลง จะท าใหรายไดทแทจรงของผบรโภคเพมขน ผบรโภคจะมความตองการซอสนคา X ลดลงอนเปนผลทางดานรายได ดงนนผลทางดานรายไดท างานสวนทางกบผลทางดานการทดแทนกนของสนคา แตผลทางดานการทดแทนกนของสนคามก าลงแรงมากกวา ท าใหผลทางดานรายไดไมสามารถลบลางผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และในท านองเดยวกนกรณทสนคา X มราคาแพงขนกจะพจารณาไดในทางตรงกนขาม
EC 211 90
รปท 2 – 33 สนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) เมอราคาสนคา X ถกลง
PX2
X1
E1
ราคาสนคา X
ปรมาณสนคา X 0
E3
X3
DX
PX1
อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good)
ปรมาณสนคา Y
PX2 < PX1
X4 X1 X3
1X
1
P
I = B
ปรมาณสนคา X 2X
2
P
I = C2
1Y
2
P
I = A2
1Y
3
P
I = A3
2X
3
P
I = C3
E2
E1
0
E4
IC2
IC3
IC1
E3
1Y
1
P
I = A
2X
1
P
I = C X2
EC 211 91
จากรปท 2 – 33 จดดลยภาพของผบรโภคเดมอยท E1 เมอราคาสนคา X ลดลงโดยทราคาสนคา Y และรายไดทเปนตวเงนคงเดม ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AB เปนเสน AC ดลยภาพของผบรโภคจะเคลอนยายมาทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC3 โดยผบรโภคจะบรโภคสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย อนเปนผลทางดานราคา(Price effect) จะสงเกตไดวารายไดทแทจรง(real income)ของผบรโภคจะเพมขน ทงนเพราะวาผบรโภคไดรบความพอใจเพมขนกวาแตกอนทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงนไมเปลยนแปลง
ตอไปสมมตจะพยายามท าใหผบรโภคกลบไปสระดบรายไดทแทจรงทคงเดม ซงถาเปนการวเคราะหของ Hicks กคอการทผบรโภคกลบสเสนความพอใจเทากนเสนเดมกอนมการเปลยนแปลงทางดานราคา ท าใหเสนงบประมาณ A2C2 ไปสมผส IC1 ทจด E2 การเคลอนยายจากจด E1 เปนจด E2 จะเปนผลของการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะวาทท งจด E1 และจด E2 ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน และผบรโภคจะบรโภคสนคา X เพมขนจาก OX1 หนวย เปน OX2 หนวย คอเพมขนเทากบ X1X2 หนวย ดงนนผลทางดานการทดแทนกนของสนคาเปนบวก เมอเลกจ ากดรายไดของผบรโภคเสนงบประมาณของผบรโภคจะเปลยนจากเสน A2C2 เปนเสน AC ท าใหจดดลยภาพของผบรโคเคลอนยายจากจดE2 เปนจด E1 อนเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยผบรโภคจะซอสนคา X ลดลงจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย คอลดลงเทากบ X2X3 หนวย ผลทางรายได(income effect) มคาเปนลบ ดงนนสนคา X จงเปนสนคาประเภทสนคาดอย(Inferior good) ทงนเพราะเมอรายไดของผบรโภคเพมขน ผบรโภคกลบซอสนคาทเคยบรโภคนอยลงกวาเดม จะเหนไดวาเมอราคาสนคา X ลดลง ผลทางดานการทดแทนกนของสนคาท าใหซอสนคา X เพมขน และผลทางดานรายไดท าใหลดการซอสนคา X ลง โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะมากกวาผลทางดานรายได ท าใหผลทางดานราคาหรอผลทงหมด(Price effect or Total effect) เมอราคาสนคา X ลดลง ท าใหซอสนคา X เพมขนเพยง X1X3 หนวย นนคอลกษณะของเสนอปสงคส าหรบสนคา X ในกรณทสนคา X เปนสนคาดอย ยงคงมความชน(Slope) เปนลบ แตม Slope มากกวาสนคาปกต(Normal good)
การวเคราะหของ Stutsky โดยท าใหรายไดทแทจรง(real income) คงท เมอราคาสนคา X ลดลง การทท าใหผบรโภคสามารถบรโภคสนคากลมเดม โดยจ ากดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภคลง ท าใหเสนงบประมาณ A3C3 ลากผานจด E1 และไปสมผสกบเสนความ
EC 211 92
พอใจเทากน IC2 ทจด E4 โดยใชหลกการพจารณาเชนเดยวกบการวเคราะหขางตน การเคลอนยายจากจด E1 ไปยงจด E4 คอผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) และการเคลอนยายจากจด E4 ไปยงจด E3 คอผลทางดานรายได(income effect) โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะมมากกวาผลทางดานรายได สนคา X จงเปนสนคาดอย(Inferior good)
ส าหรบการวเคราะหในกรณทราคาสนคา X แพงขน และสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) พจารณาไดจากรปท 2 – 34 และพจารณาไดในท านองเดยวกน โดยจะพบวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดด าเนนไปในทศทางตรงกนขามเชนเดยวกน
จากการพจารณาในกรณของสนดอยทงในรปท 2 – 33 และรปท 2 – 34 จะสงเกตเหนไดวาลกษณะของเสนอปสงคส าหรบสนคา X ในกรณทสนคา X เปนสนคาดอย ยงคงมความชน (Slope) เปนลบทงในกรณทราคาสนคา X ถกลงและแพงขน ซงนเปนสาเหตทอาจกลาวไดวาสนคากฟเฟนเปนสนคาดอยได แตสนคาดอยไมอาจเปนสนคากฟเฟน ดงจะแสดงใหเหนชดเจนตอไปเมอพจารณาในกรณของสนคากฟเฟน
EC 211 93
รปท 2 – 34 สนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good) เมอราคาสนคา X แพงขน
X1 X5
ปรมาณสนคา Y
PX3 > PX1
E4
IC3
ปรมาณสนคา X 0
1Y
5
P
I = A3
3X
5
P
I = D5 1X
1
P
I = B
3X
4
P
I = D4
1Y
4
P
I = A4
IC4 E1
X3
E3
E5
X4
1Y
1
P
I = A
3X
1
P
I = D
IC1
ปรมาณสนคา X
ราคาสนคา X
0
PX1
X1
E1
E3
X3
DX
PX3
อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคาดอย (Inferior good)
EC 211 94
3. สนคากฟเฟน (Giffen good)
ดงทไดกลาวแลววาสนคากฟเฟน(Giffen good) คอสนคาทไมเปนไปตามกฎของอปสงค(Law of demand) โดยราคาสนคาและปรมาณความตองการซอจะเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ เมอราคาสนคาลดลง ผบรโภคจะซอสนคานนนอยลง และเมอราคาสนคาชนดนนเพมขน ผบรโภคจะซอสนคาชนดนนเพมขน สนคาชนดนจะเปนสนคาดอยคณภาพมาก (ultra inferior good) ซงท าใหผลทางรายได (income effect) และผลทางดานการทดแทนกนของสนคา (substitution good) ด าเนนไปในทศทางตรงกนขาม และผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา
รปท 2 – 35 สนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good) กรณราคาสนคา X ถกลง
PX2 < PX1
ปรมาณสนคา Y
X3 2X
3
P
I = C3 ปรมาณสนคา X
0
2X
2
P
I = C2
1X
1
P
I = B
2X
1
P
I = C X1 X2
1Y
3
P
I = A3
1Y
2
P
I = A2
1Y
1
P
I = A
E3
IC3
E2
IC2
E1
IC1
X4
E4
ราคาสนคา X DX
PX2
X3
E1
ปรมาณสนคา X 0
E3
X1
PX1 อปสงคของสนคา X
เมอสนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good)
EC 211 95
จากรปท 2 – 35 ในตอนแรกผบรโภคไดดลยภาพ ณ จด E1 บนเสนความพอใจเทากน IC1 โดยบรโภคสนคา X เปนจ านวน OX1 หนวย ตอมาราคาสนคา X ถกลง ท าใหเสนงบประมาณเปลยนเปน AC ท าใหดลยภาพใหมอยทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC3 จะสงเกตเหนไดวา รายไดทแทจรง (real income) ของผบรโภคเพมขน ทงนเนองจากในขณะนนผบรโภคไดรบความพอใจมากกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงน(money income) ไมเปลยนแปลง ณ จด E3 น ผบรโภคจะบรโภคสนคา X เปนปรมาณนอยกวาเดมคอจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย หรอลดลงเทากบ X1 X3 หนวย ซงเปนผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) และเพอใหรายไดทแทจรงของผบรโภคไมเปลยนแปลงเมอราคาสนคา X ลดลง ท าโดยการลดรายไดทเปนตวเงนของผบรโภค โดยอาจใชวธการเกบภาษจนท าใหรายไดทแทจรงคงท ซงถาเปนการวเคราะหโดยวธการของ Hicks จะมการลดรายไดทเปนตวเงนไปจนกระทงผบรโภคสามารถกลบไปสเสนความพอใจเทากน IC1 เสนเดม โดยสมมตรายไดทเปนตวเงนลดลงเปน I2 ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AC เปนเสน A2C2 และสมผสเสนความพอใจเทากน IC1 ทจด E2 การเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E2 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะทงจด E1 และจด E2 นน ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน โดยผบรโภคเพมปรมาณการบรโภคสนคา X จาก OX1 หนวย เปน OX2 หนวย หรอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย ซงเปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect)
ตอไปสมมตวาเลกการเกบภาษจากผบรโภคเมอราคาสนคา X ลดลง ท าใหเสนงบประมาณเพมขนจากเสน A2C2 เปนเสน AC และจดดลยภาพของผบรโภคจะเคลอนทจากจด E2 ไปยงจด E3 ซงถอวาเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยความตองการสนคา X ลดลงจาก OX2 หนวย เปน OX3 หนวย หรอลดลงเทากบ X2X3 หนวย จะเหนไดวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางทตรงกนขาม โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคา จะท าใหผบรโภคเพมการบรโภคสนคา X แตผลทางดานรายไดท าใหผบรโภคลดการบรโภคสนคา X จะเหนไดวาเมอรายไดเพมขน ผบรโภคซอสนคา X ลดลง สนคา X จงเปนสนคาดอยคณภาพมาก และผลทางดานรายไดมมากกวาผลทางดานการทดแทน ซงท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา (Total effect or Price effect) อนเนองจากราคาสนคา X ลดลง มผลใหปรมาณการบรโภคสนคา X ลดลง ดงนนสนคา X จงปนสนคากฟเฟน (Giffen good) และเปนสนคาดอยคณภาพมาก (ultra inferior good) ดวย
EC 211 96
จะสงเกตไดวา สนคาทกชนดทเปนสนคากฟเฟนจะเปนสนคาดอยดวยแตสนคาดอยไมจ าเปนตองเปนสนคากฟเฟนเสมอไปทงนเพราะสนคาดอย (inferior good) ยงคงมความชน (slope) ของเสนอปสงคเปนลบ โดยความสมพนธของราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางตรงกนขาม แตสนคากฟเฟน (Giffen good) มความชน (slope) ของเสนอปสงคเปนบวก โดยราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางเดยวกน
ส าหรบการวเคราะหโดยวธการของ Stutsky นน การท าใหรายไดทแทจรงคงทเมอราคาสนคา X แพงขน ท าไดโดยการลดรายไดทเปนตวเงนไปจนกระทงผบรโภคไดรบสนคาจ านวนเทาเดมในราคาใหม สมมตรายไดทเปนตวเงนลดลงเนองจากการเกบภาษเปน I3 โดยลากเสนงบประมาณ A3C3 ขนานกบเสนงบประมาณ AC และจะตองผานจด E1 ดวย จะสงเกตไดวาเสนงบประมาณ A3C3 ทลากผานจด E1 น จะไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC2 ทจด E4 จดดลยภาพของผบรโภคทเปลยนจากจด E1 ไปยงจด E4 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) จะท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย ถายกเลกการเกบภาษผบรโภคจะมรายไดทเปนตวเงนเทาเดม เสนงบประมาณจะเปลยนจากเสน A3C3 เปนเสน AC จดดลยภาพของผบรโภคเปลยนจากจด E4 ไปยงจด E3 ซงเปนผลทางดานรายได(Income effect) จะท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย จากการทผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X1X4 หนวย และผลทางดานรายได(Income effect) ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X4X3 หนวย โดยผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา ท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) จากการทราคาสนคา X ลดลง ท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X3 หนวย
ส าหรบการพจารณาในกรณทราคาสนคา X แพงขน สามารถพจารณาไดท านองเดยวกน และจะไดเชนเดยวกนวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา และผลทางดานรายไดท างานในทศทางตรงกนขาม และผลทางดานรายไดมคามากกวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคา ดงพจารณาจากรปท 2 – 36
EC 211 97
รปท 2 – 36 สนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good) กรณราคาสนคา X แพงขน
DX
PX1
X1
E3
ราคาสนคา X
ปรมาณสนคา X 0
E1
X3
PX3
อปสงคของสนคา X เมอสนคา X เปนสนคากฟเฟน (Giffen good)
IC4
IC1
IC3
3X
5
P
I = D5 X1
E3
E6
X5
E1
E5
X3
1Y
5
P
I = A5
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X
0
3X
1
P
I = D
1Y
6
P
I = A6 PX3 > PX1
1X
1
P
I = B
1Y
1
P
I = A
3X
6
P
I = D6 X6
EC 211 98
จากรปท 2 – 36 ในตอนแรกผบรโภคไดดลยภาพ ณ จด E1 บนเสนความพอใจเทากน IC3 โดยบรโภคสนคา X เปนจ านวน OX1 หนวย ตอมาราคาสนคา X แพงขน ท าใหเสนงบประมาณเปลยนเปน AD ท าใหดลยภาพของผบรโภคลดลงมาสดลยภาพใหมทจด E3 บนเสนความพอใจเทากน IC1 จะสงเกตเหนไดวา รายไดทแทจรง(real income) ของผบรโภคลดลง ทงนเนองจากในขณะนผบรโภคไดรบความพอใจนอยกวาเดม ทง ๆ ทรายไดทเปนตวเงน(money income) ไมเปลยนแปลง ซง ณ จด E3 น ผบรโภคจะบรโภคสนคา X เปนปรมาณมากกวาเดม คอจาก OX1 หนวย เปน OX3 หนวย หรอเพมขนเทากบ X1X3 หนวย และเพอใหรายไดทแทจรงของผบรโภคไมเปลยนแปลงเมอราคาสนคา X แพงขน โดยการใหเงนอดหนนแกผบรโภค ซงถาเปนการวเคราะหโดยวธการของ Hicks จะมการใหเงนอดหนนไปจนกระทงผบรโภคสามารถกลบขนไปสเสนความพอใจเทากน IC3 เสนเดม สมมตใหเงนอดหนนท าใหรายไดทเปนตวเงนเพมเปน I5 บาท ท าใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสน AD เปนเสน A5D5 และสมผสเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E5 การเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E5 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา(Substitution effect) ทงนเพราะทงจด E1 และจด E5 นน ผบรโภคมรายไดทแทจรงเทากน โดยผบรโภคลดการบรโภคสนคา X จาก OX1 หนวย เปน OX5 หนวย หรอลดลงเทากบ X1X5 หนวย
ตอไปสมมตวาเลกการใหเงนอดหนนแกผบรโภคเมอราคาสนคา X เพมขน ท าใหเสนงบประมาณลดลงจากเสน A5D5 เปนเสน AD และผบรโภคจะเคลอนทจากจด E5 ไปยงจด E1
ซงถอวาเปนผลทางดานรายได(Income effect) โดยความตองการสนคา X เพมขนจาก OX5
หนวย เปน OX1 หนวย หรอเพมขนเทากบ X5X1 หนวย จะเหนไดวาผลทางดานการทดแทนกนของสนคาและผลทางดานรายไดจะด าเนนไปในทศทางทตรงกนขาม โดยผลทางดานการทดแทนกนของสนคาจะท าใหผบรโภคลดการบรโภคสนคา X แตผลทางดานรายไดท าใหผบรโภคเพมการบรโภคสนคา X จะเหนไดวาเมอรายไดลดลงผบรโภคซอสนคา X เพมขนสนคา X จงเปนสนคาดอยคณภาพมาก และผลทางดานรายไดมมากกวาผลทางดานการทดแทน ซงท าใหผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(total effect or price effect) อนเนองจากราคาสนคา X แพงขน มผลใหปรมาณการบรโภคสนคา X มากขน ดงนนสนคา X จงเปนสนคากฟเฟน(Giffen good) และเปนสนคาดอยคณภาพมาก(ultra inferior good) ดวย
ส าหรบการวเคราะหโดยวธการของ Stutsky นน การท าใหรายไดทแทจรงคงท เมอราคาสนคา X แพงขน ท าไดโดยใหเงนอดหนนไปจนกระทงผบรโภคไดรบสนคาจ านวนเทาเดม
EC 211 99
ในราคาใหม สมมตใหเงนอดหนนจนรายไดเพมเปน I6 บาท เสนงบประมาณใหม A6D6 จะลากขนานกบเสนงบประมาณ AD และผานจด E1 จะสงเกตไดวาเสนงบประมาณ A6D6 ทลากผานจด E1 น จะไปสมผสกบเสนความพอใจเทากน IC3 ทจด E6 ท าใหผบรโภคไดรบความพอใจระดบทสงกวาความพอใจทไดรบกอนทราคาสนคา X แพงขน จดดลยภาพทเคลอนทจากจด E1 ไปยงจด E6 เปนผลทางดานการทดแทนกนของสนคา จะท าใหซอสนคา X ลดลงเทากบ X1X6 หนวย สวนผลทางดานรายไดจะท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X6X3 หนวย ดงนนผลทงหมดหรอผลทางดานราคา(Total effect or Price effect) จากการทราคาสนคา X แพงขน ท าใหซอสนคา X เพมขนเทากบ X6X1 หนวย จะเหนไดวาเสนอปสงคของสนคากฟเฟน(Giffen good) จะมความชน(slope) เปนบวก โดยราคาสนคาชนดนนและปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนมความสมพนธในทศทางเดยวกน
ทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (The Theory of Revealed Preference)
ในการวเคราะหทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคทไดกลาวมาแลว 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการวดอรรถประโยชนออกมาเปนหนวยนบ(Cardinal Utility Approach) และทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยอาศยการเรยงล าดบอรรถประโยชน(Ordinal Utility Approach) ซงไมจ าเปนตองทราบหนวยของอรรถประโยชน อยางไรกตามการวเคราะหดวยเสนความพอใจเทากน กตองหาจากพนผวอรรถประโยชน และในการสรางแผนภาพเสนความพอใจเทากน (Indifference map) ของผบรโภค จ าเปนตองใชขอมลจ านวนมาก ส าหรบสวนผสมของสนคาทก ๆ กลมทเกยวของ เพอบอกล าดบความพอใจของผบรโภค การวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ (Reveal Preference Theory) ท าใหสามารถสรางเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) ไดโดยไมตองอาศยหรออางองหลกของอรรถประโยชนแบบหนวยนบหรอแบบเรยงล าดบ ทงนโดยอาศยขอสมมตแตเพยงวาใหรสนยม (taste) ของผบรโภคไมเปลยนแปลงเทานน โดยทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจมหลกพนฐานวา ผบรโภคจะตดสนใจซอสนคาชดใดชดหนงกเพราะผบรโภคชอบสนคาชดนมากกวาชดอน หรอเพราะวาสนคาชดนถกกวาสนคาชดทไมซอ เชน สมมตวาผบรโภคเลอกซอสนคาชด A แตไมซอสนคาชด B ซงยงไมสามารถสรปไดวาผบรโภคชอบสนคาชด A มากกวาสนคาชด B ทงนอาจเปนไปไดวาผบรโภคมเงนไมพอทจะสามารถซอสนคาชด B ได แตถาหากสมมตทราบราคาของสนคาทซอวาราคาสนคาชด A แพงกวาราคา
EC 211 100
สนคาชด B และผบรโภคเลอกซอสนคาชด A กแสดงวาผบรโภคไดเปดเผยความพอใจสนคาชด A มากกวาสนคาชด B ในการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภค จะก าหนดใหผบรโภคมรายไดจ านวนหนงทสามารถซอสนคาและบรการได หรอกลาวอกนยหนงคอมอ านาจซอ(Purchasing power) ซงแสดงโดยเสนงบประมาณ
รปท 2 – 37 เสนงบประมาณ
จากรปท 2 – 37 แกนตงแสดงถงจ านวนของสนคา Y และแกนนอนแสดงถงจ านวนของสนคา X และเสน MM เปนเสนงบประมาณ ซงแสดงสวนผสมของสนคา X และสนคา Y จ านวนตาง ๆ ทจายซอดวยเงนเทากน เมอก าหนดรายไดของผบรโภค และราคาของสนคา X และสนคา Y ให สมมตวาผบรโภคเลอกซอสนคากลม A แสดงวาผบรโภคชอบปรมาณสนคาชด A เหนอกวาชดอน ๆ เชน สนคากลม B โดยสนคากลม A มราคาเทากบสนคากลม B เพราะจด A และจด B อยบนเสนงบประมาณเดยวกน กลมของสนคาภายในพนทงบประมาณ OMM จะใชเงนนอยกวาชด A และสวนผสมของสนคา X และสนคา Y ทอยทางซายของเสน MMเชน จด C แสดงวาไดรบความพอใจนอยกวาจด A เพราะวาจดตาง ๆ เหลานแสดงถงการไดรบ
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 0
M
M
C
B
D A
EC 211 101
สนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณนอยกวาจด A และกลมของสนคาทอยเหนอขนไปทางขวามอของเสนงบประมาณ MM เชนจด C จะแสดงความพอใจทมากกวาสนคากลม A ทงนเพราะกลมของสนคาทอยเหนอไปทางขวามอจะประกอบดวยสนคา X และสนคา Y รวมกนมากกวากลมสนคาชด A เพอทจะแสดงใหเหนถงทฤษฎพฤตกรรมของผบรโภคโดยไมตองอางถงแนวความคดของ Cardinal utility approach หรอของ Ordinal utility approach จงตองมขอสมมตฐานส าหรบการวเคราะหทฤษฎทผบรโภคเปดเผยความพอใจ ดงตอไปน
(1) สมมตใหรสนยมของผบรโภคไมเปลยนแปลง
(2) ความพอใจทผบรโภคเปดเผยออกมาจะกลบกนไมได เชน จากรป 2 – 37 ถาผบรโภคเคยพอใจกลมของสนคาชด A มากกวาชด B มาแลว ผบรโภคจะตองไมกลบมาชอบกลมของสนคาชด B มากกวาชด A ยกเวนแตจะมการเปลยนแปลงในราคาสนคา Y เชน ถาสนคา Y มราคาแพงขน ผบรโภคอาจจะชอบสนคาชด B มากกวาชด A กได ทงนเพราะผบรโภคยอมจะปรารถนาซอสนคา Y ลดลง และซอสนคา X เพมขนซงกลมของสนคาชด B แสดงถงจ านวนสนคา X เปนปรมาณทมากกวาสนคาชด A จงอาจกลบมาเปดเผยความพอใจชอบกลมสนคาชด B มากกวากลมสนคาชด A ได อยางไรกตาม ภายใตสถานการณเดมทไมเปลยนแปลง ผบรโภคจะตองไมแสดงการเปลยนแปลงในความพอใจเดม
(3) ความชอบทเปดเผยออกมา สามารถสงผลตอกนเปนทอด ๆ ได (transitivity) เชน ถาผบรโภคชอบสนคากลม A มากกวากลม B และชอบสนคาชด B มากกวากลมสนคาชด C ดงนน ผบรโภคจะตองชอบกลมสนคาชด A มากกวากลมสนคาชด C ดวย
(4) ผบรโภคพอใจกลมสนคาจ านวนมาก มากกวากลมของสนคาจ านวนนอย
(5) ไมวาจะเปนสนคาชดใดกตาม ผบรโภคสามารถซอสนคากลมนนไดโดยการเปลยนแปลงรายไดใหเหมาะสมเพราะการเปลยนแปลงราคาสนคาจะท าใหเสนงบประมาณเปลยนแปลงไปจนกระทงสามารถลากผานกลมของสนคากลมทก าหนดให นนคอ สามารถทจะลากเสนงบประมาณผานจดซงแสดงถงสนคาชดตาง ๆ ไดทงสนเพอทจะชกจงใหผบรโภคซอสนคาชดนน ๆ ได
จากขอสมมตทง 5 ประการขางตนท าใหสามารถสรางเสนความพอใจเทากนได
EC 211 102
รปท 2 – 38 การหาเสน Indifference Curve
จากรปท 2 – 38 สมมตบนเสนงบประมาณ VV ผบรโภคพอใจกลมของสนคาชด Aมากกวากลมสนคาชดอน ๆ เชน จด B และถาเสนงบประมาณคอ SS ผบรโภคแสดงความพอใจทจะเลอกซอสนคากลม B โดยกลมสนคาชดอน ๆ เชน จด C ทอยบนเสนงบประมาณSS ยอมจะใหความพอใจนอยกวาจด B ทงสน แตกลมสนคาชด B บนเสนงบประมาณ SSนนยอมจะใหความพอใจนอยกกวากลมสนคาชด A ในท านองเดยวกนกลมของสนคาชด Aจะตองใหความพอใจมากกวากลมของสนคาชด C บนเสนงบประมาณ SS รวมทงจดตาง ๆบนเสนงบประมาณ SS ดวย ถาสมมตตอไปวาบนเสนงบประมาณ UU ผบรโภคพอใจทจะเลอกสนคาชด D และกลมของสนคาชด D น จะใหความพงพอใจมากกวากลมสนคาชดอนๆ
S
A
ปรมาณสนคา Y
ปรมาณสนคา X 0
R
R
T
U
U
V
V
B
C
S
Indifference Curve
Preferred Region
Nonpreferred Region
T
E
D
EC 211 103
บนเสนงบประมาณ UU และรวมทงกลมของสนคาชด A ดวย ในท านองเดยวกนถาผบรโภคเลอกกลมสนคาชด E บนเสนงบประมาณ TT ดงนนกลมสนคาชด E จะใหความพอใจมากกวากลมสนคาชด D และกลมของสนคาชดอน ๆ บนเสนงบประมาณ TT จากทไดวเคราะหมานจะเหนไดวา พนทสวนบนทเหนอเสน ADE จะแสดงพนททผบรโภคพอใจ หรอชอบมากกวา(preferred good) ทงนเพราะวาทก ๆ จดเหนอเสน ADE แสดงถงจ านวนของสนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณทมากกวาทก ๆ จดบนเสน ADE รวมทงทก ๆ จดภายใตเสนADEในท านองเดยวกนพนทภายใตเสน ABC จะแสดงถงพนททผบรโภคไมชอบ หรอไมปรารถนาทจะไดรบ (nonpreferred region) ทงนเพราะวาทก ๆ จดภายใตเสน ABC จะแสดงถงจ านวนของสนคา X และสนคา Y รวมกนเปนปรมาณนอยกวาจดตาง ๆ บนเสน ABC ดงนนถาใหราคาสนคาคอย ๆ เปลยนไปทละนอย เสน ADE และเสน ABC จะคอย ๆ ลเขาหากนและรวมเปนเสนเดยวกน ซงจะไดเสนทเรยกวา เสนความพอใจเทากน(IndifferenceCurve)ทแทจรงหรอเรยกวา เสนทแทจรง(True Curve) โดยเปนเสนโคงเขาหาจดตนก าเนด(origin) ผานจด A และอยระหวาพนททผบรโภคชอบมากกวา(preferred region)และพนททไมชอบ(nonpreferred region) และเหตทเสนความพอใจเทากนอยระหวางพนททงสองนนกเพราะวาราคาสนคาทงสองชนดเปลยนแปลงจนกระทงมผลในการปรบตวใหพนทกลมของสนคาทชอบมากกวาลดลง และในทางกลบกนการเปลยนแปลงของราคาสนคาทงสองชนดจะท าใหพนทกลมของสนคาทผบรโภคชอบนอยกวาจะเพมขน จากทไดพจารณามานพอสรปไดวาถงแมทฤษฎผบรโภคเปดเผยความพอใจจะเปนอสระจาก Cardinal utility approach และOrdinal utility Approach แตกเปนอกแนวทางหนงทพยายามแสดงใหเหนวาเสนความพอใจเทากนทแทจรงสรางขนไดอยางไร ซงเกดจากการสงเกตพฤตกรรมของผบรโภคโดยเฉพาะจดดลยภาพของผบรโภคในการตดสนใจซอสนคาสองชนด ณ ระดบปรมาณตาง ๆ และราคาตาง ๆ ในกรณทรสนยมของผบรโภคคงท
Recommended