PS 103 167

1. แนวคด

1.1 รฐธรรมนญเปนองคประกอบสาคญไมวาจะเปนการปกครองในรปใดและจะตองระวง

ไมใหสบสนกบศพท “ลทธรฐธรรมนญ”

1.2 รฐธรรมนญแบงออกเปนประเภทตาง ๆ แลวแตเกณฑทใช

1.3 องคประกอบของรฐธรรมนญม 5 รวมทงกระบวนการเกยวกบการแกไขเปลยนแปลง

2. วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมออานจบบทนแลว นกศกษาจะสามารถ

2.1 บอกความสาคญของรฐธรรมนญได

2.2 อธบายประเภทของรฐธรรมนญได

2.3 ระบสาระสาคญและวธการแกไขรฐธรรมนญได

2.4 เปรยบเทยบสาระของศลาจารกยคพอขนรามคาแหงกบแมกนา คารตาขององกฤษได

แนะนาบทท 5

รฐธรรมนญ

PS 103 168

PS 103 169

1. ความนา

ศพท “รฐธรรมนญ” เทาทใชในภาษาไทยม 1) ความหมายในทางดและมกทาให

เกดความรสกวาเกยวของกบการมลกษณะแหงความเปน 2) ประชาธปไตย สาเหตแหงการได

ความหมายดงกลาวอาจเกยวกบการทในป พ.ศ.2475 ไดมการพระราชทาน “รฐธรรมนญ” ใน

ประเทศไทยซงทาใหมการเปลยนสภาพจากสมบรณาญาสทธราชย(absolute monarchy) มาส

ระบบการปกครองทเรยกวาประชาธปไตยแบบตะวนตก

อนง ในประเทศไทยเรมตงแตประมาณชวงป พ.ศ.2510 ยคจอมพลถนอม กตตขจร

เปนนายกรฐมนตรไดมขบวนการเรยกรองใหประกาศใชรฐธรรมนญซงวางเวนมาเปนเวลา

หลายป การทขาด “รฐธรรมนญ” ในชวงนนและกอนหนานน ทาใหเกดความรสกวาสทธ

เสรภาพความยตธรรมไมไดรบการคมครอง

ในความหมายสากล “รฐธรรมนญ” ตามศพททแปลมาจากภาษาองกฤษ

“constitution” มความหมายกลาง ๆ ไมจาเปนตองหมายถง สภาพทเปนประชาธปไตย

เสมอไป ทงนประเทศทเปนเผดจการกมการประกาศใชรฐธรรมนญ

2. สามความหมาย

“รฐธรรมนญ” ในภาษาองกฤษมอยางนอย 3 ความหมาย

(ด Julius Gould and William L.Kolb(eds.), A Dictionary of the Social

Sciences, Free Press of Glencoe, 1965,p.131.)

2.1 ความหมายทหนง : กวางขวางทสด : การรวมสวนตาง ๆ เขาดวยกนเพอ

กอเปนรป ซงอาจจะหมายถง การรวมตวขนเปน 1) องคการทางสงคม หรอ 2) การรวมตว

ของวตถกได ตามความหมายน การม “โครงสราง” มการจดรปแบบใหเปนระบบสบ

เนองมาจากรากศพทเดมของรฐธรรมนญในภาษากรก “politeia” ซงหมายถง ทกมตหรอทก

สวนในระบบ คอ ใชในความหมายทกวางขวางทสด

บทท 5

รฐธรรมนญ

PS 103 170

2.2 ความหมายทสอง : ระดบองคการ คอ ธรรมนญ ไดแก วตถประสงค

กฎเกณฑขอบงคบ ระเบยบปฏบตของ องคการตาง ๆ ซงรวมถงสมาคม สโมสร

สนนบาต ฯลฯ ในระดบตากวาหรอเลกกวาองคการของการเมองในรปของรฐ คอรฐ

ประชาชาต

ศพทในภาษาไทยมกเรยกวา 1) “ธรรมนญ” 2) ขอบงคบ หรอ 3) กฎบตร

ตวอยาง คอ การจดตงสมาคมตองมระเบยบขอบงคบหรอม “ธรรมนญ” (by-laws) ซงการ

จดตงมหาวทยาลยในตางประเทศม “กฎบตร”(Charter) เชน กฎบตรของมหาวทยาลย

แคลฟอรเนย ณ นครเบรคลย

(Roger Scruton, A Dictionary of Political Thought, London: Pan Books,

1983, p.92.) ในประเทศไทยใชวล “พระราชบญญตมหาวทยาลย” แทน

องคการสหประชาชาต (UN) ม “กฎบตร” (UN-Charter) ซงมฐานะคลาย

รฐธรรมนญดเหมอนวาจะมอานาจมากกวาหรอเหนอกวารฐประชาชาต แตในความเปนจรงไม

เปนเชนนน ทงน เพราะรฐประชาชาตตาง ๆ หวงแหนอานาจอธปไตยของตน

2.3 ความหมายทสาม : รฐธรรมนญของรฐ (หรอรฐประชาชาต)

เปนความหมายทแพรหลายมากทสด คอ “รฐธรรมนญ” มกใชสบสนกบอกศพทหนง คอ

“constitutionalism” “ลทธรฐธรรมนญ” หรอ “อดมการณสนบสนนรฐธรรมนญ” หรอ

“แนวคดแบบรฐธรรมนญนยม”

(Gould and Kolb, op.cit.,p.132.)

“ลทธรฐธรรมนญ” มความหมายเฉพาะเจาะจงลงไป คอ เปนการระบลงไปวาม

ความนยมชมชอบในระบอบประชาธปไตย ภายใตขอบเขตจากดแหงอานาจ ตามท

ไดรบความเหนชอบจากราษฎร

(J.Roland Pennock and D.G.Smith,Political Science, New York: Macmillan,

1964,p.241.)

ลทธรฐธรรมนญ ม 1) ขอสมมตฐานวาอานาจอธปไตยเปนของราษฎรโดย

สวนรวม และราษฎรเปนผกาหนดกฎเกณฑในการปกครอง

(Jack C. Plano,et al., Political Science Dictionary, Hinsdale,Ill., 1973, p.85.)

ลทธรฐธรรมนญ 2) คมครองเสยงขางนอย กลาวคอ ยอมใหมการใชอานาจโดยไม

จากด ลทธรฐธรรมนญใหความคมครอง แมผมความเหนแตกตางออกไป คอ ผมเสยงขาง

นอย

PS 103 171

(Harbert M. Levine, Political Issues Debated, New Jersey:Englewood Cliffs,

Prentice-Hall,1982, p.41.)

2.4 การจากดอานาจรฐบาลภายใตระบบรฐธรรมนญเทาทใชในสหรฐอเมรกา ม

วธการตาง ๆ คอ โดย

ก. การตความโดยศาลสงสดของสหรฐ (U.S. Supreme Court) ขอใหสงเกต

วาไมเรยกวาศาลฎกา และศาลอเมรกนกแตกตางจากศาลในไทย

ข. โดยการแบงแยกอานาจออกเปน 3 ฝาย คอ ฝายบรหาร ฝายนตบญญต

และฝาย

ตลาการเปนระบบ “ตรวจสอบและกาหนดดลยภาพ” (checks and balances)

ค. การแบงอานาจออกไปตามระบบสหพนธรฐ คอ

1) มรฐบาลกลางหรอรฐบาลสหพนธ (Federation)

2) รฐบาลหนวยตาง ๆ คอมลรฐ หรอรฐ

3) รฐบาลทองถนตาง ๆ เชน ปกครองแบบนคร (city) และแบบแขวง

(county) เปนตน

4) การใหทหารอยภายใตฝายพลเรอนโดยประธานาธบดมตาแหนงเปนผ-

บญชาการสงสด หรอผบญชาการระดบประมข (Commader-in-Chief)

3. นานานยามของรฐธรรมนญ

จะยกมากลาวเปนตวอยางดงตอไปน

3.1 คานยามทหนง : รฐธรรมนญ ไดแก ปทสถาน (norms) หรอบรรทดฐานซง

ควบคมตวบทกฎหมายทรฐประกาศใชกบราษฎร

(G.A.Jacobsen and M.H.Lipman, Political Science, Barnes and Noble, 1969,

p.68.)

ตามคานยามนนครรฐสมยโบราณ 1) ทกแหงม “รฐธรรมนญ” รฐธรรมนญใน

ความหมายน รวมถง 2) กฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบสนตวงศและกฎหมายอน ๆ ทวาง

หลกในการใชอานาจของพระมหากษตรย หรอของประมขซงเรยกชออน ๆ ทกประเทศหรอ

ทกรฐยอมมรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญอาจเปนแบบ 1) เสรประชาธปไตย หรอเปนแบบ 2) เผดจการได การม

“รฐธรรมนญ” (ไมใชการม “ลทธรฐธรรมนญ”) ไมไดแสดงวาเปนประชาธปไตยเสมอไป แม

ประเทศเผดจการไมวาซาย (คอมมวนสต) หรอขวา (ฟาสซสม) กลวนมรฐธรรมนญทงสน

PS 103 172

ปทสถานหรอมาตรฐานกลางอนเปนสาระของรฐธรรมนญ หมายรวมถงกาหนด

กฎเกณฑระเบยบวธการจดตงรฐบาล และมการระบอานาจและขอบเขตแหงการใชอานาจและ

ความ สมพนธกบปจเจกชน (เอกชนหรอบคคลภายในรฐ) หรอกลมชนและองคการ รวมทงกบ

สงคมในระดบมหภาค

3.2 คานยามทสอง: รฐธรรมนญ ไดแก กฎเกณฑขอบงคบขนมลฐาน

ไมวาจะเปนลายลกษณอกษรหรอไมเปนลายลกษณอกษร ไมวาจะเปนเรองเกยวกบกฎหมาย

หรอไมเกยวกตาม แตจะตองเปนพนฐานในการดาเนนงานของรฐบาล

(Herman Finer, Theory and Practice of Modern Government, rev.ed.,New

York:Holt,1949,p.177; cited in Ranney(1962 ed.), op.cit.,p.78.)

3.3 คานยามทสาม: คานยามจากปทานกรมรฐศาสตร คานยามนสรปหนาท

หรอลกษณะของการเปนรฐธรรมนญไวชดแจง 3 ประการ โดยกลาววา รฐธรรมนญเปน

กฎหมายซง 1) สถาปนาโครงสรางการปกครอง 2) กาหนดอานาจและหนาทของหนวยงานตาง

ๆ ของรฐบาล และ 3) กาหนดความสมพนธระหวางประชาชนกบรฐบาล

3.4 พอสรปวารฐธรรมนญเปนกฎหมายหลก หรอเปนมาตรฐานกลางในการ

วางกฎเกณฑเพอการปกครองบานเมอง และการมสมพนธภาพระหวางบคคลและหนวยตาง ๆ

ภายในสงคม โดยกาหนดเปนแนวกวาง ๆ

3.5 ศพททใชเรยกรฐธรรมนญ มตาง ๆ กน เชน

3.5.1 ภาษาเยอรมน เรยกวา กฎหมายขนมลฐาน คอ กรนดเกสเต

(Grundgeste) หรอแวรฟสซง (Verfassung) สวนกฎหมายธรรมดา เรยกวา เกเซทซ

(Gesetz)

3.5.2 ภาษาฝรงเศส เรยกวา กฎหมายรฐธรรมนญ หรอคอนสตตซยง

(constitution)แตเรยกกฎหมายธรรมดาวา ลว (loi)

3.5.3 ภาษาอตาเลยน เรยกวา เลกเก (legge) แตเรยกกฎหมายธรรมดาวา

สเตตโต (statuto)

(Plano,et al,op.cit.,p.83.)

4. ลกษณะพเศษของรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญมลกษณะพเศษทแตกตางจากกฎหมายธรรมดา 3 ประการ ไดแก 1) การ

เปนกฎหมายหลก 2) การเปลยนแปลงแกไขกระทาไดยากกวาธรรมดา และ 3) การมผลใช

PS 103 173

บงคบแนนอนคงทนกวา

4.1 ลกษณะทหนง : รฐธรรมนญเปนกฎหมายหลก หรอเปนกฎหมายขนมลฐาน

เขยนขนอยางกวาง ๆ และในเรองสาคญ ๆ เทานน ดงนน สวนใหญรฐธรรมนญในโลก เ

ชน ของ ส.ร.อ. มไมกหนากระดาษ และระบโครงสรางของรฐบาล เชน 1) เรองการแบง

อานาจ 2) การดารงตาแหนง 3) การสนสดวาระของการดารงตาแหนง 4) วธการแกไข

เปลยนแปลงรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญบางฉบบมความยาวมากเปนพเศษ เชน ไอรแลนด เบลเยยม และ

อนเดย เพราะไดใส 1) หลกการสาคญเกยวกบนโยบายและการดาเนนการ เรยกวา

Directive Principles เขาไปดวย คอรฐธรรมนญมความยาวมากยงขนเกนกวา 300 หนา

2) มการบรรจเรองปลกยอย ไมเกยวของกบการเมองการปกครองโดยตรงนก ตวอยางมดงน

ก. รฐธรรมนญของประเทศแอฟกานสถาน ยคกอนการเปลยนมาเปนระบบสงคม

นยมแบบมารกซ ในมาตรา 7 กาหนดไววา “ในการเทศนาวนศกรพระนามของกษตรยจะตอง

ถกกลาวถงดวย”

ข. รฐธรรมนญของประเทศเปร ในมาตรา 73 ระบไววา “จะตองมโรงเรยนอยางนอย

หนงโรง เมอมนกเรยนครบ 30 คน”

ค. รฐธรรมนญสมาพนธรฐสวตเซอรแลนด กาหนดรายละเอยดปลกยอยไวมากซง

แสดงความหวงใยของรฐบาลทมตอสวสดภาพและความผาสกของราษฎร เชน ในมาตราท 23

ได ระบไว ว า “สมาพนธรฐจะตองเกบตนพชพนธ ธญญาหารเทาท จาเปนตอประเทศ

สมาพนธอาจจะบงคบใหเจาของโรงสเกบตนพชพนธธญญาหารเหลานน และบงคบใหซอ

จากแหลงเกบตนของสมาพนธรฐกได ทงนเพอจะทาใหสะดวกตอการทสมาพนธรฐจะหา

ธญญาหารมาเพมเตม

ในมาตราเดยวกนของรฐธรรมนญสวตเซอรแลนดนน ยงระบวา “สมาพนธรฐ

จะตองสงเสรมใหมการปลกพชพนธธญญาหารในประเทศ สนบสนนการคดเลอก และไดมา

ซงเมลดพนธตาง ๆ เหลานน ทงนโดยคานงถงบรเวณทเปนภเขาเปนกรณพเศษ” สมาพนธรฐ

จะซอพนธธญญาหารทเกดขนในประเทศอนมคณภาพเหมาะสมสาหรบการสในราคา ซงทา

ใหการเพาะ ปลกเปนไปได เจาของโรงสจะถกบงคบใหซอพนธธญญาหารเหลานในราคาตลาด

ในมาตรา 25 ของรฐธรรมนญสวตเซอรแลนดไดมการกาหนดไววา “เปนของ

ตองหามอยางชดแจงทจะทาใหสตวทกาลงถกฆาเลอดออกโดยไมทาใหหมดความรสก

เสยกอน ขอบงคบนใชกบทกวธการแหงการฆาและสตวทกชนด”

PS 103 174

ขอความในมาตรา 25 นแสดงใหเหนถงความม EQ (Emotion Quotient คอม

เอาใจเขามาใสใจเรา) มความเปนหวงของผรางรฐธรรมนญ สวตเซอรแลนด แมกระทงตอ

ความรสกของสตวอนบงถงการมคณธรรมแหง 1) เมตตา (ปรารถนาใหเปนสข) และกรณา

(มงใหพนทกข) ทมงจะสงเสรมใหเกดมขนในพลเมอง คอ การมความเมตตากรณาตอสรรพ

สตวดวย

4.2 ลกษณะทสอง : การเปลยนแปลงแกไขรฐธรรมนญ กระทาโดยยาก

กวากฎหมายธรรมดา และเรยกการแกไขเพมเตมหรอบทแกไขวา อเมนดเมนท,

amendment อนง ศพทนหากใชในการประชมสภา หมายถง การแปรญตต

คณน บญสวรรณ,ศพทรฐสภา, กรงเทพฯ: จดพมพเอง, 2520, หนา 18.

4.3 ลกษณะทสาม : รฐธรรมนญมผลใชบงคบ แนนอนคงทนกวา

กฎหมายอนรฐธรรมนญเปนรากเหงาหรอตนตอของกฎหมายอน ๆ ดงนน พงเปนเสาหลก

ทแนนอนและคงทน ทาใหมการกาหนดใหกระบวนการในการแกไขรฐธรรมนญกระทาไดยาก

กวากฎหมายธรรมดา

อยางไรกตาม หากการแกไขกระทาไดยากเกนไปกมกไมมการแกไขทละนอย แตอาจ

มการลมลางรฐธรรมนญหมดทงฉบบ เชน ดวยการกอรฐประหาร (coup d’état “คเดตา”

ในภาษาฝรงเศส) “คเดตา” เปนการเปลยนรฐบาลโดยฉบพลนกะทนหน โดยใชการยด

อานาจการเปลยนแปลงคณะผบรหารเดม และอาจกอใหมการเปลยนแปลงซง

กระทบกระเทอนทงระบบ ไมวาจะระบบสงคม ศาสนา การศกษา การวฒนธรรม การเมอง

และการเศรษฐกจ เรยกวา การปฏวต (revolution) คอเปนการพลกผน เปลยนแปลงครง

ใหญ

(Chalmers Johnson, Revolutionary Change: An Adaptation, Bombay: Vakils,

Feiffer and Simons, 1966.)

การปฏวตระดบใหญ ๆ ไดแก 1) การปฏวตอเมรกนในป ค.ศ.1776 2) การปฏวต

ใหญในฝรงเศส ซงมการทาลายคกบาสตลย (Bastille) ในป ค.ศ.1789 3) การปฏวตรสเซย

โดยเลนน (Vladimir Lenin) เปลยนแปลงการปกครองเปนแบบสงคมนยมคอมมวนสตในป

ค.ศ.1917 ชวงทสงครามโลกครงท 2 ยงสรบกนอย และ 4) การเปลยนแปลงระบบการเมอง

การเศรษฐกจและสงคมของจนโดยเหมาเจอตงเขาสระบบสงคมนยมแบบคอมมวนสตหรอแบบ

มารกซภายหลงสงครามโลกครงท 2

PS 103 175

5. อายหรอความเกาแกยนนานของรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญประเภทไมเปนลายลกษณอกษรยอมเกาแกกวาประเภททเปนลาย

ลกษณอกษร ทงนเพราะมมาแตสมยโบราณยากทจะกาหนดไดวามมาแตเมอใด

รฐธรรมนญประเภทลายลกษณอกษรทถอกนวาเกาแกทสด คอรฐธรรมนญของ

สหรฐ อเมรกา ซงมอาย 200 ป ในป ค.ศ.1987 (พ.ศ.2530) และมการเฉลมฉลองกน ณ ท

ตาง ๆ ทวโลก ซงผเขยน(จรโชค วระสย) ไดรบเชญใหไปรวมสมมนา ณ บงกาลอรประ

เทศอนเดย เก ยวกบวรรณกรรมอเมรกนถ าน บถ ง ค .ศ . 2011 นบจากเร มต นของ

รฐธรรมนญอเมรกนใน ป ค.ศ. 1787 (พ.ศ. 2330) คอเปนเวลาประมาณ 224 ปมาแลว

สาเหตแหงการทรฐธรรมนญสหรฐอเมรกายงยนทสดในบรรดารฐธรรมนญประเภท

ลายลกษณอกษรทงหลายนน อาจเปนเพราะบทบญญตมความยดหยนและคลองตว

พอสมควรทาใหมการแกไขไดเพอสะทอนการเปลยนแปลงตาง ๆ

จวบจนปจจบนรฐธรรมนญอเมรกนไดผานบทแกไขมามากกวา 25 ครงแลว การ

แกไขในชวงแรกเปนการเพม 10 บท เรยกวา “บทบญญตแหงสทธ” (Bill of Rights) ซงม

ผลในวนท 15 ธนวาคม ค.ศ.1791 มาตราทแกไขมตวอยาง

1) การยกเลกระบบทาส (บทแกไขท 13 ป ค.ศ.1865)

2) การใหสทธในการออกเสยงโดยไมคานงถงสผวหรอประวตแหงการเปนทาสมา

กอน (บทแกไขท 15 ป ค.ศ.1870)

3) ภาษรายไดสามารถเรยกเกบไดโดยรฐบาลกลาง (บทแกไขท 16 ป ค.ศ.1913)

4) ใหเลอกวฒสมาชกโดยคะแนนเสยงมหาชนโดยตรง (direct popular vote ซง

เปนบทแกไขท 17 ป ค.ศ.1913)

5) การใหสทธแกสตรในการออกเสยงเลอกตงเพงมขนเมอป ค.ศ.1920 (บท

แกไขรฐธรรมนญท 19) คอ 2 ปภายหลงมหาสงครามโลกครงท 2

6) การหามการดารงตาแหนงประธานาธบดไดมากเกนกวา 2 สมย (บทแกไข

รฐธรรมนญอเมรกนท 22 ซงมผลในป ค.ศ.1951)

7) การลดอายผมสทธออกเสยงเลอกตงมาเปนไมต ากวา 18 ป (บทแกไข

รฐธรรมนญท 26 ซงมผลในป ค.ศ.1971) รายละเอยด มดงน

1) The right of citizens of the United States, who are eighteen years of age or

older, to vote shall not be denied or abridged by the United States or by any State on

account of age.

PS 103 176

2) The Congress shall have power to enforce this article by appropriate

legislation.

บทแกไขท 27 เปนบทแกไขลาสดในป ค.ศ. 1992 ซงเปนเรองแปลกมาก เพราะเสนอ

มาเกอบ 200 ปมาแลว เพงไดรบการยนยน (ratified) รายละเอยดมดงน

“No law, varying the compensation for the services of the Senators and

Representatives, shall take effect, until an election of Representatives shall have

intervened.”

(The Time Almanac. 2011)

ในระยะตน ๆ แหงการสถาปนาสหรฐอเมรกานน ความไมทดเทยมกนระหวางบคคล

มมาก เชน สตรเพงไดรบสทธในการออกเสยงเลอกตงภายหลงมหาสงครามโลกครงท 1

(1914-1918) เพยงไมกป คอ ในป ค.ศ.1920 (พ.ศ.2463) ในสมยรชกาลท 6

6. การแบงประเภทของรฐธรรมนญ : แบบลายลกษณอกษร

รฐธรรมนญแบงเปนประเภทตาง ๆ ซงแลวแตจะกาหนด กลาวคอ 1) วธแรก

พจารณาตวเอกสาร ไดแก รฐธรรมนญแบบ 1) ลายลกษณอกษรกบ 2) ไมใชลายลกษณ

อกษร 2) วธทสอง พจารณาแหลงทมา ทงนโดยการแบงประเภทออกเปนรฐธรรมนญทไดรบ

การมอบหรอแบบทรางขนเอง หรอเปนแบบววฒนาการ ณ ทนจะกลาวถงแบบแรกกอน คอ

เกณฑลายลกษณอกษร

6.1 รฐธรรมนญลายลกษณอกษรหรอลายลกษณ (written) ม 4 ลกษณะ

ไดแก 1)รฐธรรมนญซงมการตงคณะกรรมการรางขนอยางเปนทางการ 2) เมอรางแลวกผาน

กระบวนการตาง ๆ เชน การขอความเหนชอบจากกลมผมอานาจทางการเมอง 3) มการ

ประกาศใช 4) ลกษณะสาคญกคอ เปนเอกสารฉบบเดยวกนสาเรจรป แตทงนอาจจะมบท

แกไขเพมเตมกได

6.2 รฐธรรมนญแบบเปนลายลกษณอกษรเปนทนยมแพรหลายทสดในบรรดา

ประเทศ

ตาง ๆ ทวโลก ประเทศสวนใหญใชร ฐธรรมนญลายลกษณอกษร อาจเปนเพราะขาด

ประวตศาสตรแหงการตอสเพอใหมอานาจอธปไตยของราษฎรสบเนองกนเปนเวลาชานาน และ

สะดวกตอการใช

6.3 รฐธรรมนญลายลกษณอกษรฉบบทเกาแกทสดและยงใชอยในปจจบน คอ

รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา ซงประกาศใชในป ค.ศ.1787 มอายเกอบ 220 ป

PS 103 177

1) การราง (framing) รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกาถอวากระทาขนโดยทผม

สตปญญาหลกแหลม และผมความสามารถในการมองการณไกล (far-sighted) ผม

บทบาทรางรฐธรรมนญไดเคยมสวนในการกอบกอสรภาพจากองกฤษ

2) การประกาศอสรภาพ (Declaration of Independence) จากองกฤษ

กระทาขนในป ค.ศ.1776

3) กอนทจะมรฐธรรมนญอเมรกนฉบบทใชในปจจบนนไดมการประกาศใชทม

ลกษณะเปนรฐธรรมนญแบบชวคราวอยกอนเรยกวา “บทบญญตแหงสมา-พนธรฐ”

(Articles of Confederation) ซงความเปนสมาพนธรฐ คอ อานาจรฐบาลกลางมนอย

4) ผมบทบาทในการรางรฐธรรมนญอเมรกนฉบบถาวร ไดแก 1) เจมส แมดด

สน (James Madison) 2) แอเลกแซนเดอร แฮมลตน (Alexander Hamilton) รวมทง 3)

เบนจามนแฟรงคลน (Benjamin Franklin) ซงมชอเสยงทางดานการเปนนกเขยน

นกวทยาศาสตรและนกประดษฐคดคนดวย

5) บรรดาผมบทบาทในการตอสเพอเอกราชและมสวนรวมในการราง

รฐธรรมนญอเมรกนไดร บการขนานนามวาเปน “บดาผสถาปนา” “ผกอตง” (Founding

Fathers) ประเทศสหรฐอเมรกา พงสงเกตวาใชศพทนเปนพหพจนเพอแสดงวาไมมการ

“สราง” ชาตอเมรกนเพยงคนเดยว แตคนหลายคนซงมความรกชาต มความสามารถและ

เสยสละรวมกน ประกอบวรกรรมเดนแหงการกอตงประชาชาตขนใหมในทวปอเมรกาเหนอ

6.4 ความมากนอยของเนอหาสาระในรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกามความหนาไมถง 10 หนากระดาษ ตนฉบบกวา 220

ปมาแลว มความยาวเพยง 4,440 คา

(Time, July 6,1987, p.16. เปนฉบบพเศษเนองในโอกาสวนชาตอเมรกน 4 July,1987.)

ตอมามขอความมากกวาเดมเพราะเพมบทแกไขเขาไปดวย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบทใชอยในปจจบน คอ ประกาศใชพทธศกราช

2550 ม 336 มาตรา รฐธรรมนญของประเทศเบลเยยมซงเปนประเทศเลก ๆ มความยาว

ประมาณ 300 หนาเศษ รฐธรรมนญทอาจถอไดวามเ นอหาสาระมากทสดในโลก คอ

รฐธรรมนญของสาธารณรฐอนเดย ซงหนาประมาณ 500 หนา เดมทเดยวรฐธรรมนญอนเดย

มความหนานอยกวา คอ ประมาณ 400 หนา แตเมอเวลาผานไปมบทแกไขเพมเตม จงได

ผนวกเขาไปดวยเปนผลใหมความหนาเพมขน

PS 103 178

6.5 ระยะเวลาแหงการรางรฐธรรมนญ การใชเวลาในการรางรฐธรรมนญแตกตาง

กน มาก หากถอวา “การประกาศของคณะปฏวต” ของบางประเทศมสถานภาพ

เทยบเทากบเปนรฐธรรมนญกอาจกลาวไดวาใชเวลาในการรางเพยงไมกวน แตโดยปกตตองใช

เวลาหลายเดอนขนไป เพราะการเปนกฎหมายหลกยอมตองพถพถนระมดระวงถอยคาและ

ความหมายอยางเตมท สาหรบการรางรฐธรรมนญของอนเดยมการตงคณะกรรมการราง

ขนมาโดยมประธานชอ ดร.แอมเบดการ (Ambedkar) ประธานผนเปนนกกฎหมายและ

กอนทจะเปลยนการนบถอจากศาสนาฮนดมาเปนศาสนาพทธนนถกจดวาเปนคนนอก (คอ

ตากวา 4 วรรณะ) วรรณะ คอ เปน “จณฑาล” (Untouchable) การทคนจณฑาลในประเทศ

อนเดยไดรบแตงตงใหเปนประธานคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ จดไดวา เนหร ซงเปนผนา

อนเดยชวงไดรบเอกราชใหม ๆ ยอมรบแนวคดแบบประชาธปไตย ซงเนนศกดศรของความ

เปนมนษย

อนง มหาตมะ คานธ บญญตศพทใหมขนแทนศพท “จณฑาล” หรอ “หรชน”

(หมายถงผเกดจากพระนารายณและใชศพทภาษาองกฤษวา หรชาน—Harijan) ซงเทากบเปน

การยกสถานภาพของบคคล สาหรบรฐธรรมนญซงใชเวลานานมากในการรางนานประมาณ 10

ป ไดแก ชวงทจอมพลถนอม กตตขจร เปนนายกรฐมนตร

7. รฐธรรมนญประเภททไมเปนลายลกษณอกษร

ไดแก 1) รฐธรรมนญขององกฤษ 2) นวซแลนด และ 3) อสราเอล มลกษณะดงน

7.1 ไมมการรางขนอยางเปนทางการ ขอบงคบหรอระเบยบตาง ๆ 1) มได

ปรากฏอยในเอกสารเดมฉบบใดฉบบหนง 2) บนทกไว ณ ทตาง ๆ กน 3) รวมทง

ขนบธรรมเนยมประเพณเทาทมการปฏบต

7.2 ปฐมรฐธรรมนญขององกฤษ : อครบตร หรอมหาเอกสาร คอ แมกนา คาร

ตา (Magna Carta) เขยนเปนภาษาลาตน ซงเปนภาษาโบราณซงมมากอนภาษา องกฤษ

แปลตามตวอกษรไดวา 1) “มหาเอกสาร” หรอ 2) “แผน กระดาษใหญ” หรอ 3) อครบตร

“Magna” แปลวา ใหญ และ “Carta” คอ แผนหรอบตร (ตอมาคอ card)

แมกนา คารตาประกาศใชใกลเคยงกบการจดตงมหาวทยาลยเกาแกอนดบ 2 ของ

องกฤษคอเคมบรดจ 800 ปเศษมาแลว ค.ศ.1215 (พ.ศ.1758) กอนศลาจารกของไทย และม

เอกสารอนทจดไดวาเปนรฐธรรมนญขององกฤษ เชน “บท บญญตแหงสทธ” (Bill of rights)

PS 103 179

ซงประกาศใชในป ค.ศ.1689 ภายหลง “การปฏวตอนรงโรจน”... “The Glorious

Revolution” ในป 1688-1689)

7.3 บทบญญตแหงสทธ กฎหมายหรอบทบญญตนเปนการเปดประตแหงความ

เปนประชาธปไตยในองกฤษใหกวางขวางยงขนเปนการลดทอนอานาจกษตรยองกฤษมาก

กวาเดมอก

บทบญญตแหงสทธ หมายถง พลเมองมสทธตาง ๆ ตดกบตนเองในฐานะเปน

ประชาชนคนธรรมดา

7.4 “พระราชบญญตปฏรป” (Reform Act) ซงประกาศใชในป ค.ศ.1832 วาดวย

การปฏรประบบการเปนผแทนราษฎร และเกยวกบสทธในการออกเสยงเลอกตงของคนองกฤษ

เปนสวนหนงของรฐธรรมนญองกฤษ

7.5 พระราชบญญตรฐสภา (Parliament Act) ประกาศใชในป ค.ศ.1911 คอ

ประมาณ 3 ปกอนมหาสงครามโลกครงท 1 (1914-1915) พระราชบญญตฉบบนเปนเรองท

กาหนดระเบยบกฎเกณฑในการดาเนนงานของรฐสภาองกฤษ

8. การแบงประเภทรฐธรรมนญตามเกณฑแหงการไดมา

หากพจารณาตามเกณฑกาเนดหรอการไดมาซงร ฐธรรมนญ พอแยกไดเปน 3

ประเภท ไดแก 1) การไดรบมอบ 2) การรางขน และ 3) การววฒนาการ

8.1 รฐธรรมนญทไดรบพระราชทาน (royal grant) รฐธรรมนญเชนนโดยปกตมได

เปนการมอบอานาจสงสดใหกบราษฎร คอ มอบใหเพยงบางสวน ขอยกเวนมบางกรณ คอ

เมอสมยอตาลเปนราชอาณาจกร (Kingdom of Italy) รฐธรรมนญทพระราชทานให

(เรยกวา Statuto) ถอวามความศกดสทธสงมาก จนกระทงไมมกษตรยอตาลองคใดกลาท

จะแกไขหรอกระทาการใด ๆโดยไมตองผานตวแทนจากราษฎร

8.2 รฐธรรมนญทมการรางขน ไดแก รฐธรรมนญซงมการตระเตรยมจดทาอยาง

เปนทางการโดยคณะบคคลซงถอวาเปนตวแทนของรฐและมการรบรอง โดยเสยงของราษฎร

โดยทาง ตรงหรอโดยทางออม การรางขนนนโดยปกตเปนการจดทาโดย การตงสภาเพอการ

รางโดยเฉพาะ (constitutional convention or constituent assembly) ในบางครงรางขน

โดยสภานตบญญตทมข นอยแลวหรอโดยมการมอบใหคณะกรรมาธการรางขนโดยเฉพาะ

สาหรบการใหสตยาบน (ratification) คอยนยนรบรองนนกระทาโดย 1) องคกรทร บ

เลอกตงขนมา 2) หรอโดยมการออกเสยงลงประชามต

PS 103 180

8.3 รฐธรรมนญโดยววฒนาการ ไดแก รฐธรรมนญซงเกดขนในชวงเวลาอนยาวนาน

ดงนน จงสะสมขนบธรรมเนยมประเพณแหงการปฏบตตาง ๆ และบางสวนของขนบธรรมเนยม

ประเพณอาจมในตวบทกฎหมายหรอขอบงคบตาง ๆ ตวอยางท เหนชดทสด ไดแก

รฐธรรมนญองกฤษ ววฒนาการจากขนบธรรมเนยมประเพณ แองโกล แซกซอน (Anglo-

Saxon) ซงสบสานชวงระยะเวลานานกวา 1,000 ป อนง แนวคดหลายประการของ

รฐธรรมนญองกฤษไดมการนาไปปรบปรงและกลาย เปนสวนหนงของรฐธรรมนญอเมรกน

ในศตวรรษท 18 (ค.ศ.1786)

9. ทมาของรฐธรรมนญ : สแหลง

แหลงทมามตาง ๆ กน ไดแก 1) อดมการณ 2) รฐธรรมนญฉบบอน ๆ 3) ปรชญา

การเมอง และ 4) ประวตศาสตร

9.1 อดมการณ การรางรฐธรรมนญขนมาเพอแสดงอดมการณทางการเมอง ไมวาจะ

เปนรฐธรรมนญประชาธปไตยแบบเสรนยม หรอทแสดงอดมการณอานาจเบดเสรจ อน

ไดแก แบบขวาจด (คอ แบบฟาสซสม) หรอ แบบซายจด (คอ คอมมวนสต)

9.2 รฐธรรมนญฉบบอน ๆ อาศยบทบญญตเดมของรฐธรรมนญฉบบเกา ในกลม

ลาตนอเมรกามการเลยนแบบสาระสาคญหลายอยางของรฐธรรมนญสหรฐอเมรกา

รฐธรรมนญหลายฉบบยโรปตะวนตก อาศยหลกการของรฐธรรมนญองกฤษ เปนตน

9.3 ปรชญาการเมอง ความคดทางการเมองของปราชญมอทธพลตอผราง

รฐธรรมนญไดแก อทธพลของจอหน ลอค นกปรชญาชาวองกฤษในการรางรฐธรรมนญ

แบบประชาธปไตย และอทธพลของ คารล มารกซ นกคดชาวเยอรมนในการรางรฐธรรมนญ

แบบสงคมนยมคอมมวนสต

9.4 ประวตศาสตร ประสบการณของคนในชาตโดยเฉพาะอนเปนทตระหนกดโดยผ

รางรฐธรรมนญยอมมอทธพลตอเนอหาสาระของรฐธรรมนญ

ตวอยาง ไดแก รฐธรรมนญอเมรกน ซงคณะผราง (framers) พยายามใหมการ

ตรวจสอบและสรางดลยภาพขนในหนวยตาง ๆ ของอานาจอธปไตย ทงนเพอปดกนโอกาส

ในการรวมอานาจเขา ณ ศนยกลางแหลงใดแหลงหนง ทงน หากไมมการทาใหอานาจ

กระจาย 1) ตามระดบ (คอดวยการเปนแบบสหพนธรฐ) และ 2) กระจายตามฝาย (คอฝาย

บรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการ) แลวเกรงกนวาจะมผนารวบอานาจเขาตนเองหรอ

หมคณะของตนเอง อนเปนการทาใหเกดการเผดจการ (dictatorship) ขนได และ

PS 103 181

กลายเปนผนาสมยโรมน ไดแก “ซซาร” (Caesar) คอ เหลงดวยอานาจ ซงสอดคลองกบคา

กลาวในทางรฐศาสตรตนฉบบโดยลอรด แอคตน ทวา “อานาจมกเปนมรรคาพาสชว”

(Power tends to corrupts; absolute power corrupts absolutely.)

10. กาเนดของรฐธรรมนญ : พจารณาเชงประวตศาสตร

รฐธรรมนญทมมาโดยพจารณาจากความเปนไปในประวตศาสตรอยางนอย 4

แหลง ไดแก 1) การเปลยนแปลงอยางคอยเปนคอยไปหรอโดยววฒนาการ 2) การปฏวต หรอ

รฐประหาร 3) การยกรางหรอตราขนโดยคณะกรรมการหรอคณะกรรมาธการหรอโดยสภาราง

รฐธรรมนญ 4) กษตรยพระราชทาน

(โกวท วงศสรวฒน, รฐวทยา, กรงเทพฯ : พฆเณศ, 2523, หนา 71.)

10.1 แหลงท 1 การววฒนาการ : กรณขององกฤษ

จดเรมทสาคญคอ การมบทบญญต แมกนา คารตา (Magna Carta) หรอ “มหา

เอกสาร” ซงบรรดาเจาขนมลนายขององกฤษรวมมอกนบงคบพระเจาจอหนใหยอม รบสทธ

บางอยางของขนนางและเอกชนใน ค.ศ.1215

พอจะจดแมกนา คารตา ไดวาเปนจดเรมตนแหงรฐธรรมนญองกฤษ แมวาสทธตาง ๆ ท

บญญตไวในแมกนา คารตานน เปนไปเพอประโยชนของเหลาขนนางเองแทบทงหมดกตาม แต

กยงมบทบญญตบางประการทเปนประโยชนตอประชาชนเปนสวนรวม เพราะอางถง 1)

สทธทางการเมองทว ๆ ไป และทสาคญทสดกคอ 2) บทบญญตทกลาวถงสทธของเสรชน ซง

ผทไมใชทาสนนจะถกจบกม จองจารบทรพย ประหารชวตหรอประจานตามอาเภอใจของ

กษตรยไมได โดยตองมการพจารณากนตามกฎหมาย

แมกนา คารตาเปนตนเหตสาคญททาใหฝายนตบญญตมสวนสาคญในการ

ควบคมการคลงของรฐ ซงเปนกญแจสาคญในการปกครองระบอบประชาธปไตย การท

อานาจคอย ๆ เปลยนมอจากกษตรยมาสตวแทนของประชาชนนนชวงเวลาอนสาคญของ

ประวตศาสตรองกฤษตอนหนง คอ พระเจายอรชทหนง (King George I, ระหวาง 1714-1727)

ซงขนครองราชยในป พ.ศ.2257 เปนเจาชายเยอรมนจากแควนแฮโนเวอร เยอรมน พระเจา

ยอรชทหนงเปนชาวเยอรมนและ (เปนเรองทแปลกแตจรง) ไมสามารถตรสภาษาองกฤษได

อกทงไมสนพระทยกจการบานเมองขององกฤษ พระองคทรงโปรดการกลบไปเยยมเยยน

แควนแฮนโนเวอรเสมอเปนผลใหอานาจในการปกครองตาง ๆ กเรมเปลยนมอไปสคณะ

รฐมนตร

PS 103 182

พระเจายอรชทหนงไมทรงสนพระทยทจะใชอานาจแหงความเปนกษตรยขององกฤษ

นกการททรงปฏบตตอเชนนสบกนมาเปนเวลานานทาใหอานาจทางการปกครองทแทจรงตก

มาอยกบผแทนของราษฎรในทสดและอานาจนไดรบการรบรองวาเปนอานาจทชอบดวย

กฎหมาย ซงเปนสวนหนงของรฐธรรมนญแบบจารตประเพณขององกฤษ

10.2 แหลงท 2 กาเนดรฐธรรมนญโดยการปฏวตหรอรฐประหาร

การปฏวต คอ การเปลยนแปลงอยางขนานใหญระดบพลกแผนดน หรอจากหนามอ

เปนหลงมอ การปฏวตเปนการลมลางรฐบาลและมการเปลยนแปลงทสาคญ ๆ ในทาง

เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

การปฏวตครงใหญของฝรงเศส ในป ค.ศ.1789 (พ.ศ.2332) และในประเทศ

รสเซย ในป ค.ศ.1917 (พ.ศ.2460) เปนตวอยางของการปฏวตทเปลยนแปลงจากระบอบ

กษตรยไปสระบอบอนในทนททนใดและมการประกาศใชรฐธรรมนญใหมขนมา

รฐประหาร คอ การยดอานาจของกลมบคคล เพงเลงถงตวบคคลมากกวา คอ มง

เปลยนแปลงผบรหารหรอผมอานาจ

การเปลยนแปลงโดยรฐประหาร ไมจาเปนตองเปลยนระบอบการปกครองไปเปนอยาง

อน

การเปลยนแปลงการปกครองของไทยในวนท 24 มถนายน พ.ศ.2475 พอจะอนโลม

ไดวาเปน “การปฏวต” เพราะไดเปลยนจากระบอบกษตรยสมบรณาญาสทธราชยมาเปน

ระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ แตวธการของการเปลยนแปลงนเปนไปในแบบของ

รฐประหารมากกวา กลาวคอ บคคลกลมหนงเรยกตวเองวา “คณะราษฎร” หรอ “คณะราษฎร”

ไดเขายดอานาจจากพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท 7 โดยปราศจากการนอง

เลอดและมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบชวคราวในวนท 27 มถนายน 2475

ตอมามการเปลยนแปลงซงเปนผลจากการรฐประหารมตวอยาง คอ รฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย ฉบบท 13 ซงประกาศใชเมอวนท 24 มกราคม พ.ศ.2502 อนเปนผลมา

จากการรฐประหาร (ซงคนไทยโดยทวไปมกเรยกวา ปฏวต) โดยจอมพลสฤษด ธนะรชต เมอ

วนท 20 ตลาคม พ.ศ.2501

10.3 แหลงท 3 กาเนดรฐธรรมนญโดยการยกรางรฐธรรมนญทมกาเนดมาจากการ

ยกรางมกมขนหลงจากการสถาปนารฐใหม ตวอยาง ไดแก สหรฐอเมรกาซงไดเปนประเทศเอก

ราชจากการปกครองของจกรวรรดองกฤษในป 1776 (พ.ศ.2319) ตอมาในค.ศ.1787 ป พ.ศ.

PS 103 183

2230 กไดมการประกาศใชรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกา สาหรบประเทศอนเดย พมา

มาเลเซย และบรรดาประเทศในทวปแอฟรกา

ประเทศทเกดขนใหมในทวปยโรปภายหลงสงครามโลกครงท 1 เชน ประเทศ

ยโกสลาเวย โปแลนด ฟนแลนด รางรฐธรรมนญขนหลงจากทไดรบการรบรองวาเปน

ประเทศเอกราชแลว

10.4 แหลงท 4 กาเนดรฐธรรมนญโดยกษตรยพระราชทาน

ในอดต รฐในทวปเอเซยและยโรปปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย กษตรยอย

เหนอกฎหมาย เปนเจาชวตเปนเจาของทกสงทกอยางในรฐ

ตอมากษตรยเหนวาควรกาหนดขอบเขตแหงอานาจของพระองค และกาหนดวธการ ใช

อานาจใหเปนทแนนอน จงไดพระราชทานรฐธรรมนญให ตวอยาง คอ พระเจาจกรพรรดมสสฮ

โต (Matsuhito) แหงญปนไดทรงพระราชทานรฐธรรมนญฉบบเมจ หรอไมจ (Meiji

Constitution) แกญปนเมอป พ.ศ.2433 เพอความเจรญกาวหนาของประเทศญปน

กษตรยบางพระองคทรงกาหนดพระราชอานาจดวยความไมเตมพระทยหรอเพราะ

จาเปนตองตอรองกบขนนางและราษฎร เชน พระเจาจอหนแหงองกฤษทพระราชทานแมกนา

คารตา เปนตน

11. การตความรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญมกเปนเรองทมขอกาหนดอยางกวาง ๆ แตในสภาพแหงความเปนจรง

ของชวตประจาวนตองมการตความ เชน 1) โดยการทบทวนโดยฝายตลาการหรอโดย

พพากษาของศาล 2) โดยหนวยงานอน ๆ เชน โดย 1) รฐสภา และ 2) วาโดยตลาการ

รฐธรรมนญ หรอโดยคณะ รฐมนตร เปนตน

(R.E.C. Jewell, British Constitution, London: Hodder and Stoughton,1978,

p.9.)

11.1 การตความรฐธรรมนญโดยการพพากษาของศาล (“การทบทวนโดยฝาย

ตลาการ” —Judicial Review) ใหอานาจแกศาลสงสดในการพจารณาทบทวนและพพากษาให

พระราชบญญต หร อคาสง ของร ฐบาล เปนโมฆะด วยการอาง เ หต ผลว า “ขดกบ

รฐธรรมนญ” หรอ “ละเมดรฐธรรมนญ” (unconstitutional)

11.2 ศาลสงสดของสหรฐ (U.S.Supreme Court) แสดงอานาจเปนครงแรกในการ

พพากษาใหรฐบญญตหรอกฎหมายของรฐบาลเปนโมฆะเกดขนในสหรฐอเมรกา ไดแก คดมาร

บเบอร กบแมดดสน (Marbury V.Madison)

PS 103 184

คดนเรมจากการฟองรองซงเกดขนเมอประมาณ 200 ปมาแลว คอ ในป ค.ศ.1803

โดยมารบเบอรเปนผฟอง ไดแก เจมส แมดดสน หรอมาดสน คอ จาเลยซงในขณะนนเปนผทา

หนาทคลายปลดสานกประธานาธบด (ตอมาตวเเมดดสนเองกไดเปนประธานาธบด

อเมรกน) การฟองเกดขนเพราะเเมดดสนไมไดออกหนงสอคาสงวาจางมารบเบอรใหเปน

ขาราชการ ซงรฐบาลชดกอนหนานนไดตกลงใหตาแหนงไวแลว

ศาลสงสดแหงสหรฐอางวาฝายตลาการมสทธในการพจารณาและพพากษาวาการ

กระทาใด ๆ ของรฐบาล (รวมทงตวบทกฎหมายตาง ๆ) ละเมดรฐธรรมนญหรอไม และหาก

ตดสนวาละเมดหรอขดกบรฐธรรมนญแลวการกระทานน ๆ ยอมไมมผลบงคบใช

คดมารเบอร กบแมดดสน นเปนผลใหศาลสงสดของสหรฐอานาจเรยกวา “การ

ทบทวนโดยฝายตลาการ” ซงแสดงวาอานาจตลาการม “ดล” ในกรณนเหนอฝายบรหาร

ระบบอเมรกนม “การตรวจสอบและดลยภาพ” ดงนน ผพพากษาศาลสงสดของ

สหรฐ ซงม 9 คนและไมมวาระการดารงตาแหนง (คอ สามารถเปนผพพากษาไดตลอด

ชวต) นนเขาสตาแหนงการเปนผพพากษาศาลสงสดไดโดยวธทชดเจน คอ 1) การเสนอแตงตง

โดยฝายบรหาร และ 2) จะตองไดรบความเหนชอบจากฝายนตบญญตดวย แสดงถงอานาจ

ตลาการในการตความ คอ เมอประมาณปลายเดอนมถนายน พ.ศ.2514 ศาลสงสดสหรฐ

อเมรกาพพากษาวา หนงสอพมพอเมรกนมสทธในการพมพเอกสารลบของประเทศเกยวกบ

สงครามเวยดนามทร วไหลออกมาไดทง ๆ ทฝ ายบรหารไดสงหามการเปดเผยเอกสาร

ดงกลาวลวงหนาแลว

11.3 อนง ศาลสงสดของสหรฐมบทบาททางการเมองในประเทศนนคอนขางมาก

เชนกรณเกยวกบคดวอเตอรเกท (Watergate) ซงประธานาธบดรชารด นกสน ถกสอบสวน

อยางหนก จนกระทงตองตดสนใจลาออกจากตาแหนง นบเปนประธานาธบดคนเดยวใน

ประวตศาสตรอเมรกนททาเชนนน คดวอเตอรเกท (แปลตามตววา “ประตนา”) เกยวกบการ

กลาวหาวาประธานาธบดอเมรกนเปนผส งหรอยนยอมใหมการใชเครองมอแอบดกฟงการ

ประชมของพรรคฝายตรงขาม (ซงขณะนนไดแก พรรคเดโมแครท)

11.4 การศกษาวจยในป ค.ศ.1956 พบวารฐธรรมนญของ 6 ประเทศ ใหอานาจ

ตความรฐธรรมนญ (ตความวา กฎหมายอนขดกบรฐธรรมนญหรอไม) ไวกบหนวยอน ๆ เชน

อาจเปน

1) รฐสภาซงสมาชกมาจากการเลอกตง

2) คณะรฐมนตร และ

PS 103 185

3) ทงรฐสภาและคณะรฐมนตร

อยางไรกตาม สนนษฐานกนวาการตความจะกระทาโดยฝายนตบญญต หรอฝาย

บรหาร

(Austin Ranney, The Government of Men, New York: Holt, Rinehart and

Winston, 1958,pp.77-81.)

12. เนอหาสาระของรฐธรรมนญ : ปญจสาระ

เนอหาสาระมกม 5 ประการ ดงตอไปน 1) การอางสาเหตและอานาจแหงการ

ประกาศใชรฐธรรมนญ 2) โครงสรางของรฐบาล 3) การแบงอานาจสทธของบคคล 4)

พนธกรณของรฐบาล และ 5) การเปลยนแปลงแกไขรฐธรรมนญ ฯลฯ

12.1 สาระของรฐธรรมนญเรองท 1 : บทนาหรออารมภบท (Peramble)

เกยวกบสาเหตและอานาจในการประกาศใชรฐธรรมนญ (enacting clause) ขอความนมก

อยภาคตนของรฐธรรมนญเพอแสดงใหเหนถงสาเหตแหงเจตจานงและทมาแหงอานาจในการ

ประกาศใชรฐธรรมนญ

(Samuel A. Johnson, op.cit., pp.50-51.)

สาหรบทมาแหงอานาจในการประกาศใชมกอางเจตจานงของราษฎร ดงตวอยาง

ตอไปน

1) รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกาซงเปนรฐธรรมนญทยนยาวมาเปน

เวลานานทสด ในบรรดารฐธรรมนญประเภทลายลกษณอกษรมความในอารมภบทวา

“เราประชาชนแหงสหรฐเพอไดมาซงสหภาพทสมบรณยงขนเพอสถาปนาความ

ยตธรรมเพอใหมความสงบภายในเพอปองกนประเทศ เพอสงเสรมสวสดการโดยทวไป และ

เพอไดมาซงผลอนประเสรฐของเสรภาพ ทงน เพอตวพวกเราเองในขณะน และเพอประชาชน

ผจะกาเนดภายหลง (จง) ไดสถาปนารฐธรรมนญแหงสหรฐขน”

2) ความโดยยอของรฐธรรมนญฝรงเศสปจจบน (สาธารณรฐท 5) มวา

“ประชาชนฝรงเศสไดประกาศความยดมนตอสทธตาง ๆ ของมนษย (Rights of Man) และ

ตอหลกการแหงอธปไตยของชาต ดงทไดบญญตไวในปฏญญาแหงป ค.ศ.1789” ปฏญญา

ดงกลาว คอในปแหงการปฏวตใหญ ซงมการลมเลกระบบกษตรยและโบราณราชย (ancien

rigime)

(S.E. Finer (ed.) Five Constitutions, Penguin Books, 1979,p.281.)

PS 103 186

รฐธรรมนญหรอกฎหมายหลกแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน (Federal

Republic of Germany) มคาปรารภ ดงน

“ชนชาวเยอรมนในมลรฐบาเดน, บาวาเรย, เบรเมน, อมเบรก, โลเวอร-แซกโซน,

นอรธไรน-เวสตฟาเลย, ไรนแลนด-พาลาตนาเต, ซเลสวก-โฮลสไตน, วรตเตม-บวรก-บาเดน

และวรเตมบวรก-โฮเฮนซอลเลน

ดวยความสานกในความรบผดชอบตนตอพระผเปนเจาและมนษยชน ดวยความ

มงมนตงใจทจะพทกษเอกภาพแหงชาตและเอกภาพทางการเมอง และเพอสงเสรมสนตภาพ

ของโลกในฐานะเปนสมาชกทมความเสมอภาคกบรฐอนในยโรปทรวมกนดวยความมงมาด

ปรารถนาทจะใหแนวทางใหมแกชวตการเมองภายในระยะเวลาชวคราวโดยอาศยอานาจของสภา

รางรฐธรรมนญ จงไดประกาศใชกฎหมายหลกของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนฉบบน”

3) คาปรารภของรฐธรรมนญอนเดยมลกษณะคลายกบคาปรารภใน

รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกามาก คาปรารภของรฐธรรมนญอนเดย ซงประกาศใชในวนท 26

มกราคม ค.ศ.1950 (พ.ศ.2493)

(M.V.Pylee, India’s Constitution, Bombay: Asia Publishing House, 1967,

p.49.) มดงน

“พวกเราประชาชนแหงอนเดย ไดมปณธานอนแนวแนทจะสถาปนาอนเดยใหเปน

สาธารณรฐเอกราชประชาธปไตยและเพอใหพลเมองทงหมดทงสนไดมาซงความยตธรรมใน

ทางสงคม เศรษฐกจ และทางการเมอง เสรภาพในดานความคด ดานการแสดงออก ดานความ

เชอ ดานศรทธาและดานการกราบไหวบชา ความเสมอภาค ในดานสถานภาพ และดานโอกาส

และเพอสงเสรมในบรรดาพลเมองทงมวลใหเกดภราดรภาพ อนจะทาใหปจเจกชนมศกดศร

และทาใหชาตมเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกน”

4) อารมภบทในกฎหมายมลฐานของอดตสหภาพโซเวยตฉบบลาสด คอ ป

ค.ศ.1977 (พ.ศ.2520) กอนยบเลกเกดรฐเซย และประเทศอสระมาแลวคอนขางยดยาวเกนกวา

2 หนากระดาษพมพ มการกลาวถงการปฏวตสงคมนยมทยงใหญในเดอนตลาคม (the Great

October Socialist Revolution) ทกระทาโดยผนาพรรคคอมมวนสตชอ เลนน (Lenin)

รวมกบชนชนกรรมาชพและชาวไรชาวนา (Finer, op.cit., pp.146-148.)

“ณ สภารางรฐธรรมนญ ในวนท 26 พฤศจกายน ค.ศ.1949 ไดตกลงรบ และตรา

รฐธรรมนญฉบบนและมอบใหแกพวกเราทงหลาย

PS 103 187

12.2 สาระของรฐธรรมนญเรองทสอง : โครงสรางของรฐบาล รฐธรรมนญลาย

ลกษณอกษรมกระบวาโครงสรางของรฐบาล (framework of government) วาเปนอยางไร

และกลไกหลกของรฐบาลเปนอยางไร

โครงสรางทสาคญทมกอยในรฐธรรมนญ คอ 1) รปแบบของรฐ 2) รปแบบของรฐบาล

3) องคกรของรฐบาล 4) เจาหนาทของรฐ 5) การไดมาและพนจากตาแหนง 6) ความสมพนธ

ระหวางองคกรจะกลาวเปนลาดบไปดงน

1) รปแบบของรฐ รปแบบของรฐประชาชาตอาจเปน ก. รฐเดยว ข. สหพนธรฐ

ค. สมาพนธรฐ

2) รปแบบของรฐบาล เรองนอาจไมระบตรง ๆ แตพอทราบไดจากขอความใน

รฐธรรมนญ

กลมประเทศเสรประชาธปไตย (และประเทศทมแนวโนมไปในทางประชา- ธปไตย)

มกแบงออกเปน 3 รปแบบใหญ ๆ คอ

ก. รปแบบรฐสภา เชน องกฤษ เยอรมนตะวนตก ญปน ไทย มาเลเซย

สงคโปร อนเดย

ข. รปแบบประธานาธบด เชน สหรฐอเมรกา อนโดนเซย ปากสถาน

ค. รปแบบกงประธานาธบด-กงร ฐสภา บางครงเรยกวา “ระบบ

คณะรฐมนตรแบบฝรงเศส” (French cabinet system) ตวอยาง

ไดแก ฝรงเศส และศรลงกา

3) องคกร องคการหรอหนวยงานของรฐบาล ไดแก การกาหนดวาอะไร

เปน 1) ฝายบรหาร 2) ฝายนตบญญต 3) ฝายตลาการ 4) องคการทเกยวกบการปกครอง

ระดบชาต และระดบทองถน

4) เจาหนาทของรฐ มการระบบคคลผทจะรบหนาทในองคการตาง ๆ เหลานน

เชน 1) ผทจะเปนประมขฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการ และ 2) ผชวยการ

ดาเนนการของหวหนาหนวยงานเหลานน

ประมขฝายบรหารอาจเปน “ประธานาธบด” เชน ประเทศสหรฐอเมรกา หรอ

“นายกรฐมนตร” เชน กรณประเทศไทย

5) การไดมาและพนจากตาแหนง มการระบโดย การแตงตง การเลอนขน

และการพนจากตาแหนงของผมหนาทเกยวกบการบรหารแผนดนในระดบสง

PS 103 188

6) ความสมพนธระหวางองคกร มการระบความสมพนธขององคกรทประกอบ

เปนโครงสรางของรฐบาล คอ ฝายบรหาร นตบญญต และตลาการ

12.3 สาระของรฐธรรมนญเรองทสาม: การใหและการกาหนดขอบเขตแหง

อานาจ

1) รฐธรรมนญเปนเอกสารทางการเมอง และ “การเมอง” ยอมเกยวกบการใช

อานาจ ดงนน จงมการระบเรองการใหและการกาหนดขอบเขตแหงอานาจ (grant and

restriction of powers)

2) อานาจทมระบไวในรฐธรรมนญ ไดแก อานาจในหนวยหรอองคกรของ

รฐบาล เชน ฝายบรหาร นตบญญต และอานาจแบงออกเปนระดบ เชน ระดบรฐ, และทองถน

12.4 สาระของรฐธรรมนญเรองทส : สทธของบคคลและพนธกรณของรฐ

1) รฐธรรมนญมกกาหนด 1) ขอบเขตแหงอานาจของรฐบาล และ 2) พนธกรณ

ของรฐบาล

2) โดยปกต อานาจขององคการเมองในระดบรฐ (รฐ-ประชาชาต) มก

ครอบคลมเรองตาง ๆ อยางกวางขวาง ดงนน รฐธรรมนญประชาธปไตยจงกาหนดวงกรอบ

อานาจของรฐ

3) ในรฐธรรมนญของสหรฐอเมรกาประกาศวา รฐบาลไมมอานาจจากดเสรภาพ

ของบคคลในสวนทเกยวของกบการแสดงออกซงความคดเหนดวยวาจา ในการพมพ

โฆษณา หรอในการนบถอศาสนา

4) รฐธรรมนญบางฉบบกาหนดพนธกรณ (obligations) ของรฐบาล คอ

หนาทซงรฐบาลรบผดชอบตอราษฎร

พนธกรณกาหนดไวในรฐธรรมนญมกเกยวกบการทรฐจะตองพยายามใหพลเมอง 1)

มงานทา 2) ใหไดรบการศกษา 3) ใหไดรบสวสดการเมอเจบปวย หรอชรา และรวมถง 4)

ความผาสกในชวตครอบครว

5) รฐธรรมนญของไอรแลนด ป ค.ศ.1937 (พ.ศ.2480) ตราไวในเรอง

พนธกรณของรฐบาลวา“รฐจะตองพยายามไมใหแมบานตองไปทางาน นอกบานจนทาให

ไมไดดแลบานชอง”

ขอกาหนดนแสดงถงความเปนหวงใยตอชวตภายในครอบครวของคนไอรชแหง

ไอรแลนดดวย

PS 103 189

6) รฐธรรมนญของอตาล ป ค .ศ.1948 ระบวา “สาธารณรฐอตาลจะ

พยายามสงเสรมใหครอบครวคงอย ไดดวยมาตรฐานทางเศรษฐกจและอน ๆ”

13. สาระของรฐธรรมนญเรองท 5 : การแกไขเปลยนแปลงรฐธรรมนญ

โดยปกตการแกไขเปลยนแปลงรฐธรรมนญมกทาไดยากกวากฎหมายธรรมดา

(ยกเวนในบางประเทศ เชน นวซแลนด และองกฤษ ซงการแกไขรฐธรรมนญกระทาไดไมยาก

นก เพราะไมมรฐธรรมนญประเภทลายลกษณอกษร)

กระบวนการหรอขนตอนแหงการแกไขเปลยนแปลงมหลายวธ เชน โดย1) รฐสภา

2) ประชามต 3) โดยสภารางรฐธรรมนญ 4) การปฏวตหรอรฐประหาร และ 5) วธการอยางไม

เปนทางการ

13.1 วธการทหนง : การแกไขเปลยนแปลงรฐธรรมนญโดยรฐสภา

1) ประเทศองกฤษ เปนตวอยางของการเปลยนแปลงรฐธรรมนญไดโดย

กระบวนการทไมแตกตางจากการเปลยนแปลงกฎหมายธรรมดา วธการนน คอ แกไข

เปลยนแปลงโดยรฐสภา การทเปนเชนนเปนเพราะองกฤษไมมรฐธรรมนญเปนลายลกษณ

อกษร มการยดถอกฎหมายทออกมาแลวหรอคาพพากษาเดมถอเปนแนวปฏบต แตแมกระนน

รฐสภากยงสามารถออกกฎหมาย หรอวางแนวปฏบตใหม เมอเหนวาสมควรจะกระทา

เชนนน

(R.E.C.Jewell, British Constitution, London: Cox and Wyman, 1975, p.9.)

2) ประเทศฝรงเศส รฐธรรมนญแหงสาธารณรฐท 5—Fifth Republic

(ประกาศในป ค.ศ.1958 คอ พ.ศ.2501) มอบอานาจการแกไขเปลยนแปลงรฐธรรมนญไวใหกบ

3 หนวยงาน คอ 1) รฐสภา (ทงสองสภา) 2) ประธานาธบดและนายกรฐมนตร และ 3) โดยลง

ประชามตดวยกได รฐธรรมนญฉบบทใชในปจจบน คอ ทไดรบการบญชใหรางขนโดยอดต

ประธานาธบดเดอโกลย (De Gaulle) สาระเกยวกบการแกไขมอยในมาตราท 89

3) สหรฐอเมรกา มกระบวนการดงน คอ

ก. เสนอบทแกไขโดยสมาชกสภาสงและสมาชกสภาลาง

ข. โดยเสยงสนบสนนอยางนอยสองในสาม

ค. ขอเสนอแกไขดงกลาวจะตองไดรบการสนบสนน โดยสมาชกของมลรฐ

(State Assembly) ตาง ๆ ดวยคะแนนเสยงมากกวาธรรมดา คอ

ไมนอยกวาสามในส

PS 103 190

ดงนน การแกไขรฐธรรมนญสหรฐอเมรกาจงทาไดคอนขางยาก

13.2 วธทสอง : โดยประชามต (referendum, plebiscite)

เปนการลงคะแนน (ballot) ในเรองหรอประเดนตาง ๆ (issues) ซงบางครงเกยวกบ

รฐธรรมนญ

1) ในสวตเซอรแลนด การรเรมแกไขเปลยนแปลงรฐธรรมนญทาไดโดย

การเสนอของสภาทงสอง หรอโดยมคารอง (petition) จากประชาชนจานวนไมนอยกวา

50,000 คน

หลงจากมการแกไขวธการประชาชนออกเสยงวาจะ “รบ” หรอ “ไมรบ” (Yes or

No) ทงนวธการในขนตอนดงกลาว จะมผลกตอเมอไดรบความเหนชอบจากประชาชน

ทว ไปโดยวธการ “ประชามต” และ “มหาชนมต”

2) รฐธรรมนญของญป น ระบการแกไขจะทาไดกโดย

ก. ขอเสนอของอยางนอยสองในสามของสมาชกทงสองสภา และ

ข. จะตองไดรบการเหนชอบจากประชาชนทวไปโดยวธการออกเสยงลง

ประชามต

13.3 วธทสาม : การแกไขโดยสภารางรฐธรรมนญ คอ การแกไขโดยสภาราง

รฐธรรมนญหรอการประชมทจดขนโดยเฉพาะเพอพจารณา ตวอยาง คอ ในมลรฐทง 50 มล

รฐในสหรฐ อเมรกามรฐธรรมนญประจามลรฐหรอรฐธรรมนญแหงมลรฐ (State Constitution)

ของตนเอง และการแกไขรฐธรรมนญกลาง (คอ รฐธรรมนญของรฐบาลสหรฐอเมรกา

U.S.constituion) อาจกระทาไดอกวธหนง คอ โดยมการประชมทจดขนเฉพาะเรองการ

พจารณารฐธรรมนญ หรอ ตอเมอ

มการประชมสภารางรฐธรรมนญ(constituent conventions or constituent assemblies)

13.4 วธทส : การ แกไขรฐธรรมนญแบบไมเปนทางการหรอแบบอรปนย :

การพจารณา โดยดลยพนจเชงตลาการ

1) การเปลยนแปลงโดยการตความของบทบญญตในรฐธรรมนญ ยอม

แตกตางไปตามสภาพของสงแวดลอมและเหตการณ ทง ๆ ทเนอหาสาระของรฐธรรมนญยงคง

อยเสมอนเดม การตความในรฐธรรมนญเปนการแกไขรฐธรรมนญอยางทเรยกกนแบบ 1) ไม

เปนทางการ หรอ 2) แบบอรปนย

อรปนย (informal) หรอตามอธยาศย คอ ไมมกาหนดกฎเกณฑแนนอน ตวอยาง

การแกไขรฐธรรมนญแบบไมเปนทางการไดแก การตความของรฐธรรมนญอเมรกนใน

PS 103 191

รฐธรรมนญอเมรกนแตเดมนนถอวาผมสทธเลอกตงจะตองเปนผรหนงสอ (literate) ซง

หมายถง การรอยางลกซง

2) แตปจจบนมการตความหมายวา “การรหนงสอ” คอ การเขาใจหรออาน

ออกเขยนไดอยางงาย ๆ กเพยงพอสาหรบการมและใชสทธออกเสยงเลอกตง การ

ตความหมายเชนนนมกขนอยกบยคสมย

ความกาวหนาทางรฐศาสตรในเชงเปนพฤตกรรมทาใหมการศกษากระบวนการเกยวกบ

พฤตกรรมในการใชอานาจตลาการ (judicial process) มากยงขน ซงพบวา ผพพากษาแม

ผานการฝกฝนเพยงใด ยงเปนปถชน จงยอมมการตดสนพพากษาหรอใชดลยพนจในลกษณะ

ทผดแผกแตกตางกน

แนวคดหรอแนวพพากษาทแตกตางกนนขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน 1) พนเพของ

ครอบครว 2) ภมหลงทางการศกษา 3) ประสบการณสวนตวหรอ 4) ประสบการณในศาล

(Eloise Snyder, “The Supreme Court as a small Group”, Social Forces,vol.36

(March,1958), pp.232-238. ; S.Sidney Ulmer, “The Analysis of Behavior Patterns in the

U.S.Supreme Court”, Journal of Politics,vol.11 (November,1960),p.629-653.)

การแกไขรฐธรรมนญแบบไมเปนทางการ คอ โดยคาพพากษาของศาล ทาใหบาง

ทานกลาววารฐธรรมนญสหรฐอเมรกามลกษณะเปนรฐธรรมนญแบบ “ไมเปนลาย

ลกษณอกษร” อยดวย

ทงนเพราะบทบญญตตาง ๆ ของรฐธรรมนญอเมรกนมการตความหมายผดแผกไป

ตามกาลสมยอยางมาก

(Arthur N. Holcombe. The Constituional System. Scott and Foremen,1964.)

การตความดงกลาวขนอยกบขนบธรรมเนยมหรอ “วฒนธรรมทางการเมอง”

13.5 วธทหา : การแกไขรฐธรรมนญโดยการรฐประหารหรอโดยการปฏวต

การแกไขวธน ไดแก การทผมอานาจ คอ ผเผดจการหรอคณะปฏวตประกาศยกเลกหรอ

เปลยนแปลงบทบญญตของรฐธรรมนญ

(Jacobsen and Lipman, op.cit.,pp.75-77.)

14. ขอมลเพมเตมเกยวกบรฐธรรมนญ

14.1 รฐธรรมนญแหงอดตสหภาพโซเวยต (USSR—Union of Soviet

Socialist Republics) ใชชอวา กฎหมายขนมลฐาน (Fundamental Law) มขอความยาว

กวารฐธรรมนญอเมรกนมาก คอ ม 9 หมวดรวมทงสน 173 มาตรา

PS 103 192

รฐธรรมนญนประกาศใชเมอ 7 ตลาคม ค.ศ.1977 (พ.ศ.2520) ประมาณ 50 หนา

(Finer, op.cit.,pp.146-193.)

14.2 รฐธรรมนญแหงสหพนธรสเซย (Russian Federation) เพมภายหลง

14.3 รฐธรรมนญของฝรงเศส เรยกวา รฐธรรมนญแหง “สาธารณรฐฝรงเศสท 5”

ประกาศใชเมอ 4 ตลาคม ค.ศ.1958 (พ.ศ.2501) ม 15 หมวด ซงมมาตราทงสน 92 มาตรา

ดวยกน

(Loc.cit.,pp.279-305.)

14.4 รฐธรรมนญมาเลเซย ประกาศใชในป ค.ศ.1957 (พ.ศ.2500) ผมบทบาทใน

การวางรากฐานรฐธรรมนญของมาเลเซย ไดแก ตนก อบดล ราหมาน

(Tun Mohamed Suffian, et al.,The Constitution of Malaysia, Kuala Lumpur:

Oxford University Press,pp.1 and 3.)

ราหมานเคยเรยนทโรงเรยนเทพศรนทร กรงเทพมหานคร

15. รฐธรรมนญฟลปปนส

รฐธรรมนญของสาธารณรฐฟลปปนสมการรางขนและเสนอโดยคณะกรรมาธการ

รฐธรรมนญ (Constitutional Commission) มทงหมด 48 คน ในวนท 15 ตลาคม 2529 ตอมา

ไดมการออกเสยงลงประชามตรบรองในตนป พ.ศ.2530

รฐธรรมนญฟลปปนสมความยาว ประมาณ 60 หนา (ตามเอกสารซงมการรวบรวม

โดย Jose N.Nolledo และจดพมพโดย National Book Store,Inc.,1986) และประกอบดวย

อารมภบท (Preamble) กบ 18 มาตรา ดงน

มาตรา 1 ดนแดน (National Territory) มาตรา 2 หลกการและนโยบายแหงรฐ

มาตรา 3 บทบญญตแหงสทธ มาตรา 4 ความเปนพลเมอง มาตรา 5 สทธในการออกเสยง

เลอกตง (suffrage) มาตรา 6 ฝายนตบญญต (Legislative Department) มาตรา 7 ฝายบรหาร

มาตรา 8 ฝายตลาการ มาตรา 9 คณะกรรมาธการรฐธรรมนญ มาตรา 10 รฐบาลทองถน

มาตรา 11 ความรบผดชอบตอบสนองของขาราชการ (Accountability of Public Offecers)

มาตรา 12 เศรษฐกจของชาตและทรพยมรดก (Patrimony)มาตรา 13 ความยตธรรมทาง

สงคมและสทธมนษยชน มาตรา 14 การศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศลปวฒนธรรมและ

การศกษามาตรา 15 ครอบครวมาตรา 16 บททวไป (General Provisions) มาตรา 17 บท

แกไขหรอการเปลยนแปลงปรบปรง (Amendments or Revisions) มาตรา 18 บทเฉพาะกาล

(Transitory Provisions)

PS 103 193

รฐธรรมนญของสาธารณรฐฟลปปนสมลกษณะทนาสงเกตหลายประการหาก

เปรยบเทยบของประเทศไทยและประเทศอน

ตวอยาง ไดแก การใหความสาคญแกครอบครวในมาตรา 15 ซงมขอบญญตตาง ๆ

รวมทงกาหนดวาครอบครวมหนาทเลยงดสมาชกครอบครวในวยชรา

บททวไปในมาตรา 16 วาดวยลกษณะธงชาตของฟลปปนส ชอประเทศ องคประกอบ

ของกองทพ และการใหทหารปฏญาณตนเพอพทกษรฐธรรมนญ

16. รฐธรรมนญแหงญป น (พ.ศ. ๒๔๘๙)

อารมภบท

บรรดาเราชาวญปนโดยผแทนราษฎรทเราไดเลอกใหปฏบตหนาทในสภานตบญญต

แหงชาต ไดกาหนดลงเปนมนเหมาะวาเราจะสรางความมนคงใหแกเราเอง กบทงแกความ

สมบรณพนสขของเราอนเปนผลตผลของความประสานสอดคลองกนในทางสนตระหวางชาตตอ

ชาต และโชคชยแหงเสรภาพอนมอยทวไปในดนแดนแหงเรา เราเหนชอบพรอมกนวาจะไม

นาพาความโหดรายแหงสงครามไปยงทใดโดยผานการกระทาของรฐบาล เราประกาศวา

อธปไตยเปนของปวงชน และสถาปนารฐธรรมนญนขนไวโดยมนคง รฐบาลนนเปนความ

ไววางใจอยางแทจรงของประชาชน หนาทของรฐบาลจงมาจากการมอบหมายของประชาชน

อานาจของรฐบาลนนเลากตองกระทาเสมอเปนผแทนปวงชน และทสดประโยชนทงปวงกจะตก

อยแกประชนชน นเปนหลกการสากลของมนษยชาตอนกอใหเกดเปนรฐธรรมนญน เราขอ

ปฏเสธและยกเลกบรรดาธรรมนญ กฎหมาย ขอบงคบ ตลอดจนพระราชโองการทงปวงท

ขดแยงกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญน

บรรดาเราชาวญปนกระหายในสนตภาพทกเมอเชอวน และตระหนกอยางแทจรงใน

อดมคตสงสงอนควบคมความสมพนธระหวางมนษยชาต และเราไดกาหนดแนวแนวทจะพทกษ

รกษาความมนคงและความอยรอดของเรา เราเชอมนในความยตธรรมและศรทธาแหงสนตภาพ

เรารกผคนทงโลก เราประสงคจะยนอยบนพนทอนทรงเกยรตภมทามกลางประชาคมโลกทพา

กนไขวควาโดยไมลดละเพอหาทางสงวนและรกษาสนตภาพ และกระทาบพพาชนยกรรมแก

ระบบทรราชย การเอาคนลงเปนทาส การกดขขมเหง และการไมยอมรบความคดเหนท

แตกตาง เราตระหนกวาผคนทงโลกลวนมสทธทจะดารงอยทามกลางสนตภาพ เปนอสระจาก

ภยาคตและตณหา

เราเชอวาหามชาตใดจะธารงอยไดโดยลาพงไม แตกฎแหงจรยธรรมทางการเมองนน

เปนสากล และชนชาตทประสงคจะคาจนอธปไตยของตนและประสานสมพนธภาพทางอธปไตย

PS 103 194

กบชาตอนควรเคารพเชอฟงกฎเหลานน

บรรดาเราชาวญปนใชเกยรตศกดแหงชาตเราเปนประกนมนเหมาะในอนทจะทาให

อดมคตสงสงและวตถประสงคดงกลาวไดรบการบรรลเพอความบรบรณแหงชาวเราทกประการ

หมวด ๑ : พระจกรพรรด

มาตรา ๑

พระจกรพรรดทรงเปนสญลกษณแหงรฐและความสามคคของชนในรฐ สถานะพระ

จกรพรรดนนทรงไดรบจากประชาชนผเปนเจาของอานาจอธปไตย

มาตรา ๒

การสบราชบลลงกนนใหเปนไปตามลาดบราชวงศและตามกฎมนเทยรบาลทไดรบ

ความเหนชอบจากสภานตบญญตแหงชาต

มาตรา ๓

พระราชกจทงปวง พระจกรพรรดทรงปฏบตตามคานาแนะและยนยอมของ

คณะรฐมนตรซงตองเปนผรบผดชอบในพระราชกจเหลาน

มาตรา ๔

๑. พระราชกจดงกลาว พระจกรพรรดจะทรงปฏบตไดกแตทเกยวเนองกบรฐและ

ตามทรฐธรรมนญนกาหนดไวเทานน จะทรงมพระราชอานาจในทางบรหารมได

๒. พระราชกจดงกลาวอนเกยวเนองกบรฐ พระจกรพรรดจะทรงมอบหมายใหผแทน

พระองคปฏบตแทนกไดตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๕

ในกรณทมการแตงตงผสาเรจราชการแทนพระองคตามกฎมนเทยรบาล ใหผสาเรจ

ราชการแทนพระองคมหนาทปฏบตการตาง ๆ ทเกยวเนองกบรฐในพระนามาภไธยพระ

จกรพรรด ในกรณนใหนาวรรคหนงแหงมาตรากอนหนามาใชบงคบ

มาตรา ๖

๑. พระจกรพรรดทรงแตงตงนายกรฐมนตรตามทสภานตบญญตแหงชาตเลอก

๒. พระจกรพรรดทรงแตงตงประธานศาลสงสดตามทคณะรฐมนตรเลอก

มาตรา ๗

กจการอนเกยวเนองกบรฐดงตอไปน พระจกรพรรดจะไดทรงปฏบตในนามของ

ประชาชน โดยคาแนะนาและยนยอมของคณะรฐมนตร

PS 103 195

๑ . การประกาศใชการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ตลอดจนกฎหมาย คาสง

คณะรฐมนตร และสนธสญญา

๒. การเรยกประชมสภานตบญญตแหงชาต

๓. การยบสภาผแทนราษฎร

๔. การประกาศใหมการเลอกตงสมาชกสภานตบญญตแหงชาตเปนการทวไป

๕. การรบรองการแตงตงและการถอดถอนรฐมนตรและเจาหนาทอนตามทกฎหมาย

บญญต กบทงหนงสอมอบอานาจและพระราชสาสนตราตงเอกอครราชทตและรฐมนตร

๖. การรบรองการอภยโทษในกรณทวไปและกรณพเศษ การเปลยนโทษหนกเปนเบา

การชะลอการลงโทษ และการคนสทธ

๗. การประสาทรางวล

๘. การรบรองตราสารใหสตยาบนและเอกสารอนทางการทตตามทกฎหมายบญญต

๙. การรบรองเอกอครราชทตและรฐมนตรตางดาว

๑๐. การปฏบตหนาทในทางพธ

มาตรา ๘

พระราชวงศจะรบหรอใหทรพยสนใด ๆ มได และผใดจะใหทรพยสนใด ๆ แกพระ

ราชวงศกมได เวนแตจะไดรบอนญาตจากสภานตบญญตแหงชาต

หมวด ๒ : การสละสงคราม

มาตรา ๙

๑. โดยทมความมงประสงคอยางแทจรงในสนตภาพระหวางชาตโดยมความยตธรรม

และความสงบเรยบรอยเปนพนฐาน ชนชาวญปนยอมสละจากสงครามไปตลอดกาลนานโดยให

ถอเปนสทธสงสดแหงชาต กบทงสละจากการคกคามหรอการใชกาลงเพอแกไขขอพพาท

ระหวางชาตดวย

๒. เพอบรรลความมงประสงคในวรรคกอน จะไมมการธารงไวซงกองทพบก

กองทพเรอ และกองทพอากาศ กบทงศกยภาพอน ๆ ในทางสงคราม ไมมการรบรองสทธใน

การเปนพนธมตรในสงคราม

หมวด ๓ : สทธและหนาทของประชาชน

มาตรา ๑๐

เงอนไขอนจาเปนแกการเปนชาวญปนใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

PS 103 196

มาตรา ๑๑

การจากดสทธมนษยชนขนพนฐานของประชาชนจะกระทามได สทธมนษยชนขน

พนฐานทรฐธรรมนญนรบรองไวตองตกแกประชาชนทงในรนนและรนหนาชวลกชวหลาน โดย

ผใดจะละเมดมได

มาตรา ๑๒

เสรภาพและสทธทรฐธรรมนญนรบรองไวใหแกประชาชนตองธารงคงอยผานความว

รยอตสาหะของประชาชนทมมาอยางตอเนอง การละเมดเสรภาพและสทธของประชาชนจะ

กระทามได และประชาชนตองมความรบผดชอบในการบรหารเสรภาพและสทธเพอสวสดภาพ

ประชาชน

มาตรา ๑๓

ความเปนมนษยของประชาชนทงปวงยอมไดรบการเคารพ ในการนตบญญตและการ

บรหารกจการอน ๆ ของรฐ ใหคานงถงสทธทจะดารงอย เสรภาพ และการเขาถงความผาสก

ของประชาชนเปนทต ง ตราบเทาทส งเหลานไมกระทบกระเทอนสวสดภาพประชาชน

มาตรา ๑๔

๑. บคคลทกคนมความเสมอภาคกนตามกฎหมาย การเลอกปฏบตทางการเมอง

เศรษฐกจ หรอสงคมเพราะเหตทางเชอชาต ลทธความเชอ เพศ สถานภาพทางสงคม หรอเหลา

กาเนด จะกระทามได

๒. ไมมชนชนขนนางและฐานนดรศกด

๓. การไดรบรางวลเกยรตยศ ราชอสรยาภรณ หรอยศถาบรรดาศกดใด ๆ ยอมไม

สงผลใหบคคลมเอกสทธ กบทงใหสนสดลงเมอผครอบครองสงดงกลาวอยในวนทรฐธรรมนญน

มผลใชบงคบหรอผทจะไดรบในภายภาคหนาถงแกความตายแลว

มาตรา ๑๕

๑. สทธในการเลอกตงและถอดถอนเจาหนาทของรฐเปนสทธของประชาชนอนไมอาจ

ถายโอนใหแกกนได

๒. เจาหนาทของรฐทงปวงมหนาทรบใชสงคมทกภาคสวน หาใชสวนใดสวนหนงไม

๓. สทธเลอกตงของผบรรลนตภาวะปวงยอมไดรบการรบรอง โดยเฉพาะในการ

เลอกตงเจาหนาทของรฐ

๔. ในบรรดาการเลอกตงทกประเภท การลงคะแนนเลอกตงลบยอมไมถกละเมด กบ

ทง หามมใหผออกเสยงเลอกตงตอบคาถามทงในทางสาธารณะหรอสวนตนเกยวกบการออก

เสยงของตน

PS 103 197

มาตรา ๑๖

บคคลทกคนยอมมสทธทจะเขาชอกนโดยอาการสงบเพอเรยกรองคาชดเชยสาหรบ

ความเสยหายกด ใหถอดถอนเจาหนาทของรฐกด เสนอ ยกเลก หรอแกไขเพมเตมกฎหมาย

ขอบงคบ หรอระเบยบกด หรอเพอการอนกด การขดขวางไมวาโดยประการใดเพอมใหมการ

สนบสนนการเขาชอเชนวาจะกระทามได

มาตรา ๑๗

บคคลทกคนยอมเรยกรองคาเสยหายจากรฐหรอองคกรของรฐไดในกรณทตนไดรบ

ความเสยหายอนเปนผลมาจากการกระทาละเมดกฎหมายของเจาหนาทของรฐผใดกด ทงน

ตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๑๘

การใหมทาสจะกระทามไดไมวาโดยประการใด และการใหจายอมรบภาระเปนสง

ตองหามเวนแตในการลงโทษทางอาญา

มาตรา ๑๙

การละเมดสทธทางความคดและมโนธรรมจะกระทามได

มาตรา ๒๐

๑. บคคลทกคนยอมมสทธในทางศาสนา แตรฐจะจดใหองคการทางศาสนามเอกสทธ

ใด ๆ หรอมอานาจหนาททางการเมองมได

๒. การบงคบใหบคคลเขารวมการกระทา การสมโภช พธการ หรอพธกรรมใด ๆ ทาง

ศาสนา จะกระทามได

๓. รฐและองคกรของรฐจะจดการศกษาทางศาสนาและจะประกอบพธกรรมอนใดทาง

ศาสนามได

มาตรา ๒๑

๑. เสรภาพในการชมนม เสรภาพในการรวมตวกนเปนสมาคม ตลอดจนเสรภาพใน

การพด การพมพ และการแสดงออกอยางอน ลวนไดรบการรบรอง

๒. การตรวจพจารณาขาวสารกอนเผยแพร หรอการลวงละเมดความลบแหงวธการ

ใด ๆ ในการตดตอสอสาร จะกระทามได

มาตรา ๒๒

๑. บคคลทกคนยอมมเสรภาพทจะเลอกและเปลยนแปลงถนทอยตลอดจนเลอกจะ

ประกอบอาชพของตน ตราบเทาทการนนไมกระทบกระเทอนสวสดภาพประชาชน

PS 103 198

๒ . เสรภาพของบคคลในการเปลยนแปลงถนทอยไปยงตางดาวและในการ

เปลยนแปลงสญชาตยอมไมถกละเมด

มาตรา ๒๓

เสรภาพในทางวชาการยอมไดรบการรบรอง

มาตรา ๒๔

๑. โดยพนฐานแลว การสมรสตองกระทาโดยความยนยอมรวมกนของทงสองเพศท

รวมมอกนตามสทธอนเทาเทยมแหงสามและภรรยา

๒. การนตบญญตเกยวกบการเลอกคครอง สทธในทรพยสน การรบมรดก การเลอก

ภมลาเนา การหยาราง และการอน ๆ เกยวกบการสมรสและครอบครว ตองกระทาโดยคานง

ศกดศรความเปนมนษยและความเสมอภาคกนระหวางเพศตาง ๆ เปนสาคญ

มาตรา ๒๕

๑. บคคลทกคนยอมมสทธทจะใชชวตอนดงามและพฒนาแลวตามมาตรฐานขนตา

๒. รฐมหนาทใชความวรยอตสาหะในการสรางเสรมและสงเสรมสวสดการสงคม ความ

มนคงของสงคม และการสาธารณสขสาหรบบคคลในทกชวงอาย

มาตรา ๒๖

๑. บคคลทกคนยอมมสทธไดร บการศกษาโดยเทาเทยมกนและสอดคลองกบ

ความสามารถสวนตน ทงน ตามทกฎหมายบญญต

๒. ใหบคคลทกคนทมเยาวชนทงชายและหญงในความดแลมหนาทจดใหเยาวชน

เหลานนไดรบการศกษาขนพนฐานตามทกฎหมายบญญต อนการศกษาภาคบงคบเชนวานยอม

ปลอดคาใชจาย

มาตรา ๒๗

๑. บคคลทกคนมสทธและหนาทประกอบการงาน

๒. มาตรฐานของคาจาง ชวโมงทางาน เวลาพกผอน และเงอนไขอน ๆ สาหรบ

แรงงานใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

๓. การแสวงหาประโยชนจากเดกจะกระทามได

มาตรา ๒๘

คนงานยอมมสทธทจะรวมตวกนเปนองคกร ทจะตอรอง และทจะกระทาการรวมกน

มาตรา ๒๙

๑. สทธของบคคลในการเปนเจาของหรอครอบครองทรพยสนยอมไมถกละเมด สวน

สทธของบคคลในทรพยสนนนใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตโดยสอดคลองกบสวสดภาพ

PS 103 199

ประชาชน

๒. ทรพยสนสวนตวของบคคลอาจถกนาอออกใหสาธารณชนใชรวมกนไดโดยเปนคา

สนไหมทดแทนสาหรบสาธารณชนดงกลาว

มาตรา ๓๐

ประชาชนยอมมหนาทชาระภาษตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๓๑

การพรากชวตหรอเสรภาพไปจากบคคลจะกระทามได และบคคลไมตองรบโทษทาง

อาญาเวนแตในกรณทมกฎหมายบญญตไว

มาตรา ๓๒

สทธของบคคลทจะเขาถงกระบวนยตธรรมยอมไมถกปฏเสธ

มาตรา ๓๓

การจบกมตวบคคลจะกระทามได เวนแตไดกระทาตามหมายศาลทไดระบความผด

ของบคคลนน หรอเปนการจบกมชนดคาหนงคาเขา

มาตรา ๓๔

การจบกมหรอกกขงบคคลจะกระทามได เวนแตไดรบแจงการขอหาของบคคลนนโดย

ฉบพลนกด เปนการใชเอกสทธของทนายความอยางฉบพลนกด หรอไดมเหตผลเพยงพอแลวก

ด และในการพจารณาคดโดยเปดเผยซงมการเบกตวบคคลผถกจบกมหรอกกขงและ

ทนายความของบคคลนน บคคลผนนยอมมสทธรองขอใหมการชแจงแสดงเหตผลทตนถก

กระทาเชนนนได

มาตรา ๓๕

๑. บคคลยอมมสทธทจะบรโภคอยางเปนสขซงทอยอาศยและกระดาษของตนโดยไม

ถกผใดบกรกกาวกาย ทงน ไมกระทบกระเทอนถงการคนและการยดทไดกระทาตามหมายศาล

อนออกโดยมเหตผลเพยงพอและไดระบอยางละเอยดลออซงสถานททจะคนและสงทจะยด หรอ

ภายใน ขอยกเวนตามมาตรา ๓๓

๒. การคนหรอการยดในแตละครงตองกระทาตามหมายศาลทออกใหเปนครง ๆ

มาตรา ๓๖

เจาหนาทของรฐจะดาเนนการลงโทษโดยวธทรมานและทารณโหดรายมได

มาตรา ๓๗

๑. ผถกกลาวหาในคดอาญายอมมสทธทจะไดรบการพจารณาโดยไมชกชาและ

เปดเผยจากคณะตลาการทเทยงธรรม

PS 103 200

๒. บคคลดงกลาวยอมไดรบโอกาสอยางเตมทในอนทจะขอตรวจสอบพยานทงปวง

และยอมมสทธขอใหศาลออกหมายเรยกบคคลใดมาเปนพยานฝายตนโดยใหถอเปนคาใชจาย

สาธารณะ

๓. ผถกกลาวหายอมมสทธทกเมอทจะไดรบความชวยเหลอจากทนายความทม

ประสทธภาพ และหากบคคลดงกลาวไมอาจรองขอความชวยเหลอดงกลาวได ใหรฐมหนาท

จดหาทนายความเชนวาให

มาตรา ๓๘

๑. การบงคบใหบคคลเปนพยานยนยนความผดของตนเองจะกระทามได

๒. การรบเอาคาสารภาพทไดจากการบงคบ การทรมาน การขเขญ หรอการจบกม

หรอกกขงทมการขยายระยะเวลา เขาเปนหลกฐาน จะกระทามได

๓. การประกาศความผดหรอลงโทษบคคลใดโดยใชคาสารภาพของบคคลนนเปนขอ

พสจนจะกระทามได

มาตรา ๓๙

การพพากษาใหบคคลใดตองรบโทษทางอาญาสาหรบการกระทาทชอบดวยกฎหมาย

ในขณะทการนนไดกระทาลง หรอการฟองคดอาญาซาในความผดเดยวกน จะกระทามได

มาตรา ๔๐

ผใดไดรบการลางมลทนภายหลงถกจบกมหรอกกขง ยอมเรยกรองคาชดเชยจากรฐ

ไดตามทกฎหมายบญญต

17. ตวอยางคาถาม

1) จงระบ 3 ความหมายของรฐธรรมนญและชอเรยกรฐธรรมนญของสหพนธรฐ

เยอรมน

2) รฐธรรมนญทระบเกยวกบการเกบตนพชพนธธญญาหารเปนของประเทศอะไร

3) จงอธบายขอแตกตางระหวาง coup d’ état กบ revolution ในป 1789 และในป

1989 มความสาคญอยางไรเกยวกบการปฏวตใหญในฝรงเศส

4) จงยกตวอยางบทแกไขรฐธรรมนญอเมรกนมา 1 บท

5) ประธานคณะกรรมการรางรฐธรรมนญอนเดยเดมมฐานะทางสงคมอยางไร

6) Founding Fathers หมายถงอะไร ยกตวอยางมา 1 รายการ

7) นอกจากประเทศองกฤษแลวมประเทศอะไรทรฐธรรมนญประเภท “ไมใชลายลกษณ

อกษร”

PS 103 201

8) Marbury V. Madison สาคญอยางไร เกยวกบการเนนอานาจ สวนใด

9) รฐธรรมนญฝรงเศสประกาศใชมาประมาณกปแลว และเรยกชอวาอะไร

10) การแกไขรฐธรรมนญอยางไมเปนทางการหมายถงอะไร

11) checks and balances หมายถงอะไร

12) รฐธรรมนญมาเลเซยประกาศใชกอนหรอหลงรฐธรรมนญของไทยฉบบปจจบน

13) ผมบทบาทสาคญในการวางรากฐานรฐธรรมนญของประเทศเพอนบานของไทย

ประเทศหนงซงเคยอยโรงเรยนในประเทศไทย ไดแกใคร

14) ปญจสาระของรฐธรรมนญมอะไรบาง

15) อารมภบทในรฐธรรมนญฝรงเศสอางองถงและโบราณราชยหมายถงอะไร

16) ระบองคประกอบของโครงสรางรฐบาลมาสก 2 องคประกอบ

17) อานาจสวนกลางมเตมทในรปแบบเอกรฐ สหพนธรฐ หรอสมาพนธรฐ

18) พนธกรณของรฐบาลเกยวเนองกบเรองอะไรบาง

19) ประชามตหรอมหาชนมมตแตกตางกบการเลอกตงอยางไร

20) รฐธรรมนญฉบบใดทมเนอหาสาระมากทสด สาเหตเปนเพราะอะไร

21) “บทบญญตแหงสทธ” หมายถงอะไร

22) พระเจาแผนดนองกฤษองคใดทไมสามารถตรสภาษาองกฤษไดทาไมจงเปน

เชนนน

23) จงระบตวอยางรฐธรรมนญทไดมาดวยการปฏวต

24) รฐธรรมนญฉบบเมจ คออะไร ใชในยคใด

25) จงระบสาเหตทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงอธบายศลาจารกเปน

ภาษาองกฤษ

26) จงเปรยบเทยบอายของ แมกนา คารตา กบศลาจารก

27) ระบขอนาสงเกตเกยวกบรฐธรรมนญฟลปปนส

28) นอกจากองกฤษแลว ประเทศอะไรทมรฐธรรมนญแบบไมเปนลายลกษณ

29) รฐธรรมนญประเทศอะไรทยาวไมถง 10 หนากระดาษ

30) พระเจายอรจท 1 ขององกฤษมเชอสายอะไร

PS 103 202