สถานการณ์โรคทางเดินหายใจ ......

สถานการณของโรคทางเดนหายใจตะวนออกกลางยงคงระบาดในตางประเทศ สำาหรบประเทศไทย

พบผปวยชาวตะวนออกกลาง 1 ราย ทเดนทางเขามาในกรงเทพฯและรกษาหายเปนปกต เมอ 18 มถนายน

2558 การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณโรคทางเดนหายใจตะวนออกกลางหรอโรคเมอรส

ในเขตสขภาพท 10 ระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคม พ.ศ. 2558 โดยศกษาจากผปวยทเขาขายเฝาระวงฯ

หรอผสมผสทมความเสยงเดนทางผานประเทศแถบตะวนออกกลางทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

เขตสขภาพท 10 ทกราย เกบตวอยางจากระบบทางเดนหายใจบรรจในอาหารเลยงเชอ (VTM) แชเยน

ตลอดเวลา ตรวจดวยวธ Real-time RT-PCR รายงานผลภายใน 8 ชวโมง ผลการศกษามตวอยาง

สงตรวจ 13 ราย ตรวจไมพบเชอทกราย ผปวยมภมลำาเนาในภาคอสาน ทกรายมไขอณหภมเฉลย

38.2 องศาเซลเซยส มาพบแพทยภายใน 1-2 วน หลงมไข ยงไมพบผปวยในเขตสขภาพท 10

ผลการศกษาใชประโยชนในการเฝาระวง เตรยมความพรอมรบมอ และปองกนการระบาดของโรค

ในพนทตอไป

อดชย แสนทวสข สทศ จนทรพนธ และ จนตนา วองวไลรตนAdichai Saentaweesuk Sutit Janpan and Jintana Wongvilairat

ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 10 อบลราชธานRegional Medical Sciences Center 10th Ubon Ratchathani

โรคตดเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง หรอ MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome

Corona Virus) หรอ โรคตดเชอโคโรนาสายพนธใหม 2012 กระทรวงสาธารณสขไดประกาศเปนโรคตดตอ

อนตราย ตามพรบ.โรคตดตอ พ.ศ. 2523 สาเหตเกดจากเชอไวรสทจดอยในวงศ(Family) Coronaviri-

dae เปนไวรสชนดอารเอนเอสายเดยว (Single-stranded RNA) แบงยอยออกเปน3 สกล (Genus) :

Alphacoronavirus, Betacoronavirus และ Gammacoronavirus โรคตดเชอโคโรนาสายพนธใหม

2012 จดเปนสมาชกใหมของ (Genus) : Betacoronavirus มความใกลชดกบไวรสโคโรนาทพบในคางคาว

มขนาดจโนมหรอสารพนธกรรมประมาณ 30.1 กโลเบส ซงแยกออกเปนclade A และ clade B

โดยม Lipid envelop หมสารพนธกรรม มความแตกตางจากเชอโคโรนาสายพนธอนๆ คอ กอโรคทางเดนหายใจ

ในคน เชน สายพนธ NL63, 229E, OC43 และเชอ SARS CoVทระบาดในป พ.ศ. 2546 ซงกอใหเกด

โรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรงหรอโรคซารส ขอมลลาสดจากการศกษาจโนมเชอ MERS-CoV

ทแยกจากผปวยรายท 10 ของประเทศเกาหลใต พบวาแนวโนมทงหมดยงมความเหมอนกบเชอตวแรกทแยก

ไดจากผปวยในประเทศซาอดอาระเบยเมอป พ.ศ.2555 รอยละ 99.55 – 99.82 จงยงไมพบการกลายพนธ

ทประชาชนหวนวตก การแพรระบาดของเชอ อาจจะแพรจากละอองฝอย นำามก นำาลาย (Droplet) ของ

ผปวยโดยการไอ จาม ผานเขาทางระบบทางเดนหายใจ หรอสมผสทปนเปอนเสอผา ของใชของผปวย

ระยะฟกตวของโรคเฉลย 2-14 วน อตราการเสยชวตรอยละ 27-40 จะมอาการตดเชอระบบทางเดนหายใจ

คอนขางรนแรงและเฉยบพลน ไข ไอ หายใจหอบลำาบากและมอาการไตวายรวมหรอทองเสย สามารถตรวจพบ

ในผปวยและผตดเชอทไมแสดงอาการ ในวนท 18 มถนายน 2558 พบผปวยยนยนตดเชอไวรสทางเดนหายใจ

ตะวนออกกลางในประเทศไทย จำานวน 1 ราย และมการแพรระบาดทประเทศเกาหลใต กระทรวงสาธาณสข

กรมควบคมโรคและกรมวทยาศาสตรการแพทยและหนวยงานอนๆ ออกมาตราการแนะนำาและคดกรองผมความเสยง

และใหแนวทางการปองกนและควบคมการตดเชอและการแพรกระจายของโรคกบทกหนวยงาน

กรมวทยาศาสตรการแพทย และเครอขายศนยวทยาศาสตรการแพทย 14 แหง โดยศนยวทยาศาสตร

การแพทยท 10 อบลราชธาน รบผดชอบตรวจวเคราะหโรคตดเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง

หรอ MERS-CoV โดยวธ Real-times RT-PCR จำานวน 3 ยน คอ UpE ,ORF1a และ RnaseP

ในเขตสขภาพท 10 และออกรายงานผลภายใน 8 ชวโมง และสงตรวจยนยนทสถาบนวจยวทยาศาสตร

สาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กรณใหผลบวก เพอคดกรองผมความเสยงและยนยนผปวย

และทำาใหการใชมาตราการควบคมและปองกนการแพรระบาดของโรคเปนไปอยางมประสทธภาพตอไป

เพอตรวจหาสารพนธกรรมเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง

หรอ MERS-CoV เขตสขภาพท 10

ขอมลทวไปและขอมลผลการตรวจของผปวยแสดงเปนจำานวนและรอยละ

การศกษาเปนแบบ prospective study ใชกลมตวอยางผปวยหรอผใกลชดผปวยเขาขาย

หรอผปวยยนยน ตามนยามผปวยทตองสอบสวนโรค กรมควบคมโรคคอ ผปวยตดเชอระบบทางเดนหายใจ

สวนบน ผปวยอาการปอดบวม และผปวยปอดบวมรนแรงไมทราบสาเหต ทมประวตเดนทาง

จากตะวนออกกลางหรอพนทระบาดทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทกรายในเขตสขภาพท 10

และใกลเคยง เกบตวอยางจากระบบทางเดนหายใจ (ตามตารางท1) แช.ในกระตกนำาแขงทนท หรอ

เกบท 4-8 องศาเซนเซยส สงหองปฏบตการภายใน 72 ชม. กรณไมสามารถสงไดภายใน 72 ชม.

ใหเกบทตแชแขง – 70 องศาเซนเซยส ทำาการตรวจวเคราะหดวยวธ Real-time RT-PCR ใชชดสกด

Qiagen ใช primer และ probe จากสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข ใชนำายา master mix

สำาเรจรปคอ Invitrogen superscript III platinum one-step qRT-PCR system เพมปรมาณ

สารพนธกรรมโดยเครอง Thermocycler Applied Biosystems (ABI 7500) และ Guanstudio 5

การตรวจหายน 3 ชนด คอ Up-E, ORF-1a ตอเชอ MERS-CoV และ RNaseP ของเซลลเยอ

บทางเดนหายใจ (ยนนใชในการตรวจสอบคณภาพตวอยาง กรณท RNaseP ยนใหผลลบ บงชถง

ตวอยางมเซลลเยอบทางเดนหายใจซงเปนทไวรสเจรญหรออาศยอยไมมากพอ จงไมสามารถตรวจพบ

เชอไวรส ซงอาจจะเกดจากการเกบตวอยางทไมถกตอง) พรอมดวย Postive และ Negative Contol

ทง 3 ยน ในการตรวจวเคราะหจนถงรายงานผล ใชเวลาประมาณ 8 ชวโมง

กรณผลการตรวจหาสารพนธกรรมของเชอ MERS-CoV คอ

1. ยน Ep-E และ ORF-1a เปนผลลบ ทงค รายงานผลลบ ไดเลย

2. ยน Ep-E และ ORF-1a เปนผลบวก ทงคหรอผลบวกยนใดยนหนง ใหสงตอยนยนท

สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทยตรวจ 2 วธ คอ

• วธ Real-time RT-PCR ตอ ยน ORF-1a gene และ ORF-1b gene เวลา 8 ชม.

• การตรวจลำาดบนวคลโอไทด (Nucleotide sequencing) ตอยน RdRp หรอ N gene ใชเวลา 24 ชวโมง

ระยะเวลาดำาเนนการศกษา 1 ป ระหวาง 1 มกราคม - 31 ธนวาคม 2558

มตวอยางผปวยหรอผใกลชดผปวยเขาขายหรอผปวยยนยน ตามนยามผปวยทตองสอบสวนโรค กรม

ควบคมโรคคอ ผปวยตดเชอระบบทางเดนหายใจสวนบน ผปวยอาการปอดบวม และผปวยปอดบวม

รนแรงไมทราบสาเหต ทมประวตเดนทางจากตะวนออกกลางหรอพนทระบาดสงตรวจจากโรงพยาบาล

ในเขตสขภาพท 10 จำานวน 5 จงหวด คอ ศรสะเกษ ยโสธร อบลราชธาน อำานาจเจรญ และมกดาหาร

จำานวน 13 ราย กรายมอาการไขเฉลย 38.2 องศาเซลเซยส พบแพทยภายใน 2 วน หลงมไข

ไดผลดงแสดงตามตาราง ดงน

ผลการตรวจหาสารพนธกรรมเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง หรอ MERS-CoV เขตสขภาพท 10

จากตวอยางผปวยหรอผใกลชดผปวยเขาขายหรอผปวยยนยน ตามนยามผปวยทตองสอบสวนโรค จำานวน 13 ราย

พบวา ไมสารพนธกรรม MERS-CoV ทง 2 ยน คอ Ep-E และ ORF-1a ทง 13 ราย โดยมการสงตรวจ

ในชวงเดอนมถนายน – สงหาคม 2558 ในชวงเวลาเดยวกนกบทพบผปวยยนยน 1 ราย ในประเทศไทย

และการแพรระบาดทประเทศเกาหลใต และมการสงตรวจซำา จำานวน 7 ราย ผลคอ ไมพบสารพนธกรรม

MERS-CoV ทงหมด ทงนไดตรวจวเคราะหหาชนดและสายพนธไขหวดใหญรวมดวย ทงชนด A และ B

ทง 13 ราย พบวาเปนไขหวดใหญชนด A สายพนธ H3 จำานวน 1 ราย ไมพบหาชนดและสายพนธไขหวดใหญ

จำานวน 12 ราย เปรยบเทยบขอมลการตรวจวเคราะหเชอ MERS-CoV ของสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข

กรมวทยาศาสตรการแพทย และศนยวทยาศาสตรการแพทย 14 ศนยฯชวงเดอน สงหาคม 2558 พบวา

จำานวนผปวยจำานวนทงหมด 459 ราย พบเชอ MERS-CoV 1 ราย .ไขหวดใหญชนด A สายพนธ H1pdm09

จำานวน 11 ราย, ไขหวดใหญชนด A สายพนธ H3 จำานวน 25 ราย, ไขหวดใหญชนด A (รอยนยน)สายพนธ

จำานวน 3 ราย และ ไขหวดใหญชนด B จำานวน 20 ราย เปนไปในทศทางเดยวกนคอ พบการตดเชอไขหวดใหญ

ตามฤดกาลรวมดวยทำาใหมความจำาเปนตองตรวจเฝาระวงรวมกนตอไป

ทงนศนยวทยาศาสตรการแพทยท 10 อบลราชธาน ไดตอบสนองนโนบายในการรบตวอยาง

และตรวจวเคราะหตลอด 24 ชวโมง และรายงานผลภายใน 8 ชวโมง หลงจากรบตวอยางเขาศนยฯ

โดยไดประสานงานกบหนวยงานสาธารณสขในพนทเขตสขภาพท 10 สำานกงานสาธารณสขจงหวด 5 จงหวด,

สำานกควบคมและปองกนโรคท 10 อบลราชธาน โรงพยาบาลทกแหง ในการใหความรและแนะนำา

ในการเกบตวอยางทถกตอง และสงตอตวอยางทรวดเรวและมความปลอดภยในการปฏบตงาน เพอรองรบ

สถานการณหากมการระบาดของเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง หรอ MERS-CoV ดงกลาวเพมขน

ตลอดจนเตรยมรบมอกบเชอไวรสชนดอนๆไดอยางถกตองและมประสทธภาพตอไป

บทคดยอ

บทนำา การรายงานผล

ระยะเวลาดำาเนนการ

ผลการศกษา

การวเคราะหขอมล

วตถประสงค

วสดวธการสรปและวจารณ

สถานการณโรคทางเดนหายใจตะวนออกกลางป 2558 เขตสขภาพท 10Situation of Middle East Respiratiry Syndrome on 2015 in Regional Public Health 10th

ยนทพบ ม.ค ก.พ ม.ค เม.ย พ.ค ม.ย ก.ค ส.ค ก.ย ต.ค พ.ย ธ.ค รวม

Ep-E - - - - - - - - - - - - 0

ORF-1a - - - - - - - - - - - - 0RNaseP - - - - - 5 6 2 - - - - 13

(100.0%)

Total of test - - - - - 5 6 2 - - - - 13(100.0%)

¡ÃÁÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�¡ÒÃá¾·Â�DEPARTMENT OF MEDICAL SCIENCES

ตารางท 1 แสดงชนดและวธการเกบตวอยางเพอตรวจหาสารพนธกรรมของเชอ MERS- CoV

และเชอไวรสชนดอนๆ ดวยวธ Real-time PCRตำาแหนงเกบสงสงตรวจ

(อาการ)ชนดสงสงตรวจ คำาแนะนำาเพมเตม

ทางเดนหายใจสวนลาง(ปอดบวม ปอดอกเสบ)

Bronchoalveola lavage ,Tracheal aspirate,

tracheal suction, sputum ใสภาขนะปลอดเชอ

ไมตองใส VTM (ยกเวน ET-tube ใส VTM)

ควรเกบตวอยางจากทางเดนหายใจ

สวนบนควบคไปดวย

(เพมโอกาสการพบเชอ)

ทางเดนหายใจสวนบน(คลายไขหวดใหญ)

• Nasopharyngeal aspirate,nasopharyngeal

wash,ใสภาขนะปลอดเชอไมตองใส VTM

• Nasopharyngeal swab รวมกบ

Throat swab ใสใน VTM หลอดเดยวกน

ใช Dacron หรอ Rayon swab

ทกานทำาดวยลวดหรอพลาสตก

และไมมสาร calcium alginate

ทางเดนอาหาร (ทองรวง)เกบอจจาระใสภาชนะปลอดเชอ 10-20 มล.

หรอประมาณ 5-10 กรม

-

ทางเดนปสสาวะ (ไตวาย) เกบปสสาวะใสในภาชนะปลอดเชอ 10-20 มล. -

เอกสารอางอง 1. กรมวทยาศาสตรการแพทย. กระทรวงสาธารณสข. คมอการตรวจวนจฉยโรคตดเชอไวรสอโบลาและไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลางทางหองปฏตการ. สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข. พมพครงท 1 2558.

2. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. คมอการปฏบตงานปองกน ควบคมโรคตดเชอโคโรนาไวรส 2012 สำาหรบบคลากรดานการแพทยและสาธารณสข. สำานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. พมพครงท 1 2557.

3. กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข. มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญ สายพนธใหม A(H1N1) ทางหองปฏตการชนสตรสาธาณสข. กรงเทพฯ : พฒนาออนไลน ; .2553.

4. WHO Laboratory Testing for Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus.Interim Guidance,(Revised) June 2015.

5. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการปองกนควบคมโรคตดตออบตใหม สำาหรบบคลากรสาธารณสข. กระทรวงสาธารณสข 2551.

ตารางท 2 แสดงผลการตรวจหาสารพนธกรรมเชอไวรสทางเดนหายใจตะวนออกกลาง

หรอ MERS-CoV เขตสขภาพท 10 ระหวางวนท 1 มกราคม ถง 31 ธนวาคม 2558