AİLE İÇİ İLETİŞİM VE ANNE-BABA TURUMLARI Hazırlayan:Reh. Öğrt.Yıldız YILDIZ

AİLE İÇİ İLETİŞİM VE

ANNE-BABA TURUMLARI

Hazırlayan:Reh. Öğrt.Yıldız YILDIZ

ÇOCUKLARINIZ SİZİN İÇİN NE İFADE EDİYOR ?

ONLARI NE KADAR İYİ TANIYORSUNUZ ?

ONLARI TANIMANIN YOLU

SAĞLIKLI BİR İLETİŞİMDİR.

ÇOCUK NE YAŞARSA ONU ÖĞRENİR

Eğer bir çocuk sürekli eleştirilmişse,

Kınama ve ayıplamayı öğrenir.

Eğer bir çocuk kin ortamında büyümüşse,

Kavga etmeyi öğrenir.

Eğer bir çocuk alay edilip aşağılanmışsa,

Sıkılıp utanmayı öğrenir.

Eğer bir çocuk sürekli utanç duygusuyla eğitilmişse,

Kendini suçlamayı öğrenir,

Eğer bir çocuk hoşgörüyle yetiştirilmişse,

Sabırlı olmayı öğrenir.

Eğer bir çocuk desteklendirilip yüreklendirilmişse,

Kendine güve duymayı öğrenir.

Eğer bir çocuk övülmüş ve beğenilmişse,

Takdir etmeyi öğrenir.

Eğer bir çocuk hakkına saygı gösterilerek büyütülmüşse,

Adil olmayı öğrenir.

Eğer bir çocuk güven ortamı içinde yetişmişse,

İnançlı olmayı öğrenir.

Eğer bir çocuk kabul ve onay görmüşse,

Kendini sevmeyi öğrenir.

Eğer bir çocuk aile içinde dostluk ve arkadaşlık görmüşse,

Bu dünyada mutlu olmayı öğrenir.

İLETİŞİM NEDİR?

İletişim, iki birim arasında birbiriyle ilişkili mesaj alışverişidir. Bu tanımda açıklanması gereken üç kavram vardır:

BİRİM

a) Kaynak Birim : Mesajı gönderen kişidir.

b) Hedef Birim : Mesajı alan kişidir.

MESAJ

Kaynak birimin gönderdiği bir içerik ifadesidir. İnsanların karşılıklı konuşurken birbirlerine söyledikleri sözler birer mesajdır. Mesaj sözlü olabildiği gibi sözsüz de olmaktadır. Sözsüz mesajlar; bakış, beden duruşu, bakış, jestler vb.

ALIŞVERİŞ

İletişim iki yönlü bir süreçtir. Ne sadece alış ne de sadece veriş , iletişimi oluşturmaz. Anne çocuğuna ders çalışmasını söylüyor çocuk “evet” veya “hayır” diyorsa ya da sessizce dinliyorsa bir alışveriş sözkonusudur. Çünkü anne( Kaynak birim ) çocuğa (hedef birim) ders çalışmasını(mesaj) söylüyor ve öğrenci annesinin söylediğini anlamaktadır.

İLETİŞİM NEDEN GEREKLİDİR?

İLETİŞİM KAZALARI

Anne ve babalar olarak siz, hayattaki en değerli varlığınız olan çocuklarınızın ölmesini veya yaralanmasını ister miydiniz? Bunu istemiyorsak;

Aile içine iletişim kazaları, trafik kazalarında olduğu gibi, kazalara yol açan nedenler bilindiği ölçüde azaltılabilir. Kazaya neden olan anne mi, baba mı, çocuk mu yoksa içinde bulunulan ortam mı? İletişim sonunda bilgi edinen anne babalar hem kendini hem de çocuklarını daha iyi değerlendir ve anlarlar. Kendi davranışlarını değerlendiren kimse kurmuş olduğu ilişkilerin temelinde yatan psikolojik süreçleri anlar ve farkına varmadan ortaya çıkan iletişim kazalarını önlemeye çalışır.

SAVUNMA MEKANİZMALARI

1.Mantığa Bürünme : Kişi, mantığına uygun ama gerçekte var olmayan nedenler bularak gerçekler karşısında incinmesini önler.

2.Telafi : Kendi eksikliğini gidermek için güçlü olunan başka alana önem vermektir.

3.Tepki Oluşturma : Gerçek duyguların tam karşıtını göstermektir

4.Yansıtma : Kendi eksikleri ve becerisizliğinden doğan aksaklıkları başkalarına yüklemektir.

5.Özdeşim : Kişinin kendisini beğenmediği zamanlar bir başka kimseyi taklit etmesidir.

6. Hayal Kurma : İstekleri ve amaçlarını gerçekleştiremeyen kişi hayal kurmaya başlar.

7. Bastırma : Hoş olmayan bir durumu göğüsleyip onunla mücadele etme yerine görmezden gelmedir.

8. Yer Değiştirme : Kızgınlık ve düşmanca duyguların, bunlara yol açan kimselere değil, daha az çekinilen kimselere yöneltilmesidir.

9. Karşı Saldırı : Kişinin eleştiri konusu olacak olan şeylere cevap verecek yerde, çoğu kez eleştirene hücum ederek kendini korumaya yönelir.

İLETİŞİM ENGELLERİ

“Ödev yapmaktan nefret ediyorum. Okuldan da nefret

ediyorum. Çok sıkıcı. Yaşam için gerekli olan hiçbir şeyi

öğretmiyorlar. Bir yığın zırva. Liseyi bir bitireyim, hemen

okuldan ayrılacağım. Hayatta başarılı olmam için okula

gitmem gerekmiyor.”

SÖZSÜZ İLETİŞİM NASIL KULLANILIR?

Yüz ifadeleri, el ve kol hareketleri, bedenin duruş tarzı, sesin tonu gibi mesajlar sözsüz mesajlardır.

SORUNLARLA BAŞA ÇIKABİLMEK İÇİN STRATEJİLER

1. BEN DİLİNİ KULLANMAK

2. ORTAMI DEĞİŞTİRMEK

3.KAYBEDEN YOK YAKLAŞIMI

BEN DİLİNİ KULLANMAK

“Ben” dili kişinin o anda karşılaştığı durum veya davranış karşısında kişisel tepkisini duygu ve düşüncelerle açıklayan bir ifade tarzıdır.Genellikle anne ve babalar iletişimde "sen dili" ni kullanırlar.

Sen iletileri duygu ifade etmez. Genellikle emir verme yargılama, öğüt verme gibi iletişim engellerini içerir. Örneğin: Konuşma artık ,Yapmamalısın, Dersine çalışmazsan,Yaramazlık yapıyorsun, Bebek gibisin, Dikkat çekmek istiyorsun,Daha iyi öğrenmelisin......

Ana-baba çocuğun davranışını kabul etmediği zaman

o davranış nedeniyle ne hissettiğini çocuğa söylerse ileti

"SEN İLETİSİ"nden "BEN İLETİSİ"ne dönüşür. Yani ben

dilinde duygular konuşur. Örneğin ; “Eğer bugün çok

yaramazlık yaparsan ben çok üzülürüm. Akşam yemeğini

zamanında yetiştiremeyeceğim diye endişeleniyorum.

Yorgun olduğum zaman canım oyun oynamak istemiyor”.

Ben dili çocuğun ana babasının kabul

edemediği davranışını değiştirmesinde daha

etkili olduğu gibi çocuk - ana baba ilişkisi

için de daha sağlıklıdır

Ben dili çocuğu direnmeye, isyan etmeye

yöneltmez.

Ben dili davranışı değiştirme

sorumluluğunu çocuğa devreder.

ORTAMI DEĞİŞTİRMEK• Ortamı Zenginleştirmek

• Ortamı Yoksullaştırmak

• Ortamı yalınlaştırmak

• Ortamı Kısıtlamak

• Çocuğu Ortama Uydurmak

• Bir Uğraş Yerine Başkasını Koymak

• Çocuğu Ortamdaki Değişikliklere Hazırlamak

• Daha Büyük Çocuklarla Geleceğe Dönük Düzenlemeler Yapmak

İletişimde, çatışmayı çözmenin 3 yolu vardır:

YÖNTEM I

Çatışma sırasında anne baba çocuğun kabullenmesini umarak, çözümün ne olması gerektiğine karar verir. Çocuk buna karşı gelirse anne baba çocuğa güç kullanmakla onu tehdit eder.

ANNE BABA KAZANIR ÇOCUK KAYBEDER.

YÖNTEM II

Anne baba kendi yönteminin kabul etmesi için çocuğu ikna etmeye çabalar, çocuk karşı koyarsa ona boyun eğerek istediklerini yapmasına razı olur.

ÇOCUK KAZANIR ANNE BABA KAYBEDER.

YÖNTEM III

KAYBEDEN YOK YAKLAŞIMI

Çatışma çıktığında aile ve çocuğun kabul

edebileceği bir çözüm bulunur. Her iki taraf

önerilerde bulunur. Bunlar arasından bazılarına

karar veriler.

HERKES KAZANIR.

Bu yöntem 6 basamaktan oluşur :

1.Basamak : Çatışmayı (sorunu) tanımlama

2.Basamak :Çözümler üretme (Neler yapabiliriz, sorunumuzu nasıl çözebiliriz?)

3.Basamak :Çözümleri Değerlendirme (Her ikisine de uydun gelen seçenekler bir ya da ikiye indirilir.)

4.Basamak : En İyi Çözüme Karar Verme

5. Basamak : Kararın Nasıl Uygulanacağını Belirleme (Kim neyi ne zaman yapacak? Şimdi ne yapmamız gerekiyor? Ne zaman başlıyoruz? )

6.Basamak: Değerlendirme İçin Çözümün Nasıl Uygulanışını İzleme (Kaybeden yok yöntemi ile alınan kararların hepsi iyi olmayabilir. Ana babaların alınan kararların uygulanmasından çocuğun memnun olup olmadığını denetlemeleri gerekmektedir. Bazen izleme ile alınan ilk kararların değiştirilmesi gerektiği kararına varılabilir. )

Bu yönteme, kızgınlık türünden duyguların yaşanmadığı, anında çözülmesi geremeyen çatışmalarla başlanmalıdır.

Daha sonra çocuğu mutsuz eden bir sorun seçmektir. Bu tür sorunlar çözülünce çocuk bir şeyler kazanacaktır.

•Çocukların anlaşmaya uymadığı durumlarda, anne

babalar güce dönme yerine, güçlü bir ben iletisi

göndermelidirler.

•Bazen çocuklar aldıkları kararın uygulamada güç

olduğunun farkına varmayabilir ya da kendi istedikleri

için değil ailesi için isteyip sonra yapmakta zorlanacağı

kararlar verebilirler. Bu durumda anne babalar çocuğun

yapabileceklerinin farkına varmasına yardımcı olmalıdır.

•Bazı durumlarda mutlaka bir kazanan bir de

kaybeden varmış gibi gözükür. Bu durumda anlaşma

sağlayabilmek için benzer kurallar üzerinde

anlaşılabilir.

“BENİ DUYUYOR MUSUN?”

cümlesini çocuklarınızdan hiç

duyduğunuz oldu mu?

DİNLEMEDİNLEME1.Edilgen Dinleme ( Sessizlik )

Duygularını duymak istiyorum,

Duygularını kabul ediyorum,

Benimle paylaşmak istediğin konuda vereceğin karara güveniyorum,

Bu senin sorunun ve sorumlu sensin” gibi güçlü iletişimler vardır.

2. Kabul Ettiğini Gösteren Tepkiler

Sadece sessiz kalırsak bu, çocuğa kabul edilmediği izlenimini verir. Çocuk durakladığı zamanlarda onun söz ve duygularını anladığımızı gösteren sözlü ve sözsüz işaretler kullanılabilir.

Öne doğru eğilme, gülümseme, hı hı, ya..

3. Kapı Aralayıcılar ve Konuşmaya Davet

Çocuklar konuşmaya zorlandıklarında

“o konuda konuşmak ister misin?,

Düşüncelerin ilgimi çekiyor”

vb. ifadelerle onu konuşmaya teşvik edebiliriz.

4. Etkin Dinleme

Anne babanın kendi ifadesini içermeyen, çocuğun bir önceki ifadesine yalnızca ayna tutup geri ileten bir tip sözlü tepkidir. Anne baba, duyduğunu geri ileterek çocuğu doğru anladığını ve söyleneni işittiğini belirtmektedir.

Çocuk : Aptalım ben. Matematiği hiç öğrenemeyeceğim.

Annebaba : Yeteri kadar akıllı olmadığını düşünüyorsun. Bunun için öğrenemeyeceğini sanıyorsun.

Çocuk : Evet.

ANNE BABA

“senin bunu hissettiğini sanıyorum. Doğru mu? yanlış mı?”

ETKİN DİNLEMENİN FAYDALARIETKİN DİNLEMENİN FAYDALARI

1. Olumsuz Duygular Azalır

2. Duygular Dosttur

3. Derin Şefkat Duygusu

4. Çocuklar Sizi Dinlemeye Başlayacaklar

5. Çocuklar Daha Az Sorumlu Olacak

6. Çocuğa Güvenmeyi Öğreneceksiniz

7. Daha Kabul Edici Olacaksınız

8. Yardımcı Olmaktan Hoşlanacaksınız

9. “Süper Ana baba” Olmak Zorunda Değilsiniz

ETKİN DİNLEMEDE SIK YAPILAN

YANLIŞLIKLAR

1. Çocukları Rehberlikle Etkilemek

2. Kapıyı Açmak, Sonra da Yüzüne Kapatmak

3. Papağanlaşan Anne baba

4. Empatiksiz Dinleme

5.Yanlış Zamanda Etkin Dinleme

OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI

Çocuğun anne-babadan aldığı iki şey vardır:

1. Sevgi

2. Eğitim

Sevgi; Kabullenme, koruma, kollama ve

sevecenlik gibi bütün olumlu duyguları içerir.

Eğitim ise;

Öğretilen her şeyi, verilen bilgileri, becerileri, yasakları, kuralları, inançları, değer yargılarını, görgü kurallarını ve insanın sosyalleşmesi için gerekli olan tüm toplumsal değerleri kapsar.

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

Olumsuz aile tutumlarında

ailenin verdiği sevgi

ya yetersiz veya aşırı,

eğitim ise

gevşek ya da sıkı olmaktadır .

Aşırı sevgi tutumunda, aile çocuğu

sevgiye boğucu, onu çok koruyucu ve aşırı kollayıcıdır. Bunun sonucu olarak çocukta bağımlılık ve güvensizlik gelişir. Çocuk karşılaştığı her olayda anne-babasına yaslanır, onlara güvenir fakat kendisine güvensizdir. Sevgi yetersizliği veya yokluğu sonucu ise, çocukta kendine ve çevreye karşı güvensizlik ve olumsuz duygular gelişir. Doğal olarak aşırı sevginin veya yetersizliğinin de dereceleri vardır. Sevgi yetersizliğinin en aşırı ucu, çocuğu terk etmek veya kabullenmemektir. Yetersiz sevginin,

aşırı sevgiye göre sonuçları daha ağır olmaktadır

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

SORUMSUZ

1. Aşırı sevgi ve gevşek eğitim:Bu tutumu gösteren ailelerde sevgi, çocuğa

şımartılacak derecede çok verilir ve disiplin yok

denecek kadar azdır. Çocuktan çok az şey

beklenir. Bu tarz yetiştirilen çocuklar genellikle

erişkinlik yaşamlarında sorumluluk taşımayan,

hep alıcı bireyler olarak karşımıza çıkar. Burada

verilen sevgi, aşırı vericilik ve aşırı koruyuculuk

biçimindedir. Disiplin tarzları ise yalancı bir

hoşgörü biçiminde görünürse de aslında ailenin

güçsüzlüğünün ve yetersizliğinin bir sonucudur

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

NEVROZ

2. Aşırı sevgi ve sıkı eğitim:Burada sevgi, aynı birinci tutumda olduğu gibi

aşırı verici ve koruyucu bir davranışla

sunulmaktadır. Ancak çocuğa bir bebek gibi

bakıldığı halde, kendisinden beklenenler çoktur.

Hiçbir şey esirgenmez; özel dersler aldırılır, çeşitli

olanaklar sağlanır. Buna karşılık çocuktan ileri

düzeyde başarı beklenir. Bu tutumla yetiştirilen

çocukların nevrotik olma olasılıkları çok yüksektir.

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

SALDIRGAN ANTİ SOSYAL

3. Yetersiz sevgi ve aşırı disiplin:

Sıkı eğitim vardır ve disiplin genellikle aşırı

cezalarla uygulanır;en küçük şeyde cezalandırma

(dayak, şiddet) yoluna gidilir. Çocuk çoğunlukla

aşağılanır ve horlanır. Böyle yetiştirilen çocuklarda

saldırgan ve antisosyal davranışlara eğilim artar. Bu

tür ailelerde büyüyen çocuklar, karşı çıkma ve

saldırganlık gibi yollarla kendilerini kabul ettirmek

isterler ve kendi iç dünyalarını açıklamakta zorlanırlar

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

PASİF DONUK

4. Gevşek eğitim ve yetersiz sevgi:

Bu durum yoksul ve kalabalık ailelerde gözlenir.

Çocuğa düşen sevgi ve ilgi payı azdır. Çocuğun

eğitimi de yetersizdir. Çocuk, kendi yolunu bulmaya

çalışır. Böyle çocuklar pasif ve donukturlar. Bu

tutumda da disiplinsizlik söz konusudur, ancak

disiplinsizliğin buradaki nedeni sorumsuzluk ve

ilgisizliktir. Hazır olmadığı çağlarda bağımsızlığa

zorlanır; bir an önce kendi kendisine yetmesi ve

kendisine bakması beklenir

DİĞER OLUMSUZ

AİLE TUTUMLARI

1.Anne ve babanın tutumları

arasında tutarsızlık:

Bu tutumda, bir çocuğa annenin ayrı,

babanın ayrı bir tutum izlemesi söz

konusudur. Çocuğa konulan sınırların

sürdürebilmesi için anne-babanın

davranışlarında tutarlı olması gerekir.

b. Aile içindeki kardeşlere farklı

tutumlar :

Burada çocuklar arasında ayrımcılık

vardır. Örneğin, kız çocukla erkek çocuk

arasında veya yatağını ıslatan çocukla

diğer çocuklar arasında ayırım yapılır.

c. Aile içi kutuplaşmalar:Aile içinde bazen klikleşmeler, aile içindeki

bir grubun başka gruba ya da kişiye karşı

çıkması, gizli anlaşmalar oldukça sık görülür.

Bazen anne-baba çocuklara karşı, çocuklar

anne-babaya karşı, bazen de bir çocukla baba,

bir başka çocukla anneye karşı kutuplaşabilir.

Çocuk aile içinde herkesin yüklendiği bir şamar

oğlanı da olabilir.

YETERSİZ SEVGİ

GEVŞEK EĞİTİM

AŞIRI SEVGİ

SIKI EĞİTİM

BİRAZ OLMSUZLUK

YETERLİ HOŞGÖRÜ YETERLİ DİSİPLİN

SAĞLIKLITUTUM

YETERLİ SEVGİ

SAĞLIKLI TUTUMAilenin çocuğa karşı tutumunun iki temel

ögesi vardır;

1. Sevgi,

2. Disiplin.

Kuramsal olarak en olumlu tutum, temel

gereksinimleri en uygun biçimde karşılayan,

kişide kendi kendisini doyurabilme yetisi

geliştiren, iki temel öğeyi en sağlıklı biçimde ve

oranda içinde bulunduran tutumdur