BERTSO-SORKUNTZA AUTOMATIKOA: POSIBLE OTE? · 2.- Oinak emanda (puntuak konbinatu) 3.- Gaia emanda...

BERTSO-SORKUNTZA AUTOMATIKOA:

POSIBLE OTE?

Manex Agirrezabal

Euskal Herriko Unibertsitatea

manex.agirrezabal@gmail.com

2014ko azaroaren 27a

Eskerrak

● Udako Euskal Unibertsitatea

● Euskal Herriko Unibertsitatea

● IXA taldea

● Euskal Herriko Bertsozale Elkartea

Informatikan ingeniaritza (EHU) (2006-2011)

Hizkuntzaren Azterketa eta Prozesamendua

Unibertsitate Masterra (2011-2012)

EHUn doktorego ikaslea

Nire helburua: Ordenagailuari bertsoak

sortaraztea

2012ko bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

2012ko bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

2012ko bertso saioa

2012ko bertso saioa

2012an Gipuzkoako Campusean

6 bertsolari (4 gizaki + 2 robot)

4 ariketa burutu zituzten robotek

2012ko bertso saioa

Lau ariketak:

1.- Bertso klasikoa kantatu

2.- Oinak emanda (puntuak konbinatu)

3.- Gaia emanda (bertsoa bilatu)

4.- Bertsoa gai librean (surrealista)

Youtube

2012ko bertso saioa

Bertso surrealista:

merezi zu begiak

nun duda guztia

hara adi da hutsa

hemen trazeria

gorputza bion baina

inkontzientzia

duen saiatu zure

bi protestaldia

Siuc03 makina, 2014-11-25

Gure helburua

Bertso metriko soilak sortu beharrean, edukiz ere

bertso egokiak sortu

2012ko bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

Azken urteotako kontuak

Zer izan dugu azken urteotan?

Literaturan...

Hizkuntzaren prozesamenduan...

Literaturan...

Stanislaw Lem (1921-2006)

Cyberyada (1965)

- Bi roboten inguruko ipuin laburrak

- Trurl's electronic bard

- Robot poeta

Literaturan...

Stanley Kubrick & Arthur C. Clarke

2001: A Space Odyssey (1951-1968)

- HAL 9000

- Hitz egin, entzun, ulertu, artea ulertu, sentitu,

iritzia eman, matxinatu

Hizkuntzaren prozesamenduan...

Turing-en testa (1950)

Makinak sortutakoa gizakiak

sortu dezakenaren parekoa

den ala ez egiaztatzeko testa

Hizkuntzaren prozesamenduan...

ELIZA (1966)

Ezagunena Doctor psikoterapeuta

- I'm looking for a weird example of the

system ELIZA

- Do you enjoy looking for a weird example of

the system ELIZA?

Hizkuntzaren prozesamenduan...

Watson (2006-2011+)

2011n Jeopardy programan irabazle Youtube

2012ko bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

Eta munduan, zer?

Ez naiz bakarra!!! :-)

Bada poesia/ipuinak sortzen dituenik

Bada umorea sortzen duenik

Bada kantuarekin lan egiten duenik

Eta munduan, zer?

Literatura-sorkuntza...

Poesia eta literatura...

Pablo Gervás (UCM)

Wasp (2000)

Xake partida (2014)

Dragoi eta Printzeak (2014)

Poesia...

Wasp

A ti unidos sin saberEl destino se encaprichóEn más de ti no me dejes

De vueltas miedos y temores

Literatura...

Dragoi eta printzesak

El rey Felipe está preparado.La princesa Laura despierta.La princesa sale del castillo.

El dragón Draco emprende el vuelo en busca de algunaprincesa desprotegida.

La princesa Laura ha sido secuestrada.El rey intenta pedir rescate para la princesa Laura.

El caballero Rafael entra en escena.El rey intenta pedir rescate para la princesa Laura.

El caballero Rafael busca al dragón Draco.El dragón Draco ha muerto en batalla.

La princesa Laura fue liberada.El rey entrega 50 monedas al caballero Rafael.

La princesa llega al castillo con el caballero Rafael.La princesa Laura pone fin a su aventura.

Poesia...

Hugo R. G. Oliveira

PoeTryMe (2009)

PoeTryMe gazteleraz (2014)

Poesia...

PoeTryMe gazteleraz (2014)

sordos a las estimas y afectasen el dulce amor ejercitados

en los presentes trabajos y cuidadoshinchen de tristes desgracias el viento

Poesia...

Ruli Manurung

Poemak ebaluatzeko hiru irizpide: esanahia,

gramatikaltasuna eta poetikotasuna

Eta munduan, zer?

Umorea...

Umorea...

Umorea...

HahaCronym!

FBI = Federal Bureau of InvestigationFantastic Bureau of Intimidation

PDA = Personal Digital AssistantPenitential Demoniacal Assistant

ITS = Intelligent Tutoring SystemsImpertinent Tutoring Systems

Eta munduan, zer?

Ordenagailua kantuan jarriko dugu orain!

Kantuan

Pavarobotti

2012ko Bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

Eta EHn zer?

IXA taldea

Eta EHn zer?

● Xuxen

● Matxin

● Euskal WordNet

● Euskal Aditzen

Lexikoia

● Bertsotarako Arbel

Digitala

● SegaPoto

WordNet

Euskal Aditzen Lexikoia

agindu

Mikelek Mireni zerbait agindu zion

NORK NORI ZER

BertsolariXa

Bertsotarako Arbel Digitala

www.bertso-eskolak.com

SegaPoto

2012ko Bertso saioa

Azken urteotako kontu pare bat

Eta munduan, zer?

Eta EHn zer?

Nola sortu bertsoa?

AURKEZPENAREN ESKEMA

Nola sortu bertsoa?

Eta guzti honekin? Zer egin dezakegu?

1. esperimentua

Ideia!

1. esperimentua

Ideia!

Bertsoak analizatu eta kategoria morfologikoak

berdin mantenduta, puntu berriak sortu.

1. esperimentua

Ideia!

Bertsoak analizatu eta kategoria morfologikoak

berdin mantenduta, puntu berriak sortu

Berriro nere kontura aberastu kasinoa

ADB IOR_GEN IZE_ALA ADI IZE_ABS

1. esperimentua

Ideia!

Bertsoak analizatu eta kategoria morfologikoak

berdin mantenduta, puntu berriak sortu

Berriro nere kontura aberastu kasinoa

ADB IOR_GEN IZE_ALA ADI IZE_ABS

Bertan nire batera izan tanto

1. esperimentua

Emaitza onik bazegoen, baina!

Belodromoarentzat zenbat laudorio

Sorginentzat hiru esker

2. esperimentua

Aditzek arazoak ematen dituzte...

2. esperimentua

Aditzek arazoak ematen dituzte...

Ideia!

2. esperimentua

Aditzek arazoak ematen dituzte...

Ideia!

Ez aldatu aditzak!!!

2. esperimentua

Aditzek arazoak ematen dituzte...

Ideia!

Ez aldatu aditzak!!!

Nahiz administrazioan erantzungo duten zera

LOT IZE_INE ADI ADL IZE_ABS

2. esperimentua

Aditzek arazoak ematen dituzte...

Ideia!

Ez aldatu aditzak!!!

Nahiz administrazioan erantzungo duten zera

LOT IZE_INE ADI ADL IZE_ABS

Nahiz Bueltan erantzungo duten atzamarra

2. esperimentua

Honetan ere emaitza onik bazegoen!

Euskaldunok izan dugu borrokalarien fama

Freskura izan dugu bizilagunen duintasuna

3. esperimentua

Oraindik arazoak daude...

3. esperimentua

Oraindik arazoak daude...

Ideia!

3. esperimentua

Oraindik arazoak daude...

Ideia!

Hitzak aldatzerakoan semantikoki erlazionatutako

hitzekin aldatu: sinonimoak, antonimoak,

hiperonimoak, hiponimoak, ...

3. esperimentua

Oraindik arazoak daude...

Ideia!

Hitzak aldatzerakoan semantikoki erlazionatutako

hitzekin aldatu: sinonimoak, antonimoak,

hiperonimoak, hiponimoak, ...

Lotsagabekeria zuregan nagusi

IZE_ABS IOR IZE_ABS

3. esperimentua

Oraindik arazoak daude...

Ideia!

Hitzak aldatzerakoan semantikoki erlazionatutako

hitzekin aldatu: sinonimoak, antonimoak,

hiperonimoak, hiponimoak, ...

Lotsagabekeria zuregan nagusi

IZE_ABS IOR IZE_ABS

Lasaitasuna zuregan gazte

Esperimentuen emaitzak

Lehen esperimentuko puntuak: % 3 “onak”

Bigarren esperimentuko puntuak: % ~35 “onak”

Hirugarren esperimentuko puntuak: % 75 “onak”

Egitura

Sorkuntza automatikoa egiteko, Building Natural Language

Generation Systems izeneko liburuan aurkeztutako egitura

Egitura

Egitura horren arabera Hizkuntzaren Sorkuntzak

5 pauso:

1.- Edukiaren zehaztapena

2.- Dokumentuaren egituratzea

3.- Lexikalizazioa

4.- Agregazioa

5.- Aipamenen sorkuntza

6.- Azaleko sorkuntza

Egitura

1.- Edukiaren

zehaztapena

Aipatuko ditugun hitz

edo kontzeptuak

zehaztu

Poxpolu batek pizten

badu lehen ditxa

gero bota sastraka

eta zumitza

tximinitikan gora

doa bere gisa

baina neretzat sua

dugu bertsogintza

bertsoa balitza

su baten baldintza

piz dezagun hitza

alaituz bizitza

hemen su horren bueltan

dantzan gabiltza

Egitura

2.- Dokumentuaren

egituratzea

Bertsoaren egitura

narratiboa definitu

Puntu bakoitzari aditz

bat ezarri

...piztu...

...bota...

...joan...

...izan...

...piztu...

...alaitu...

...dantzan_ibili...

Egitura

3.- Lexikalizazioa

Puntu bakoitzean hitz

espezifikoak ezarri

piztu + poxpolu + ditxa

bota + sastraka

bota + zumitza

izan + su + bertsogintza

piztu + hitza

Egitura

4.- Agregazioa

Elkartu daitezkeen

esaldiak elkartu

bota + sastraka

+

bota + zumitza

bota + sastraka eta

zumitza

Egitura

5.- Aipamenen

sorkuntza

Erreferentziak sortu

Ametsentzat, sua =

bertsogintza

Ametsentzat = niretzat

Egitura

6.- Azaleko sorkuntza

Orain arteko adierazpen abstraktuak esaldi

bihurtu

Egitura

Poxpolu batek pizten

Badu lehen ditxa

Gero bota sastraka

Eta zumitza

Tximinitikan gora

Doa bere gisa

Baina neretzat sua

Dugu bertsogintza

Bertsoa balitza

Su baten baldintza

Piz dezagun hitza

Alaituz bizitza

Hemen su horren bueltan

Dantzan gabiltza

Mila esker! :-)

BERTSO-SORKUNTZA AUTOMATIKOA:

POSIBLE OTE?

Manex Agirrezabal

Euskal Herriko Unibertsitatea

manex.agirrezabal@gmail.com

2014ko azaroaren 27a