View
14
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
AnnaFrank.
ILDIARIODIANNAFRANK.
TraduzionediArrigoVita.
ArnoldoMondadoriEditoreS.p.A.,Milano,1959.
SulicenzadellaGiulioEinaudiEditore,Torino.
NOTEBIOGRAFICHE.
Nacqueil12giugno1929aFrancoforte.Questadata,equelladellasuamorteavvenutanelmarzodel1945,ètuttoquelchesappiamodilei.Malasuapiùveraautobiografiaeconsegnatapersempreinquestepagine,chetradotteormaiintuttelelinguehannofattoilgirodelmondo,destandoovunquetaleinteresseecommozionedaispirare,intornoaquestasingolaretragedia,riduzioniteatraliecinematografiche.Tregiornidopol'ultimaletteraallasuaimmaginariaamica,AnnafuprelevatadallapolizianazistaassiemeallafamigliaecondottaamorirenelcampoditortureedisterminiodiBergenBelsen.
PRESENTAZIONE.
Giornopergiorno,dallunedì15giugno1942al1agostodel1944,unabambinaolandeseditredicianniregistrainungrossoquadernolasuascopertadelmondo:angosce,illusioni,sogniesperanzerivelateaunaimmaginariaamicadinomeKitty.E'un'anima,questadellapiccolaAnna,chesbocciaallavitaeall'amorenelchiusodiunnascondiglio,inunaovattataprigionefamiliare,braccatacoisuoidalleSS
germaniche,muratavivaneipochimetriquadratidell'"alloggiosegreto".Mentrefuorilaguerradivampaintuttoilsuofurore,duefamiglie,iFrankeiVanDaan,convivonoquiunitedaunospaventosodestino,leggendoelitigando,pregandoeimprecando,ascoltandoibollettiniradioconl'orecchiosempretesoaognirumoreesterno.InquestoclimanasconoisingolariappuntidiAnna."Nonhoaffattointenzionedifarleggereadaltriquestoquadernorilegatodicartone"ellascrisseall'iniziodeldiario.Nonpotevaimmaginarecertochequellepaginettefittediunaminutascritturasarebberononsoloscampatealsaccheggiodella"Feld-Polizei",masarebberorimasteanoicomeundocumentovivoeimpressionante,unapuravocedipoesiainmezzoall'orrorediunmondoselvaggio.
PREFAZIONE.
IldiariodiAnnaFrankhainizionelgiugno1942.Nelgiugno'42,lasuavitapresentaancoraqualcherassomiglianzaconlavitad'unaqualunqueragazzinadell'etàsua.MasiamoadAmsterdam,L'Olandaèinmanoaitedeschidadueanni;eleS.S.vannoperlecasecercandogliebrei.AtredicianniappenacompiutiAnnaconosceeparlaconestremanaturalezzaillinguaggiodeiperseguitati:sacheleieisuoidebbonportarelastellagiudaica,chenonpossonofrequentarelocalipubblici,chenonpossonoprendereiltram.
Dall'invasionetedesca"ibeitempisonofiniti",scriveAnnanelsuodiario;ma"finorapernoiquattroèandatodiscretamentebene".Laguerra,leprivazionialimentari,itedeschieilpericolo,tuttoquestoAnnanelgiugno'42puòancoradimenticarseloognitanto,evivereabbastanzagioiosamentemangiandogelati,volteggiandoinbicicletta,flirtandoconicompagni,studiandolamitologiagreca;finoalgiornoincuituttalafamigliaFranksitrasferiscenell'"alloggiosegreto",persfuggireaitedeschietentaredisalvarsi.
DopolaletturadeldiariodiAnnaedellabrevenotacheloconclude(gliabitantidell'"alloggiosegreto"nonsisonosalvati),questo"alloggiosegreto"conlesuescaleescaletteelestanzebuiedaifittitappetieimassiccimobilid'ufficiomischiatiallemasserizie,cistadavanticonunaforzaossessiva,comeunagrandetrappola:perdueanni,lafamigliaFrank,lafamigliaVanDaaneildentistaDusselvihannoabitatosenzauscirnemai,senzamaiaffacciarsiallefinestre,visitatisoltantodaifedeliamicicheconosconoilsegretodelloscaffalegirevole,cheportanodall'esternocibo,libri,notizie;vihannoabitatoraschiandoecucinandopatate,litigando,ascoltandolaradioinglese,fraalternativedipauraesperanza;ossessionatidalleprivazionialimentari,dallanoia,daimilleproblemid'unaforzataclausura;inquestaattesadiadultisnervaticheunnullafatrasalire,Annaèvenutaatrovarsiconisuoipropriproblemidiragazzinachecresceechesitrasforma,inevitabilmentesentendosisoffocarefralamancanzad'arialiberaequestimonotonidiscorsid'adulti;sentendosiincompresaeabbandonataasestessa,conlasuapropriapauraelasuaproprianoia,fralanoiaelapauradeglialtri.Neldiario,orasilamentaconquellavoluttàdilamentarsicheèpropriadegliadolescenti,oracriticaaspramenteisistemidieducazionedeisuoi("nonmitrattanomaiinmodouguale").Oraèinrottaconisuoieconglialtriabitantidell'"alloggiosegreto",lesembradiodiaresuamadreeneèstupefatta,ora,dinuovodocileeallegra,dicolpo,riconciliataconl'esistenza,tornaafarpartedellapiccolacomunitàeilsuodiarioèdinuovofedele
cronacaquotidiana,èilgiornaledibordodiquestanaveimmobilenelcentrodiAmsterdam,chenaufragalentamentesenzasaperlo.
Annahaun'intelligenzapenetranteeprecoce;unocchiocriticoacuinonsfuggenulla.Haildonodell'ironia,lafacoltàdiraccontarecogliendolecosenellalorosostanza.Nellesuemani,ildiariodiventadunquelospecchiofedeledellavitadiquestapiccolacomunitàinclausura:unacomunitàbendefinitaericonoscibileinognisuoparticolaresociale,individuataconcostantefreschezza;anessunoèrisparmiatol'asprogiudiziodiAnna,eppuretuttiappaiononellalorosostanzaumanapiùindifesaepietosa,elisentiamocosìvicinianoichealungoliseguiamocolpensierooltrelepaginedeldiario,neicampidovesonomorti.
Sonoebreibenestanti,chehannoavutoinpassatounavastaretediaffariediconoscenze,eabitudinidivitapiacevoleecomoda:etuttavianétaliabitudininéildenarolihannoprovvedutidiquellasicurezza,diquelsensodistabilitàciecaeincrollabilecheèpropriodichiappartieneallorostessogrupposociale,perchégliebreidellaMittel-Europahannonelsangueilsensodellapersecuzione,delterrenomalfermo,delpericolo.Irrequietiedolentiancheneitempisereni,essisiadattanosenzafaticaallacondizionepiùdisagiataepericolosa;dolendosi,masenzastupore,ritrovandoforsenelleloropiùantichememorievetrinedinegoziinfrante,quartieridevastatieincendiati.Maquestoadattamentoallamiseriaoalpericolo,ènellafamigliadiAnnaeneisuoiamiciVanDaanl'unicaforza:perchéessihannopoituttal'infantilità,tuttoilpuerileattaccamentoallecosefutilicheèpropriodichièspintonelpericolosenzaunaveracoscienzaresponsabile,senzaunafede.El'insofferenzadiAnnaperquantilacircondanoprovieneforsepropriodaquesto,senzacheleistessasenerendacontochiaramente:lei,solabambinatraadulti,sisenteinveritàlasolaadulta,lasolacheinqualchemodosidispongaamorire:lasolachecerchinelpensierodellamortequalcosachenonsiapuramenteorroreopena:lasolachecerchidiguardareoltreasé,chespingailpropriopensierofuoridellamonotonavicendadisperanzaepaura:lasolachecerchinellapropriastoriaunsignificatouniversale.
IllibrodiAnnaFrank,noiloleggiamosempretenendopresentelasuatragicaconclusione;senzapotercifermareaqueiprecisimomentichevisonraccontati,masempreguardandooltre,semprecercandodifigurarciquelcampodiBergenBelsen,doveAnnaèmorta,equegliottomesichehatrascorsolà,primadellamorte,certopenosamentericordandol'"alloggiosegreto",l'idillioconilragazzoPeter,igattini,lefestepericompleanni,leamicheEllieMiepchefinoall'ultimohanrischiatolavitaperlasalvezzadileiedeisuoi;tuttoquesto,mentreleggiamo,cistadavanticosìcomeAnnadeveaverlorievocatoinquegliottomesi,tuttiidueannidell'"alloggiosegreto"cosìcomesarannoriapparsialeieaglialtriquelmattinosulcamion,fraitedeschicheliportavanovia,queidueannistrappatiaitedeschievissutiainsaputadeitedeschi,difrodo,queidueannichehannoconsentitoadAnnaFrankdiscrivereilsuodiario.
"E'ungranmiracolocheiononabbiarinunciatoatuttelemiesperanzeperchéessesembranoassurdeeinattuabili.Leconservoancora,nonostantetutto,perchécontinuoacrederenell'intimabontàdell'uomo.Mièimpossibilecostruiretuttosullabasedellamorte,dellamiseria,dellaconfusione.Vedoilmondomutarsilentamenteinundeserto,odosemprepiùfortel'avvicinarsidelrombocheucciderànoipure,partecipoaldoloredimilionidiuomini,eppurequandoguardoilcielo,pensochetuttosivolgerànuovamentealbene,cheanchequestaspietatadurezzacesserà,cheritornerannol'ordine,lapaceelaserenità."
CosìscriveAnna,pochigiorniprimacheitedeschiirrompanonell'"alloggiosegreto";esonoparolecomequeste,sonopaginecomequestechefannodelsuodiarioqualcosadipiùd'unsemplicedocumento
umano;sonopaginecomequestechecifannotornareaquestolibrovincendolapietosaemozionechecidàl'innocenteegarrulavoceacuifuimpostosilenzio.Diquestavoce,noiserbiamonellamemorialavibrazionefiduciosaeserena,labontàcoraggiosachehasuperatolamorte.
NATALIAGINZBURG.
ILDIARIODIANNAFRANK.
"Sperochetipotròconfidaretutto,
comenonhomaipotutofareconnessuno,
esperochesaraipermeungransostegno.
ANNAFRANK,12giugno1942".
Domenica,14giugno1942.
Venerdì12giugnoerogiàsvegliaallesei:sicapisce,erailmiocompleanno!Maalleseinonmieraconsentitod'alzarmi,ecosìdovettifrenarelamiacuriositàfinoalleseietrequarti.Alloranonpoteipiùtenermieandaiincameradapranzo,doveMoortje,ilgatto,midiedeilbenvenutostrusciandomiaddossolatestolina.
Subitodopolesetteandaidapapàemammaepoinelsalottoperspacchettareimieiregalucci.Ilprimochemiapparvefostitu,forseunodeipiùbellifraimieidoni.Poiunmazzodirose,unapiantina,dueramidipeonie:eccoifiglidiFlorachestavanosullamiatavolaquellamattina;altriancoranegiunseroduranteilgiorno.
Dapapàemammaebbiinaquantitàdicose,eancheinostrinumerosiconoscentimihannoveramenteviziata.Fral'altroricevettiungiocodisocietà,molteghiottonerie,cioccolata,un"puzzle",unaspilla,la"CameraObscura"diHildebrand,leLeggendeOlandesi"diJosephCohen,le"VacanzediMontagnadiDaisy",unlibrostraordinario,eunpo'didenaro,cosìchemipotròcomperarei"MitidiGreciaediRoma".Chebellezza!
PoiLiesvenneaprendermieandammoascuola.Nell'intervallooffriideibiscottiniaiprofessorieaicompagniepoicirimettemmoallavoro.
Oradevosmetterediscrivere.Diariomio,titrovotantobello!
Lunedì,15giugno1942.
Nelpomeriggiodidomenicahofesteggiatoilmiocompleanno.Fuproiettatounfilm,"Ilguardianodelfaro",conRin-tin-tin,cheèpiaciutomoltoaimieicompagnidiscuola.Cidivertimmomoltoecitrovammoperfettamenteaffiatati.C'eraunaquantitàdiragazzieragazze.Mammavuolsempresaperechisposerò.NonsospettanemmenochesiaPeterWessel,perchéunavoltaconunagranfacciatostasonoriuscitaafuriadichiacchiereatoglierlequell'ideadallatesta.LiesGoosenseSanneHoutmansonostateperannilemiemiglioriamiche.PoihoconosciutoJopiedeWaalalLiceoebraico.Oraèleilamiamiglioreamica,estiamomoltoinsieme.Liesèpiùlegataconun'altraragazzaeSanneèpassatainun'altrascuola,dovehafattonuoveamicizie.
Sabato,20giugno1942.
Peralcunigiorninonhoscrittonulla,perchéprimahovolutoriflettereunpocosuquestaideadeldiario.Perunacomeme,scrivereundiariofauncuriosoeffetto.Nonsoltantoperchénonhomaiscritto,maperchémisembrachepiùtardinéionéaltripotremotrovareinteressantiglisfoghidiunascolarettaditredicianni.Però,adireilvero,nonèdiquestochesitratta;amepiacescrivereesoprattuttoaprireilmiocuoresuognisortadicose,afondoecompletamente.
"Lacartaèpiùpazientedegliuomini";rimuginavoentrodimequestamassimainunadellemiegiornateunpo'melanconichementresedevoannoiatacollatestafralemani,incertaseuscireorestareincasa,efinivocolrimanermenenellostessopostoafantasticare.Propriocosì,lacartaèpaziente,esiccomenonhoaffattointenzionedifarpoileggereadaltriquestoquadernorilegatodicartonecheportailpomposonomedi"diario",salvoilcasochemicapitiungiornoditrovareunamicooun'amicachesianoveramente"l'amico"o"l'amica",cosìlafaccendanonriguardacheme.Eccomialpuntodacuihapresooriginequest'ideadeldiario:iononhoun'amica.
Peresserepiùchiaradebboaggiungereunaspiegazione,giacchénessunopotrebbecrederecheunaragazzaditrediciannisiasolaalmondo.Neppurquestoèvero:hodeicarigenitorieunasorelladisedicianni;conosco,tuttosommato,unatrentinadiragazzedialcunedellequalipotrestedirechesonomieamiche,houncorteodiadoratorichemiguardanonegliocchie,senonpossonofarealtrimenti,inclassecercanodiafferrarelamiaimmagineservendosidiunospecchiettotascabile.Hodeiparenti,carezieecarizii,unbuonambientefamiliare;no,apparentementenonmimancanulla,salvo"l'amica".Connessunodeimieiconoscentipossofaraltrochechiacchiere,néparlard'altrochedeipiccolifattiquotidiani.Nonc'èmododidiventarepiùintimi,eccoilpunto.Forsequestamancanzadiconfidenzaècolpamia;comunqueèunarealtà,edèunpeccatononpotercifarnulla.
Perciòquestodiario.Alloscopodidarmaggiorrilievonellamiafantasiaall'ideadiun'amicalungamenteattesa,nonmilimiteròascrivereifattineldiario,comefarebbequalunquealtro,mafaròdeldiariol'amica,el'amicasichiameràKitty.
PerchélafinzionedelmioraccontoaKittynonsembritroppospintaegrossolana,bisognacheprima
raccontibrevementelastoriadellamiavita,sebbeneamalincuore.
Miopadreavevatrentaseianniquandosposòmiamadrecheneavevaventicinque.MiasorellaMargotnacquenel1926aFrancofortesulMeno;vennipoiioil12giugno1929,esiccomesiamoebreipuri,nel1933emigrammoinOlanda,dovemiopadrefuassuntocomedirettoredellaTraviesN.V.QuestaèinstrettarelazioneconladittaKolenEC.,chehasedenellostessoedificio,edicuipapàèsocio.
Lanostravitatrascorseinun'inevitabileansia,perchélapartedellafamigliarimastainGermanianonfurisparmiatadalleleggiantisemitichediHitler.Nel1938,dopoi"pogrom",fuggironoimieiduezii,fratellidimiamadre,chesiposeroinsalvonegliStatiUniti.Lamiavecchianonnavennedanoi:avevaallorasettantatréanni.Ibeitempifinirononelmaggio1940;primalaguerra,lacapitolazione,l'invasionetedesca,poicominciaronolesventurepernoiebrei.Leleggiantisemitichesisusseguivanol'unaall'altra.Gliebreidebbonoportarelastellagiudaica.Gliebreidebbonoconsegnarelebiciclette.Gliebreinonpossonosalireintram,gliebreinonpossonopiùandareinauto.Gliebreinonpossonofareacquistichefraletreelecinque,esoltantodovestascritto"bottegaebraica".Gliebreidopoleottodiseranonpossonoessereperstrada,nétrattenersinellorogiardinooinquellodiconoscenti.Gliebreinonpossonoandareateatro,alcinemaoinaltriluoghididivertimento,gliebreinonpossonopraticaresportall'aperto,ossianonpossonofrequentarepiscine,campiditennisodihockeyeccetera.Gliebreinonpossononemmenoandareacasadicristiani.Gliebreidebbonostudiaresoltantonellescuoleebraiche.Eunaquantitàancoradilimitazionidelgenere.
Cosìtrascorrevalanostrapiccolavita,equestononsipotevaequellononsipoteva.Jopieèsemprecontrodime:«Nonpossofarnienteconte,perchéhopaurachenonsiapermesso».Lanostralibertàèdunqueassairidotta,masipuòancoraresistere.
Lanonnamorìnelgennaio1942:nessunosaquantoiopensialeiequantoancoralevogliabene.
Findal1934eroentratanelgiardinod'infanziadellascuolaMontessori,ehopoicontinuatonellostessoistituto.NellaSestaBebbicomeinsegnanteladirettrice,lasignoraK.:allafinedell'anno,nelsepararci,eravamomoltocommosseepiangevamotutt'edue.Nel1941miasorellaMargoteiofummotrasferitealLiceoebraico,leiinquartaeioinprima.
Finoraanoiquattroèandatadiscretamentebene.Edeccomigiuntaalladatad'oggi.
Sabato,20giugno1942.
CaraKitty,
cominciocoldirtichec'èquiunacalmadeliziosa:papàemammasonofuorieMargotconlasuacombriccolaèandataagiocareaping-pongdaun'amica.
Anch'io,daqualchetempo,giuocomoltoaping-pong.Siccomeanoi"ping-ponghisti",soprattuttod'estate,piaccionmoltoigelati,eilping-pongfavenircaldo,ilgiocofiniscequasisempreconunaspedizionedalpiùprossimogelataioapertoagliebrei,cioèda"Delphi"oda"Oase".E'unpezzochenonabbiamopiùbisognoditirarfuoriditascailportamoneteoisoldi:"Oase"èdisolitotantoaffollatochenellaestesacerchiadeinostriconoscentisitrovasemprequalchesignoregeneroso,oqualcheadoratore,
prontoaoffrircipiùgelatidiquantipossiamosorbirneinunasettimana.
Pensochesaraiunpo'stupitaasentirmiparlarediadoratori,giovanecomesono.Ahimè,èunguaiochedanoiascuolasembrainevitabile.Seunragazzomichiedediaccompagnarmiacasainbiciclettaepoiattaccadiscorso,possoessercertachecostui,novevoltesudieci,halabruttaabitudinediprenderfuoco,enonmitoglieràpiùgliocchididosso.Dopounpo'ditempolacottasbollisce,soprattuttoperchéiononsochefarmenedisguardiinfuocatiepedaloviaallegramente.Talvolta,quandolafaccendadiventaunpo'troppospinta,esicominciaaparlaredi"chiedereapapà"odisimilisciocchezze,mimettoavolteggiareconlabicicletta,laborsadeilibricade,eilgiovanottopereducazioneècostrettoascendereperraccogliermela;ioneapprofittoallorapercambiarediscorso.
Questisonoancoraipiùinnocenti,perchéc'èqualcunochetispediscebaciconlamanoochecercadiprendertiperunbraccio,masbagliaindirizzosenz'altro.Ioscendoerifiutodistareoltreinsuacompagnia,oppurefacciol'offesaeglidicochiaroetondodiandarseneacasa.
Ecco,lebasidellanostraamiciziasonoposte,adomani!
LatuaAnna.
Domenica,21giugno1942.
CaraKitty,
nellaclassePrimaBtremanotutti:staperriunirsiilconsigliodeiprofessori.Metàdeimieicompagninonsannosesarannobocciatiopromossi,efannodellescommesse.MiepdeJongeiocelaridiamodigustodeinostriduevicinidibancochehannoscommessotuttoillorogruzzolodellevacanze."Tupasserai","No","Sì",ecosìdamattinaasera.GlisguardidiMiep,cheimploranosilenzio,eimieimaligniinsultinonriesconoariportareidueallacalma.
Secondomeunquartodellaclassedovrebbeesserbocciato(cisontantisomari!),maiprofessorisonolagentepiùcapricciosacheesista,eforse,unavoltatanto,sarannocapricciosiinsensobuono.
Perlemieamicheepermenonhotantapaura,dovremmocavarcela.Soltantoperlamatematicasonoincerta.Insomma,stiamoavedere.Eintantocifacciamocoraggiol'unaconl'altra.
Coimieiinsegnantimitrovobene;sononoveintutto,setteprofessoriedueprofessoresse.IlvecchioKepler,dimatematica,daparecchiotempocel'avevaconme,perchéchiacchieravotroppo;dopomolteammonizionimiappioppòunpenso:fareuncomponimentosultema"Unapettegola".Unapettegola?Cosascrivercisu?Mac'eratempodipensarci;dopoavernepresonotarimisiilquadernonellaborsaecercaidistaretranquilla.
Lasera,acasa,quandoebbiterminatotuttiglialtricompiti,posigliocchisultemadelcomponimento.Rosicchiandolamiastilograficacominciaiapensarcisu:ascribacchiarelesolitecoseeadistanziaremoltoleparolepertirarlainlungosonobuonitutti,mailbelloeratrovareunadimostrazione,decisiva,dellenecessitàdichiacchierare.Pensaeripensa,mivenneun'idea,riempiiletreprescrittefacciate,edeccofatto.Addussicomeargomentocheilchiacchierareèfemminile,cheioavreibensìfattodelmio
meglioperlimitarmiunpoco,machenonavreimaidisimparato,perchémiamadrechiacchieravacomeme,senondipiù,ecoicaratteriereditaric'èpocodafare.
IlprofessorKeplerdovetteridermoltodeimieiargomenti,masiccomenellalezioneseguentecontinuaiachiacchierarepertuttal'ora,miassegnòunsecondocomponimento.Questavoltailtemaera"L'incorreggibilepettegola".AnchequestofuconsegnatoeperduelezioniKeplernonebbealagnarsi.Manellaterzalastoriaricominciò.«Anna,siccomecontinuiachiacchierare,perpunizionefaraiuncomponimentosultema"Quà,quà,quà,dicelasignorinaBoccadoca".»Laclassescoppiòaridere.Dovettiridereanch'io,sebbenelamiacapacitàinventivaquantoacomponimentisullepettegolefosseesaurita.Lafortunamiaiutò;lamiaamicaSanne,buonapoetessa,miofferseilsuoaiutoperscrivereilcomponimentoinrimadalprincipioallafine.Erofelice.Keplervolevacanzonarmicolsuotemasenzasenso,ioloavreicanzonatotrevoltetantoconimieiversi.
Lapoesiavennefuori,ederastupenda.Trattavadiunamadreanitraediunpadrecignocheavevanoperfiglitreanatroccoli;essivenivanouccisiabeccatedalpadreperchétroppociarlieri.Keplerperfortunastettealloscherzo,elesselapoesia,commentandola,nellamiaclasseeinparecchiealtre.
Daallorainpoipoteichiacchieraresenzaaverpensi,anzi,Keplercischerzavasopra.
LatuaAnna.
Mercoledì,24giugno1942.
CaraKitty,
fauncaldosoffocante;sisbuffa,sicuoce,econquestocaldomitoccadiandarsempreapiedi.Adessocapiscoquantosiacomodountram,soprattuttoseaperto,maèunpezzochenoiebreinonpossiamoservircene;anoi,percarrozzadebbonobastarelegambe.Ieri,versomezzogiorno,dovettiandaredaldentistainviaJanLuyken.C'èunbelpo'distradadallanostrascuolacheèalloStadstimmertuinen;inclasse,nelpomeriggio,pocomancòchemiaddormentassi.Perfortunal'infermieradeldentistamioffersedabere:èpropriounacarapersona.
Isolimezziditrasportodicuipossiamoancoraservircisonoitraghetti.PerlaJoseph-Israelskadepassaunpiccolobattello,eilconduttorecihasubitopresoabordoappenagliel'abbiamochiesto.Nonècolpadegliolandesisenoiebreiconduciamoun'esistenzacosìgrama.
Vorreinondoverandareascuola;mièstatarubatalabiciclettadurantelevacanzediPasqua,equelladimammailbabbol'hadataincustodiaadeicristiani.Maperfortunalevacanzesiavvicinanoagrandipassi;ancoraunasettimana,eiltormentoèfinito.
Ierimattinam'èsuccessaunacosadivertente.Passavodavantiaundepositodibiciclettequandoqualcunomichiamò.MivoltaievididietrodimeunsimpaticoragazzocheavevoincontratolaseraprimaacasadellamiaamicaEva.Siavvicinòunpo'imbarazzato,esipresentò:«HarryGoldberg».Ioerounpo'stupitaenonsapevobenechecosavolesse,masubitotuttosichiarì.Harrydesideravaintrattenersiconmeeaccompagnarmiascuola.«Sedeviandaredallastessaparte,benvolentieri»risposiio,ecosìciincamminammoinsieme.Harryhasedicianniesaparlaredituttoconmoltospirito.
Stamanemihadinuovoaspettatoeprobabilmentecontinueràcosì.
LatuaAnna.
Martedì,30giugno1942.
CaraKitty,
nonhopiùtrovatotempoperscriverti.Giovedìpassaituttoilpomeriggiodaconoscenti,venerdìabbiamoavutovisite,ecosìdiseguitofinoaoggi.Harryeioabbiamoimparatoaconoscercibene,inquestasettimana;miharaccontatomoltecosedellasuavita:èvenutoquiinOlandadainonni,igenitorisonoinBelgio.
Harryhaunaragazza,Fanny;laconosco,èterribilmentenoiosaeinsipida.Daquandomihaincontrato,HarryhascopertocheafiancodiFannysiaddormenta.Sonodunquediventataunaspeciedisvegliarino;unononsamaiaqualusoglipuòaccaderediservire.SabatoseraJopiehadormitodame,madomenicaèandatadaLieseiomisonomortalmenteannoiata.Harrydovevavenireacasamialasera,maalleseimichiamòaltelefono.«SonoHarryGoldberg,possoparlareconAnna,perfavore?»
«Sì,Harry,sonoio,Anna.»
«AddioAnna,comeva?»
«Bene,grazie.»
«Midispiacedovertidirechequestaseranonpotròveniredate,mavorreiparlartiugualmente;fradieciminutisonoallatuaporta,vabene?»
«Sì,vabene,ciao.»
«Ciao,vengosubito.
Egiùilricevitore.
Vadoavestirmiinfrettaeapettinarmiunpoco.Poimiaffaccionervosaallafinestra.Finalmenteluiarriva.E'unmiracolose,invecedivolargiùperlescale,aspettotranquillamentecheabbiasuonato.Vadosottoadaprirgliedeglisiprecipitaincasa.
«Senti,Anna,mianonnatrovacheseitroppogiovanepervenireingiroregolarmenteconmeedicechedovreitornaredallaLeurs;maforsetunonsaichenonvadopiùconFanny!»
«Mano!avetelitigato?»
«No,anzi,hodettoaFannychenonsiamofattil'unoperl'altraecheperciònondobbiamopiùandareaspassoassieme,machesaràsemprelabenvenutaacasanostraesperodiesserloanch'ioacasasua.Vedi,pensavocheFannyselaintendesseconunaltroragazzoehoagitodiconseguenza.Manoneravero,eoramioziodicechedebbochiederescusaaFanny,maio,naturalmentenonhovolutoeho
preferitoromperladeltutto.Maquestanonèstatacheunatralemolteragioni.MianonnavuoleinfatticheiovadaconFannyenonconte,maiononcipensonemmeno;ivecchihannospessodelleideealquantoarretrateeiononlipossoseguire.Homoltobisognodeimieinonni,mainuncertosensoanch'essihannobisognodime.D'orainnanzisaròsempreliberoilmercoledìsera.Imieinonnicredevanocheandassialezionedixilografia,mainrealtàandavoalcircolosionistico.Nondovreifarloperchéessisonomoltocontrarialsionismo.Neppureionesonofanatico,sebbeneabbiaunacertasimpatiaperquelmovimento,emeneinteressi.Manegliultimitempicisonostatitalipasticcinelcircolochehodecisodiuscirne;mercoledìsaràl'ultimavoltachecivado.Cosìmercoledìsera,sabatopomeriggioesera,domenicapomeriggioeforseanchepiùsoventepotròstareconte.»
«Maseituoinonninonvoglionononpotraimicafarglieladietrolespalle!»
«L'amorenontolleracostrizioni.»
Cosìgiungemmodinanziallibraiosull'angolo;c'eraPeterWesselconduealtriragazzi.Eralaprimavoltadopotantotempocheeglimisalutavadinuovoeneebbimoltopiacere.Harryeiocontinuammoapasseggiareelaconclusionefucheiomisareitrovatalaseraseguenteallesettemenocinquedavantiall'usciodicasasua.
LatuaAnna.
Venerdì,3luglio1942.
CaraKitty,
ieriHarryvenneafarcivisitaperconoscereimieigenitori.Avevopreparatountècontorta,dolciebiscotti;c'eraditutto,manéHarrynéioavevamovogliadistarcenesedutisudiunasedial'unoaccantoall'altra,perciòandammoapasseggio.Eranogiàleottoediecipassatequandomiriaccompagnòacasa.Papàeramoltoindispettito,dissechenonerailmododirientraretantotardi,perchépergliebreièpericolosorestarfuoridopoleotto.Dovettiprometterecheinseguitosareisemprerincasataalmenodieciminutiprimadelleotto.
Domanisonoinvitataacasasua.LamiaamicaJopiemicanzonasempreperHarry.Nonnesonoaffattoinnamorata,nodavvero;peròmipiaceaveredegliamici.Nessunopuòdirnullasehounamichetto,o,comedicemamma,uncavaliere.
EvamiharaccontatocheHarryunaseraèstatodaleiedessaglihadomandato:«Chitrovipiùgraziosa,FannyoAnna?».Elui:«Nontiriguarda».Maalmomentod'uscire(pertuttalaseranonavevanopiùconversatoassieme)eglidisse:«Insomma,Anna.Ciao,enondirnienteanessuno».Eviafuoridall'uscio.
DatuttociòpuoicapirecheHarryèinnamoratodime,eiotrovolacosamoltodivertente,tantopercambiare.Margotdirebbe:"Harryèunragazzocoifiocchi",eanch'iotrovocheèpropriocosì,anzi,moltodipiù.Mammanonfachelodarlo:unbelgiovane,gentileecortese.Sonocontentachepiacciatantoaimieidicasa.Anch'eglihasimpatiaperloro.Malemieamicheglisembranotroppoinfantili,eharagione.
LatuaAnna.
Domenicamattina,5luglio1942.
CaraKitty,
venerdì,nelteatroebraico,sonostatilettiivoti.E'andatacomedesideravo.Lamiapagellanonètantocattiva:hounasolainsufficienza,uncinqueinalgebra,duesei,poituttisetteedueotto.Acasaeranomoltocontenti,maimieigenitori,infattodivoti,sonomoltodifferentidaglialtri.Nondannoalcunaimportanzaallepagellebuoneocattiveesipreoccupanosoltantocheiostiabenedisalute,misvaghi,enonsiatropposfacciata;quandoquestecosesonoinregola,ilrestovatuttobene.Ioalcontrariononvoglioessereunacattivaallieva,perchésonostataammessaalLiceoconriserva.ArigoreavreidovutorimanerenellasettimaclassedellascuolaMontessori,maquandotuttiibambiniebreifuronoobbligatiafrequentaresoltantoscuoleebraiche,ildirettoreaccettòconriservameeLies,dopoqualchediscussione.Eiononvogliotradirelasuafiducia.AnchemiasorellaMargothaavutolasuapagella,splendidacomesempre.Chebellatesta!Sarebbestatacertamentepromossa"conlode",sedanoiesistesse.
Inquestiultimitempipapàstamoltoincasaperchénonpuòpiùoccuparsidiaffari.Deveesserebentristesentirsicosìinutile.KoophuisharilevatoladittaTravies,eKralerlaKolenEC.Qualchegiornofa,mentrepasseggiavamosullapiazzetta,papàcominciòaparlaredell'opportunitàdinasconderci.Pensavachepernoisarebbestatomoltomeglioandareaviveredeltuttoseparatidalmondo.Glidomandaiperchéparlassecosì:«Anna»midisse«tusaichedaoltreunannostiamoportandovestiario,viveriemobiliincasadialtragente.Nonvogliamocheinostriavericadanonellemanideitedeschi,manemmenovogliamoessereimpacchettatinoi.Perciòbisognacheceneandiamo,senzaaspettarecheciprendano».
«Equando,papà?»Miangosciavalaserietàconcuiilbabboavevaparlato.
«Nonangustiartiperquesto,provvederemonoiatutto;goditilatuavitasenzapreoccupazioni,finchépuoi.»Enient'altro.Ah!comesperochequestefoscheparoletardinoatradursiinrealtà!
LatuaAnna.
Mercoledì,8luglio1942.
CaraKitty,
dadomenicamattinaaoggisembrachesianopassatideglianni.Sonoavvenutetantecosedafarcrederecheilmondosisiacapovolto.Ma,Kitty,vedibenechevivoancora,equestoèciòcheconta,dicepapà.
Sì,effettivamenteiovivoancora,manonmidomandaredoveecome.Pensocheogginoncapiraipiùnulladime,perciòcominceròaraccontartiquantoèavvenutonelpomeriggiodidomenica.
Alletre(Harrysen'eraappenaandato,pertornarepiùtardi),qualcunosuonòallaporta.Iononudii,perchéstavoinverandaeleggevoprendendomiilsoledistesasudiunasediaasdraio.Pocodopo
comparveMargot,eccitatissima,allaportadellacucina.«C'èunachiamatadelleS.S.perpapà»mormorò«mammaègiàandatadalsignorVanDaan.»(VanDaanèunbuonamico,collaboratoredipapànelladitta.)Mispaventaiimmensamente;unachiamata,sisachecosasignifichi.Nellamiamentegiàvedevocampidiconcentramentoecelledisegregazione.Edovercilasciarandareilbabbo!«Naturalmentenonsipresenterà»mispiegòMargot,mentreincameraaspettavamoilritornodellamamma.
«MammaèandatadaVanDaanperconsigliarsiseconvengatrasferircinelnostrorifugiosegreto.SiccomeiVanDaanverrannoconnoi,saremosetteintutto.»Silenzio.Nonpotevamopiùparlare.Ilpensierodipapàche,senzasospettarenulladimale,eraandatoavisitaredeivecchiall'Ospizioebraico,l'attesadimamma,ilcaldo,latensione,tuttocifacevatacere.Suonaronodinuovo.«E'Harry»dissiio.«Nonaprire»feceMargot,trattenendomi.Maerainutile:udimmomammaeilsignorVanDaancheparlavanodisottoconHarry,poientraronoechiuserolaportadietrodisé.OraaogniscampanellataiooMargotavremmodovutoscenderepianopianopervedereseerapapà,enonaprireanessunaltro.
Margoteiofummomandatefuoridellastanza.VanDaanvolevaparlaredasoloconmamma.Quandocitrovammonellanostracameradaletto,Margotmiraccontòchelachiamatanonriguardavapapà,malei.Nefuipiùchemaispaventataecominciaiapiangere.Margothasedicianni:dunquevoglionoproprioportareviadasoledelleragazzecosìgiovani?Maperfortunanonciandrà,anchemammalohadetto;aquestosiriferivailbabboquandoparlavaconmedinasconderci.
Nasconderci!dovedovremmonasconderci,incittà,incampagna,inunacasa,inunacapanna,quando,come,dove...?Eranoproblemich'iononvolevopormi,echetuttaviacontinuamenteriaffioravano.Margoteiocominciammoastiparel'indispensabileinunaborsadascuola.Laprimacosachecificcaidentrofuquestodiario,poiarriccia-capelli,fazzoletti,libriscolastici,unpettine,vecchielettere;pensavochebisognavanascondersiecacciavoinvecenellaborsalecosepiùassurde.Manonmenerammarico,citengodipiùairicordicheaivestiti.
Allecinquefinalmentearrivòpapà;telefonammoalsignorKoophuiseglidomandammosesarebbepotutovenireancoralaserastessa.VanDaanandòaprendereMiep.Mieplavoraconpapàdal1933edèdivenutaunanostraintimaamica,cosìcomeilsuonovellosposoHenk.Mieparrivò,miseinunaborsascarpe,vestiti,biancheria,calze,eliportòviapromettendoditornarelasera.Poivifusilenzionellanostracasa;nessunodinoiquattrovollemangiare,facevaancorcaldoetuttoapparivatantostrano.AvevamoaffittatolagrandecameradelpianodisopraauncertosignorGoudsmit,unuomodivorziato,sullatrentina,chequellaserasembranonavessenulladafare,perciòrimaseaciondolarciattornofinoalledieci,econbuoneparolenonc'eraversodiliberarcene.AlleundicigiunseroMiepeHenkvanSanten.Scarpe,calze,libriebiancheriascomparveroancoraunavoltanellaborsadiMiepenelleprofondetaschediHenk;alleundiciemezzasen'eranoandatiancheloro.Ioerostancamorta,esebbenesapessichequellaeral'ultimanottecheavreipassatonelmioletto,dormiisodoefuisvegliataallecinqueemezzadallamamma.Perfortunafacevamenocaldochedomenica,epiovvepoituttoilgiorno.Ciinfagottammotuttiequattrocomesedovessimopassarelanotteinunaghiacciaia,eciòalloscopodiportarviaquantopiùvestiariopotevamo.Nessunebreo,nellenostrecondizioni,avrebbeosatouscirdicasaconunavaligiapienadiabiti.Ioavevoaddossoduecamicie,trecalzoncini,unasottoveste,unasottana,unagiacchetta,unagiaccadaestate,duepaiadicalze,scarpepesanti,unberretto,unoscialleealtroancora;soffocavogiàprimad'usciredicasa,manessunosenepreoccupava.
Margotriempìlasuacartelladilibriscolastici,tolselabiciclettadallarimessaefilòdietroaMiepperdestinazioneamesconosciuta.Ioinfatticontinuavoaignoraredovefosseilluogomisteriosocheci
attendeva.Allesetteemezzaanchenoicichiudemmolaportadietro;l'unicoesseredacuipresicongedofuMoortje,ilmiogattino,cheavrebbetrovatobuonalloggiopressoivicini,comeeradettoinunaletteraindirizzataalsignorGoudsmit.
Incucinaunbelpezzodicarneperilgattoeletazzedellacolazionesultavolo,ilettidisfatti,tuttolasciaval'impressionechenoifossimoscappatiarottadicollo.Maleimpressionideglialtrinonciimportavano,noivolevamoandarvia,via,earrivarealsicuro,nient'altro.
Continueròdomani.LatuaAnna.
Giovedì,,9luglio1942.
CaraKitty,
cosìcen'andammosottounapioggiascrosciante,ilbabbo,lamammaeio,ciascunoconunaborsadascuolaodaspesa,pienezeppedioggettificcatidentroallarinfusa.
Glioperaichedibuonmattinosirecavanoallavorociguardavanoconcompassione;sileggevaloroinvisoilrammaricodinonpotercioffrireunmezzoditrasporto;lavistosastellagiallaparlavadasé.
Stradafacendopapàemammamisvelaronoconunraccontospezzettatolastoriadelnascondiglio.Giàdaparecchimesiavevanomandatoviadicasaquantopiùavevanopotutodimobiliedibiancheria;ederavamoormaiprontiatrasferircivolontariamenteil16luglio.LachiamatadelleSSavevafattoanticipareilpianodifugadidiecigiorni,cosicchéavremmodovutoaccontentarcidiunappartamentomenoinordine.Cisaremmorifugiatinellacasadoveilbabboaveval'ufficio.E'unacosaunpo'difficiledacapire,perunestraneo,perciòchiariròmeglio.Ilbabbononavevamoltopersonale:isignoriKralereKoophuis,Miep,eunastenodattilografadiventicinqueanni,ElliVossen.Tutticostoroeranoalcorrentedelnostroarrivo.NelmagazzinolavoravanoilsignorVossen,padrediElli,edueuominidifatica,aiqualinonerastatodettonulla.
Lacasaècosìcomposta:alpianterrenoc'èungrandemagazzinoedeposito.Accantoallaportadelmagazzinositrovalaportadicasa,dietrolaqualeunasecondaportadàaccessoaunascaletta.Incimaallascalasiraggiungeunaportaavetrismerigliati,sucuistascritto"Ufficio",incaratterineri.Questoèl'ufficioprincipalechedàsullastrada;èmoltoampio,moltoluminoso,moltopieno.DigiornovilavoranoElli,MiepeilsignorKoophuis.Attraversounosgabuzzinocontenenteunacassaforte,unguardarobaeungrandearmadio,sigiungeaunaltroufficio,piccoloepiuttostooscuro,chedàsullacorte.PrimacistavanoKralereVanDaan,orasoltantopiùilprimo.Sipuòentrarenell'ufficiodiKraleranchedalcorridoio,masoltantoperunaportaavetriapribiledall'internoenondall'esterno.
Dall'ufficiodiKraler,percorsounlungoestrettocorridoio,coldepositodelcarbone,sisalgonoquattrogradiniesientranellapiùbellastanzadellacasa:l'ufficioprivato.Grandimobiliscurilinoleumetappetisulpavimento,radio,unasplendidalampada,tuttarobadiprim'ordine.Lìaccantounaspaziosacucinaconrubinettid'acquacaldaeduebecchiagas.Piùinlàilgabinetto.Questoèilprimopiano.
Dalcorridoiodelprimopianounascalettadilegnomenaalpianerottolodelsecondopianosucuisiapronodueporte;quelladisinistraconduceastanzeversostrada,adibiteamagazzino,eaisolai.Da
questilocaliunalungaeripidissimascala,verarompigambeolandese,scendeallasecondaportasulla-strada.
Laportadidestradànell'appartamentoversocorte,ilnostroalloggiosegreto(1).Nessunosospetterebbechedietroquestasempliceportatintaingrigiosinascondanotantestanze.Primadellaportac'èunoscalino,epoiseidentro.
Adestra,difronteall'ingresso,c'èunaripidascaletta,asinistraunpiccolocorridoioconduceinunacamerachedovrebbedivenirelacameradalettoedisoggiornodeiconiugiFrank;accantoven'èunapiùpiccolachesaràlacameradalettoedilavorodelleduesignorineFrank.Adestradellascalettasientrainunacamerasenzafinestre,conunlavaboeunapiccolalatrinachiusa;anch'essacomunicaperunaportaconlacameradiMargotemia.
Sesisalelascalettaesiaprelaportachevièincima,sirestastupiticheinunacosìvecchiacasalungoilcanalepossaesserciunastanzacosìvastaeluminosa.Inquestastanzac'èunfornelloagas(dovutoalfattochefinoraillocaleservivadalaboratorio)eunacquaio.E'oralacucinaeinparitempolacameradalettodeiconiugiVanDaan,nonchéstanzadapranzo,disoggiornoedilavoro.Unapiccolacamerettadipassaggiodiverràl'appartamentodiPeterVanDaan.Poi,propriocomenellapartedellacasaversostrada,unasoffitta.Ecco,tihopresentatolanostrabelladimorasegreta.
LatuaAnna.
Sabato,11luglio1942.
CaraKitty,
èprobabilecheconlamiaminuziosadescrizionedell'appartamentotiabbiamoltoannoiata,mamisembranecessariochetusappiadovesonoandataafinire.
Eoracontinuoilmioracconto,perché,sai,noneraancoraterminato.GiuntisullaPrinsengracht,Miepmicondussesubitosopra,nell'alloggiosegreto.Chiuselaportadietrodinoiecitrovammosole.Margoteraarrivatamoltoprimainbiciclettaeciaspettavagià.Lacamerapiùgrandeetuttelealtreeranotantopienedirobadanonpotersidescrivere.Tuttelescatoledicartonecheneimesiprecedentieranostateportateall'ufficio,giacevanoallarinfusaperterraesuiletti.Lacamerapiùpiccolaerazeppafinoalsoffittodimaterassi,coperte,lenzuola,eccetera.Lasera,sevolemmodormiresudeilettiinordine,dovemmomettercialavoraresodopersgomberaretuttaquellaroba.MammaeMargot,chenoneranopiùincondizionedimuoverenemmenoundito,sieranosdraiatesuipagliericci,stanche,esauste,pernondirtidipiù.Mailbabboeio,iduefacchinidellafamiglia,cimettemmoimmediatamenteallavoro.Passammotuttalagiornataasvuotarscatoleeariempirecassetti,finchélaseracademmostanchimortineinostribeiletti.Pertuttoilgiornononavevamomangiatonulladicaldo,manonceneimportava;mammaeMargoteranotroppostancheenervosepermangiare,ilbabboeioavevamotroppodafare.
Martedìmattinariprendemmoillavorodovel'avevamointerrottoilgiornoprima.EllieMiepsioccuparonodellenostrerazionialimentari,papàmiglioròl'oscuramentocheerainsufficiente,noicimettemmoafregareilpavimentodellacucinaefummodinuovoinballodallamattinaallasera.Finoamercoledìnonebbiquasitempodirifletterealgrandecambiamentocheerasopravvenutonellamiavita.
Soltantoallora,perlaprimavoltadopoilnostroarrivonell'alloggio,trovaimododiriferirtiquelcheeraaccaduto,einparitempodirendermibencontoiostessadiciòcheeraaccadutoameediquantosarebbeancorapotutoaccadermi.
LatuaAnna.
Sabato,11luglio.
CaraKitty,
papà,mammaeMargotnonriesconoancoraadabituarsiallacampanadellaWestertor,cherintoccaogniquartod'ora.Ioinvecelatrovomoltogradevole,esoprattuttodinottequelsuonoèpermecomeunamicofedele.Tiinteresseràsaperecomemitrovonelmionascondiglio;ebbene,possosoltantodirticheneppureioancoraloso.Credocheinquestacasanonmisentiròmaiamioagio.Nonvogliodireconciòditrovarmimalequi;misembrapiuttostodiessereinvacanzainunapensionealquantosingolare.E'unmodounpo'strambodiconsiderareilnostrooccultamento,madavverononriescoasentirlodiversamente.L'alloggio,comenascondiglio,èl'ideale.Sebbenesiaumidoesbilenco,credocheadAmsterdam,eforseintuttal'Olanda,nonabbianomaicostruitonientedipiùcomodoperchiabbiabisognodinascondersi.
Lanostracameretta,coisuoimurinudi,eraassaidisadorna;graziealbabbochefindaprimaavevaportatoquilamiacollezionedistelledelcinemaedicartolineillustratehotrasformatolastanza,dopoavernespennellatodicollalepareti,inunafittamostradifigurine.Cosìhaun'ariamoltopiùallegra,equandoverrannoiVanDaan,conlalegnachec'èinsoffittafaremoqualchescaffalettoealtregraziosecarabattole.
Margotemammasisonounpo'ristabilite.Ieri,perlaprimavolta,lamammaavrebbevolutopreparareunaminestradipiselli,masiccomes'eratrattenutasottoachiacchierare,dimenticòlaminestrasulfuoco,colrisultatocheipiselli,bruciacchiati,nonsipotevanopiùstaccaredallapentola.
IlsignorKoophuismihaportatoil"Libroperlagioventù".Ieriserasiamoandatituttiequattronell'ufficioprivatoeabbiamoattaccatolaradioinglese.Avevotantapaurachequalcunocipotesseudire,cheletteralmentesupplicaipapàdiritornaredisopraconme.Mammacapìlamiaangosciaevennesuleipure.Ancheperaltrecoseabbiamounagrandepauracheivicinicipossanosentireovedere.Findalprimogiornoabbiamofabbricatoletendine.Veramentenonsipotrebbeparlareditendine,perchénonsitrattachedialcunitelitrasparenti,deltuttodiversiperforma,qualitàedisegno,cheilbabboeioabbiamocucitomalamenteinsieme,propriodainesperti.Poiabbiamofissatoquesticapolavoriallefinestrecondellepuntinedadisegno,enonlitoglieremopiùpertuttoiltempocherimarremonascosti.
Accantoanoi,adestra,c'èunagrandecasacommerciale,easinistraunafabbricadimobili;finiteleoredilavoro,neilocalinonrestapiùnessuno,peròirumoripotrebberoancheessereuditi.AbbiamoproibitoaMargotditossiredinotte,sebbenesisiapresounbelraffreddore,elefacciamoingoiaregrandiquantitàdicodeina.
LaprossimavenutadeiVanDaan,cheèstabilitapermartedì,mirallegramolto;cisaràpiùcompagniaemenosilenzio.E'ilsilenzioinfattichemirendenervosadiseraepiùancoradinotte.Nonsoquelche
dareiperchéqualcunodeinostriprotettoridormissequi.
Nonpotermaiandarfuorimiopprimeindicibilmente,ehounagranpauracheciscopranoecifucilino.Nonècertounaprospettivapiacevole.Digiornobisognacamminarepianopianoeparlareabassavoce,perchénelmagazzinopotrebberoudirci.Oramichiamano.
LatuaAnna.
Venerdì,14agosto1942.
CaraKitty,
tiholasciatainassopertuttounmese,manoncisonpropriotantenovitàdapotertiraccontareognigiornoqualcosad'interessante.IVanDaansonoarrivatiil13luglio.Pensavamochesarebberovenutiil14,masiccomefrail13eil16lugliomoltagentedovevapresentarsiallapoliziaperordinedeitedeschiec'eraunadiffusainquietudineingiro,iVanDaanpreferirono,permaggiorsicurezza,anticipared'ungiornoiltrasferimento.Allenoveemezzadimattina(noifacevamoancoracolazione)arrivòPeter,unosciocconechenonhaancorasedicianni,alquantonoiosoetimido,dallacuicompagniac'èpocodaaspettarsi;egliportòconséilsuogatto(Mouschi).Ilpadreelamadrearrivaronomezz'oradopo;lasignora,connostrograndesollazzo,avevaportatoungrandevasodanottenellasuacappelliera.«Senzavasodanottenonmisentoamioagioinnessunposto»dichiarò,eilvasofuancheilprimooggettochetrovòunastabilesistemazione,sottoildivanoaletto.IlsignorVanDaannonportòvasi,maavevasottobracciountavolinodatèpieghevole.
Findalprimogiornodellanostracoabitazionemangiammotuttiinsieme,benaffiatati,edopotregiorniappenaciparevadiessereun'unicagrandefamiglia.NaturalmenteiVanDaanavevanomoltecosedaraccontarcisull'ultimasettimanadaloroancoratrascorsanelmondoabitato.Fral'altro,ciinteressavamoltosaperechecosaeraavvenutoacasanostraecheneerastatodelsignorGoudsmit.
IlsignorVanDaanraccontò:
"Lunedìmattinaallenove,Goudsmitmichiamòaltelefonoperdomandarmisepotevopassaredalui.Ciandaisubitoelotrovaimoltoagitato.MifeceleggereunaletteralasciatadallafamigliaFranke,secondoleindicazioniinessacontenute,volevaportareilgattodaivicini,ciòcheioapprovai.G.temevachelacasapotessevenirperquisita,perciòandammointuttelecamereamettereunpo'd'ordineesparecchiammolatavola.
"Auntrattoscopersisulloscrittoiodellasignorauntaccuino,incuierasegnatounindirizzodiMaastricht.Sebbenesapessichelasignoraloavevalasciatodiproposito,fecifintadiesseremoltostupitoespaventatoescongiuraiG.dibruciared'urgenzaquelmaledettopezzodicarta.
"Avevosostenutofinoalloradinonsapernientedellavostrascomparsa,madopoavervistoilfogliettomivenneunabuonaidea.«SignorGoudsmit»dissi«adessomivieneinmenteachecosasiriferiscequestoindirizzo.Miricordochecircaseimesifavenneinufficiounaltoufficiale,cheparefosseunamicodigioventùdelsignorFrank,eglipromisediaiutarloincasodibisogno.EradistanzaaMaastricht.CredochequestoufficialesiastatodiparolaevogliaportareiFrankinunmodoonell'altro
inBelgioedilàinSvizzera.Diteloancheaiconoscenticheeventualmentecercasserodiloro.NaturalmentenondovretemenzionareMaastricht.»Econquestomeneandai.
"Quasituttiivostriamiciconosconogiàquestaversione,perchéamiavoltal'houditadadiverseparti."
Trovammoilraccontomoltospassoso,maridemmoancorpiùdellafantasiadellagente,quandoilsignorVanDaanciriferìdialtriconoscenti.Cosìunafamigliaciavevavistofilarviatuttiequattrodibuonmattinoinbicicletta,eun'altrasignorasapevapercertochenelcuoredellanotteeravamostaticaricatisudiun'automilitare.
LatuaAnna.
Venerdì,21agosto1942.
CaraKitty,
ilnostrorifugioèoradivenutounveronascondiglio.IlsignorKralerhainfatticredutoopportunodicollocareunoscaffaledinanziallanostraportad'ingresso(stannofacendomolteperquisizioniperscovarebiciclettenascoste),manaturalmentesitrattadiunoscaffalegirevolechesiaprecomeunaporta.
IllavoroèstatofattodalsignorVossen,acuiabbiamodovutoconfidarecheincasac'eranosettepersonenascoste.Sièsubitomostratomoltocomprensivoedispostoadarciogniaiuto.Ora,sevogliamoscenderesotto,dobbiamoprimachinarciepoisaltare,perchélascalettanonc'èpiù.Dopotregiornieravamotuttipienidibollesullafronte,perchéurtavamocontrolaportatroppobassa.Orahannoinchiodatoincimaalvanodellaportauncuscinettopienoditrucioli.Vedremoseserve!
Nonstudiomolto;finoasettembremiconsideroinvacanza.Poiilbabbomidaràdellelezioni,perchétemod'averdimenticatomoltodiquellochehoimparatoascuola.
Lanostravitanonoffremoltevariazioni.IlsignorVanDaaneiolitighiamosempre,inveceeglivamoltod'accordoconMargot.Spessolamammamitrattacomeunabambina,equestononlopossosopportare.Perilresto,vaunpo'meglio.Petercontinuaanonandarmi,èunragazzonoioso,poltriscetuttoilgiornosulletto,ognitantosialzaperfarequalchelavorettodafalegname,epoitornaasonnecchiare.Chestupido!
Fuorifabeltempo,enonostantetutto,quandopossiamo,neapprofittiamoanchenoiandandoasdraiarcisullabrandainsolaio,doveilsoleentradaunafinestraspalancata.
LatuaAnna
Mercoledì,2settembre1942.
CaraKitty,
isignoriVanDaanhannofattobaruffa;nonhomaivistonulladisimile,perchéapapàemammanon
verrebbemaiinmentedilitigareinquelmodo.Ilmotivoeracosìinsulso,chenonvalevapropriolapenadispenderciunasolaparola.Be',ognunohaisuoigusti.
CertamenteèunacosamoltospiacevoleperPeterchedevestarciinmezzo.Nessunoloprendesulserio,perchéèterribilmentesuscettibileeindolente.Ierieramoltoinquietoperchéavevalalinguabluinvececherossa;stranofenomeno,chepassòcomeeravenuto.Oggivaingiroconunoscialle,perchéhauntorcicollo;inoltreilsignorinosilagnaditrafittureallaschiena,didolorialcuore,aireni,aipolmoni.E'unveroipocondriaco(sidicecosì?).
FramammaelasignoraVanDaannonètuttoliscio;motiviperurtarsicenesonoparecchi.Perdartiunesempio,tidiròchelasignorahatoltodallacassadellabiancheriaincomunetuttiisuoilenzuoli,menotre.Essatrovanaturalechelarobadimammadebbaservirepertutti.Rimarràmoltomalequandosiaccorgeràchemammahaseguitoilbuonesempio.
Inoltrelasignoraèmoltorabbiosaperchéilsuoserviziodatavolaèinuso,enonilnostro.Cercasemprediarrivareasaperedovemaiabbiamomessoinostripiatti;sonomoltopiùvicinidiquantononpensi,perchésonoinsolaiodentroascatoledicartone,dietroaunmucchiodimaterialepubblicitario.Finchéstaremonascosti,ipiattisarannoirraggiungibili,edèbenechesiacosì.Amesuccedonosempredelledisgrazie:ierihomandatoinpezziunpiattodaminestradellasignora.«Oh!»esclamòfuriosa«dovrestifareattenzione,èl'unicochemirimane!»UltimamenteilsignorVanDaanèdiventatoamabilissimoconme.Facciapure.Mammaquestamattinamihadinuovofattounagranpredica;èunacosaintollerabile.Ilsuomododivedereèesattamentel'oppostodelmio.Papàèunangelo,sebbene,talvolta,gliaccadadiarrabbiarsiconme,mapercinqueminuti.
Lasettimanascorsaabbiamoavutounpiccolodiversivonellanostravitatantouniforme;èstatoprodottodaunlibrosulledonnee...daPeter.DeviinfattisaperecheMargotePeterpossonoleggerequasituttiilibricheilsignorKoophuisciimpresta;maquestoparticolarelibrodiargomentofemminilegliadultipreferivanononlasciarlocircolare.CiòstuzzicòsubitolacuriositàdiPeter.Checosapotevaessercidiproibitoinquellibro?Loportòviaallachetichellaasuamadre,mentreessaerasottoachiacchierare,eandòinsoffittacolsuobottino.Perunpaiodigiornituttoandòbene.LasignoraVanDaaneraalcorrentediciòcheilragazzofaceva,manondissenulla,finchésuomaritoseneaccorse.Questiandòincollera,ritiròillibroepensòchecosìlafaccendafossefinita.Maavevafattoicontisenzalacuriositàdisuofigliochenonsilasciòaffattosconcertaredalrisolutointerventodelpadre.
Petersiingegnòpertrovareilmododifiniredileggerquell'interessantissimolibro.Lasignorafrattantoavevadomandatoamammachecosapensassedellaquestione.MammarisposechequellibrononeraadattoaMargot,macheintuttiglialtrinoncivedevanulladimale.
«C'èunagrandedifferenzafraMargotePeter,signoraVanDaan»dissemamma«anzituttoMargotèunaragazza,eleragazzesonosemprepiùmaturecheigiovani,insecondoluogoMargothagiàlettoparecchilibriserienonvaallaricercadicosechelesienoproibite;interzoluogoMargotèmoltopiùmaturaeassennata,avendogiàfrequentatolaquartaliceale.»Lasignoraneconvenne,matrovòinopportuno,perprincipio,lasciarleggereaibambinilibriperadulti.
IntantoPeteravevatrovatoilmomentoadatto,incuinessunosisarebbecuratodellibroodilui.Allesetteemezzadisera,quandotuttalafamigliastavaascoltandolaradionell'ufficioprivato,ripreseilsuotesoroeseneandòinsoffitta.Alleottoemezzaavrebbegiàdovutoessersotto,maillibroeratalmenteinteressantechesenedimenticòescesegiùdallascaladelsolaiopropriomentresuopadreentravain
camera.Puoiimmaginarequelchesuccesse!Unpaiodiceffoni:illibroerasullatavolaePeterinsoffitta.Cosìstavanolecosequandosiandòacena.Peterrimasedisopra,nessunosicuròdilui,edovetteandarealettosenzamangiare.Continuavamoacenare,cianciandoallegramente,quandounfischiopenetrantegiunsefinoanoi.Deponemmoleforchetteeciguardammoinfacciapallidiespaventati.AlloraudimmolavocediPeterchegridavaneltubodellastufa:«Sotto,noncivengoproprio,sappiatelo!».IlsignorVanDaanbalzòinpiedi,lasciandocadereiltovaglioloperterra,etuttorossoinvisogridò:«Orabasta!».Papàlopreseperunbraccio,temendoguaipeggiori,eidueuominisalironoinsiemeinsoffitta.Dopomolteresistenze,sicapivadaicalpestii,Peterraggiunselasuacamera,laportafuchiusaenoicontinuammoacenare.Lasignoravolevametteredaparteunafettadipaneeburroperilfigliolo,mailpadrefuinesorabile.«Senonchiedesubitoscusa,dormiràinsoffitta.»
Noiprotestammo,trovandocheilrestarsenzacenaeraunapunizionesufficiente.Peterpotevaancheraffreddarsi,enonsisarebbepotutochiamareunmedico.
Peternonchiesescusaerimaseinsoffitta.IlsignorVanDaannonsenecuròpiù,maalmattinosiaccorsecheilfiglioavevadormitonelproprioletto.AllesettePetereradinuovoinsoffitta,mapapàlopersuaseconqualchebuonaparolaascendersotto.Tregiornidimusoedisilenziostinatiepoituttotornòcomeprima.
LatuaAnna.
Lunedì,21settembre1942.
CaraKitty,
oggitiracconteròlenovitàdell'alloggio.
LasignoraVanDaanèinsopportabile;nonfachechiamarmidalpianodisoprarimproverandomiperchéchiacchierotroppo.Trovasemprenuovipretestipertormentarci;adessononvuolepiùlavarelepentole,esec'èrimastoqualcosadentrononlometteinunpiattodivetro,comesièsemprefattofinora,malolasciamarcirenellapentola.Lavoltadopo,quandotoccaaMargotrigovernare,cisonobensetterecipientisporchi,ealloralasignoradice:«Margottina,Margottina,quantohaidafare!».
Stoaiutandopapàacompilarel'alberogenealogicodellasuafamiglia;miraccontaqualcosadiognunoeciòmiinteressaenormemente.
OgniduesettimaneilsignorKoophuismiportaqualchelibro.Sonoentusiastadellacollezione"JoopterHeul".MipiaceparticolarmentetuttoCissyvanMarxveldt.Hogiàlettoquattrovolte"EenZomerzotheid",equellebuffesituazionimifannoancorsempreridere.
Horicominciatoastudiare,specialmenteilfrancese,emipappotuttiigiornicinqueverbiirregolari.Petersbuffasuisuoicompitid'inglese.Sonogiàarrivatialcunitestiscolastici;hounabuonascortadiquaderni,matite,gommeedetichette,chemieroportatadacasa.TalvoltaascoltoradioOrange;ultimamentehaparlatoilprincipeBernardoehaannunciatocheaspettanounbimbonelprossimogennaio.Nesonomoltolieta,equisistupisconocheiosiatanto"orangista".
Qualchegiornofa,parlandodime,disserochesonoancoramoltoignorante;ilgiornodopo,perconseguenza,misonomessaalavoraresodo.Nonhoaffattovogliadiripetereancoralaprima,aquattordicioquindicianni.
Poiildiscorsocaddesuilibri;parechenoncisianoquasilettureadatteame.Mammastaleggendo"Heeren,VrouwenenKnechten";(iononlopossoavere,Margotsì).Bisognacheiocrescaancoraunpoco,comelamiabravissimasorella.Quindiparlammodellamiaignoranzainfilosofia,psicologiaefisiologia,dicuinonsoproprionulla.Forsel'annoprossimosaròpiùsapiente(quelleparoledifficilisonoandataacercarmeleinfrettasuldizionario).
Sonogiuntaallaterribileconclusionechenonhocheunvestitoconlemanichelungheetregiacchette,perl'inverno.Ilbabbomihadatoilpermessodifarmiungolfdilanabianca;lalananonèmoltobella,maquelchecontaèchetengacaldo.Abbiamoancoradeivestitiincasadialtragente;purtroppononpotremoritirarlichedopolaguerra,secisarannoancora.
Mentretistavoscrivendoqualcosasullasignora,eccochecapitalei.Paf!chiusoillibro!
«Ehi!Anna,possodareun'occhiata?»
«No,signora.»
«Nemmenoall'ultimapagina?»
«Nemmeno,signora.»
Mispaventaimolto,perchéappuntoinquellapaginaleinonfacevaunagranbellafigura.
LatuaAnna.
Venerdì,25settembre1942.
CaraKitty,
ieriseraandaisopra"invisita"daiVanDaan,perdiscorrereunpoco.Qualchevoltacisitrovabene,conloro.Simangianobiscottiallanaftalina(lascatolaètenutainunguardarobaconnaftalinacontroletarme)esibevelimonata.
IldiscorsocaddesuPeter.RaccontaichePetersoventemiaccarezzailviso,echequestomisecca,perchénonmipiaccionoiragazzichemettonolemaniaddosso.
NelmodotipicodifaredeigenitorimidomandaronopoisehosimpatiaperPeter,perchéluihamoltasimpatiaperme.Pensai"ahimè"edissi«Oh!No!Figurati!».
AggiunsipurechePeterhaunmododiagireunpo'goffo,echepensavofossetimido,comesuccedeatuttiigiovanichenonsonostatimoltoinsiemealleragazze.
DebbodirticheilComitatodelRifugioSegreto(repartomaschile),èmoltoingegnoso.Sentichecosa
hannopensatoperdarnotiziedinoialsignorVanDijk,gerenteresponsabiledelladittaTravies,buonamicoecustodedeinostribeninascosti.BattonoamacchinaunaletteraaundroghieredelleFiandreZelandesi,clientedelladitta,includendovilarispostachecostuidevespediredopoaverlamessainunabustapureallegata.Sullabustapapàscrivel'indirizzo.QuandoquestabustatornaindietrodallaZelanda,tolgonolaletteraelasostituisconoconunbigliettoscrittoamanodapapà,perdarsegnodivita.CosìilsignorVanDijklopuòleggeresenzasospettarenulla.HannosceltolaZelandaperchéèvicinaalBelgioecosìlaletterapotrebbeesservenutadicontrabbandodaoltreconfine;eperdipiùnessunocipuòandaresenzaspecialepermesso.
LatuaAnna.
Domenica,27settembre1942.
CaraKitty,
perl'ennesimavoltahobisticciatocollamamma;purtroppononandiamod'accordo,enonm'intendonemmenoconMargot.Sebbenenellanostrafamiglianonavvenganoscenatecomequelledisopra,èunpezzocheiononmitrovopiùbene.LenaturediMargotedimammamisonoestranee;comprendolemieamichemegliodimiamadre.Chepeccato!
Discorriamosoventediproblemideldopoguerra;peresempio,suldovereditrattarecortesementeledonnediservizio.
Lasignorahaancoraunavoltainervi;èdipessimoumoreecontinuaachiuderesottochiavelesuecosepersonali.Peccatochemamma,aognisparizionedirobadeiVanDaan,nonrispondafacendosparirerobadeiFrank.
Certagentesembraprovareunospecialepiacereadeducare,oltreaiproprifigli,anchequellideglialtri.IVanDaansonofraquesti.Margotnonhabisognodiessereeducata;èlabontà,l'amabilità,labravurafattepersona,maiohopresoabbondantementelasuapartedicattiveria.Piùdiunavolta,atavola,vannoevengonoparoleammonitricierispostesgarbate.Papàemammamidifendonoconardore,senzadilorononpotreisempreaffrontarlabattagliacosìimperturbabilmente.Sebbenemiraccomandinosemprediciarlarmeno,dinonimpicciarmiditroppecoseediesserpiùmodesta,nonriescoatrattenermi.Esepapànonfossetantopazienteconme,avreiperdutodaunpezzolasperanzadiobbedirequalchevoltaaimieigenitori,chenonmichiedonopoinientedistraordinario.
Seprendopocodiunaverdurachenonmipiaceemangioinvecepatate,iVanDaan,esoprattuttolasignora,comincianoadirechesonounabambinaviziataenonlasmettonopiù.
«Prendiancoraunpo'diverdura,Anna.»
«No,moltegrazie,signora»rispondo«mibastanolepatate.»
«Laverdurafabene,lodiceanchemamma,prendineancora»essainsiste,finchéilbabbosiintrometteeappoggiailmiorifiuto.
Alloralasignorainveisce:«Setufossistataacasanostra!Làalmenoibambinivengonoeducati.Questa
nonèeducazione.Annaèterribilmenteviziata;nonlopermettereimai,seAnnafossemiafiglia...».
Cosìcominciaefiniscesemprelatirata:"SeAnnafossemiafiglia!".Fortunachenonlosono.
Tantopertornarealtemadell'educazione:ierialleultimeparoledellasignoraseguìunmomentodisilenzio.Poiilbabborispose:«IotrovocheAnnaèmoltobeneducata;senonaltrohaimparatoanonrispondereallesueprediche.Quantoalleverdure,nonpossocheritorcerealeiilrimproverocheleifaadAnna».
Lasignorarimasemale,emolto.Papàinfattialludevaallaminimaporzionecheessastessaneavevapreso.Perspiegarequestasuaabitudine,lasignoradicechetroppaverduraprimad'andarealettoledisturbal'intestino.Eallorapotrebbestarzittaquandositrattadime.E'buffovederecomearrossiscesubitolasignoraVanDaan.Ioinveceno,equestolefamoltarabbia,manonlodice.
LatuaAnna.
Lunedì,28settembre1942.
CaraKitty,
lamialetteradiierinoneraancoraterminataquandodovettismetterediscrivere.Hounagranvogliadiraccontartiunaltrolitigio,maprimatidebbodirequesto:
Miparmoltoridicolochegliadultitrovinsubitomododilitigareperdellepiccolezze;finoraavevosemprepensatocheilbisticciarefosseun'abitudinedeibambini,chepoipasserà.Naturalmentec'èsempreunmotivoquandosilitigasulserio,maquestisonbattibecchisenzasenso.Siccomequestibattibecchisonoall'ordinedelgiorno,misareigiàdovutaabituare;manonciriescoenonciriusciròmai,perchéproprioiosonol'oggettodiquasituttelediscussioni(edicocosìpernondirelitigi).Nonmenepassanounaperbuona;ilmiocontegno,ilmiocarattere,lemiemanieresonominutamentediscussiegiudicatipuntoperpunto.E,asentirloro,devotrangugiarmibuonabuonaquelloacuinoneroaffattoabituata,cioèglistrillieleparolegrosseindirizzateame.Nonposso!Tollerartutteleoffese?Noncipensonemmeno,efaròlorovederecheAnnaFranknonènataieri;resterannodistuccoechiuderannosubitoilbecco,quandospiegheròlorochedebbonocominciarecollaloroeducazione,noncollamia.E'questoilmododitrattare!Chebarbari!Finorasonosemprerimastaperplessadifronteatantavillaniae...stupidità(dellasignoraVanDaan),maappenaciavròfattol'abitudine,ecelafaròpresto,risponderòloroperlerime,cosìimparerannoaparlareinunaltromodo!
Sonoveramentetantosgarbata,saccente,testarda,superba,sciocca,pigraecceteraeccetera,comediconoqueidisopra?Mano!losobenechehomoltidifetti,maquelliesagerano.
Setusapessi,Kitty,comemisentobollire,allevolte,quandofannoquellescenatacce!Esperiamochenonduripiùmolto,altrimentilamiarabbiarepressafiniràperscoppiare.
Eorabasta,tihogiàtropposeccatacoimieilitigi;perònonpossotralasciarediraccontartiun'interessantissimadiscussioneavvenutaatavola.
Passandodaundiscorsoall'altrovenimmoaparlaredellastraordinariamodestiadiPim(Pimèil
soprannomedelbabbo).E'unfattocerto,chenemmenolagentepiùidiotapuòmettereindubbio.Auntrattolasignora,chehabisognodiimmischiarsiinognidiscorso,dice:«Anch'iosonomoltomodesta,moltopiùmodestadimiomarito».
Haisentito!eccoundiscorsodacuispiccaproprio,lasuamodestia!IlsignorVanDaan,credendonecessariospiegarmeglioilconfrontofattodasuamoglie,risposecalmissimo:«Nonvoglioaffattoessermodesto;nellamiavitahosempretrovatochegliimmodestifannopiùcarrieracheimodesti».Epoi,volgendosiame:«Nonessermodesta,Anna,senononfaraistrada!».
Mammaeraperfettamented'accordoconquestomododivedere.MalasignoraVanDaan,secondoilsolito,sentìilbisognodidirl'ultimaparolasuquestoprogettodieducazione.Questavoltaperònonsirivolseame,maaimieigenitori,dicendo:«Aveteperòdelleideebenstrane,seditequestoinpresenzadiAnna.Aimieitempinonsifacevacosì.Eiosonosicuracheancheogginonsifacosì,senonnellavostrafamigliamoderna!».L'ultimafrasealludevaaimodernimetodidieducazione,difesisoventedamamma.
Lasignoraerarossacomeilfuocoperl'eccitazione,mammainvecenientedeltutto,echiarrossiscesieccitasemprepiùquandodiscute,efiniscecolperderelapartita.Lamammachenonarrossiva,evolevasoltantoterminarprestoildiscorso,cipensòunmomentoerispose:«SignoraVanDaan,anch'iocredochenellavitasiamegliononessertroppomodesti.Miomarito,MargotePetersonotuttietrestraordinariamentemodesti.Suomarito,Annaeiononsiamoimmodesti,masemplicementenoncilasciamopestareipiedidatutti».
SignoraVanDaan:«Masignora,iononlacapisco,iosonopropriostraordinariamentemodesta,comepuòdirecheiosonoimmodesta?».
Mamma:«Leinonècertamenteimmodesta,maèpositivochenessunolapotrebbetrovaremodesta».
SignoraVanDaan:«Vorreisapereinchecosasonoimmodesta!Seioquinonbadassiame,nessunaltrolofarebbe,ecosìiomorreidifame:eccoperchénonsonocosìmodestacomesuomarito».
Mammanonpotéfaraltrocheriderediquestaridicolaautodifesa;ciòirritòlasignora,checontinuòilsuosproloquioconunalungaseriedisplendideespressionitedesco-olandesieviceversa;finché,daoratricenata,incespicònelleproprieparolealpuntochefinìcoll'alzarsidallasediaperusciredallastanza.Allorailsuosguardocaddesudime.Avrestidovutovederla!Disgraziatamente,nelmomentostessoincuilasignoracivoltavalaschiena,avevoscossoilcapoinsegnodicompatimentoediironia,senzafarloapposta,madeltuttoinvolontariamente,tantointensamenteavevoseguitoqueldiluviodiparole.Lasignorasivoltòecominciòainsultareintedesco,dura,volgare,sfacciata,propriocomeunagrossaerubizzapescivendola;eraunpiacerevederla.Seavessisaputodisegnare,l'avreiritrattainquell'atteggiamento,tantoerabuffoquelpiccoloesserestravaganteestupido.
Maorasounacosasola,edèquesta:nonimpariaconoscerbenelagentesenonquandocihaibenlitigatoinsieme.Soltantoalloranepuoigiudicareilcarattere.
LatuaAnna.
Martedì,29settembre1942.
CaraKitty,
astarnascosti,succedonostranecose.Figurati,siccomenonabbiamovascadabagno,cilaviamoinuncatino,esiccomeinufficioc'èl'acquacalda(perufficiointendosemprel'interopianodisotto),andiamotuttiesetteunoallavoltaaprofittarediquestograndevantaggio.
Masiccomenoisettesiamotuttidifferentil'unodall'altro,ec'èchièpiùpudicoechiloèmeno,ognimembrodellafamigliasièsceltounluogoparticolareperfareilbagno.Petersibagnaincucina,sebbenelacucinaabbiaunaportavetrata.Quandohaintenzionedifareilbagno,civieneacercaretuttiunoperunoecicomunicachepermezz'oranondobbiamopassaredavantiallaportadellacucina.Questamisuraglisembrasufficiente.IlsignorVanDaansibagnasempredisopra;perluilasicurezzadellapropriacameracontapiùchel'incomododiportarl'acquacaldasuperlascala.Lasignoraperoranonfailbagno;staancorastudiandoqualèilpostomigliore.Papàsibagnanell'ufficioprivato,mammaincucina,dietroilparaventodellastufa;Margoteioabbiamosceltocomeluogodeinostrisguazzamentil'ufficioversostrada.Sabatopomeriggiochiudiamoletendine,poicilaviamoalbuio,mentrequellachenonèditurnoguardafuoridellafinestraattraversounbucodellatendina,eselagodeaosservarequant'èbuffalagente.
Dallasettimanascorsaquestobagnononmipiacepiù,esonoandataincercadiun'installazionepiùconfortevole.E'statoPeterchem'hamessol'ideaintesta,cioèdicollocareilmiocatinonelgrandeW.C.dell'ufficio.Lìpossosedermi,accenderelaluce,chiudermidentroachiave,versarvial'acquasenzal'aiutodinessuno,edesserealsicurodasguardiindiscreti.Domenicahofattousoperlaprimavoltadelmiobelgabinettodabagnoe,stranoadirsi,lotrovomigliorediqualunquealtroposto.
Lascorsasettimanac'èstatol'idraulicoalpianodisotto,perspostareitubidicaricoescaricodell'acquadalW.C.dell'ufficionelcorridoio.Sièfattaquestamodificazioneinvistadiuneventualeinvernofreddoedelpericolodicongelamentodeitubi.Lavisitadell'idraulicofupernoitutt'altrochegradita.Nonsoltantononpotemmoaprirl'acquapertuttoilgiorno,manonpotemmonemmenoandarealgabinetto.Nonèmoltodelicatoraccontartichecosaabbiamofattoperrimediareaquestoguaio;manonsonpoitantoschizzinosadanonparlarediquestecose.
Findalprincipiodellanostravitaclandestina,ilbabboeio,inmancanzadivasidanotte,celieravamoprocuraticonmezzidifortuna,sacrificandoaquestoscopoduegrossibarattolidivetro.Durantelavisitadell'idraulicocisiamomessiincameraquestibarattoli,conservandocidentroinostribisognipertuttoilgiorno.Ciònonmiparvepiùschifosochelanecessitàdistarfermatuttoilgiornosenzaparlare.Nontipuoiimmaginarecomequestosiariuscitodifficileallasignorina"quàquàquà".Nellegiornatesolitedobbiamolimitarciamormorare;nonparlareenonmuoversideltuttoèdiecivoltepeggio.Dopotregiornieroirrigiditaemifacevamaleilsedere,aforzaditenerloschiacciatosullostessopezzodisedia.Laginnasticaseralemiaiutòasgranchirmi.
LatuaAnna
Giovedì,1ottobre1942.
CaraKitty,
ierimisonoterribilmentespaventata.Alleotto,un'improvvisaefortescampanellata.Ebbiunsolopensiero,chestesserovenendo;chi,losaibene.Maquandotuttisostennerocheerastatoqualcheragazzaccio,oppureilpostino,mitranquillizzai.
Legiornatequidiventanoterribilmentemonotone;Lewin,unpiccolochimico-farmacistaebreo,lavoraperilsignorKralerincucina.Conoscebenetuttol'edificioeperciòabbiamosemprepauracheglisaltiintestadiandareadareun'occhiataall'anticolaboratorio.Stiamozitticometopolini.Chiavrebbesospettato,tremesifa,cheAnna,colsuoargentovivoaddosso,avrebbedovutoesaputostartantotranquillaperoreeore?
Il29lasignoraVanDaancompivaglianni.Nonèstataunagranfesta,tuttaviaebbeinomaggiofiori,piccoliregalieunbuonpranzo.Igarofanirossidelsuosignormaritosembranoessereunatradizionenellalorofamiglia.Perrestareallasignora,possodirtichepermesonounacontinuafontedidispettoisuoitentatividicivettareconpapà.Gliaccarezzailvisoeicapelli,sitirasulesottane,fadellospiritoecercacosìdiattiraresudisél'attenzionediPim.PerfortunaPimnonlatrovabellaenemmenocarina,econluiilflirtnonattacca.Iosonopiuttostogelosa,comesai,ecertecosenonmivanno.LamammanonfaaltrettantocolsignorVanDaan,eallasignoragliel'hodettoinfaccia.
AllevoltePetersauscirdalsuoguscioefarbeneilbuffone.Incomuneconme,senonaltro,hailgustoditravestirsi,perfarriderlagente.Cisiammessiaddossoluiunvestitomoltostrettodisuamadreeiounosuo;luiavevaintestauncappellodasignoraeiounberretto.Igrandisipiegavanodalridere,eanchenoicisiamomoltodivertiti.
Ellihacompratoal"Bijenkorf"dellesottanenuoveperMargoteperme.E'robacciadijuta;costanorispettivamente24e7,50fiorini.Chedifferenzadaprima!
Hoancoraunacosacarinadadirti.EllihacombinatoperPeter,Margoteme,pressononsoqualescuola,uncorsodistenografiapercorrispondenza.Vedraicheperfettistenografisaremol'annoventuro!Credocheinognicasosiaimportantissimoimpararequestascritturasegreta.
LatuaAnna
Sabato,3ottobre1942.
CaraKitty,
ieric'èstatounaltrolitigio.Mammahafattounaterribilescenataeraccontatoapapàtuttiimieipeccati.Leisimiseapiangere,ionaturalmentefecialtrettantoemivenneuntremendomaldicapo.Finiicoldireapapàchevogliomoltopiùbenealuicheamamma;luirisposechemipasserà,maiononcicredo.Difrontealeidevofarmiforzaperrimanerecalma.Papàvorrebbechequandomammanonsisentebeneohamalditesta,ioleoffrissispontaneamentedifarqualcosaperlei;manonlofaccio.
Studiomoltoilfranceseestoleggendo"LabelleNivernaise".
LatuaAnna.
Venerdì,9ottobre1942.
CaraKitty,
ogginonpossodartichenotiziebrutteedeprimenti.Stannoarrestandoagruppi,tuttiinostriamiciebrei.LaGestapoètutt'altrocheriguardosaconquestagente;vengonotrasportatiincarribestiameaWesterbork,ilgrandecampoperebreinellaDrente.Westerborkdev'essereterribile;percentinaiadipersoneunsololavatoioepochissimelatrine.Lecuccettesonotuttel'unaaccostoall'altra.Uomini,donneebambinidormonoinsieme.Perconseguenza,aquantodicono,vièunagrandeimmoralità;moltedonneeragazze,selapermanenzanelcamposiprotrae,restanoincinte.
Fuggireèimpossibile;quasituttigliospitidelcamposonoriconoscibilidailorocranirasatiemoltianchedalloroaspettoebraico.
SeinOlandastannogiàcosìmale,comestarannonellecontradebarbareelontanedovelimandano?Secondonoiliammazzanoquasitutti.Laradioinglesedicecheligasano.Forseèilmetodopiùspicciopermorire.Sonomoltoturbata.Miepraccontatuttiquestiorroriinunmodochedàl'angoscia,eancheleièsconvolta.Qualchetempofa,peresempio,avevavistounavecchiaebreaparaliticasedutadavantiallaportadicasa;dovevaaspettarelaGestapo,cheeraandataaprendereun'autoperportarlavia.Lapoveravecchiettaeraterrorizzataperglisparidellacontroaerea(c'eranoapparecchiinglesiinvolosullacittà)eperleluciabbagliantideiproiettori.PeròMiepnonpotevaportarladentro;nessunoloavrebbeosato.Itedeschinonscherzanocolleloropunizioni.
AncheEllièammutolita;ilsuofidanzatodevepartireperlaGermania.LeihapaurachegliaviatorichevolanosullenostrecaselascinocadereillorocaricodibombediquasiunmilionedichilisullatestadiDirk.Scherzetticome"unmilionenonloavrà"oppure"bastaunabombasola"litrovomoltofuoriposto.VeramenteDirknonèilsoloadoverandare,ognigiornopartonotrenipienidigiovani.Duranteilpercorso,quandosifermanoinqualchestazioncina,cercanodiallontanarsiallachetichellaedinascondersi;masolounapiccolapercentualeciriesce.
Nonsonoancoraallafinedelmiocantofunebre.Haimaisentitoparlarediostaggi?E'l'ultimamodainfattodipunizioniperisabotatori.E'lacosapiùtremendachetipuoiimmaginare.Cittadiniragguardevoli,einnocenti,vengonogettatiinprigioneinattesadiessercondannati.Quandoavvieneunsabotaggio,senonsitroval'autore,laGestapomettesemplicementealmurocinqueostaggi.Soventeneigiornalisileggonoiloroannuncimortuari.Questimisfattivannosottoiltitolodi"fataliincidenti".Belpopolo,itedeschi!Eanch'iounavoltaerodeiloro!Mano,Hitlercihafattoapolidigiàdamoltotempo.Everamentenonesistemaggiorinimiciziaalmondochefratedeschiedebrei.
LatuaAnna.
Venerdì,16ottobre1942.
CaraKitty,
sonooccupatissima.Hoappenafinitoditradurreuncapitolode"LabelleNivernaise"annotandoivocabolidastudiare.Poiunoschifosocompitodimatematicaetrepaginedigrammaticafrancese.Rifiutoassolutamentedifaretuttiigiorniqueicompitidimatematica.Anchepapàlitrovadifficili,eiociriescoquasimegliodilui,mainsommanonciriusciamonéluinéio,espessodobbiamochiamareinaiutoMargot.Instenografiasonolamiglioredinoitre.
Ierihofinitodileggere"DeStormers".E'moltocarino,manonall'altezzadi"JoopterHeul".
Comunque,trovocheCissyvanMarxveldtscrivesplendidamente.Faròleggeredisicuroisuoilibriancheaimieifigli.
Mamma,Margoteiosiamoritornatebuoneamiche;cosìvamoltomeglio.IeriseraMargoteiocisiamosdraiateinsiemesulmioletto;sistavamoltoallostretto,maeradivertente.Michiesesepotràpoileggereilmiodiario.Iodissi:«Qualchepaginasì»eledomandaidelsuo,cheanch'iovorreileggere.Poivenimmoaparlaredelfuturo.Ioledomandaichemestierevorràfare,maleinonlovuoldireenefaungranmistero.Miparechepropendaperl'insegnamento;nonsosehoindovinato,macredodisì.Davvero,nondovreiesserecosìcuriosa!
StamattinamisonosdraiatasullettodiPeter,dopoavercacciatovialui.Erafurioso,manonmeneimportavaproprioniente.Potrebbeancheessereunpo'piùgentileconme,cheieriseraglihoperfinoregalatounamela.
HodomandatoaMargotsemitrovamoltobrutta.Dicechehol'ariabuffaedeibegliocchi.Piuttostovago,nontrovi?
Apresto.
LatuaAnna.
Martedì,20ottobre1942.
CaraKitty,
mitremanoancoralemaniperlospaventocheabbiamoavuto,sebbenesianogiàpassatedueore.Tidiròcheabbiamoincasacinqueapparecchi"Minimax"controgliincendi.Sapevamochedovevavenirequalcunoperriempirli,maquandoeffettivamentevenneilfalegnameocomealtrimentisichiamal'operaioaddettoaquestafaccenda,nessunociavevapreavvertiti.
Laconseguenzafucheinunmomentoincuinoneravamoaffattosilenziosi,ioudiideicolpidimartellofuorisulpianerottolo(difronteallanostraporta-scaffale).Pensaisubitoalfalegname,eavvertiiElli,chestavamangiandoalpianodisopra,dinonscendere.Ilbabboeiociponemmoinascoltopressolaporta,percapirequandol'uomosenefosseandato.Dopoaverlavoratoperunquartod'ora,quellodeposeilmartelloealtriarnesisulnostroscaffale(cosìcredemmonoi)ebussòallanostraporta.Noiimpallidimmo;forseavevauditoqualcosaevolevaoraesaminarequellamisteriosaimpalcatura?Parevacosì.Coluicontinuavaapicchiare,atirare,aspingere.Misentivosveniredallospaventoall'ideachequell'estraneopotessescoprireilnostrobelnascondiglio.Pensavochefossegiuntal'ultimamiaora,
quandoudiiilsignorKoophuischediceva:«Aprite,sonoio».Eaprimmo.Ilganciochefissaloscaffaleallaporta,echepotevaessertoltodaldifuoridachiconoscevailsegreto,sierafiaccato;perciònessunoavevapotutoavvertircidellavenutadelfalegname.QuestioraerascesosottoeKoophuisvolevavenireaprendereElli,manonriuscivaadaprirelaporta-scaffale.
Possodirtichemisentiinonpocosollevata.L'uomochecredevovolesseentraredanoiavevaassuntonellamiaimmaginazionedimensionisemprepiùgrandi,allafinesembravaungiganteederaunfascistacomenoncenepuòesseredipeggiori.
Evviva!perfortunaquestavoltacièancoraandatabene.
Intantolunedìcelasiamospassata.MiepeHenkhannopernottatodanoi.Margoteiosiamoandateadormireperunanottedapapàemamma,perchéiconiugiVanSantenpotesseroprendereinostriposti.Ilpranzoeraottimo.Cifuunapiccolainterruzione,perchélalampadadipapàprodusseuncortocircuitoeimprovvisamentecitrovammosenzaluce.Chefare?C'eranobenedellevalvolenuoveincasa,mabisognavaandarleamettereproprioinfondoalmagazzino,albuio,enoneraunlavoropiacevoledafaredisera.Perògliuominicisiarrischiarono,edopodieciminutipotevamospegnerelenostrecandele.
Stamattinamisonoalzatamoltopresto.Henkdovevaandarviaalleottoemezza.DopoaverfattocolazioneconnoiMiepsceseinufficio.Piovevaarovesci,edessaeracontentadinondovercorrereinufficioinbicicletta.
AncheElli,lasettimanaprossima,verràapassarlanottedanoi.
LatuaAnna.
Giovedì,29ottobre1942.
CaraKitty,
sonomoltoinquieta;papàèammalato.Halafebbrealtaedellemacchierossesullapelle;sembramorbillo.Figurati,nonpossiamochiamareundottore!Mammalofasudare;forsecosìlafebbrescenderà.
QuestamattinaMiepciharaccontatochedall'alloggiodeiVanDaanhannoportatoviatuttiimobili.Nonloabbiamoancordettoallasignora;èdiventatatantonervosanegliultimitempi,enonabbiamonessunavogliadisentireun'altrageremiadesuisuoibeiservizidatavolaesullecomodepoltronechesonorimasteacasa.Anchenoiabbiamodovutoabbandonaretuttelecosebelle;acheservelamentarsi?
Daqualchetempopossoleggereanchelibriperadulti.Orastoleggendo"Eva'sJeugd"diNicovanSuchtelen.Ladifferenzafraquestoeiromanzipersignorinenonmiparepoitantogrande.E'veroperòchevisiparlaanchedidonneche,incertestrade,vendonoillorocorpoauominisconosciuti.Perquestochiedonounabellasommadidenaro.Ionemorreidivergogna.InoltrevisidicecheEvaèindisposta;oh!anch'iovorreiesserlo,sembratantoimportante!
Papàhapresodall'armadioidrammidiGoetheediSchiller,eogniserameneleggeràqualchebrano.Abbiamogiàcominciatocol"DonCarlos".
Perseguireilbuonesempiodipapà,mammamihamessoinmanoilsuolibrodipreghiere.Perscaricodicoscienzaholettoqualchepreghieraintedesco;letrovomoltobelle,manonmidiconomolto.Perchémicostringeafartantolabigotta?
Domaniaccenderemoperlaprimavoltalastufa;vivremoimmersinelfumo.Iltubodelcaminononèstatoripulitodamoltotempo;speriamochetiri!
LatuaAnna.
Sabato,7novembre1942.
CaraKitty,
mammaèterribilmentenervosaeciòèsempremoltopericolosoperme.E'uncasoseilbabboelamammanonstrapazzanomaiMargotetuttoricadesudime?Peresempio:ieriseraMargotleggevaunlibrocondellesplendideillustrazioni;sialzò,andòdisopraemisedaparteillibroperriprenderealeggerlopiùtardi.Iononavevonulladafare,presiillibroeguardailefigure.Margottornòindietro,videil"suo"libroinmanomia,aggrottòlafronteemichieseillibroindietro.Iovolevoguardarloancoraunpochino,Margotsiindispettìancorpiù,lamammasiintromisedicendo:«IllibrolostaleggendoMargot;daglielo,dunque!».Papàentròincamera,nonsapevanemmenodichecosasitrattava,videchesifacevauntortoaMargotedesclamòrivoltoame:«Vorreivederete,seMargotsfogliasseuntuolibro!».
Iocedettisubito,deposiillibroeusciidallacameraoffesa,secondolui.Noneronéoffesanéstizzita,masemplicementerattristata.
Papàhafattomaleagiudicaresenzasaperecom'eralaquestione.IostessaavreidatoillibroaMargot,eglieloavreidatoancheprima,sepapàemammanonsenefosseroimmischiatiprendendoledifesediMargotcomeseavessesubitochisachetorto.
MammaproteggeMargot,èevidente;leieMargotsiappoggianosempre.Cihotantofattol'abitudinechesonodiventatadeltuttoindifferenteairimbrottidimammaeaimalumoridiMargot.
Vogliolorobenesoltantoperché,dopotutto,sonomammaeMargot.Conpapàèun'altracosa.SeeglipreferisceMargot,approvaciòchefaMargot,lodaMargoteaccarezzaMargot,iomirodo,perchévadopazzaperpapà.E'ilmiograndemodello,anessunoalmondovogliobenequantoapapà.
EglinonsirendecontochetrattaMargotdifferentementedame.Margotèlapiùbrava,lapiùcara,lapiùbella,lapiùbuona.Maanch'iohoqualchedirittoaesserpresasulserio.Sonosemprestatailpagliaccioelabricconadellafamiglia,hosempredovutoespiaredoppiamenteimieimisfatti,subendomiirimproveriesoffrendolamiadisperazioneinteriore.Oraquestecarezzesuperficialinonmisoddisfanopiù,etantomenoicosiddettidiscorsiseri.Dalbabbovorreiqualchecosacheeglinonècapacedidarmi.
NonsonogelosadiMargot,nonlosonomaistata,noninvidiolasuabravuraelasuabellezza;mavorreichepapàmiamasseveramente,nonsoltantoperchésonolasuabambina,maperchésonoio,Anna.
Miaggrappoalbabboperchéèilsolochetienvivoilmioultimorestodisentimentofamiliare.Papànoncapiscechehobisognodisfogarmiconluiriguardoallamamma,nonnevuolparlare,evitatuttociòcheharelazionecoidifettidimamma.Eppure,perisuoidifetti,èmammaquellachepiùmipesasulcuore.Nonsocomecomportarmi,nonpossorinfacciarlelasuanegligenza,ilsuosarcasmo,lasuadurezza,manonpossonemmenoriconoscermisemprecolpevole.
Sonointuttoesattamenteilcontrariodileieperciò,sicapisce,ciurtiamo.Nongiudicoilcaratteredimamma,perchénonpossogiudicarlo;laconsiderosoltantocomemadre.Permemiamadrenonè"lamadre";iostessadevoesseremiamadre.Misonoseparatadaloro,navigodasolaevedròpoidoveapproderò.Tuttoquestoperchéhoun'ideaaltissimadiciòcheunamadreedonnadeveessereenulladiciòtrovoinquellaacuidebbodareilnomedimadre.
Mipropongosempredinonconsiderarepiùicattiviaspettidimamma,vogliovederesoltantoisuoilatibuoniecercareinmequelchenontrovoinlei.Manonciriesco,eilpeggioèchenépapànémammacapisconochenellamiavitaessimimancano,echeperquestoiolicondanno.Oforsenessunoaccontentadeltuttoisuoifigli?
TalvoltacredocheDiomivogliamettereallaprova,oraepiùtardi;debbodiventarebuonadasola,senzaesempiesenzatroppidiscorsi.Allorasaròiolapiùforte.
Chi,oltreame,leggeràungiornoquestelettere?Chialtrimiconsolerà?Giacchésoventehobisognodiessereconsolata,nonmisentoforteabbastanzaenonriescoafarequelchevorrei.Losoecercosempre,ognigiorno,dimigliorarmi.
Nonmitrattanomaiinmodouguale.UngiornoAnnaètantosaggiaepuòsapertutto,ilgiornodoposentodirecheAnnaèun'oca,unasciocchina,chenonsanullaeimmaginad'averimparatochisacosadailibri.Nonsonopiùlabambinaviziatadicuisipuòriderequalunquecosafaccia.Hoideali,ideeepianimieipropri,manonsoancoraesprimerliconparole.Ah,quantecosemivengonoinmentediseraquandosonosola,oduranteilgiornoquandodebbosopportarecertagentechemidisgustaocheinterpretamaletuttelemieintenzioni!Perciòfiniscosemprecolritornarealmiodiario,èilmiopuntodipartenzaeilmiopuntodiarrivo,perchéKittyèsemprepaziente;leprometteròchenonostantetuttocontinueròafarelamiastradaeainghiottirelemielacrime.Vorreisoltantovedernegiàirisultati,oalmenoessereincoraggiata,nonfossecheunavolta,daqualcunochemivogliabene.
Nonmicondannare,maconsideracheanch'iotalvoltapossosentirmiilcuorepieno.
LatuaAnna.
Lunedì,9novembre1942.
CaraKitty,
ieriPeterhacompiutosedicianni.Iregalieranomoltocarini.Haricevutofral'altrounaroulette,unrasoioeunaccendisigari.Nonèchefumimolto,propriono;èsoltantoperfarsivedere.
Lapiùgrandeimprovvisatacel'hafattailsignorVanDaanall'una,annunciandocichegliinglesisono
sbarcatiaTunisi,Algeri,CasablancaeOrano.«E'ilprincipiodellafine»disserotutti,maChurchill,ilprimoministroinglese,cheprobabilmenteinInghilterrahauditalamedesimaesclamazione,hadetto:«Questosbarcoèungrandefatto,manonsidevepensarechesiailprincipiodellafine.Vidicopiuttostocheèlafinedelprincipio».Capisciladifferenza?Ragionidiottimismocenesono.Stalingrado,lacittàcheirussidifendonogiàdatremesi,nonèancoracadutainmanoaitedeschi.
Tornandoallefaccendedell'alloggiosegreto,bisognapurechetiscrivaqualcosadelnostroapprovvigionamentodiviveri.Devisaperechequeisignoridelpianodisoprasonodeiverighiottoni.Ilpanecièfornitodaunsimpaticofornaio,conoscentediKoophuis.Noncenetoccatantoquantoneavevamoacasa,maèsufficiente.Anchelecarteannonariesicomperanoallaborsanera.Illoroprezzocontinuaasalire,da27fiorinièpassatoa33fiorini.Etuttoperunpezzodicartastampata!
Pertenereincasaqualcosadiconservabile,oltreainostri150barattolidiverdura,abbiamocomperato270libbredilegumisecchi.Nonsonotuttipernoi,siètenutocontoanchedelpersonaledell'ufficio.Isacchidilegumieranoappesiauncininelnostrocorridoio(oltrelaportasegreta).Alcunecucituredeisacchisonosaltateperilpeso.Decidemmoperciòdimettereinsoffittalenostreprovvisteperl'inverno,affidandoaPeterl'incaricodiportarlesu.Cinquedeiseisacchieranogiàarrivatiintegridisopra,ePeterstavatrascinandosuilsesto,dicirca50libbre,quandolacuciturainferioredelsaccosiruppeeunapioggia,opermegliodireunagrandinatadifagiolisirovesciògiùperlascalaconunfracassodagiudiziouniversale;sottoebberol'impressionechetuttalacasacrollasselorointesta.GrazieaDiononc'eranoestranei.AnchePetersispaventò,mascoppiòariderequandomivideaipiedidellascalacomeun'isolainquelmaredifagioli,chemiarrivavafinoallecaviglie.Subitocimettemmoaraccoglierli,maifagiolisonocosìpiccolieliscichesificcanointuttigliangoli.Adesso,ognivoltacheunoscendelascala,sichinaperraccattarneunamanciatacheconsegnaallasignora.
Quasidimenticavodicomunicarticheilbabboèguarito.
LatuaAnna.
PS.LaradioannunciaoracheAlgeriècaduta.Marocco,CasablancaeOranosonogiàinmanoinglesedaunpaiodigiorni.
Martedì,10novembre1942.
CaraKitty,
grandinotizie!accoglieremounottavoinquilinoclandestino.Quantoanoi,eravamosemprestatid'opinionechequipotessecomodamentealloggiareemangiareunapersonainpiù.AvevamosolamentepauradipesaretropposuKoophuiseKraler.Quandodifuorigiunseronotiziesemprepiùgravisugliorroridellapersecuzioneantisemita,papàinterpellòinostridueprotettoriedessiapprovaronoinpienol'idea.«Ilpericoloètantopersettequantoperotto»disserogiustamente.
Avutoilloroconsenso,abbiamopassatoinrassegnalacerchiadellenostreconoscenzepertrovareunapersona,chevivesseabitualmentedasola,efosseadattaaessereaccoltanellanostrafamigliadiclandestini.Nonfudifficilescovarechiavessequestirequisiti.ScartatidapapàtuttiimembridellafamigliaVanDaan,lanostrasceltacaddesuundentista,uncertoAlbertDussel,lacuimoglie,fortunata
lei,ègiàall'estero.Diconochesiaunuomotranquilloe,sesipuògiudicaredaunasuperficialeconoscenza,sembrapossaandared'accordosiaconnoichecoiVanDaan.AncheMieploconosce,cosicchésipotràincaricareleidiprovvedereasistemarlopressodinoi.Seviene,DusseldovràdormireincameramiaalpostodiMargot,chepasserànellabranda.
LatuaAnna.
Giovedì,12novembre1942.
CaraKitty,
DusselfufelicissimoquandoMiepgliannunciòcheavevaunnascondiglioperlui.Ellaloscongiuròdivenireilpiùprestopossibile.Preferibilmentefindasabato.Ciògliparvedifficile;avevaancoradamettereinordineilsuoschedario,dacurareduepazientiedachiudereicontidicassa.QuestamattinaMiepvennedanoiconquesteinformazioni.Noitrovammoinopportunocheegliaspettasseancora.Tuttiipreparativiobbliganoadarspiegazioniaunaquantitàdipersonechepreferiremmononfosseroalcorrentedinulla.MiepchiederàseDusselnonpuòsistemarelecoseinmododaarrivaresabato.
Dusseldicedino,verràlunedì.Mipareinsensatochenonaccettialvoloqualunqueproposta.Seloarrestanoperstrada,nonpuònémettereinordineloschedario,néchiudereiconti,nécurareimalati.Ealloraperchéquestoindugio?Percontomiotrovoscioccochepapàabbiaacconsentito.
Nient'altrodinuovo.
LatuaAnna.
Martedì,17novembre1942.
CaraKitty,
Dusselèarrivato.Tuttoèandatoliscio.Miepgliavevadettoditrovarsialleundicidavantiallaposta,inunpuntopreciso,dovequalcunosarebbevenutoaprenderlo.Dusselfupuntualeall'appuntamento;ilsignorKoophuis,cheDusselconosceva,gliandòincontro,loinformòchequeltalenonpotevaancoravenireeloinvitòasaliredaMiepinufficio.Koophuismontòintrampertornareinufficio,eDusselloseguìapiedi.AlleundicieventiDusselbussavaallaporta.Miepglifecetogliereilmantello,perchénonsivedesselastellagialla,elocondussenell'ufficioprivato,doveKoophuislointrattennefinchéladonnadellapuliziafuuscita.Poi,colpretestochebisognavalasciarliberoillocale,Mieploaccompagnòdisopra,aprìlaporta-scaffaleesiinfilòdentroperlascaletta,sottogliocchidiDusselammutolitoperlostupore.
NoieravamodaiVanDaan,sedutiattornoaltavolo,inattesadiaccogliereilnuovoospiteconcaffèecognac.PrimaMieplocondussenellanostracameradisoggiorno.Egliriconobbeinostrimobili,manonpensavaneppurlontanamentechenoicitrovassimosopralasuatesta.QuandoMiepglielodisse,quasivennemenodallostupore.MaperfortunaMiepnonglienelasciòiltempoelocondussesopra.
Dusselsilasciòcaderesudiunasediaeciguardòperunistantesenzaparlare,comeseprimavolesseleggerelaveritàneinostrivolti.Poibalbettò,metàinolandesemetàintedesco:«Ma...come!nonsieteinBelgio?Noneravenutounmilitare,coll'automobile,nonèriuscitalafuga?».Noigliesponemmolasituazione,ecomeavessimodiffusoappostalastorielladelmilitareedell'autopermetteresuunafalsastradalagenteeitedeschicheeventualmentevolesserocercarci.Dusselrimaseun'altravoltasenzaparolepertantaastuzia;poisimiseaesplorarepiùdavicinoilnostropraticissimoebelrifugio,enonriuscivaafaraltrocheguardarsiattornostupito.
Mangiammotuttiassieme;luifeceunsonnellinoepoipreseiltèconnoi,ordinòquelpo'dirobasuacheMiepavevaportatogiàdaprima,efinìcolsentirsiabbastanzaasuoagio,soprattuttodopochegliavemmodatodaleggereilseguenteregolamentodattilografatodell'alloggiosegreto,operadiVanDaan:
PROSPETTOEGUIDADELL'ALLOGGIOSEGRETO.
Istituzionespecialeperilsoggiornotemporaneodiebreiesimili.
"Apertotuttol'anno".
Ambientepiacevoleetranquilloinlocalitàprivad'alberinelcuorediAmsterdam.Viciniesclusi.Visigiungecoitram13e17,eancheinautoebicicletta.Indeterminaticasi,seitedeschinonpermettonol'usodiquestimezziditrasporto,ancheapiedi.
"Affitto":Gratis.
"Cucinamagra".
"Acquacorrente"incameradabagno(purtropposenzabagno)edadiverseparetiinterneedesterne.
"Grandimagazzini"permercidiqualunquegenere.
"Stazioneradiopropria",direttamentecollegataconLondra,NewYork,TelAvivemoltealtreemittenti.L'apparecchioèadisposizionedegliabitantidalleseidiserainpoi;nonesistonostazioniproibite,peròlestazionitedeschenonpossonoessereascoltatecheeccezionalmente,peresempioquandotrasmettonomusicaclassicaosimili.
"Orediriposo":Dallediecidiseraallesetteemezzadimattina;ladomenicafinoallediecieunquarto.Inalcunecircostanzesonoammesseancheorediriposoduranteilgiorno,secondoledisposizionidelladirezione.L'orariodiriposodeveessererigorosamenteosservato,inrelazionecollasicurezzagenerale.
"Vacanze"(fuoricasa):Sospesefinoanuovoordine.
"Lingued'uso":Sipregadiparlarsemprepiano;sonoammessetuttelelinguecivili,equindinonlatedesca.
"Eserciziginnastici":Giornalieri.
"Lezioni":Ognisettimanaunalezionescrittadistenografia,lezionidiinglese,francese,matematicae
storiainqualunquemomento.
"Repartospecialeperpiccolianimalidomestici"conbuontrattamento(eccettuatigliinsetti,periqualibisognapresentareunpermessospeciale).
"Orariodeipasti":Colazionetuttiigiornieccettuatiifestiviallenove;didomenicaeneigiornifestivialleundiciemezza.Pranzo(nonmoltoabbondante):dall'unaeunquartoall'unaetrequarti.Cena:caldaofredda,senz'orafissa,inrelazioneconletrasmissioniradio.
"Obblighiversoilcomitatorifornimentoviveri":Essersempreprontiadaiutareneilavorid'ufficio.
"Bagni":Domenicadallenoveinpoiilcatinoèadisposizionedituttigliinquilini.Losipuòusarenelgabinetto,incucina,nell'ufficioprivato,inquelloversostrada,ascelta.
"Bevandealcooliche":Solamentesuattestatomedico.
Fine.
LatuaAnna.
Giovedì,19novembre1942.
CaraKitty,
comeavevamosempreimmaginato,Dusselèunapersonamoltoperbene.Trovònaturaledividereconmelacamera;io,adirlaschietta,nonsonomoltosoddisfattacheunestraneousilamiaroba,mabisognasoffrirqualcosaperlabuonacausaemiadattovolentieriaquestopiccolosacrificio.«Sepossiamosalvarequalcunotuttoilrestoèsecondario»diceilbabbo,ehaperfettamenteragione.
Ilprimogiornocheeraqui,Dusselmihaminutamenteinterrogatasututto:peresempioquandovieneladonnadellapulizia,qualèl'orarioperlacameradabagno,quandosipuòandarealgabinetto.Turiderai,matuttociò,inunrifugio,nonètantofacile.Digiornobisognanonfarrumorepernonessereuditidifuori,equandoc'èunestraneo,peresempioladonnadellapulizia,bisognaessereancorapiùguardinghi.HospiegatoaccuratamentetuttociòaDussel,masonorimastastupita,emolto,diunacosa,cheeglisiacosìtardoacapire;domandatuttoduevolteepoinonricordaancora.Forseglipasserà,edècosìimpacciatosoltantoperlasorpresa.
Perilrestovabenissimo.Dusselciharaccontatomoltecosedelmondodifuori,dicuinonfacciamopiùparteormaidatantotempo.Tristi,lecosechesa.Moltissimiamicieconoscentisonopartiti,perunaterribiledestinazione.Ogniseraleautomobilimilitariverdiogrigescorrazzanoquaelà,itedeschisuonanoaogniportaedomandanoselìabitanoancheebrei.Sesì,tuttalafamigliadeveseguirli,seno,vannooltre.Nessunopuòsottrarsiallasuasortesenonsinasconde.Talvoltavannoingirocondellelisteesuonanosoltantolàdovesannodipoterfareunariccapreda.Spessosipagaunprezzoperilriscatto,tantopertesta.Sembralacacciaaglischiavi,comelasifacevauntempo.Manoneaffattounoscherzo,èunacosatragica.Dinotte,albuio,quasivedoquellefilediinnocentiche,comandatidaunpaiodiqueifiguri,camminano,camminano,coilorobimbichepiangono,battutiemartoriati,finchécadonoalsuolo.Nessunoèrisparmiato,vecchicarichid'anni,bimbi,donneincinte,malati,tutticamminanoinsiemenella
marciaversolamorte.
Comestiamobenequi,beneetranquilli!
Avremmobisognodiignoraretuttequestemiserie,masiamotroppoangustiatipertutticolorochecieranocariechenonpossiamopiùaiutare.
Misentocattiva,iochemenestoinunlettocaldomentrelemiepiùcareamichesonostategettatechisadoveosonogiàmorte.Cheangoscia,pensareatutticoloroconcuimisonosempresentitaintimamentelegataecheorasonocadutiinmanoaicarneficipiùcrudelicheesistano!
Etuttoquestoperchésonoebrei!
LatuaAnna.
Venerdì,20novembre1942.
CaraKitty,
nonsappiamobene,tantiquantisiamo,checontegnociconvengatenere.Finoranoncieranomaigiuntemoltenotizieriguardantigliebrei,ecredevamocheilmegliofossestarceneallegrifinchépossibile.PoiMiepcominciòalasciarsisfuggireditantointantoqualcheparolasullatremendasortediunamico,eognivoltamammaelasignoraVanDaansimettevanoapiangere,cosicchéMieppreferìnonraccontarpiùniente.MaDusselfuletteralmenteassalitodidomandeeiraccontichecifeceeranocosìorrendiebarbari,chenonpotevanocertoentraredaunorecchioperusciredall'altro.
Però,quandolaprimaimpressioneèpassata,bisognachecirimettiamoascherzare.Nonserveanulla,néanoinéaquellidifuori,restarsempretorvicomenelprimomomento.Echesensoavrebbefardelnostrorifugiounrifugiomalinconico?
Qualunquecosaiofaccianonpossononpensareaglialtrichesonovia.Esemiviendaridereperqualchecosa,mifermosubitospaventata,pensandocheèunavergognaessercosìallegra.Madevopiangeretuttoilgiorno?No,nonposso,ebisognapurchepassi,questatristezza.
Aquestimotividimalinconiaseneaggiungeunaltro,maquestoèdinaturadeltuttopersonaleedèmenochenulla,difronteallemiseriechetihoraccontato.Perònonpossonondirti,cheinquestiultimitempimisentomoltoabbandonata.C'èungranvuotoattornoame.Primanoncipensavomai,eimieidivertimentielemieamichebastavanoariempirmilavita.Oraiopensooaquellesciagureoamestessa.Eallafinesonogiuntaallascopertacheilbabbo,perquantomisiacaro,nonpuòsostituiretuttoilmiopiccolomondodiprima.Maperchéimportunarticonquestepazzie?Sonomoltoingrata,Kitty,loso,maspessomigiralatesta,quandotuttiselaprendonoconmeepoidebboancorpensareaquellealtremiserie!
LatuaAnna.
Sabato,28novembre1942.
CaraKitty,
abbiamoconsumatatroppaluceesuperatalanostrarazionedielettricità.Conseguenza:economiaestremaeforsecitoglierannolacorrente:quindicigiornisenzaluce,bello,tipare?Machissàchenonsitiriancoraavanticosì.Allequattrooquattroemezzaètroppobuioperleggere,perciòammazziamoiltempoconognisortadisciocchezze.Sciogliereindovinelli,farginnasticaalbuio,parlareingleseofrancese,criticarlibri:allalungatuttovieneanoia.Daieriserahotrovatounanovità:guardareconuncannocchialenellestanzeilluminatedeivicini.Digiornolenostretendinenonpossonorestareapertenemmenodiuncentimetro,maquandoèbuiononc'ènessunpericolo.
Primanonsapevocheivicinipossanoesseregentetantointeressante,almenoinostri.Alcunilihocoltiapranzo,unafamigliastavagirandodeifilmeildentistadifrontestavacurandounavecchiasignorapaurosa.
IlsignorDussel,l'uomodicuisièsempredettochesastartantobenecoibambiniecheliamatanto,orasirivelacomeilpedagogopiùantiquatocheesista,efadellepredichelungheunchilometroperinsegnarmilebuonemaniere.
Siccomeholafortunadidividerelamiacamera,troppopiccolaahimè,colnobilissimoededucatissimosignore,esiccomeingeneralesonoconsideratalapeggioeducatadeitregiovani,cosìdebbofaticareabbastanzapersottrarmiallesueammonizionieramanzinesempreripetuteealquantostantie,efiniscocolfarl'indiana.
Etuttociòsarebbeniente,seilsignorenonfossequellagranspiacheèenonandasseariportartuttoamamma.
Così,quandomisonpresadaluiunrabbuffodiprua,lamammaricominciadacapo,emiprendounarafficadipoppa.Sepropriosonfortunata,cinqueminutidopolasignoramichiamaarendercontodelmiooperato,edeccochemiprendounafolatadall'alto.
Certo,nondevicrederechesiafacileessere"lamaleducata"inunafamigliadirifugiaticriticoni.Dinotte,aletto,quandoriflettoaimoltipeccatiedifettichemiattribuiscono,misentotantosmarritainquellagranmassadiaccuse,chemimettoaridere,oppureapiangere,secondoilmioumore.
Poimiaddormentocollastranasensazionedivoleresserdiversadaquellochesonoodiesserdiversadaquellochevoglio,forseanchedifarediversamentedacomevoglioodacomesono.Ohcielo,oraconfondoleideeancheate;scusami,macancellarenonmipiace,egettarviailfoglio,inquestitempidipenuriadicarta,èproibito.Cosìpossosoltantoconsigliartidinonrileggerelafraseprecedenteesoprattuttodinoncercarediapprofondire,perchénontelacaveresti.
LatuaAnna.
Lunedì,7dicembre1942.
CaraKitty,
quest'annoChanukà(2)eSanNicolaquasicoincidono,ladifferenzanonèchediungiorno.PerChanukànonabbiamofattomolto,qualchescambiodiregalinielecandele.Dicandelec'èscarsità,perciònonleabbiamotenuteaccesechedieciminuti;maèandatotuttoegualmentebeneperché,ciòchepiùimportava,icantiritualisonocontinuatialungo.IlsignorVanDaanavevafabbricatouncandelabrodilegno,cosicchéanchequestoeraconformeallatradizione.
LaseradiSanNicolaèstatamoltopiùdivertente.EllieMiepavevanoeccitatolanostracuriositàparlandopertuttoiltemposottovoceconpapà,sicchénoisospettavamochesistavapreparandoqualchecosa.Ederapropriocosì.Alleottoscendemmotuttiperlascalettadilegnoeattraversoilcorridoiooscurissimo(ioavevounagranpauraenonvedevol'oraditornarsopra,alsicuro)raggiungemmolosgabuzzino.Quipotemmoaccenderelaluce,perchéquestolocalenonhafinestre.Quindiilbabboaprìilgrandearmadio.«Oh!carino!»esclamammotutti.Inunangoloc'eraunagrancestadecorataconcartamulticolorediSanNicola,edincimatroneggiavaunfantocciodiPietroilNegro.
Svelti,portammosulacesta.C'eradentroungraziosoregalinoperciascuno,conversidicircostanza.
Ametoccòunabamboletta,albabbounreggilibri,ecc.ecc.Comunque,L'ideaerastatacarina,esiccomenoituttieottononavevamomaifesteggiatoSanNicolainvitanostra,questoesordiosipotevaconsiderarebenriuscito.
LatuaAnna.
Giovedì,10dicembre1942.
CaraKitty,
ilsignorVanDaancommerciavaincarni,salumiespezie,ederaentratonelladittaperchéconoscevabenel'articolo.Ancheadessometteinmostralasuacompetenzadisalsicciaio,eciònoncispiaceaffatto.
Avevamoacquistato,naturalmenteallaborsanera,moltacarnedaconservare,inprevisionedeitempidifficilicheciattendevano.Eradivertentevederelacarnepassareapiùripreseneltritatuttoe,previaaggiuntadialtriingredienti,infilareibudellipertrasformarsiinsalumi.Amezzogiornomangiavamosubitolesalsicce,arrostitecoicrauti,mailsalamebisognaprimalasciarlostagionarebene,eperciòloappendevamoalsoffittocondellecordicellelegateaunbastone.Chientravanellacameraevedevaquell'esposizionedisalamisimettevaaridere.Erainfattiunospettacolomoltobuffo.
Lacameraerainundisordinestraordinario.IlsignorVanDaan,colgrembiuledisuamoglie,eratuttoindaffaratocollacarne,esembravamoltopiùgrassodiquellocheè.Collemaniinsanguinate,lafacciarossa,eilgrembiulesporcoavevaveramentel'ariadiunmacellaio.Lasignorafacevatantecoseinsieme,studiaval'olandese,rimestavalaminestra,davaun'occhiataallacarne,sospiravaesilagnavaperlasuacostarotta.Eccoquelchesuccedeallevecchiesignorechefannocertistupidissimieserciziginnasticiperdimagrirenelsedere!
Dusselavevaunocchioinfiammatoefacevaimpacchidicamomillapressolastufa.Pim,sedutosopraunasedianelraggiodisolechefiltravadallafinestra,venivasbattutodiquaedilà,ecertamenteisuoi
dolorireumaticisenerisentivano,agiudicaredalmodoconcui,curvoeturbatoinviso,sorvegliavaleditadelsignorVanDaan.Sembravaunvecchiettoinvalidoricoveratoinunospizio.Petergiravaperlastanzacolsuomicio.Lamamma,Margoteiospelavamopatate,manessunadinoifacevaattenzionealsuolavoro,perchéc'eradaguardareilsignorVanDaan.
Dussels'èrimessoafareildentista.Bisognachetiraccontiinchemodoridicolosièsvoltoilsuoprimointervento.Mammastavastirando;lasignoraVanDaanfulaprimaadassoggettarsiallecure.Simiseasederesudiunasediainmezzoallastanza.Dusselcominciòcongrandesussiegoadaprirelasuacassetta,chiesedell'acquadiColoniaperdisinfettanteedellavaselinainluogodicera.
Guardònellaboccadellasignora,letoccòqualchedente,facendolaognivoltasussultarecomesemorissedaldoloreedemetteresuoniinarticolati.Dopounalungaricerca(almenoperlasignora,perchénonduròpiùdidueminuti),Dusselcominciòaraschiareunbuchino.Ma...neppurdapensarci.Lasignorapreseadibattersiviolentementeconlebracciaelegambe,finchéauncertomomentoDusselmollòilraschiettocherimaseinfissoneldente.
Alloracominciòlospettacolo!Lasignorasidibatteva,urlava(perquantosipuòurlareconunostrumentodiquelgenereinbocca),cercavaditogliersiilraschietto,einveceloficcavasemprepiùgiù.Dussel,calmissimo,guardavalascenaconlemanisuifianchi.Glialtrispettatoriridevanosmodatamente.Moltovillani;perchéio,certamente,avreistrillatoancorpiùforte.
Aforzaditirare,darcalci,strillareechiamare,lasignorariuscìfinalmenteatogliereilraschiettoeilsignorDusselcontinuòilsuolavorocomesenullafosseavvenuto.
Fucosìsveltochelasignoranonebbetempodiricominciare;peròinvitasuanoneramaistatotantobeneaiutato.Dueassistentinonsonpochi,eilsignorVanDaaneiofunzionammobene.Sembravaunquadrettomedioevalecollascritta:"Ciarlatanoallavoro".
Intantolapazienteperdevalapazienza;avevadabadarealla"sua"minestraeal"suo"pranzo.
Unacosaècerta;lasignoranonavràfrettadifarsicurareun'altravolta.
LatuaAnna
Domenica,13dicembre1942.
CaraKitty,
menestopiacevolmentesedutanell'ufficioversostradaaguardarfuoriattraversolafessurafraletendine.E'giàsera,macisivedeancoraabbastanzaperscrivere.
E'moltostranovedercomelagentecammina;sembracheabbianotuttiunafrettatremendaechequasiincespichino.
Allebicicletteinvecenonsipuòtenerdietro;iononriesconemmenoavederecherazzadipersonacisiasedutasopra.
Lagentedelvicinatononhaunaspettomoltoattraente;specialmenteibambini,sporchidaprenderecollemolle.Veribimbidisobborgocolmoccioalnaso;facciofaticaacapirequellochedicono.
Ierinelpomeriggio,mentreMargoteiostavamoprendendoilbagno,iodissi:«Sepotessimotirarsuconunamoibambinichepassanoquisotto,ficcarliinbagno,lavarlibene,metterliinordineepoilasciarliandare,allora...».Margotmiinterruppe:«Ilgiornodoposarebberodinuovosporchiemalandaticomeprima».
Machestoriesonqueste,quicisonoaltrecosedavedere,leautomobili,lebarche,lapioggia.Sentoitrameillorostridoreemidiverto.Inostripensieri,comenoi,nonvarianomolto.Continuanoadandare,comeinuncarosello,dagliebreialmangiareedalmangiareallapolitica.Traparentesi,poichéparliamodiebrei,ierinehovistidueguardandofuoriattraversolecortine,emisembravaunmiracolo;ebbiunasensazionestrana,comeseioavessitraditoqueipoverettieorastessispiandolalorodisgrazia.Quidavantièfermounbarconeadibitoadalloggio,incuiabitanounbarcaioloconmoglieefiglieuncagnolino.Delcagnolinosiamoaconoscenzasolamenteperchéloudiamoabbaiareeperchévediamolasuacodaquandocorresulpontedelbarcone.
Orahacominciatoapiovereequasituttisimettonoalsicurosottoiparapioggia.Nonvedocheimpermeabiliequalchenucasottoiberretti.Nonèneppurnecessariovederedipiù;adagioadagioriconoscoledonneanchecosì,gonfiedipatate,conunmantellorossooverde,tacchisdrucitieunaborsaalbraccio.Hannolafacciarabbiosaobonaria,secondol'umoredelmarito.
LatuaAnna.
Martedì,22dicembre1942.
CaraKitty,
gliabitantidell'alloggiosegretohannoappresocongioiacheaNataleciascunodiloroavràunettodiburroinpiù.Nelgiornalestascrittodueetti,maquestovaleperifelicimortalichericevonolecarteannonariedalloStato,enonpergliebreinascosti,che,perspenderpoco,nonpossonocomperarechequattrocarteinvecediotto,allaborsanera.
Cisiamomessituttiacuocerequalcosacolburro.Stamanehofattodeibiscottieduetorte.C'èmoltodafare,quisopra,emammamihaproibitodileggereedistudiare,perchéilavoridicasasonoinarretrato.
LasignoraVanDaanèalettoconlasuacostolacontusa,silagnatuttoilgiorno,sifacontinuamentecambiareilbendaggioenonècontentadiniente.Saròfelicequandosialzeràeterràleiinordinelasuaroba,perché,bisognapurdirlo,èstraordinariamenteattivaepulitae,quandoèinbuonecondizionidicorpoedispirito,èancheallegra.
Comesedigiornononsentissiabbastanza"sst,sst"perchéfacciotroppochiasso,almiosignorcompagnodicameraèvenutal'ideadigridarmituttiimomenti"sst"anchedinotte.Secondoluinonpotreidunquenemmenogirarmi.Iononcifacciocaso,maseinsisteglirispondogridandogli"sst"anch'io.
Mifarabbiasoprattuttoladomenica,quandoaccendelalucetantoprestoesimetteafarginnastica.Ame,poveramartire,sembrachequestoduridelleore,perchélesedieconcuièprolungatoilmiolettooscillanocontinuamentesottoilmiocapoassonnato.Dopoaverterminatogliesercizidiflessioneagitandounpaiodivolteconforzalebraccia,ilsignorecomincialasuatoeletta.Lemutandesonoappesealgancio,edunqueprimalevaaprendereepoitornaindietro.Madimenticalacravattacheèsultavolo.Ealloraaltrapasseggiataaspintonifraleseggiole,eritorno.
Maèoracheiolasmettadiseccarticonquestestoriedivecchimatti,tantononserveanulla.Peramordipacehodovutorinunciareancheallemiepiccolevendette,comesvitarelelampadine,chiuderelaporta,nascondereivestiti.
Ah,comediventosaggia!Tuttoquideveesserfattosaggiamente,ascoltarleprediche,tenereilbeccochiuso,aiutare,essereamabile,darragioneatuttieviadiquestopasso.Hopaurachelamiasaggezza,chenonèpoimoltogrande,siconsumitroppoinfrettaenonmenerestipiùnienteperildopoguerra.
LatuaAnna.
Mercoledì,13gennaio1943.
CaraKitty,
questamattinamihannocontinuamentedisturbata,equindinonhopotutocombinarenulla.
Fuori,èspaventoso.Digiornoedinottequeipoverettivengonotrascinativia,senzapoterportareconsécheunsaccodamontagnaeunpo'didenaro.Duranteilviaggioglitolgonoanchequelpo'diroba.Lefamiglievengonodivise,gliuominidiqua,ledonnedilà,ibambinidaun'altraparte.
Ibambini,venendoacasadascuola,nontrovanopiùilorogenitori.Ledonne,tornandodalfarlespese,trovanolacasasigillataelafamigliascomparsa.
Anchegliolandesicristianihannopaura;ilorofiglisonospeditiinGermania,tuttivivononell'angoscia.
Eogninottecentinaiadiaviatoripassanosull'Olanda,direttiversolecittàtedesche,elàaranolaterraconlebombe;eognioracadonoinRussiaeinAfricacentinaia,migliaiadiuomini.Nessunopuòstarnefuori,tuttoilmondoèinguerrae,sebbenevadameglioperglialleati,nonsivedeancoralafine.
Enoi...noistiamobene,megliochemilionidialtrepersone.Siamoancoratranquilliesicurie,comesuoldirsi,cimangiamoilcapitale.Siamocosìegoisticheparliamodiun"dopoguerra",cirallegriamopensandocheavremovestitinuoviescarpenuove,mentreveramentedovremmorisparmiareognicentesimoperaiutareglialtri,dopolaguerra,asalvarequellocheèancorasalvabile.
Ibambiniquivannoingiroconbluseleggereezoccoliaipiedi,senzamantello,senzaberretto,senzacalze,enessunocheliaiuti.Nonhannonienteinpanciaemasticanocarote,lascianolacasafreddaperscenderenellastradafreddaeandareascuolainunaclasseancorpiùfredda.Sièarrivatialpunto,inOlanda,chemoltissimibambinifermanoipassantiinstradaperchiedereunpezzodipane.
Potreipassardelleorearaccontartilemiserieportatedallaguerra,maciòmirendeancorpiùtriste.Non
cirestaaltrocheaspettaretranquillamente,finchesipuò,lafinediquestamiseria.Aspettanogliebreieaspettanoicristiani,tuttoilmondoaspetta,emoltiaspettanolamorte.
LatuaAnna.
Sabato,30gennaio1943.
CaraKitty,
fremodirabbiaenonlopossomostrare.Vorreipestareipiedi,gridare,scuoterefuriosamentelamamma,piangereenonsochealtroancora,perleparoleinsensate,glisguardibeffardi,leaccusechemicolpisconoognigiorno,comefreccetiratedaunarcoteso,etantodifficilidaestrarredalmiocorpo.
Vorreigridareamamma,aMargot,aiVanDaan,aDusseleancheapapà:"Lasciatemiinpace,lasciatemifinalmentedormireunanottesenzacheilmiocuscinosibagnidilacrime,gliocchimibrucinoelatestamibatta.Lasciatemiandare,lontanadatutti,magariall'altromondo!".
Manonpossofarlo,nonvogliochevedanolamiadisperazione,nonvogliochelancinonemmenoun'occhiatanelleferitechemihannoinferte;nonsopportereilalorocompassionenélalorobonariaderisione,egridereiancoradipiù.Ognunomitrovaleziosaseparlo,ridicolasetaccio,insolenteserispondo,maliziosasehoun'idea,pigrasesonostanca,egoistasemangiounbocconedipiù,stupida,vile,calcolatriceecceteraeccetera.Tuttoilgiornomisentodirechesonounabambinainsopportabile,esebbeneneridaefingadinonbadarci,invececibadomolto,evorreichiedereaDiodidarmiunaltrocarattere,chenonfacciamontartuttiincolleracontrodime.
Manonsipuò;ilmiocarattereèquellocheèeiononsonocattiva,losento.Facciodelmiomeglioperaccontentaretutti(nonloimmaginanoneppurlontanamente)ecercodiriderequandosonodisopra,pernonmostrarloroilmioturbamento.
Piùdiunavoltahogridatoinfacciaallamamma,dopounafilzadiingiustirimproveri:«Nonm'importanientediquellochedici,nontioccuparepiùdime,iosonouncasodisperato».Naturalmentemisentoalloradirechesonounasfacciata,perduegiornimifannoilmuso,poituttoèdimenticatoesiricominciaatrattarmicometuttiglialtri.
Mièimpossibilefareungiornolagattinaeilgiornodopogettarloroinfacciailmioodio.Preferiscol'aureaviadimezzo,chenonèaffattodorata,mitengopermequellochepenso,ecercoognitantodidiventaretantosprezzanteconloroquantoessilosonoconme.
Ah,senefossicapace!
LatuaAnna.
Venerdì,5febbraio1943.
CaraKitty,
daparecchiotemponontihopiùparlatodilitigi,manullaècambiato.Dusselinprincipioprendevaancorasultragicotutteledispute,anchequellesubitodimenticate,maoracisistaabituandoenoncercapiùdifareilpaciere.
MargotePeternonlidiresti"giovani";tropponoiosietranquilli.Iosonotuttoilcontrario,emisentosempredire:«MargotePeternonlofanno,prendiesempiodaloro».E'terribile.
TiconfessochenonvoglioassolutamentediventarecomeMargot,ètroppofiaccaeindifferente,silasciapersuaderedatuttiecedeinognicosa.Iovoglioessereunpo'piùfortedicarattere.Maquesteteoriemeletengoperme;sareimoltoderisasemeneservissipergiustificareilmiocontegno.
Atavolac'èmoltomalumore;fortunatamentelescenatesonointerrottedaimangia-minestra.Mangia-minestrasonoquellichevengonodall'ufficioafarsidareunpiattodiminestra.
OggiilsignorVanDaansel'èpresadinuovoconMargotchemangiatroppopoco.«E'perconservarelalinea»dicevaintonobeffardo.Mamma,chedifendesempreMargot,disseforte:«Nonpossopiùsopportarequestevostrestupidechiacchiere».
Lasignorasifecerossacomeilfuoco;luiguardavadavantiaséetaceva.Spessonoiridiamodell'unoodell'altra.Qualchetempofalasignorauscìinun'enormesciocchezza.Raccontòchedagiovaneandavamoltod'accordoconsuopadreecheavevaavutoparecchiflirt.Suopadrelediceva:«Sai,sequalcunotimettelemaniaddosso,glidevidire:"Badi,iosonounasignora!",ealloraluicapiscedovevuoiarrivare».Noiscoppiammoariderecomesefossestatounbelmottodispirito.
AnchePeter,contuttalasuatranquillità,qualchevoltacifaridere.Vapazzoperleparolestraniere,mahalafortunadinonsapernesempreilsignificato.Ungiornoche,essendocivisiteinufficio,nonpotevamoandarealgabinetto,eglifucostrettoadandarciugualmenteperunaimperiosanecessità,manontiròlacordadell'acqua.Peravvertirci,attaccòalW.C.uncartellinocollascritta:"s.v.p.,gas".Intendevanaturalmentescrivere:"Attenzione,gas!",matrovòche"s.v.p."andavameglio.Evidentementenonsapevache"s.v.p.",abbreviazionedi"s'ilvousplait",vuoldireperfavore.
LatuaAnna.
Sabato,27febbraio1943.
CaraKitty,
Pimaspettaognigiornol'invasione.Churchillhaavutolapolmoniteetardaarimettersi.Gandhi,quellodellalibertàindiana,failsuoennesimodigiuno.
Lasignoraasseriscediesserefatalista.Machihapiùpauradituttiquandosparano?Semprelei,Petronilla.Henkcihaportatodaleggerelapastoraledeivescoviaifedeli.E'bellissimaeanimatrice."Nonsostate,oolandesi,ognunocombattaconlepropriearmiperlalibertàdelpaese,delpopolo,dellareligione.Aiutate,date,nonesitate!"Cosìproclamanotalvoltaanchedalpulpito.Servirà?Ainostricorreligionaricertamenteno.
Figurati,checosacicapita.Ilproprietariodiquestoappartamento,senzadirloaKralereKoophuis,ha
vendutolacasa.Unamattinailnuovoproprietariovenneconunarchitettoaprendervisionedellacasa.Fortunatamentec'eraKoophuis,cheglifecevederetutto,salvoilnostroalloggiosegreto.Dissediaverdimenticatoacasalachiavedellaportadicomunicazione.Ilnuovoproprietariononchiesealtro.Purchénontornienonvogliapropriovederel'alloggiosegreto,perchésarebbeunbruttoaffarepernoi.
Papà,perfareunregaloaMargoteame,hasvuotatounoschedariodell'ufficioelohariempitodicartoncini.Saràloschedariodeilibri;ciscriveremotutteeduechelibriabbiamoletto,dachisonostatiscritti,ecosìvia.Perleparolestranieremisonoprocuratounquadernettoaparte.
Lamammaeioinquestiultimitempiandiamomoltopiùd'accordo,manonsiamomaiveramenteinconfidenza.Margotèpiùscontrosachemai,eilbabbohaqualchepreoccupazionechenonvuolrivelare,maèsempreungrantesoro.
Nuovadistribuzionediburroemargarinaatavola!Ciascunoriceveilsuopezzettinodigrassosulsuopiatto.Secondomeladistribuzione,comelafannoiVanDaan,èmoltodisonesta.Maimieigenitorihannotroppapauradilitigareenondicononulla.Peccato,iotrovochecertagentebisognasempreripagarladiugualemoneta.
LatuaAnna.
Mercoledì,10marzo1943.
CaraKitty,
ieriseraabbiamoavutouncortocircuito,mentrefuorisparavanoininterrottamente.Iononriescoaliberarmidallapauradeglispariedegliaeroplani,equasiogninottevadonellettodipapàacercarconforto.Saràmoltoinfantile,madovrestiaverprovato!Nonpuoipiùcapirenemmenoletueparole,tantotuonanoicannoni!Lasignora,lafatalista,simisequasiapiangereedicevaconunavocinaangosciata:«oh,ècosìspiacevole,sparanotantoforte!»ilchesignifica:"Hotantapaura".
Allumedicandelanonècosìterribilecomealbuio.Iotremavocomeseavessilafebbreesupplicaipapàdiriaccenderelacandela.Fuinesorabile,lacandelarimasespenta.Improvvisamentecominciaronolemitragliatrici,chesonodiecivoltepeggiodeicannoni.Mammasaltòdallettoecongrandispettodipapàacceselacandela.Aibrontoliidelbabborisposerisolutamente:«Annanonèunvecchiosoldato».Ebasta.
Tihogiàraccontatolealtrepauradellasignora?Credodino.Bisognachetusappiaanchequesto,sevuoiesserealcorrenteditutteleavventuredell'alloggio.Unanottelasignoracredettedisentirdeiladripasseggiareinsolaio,edebbetantapaurachesvegliòsuomarito.Proprioinquelmomentoiladriscomparvero,eilsignorVanDaannonsentìaltrorumorecheilbattitodell'impauritocuoredellafatalista.«Oh,Putti(soprannomedelsignorVanDaan),hannocertamenteportatovialesalsicceeifagioli.EPeter,oh,saràancoranelsuoletto?»
«Peternonl'hannocertamenterubato.Nonavertantepaureelasciamidormire.»
Raccomandazioneinutile:lasignora,perlapaura,nonsiriaddormentòpiù.Alcunenottidopotuttalafamigliadelpianodisoprafusvegliatadalbaccanodeglispiriti.Peterandòinsolaioconunalampadinatascabilee...rrrt...rrrt...,checosavide?unesercitodigrossirattichescappavano.Orachesapevamochieranoiladri,facemmodormireMouschiinsolaioegliospitiindesideratinontornaronopiù,almenodinotte.
AlcuneserefaPetersalìinsoffittaaprenderedeigiornalivecchi.Perscenderelascalettadovevatenersibenfermoallabotola.Abbassòlamanosenzaguardaree...quasicascògiùdallascalaperlospaventoeildolore.Senzaaccorgerseneavevamessolamanosuungrossoratto,cheloavevamorsicatofortenelbraccio.Quandoentròdanoi,colpigiamasporcodisangue,erapallidocomeuncencioeglitremavanolegambe.Nonc'èdastupirsene,accarezzareungrossorattoèpocopiacevole,eprendersipergiuntaancoraunmorsoèterribile.LatuaAnna.
Venerdì,12marzo1943.
CaraKitty.
tipresentomammaFrank,patronadeibambini!Burroextraperigiovani,problemidellagioventùmoderna,intuttomammaprendeledifesedellagioventùedopoaverbenlitigatoriesceaspuntarla.
Unbarattolodilinguaconservataèandatoamale.PranzodigalaperMouschieMoffi.
Moffièancoraunosconosciutoperte,peròeragiàindittaprimachenoivenissimoanasconderci.E'il
gattodelmagazzinoedegliufficietienelontaniitopi.Ancheilsuonomepoliticoèfaciledaspiegare.Perqualchetempoladittatenneduegatti,unoperilmagazzinoeunoperilsolaio.Accadevatalvoltacheiduesiincontrasseroeneseguivanofuriosicombattimenti.Ilgattodelmagazzinoerasemprequellocheattaccava,mentrequellodelsolaiofinivasemprecoll'avereilsopravvento.Propriocomeinpolitica.CosìilgattodelmagazzinofuchiamatoiltedescooMoffi,equellodelsolaiol'ingleseoTommy.PoiTommyfudatovia,eMoffiserveadivertircitutti,quandoscendiamosotto.
Abbiamomangiatotantifagiolibianchiescurichenonlipossopiùvedere.Mibastapensarciperchémivengalanausea.Ladistribuzioneseraledipaneèstatasoppressa.
Papàhadettochiaramentediesseredicattivoumore;hacertiocchitorvi,poverino!
Sonotuttapresadallibro"DeKlopopdeDeur"diInaBoudier-Bakker.Comeromanzofamiliareèstraordinariamentebenscritto;inveceipassiriguardantilaguerra,gliscrittori,l'emancipazionedelladonnanonmisembranoaltrettantobelliefrancamentenonmiinteressanomolto.
TerribiliattacchidibombardierisullaGermania.IlsignorVanDaanèdicattivoumoreperlascarsitàdisigarette.Ladiscussionesulproblemasemangiareonolaverdurainscatolahaavutoesitofavorevolealnostropartito.
Nonpossopiùcalzarelemiescarpe,salvoquellealtedasci,cheincasanonsonoaffattopratiche.Certisandalidipaglia,checostavano6,5fiorini,dopounasettimanaeranofuoricombattimentoenonlihopiùpotutiportare.ForseMiepriesciràatrovarequalcosaallaborsanera.Devoancoratagliareicapellialbabbo.Papàassicurachedopolaguerranonandràdaunaltroparrucchiere,perchéètropposoddisfattodelmiolavoro.Peccatocheglitagliotroppospessoleorecchie!
LatuaAnna.
Giovedì,18marzo1943.
CaraKitty,
laTurchiaèinguerra.Grandeagitazione.Aspettiamoconorgasmolenotiziedellaradio.
LatuaAnna.
Venerdì,19marzo1943.
CaraKitty,
appenaun'oradopo,ladelusioneèsuccedutaallagioia.LaTurchianonèancorainguerra,ilsuoministrohaparlatosoltantodiunprossimoabbandonodellaneutralità.SulDamc'eraungiornalaiochegridava:«LaTurchiaafiancodell'Inghilterra!».Igiornaliglifuronostrappatidimano.Cosìlalietanotiziaègiuntafinoanoi.
Hannodichiaratoprividivaloreibigliettida500eda1000fiorini.E'untranelloperiborsaneristi,maancorpiùperglionestipossessorididenaro"nero"eperchistanascosto.Quandosivuolcambiareunbigliettodamillefiorinibisognadichiararecomeseneèvenutiinpossesso,edimostrarlo.Possonoancoraservireperpagareleimposte,masoltantofinoallaprossimasettimana.
Dusselhafattoarrivareuntrapanoapedale,eprestosaròsottopostaaunesameminuzioso.
IlFührerdituttiiGermanihaparlatoadalcunisoldatiferiti.Chetristezzasentirlo!Ildialogosisvolgevapress'apococosì:
«IlmionomeèHeinrichScheppel.»
«Feritodove?»
«AStalingrado.»
«Cheferita?»
«Duepiedicongelatieunafratturaalbracciodestro.»
Propriocosì;laradiocitrasmettevaquestaorribilepagliacciata.Iferitisembravanoorgogliosidelleloroferite;quantopiùgravi,tantomeglio.Cen'eraunochenonriuscivanemmenopiùaparlareperlacommozionedipoterdarlamanoalFührer(quellacheglirestava).LatuaAnna.
Giovedì,25marzo1943.
CaraKitty,
mamma,papà,Margoteioeravamoieritranquillamentesedutil'unoaccantoall'altro,quandoentròPeterchesussurròqualcosanell'orecchioapapà.Sentiivagamente"unbarilerovesciatonelmagazzino"e"qualcunostafrugacchiandoallaporta".AncheMargotavevaintesocosì,macercòdicalmarmi,perchéionaturalmenteeropallidissimaemoltonervosa,quandopapà,subitodopo,uscìdallaportaconPeter.
Noitrestemmoadaspettare.Dueminutidopovennesulasignora,cheerastatasottonell'ufficioprivatoasentirlaradio.RaccontòchePimleavevaingiuntodichiuderelaradioeditornarsenesupianopiano.Ma,comesuccede,proprioquandosivuolfarpianoigradinidiunavecchiascalascricchiolanoancoradipiù.AltricinqueminutidopotornaronoPeterePimancheloropallidissimi,eciraccontaronoleloroavventure.
Sieranofermatiinfondoallascalettaadaspettare,dapprimasenzarisultato.Maauntrattoudironodueforticolpi,comeseincasafosserostatechiusedueporte.Pimconunsaltofusopra.PeteravvisòancoraDussel,checonmoltacircospezioneemoltorumorearrivòsopraanchelui.Poi,apiediscalzi,salimmoalpianosuperioredaiVanDaan.Luieraalettomoltoraffreddato;ciavvicinammoallaspondadellettoeglimormorammoinostrisospetti.
OgnivoltacheVanDaantossiva,suamoglieeiocredevamodicadereinconvulsionidallapaura.Finalmentequalcunodinoiebbel'idealuminosadidarglidellacodeina,elatossecessò
immediatamente.
Aspettaeaspetta,nonsentivamopiùniente,eallorasupponemmocheiladri,avendouditodeipassiinunacasacosìtranquillaselafosserodataagambe.Disgraziatamentelaradio,làsotto,eraancorafissasull'Inghilterra,elesediestavanobendisposteincircolotutt'attorno.Siccomelaportadovevaesserstataforzata,ederapossibilechequellidelservizioantiaereosenefosseroaccortieavesseroavvisatolapolizia,l'incidenteavrebbepotutoavereconseguenzeassaiserie.PerciòilsignorVanDaansialzò,simiseilmantelloecongrandeprudenzaandòdietroapapàgiùperlascala,seguitodaPeter,chepermaggiorsicurezzasieraarmatodiunpesantemartello.Noialtredonneaspettammodisoprapreoccupatissime,finché,dopocinqueminuti,gliuominiritornaronoeciassicuraronocheincasatuttoeratranquillo.
Stabilimmoditenerchiusiirubinettidell'acquaedinontirarl'acquaalgabinetto.Masiccomel'agitazionesieraripercossasuivisceridiquasituttigliinquilini,tipuoiimmaginarequantofossepural'aria,dopochetutti,unodopol'altro,avemmodepositatoilnostromessaggio.
Incasicomequesto,succedonosempretantealtrecoseinsieme.Primo:lacampanadellaWestertor,chesudimeavevasempreavutouneffettocalmante,nonsuonavapiù.Secondo:laseraprecedenteilsignorVossenerauscitopiùprestodelsolito,ecosìnonsapevamoconcertezzaseElliavevaancorpotutoprenderelachiaveeseavevadimenticatodichiuderelaporta.
Eranogiàleundicidiseraenoieravamosemprenell'incertezza,sebbenecifossimomessiunpo'tranquilliperchédalleottocirca,quandoilladroavevaresomalsicuralanostracasa,nonavevamopiùuditonulla.Pensandocibene,ciparevainoltreassaiimprobabilecheunladroavessescassinatounaportanelleprimeoredellasera,quandopotevaancorapassargenteperlastrada.Aunodinoivenneanchel'ideacheilmagazzinieredeinostrivicinipotesseessersisoffermatosullavoropiùdelsolito;quandosièagitatieimurisonosottili,cisipuòinfattisbagliarenell'interpretareirumori,eanchel'immaginazionehaunagrandeimportanzainqueibruttimomenti.
Cosìandammoaletto,manontuttipotemmoprendersonno.Papà,mammaeDusselrimaserosveglieiopossodire,conuntantinodiesagerazione,dinonaverchiusoocchio.Questamattinagliuominisonoscesisottoehannotiratolaportadistradapervedereseerabenchiusa,matuttoerainordine.Ifatticheciavevanotantoterrorizzatifuronoraccontatialpersonaled'ufficiocongrandericchezzadiparticolari.Tuttischerzaronosu,maèfacileridereacosefinite.SoltantoEllicihapresosulserio.
LatuaAnna.
Sabato,27marzo1943.
CaraKitty,
ilcorsodistenografiaèterminatoecominciamogliesercizidivelocità.
Comediventiamobravi!
Tidevoancorparlarediunodeimieiammazzatempo(lichiamocosìperchénonfacciamoaltroche
lasciarpassareiltempoilpiùrapidamentepossibile,inmodochevengaprestolafinedellaclandestinità).Vadopazzaperlamitologia,esoprattuttoperglideigrecieromani.Quicredonochesiaunapassionepasseggera;nonhannomaisentitocheaunaragazzinapossanopiacertantoglidei.Vuoldirechesaròiolaprima!
IlsignorVanDaanèraffreddato,omeglio,haunpo'disolleticoingola.Faunaquantitàdipasticci:gargarismiconcamomilla,pennellatureingolacontinturadimirra,impacchicaldi,inalazioni,eperdipiùèdicattivoumore.
Rauter,unodeipezzigrossitedeschi,hatenutoundiscorso:"Tuttigliebreidebbonolasciareipaesigermanicientroilprimoluglio.DalprimoaprilealprimomaggiosaràripulitalaprovinciadiUtrecht(comesefosseropiattole).DalprimomaggioalprimogiugnoleprovinceOlandaSettentrionaleeOlandaMeridionale".Comebranchidibestiemalateeabbandonate,questipoverettivengoncondottiasporchimacelli.Maèmegliononparlarne,ilsolopensieroèpermeunincubo.
Edeccounabellanovità:lasezionetedescadellaCameradelLavoroèstataincendiatapersabotaggio.Qualchegiornodopolastessacosaèavvenutaall'UfficiodelloStatoCivile.Alcuniuominiinuniformetedescahannolegatolesentinelleedistruttodocumentiimportanti.
LatuaAnna.
Giovedì,1aprile1943.
nientepescid'aprile,oggi.Anzi,possocitaretranquillamenteilproverbio:"Ledisgrazienonvengonomaisole".
Primo:ieriilnostrobuonsignorKoophuishaavutounagraveemorragiagastricaedovràstarealettoperalmenotresettimane.Secondo:Ellihal'influenza.Terzo:lasettimanaprossimailsignorVossenentreràinospedale.Haprobabilmenteun'ulceragastricaedovràessereoperato.Quarto:inquestigiornidovevanoaverluogoimportanticolloquid'affari;papàhaminutamentediscussoipuntiessenzialiconKoophuis,manonèfacileistruirerapidamenteilsignorKraler.
Isignoricheaspettavamosonoarrivati.Papàtremavafindaprimaperl'esitodeinegoziati:«Ah,sepotessiessercianch'io,sepotessiscendersotto!»esclamò.«Mettitituperterraconunorecchiosulpavimento;queisignorisarannoricevutinell'ufficioprivato,epotraiudiretutto.»Ilvisodipapàsiilluminò,ealledieciemezzadiierimattinaMargotePimpreseroposizionesulpavimento(dueorecchieodonomegliodiuna!).Ilcolloquiononfinìnellamattinata,manelpomeriggiopapànonfuingradodicontinuareaorigliare.Erapienodidoloriperlaposizioneinconsuetaepocopratica.Alledueemezza,quandoudimmovocinelcorridoio,presiioilsuopostoeMargotmitennecompagnia.Ildiscorsoeratantolungoenoioso,cheioauncertopuntomiaddormentaisulduroefreddopavimentodilinoleum.Margotnonosavatoccarmiperpaurachesottociudissero,echiamarmierapeggioancora.Iodormiiunabuonamezz'ora,poimisvegliaispaventata;avevodimenticatotuttiqueidiscorsiimportanti.PerfortunaMargotavevafattopiùattenzione.
LatuaAnna.
Venerdì,2aprile1943.
ahimè,debbosegnareun'altracosaterribilenelregistrodeimieipeccati.
Ieriseraeroalettoaspettandocheilbabbovenisseadirelepreghiereconmeepoiadarmilabuonanotte,quandolamammaentròincamera,simiseasederesullettoemidomandòconmoltasemplicità:«Anna,ilbabbononvieneancora,vuoichepreghiioconte?».
«No,mamma»risposiio.
Lamammasialzò,stetteunmomentoinpiedipressoilletto,poisiavviòlentamenteallaporta.Auntrattosivolseeconunvisocontrattodisse:«Nonmioffendo,l'affettononsiimpone».Duelacrimebrillavanosulsuovisoquandoessauscì.
Iorimasicoricata;sentivocheerostatacattivaarespingerlacosìrudemente,masapevopurechenonavreipotutorisponderleinaltromodo.Nonsoadulareenonpotevopregareconleicontrolamiavolontà.Nonandava.
Hopietàdimamma,moltissimapietà,perchéperlaprimavoltanellamiavitahonotatocheilmiocontegnofreddononlalasciaindifferente.Hovistoildoloresulsuovolto,quandodicevachel'affettononsiimpone.E'durodirelaveritàeppurelaveritàèquesta,cheèleichemiharespinto,èleichemiharesainsensibileaognisuaespressionediaffettoconlesueosservazioniinopportune,isuoischerzigrossolanisucosesucuiiononintendoscherzare.Iofremevo,quandoellamirivolgevalesuedureparole;eoraeraleichefremeva,dicendochenonc'erapiùaffettofranoidue.
Permetàdellanottelamammahapianto,epertuttalanottenonhaquasidormito.Papànonmiguarda,equandolofaleggoneisuoiocchileparole:"Comepuoiesserecosìsciocca,comepuoidaretantodoloreallamamma!".
Essiaspettanocheiochiedascusa,mainquestocasononhoscusedachiedere,perchéquellochehodettoèveroelamammaprestootardidovevapursaperlo.Sembroindifferenteallelacrimedimammaeallosguardodipapà,elosono,perchéciòcheessisentonoperlaprimavoltaèpocoalconfrontodiquelcheioavvertocontinuamente.Possosoltantoaverpietàpermamma,chedevetrovareleiilmododivenirmiincontro.Iocontinuoastarzittaearimanerefreddaeancheinseguitononretrocederòdavantiallaverità,cheètantopiùdifficiledaudirequantopiùalungoèstatataciuta.
LatuaAnna.
Martedì,27aprile1943.
CaraKitty,
tuttalacasarisuonadilitigi.Mammaeio,iVanDaanepapà,mammaelasignora,tuttisiarrabbianol'unocoll'altro.Bell'ambiente,tipare?IlsolitoregistrodeipeccatidiAnnaèstatoriaperto,anzi,spalancato.
IlsignorVossenèall'ospedale,ilsignorKoophuisègiàalzato;lasuaemorragiagastricasièarrestatapiùprestodiquantosicredesse.HaraccontatocheloStatoCivileèstatobenconciatodaipompieri,cheinvecedilimitarsiaspegnereilfuocohannoinondatod'acquatuttoquanto.Mifapiacere!
L'"HotelCarlton"èdistrutto:dueaeroplaniinglesiconungrossocaricodibombeincendiariehannopresoinpienol'"Offiziersheim".Tuttol'angolofralaVijzelstraateilSingelèbruciato.Gliattacchiaereisullecittàtedeschediventanoognigiornopiùgravi.Nonpassiamopiùunanottetranquilla,hoicerchinerisottogliocchipermancanzadisonno.Ilnostromangiareèmiserabile.Colazioneconpaneseccoesurrogatodicaffè.Pranzo:daquattordicigiornisemprespinacieinsalata.Patatelungheventicentimetri,dolciastre,chesannodimarcio.Chivuoldimagrirevengaadabitarenell'alloggiosegreto!Quellidisoprasidisperano,noinonlaprendiamotantoaltragico.Tuttigliuomini,checombatteronoofuronomobilitatinel1940,orasonochiamatialavorareperilFührercomeprigionieridiguerra.Lofannocertamentecomemisuraprecauzionalecontrol'invasore!
LatuaAnna.
Sabato,1maggio1943.
CaraKitty,
quandopensoacomeviviamoqui,giungosempreallaconclusioneche,inparagonecoglialtriebreichenonsisononascosti,siamoinparadiso.Peròquandotuttosaràritornatonormalericorderòconstuporequantosiamomalridottiqui,noicheacasastavamotantobene.
Malridottiveramenteperciòcheriguardaildecoro.Peresempio,findaquandostiamoquiabbiamosullatavolaunatelacerata,cheaforzadiessereusatanonècertodiventatabella.Ioprovospessoastrofinarlaconunostracciosporco,chehapiùbuchichestoffa.Malatavolanonciguadagnamolto,perquantoiofreghi.IVanDaandormonofindalprincipiodell'invernosopraunoscampolodiflanellachequinonsipuòlavareperchélapolveredisaponedellatesseraètropposcarsaetroppocattiva.Papàvaattornocoipantalonisfilacciatieanchelasuacravattaèlogora.Ilbustodimammaoggisièrotto,tantoeravecchio,enonlosipuòaccomodare,mentreMargotportaunreggipettodiduemisurepiùpiccolodiquellocheleoccorre.
Pertuttol'invernomammaeMargotsisonoarrangiatecontrecamicieindue,mentrelamiaècosìpiccolachenonmiarrivanemmenoallapancia.
Sonotuttecoseacuisipotrebbepassarsopra,peròiopensotalvoltaconspavento:"Noichecisiamoabituatiausartuttarobafrusta,dallemiemutandealpennelloperlabarbadipapà,comepotremoriprendereilnostrotonodivitadiprimadellaguerra?".
Questanottehodovutoimpacchettarequattrovoltelemiecose,tantosparavanoforte.Oggihoficcatoinunavaligettalecosepiùnecessarieincasodifuga.Mammadicegiustamente:«Madovevuoifuggire?».
Tuttal'Olandaèpunitaperchésiscioperainalcuneregioni.E'statoproclamatolostatod'assedioeciascunohaunbuonodiburroinmeno.Bravi!
LatuaAnna.
Martedì,18maggio1943.
CaraKitty,
sonostataspettatricediunviolentocombattimentoaereofraaviatoritedeschieinglesi.Dueaviatorialleatidovetteropurtroppolanciarsidailoroapparecchiinfiamme.Ilnostrolattaio,cheabitaaHalfweg,havistosedutiall'angolodellastradaquattrocanadesi,unodeiqualiparlavacorrentementel'olandese.Questichieseallattaiodiaccenderglilasigarettaegliraccontòchel'equipaggiodell'apparecchioeracompostodiseipersone.Ilpilotaerabruciatoeilquintouomoeranascostodaqualcheparte.Lapoliziavenneaprendereiquattrouomini,assolutamenteincolumi.Comeèpossibileavereancoratantapresenzadispiritodopounsimileviaggioinparacadute!
Sebbenefacciaabbastanzacaldo,dobbiamoaccenderedigiornolastufaperbruciarerestidiverduraeimmondizie.Nonpossiamogettarnientenellacannadelleimmondizie,perchédobbiamofareiconticolgarzonedelmagazzino.Lapiùpiccolaimprudenzapotrebbetradirci.
Tuttiglistudentichevoglionoterminareglistudiquest'annooiscriversialsuccessivodebbonodichiarareperiscrittosudiunappositomodulochehannosimpatiaperitedeschiesonofavorevolialnuovoordine.L'ottantapercentoharifiutatodirinnegareleproprieconvinzioniediandarcontrolapropriacoscienza,maleconseguenzenonsisonofatteattendere.TuttiglistudentichenonhannofirmatodebbonoandareinuncampodilavoroinGermania.Checosarimanedellagioventùolandese,setuttidebbonoduramentelavorareinGermania?
Questanotte,siccomesparavanoforte,mammahachiusolafinestra;ioeronellettodiPim.Auntratto,disopra,sentimmolasignorasaltargiùdalletto,epoiunafortedetonazione.Sembravacheunabombaincendiariafossecadutavicinoalmioletto.Iogridai:«Luce,luce!».Pimacceselalampada.Miaspettavo,nientemeno,cheinpochiminutilacamerafossetuttainfiamme.Nonavvennenulla.Corremmotuttisopraavederechecosastavasuccedendo.Idueconiugiavevanovistoattraversolafinestraapertaunbagliorerosso.Luipensavachecifosseunincendionellevicinanze,eleicheavessepresofuocolanostracasa.Quandolabombascoppiò,lasignoraeragiàinpiedi,collegambetremanti.Manonavvennenullaecenetornammoaletto.
Noneraancorpassatounquartod'oracheglispariricominciarono.LasignorasubitosialzòesceselascalettaperandarenellastanzadiDusseletrovarvilaquietechenonleeraconcessaaccantoasuomarito.Dussell'accolsecolleparole:«Vieninelmioletto,bimbamia!».Ciòchecifecescoppiareinun'irrefrenabilerisata.Ilfuocodeicannoninonc'importavapiù,lanostrapaurasieradileguata.
LatuaAnna.
Domenica,13giugno1943,
CaraKitty,
lapoesiascrittadapapàperilmiocompleannoètroppobellaperchéionontenefacciaparte.Siccomepapàverseggiadisolitointedesco,Margotdovetteprovvedereallatraduzione.GiudicatudalbranochetitrascrivoseMargotnonsel'èveramentecavatainmodobrillante.Dopoilsolitobreveriassuntodegliavvenimentidell'anno,lapoesiaproseguecosì:
"Tuquiseilapiùgiovanesebbennonpiùpiccina
Malavitaèdifficile;laseraelamattina
Tuttiquantis'affannanoafartilalezione,
Ecosìtelacontanoinqualunqueoccasione:
"Ascoltanoiadulti:neabbiamodiesperienza!
Lavitacihainsegnatolasuasìarduascienza".
Piùsidiventavecchiepiùcoses'impara;
Questaèlavecchiaregola,pursetisembraamara.
Ogninostrodifettocisembraassaipiccino,
Perquestocritichiamofacilmenteilvicino.
Perciò,buona,sopportaquestituoigenitori,
Cerchiamdigiudicartisenzafalsitimori.
Tulasciaticorreggere,bimba,nont'arrabbiare.
Anchesequestepillolesonotalvoltaamare.
E'megliofarcosì,perstareinarmonia,
Mentreiltempochepassailsoffrirportavia.
Tuquirinchiusaleggiestudituttoildì,
Chimaipensatoavrebbediviverecosì?
Tuseicosìfranoiunsoffiod'ariapura
Esolotilamenti:"Miarrivaallacintura
Lacamiciapiùlungaenonhopiùbraghette.
Checosaindosserò?Lescarpesonostrette,
Permetterledovreitagliarmivialedita.
OhDiocomemiangustianoiguaidellavita!".
Margotnonèriuscitaatradurreinrimaalcuniversidiargomentoalimentare,eperciòliholasciatidaparte.Nontrovibellalapoesia?Perdipiùsonostataassaiviziataehoricevutomoltebellecose,fral'altrounlibrosulmioargomentopreferito,lamitologiadeigreciedeiromani.Nemmenoidolcimisonomancati;tuttihannoversatoleloroultimeriserve.Mihannotrattatacomelabeniaminadellafamiglia,onorandomidipiùdiquantoiomeriti.
LatuaAnna.
Martedì,15giugno1943.
CaraKitty,
sonocapitatemoltissimecose,mapensochetuttequestemiechiacchieretiinteressinopocoetiannoinomolto,echetusiafelicequandononricevitantelettere.Eccotiinbrevelenotizie.
IlsignorVossennonèstatooperatodiulceragastrica.Quandogliaprironolapancia,idottorividerochesitrattavadiuncancro,troppoavanzatoperessereoperato.Perciòrichiuserolaferita,lolasciaronotresettimanealettodandoglidamangiarbeneepoilospedironoacasa.Mifaunagrandissimacompassioneemispiaceenormementedinonpotereuscire,perchéaltrimentiglifareivisitamoltospessoperconsolarlo.PernoièunadisgraziachequelbuonVossennonciriferiscapiùtuttoquellochesuccedeosidicenelmagazzino.Conlasuasaggiaprudenza,eraunaiutoeunappoggio;cimancamolto.
Ilmeseprossimosiamoditurnoperlaconsegnadelleradio.Koophuishaacasasuaunminuscoloapparecchioclandestino,chenoiriceveremoincambiodellanostragrossaPhilips.E'unpeccatodoverconsegnarelabellacassetta,mainunacasadovesinascondonodeiclandestinibisognafareilpossibilepernontirarsiaddossoleautorità.Metteremolapiccolaradiodisopra.Ebreiclandestini,denaroclandestino,acquisticlandestini:cistaancheunaradioclandestina.
Tutticercanodiprocurarsiunapparecchiovecchioperconsegnarloalpostodellaloro"sorgentedicoraggio".E'propriovero;quandolenotiziedifuoripeggiorano,laradiocollasuavocemiracolosaciaiutaanonperdercidicoraggioripetendocontinuamente:"Su,statedibuonanimo,verrannotempimigliori!".
LatuaAnna.
Domenica,11luglio1943.
CaraKitty,
tornandoperlacentesimavoltasultemadell'educazione,tidiròchefacciotuttiglisforziperessereservizievole,amabileecarina,inmodochelapioggiadelleosservazionidiventiunapioggerella.E'terribilmentedifficilemantenersicosìesemplare,anchenonavendonevoglia,davantiagentechetièinsopportabile.Mavedoveramentechemelacavomegliofacendounpo'l'ipocrita,invecediseguirelamiavecchiaabitudinedidireaciascunochiaroetondoquellochepenso(sebbenenessunomichiedalamiaopinioneocidiapeso).
Peròsoventemicadelamascheraenonriescopiùacontenerelarabbiapercerteingiustizie,cosicchéperunaltromesenonsiparlad'altrochedellapiùsfacciataragazzadelmondo.Nontiparechetalvoltaiofacciapietà?Fortunachenonsonounabrontolona,altrimentidiverreiacidaeperdereiilmiobuonumore.
Hopoidecisodimollareunpo'lastenografia.E'duratatroppo.Anzituttoperdedicarpiùtempoallealtrematerie,epoiacausadegliocchi,chemitormentano.Sonodiventatamoltomiopeedovreiportareocchiali(cheariaridicolaavrei!),ma,losaibene,iclandestininonpossonofaretantecose...IerituttalacasanonparlavachedegliocchidiAnna,perchémammahapropostodimandarmidall'oculistaassiemeallasignoraKoophuis.Asentirequestodiscorsomitremaronolegambe,perchénonècosadapoco.
Perlastrada!figurati:perlastrada!Noncipossoneppurpensare.Primaebbiunapauradamorireepoifuifelice.Manonandòtantoliscia:nontutteleautoritàacuispettadideliberaresuunpassosimilefuronod'accordo.Bisognòsoppesaretutteledifficoltàeirischi,sebbeneMiepvolessecondurmifuorisubito.
Hotiratofuoriilmiomantellogrigiodall'armadio,maètantopiccolochesembraquellodellamiasorellinaminore.Sonopropriocuriosadisaperechecosasicombinerà,mapensochenonsidaràcorsoalprogettoperchénelfrattempogliinglesisonosbarcatiinSiciliaepapàèun'altravoltapersuasoche"tuttofiniràpresto".
Ellidàmoltolavorod'ufficioameeMargot;noicisentiamopiùimportantieperleièungrandeaiuto.Tuttisonocapaciarubricarecorrispondenzaoatenereaggiornatounlibrovendite,manoilofacciamoinmodomoltocoscienzioso.
Mieplavoracomeunabestiadasomaaportarciroba.Quasiognigiornoscovadaqualchepartedellaverdurapernoieselacaricasullabiciclettaingrosseborsedapesca.E'pureleicheognisabatociportacinquelibridellabiblioteca.Noiaspettiamoconansiailsabato,appuntoperchévengonoilibri.Propriocomebambinichehannodaricevereunregalo.
Chivivenormalmentenonpuòsaperechecosasignifichinoilibripernoialtririnchiusi.Lettura,studioeradiosonolenostredistrazioni.
LatuaAnna.
Martedì,13luglio1943.
CaraKitty,
ieripomeriggiocolpermessodelbabbohochiestoaDusselsevuolessercosìgentiledalasciarecheduevolteallasettimanaiofacciausodeltavolinonellanostracameraanchedallequattroallecinqueemezzadelpomeriggio.Dalledueemezzaallequattrocisiedogiàoratuttiigiorni,mentreDusseldorme;dopo,stanzaetavolinosonoterrenovietato.Nellenostrecamerecomunic'ètroppotrambustonelpomeriggio,noncipotreilavorare,eanchepapà,veramente,inquelleorehapiaceredimettersiluialavorarealloscrittoio.
Ladomandaeradunqueragionevoleefattainformacortesissima.Checosapensicheabbiarispostol'illustrissimoDussel?"No."Recisamenteesoltanto"no".Ionefuiindignataenonmilasciaispedirviatantosemplicemente,glichiesianzilaragionedelsuo"no".Maebbilapeggio.Senticherazzadisfogoprovocai:
«Anch'iodebbolavorare,esenonlavoronelpomeriggiononmirestaaltrotempo.Bisognacheterminiilmiolavoro,senoèinutilechel'abbiacominciato.Tunonfainientediserio.Lamitologia!Cherazzadilavoroè?Ancheleggereefarlamaglianonèunlavoro.Iosonoaltavolinoeciresto!»Iorisposi:«SignorDussel,iolavoroseriamente;dopopranzolàdentrononpossolavorare,perciòlapregodiessertantocortesedaripensareancoraallamiadomanda!».
Dettelequalicose,l'offesaAnnagiròsuisuoitacchiefececomesel'illustrissimodottorenonesistessenemmeno.Tremavodicollera,trovavoDusselterribilmentevillano(eloera),mentreioerostatacortesissima.Lasera,appenapoteiaccaparrarmipapà,gliraccontaicomesierasvoltalacosaediscussiconluisulcontegnocheavreidovutotenere,perchénonvolevodarmipervintaedesideravotrattaredasola.Papàmispiegòpress'apococomeavreidovutocomportarmi,mamiconsigliòdiaspettarefinoall'indomani,perchéerotroppoeccitata.
Nonseguiiaffattoquest'ultimoconsiglioeaffrontaiDusseldopolalavaturadeipiatti.Pimeranellacameravicina,eciòmirendevatranquilla.Cominciai:«SignorDussel,pensocheleinoncredachevalgalapenadidiscutereancoraconme,malapregodifarlougualmente».ColsuopiùbelsorrisoDusselosservò:«Sonosemprepronto,einqualunquemomento,aparlarediquestafaccenda,sebbenelaritengagiàdefinita».
Iocontinuaialloraildiscorso,continuamenteinterrottadaDussel:«Findaquandoellavennequi,sistabilìchequestacamerafossedivisafranoidue.Perfarlecosegiuste,leiavrebbedovutousarladimattinaeiopertuttoilpomeriggio.Manonchiedotanto,emiparecheduepomerigginellasettimanasianounacosaequa».
QuiDusselsaltòsucomepuntodaunospillo:«Didirittinonpuoiassolutamenteparlare.Edovedovreirestare,io?ChiederòalsignorVanDaansevuolsistemareunangolinopermeinsoffitta,
micimetteròalavorare,perchéaltrimentinonpossostartranquillo.Contesilitigasempre.SetuasorellaMargot,chehamaggioriragionidite,mirivolgesselamedesimapreghiera,nonpensereinemmenodirifiutare,matu...».
Quiildiscorsoricaddesullamitologiaesuilavoriamaglia,eAnnafudinuovoinsultata.MafecefintadinienteelasciòcheDusselcontinuasse:«Masì,contenonsipuòparlare.Seiun'egoistavergognosa;setupotessifareamodotuo,tuttiglialtridovrebberomettersidaparte.Nonhomaivistounabambina
simile.Matuttosommatosaròpurcostrettoadartiragione,altrimentidirannocheAnnaFrankèstatabocciataall'esameperchéilsignorDusselnonlehalasciatoiltavolino».Eviadiquestopasso,conuntaleprofluviodiparolechedaultimoquasinonriuscivoatenerglidietro.Auncertomomentopensai:"Adessoglidounpugnosulmusoelosbattocontroilmuroluielesuebugie",masubitodopodissiamestessa:"Sta'calma,questofarabuttononmeritachetutelapiglitantoperlui".
FinalmenteilsignorDusselterminòlasuasfuriatae,dopoessersibenriempitoletaschedirobadamangiare,uscìdallastanza,conunvisoincuisileggevanosialacolleracheiltrionfo.Iocorsidapapàegliraccontaituttoperfiloepersegno,casomaieglinonavesseseguitobenelascenata.PimdecisediparlareaDussellaserastessaecosìfece.Laconversazioneduròpiùdimezz'ora,press'apoconeiterminiseguenti:primadiscusseroseAnnapotesseonostarsedutaaltavolino.PapàdissecheDusseleluiavevanogiàdiscussounavoltasullostessoargomento,machealloraavevadatoragioneaDusselunicamentepernonmettereilpiùvecchiodallapartedeltortodifrontealpiùgiovane.Magiàalloraavevatrovatochenoneragiusto.Dusselaffermòcheionondovevofarglifarlafiguradell'intrusochecercadiaccaparrarsitutto,mailbabbolosmentìrecisamente,perchéavevaeglistessouditochediciòiononavevofattoparola.Andaronoavantiunpezzo,papàdifendendoilmioegoismoeilmiolavorodisordinato,Dusselbrontolandoperlostessomotivo.
FinalmenteDusseldovettecedereeioebbiilpermessodilavorareindisturbatafinoallecinqueperduepomeriggidellasettimana.Dusselrestòcolmusolungo,nonmiparlòperduegiorniedallecinqueallecinqueemezzadovettestarsedutoaltavolino...propriocomeunbambino.
Quandounoèarrivatoacinquantaquattr'anniconcerteabitudinipedantiemeschine,vuoldirecheèfattocosì,echequelleabitudininonleperderàmaipiù.
LatuaAnna.
Venerdì,16luglio1943.
CaraKitty,
ancorailadri,maquestavoltasulserio!
Stamaneallesette,comed'abitudine.Petersceseinmagazzinoes'accorsechesialaportadelmagazzino,sialaportaversostradaeranoaperte.NeinformòPim,chemiselaradiodell'ufficioprivatosuunastazionetedescaechiuselaportaachiave.Poisalironoinsiemedisopra.
Laconsegnaperquesticasi,nonaprirerubinetti,nonlavarsi,nonandarealcesso,starzittiefermi,tuttiprontialleotto,fuscrupolosamenteosservata,comesempre.Eravamotuttieottofeliciperaverpassatolanottedormendoesenzasentirnulla.DopoleundiciemezzailsignorKoophuisciraccontòchegliscassinatoriavevanoapertolaportadistradaconunalevaepoiavevanoforzatolaportadelmagazzino.Perònelmagazzinononc'eramoltodarubareequindiiladritentaronolafortunasalendoalpianosuperiore.
Hannorubatoduecassettepermoneta,contenentiquarantafiorini,qualchelibrettodiassegnibancariepoi,ciòcheèpeggio,tuttalanostraassegnazionedizucchero,inbuoniper150chili.
IlsignorKoophuispensachequestiladriappartenganoallamedesimabandacheunmeseemezzofaavevagiàprovatoadapriretutteetreleporte,senzariuscirci.
L'incidentehaportatounpo'dibaraondanelnostrofabbricato,masenzaquestosembrachel'alloggiosegretononpossaesistere.Cihafattomoltopiacerechelemacchinedascrivereelacassafosseroalsicuroneinostriarmadi,dovevengonoripostetuttelesere.
LatuaAnna.
Lunedì,19luglio1943.
CaraKitty,
domenicaAmsterdamNordèstatagravementebombardata.Ladevastazionedev'essereterribile.Interestradesonoinrovinaecivorràmoltotempoprimachetuttiicorpisianodissepolti.Finorasicontanoduecentomortieinnumerevoliferiti;gliospedalisonozeppi.Sisenteparlaredibambinichevaganoperlerovinefumanticercandoigenitorimorti.Mivengonoibrividiquandoripensoaquelcupolontanorulliosegnodelladistruzionechesiavvicina.
LatuaAnna.
Venerdì,23luglio1943.
CaraKitty,
tivoglioraccontarequalèilprimodesideriocheciascunodinoisoddisferàquandopotremodinuovouscire.MargoteilsignorVanDaandesideranosoprattuttounbagnocaldocompleto,evoglionorestarcipiùdimezz'ora.LasignoraVanDaanandràsubitoamangiaredellepaste.DusselnonpensacheaLotte,suamoglie,mammaallasuatazzadicaffè,papàvuolfareperprimacosaunavisitaalsignorVossen,Peterandareincittàealcinema,eioperlafelicitànonsapreidovecominciare.
Iodesideropiùdituttounacasamiaelalibertàdimuovermi,epoivorreiesserenuovamenteaiutatanelmiolavoro,ossiaandareascuola.
Ellicihaoffertodellafrutta.Costaunapiccolezza.L'uva5fiorinialchilo,l'uvaspina0,70allalibbra,unapescamezzofiorino,imeloni1,50alchilo.Epoistampanoogniseraacaratteridiscatolasuigiornali:"Farsalireiprezzièdausurai!".
LatuaAnna.
Lunedì,26luglio1943.
CaraKitty,
ierifuunagiornatamovimentataenoisiamoancoratuttieccitati.Potrestidomandarmi,veramente,quandomaipassaungiornosenzaemozioni.
Lamattina,acolazione,primopreallarme.Mailpreallarmenoncifapiùpaura,perchésignificasoltantochecisonoaeroplaniinvistadellacosta.Dopocolazioneandaiasdraiarmiun'oretta,perchéavevomoltomalditesta,epoiscesisotto.Eranoquasiledue.AlledueemezzaMargotavevaterminatoilsuolavorod'ufficio;nonavevaancoramessoinordinelesuecosequandourlaronolesirene;cosìsalimmodisoprainsieme.Eratempo,perchécinqueminutidopocominciaronoasparareforte,enoicimettemmonelcorridoio.Poicadderolebombe,facendocitremarelacasa.
Iomitenevostrettalamiavaligetta,piùperaverqualcosaacuiaggrapparmicheperfuggire,perchénonpossiamoandarvia.Se,incasoestremo,dovessimoscappare,lastradasarebbepernoiunpericolomortale,nonmenodelbombardamento.Dopomezz'oral'attaccoaereodiminuìd'intensità,mal'agitazioneincasacrebbe.Petererascesodalsuopostodiosservazioneinsolaio,Dusseleranell'ufficioversostrada,lasignorasisentivasicuranell'ufficioprivato,ilsignorVanDaansieragodutolospettacolodallafinestradellasoffittaversocorte;anchenoichecieravamoraccoltinelpianerottolocidisperdemmo,eiomiarrampicaisuperlascalapervedereinnalzarsisoprailportolecolonnedifumocheciavevadescrittoilsignorVanDaan.Prestol'odoredibruciatosidiffusedappertutto,esembravacheunaspessanebbiafossesospesasullacittà.
Sebbeneuncosìgrandeincendiononfosseunavistapiacevole,noifortunatamentel'avevamoscampataecidedicammoallenostrerispettiveattività.Mentrecenavamo,altroallarme.Lacenaerabuona,mal'appetitomiandòviaalprimosuonodellasirena.Perònonsuccessenullaetrequartid'oradopovenneilsegnaledicessatopericolo.Avevamoappenafinitodilavareipiatti,edinuovoallarme,spari,aeroplaniinnumeroenorme."OhDio!duevoltealgiornoètroppo!"pensavamotutti,manonservivaanulla,lebombefioccavano;questavoltadall'altraparte,suSchiphol,secondoilcomunicatoinglese.Gliaeroplaniscendevanoinpicchiata,risalivano,l'arianerombavaederaunacosaterribile.Ognimomentopensavo:"Adessocade,cisiamo!".
Tiassicurochequandoallenoveandaialettolegambenonmiportavanopiù.Amezzanottemisvegliai:aeroplani.Dusselsistavasvestendo,maiononpoteicontenermi,ealprimocolposaltaigiùdalletto.Perdueorestettidapapà,equellicontinuavanoavolare.Quandononspararonopiùmenetornaialetto.Miaddormentaialledueemezza.
Lesette.Dicolpomimettoasederesulletto.VanDaaneradapapà.Un'altravoltailadri,pensai.«Tutto»sentiichedicevaVanDaan,epensaichetuttofossestatorubato.Mano,eraunasplendidanotizia,cosìbellenonneavevamouditedamesi,forsemaiintuttigliannidiguerra.«Mussolinihadatoledimissioni,ilred'Italiahaassuntoilgoverno.»Eravamofelici.Dopotuttiglispaventidiieri,finalmentequalcosadibuonoe...unasperanza.Speranzanellafine,speranzanellapace.
E'venutoKralereharaccontatocheFokkerèmoltodanneggiato.Questanotteabbiamoavutounaltroallarmeperaeroplanidipassaggio,epoiancoraunpreallarme.Tuttiquestiallarmimisoffocano,nonmiaddormentopiùenonhopiùvogliadilavorare.Macitiensveglilatensionepergliavvenimentiitalianielasperanzachetuttofiniscapresto,forsequest'annostesso.
LatuaAnna.
Giovedì,29luglio1943.
CaraKitty,
lasignoraVanDaan,Dusseleiostavamolavandoipiatti.Ioerostraordinariamentetranquilla,cosachenonsuccedequasimaiechecertoliavevamoltocolpiti.
Perprevenirelelorodomande,cercaialloraunargomentoabbastanzanaturaleepensaicheillibroHenrivandeOverkantpresentassequestorequisito.Mamierosbagliata.Quandononèlasignoraadarmiaddosso,èilsignorDussel.Sitrattavadiquesto:ilsignorDusselciavevaparticolarmenteraccomandatoquellibro,dicendoloeccellente.Margoteiolotrovammotutt'altrocheeccellente.Lafiguradelgiovanevièbendisegnata,mailresto...megliononparlarne.Mentrelavavoipiattiebbil'ardiredifareundiscorsodiquestogenere,emiattiraiunaviolentacaricaafondo.
Comepuoitucomprenderelapsicheinunuomo!Sesitrattassedellapsichediunbambino,nonsarebbepoitantodifficile(!)Tuseitroppogiovaneperleggereunlibrocomequello,nemmenounuomodivent'annipotrebbecapirlo.»(PerchéavevaparticolarmenteraccomandatoquellibroaMargoteame?).
OraDusselelasignoraVanDaancontinuaronoinsieme:«Saitroppecosechenonsonoadatteperte,seieducatainunmododeltuttosbagliato.Quandosaraigrandenonproveraipiùpiacereanienteedirai:"Questol'hogiàlettovent'annifaneilibri".Bisognachetutispicci,sevuoiancoratrovareunmaritooinnamorarti,altrimentinoncisaràpiùnessunochetivadaagenio.Inteoriaseiistruitissima,matimancalapratica».
Evidentementecostoropensanocheeducarmibenevuoldireaizzarmicontroimieigenitori,perchélofannomoltosovente.Enonparlareaunaragazzadellamiaetàdiargomentiper"adulti",èpropriouneccellentesistema.Irisultatidiunasimileeducazionespessovengonoinlucefintroppochiaramente.
Avevovogliadiprendereaschiaffiqueiduechemistavanobeffando.Erofuoridimedallarabbia;everamentestocontandoigiornichemitoccaancorpassareassiemeacertagente.BeltipolasignoraVanDaan!Bisognaproprioprendereesempiodalei,ma...èuncattivoesempio.
E'notaperesseresuperba,egoista,furba,calcolatriceemaicontentadinulla.E'anchevanitosaecivetta.E'unapersonaestremamentesgradevole,nessunolopuònegare.Ascriveresudileicisarebbedariempirevolumiinteri,echisacheungiornononmiciprovi.Sonbuonituttiamettersiunabellaverniceesteriore.Lasignoraèamabilecogliestraneiesoprattuttocoimaschi,eperciòcisisbagliaquandolasiconoscesuperficialmente.
Mammalatrovatropposcioccaperperderciunaparola,Margottroppopocointeressante,papàtroppobrutta(insensoproprioefigurato),eiodopounlungoviaggio,perchédapprincipiononeroaffattoprevenuta,sonogiuntaallaconclusionecheessaètutteetrelecoseinsiemeealtroancora.Hatantecattivequalità,perchédebbocominciaredauna?
LatuaAnna.
PS.Chileggevogliatenerpresentechequandoquestoraccontofuscrittolascrittriceeraancorain
collera!
Mercoledì,4agosto1943.
CaraKitty,
siamoospitidell'alloggiosegretodaoltreunanno,ecertamentetusaiqualcosadellanostravita,manontihopotutoinformareditutto.Cisonotantepiccolecosedadire,piùcheintempinormaliefragentenormale.D'orainpoi,perdartiun'ideaunpo'piùprecisadellanostravita,tidescriveròognitantounapartediunadellenostresolitegiornate.Oggicominciocollaseraelanotte:
Versolenovediseracominciailtramestiodell'andarealettoedèdavverosempreungrantramestio.
Sispostanosedie,sirovescianoletti,siripieganocoperte;nienterestadovedeveesseredigiorno.Iodormosulpiccolodivano,chenonèlungonemmenounmetroemezzo.Quindibisognaallungarloconsedie.Unpiumino,lenzuoli,cuscini,coperte,tuttoèpresodallettodiDussel,doveèsistematoduranteilgiorno.
Nellastanzaaccantosisenteuntremendofracasso:èlabrandadiMargotchesiapre.Anchequisiricorreallecoperteeaicuscinideldivano,perrendereunpo'piùconfortevolileassicelledilegno.
Soprasembrachetempesti:maèsoltantoillettodellasignora,chevienespintopressolafinestraperfarentrareunpo'd'ariafrizzantenelnasinodiSuaAltezzadalpigiamarosa.
"Orenove":DopoPeterentroionelgabinettoditoelettaemilavoabbondantemente.Capitaanche,masolonellastagionecalda,ditrovareunapiccolapulcechenaviganellavandino.Poimilavoidenti,mipettino,micuroleunghie,mitoccoillabbroconunbatuffoloimbibitodiacquaossigenatapersbianchirelapeluria,etuttoquestoinunamezz'oretta.
"Orenoveemezzo":Miinfilosveltalavestagliaecolsaponeinunamano,leforcine,lemutande,ilpettineel'ovattanell'altrascappodallacameradabagno,spessorichiamataacausadeicapellicheornanocolleloroeleganticurveillavandino,manonsonomoltograditiachisilavadopodime.
"Oredieci":Spengoillumeebuonanotte.Perunquartod'orasisenteancoranellacasailfracassodeilettieilsospirodellemollesconquassate,poituttoèquieto,almenoseicoinquilinidelpianosuperiorenonlitiganostandoaletto.
"Oreundiciemezzo":Laportadellacameradabagnocigola.Unsottilefasciodilucepenetranellastanza.Scricchioliodiscarpe,ungrandevestito,piùgrandedell'uomochecistadentro...Dusseltornadall'ufficiodiKraler,dovedinottelavora.Perdieciminuticalpestiodipiedi,frusciodicarta(sonolecibariedanascondere)eillettoèfatto.Poilafigurascomparedinuovoesiodeditantointantounrumoresospettochevienedalgabinetto.
"Oretre":Devoalzarmiperunapiccolacommissionenellalattachec'èsottoilmioletto,postaperprudenzasoprauntappetinodigommaperglieventualistravasi.Durantequestafunzionetengosempreilfiato,perchésembrachenellalattascrosciuntorrentellodimontagna.Poiilrecipientetornaalsuopostoeunafiguraincamiciadanottebianca,cheogniserastrappaaMargotl'esclamazione:"Oh,checamicia
danotteindecente!"rientranelletto.
Poi,perunquartod'ora,unacertapersonastasvegliaadascoltareirumorinotturni.Anzituttoperesserebensicurachesottononcisiaunladro,poipercapireseicoabitanticheoccupanoivariletti,sopraenellastanzaaccanto,dormonoopassanolanottequasisvegli.
Quest'ultimaevenienzanonècertopiacevole,soprattuttoseconcerneunmembrodellafamigliadinomeDussel.Primasentounrumorino,ripetutounadiecinadivolte,comediunpescecheboccheggiincercad'aria;seguonofaticosimovimentiperumettarelelabbra,alternaticonrumoridischioccodellalingua,einfineunlungorigirarsinellettoconspostamentodicuscini.Cinqueminutidicalmacompletaepoiquestasuccessionediavvenimentisiripetealmenotrevolte,dopodicheildottoreriprendesonnoperunpoco.
Puòanchecapitarechedinotte,fraleunaelequattro,sispari.Diciònonhomaipienacoscienzaprimaditrovarmiinpiedipressoilletto.Talvoltastosognandocosìintensamentechepensoaiverbiirregolarifrancesioaunalitediquellidisopra.Quandotuttoèpassato,esoltantoallora,miaccorgochehannosparatoecheiosonorimastatranquillamenteincamera.Madisolitosuccedequellochehogiàraccontato:sveltamiprendoinmanouncuscinoeunfazzoletto,miinfilolavestagliaelepantofoleeinunbalzosonodapapà,propriocomehadettoMargotinunapoesiaperilmiocompleanno:
"Dinottequandolabattagliaimpazza
Sentiunaportacigolareevedi
Unfazzoletto,uncuscinoeunaragazza."
Unavoltachesonoarrivatanellettograndeilpiùdellapauraèpassato,amenocheglisparisianoparticolarmenteviolenti.
"Oreseietrequarti":Trrrrr...losvegliarinochepuòfarsentirelasuavocinaaqualunqueoradelgiorno(sesivuole,etalvoltaanchesenonsivuole).Knak...pang...LasignoraVanDaanl'hachiuso.Crac...IlsignorVanDaansièalzato.Mettesul'acquaepoiviaincameradabagno.
"Oresetteeunquarto":Laportacigoladinuovo.Dusselpuòandareincameradabagno.Appenasola,tolgol'oscuramentoelanuovagiornatanell'alloggiosegretoècominciata.
LatuaAnna.
Giovedì,5agosto1943.
CaraKitty,
oggiparleremodell'oradelpranzo.
"Mezzogiornoemezzo":Tuttitiranoilfiato:igarzonidelmagazzinosonoandatiacasa.Soprasentolasignorachepassal'aspirapolveresulsuounicoebeltappeto.Margotprendesottobraccioalcunilibrievaadarlasualezionediolandese"perbambiniarretrati";aquestiinfattisomigliailsuoallievoDussel.Pimvaasedersiinunangolocoll'inseparabileDickens,perstarfinalmenteunpo'tranquillo.Mammascappaalpianodisopraadaiutarel'industriosamassaiaeiovadoincameradabagnoafareunpo'dipulizia,allacameraeame.
"Mezzogiornoetrequarti":Ilsecchioèpienocheversa!ArrivanoVanSanten,Koophuis,Kraler,ElliespessoancheMiep.
"L'una":TuttiadascoltarelaB.B.C.,sedutiincerchioattornoall'apparecchietto;questisonoisolimomentiincuigliospitidell'alloggiosegretononsidannosullavoce,perchéquellocheparlanonpuòesserecontraddettonemmenodalsignorVanDaan.
"Unaeunquarto":Lagrandedistribuzione.Quellidisottoricevonociascunounpiattodiminestrae,sec'è,ancheunafettaditorta.VanSantensenevacontentoasederesuldivanoosiappoggiaalloscrittoio.Haaccantoaséilgiornale,ilpiattoesoventeancheilgatto.Seunodiquestitremanca,ècertocheprotesta.Koophuisraccontaleultimenovitàdellacittà,edèveramenteun'ottimafontediinformazioni.Kralersaleconpassopesantelascaletta,dàuncolpettoseccoallaportaedentrafregandosilemaniloquaceeindaffarato,oppuretorvoetaciturno,secondol'umore.
"Unaetrequarti":Icommensalisialzanoeciascunoritornaaifattipropri.Margotemammaalavareipiatti,iVanDaanallorodivano,Peterinsoffitta,papàaldivanodelpianodisotto,DusselalsuoeAnnaallavoro.Seguel'orettadiriposo,equandotuttidormononessunoèdisturbato.Dusselsognaghiottipranzi,glielosileggeinfaccia,maiononstoaguardarloperchéiltempostringeeallequattroilpedantesignordottoreègiàlìconl'orologioinmanoacontrollarecheiononglisgombriiltavolinounminutopiùtardidelconvenuto.
LatuaAnna.
Lunedì,9agosto1943.
CaraKitty,
eccotiilseguitodell'orariodell'alloggiosegreto.Dopoilpranzo,èlavoltadellacena.
"IlsignorVanDaan"aprelaserie.E'ilprimoaservirsi,prendeabbondantementeditutto,secondoilsuogusto.Interloquiscesuognicosa,lasciasemprecaderedall'altolasuaopinionee,anchequandosarebbeilcaso,nonsismentiscepiù.Sepoiqualcunoardiscesmentirlo,hadafareconlui.Oh...ècapacedisoffiartiinfacciacomeungatto...iononcitengopernulla...;senti,sehaiprovatounavolta,nonritentipiùlaseconda.Questosignoresatuttoditutto,lasuaopinionehadavalerepiùdiquellaaltrui.Insomma,haunabellatesta,maèancheungranpresuntuoso.
"LasignoraVanDaan"...megliononparlarne.Incertegiornate,soprattuttoseminacciatemporale,nonlasipuòguardareinfaccia.Avoleresserprecisi,èleilacolpevoledituttelediscussioni.Nonilsoggetto,ohno!,tuttiseneprendonbenguardia,malasipotrebbechiamareforsel'istigatrice.Metterzizzania,èun
nobilelavoro.FralasignoraFrankeAnna,peresempio.ConMargoteilbabbononètantofacile.
Atavola,lasignoranonfacertoprivazioni,sebbenetaloralopensi.Perprincipiovaacercarsiciòchec'èdimeglio:lepatatinepiùpiccole,ibocconipiùghiotti.Glialtriseguanopureilloroturno,madopocheiohopresolapartemigliore.
Echechiacchierona!Checisiaonochiascoltaesiinteressa,nonhaalcunaimportanza.Evidentementeessapensa:"CiòchedicelasignoraVanDaaninteressatutti".
Sorriderecivettuola,darsil'ariadisaperedituttounpo',distribuireconsiglieincoraggiamenti,sonotuttecosechedevonopurfarebuonaimpressione.Nontroppobuona,però,sevaioltreleapparenze.
E'laboriosa,allegra,civetta,etalvoltahaunmusinograzioso.EccoPetronillaVanDaan.
"Ilterzocommensalenonlosisentemolto".IlsignorinoVanDaanstaquasisemprezittoenonsifanotare.QuantoavogliadimangiareèunvasodelleDanaidi;nonèmaipienoedopoilpranzopiùrobustoassicura,conunvisocalmocalmo,chepotrebbemangiareildoppio.
"Margot":mangiacomeuntopolinoenonparladeltutto.Nonprendecheverduraofrutta."Maleabituata",èilgiudiziodiVanDaan;"mancanzadiariaedisport",èlanostraopinione.
"Mamma":robustamangiatrice,granchiacchierona.Nondàl'ideadiesserlapadronadicasacomelasignoraVanDaan.Qualèladifferenza?Lasignorafacucinaemammalavaepulisce.
"N.6e7":Dipapàedimenondiròmolto.Pimèilpiùdiscretodituttalatavola.Primasiassicuracheancheglialtriabbianolaloroparte.Aluinonoccorrenulla,lecosemigliorisonoperibambini.E'labontàpersonificata;accantoaluisiedeilnervosonedell'alloggiosegreto.
"Dott.Dussel":Siserve,nonguarda,mangia,nonparla.Esebisognafareconversazione,percarità,siparlisoltantodelmangiare,cosìnonsilitiga,tutt'alpiùcisipuòvantare.Prendeenormiporzionienondicemai"no",selarobaèbuona,oassairaramente,selarobaècattiva.Portaipantalonitiratisufinoalpetto,unagiaccarossa,pantofolenereeocchialidicorno.E'cosìchestasedutoaltavolino,dovelavorasempre,interrompendosisoltantoperilsonnellinopomeridiano,ipastie...perandarealgabinetto,ilsuolocalepreferito.Tre,quattro,cinquevoltealgiornodavantiallaportadelgabinettoc'èqualcunochestainpiedi,impaziente,estringe,esaltadall'unaall'altragambaenonsisapiùtenere.Lodisturbaquesto?Nemmenopersogno.Dalleseietrequartiallesetteemezza,damezzogiornoemezzaall'una,dalleduealledueeunquarto,dallequattroallequattroeunquarto,dalleseialleseieunquartoedalleundiciemezzaamezzanotte.Senepuòprendernota,sonolesue"sedute"fisse.Dilìnonlosipuòstaccare,enemmenolodisturbalavocefuoridellaporta,cheimploraperchésiaevitataun'imminentesciagura.
"N.9":Nonèunmembrodellafamigliadirifugiati,masolamenteunospiteecommensale.Ellihaunsanoappetito.Nonlascianiente,nonfaladifficile.S'accontentaditutto,eciòfapiacereancheanoi.Allegraedibuonumore,bonariaevolonterosa,eccolesuenotecaratteristiche.
LatuaAnna.
Martedì,10agosto1943.
CaraKitty,
un'ideanuova:atavolaparlopiùconmecheconglialtri,cosavantaggiosasottodueaspetti.Anzituttoessisonocontentissimiquandoiostounpo'zitta,epoinonhobisognodiprendermelaperigiudizialtrui.Lamiaopinioneiononlatrovoscioccaeglialtrisì;dunqueèmegliochemelatengaperme.Facciopropriocosìquandodebbomangiarequalcosachenonmipiaceaffatto.
Mimettoilpiattodavanti,fingochesiaunaghiottoneria,ciguardodentroilmenopossibileeriescoamangiartuttoquasisenzaaccorgermene.
Lamattina,peralzarmi,altracosaspiacevolissima,saltogiùdallettopensando"citornosubito",corroallafinestra,tolgol'oscuramento,aspirounpo'd'ariadallafessuraesonosveglia.Disfoillettoappenaposso,cosìnoncisonopiùtentazioni.Saicomemammachiamaquesto?"L'artedivivere."Nontipareun'espressionebuffa?
Daunasettimanasiamoalquantodisorientatineltempo,perchélanostracaracampanadellaWestertorèstataportatavia,aquantosembra,perscopibellici,enoinédigiornonédinottesappiamopiùconprecisionecheoraè.Hoancoralasperanzachetrovinoqualcosacheperquestoquartieretengavecedellacampana,peresempiounqualcheaggeggiodistagno,dirameochesoio.
Sopra,sotto,odovunqueiosia,tuttiguardanoammiratiimieipiedi,chiusiinunpaiodiscarpebellissime(perquestitempi),Mieplehacompratedisecondamanoperf.27,50:pellesvedeserosso-scura,etacchiabbastanzaalti.Cicamminocomesuitrampoliesembromoltopiùaltadiquellochegiàsono.
Dussel,indirettamente,cihamessoinpericolodivita.SièfattoportaredaMiepunlibroproibitochedicecornadiHitlereMussolini.PerlastradaMiepfuurtataaccidentalmentedaun'autodelleSS.Perseilcontrollodisé,gridò:«Vigliacchi!»epedalòvia.Megliononpensareaquellochesarebbesuccesso,seavessedovutoandareconloroalcomando.
LatuaAnna.
Mercoledì,18agosto1943.
CaraKitty,
titoloperquellochesegue:"Ilcompitodelgiornonellacomunità:pelarpatate!".
Unovaaprendereigiornali,l'altroicoltelli(tienenaturalmenteilmigliorepersé),ilterzolepatate,ilquartolapentolaconl'acqua.
IlsignorDusselcomincia,nonraschiasemprebene,maraschiasenzasosta,guardandoadestraeasinistra:glialtri,fannocomefalui?No:«Anna,guardaqui,iotengoilcoltelloinmanocosì,sbucciadall'altoversoilbasso!No,noncosì...così».
«Mipareinvecechecosìsiapiùfacile»osservoiotimidamente.
«Maquestoèilmodomigliore,dammiretta.Amenaturalmentenonimportaniente,maèbenechetulosappia.»
Continuiamoaraschiare.Ognitantoguardodisoppiattoilmiovicino.Meditabondo,scuoteilcapo(certamentepensaame),matace.
Ioriprendoaraschiare.Guardopoidall'altraparte,dovestapapà;perluisbucciarepatatenonèunacorvée,maunlavorodiprecisione.Quandoleggehaunaprofondarugasullanuca,maquandoaiutaapulirpatate,legumioverdure,sembradiventatoimpenetrabileadognialtracosa.Allorahalasuafacciadapatate,enondeponemaiunapatatapulitamenchebene;questononpuòsuccedere,quandofaquellafaccia.
Ricomincioalavorareepoiguardoinsu.Hocapito...lasignoracercadiattrarrel'attenzionediDussel.Primaloguarda,eDusselfafintadiniente.Poiglifal'occhiolino,eDusselcontinuaimperterritoalavorare.Poiride,eDusselnonalzalosguardo.Alloraanchemammaride;eDusselnonsiscompone.Lasignoranonhacombinatonulla,eoradeveescogitarequalchealtracosa.Unmomentodisilenzioepoi:«MaPutti,mettitiungrembiale!Domanidovròdinuovosmacchiartiilvestito!».
«Iononmisporco.»
Altrosilenzio.
«Putti,perchénontisiedi?»
«Stobenecosì,preferiscostareinpiedi!»
Pausa.
«Putti,guardachetispruzzi!»
«Sì,mammina,cifaròattenzione.»
Lasignoracercaunaltroargomento.
«Di',Putti,perchégliinglesinonbombardano?»
«Perchéèdinuovobruttotempo,cara.»
«Maierierabelloeppurenonsonovenuti.»
«Parliamod'altro.»
«Perché?Sipuòbenparlarneedirelapropriaopinione!»
«No.»
«Perchéno?»
«Adessostaitranquilla,mammina.»
«EppureilsignorFrankquandosuamogliegliparlalerisponde!»
IlsignorVanDaanfreme;questoèilsuopuntodebole,noncipuòfarnulla;elasignoraricomincia:
«L'invasionenonvieneancora!»Luiimpallidisce,quandoleiseneaccorgediventarossa,macontinuaugualmente:
«Gliinglesinonsoncapacianulla.»
Labombascoppia:
«Estaizittaunabuonavolta,perdinci!»
Mammanonpuòtrattenersidalridere,ioguardodirittodavantiame.
Questascenasiripetequasiognigiorno,salvocheabbianogiàfattobaruffaprima,perchéallorastannozittisial'unochel'altra.
Debboandareinsolaioaprenderealtrepatate.VitrovoPeterchestaspulciandoilgatto.Luialzagliocchi,ilgattoneapprofitta,spiccaunsalto,infilalafinestraapertaeviaperlagrondaia.Peterimpreca,ioridoescappogiù.
LatuaAnna.
Venerdì,20agosto1943.
CaraKitty,
allecinqueemezzaprecisegliuominidelmagazzinovannoacasaenoisiamoinlibertà.
Orecinqueemezza:Ellivieneadannunciarcilalibertà.Cominciasubitoiltrambusto.IosalgosopraconElli,cheassaggiailnostrodolceserale.
Ellinonèancorasedutachelasignoracominciaaelencareisuoidesideri:«Elli,desiderounacosa...».
Ellimifal'occhiolino:lasignoranondimenticamaidifarconoscereisuoidesideriachiunquesalgadisopra.E'certamenteunadelleragionipercuinessunodilorovavolentieridalei.
Cinqueetrequarti:Elliseneva.Ioscendodiduepianiacuriosare.Primaincucina,poinell'ufficioprivato,poinellacarbonaiadoveaprolaportaaMouschichepossadarlacacciaaitopi.Dopounlungogirod'ispezionearrivonellastanzadiKraler.VanDaanguardaintuttiicassettieintuttelecartellecercandolapostadelgiorno.PetervaaprenderelachiavedelmagazzinoeMoffi;Pimsitrascinasulemacchinedascrivere;Margotcercaunposticinotranquilloperfareilsuolavorod'ufficio;lasignorametteunapentolad'acquasulgas;mammascendelascalaconunapentoladipatate.Ognunosaquelchehadafare.
Peterritornasveltodalmagazzino,echiedesubitodov'èilpane.Lesignoreloripongonosempre
nell'armadiodicucina,malànonc'è.Senesonodunquedimenticate?Petervuolcercarenell'ufficioversostrada.Davantiallaportadell'ufficiosifapiccinopiccinoestrisciacarponi,pernonesservistodifuori,versol'armadiodiacciaio,afferrailpanechevièripostoeselasvigna;oalmenovorrebbesvignarsela,maprimacheluicapiscaquelchesuccedeMouschiglisaltaaddossoevaaficcarsisottoloscrittoio.
Petercercaintuttiicantoni,scorgeilgatto,sirimetteastrisciareperterraeprendelabestiaperlacoda.Mouschisoffia,Petersospira.Checosahaottenuto?Mouschièsuldavanzaledellafinestraesilecca,tuttocontentod'essersfuggitoaPeter.AlloraPeterricorreaunultimotentativodiseduzioneemostraalgattounpezzodipane;Mouschisilasciaattirareelaportasichiude.Hoosservatotuttalascenadallafessuradellaporta.Continuiamoalavorare.Tik,tik,tik...Trecolpi,èl'oradicena.
LatuaAnna.
Lunedì,23agosto1943.
CaraKitty,
seguitodell'orariodell'alloggiosegreto:ottoemezzadimattina.Margotemammasononervose:«Sst,...papà,zitto,Otto...sst,Pim!Sonoleottoemezza,vienivia,chiudil'acqua,camminapiano!».Cosìredarguiamoilbabbochesiattardaincameradabagno,mentrealleottoemezzabisognagiàessereincamera.Nemmenounagocciad'acqua,nonusareilgabinetto,noncamminare,tuttizitti.Quandoinufficiononc'èancoranessuno,nelmagazzinosipuòsentiretutto.
Alleottoeventisopraapronolaportaebattonotrecolpiperterra:lapappad'avenaperAnna.Salgoeportovialamiaciotoladacagnolino.
Tornatasottoincameramia,sbrigoprestotutto:mipettino,nascondolalatta,mettoapostoilletto.Zitti,suonanoleottoemezza!Disopra,lasignorasitoglielescarpeecamminainpantofoleperlastanza,comesuomarito,pernonfarrumore.
Orailquadrettofamiliareècompleto.Iovoglioleggereostudiare,Margotanche,ecosìpurepapàemamma.Papà,naturalmenteconDickenseildizionario,siedesullaspondadelsuolettosfondato,chenonhapiùmaterassidecenti;adempionoaquestoufficioduecapezzalil'unosopral'altro.«Senonpossoaverli,nefacciosenza!»
Unavoltachesièmessoaleggerenonsiguardapiùattorno,rideditantointanto,esiaffannaafarqualcheresocontoallamamma,cheinvariabilmenterisponde:«Nonhotempo».Laguardadelusoeriprendealeggere;sepoitrovadinuovoqualchepassodivertente,ritentalaprova:«Questolodevileggere,mamma!».
Mammastasedutasullettoribaltabile,legge,cuce,lavoraamagliaostudia,secondoicasi.Auntrattolevieneinmentequalchecosaedice:«Sai,Anna...,Margot,prendinota...».
Poiritornailsilenzio.Margotchiudeillibrodicolpo,papàaggrottalafronteinmodostramboesisprofondadinuovonellalettura,mentregliricomparelapiegasullanuca;mammacominciaapettegolare
conMargot,iomiincuriosiscoetendol'orecchio.Papàèinterpellato...Lenove!Colazione.
LatuaAnna.
Venerdì,10settembre1943.
CaraKitty,
ognivoltachetiscrivoèsuccessoqualcosadispeciale,maèpiùfacilechesitrattidicosesgradevolichedigradevoli.Oggiinvecesitrattadiunacosadavveromeravigliosa.Mercoledìsera,8settembre,stavamoascoltandolaradiodellesetteelaprimacosacheudimmofu:"Eccolamigliorenotiziadituttalaguerra:I'Italiahacapitolato!",l'Italiasièarresasenzacondizioni!AlleottoeunquartocominciòradioOrange:"Ascoltatori,un'orafa,avevoappenafinitodiscriverelacronacadellagiornata,quandovennelasplendidanotiziadellacapitolazionedell'Italia.Possodirvichenonhomaigettatocontantopiacereilfoglionelcestino!".Furonosuonati"Godsavetheking",l'innoamericanoel'"Internazionale".Comesempre,radioOrangesollevailcuoresenzaesseretroppoottimista.
Peròabbiamoanchedeifastidi:sitrattadelsignorKoophuis,alquale,comesai,siamotuttimoltoaffezionati.Perquantononstiamaibene,silagnididolori,nonpossamangiarmoltonécamminarealungo,tuttaviaèsempreanimatoeammirevolmentecoraggioso.«QuandoentrailsignorKoophuisècomesorgesseilsole»hadettomammaunavoltaehaperfettamenteragione.
Oradeveentrareinospedaleperunanoiosissimaoperazioneall'intestino,eciresteràalmenounmese.Avrestidovutovedercomesiècongedatodanoi!Sembravacheandassesemplicementeafareunacommissione.
LatuaAnna.
Giovedì,16settembre1943.
CaraKitty,
quiinostrirapportidiventanosemprepiùdifficili.Atavolanessunoosaaprirbocca(senonèperfarciscivolaredentrounboccone)perchéquellochedicièpresoinmalaparteofalsamenteinterpretato.Tuttiigiorniingoiovalerianapercombatterel'ansiaeladepressione,manonostanteciòilmioumorediventasemprepiùtriste.Unabuonarisataservirebbedipiùchediecipilloledivaleriana,maabbiamoquasidisimparatoaridere.Avoltehopauracheastarcosìseriamivengaunafaccialungaelaboccacascante.Glialtrinonstannomeglio,esonotuttioppressidall'incubodelprossimoinverno.
Unaltrofattochenoncirallegraècheunodegliuominidelmagazzino,v.M.,cominciaanutrirqualchesospettocircal'alloggiosegreto.Noncidovrebbeimportarnulladiquelchev.M.pensadellasituazionesecostuinonfosseuntipomalfido,curiosissimoepocofaciledamenarperilnaso.
UngiornoKralervolleessereparticolarmenteprudente,all'unamenodieciinfilòlagiaccaeandònellavicinafarmacia.Inmenodicinqueminutieradiritorno,siinsinuòfurtivamentesuperlaripidascalache
conducedirettamentesopraevennedanoi.All'unaeunquartovolevadinuovoandarvia,maEllivenneadavvisarlochev.M.sitrovavainufficio.Fecedietro-fronterimaseconnoifinoall'unaemezza.Poisipreselescarpeinmano,andòscalzofinoallaportadelsolaio,preseadiscenderelascalaapassettini,mettendociunbuonquartod'oraefacendosforzid'equilibriosuigradiniperchénonscricchiolassero,efinalmenteraggiunsel'ufficiodopoessereuscitoperstrada.
Elliintantoliberatasidav.M.vennedanoiaprendereKraler,maquestieragiàviadaunpezzoestavaancordiscendendoscalzolascala.Cosaavrannodettoipassanti,vedendoildirettoremettersilescarpeperstrada?Oihbò!Undirettoreincalzette!
TuaAnna.
Venerdì,19settembre1943.
CaraKitty,
oggièilcompleannodellasignoraVanDaan.Oltreauntagliandoperilformaggio,unoperlacarneeunoperilpane,nonleabbiamoregalatoaltrocheunbarattolodimarmellata.Anchedasuomarito,daDusseledainostriprotettoriharicevutoesclusivamentefiorierobadamangiare.Chetempi!
LasettimanascorsaEllihaavutounamezzacrisidinervi;erastancadifarsicontinuamentespediresuogiùaprenderquestooquello,perpoisentirsiancoradirecheavevafattolecosemale.Poveretta!devesbrigareunaquantitàdilavoroinufficioperchéKoophuisèmalatoeMiepèacasaraffreddata;inoltres'èstortounpiede,hadeidispiaceriamorosieunpadrebrontolone;sicapiscedunquecheognitantoperdalestaffe.L'abbiamoconsolatadicendolechesequalchevoltaaffermasserisolutamentedinonaveretempo,lalistadellecommissionidiminuirebbeautomaticamente.
CoiVanDaansivadinuovomale,sentolaburrascachesiavvicina.Papà,perunaragioneoperl'altraèfurioso.Cheesplosioneciminaccia!Oh,sepotessinonessereimmischiataintuttequestescaramucce,sepotessiandarvia!Cifannoimpazzire!
LatuaAnna.
Domenica,17ottobre1943.
CaraKitty,
Koophuisèritornato,perfortuna!E'ancoraunpo'pallidomaciònonostantevaingirotuttoarzilloperlacittàavendereabitiperVanDaan.PurtroppoiVanDaanhannoesauritotuttoillorodenaro.Leihaunaquantitàdimantelli,vestitiescarpemanonvuolprivarsidinulla,aluièdifficileportarvialarobadimanoperchéchiedeprezzitroppoalti.Nonsocomefiniràquestastoria.Lasignoradovràpurrinunciareallasuapelliccia.Soprahannogiàavutounadisputarumorosasuquestoargomentoedoraèsubentratoilperiododellaconciliazione,confrasicome:"Putticaro","tesorucciomio",eccetera.
Mivengonoibrividisepensoalleingiuriechenell'ultimomesesonovolateinquestacasaperbene.
Papànonaprebocca;sequalcunolochiama,guardatimidamentedisottoinsucomeseavessepauradidoverintervenireinunnuovolitigio.Mammaèrossainvisoperl'eccitazione,Margothamaldicapo,Dusselnonpuòdormire,lasignorasilamentatuttoilgiornoeiociperdolatesta.Adirlaschietta,qualchevoltamidimenticoconchisiamoinurtoeconqualepersonahagiàavutoluogolariconciliazione.
Lasolacosachemidistraeèlostudio,estudiomolto.
LatuaAnna.
Venerdì,29ottobre1943.
CaraKitty,
idueconiugihannoavutounaltrosonorolitigio.E'andatacosì:comegiàtihoscritto,ildenarodeiVanDaanèsfumatotutto.Ungiorno,giàqualchetempofa,Koophuisparlòdiunpellicciaiosuoamico,eaVanDaanvennel'ideadivenderelapellicciadisuamoglie.E'unapellicciadiconiglio,portatagiàdadiciassetteanni.Nericavò325fiorini,cheèunasommaenorme.Lasignoraperòvolevatenerlipercomperarenuovivestitidopolaguerraesuomaritoduròmoltafaticaafarlecomprenderecheinvecequeldenaroeraassolutamentenecessarioperlacasa.
Nonpuoiimmaginarticomequeiduegridavano,pestavanoipiedi,s'insolentivano.Facevanopaura.Imieifamiliaristavanoalfondodellascalatrattenendoilfiato,pronti,senecessario,aseparareicontendenti.Tuttequellegrida,queipiantiequelnervosismomimettonoinuntalestatoditensionechelaseravadoalettopiangendo,eringrazioilcielodiavereancoraunamezz'orettapermesola.
IlsignorKoophuisèdinuovoassente;ilsuostomacononlolasciatranquillo.Nonsaneppurluisel'emorragiaècessata,eperlaprimavoltaeramoltodepressoquandocicomunicòchenonsisentivabeneeandavaacasa.
Iostoabbastanzabene,tuttosommato,salvoilfattochenonhoappetito.Misentosempredire:"Chebruttacerahai!".Debbodirechefannoilpossibilepertenermisu.Zuccherod'uva,oliodifegatodimerluzzo,tavolettedilievitoecalciodebbonopurservireaqualchecosa.
Nonsonopiùpadronadeimieinervi,esoprattuttoladomenicamisentoaterra.L'atmosferaincasaèdeprimente,sonnacchiosa,pesante.Fuorinonodocantaregliuccelli,sututtoincombeunsilenziomortaleeangosciosoequest'ariagrevemiprendeallagolacomesedovessiessertrascinatasotterra.
Talvoltailbabbo,lamammaeMargotmilascianoindifferente.Vagodaunacameraall'altra,suegiùperlescale,emipard'essereunuccellinoacuiabbianostrappatecrudelmentelealiechenellatenebrapiùcompletasvolazzicontrolebarrettedellasuastrettagabbia."Fuoriall'ariafresca,eridi!"migridaunavoceinteriore,maiononrispondonemmeno,mistendosuldivanoedormoperannullareiltempo,ilterribilesilenzioelapaurachenonriescoaltrimentiauccidere.
LatuaAnna.
Mercoledì,3novembre1943.
CaraKitty,
alloscopodidarciqualcosadafarechefossealtempostessoeducativo,papàsièfattoarrivareunprogrammadell'IstitutodiInsegnamentodiLeida.Margotannusòpertrevoltealmenoilgrossovolumesenzatrovarnulladiadattoaisuoigustieallasuaborsa.Ilbabbofupiùprontoadecidersievollefarscrivereall'istitutorichiedendounalezionediprovadelprimocorsodilatino.Lalezionearrivòsubito.Margotsimiseentusiastaallavoroeilcorsofupreso.Permeèmoltopiùdifficile,tuttaviaimparereimoltovolentieriillatino.
Perdaredafarequalchecosadinuovoancheame,papàchieseaKoophuisunabibbiaperragazzi,alloscopodifarmiconoscereunpocoilNuovoTestamento.«VuoiregalareunabibbiaadAnnaperGhanukà?»chieseMargotalquantoturbata.«Sì...mapensocheSanNicolasiaun'occasionemigliore»risposeilbabbo.«GesùnonèadattoperChanukà.»
TuaAnna.
Lunedìsera,8novembre1943.
CaraKitty,
setuleggessituttelemielettereunadopol'altra,certamentetistupirestidivederlescritteinstatid'animotantodifferenti.
Mispiacemoltodiesserecosìschiavadelmioumore,manonsonolasola,quilosonotutti.Seleggounlibrochemifaimpressione,primadiriprenderecontattoconglialtridebboriassettarmimentalmente,senopotreiapparirepiuttostostramba.Attualmente,comeavrainotato,stoattraversandounperiododidepressione.Nontisapreidireilperché,macredochequellacontrocuicontinuoacozzaresialamiaviltà.
Stasera,quandoEllieraancoradanoi,udimmounaforteelungascampanellata.Immediatamente,dallapaura,impallidiiefuicoltadadoloridiventreedabatticuore.
Lasera,aletto,misembradiessersolainuncarcere,senzapadrenémadre.Avoltevadoerrandoperstrada,oppureilnostroricoverosegretoèinfiamme,ovengonodinotteperportarcivia.Vedotuttequestecose,comeselevivessirealmentecolmiocorpo,ehol'impressionechemidebbanoprestoaccadere.
Miepdicesoventediinvidiarciperchéquisiamotranquilli.Saràverissimo,manonpensacertamenteallanostrapaura.Nonsonemmenoimmaginarecheilmondoungiornotorninormalepernoi.Hounbelparlaredel"dopoguerra",maècomeseparlassidicastelliinariachenondiverrannomairealtà.Pensoallanostracasadiprima,alleamiche,allefestescolastiche,comepensereiacosedicuiunaltrohafattoesperienza,nonio.
L'alloggiosegretocolnostrogruppodiottorifugiatimisembraunosquarciodicieloazzurroattorniatoda
nubinere,carichedipioggia.L'arearotondaecircoscrittasucuistiamoèancorasicura,malenubisiavvicinanosempredipiùanoiesemprepiùstrettodiventailcerchiocheciseparadalpericoloincombente.Siamoimmersinelletenebreenelpericoloeurtiamogliunicontroglialtricercandodisperatamenteunaviadisalvezza.Guardiamotuttiinbassodovegliuominicombattono,guardiamoinaltodoveregnanolaquieteelabellezza,eintantosiamotagliatifuoridaquellatetramassachenoncilasciasalireinaltomastadinanzianoicomeunmuroimpenetrabile,checivuolschiacciaremanonpuòancora.Nonpossofaraltrochegridareeimplorare:"Ocerchio,ocerchio,allargati,apriti,lasciaciuscire!".
LatuaAnna.
Giovedì,11novembre1943.
CaraKitty,
hounbeltitoloperquestocapitolo:
"Odeallamiastilografica
inmemoriam"
Lamiastilograficafusemprepermeunpreziosopossesso:l'apprezzavomolto,soprattuttoperlasuagrossapunta,perchéiososcriverebenesoltantoseilpenninodellastilograficahalapuntagrossa.Lamiapennahaunavitaassailungaeinteressante,cheoratiracconteròinbreve.
Quandocompiinoveanni,essamiarrivòavvoltadiovattainunpacchettino,come"campionesenzavalore",daAquisgrana,doveabitavamianonna,labuonadonatrice.Eroalettocoll'influenza,mentreilventodifebbraiosoffiavaattornoallacasa.Lagloriosapennaerainunastucciodicuoiorossoefusubitomostrataatutteleamiche.Io,AnnaFrank,fieraproprietariadiunapennastilografica.
Quandoebbidiecianni,poteiportarelapennaascuolaelasignorinamipermisediservirmeneperscrivere.
Quandoebbiundiciannidovettiriporreilmiotesoro,perchélasignorinadellasestaclassenonammettevachepennaecalamaio.QuandonecompiidodicieandaialLiceoebraico,lamiastilograficasiebbepermaggioronoreunnuovoastuccioincuic'erapostoancheperunamatitaeperdipiùmunitodichiusuralampo.Atredicimelaportainell'alloggiosegreto,dovepercorreconmeleinnumeripaginedeldiario.Orasonoarrivataaquattordici,edèl'ultimoannochelamiapennahapassatoconme...
Fuunvenerdìpomeriggiodopolecinque:iovenivodallamiacamerettaevolevoandarmiasederealtavolinoperscrivere,mafuirudementespintadaparteedovetticedereilpostoaMargotealbabbochevolevanofareiloroesercizidilatino.Lastilograficarimaseinutilizzatasultavolo,mentrelasuaproprietariasiaccontentòsospirandodiunangolinodeltavoloesimiseastrofinarefagioli."Strofinare
fagioli"quisignificaripulireifagioliammuffiti.
Allecinqueetrequartiscopaiilpavimento,raccolsilosporcoeifagiolimarciinungiornaleegettaituttonellastufa.Nevennefuoriun'enormefiammata,eiofuicontentissimadiavereintalmodoravvivatolastufacheparevagiàquasispenta.Tuttoeradinuovotranquillo,ilatinistiavevanofinitoeioandaiasedermialtavolopercominciare,finalmente,ascrivere;malamiastilograficaerairreperibile.Lacercaidappertutto,lacercaronoMargot,mamma,papàeDussel,malapennaerascomparsasenzalasciartraccia.
«Forseèandataafinirenellastufacoifagioli»insinuòMargot.«Mano,assolutamenteno»risposiio.
Lasera,però,lapennanoneraancoraricomparsaealloracipersuademmotutticheerabruciata,tantopiùchelacelluloideèinfiammabilissima.
Edeffettivamenteinostritristisospettifuronoconfermatilamattinaseguente,quandopapànelripulirelastufatrovòfraleceneriilfermagliometallico.Madelpenninod'orononsitrovòtraccia.«Certamentedev'essersicottorimanendoappiccicatoadunamattonella»disseilbabbo.
M'èrimastaunaconsolazione,sebbeneassaimagra:lamiastilograficaèstatacremata,propriocomevorreiio,asuotempo.
LatuaAnna.
Mercoledì,17novembre1943.
CaraKitty,
stannoaccadendocosechedisturbanogravementel'andamentodellacasa.
AcasadiEllic'èladifterite,equindiessanonpotràaverecontatticonnoiperseisettimane.E'ungrossoimpaccioperilrifornimentoviverieperlecommissioni,senzacontarechecimancheràlasuacompagnia.Koophuisèancoraalettoedatresettimanenonsinutrechedilatteepappe.Kralerèsovraccaricodilavoro.
IcompitidilatinospeditidaMargotvengonorestituiticorrettidauninsegnante.MargotscrivesottoilnomediElli;l'insegnanteègentilissimo,eanchespiritoso.E'certamentefelicediavereun'allievacosìbrava.
Dusselhaperdutodeltuttolatesta,nessunodinoisailperché.Incominciòanonaprirpiùboccaquand'eraalpianodisopra:nonrivolgevaunaparolanéalsignorVanDaannéallasignora.Tuttinefummocolpitiedopoduegiornidiunsimilecontegnolamammacredetteopportunodimetterloinguardia,perchéseegliavessecontinuatocosìlasignoraavrebbepotutoprocurarglimoltifastidi.
DusselrisposecheilsignorVanDaanavevacominciatoluiastarzitto,echeegli,Dussel,nonavevanessunaintenzionedirompereperprimoilsilenzio.
Ora,devisaperecheieri,16novembre,eratrascorsoesattamenteunannodaquandoeglieravenutoa
vivereconnoi.Mamma,perl'occasione,ricevetteindonounapiantina;invecelasignoraVanDaan,chegiàdaalcunesettimaneavevaripetutamentefattoallusioneaquestadatadicendoapertamentecheDusseldovevaoffrirequalchecosa,nonricevettenulla.
Invecediesprimercilasuagratitudineesarebbestatalaprimavolta,peraverlodisinteressatamenteaccolto,nondisseunaparola.Equandoio,lamattinadel16,glidomandaisedovevofarglilecongratulazioniolecondoglianze,risposecheaccettavatutto.Mamma,chevolevafarlanobilepartedipaciere,conluinonebbealcunsuccesso,elasituazionerimaseimmutata.
"DerMannhateinengrossenGeist
undistsokleinvonTaten(3)".
LatuaAnna.
Sabato,20novembre1943.
CaraKitty,
Ierisera,mentrestavoperaddormentarmi,ebbid'improvvisounavisione:Lies.
Lavididinanziamevestitadistracciecolvisosmuntoesmagrito.Miguardòconduegrandiocchitristi,pienidirimprovero,neiqualipotevoleggere:"OhAnna,perchémihaiabbandonata?aiutami,fammiuscirefuoridaquest'inferno!".
Eiononlapossoaiutare,possosoltantoguardarecomealtriuominisoffronoemuoiono,possosoltantopregareIddiodiricondurlaanoi.
ProprioLiesvidi,nessunaltro,emelospiego.L'hogiudicatamale,erotroppobambinapercapirelesuedifficoltà.Sieraattaccataallasuanuovaamicaepotevasembrarecheiovolessitogliergliela.Iosocomesidev'esseresentitaquellapoveretta;anch'ioconoscobenequellostatod'animo!
Taloramibalenavadinanziqualchecosadellasuavita,masubitodoporitornavoegoisticamenteallemiegioieeallemiedifficoltà.E'statobruttodapartemiatrattarlacomeiofeci,eoramiguardavasperduta,colsuovisopallidoegliocchiimploranti.Oh,sepotessiaiutarla!
ODio,cheiodebbaavertuttociòchedesideroeleiinveceesserghermitadauncosìtremendodestino!Noneramenopiadime,leipureeravoltaalbene;perchédunqueiofuipresceltaavivereedellaforsedevemorire?Qualedifferenzav'erafranoi?Perchésiamooracosìlontanel'unadall'altra?
Aessersincera,l'hodimenticatapermesi,quasiperunanno.Nondeltutto,èvero,manonhomaipensatoaleicosìintensamentedavedermeladavantiintuttalasuamiseria.
OhLies,sevedrailafinedellaguerraetorneraifranoi,sperodipotertiaccogliereeriparareaimieitorti.
Maquandosaròdinuovoingradodisoccorrerla,ilmioaiutononlesaràpiùcosìnecessariocomeadesso.Chissàsepensaancoraqualchevoltaame,econqualeanimo?
BuonDio,proteggila,chealmenononsiasola.Oh,seTupotessidirlechepensoaleiconamoreeconpietà!Ciòforserafforzerebbelasuaresistenza.
Nondebbocontinuareapensarci,altrimentinonneescopiù.Continuosempreavedereisuoigrandiocchichenonmiabbandonano.AvràLiesdavverounasuafedeinteriore,osoltantoquellachehaappresodifuori?
Nonloso,nonmisonmaipresocuradidomandarglielo.
Lies,Lies,potessisoltantoportartiviadidovesei!Potessidividerecontelecosedicuigodo!E'troppotardi,ormai,nonpossopiùsoccorrertinéripararealmalechetihofatto.Manontidimenticheròpiùepregheròsempreperte.
LatuaAnna.
Lunedì,6dicembre1943.
CaraKitty,
all'avvicinarsidiSanNicola,nonpotemmofareamenodipensarealcestinograziosamenteadornatodell'annoprecedente,eiopiùdeglialtrisareistataspiacentesequest'annononsifossecombinatonulla.Cipensaialungo,finchémivenneun'idea,eun'ideaassaibuffa.
MiconsigliaiconPimeinunasettimanadilavorocomponemmounapoesiolapergliottomembridellafamiglia.
Domenicaseraallesetteetrequartifacemmolanostracomparsaalpianodisoprareggendoinduelagrossacestadelbucatodecorataconfigurineestriscedicartacarbonedicolorrosaeblu.Sullacestac'eraungrossopezzodicartadaimballaggio,sucuierafissataunaletterina.Tuttieranostupitiperledimensionidellasorpresa.
Iostaccailaletteradallacartaelessi:
"SanNicolaètornatopurquest'anno
Eancheirifugiatibenlosanno
Noncosìbenelopotrempassare
Comel'altr'annoriuscimmoafare
Pienieravamoalloradisperanza
Egliottimistifortidibaldanza
AccoglierSanNicolainlibertà
Volevamoquest'anno;eppursiamqua.
Ahi,dadonarenientepiùciresta
Percelebrarlostessoquestafesta!
Nellesuescarpeguardidunqueognuno
Senonglisembratroppoinopportuno."
(Eintantoilbabboeiosollevavamolacartachecoprivalacesta.)
Seguìunafragorosarisataquandociascunodinoitolsedallacestaunasuascarpa.Dentroogniscarpac'eral'indirizzodelproprietarioavvoltoinunfogliettodicarta.
LatuaAnna.
Mercoledì,22dicembre1943.
CaraKitty,
ungraveattaccod'influenzamihaimpeditodiscrivertiprimad'oggi.E'disastrosoesserammalatiqui.Allorchémivenivadatossiremirannicchiavosottolecoperteecercavodiriportarepianpianolacalmanellamiagola;colrisultatocheilsolleticononseneandavaviaaffattoedovevanoentrareinazionelatteemiele,zuccheroopastiglie.Quandopensoatuttelecurechemihannofattofare,mivengonolevertigini.Sudate,cataplasmi,panniumidiepanniasciuttisulpetto,bibitecalde,gargarismi,pennellature,starferma,borsad'acquacalda,spremutedilimone,eperdipiùiltermometroognidueore.
Chipuòmigliorareinquestamaniera?IlpeggiofuquandoilsignorDusselvollefarlapartedelmedicoeappoggiòlasuatestaimpomatatasulmiopettonudoperascoltareirumoriinterni.Nonsoltantoisuoicapellimifacevanounterribilesolletico,maioeroimbarazzatanonostantecheeglitrent'anniprimaavessestudiatomedicinaepresoiltitolodidottore.Chedirittohacostuidivenireadistendersisulmiocuore?Nonèmicailmioamoroso!Sonosicuracheeglinonsenteaffattoquellochec'èdentrodisanoodinonsano;primabisognerebbelavarglileorecchie,perchéstadiventandoterribilmentedurod'udito.
Maorabastacollamalattia.Stodinuovobenissimo,sonocresciutadiuncentimetro,aumentatadiunchilo,pallidaeconunagranvogliadistudiare.
Noncisonomoltenovitàdaraccontare.Casostrano,l'intesafranoièbuona,nessunolitiga,daseimesinonc'èpiùstatatantapaceincasa.Ellièancorsempreseparatadanoi.
PerNataleavremounarazioneinpiùdiolio,didolciedisciroppi;ilregaloèunaspillafabbricataconunamonetinadaduecentesimiemezzoebenlustrata.Insomma,belladanondirsi.IlsignorDusselhafattodonoamammaeallasignoraVanDaandiunabellatorta,preparatadaMieppersuoordine.ContuttoilsuolavoroMiephadovutofareanchequesto!Anch'iohounregalinoperMiepeperElli.Perduemesihorisparmiatolozuccherodelmio"porridge"ecoll'aiutodelsignorKoophuisnefaròfaredellezollette.
Iltempoèplumbeo,lastufapuzza,ilmangiarerestasullostomacoatuttieprovocafragorosirumoriintuttigliangoli;laguerranonvaavanti,ilmoraleèdepresso.
LatuaAnna.
Venerdì,24dicembre1943.
CaraKitty,
tihogiàscrittochequisiamotuttid'umoremoltovariabileecredochenegliultimitempi,perciòchemiriguarda,questoguaiosiamoltopeggiorato.
"HimmelhochjauchzendundzumTodebetrübt"(gioiacelesteetristezzamortale)èunversoappropriatoallanostracondizione.Gioiacelesteèlamiaquandopensoacomestiamobenequiemiconfrontoconaltribambiniebrei;etalvoltasonosopraffattadaunatristezzamortale,comeperesempiodomenicascorsa,quandolasignoraKoophuisvenneatrovarcieciraccontòdisuafigliaCorry,chehamolteamicizieevaateatro,inbarca,alclubdihockey.Noncredod'esseregelosadiCorry,mamivieneungrandesideriodidivertirmianch'iopazzamenteediridereacrepapelle.Specialmenteora,ininverno,contuttelevacanzediNataleeCapodanno,einvecestiamoquicomedeireietti.Eppurenondovreiscriverequesteparole,perchésembroingrataeinessec'èmoltaesagerazione.Macomunquetumigiudichi,bisognapurcheiomisfoghi.Ricordatileparoleconcuihocominciato:"Lacartaèpaziente".
Quandovienequalcunodifuori,colventonegliabitieilfreddoinviso,vorreificcarelatestasottolecopertepernonpensare:"Quandocisaràdinuovoconcessodirespirareunpo'd'aria?".Esiccomenonpossonascondereilcaponellecoperte,malodevoanzitenerebendritto,ipensierivengono,enonunavoltasolamainfinitevolte.
Credimi,quandoseistatarinchiusaperunannoemezzo,ticapitanodeigiorniincuinonnepuoipiù.Saròforseingiustaeingrata,maisentimentinonsipossonoreprimere.Vorreiandareinbicicletta,ballare,fischiettare,guardareilmondo,sentirmigiovane,saperechesonolibera,eppurenondevofarlonotareperché,pensaunpo',setuttieottocimettessimoalagnarcieafarlafacciascontenta,doveandremmoafinire?Avoltemidomando:"Chenoncisianessunocapacedicomprendereche,ebreaononebrea,iosonosoltantounaragazzottaconungrandebisognodidivertirmiestareallegra?".Nonloso,enonpotreiparlarneconnessuno,perchésonocertachemimettereiapiangere.Piangerepuòrecare
tantosollievo.
Nonostantetuttelemieteorieeimieisforzisentoognigiornolamancanzadiunaveramadrechemicomprenda.Ancheperquesto,qualunquecosaiofacciaoscriva,pensosemprecheperimieibimbivorròesserela"mammina"comel'intendoio.Lamamminachenonprendetropposulseriotuttociòchesidiceeprendeinvecesulseriociòchevienedame.Miaccorgochenonsoesprimerequelchevorrei,malaparola"mammina"dicetutto.Saichecosahotrovatoperchiamaremiamadreinunmodochemiricordila"mammina"?Qualchevoltalachiamo"mannina".E'unaspeciedimamminaincompleta,eioaggiungereivolentierialledue"n"legambechemancanoperpoterlameglioadorare;maleinonnehaalcunaidea.E'unafortuna,questa,perchéaltrimentinesoffrirebbetroppo.
Edorabasta.Lamia"tristezzamortale"scrivendoèunpocopassata.LatuaAnna.
Sabato,25dicembre1943.
CaraKitty,
inquestigiornidiNatalepensosempreaPimealsuoamoregiovaniledicuimiharaccontatolastoriaunannofa.Alloranoncapiiilsignificatodellesueparolecosìbenecomelocapiscoadesso.Seritornassesull'argomento,forseglipotreimostrarecheciintendiamo.
CredochePimneabbiaparlatoperpotersisfogareunavoltatantoanchelui,"checonoscecosìbeneisegretideicuorideglialtri";perchéaltrimentinondicemainulladisé,eforseMargotnonsospettanemmenoquantoPimhadovutosoffrire.Poverino,nonpuòdarmiacrederediaverdimenticatotutto.Nonlodimenticheràmai.E'solodivenutopiùtollerante.Sperodiriuscirearassomigliargliunpoco,senzadoverpassareperlestessevicende.
LatuaAnna.
Lunedì,27dicembre1943.
CaraKitty,
venerdìsera,perlaprimavoltanellamiavita,horicevutounregaloperNatale.Leragazze,KoophuiseKraleravevanopreparatoun'altramagnificasorpresa.Miepfeceunatortanataliziasucuierascritto"pace1944".Elliciprocuròmezzochilodibiscottinidiqualitàprebellica.APeter,Margotemetoccòunabottigliadiyoghurt,eaigrandiunabottigliadibirraciascuno.Tuttoerabenimpacchettatoesuogniinvoltoeraattaccataunafigurina.Aparteciò,lefestediNatalepernoisonopassateinfretta.
LatuaAnna.
Mercoledì,29dicembre1943.
CaraKitty,
ieriseraerodinuovomoltoafflitta.AvevoinmentelaNonnaeLies.Nonnina,nonninacara,nonabbiamomaicapitoquantohaisoffertoequantoeribuona.Einoltrehaisaputotenerecelatogelosamentefinoall'ultimoiltuoterribilesegreto,lamalattiachet'affliggeva.Ecomedolceecomprensiva!Nonciavrebbemailasciateindifese.Inqualunquecasoeperquantoiofossistatacattiva,lanonnamiscusavasempre.Nonna,mihaivolutobeneoanchetunonmihaicapita?Nonloso.Allanonnanessunohamaidettonulladisé.Chesolitudinelasua,chesolitudinenonostantenoi!Unapersonapuòsentirsisolanonostantel'amoredimoltiperchénonèl'amoredinessuno.
ELies,viveancora?Checosafa?OhDio,proteggilaericonducilaanoi.Lies,pensandoateiovedosemprelasortecheavrebbepotutocolpirmi,vedosempremealtuoposto.Ealloraperchémirattristatantoquellochetalvoltasuccedequi?Nondovreiessersemprelieta,feliceecontenta,salvoquandopensoaleieaisuoicompagnidisventura?
Sonoegoistaevile.Perchésognoepensosemprelecosepiùterribili,eavreivogliadigridaredallospavento?Perché,nonostantetutto,nonhofiduciainDio.Eglimihadatotantecosecheiocertononmerito,eppureognigiornocontinuoacomportarmiingiustamente.
Sesipensaalnostroprossimoviendapiangere,esipotrebbeveramentepiangeretuttoilgiorno.NonrestaaltrochepregareIddiochecompiaunmiracoloesalviqualcunodiloro.Eiosperochelemiepreghieresianoascoltate.
LatuaAnna.
Domenica,2gennaio1944.
CaraKitty,
stamane,nonavendonulladafare,mimisiasfogliareilmiodiarioemicapitaronosott'occhioparecchielettereincuitrattavol'argomento"mamma"interminicosìirosiche,spaventata,midomandai:"Anna,seituchehaiparlatodiodio?OAnna,comehaipotutofarlo!".Stetticollapaginaapertadinanziameepensaicomeerapotutoaccaderecheiomisentissicosìcolmad'ira,pernondirediveroodio,dadoverconfidaretuttoate.Hocercatodicapireediscusarel'Annadiunannofaperchélamiacoscienzanonèpulitafinchétilascioconquesteaccusesenzaspiegarticomeciòèavvenuto.
Iosoffrivo-esoffro-dimalumoriche,percosìdire,mitenevanolatestasott'acquaemifacevanovederelecoseinmodosoltantosoggettivo,senzacheiocercassidiriflettereconcalmaalleparoledellaparteavversaedimettermineipannidicolorochecolmioimpetuosocarattereavevooffesooirritato.
Misonorinchiusainmestessa,hoguardatosoltantomestessaenelmiodiariohodescrittoimpassibileognimiagioiaeognimiocorruccioesfogatoognimiodisprezzo.Questodiariohamoltovaloreperme,perchéèdiventatosoventeunlibrodimemorie,masumoltepaginepotreiscrivere:"passato".
Erofuriosaconmamma,etalvoltalosonoancora.Nonmicapiva,èvero,manemmenoiocapivolei.Mivolevabeneederateneraconme;masiccomesieratrovatapercolpamiainmoltesituazionisgradevoli,ederanervosaeirritabileancheperaltretristicircostanze,èbencomprensibilechemisgridasse.
Iomelaprendevotroppoperquesto,mioffendevo,diventavoinsolenteemolestaneisuoiriguardi,eleiasuavoltasiindispettiva.Sieragiunticosìauncontinuoscambiodisgarberieediripicchi.Noneracertobellopernessunadinoidue,mastapassando.
Iononlovolevoammettereesentivomoltapietàpermestessa;anchequestoècomprensibile.Lefrasiviolentedeldiariosonoespressionediunacollerachenellavitanormaleavreisfogatopestandounpo'ipiediinunastanzaodicendoqualcheinsolenzaallespalledimamma.
E'passatoilperiodoincuicondannavomiamadreinlacrime.Iosonodivenutapiùsaggiaeinervidimammasisonocalmati.Sotenerlaboccachiusaquandomiarrabbioeleifaaltrettanto;cosìsivaavantimeglio,almenoapparentemente.Peròmièimpossibilevolerbeneamammacoll'attaccamentoaffettuosodiunbambino,èunsentimentochemimanca.
Mettoinpacelamiacoscienzapensandocheèmeglioavermessoleinsolenzesucartacheaverledetteamamma,perchélesarebberorimasteimpressenelcuore.
LatuaAnna.
Mercoledì,5gennaio1944.
CaraKitty,
oggidebboconfessartiduecoseecimetteròparecchiotempo,ma"bisogna"cheleraccontiaqualcunoenonpossoraccontarlecheate,perchésonocertachetutaceraisempreeinqualunquecircostanza.
Laprimacosariguardalamamma.Saichemisonomoltolagnatadimammapursforzandomisemprediesseregentileconlei.Orahocapito,quasiimprovvisamente,qualèilsuodifetto.Essacihadettocheciconsiderapiùsueamichechesuefiglie.Questoèbellissimo,maun'amicanonpuòoccupareilpostodiunamadre.Iohobisognodimiamadreperprenderlaamodelloevenerarla.Hol'impressionecheMargotinquestecoselapensidiversamente,echenoncomprenderebbemaiciòchetihoraccontato.Eilbabboevitatuttiidiscorsicheriguardanolamamma.
Unamadre,comelaimmaginoio,devesoprattuttomostraremoltotatto,soprattuttoversoquellideisuoifiglichehannolanostraetà;nondevefarecomemiamadre,chemideridequandopiangoperunaragionechenonsiaundolorefisico.
Saràunasciocchezza,mac'èunacosachenonlehoperdonato.Ungiornodovevoandaredaldentista;mammaeMargotdovevanovenirciancheloroemipermiserodiprenderelabicicletta.Quandoavemmofinitodaldentista,ecitrovammodinuovosullaporta,Margotemammadisserocheandavanoincittàperguardarqualcosaofardegliacquisti,nonsopiùprecisamente.Iovolevoandarconloro,manonmifuconsentito,perchéavevolabicicletta.Mivennerolelacrimeagliocchiperlarabbia,eMargotemammapreseroaderidermi.Alloradivennicosìfuriosache,instrada,mostrailorolalingua,mentreunadonnettachepassavadilìpercasoguardavascandalizzata.Corsiacasainbiciclettaepiansiancoraalungo.
E'singolarechelaferitainfertamialloradamammamibruciancoraadesso,quandopensoaquantomi
sonoadirata.
L'altracosachetidevodireriguardapropriome,eperciòmicostamoltafaticaraccontartela.IeriholettounarticolodiSisHeystercheparladell'arrossire.Sembrachel'articolosiascrittoappostaperme.Sebbeneiononarrossiscatantofacilmente,lealtrecosechevisonodettefannoproprioalcasomio.L'autricescrive,press'apoco,cheunaragazzanegliannidellapubertàsichiudeinsestessaeriflettesopraimiracolichesicompiononelsuocorpo.
Anch'iosonoarrivataaquesto,eperciònegliultimitempimiparediessereinsoggezionedifronteaMargot,allamammaeapapà.Margotinvece,puressendomoltopiùtimidadime,nonsisenteaffattoimbarazzata.
Iotrovomeravigliosoquellochemisuccede,enonsoltantoquellocheèvisibileall'esternodelmiocorpo,maquellochevisicompieinternamente.Appuntoperchénonparlomaiconnessunodimeediquestecose,neparloconmestessa.
Ognivoltachesonoindisposta,efinoranonmièsuccessochetrevolte,nonostanteildolore,ilfastidioeilsudiciumehol'impressionedinascondereinmeundolcesegreto,eperciò,sebbenenonneabbiachenoie,desideroinuncertosensocheritorniquelperiodoincuisentiròdinuovoinmequelsegreto.
InoltreSisHeysterscrivechelegiovinetteinqueglianninonsonobensicurediséevannoaccorgendosidiesseredonnefatte,conidee,pensierieabitudiniproprie.Io,chesonovenutaquipocodopoitredicianni,hocominciatoprimadellealtreragazzearifletteresumestessaeasentirecheposseggounapersonalitàindipendente.Disera,aletto,mivienesoventeunterribilebisognodipalparmiilpettoedisentireseilmiocuorebattetranquilloesicuro.
Inconsciamentehogiàavutosimilisensazioniprimadivenirequi:unavoltachedormiiconun'amica,sentiiunfortebisognodibaciarla,elofeci.Vadoinestasiognivoltachevedounnudodidonna,peresempiounaVenere.Latrovotantomeravigliosaebellachedevofarmiforzapertrattenerelelacrime.
Seavessiun'amica!
LatuaAnna.
Giovedì,6gennaio1944.
CaraKitty,
ilmiodesideriodichiacchierareconqualcunoèdiventatocosìgrandechem'èvenutoinmentediservirmidiPeterperquestoscopo.
QuandosalivonellacamerettadiPetermicitrovavobene,masiccomePeterètroppotimidopermettereallaportaunapersonachelodisturbi,nonosavorimaneretroppoalungo,perpauracheeglimitrovassenoiosa.Cercavounascusaperrimanerenellastanzasenzadarenell'occhioeperfarlochiacchierare,el'occasionesipresentòieri.APeterèvenutalamaniadelleparolecrociateenonfanient'altro.Iomimisiadaiutarloecosìsedemmoaltavolinol'unodifronteall'altra,luisullasediaiosuldivano.
Avevounastranasensazionequandoguardavoisuoiocchiazzurro-scuriequelmisteriososorrisosullesuelabbra.Potevoleggerglinell'animo,glivedevodipintiinvisol'imbarazzoel'incertezzasulcontegnodatenere,einparitempoun'ombradiconsapevolezzadellasuavirilità.Miintenerivonell'osservareilsuodisagio;nonpotevoevitarediincontrareditantointantoisuoiocchioscuriequasil'imploravocontuttoilmiocuore:oh,dimmichecos'haidentrodite,smettiamolaconquestechiacchiereinconcludenti!
Malaserapassòenonaccaddenulla,salvocheiogliraccontaiquelcheavevolettosull'arrossire;nonperripeterglilecosechehoscrittoieri,evidentemente,maperdirglichecoglianniavrebbeacquistatomaggiorsicurezzadisé.
Lasera,aletto,ciripensai,malasituazionenonmiparvepernullaallettante;anzi,miripugnaval'ideadi
doverchiedereifavoridiPeter.Sifaqualunquecosapersoddisfareipropridesideri,elovedinelcasomio,perchémisonopropostaditrovarmipiùspessoconPetereindurloinunmodoonell'altroafarequattrochiacchiere.
NondeviaffattopensarecheiosiainnamoratadiPeter;tutt'altro.SeiVanDaaninvecediunfiglioavesseroavutoquiunafiglia,avreicercatougualmentedifareamiciziaconlei.
Questamattinamisvegliaiallesettemenocinqueeseppisubitoconcertezzachiavevosognato.ErosedutasudiunasediaedifronteamesedevaPeter...Wessel;sfogliavamounlibrocondisegnidiMaryBos.Ilmiosognoeracosìchiarochemiricordoancoraiparticolarideidisegni.Manoneratutto,ilsognocontinuò.GliocchidiPeterincontraronosubitamenteimieieioguardaialungoinqueibegliocchibrunievellutati.AlloraPeterdissedolcemente:«Seloavessisaputo,sareistatogiàdatempoconte!».Migiraidiscatto,perchémivincevalacommozione.Epoisentiiunasoave,frescaebeneficaguanciacontrolamiaetuttoeracosìbello,cosìbello...
Aquestopuntomisvegliai,mentreancorasentivolasuaguanciacontrolamiaeisuoiocchibrunichemiguardavanoprofondamentenelcuore,cosìprofondamentechevideveaverlettoquantogliabbiavolutobeneequantoancoraglienevoglia.Mivennerolelacrimeagliocchiederomoltoafflittaperchéloavevopersodinuovo,mainparitempoerofelice,perchésapevodinuovoconcertezzachePeterèancorsempreilmioprediletto.
E'stranocheioquifacciadeisognicosìchiari.Unanottevidilamianonnapaternacosìchiaramentechepoteidistinguerenellasuapellelegrosserughevellutate.PoimiapparveOma,lamianonnamaterna,investediangeloprotettore,poiLies,simbolodellasventuradituttelemieamicheedituttigliebrei.Quandopregoperlei,pregoinsiemepertuttigliebreiepertuttigliuominisofferenti.EoraPeter,ilmiocaroPeter,noneraancormaicomparsotantochiaramentenelmiospirito;nonhopiùbisognodiunasuafotografia,lovedocosìbenedinanziaimieiocchi!
LatuaAnna.
Venerdì,7gennaio1943.
CaraKitty,
chestupidasonostata!Hocompletamentedimenticatodiraccontartilastoriadituttiimieiadoratori.Dapiccina,quandoeroancoraall'asiloinfantile,avevosimpatiaperKarelSamson.Eraorfanodipadreeabitavaconsuamadreincasadiunazia.UncuginodiKarel,Robby,eraunbelragazzo,brunoeslanciato,esuscitavamoltopiùammirazionecheilpiccolo,grossoebuffoKarel.Iononguardoallabellezza,epermoltiannihovolutomoltobeneaKarel.
Perparecchiotempostemmomoltoinsieme,mailmioamorenoneracorrisposto.PoiPetercapitòsullamiastradaepresiunaveracottainfantile.Ancheluimivolevabeneepertuttaun'estatefummoinseparabili.Ricordoancoraquandoandavamoperstradatenendocipermano,luiconunabitodicotonebiancoeioconunvestitinoestivodallasottanacorta.Allafinedellevacanzeegliandòinprimamediae
ioinsestaelementare.Venivaaprendermiascuolaoppureandavoioaprenderelui.Petereraunragazzoperfetto:alto,slanciato,bello,conunvisoserio,tranquilloeintelligente.Avevacapelliscuriesplendidiocchibruni,guanceroseeenasoaffilato.Andavopazzasoprattuttodelsuoriso,cheglidavaun'ariabirichinaemaliziosa.
Passailevacanzeincampagna;quandotornai,Peteravevacambiatocasaeabitavainsiemeconunamicomoltopiùanzianodilui.Costui,aquantosembra,glifecenotarecheioeroancoraunabambinellaePetermipiantò.Glivolevotantobenechenonvollivederelaveritàeglirimasiattaccata,finchévenneilgiornochemiresicontochesecontinuavoacorrerglidietromiavrebberopresoperunaragazzaleggera.Passaronoglianni.Peterandavaingiroconragazzedellasuaetàeneppurpiùmisalutava,maiononlopotevodimenticare.AndaialLiceoebraico,moltigiovanidellanostraclassesiinnamoraronodime,iotrovavociòmoltodivertente,misentivoonorata,manullapiù.InseguitoHarrysiinvaghìdime,ma,comehogiàdetto,iononfuimaipiùinnamorata.
C'èundetto:"Iltempoguariscetutteleferite";ecosìavvenneancheame.MiimmaginaidiaverdimenticatoPeteredinonaverpiùalcuninteresseperlui.Mailricordodiluicontinuavaaviverecosìintensamentenelmiosubcosciente,chedovettiinfineconfessareamestessacheerogelosadellealtreragazze,echeperquestoeglinonmiinteressavapiù.Questamattinahocapitochenullaècambiato,anzi,amanoamanochediventopiùvecchiaematura,ilmioamorecresce.PossoorabencomprenderechePetermitrovasseinfantile,eppureancoramiaddoloracheeglimiabbiacosìdimenticata.Ilsuovisomièapparsocosìchiaramentecheorasoconcertezzachenessunaltropotrebbeprendereilsuopostonelmiocuore.
Dopoilsognosonotuttasconvolta.Quandoilbabboquestamattinamidiedeunbacio,avreivolutogridare:"OsetufossiPeter!".Pensoaluicontinuamenteepertuttoilgiornononfacciocheripetereframeeme:"OPetercaro,caroPeter!".
Eora,chimipuòaiutare?IodebbocontinuareaviverelamiasolitavitaepregareIddioche,quandousciròdiqui,rimettaPetersullamiastradaechequesti,leggendoilmioamoreneimieiocchi,dica:"OAnna,seloavessisaputo,sareivenutodatemoltoprima!".
Hoguardatoilmiovisonellospecchio:èmoltocambiato.Imieiocchisonochiarieprofondi,lemieguancecoloritecomenoneranopiùdasettimane,lamiaboccaèmoltopiùmorbida,hol'ariafeliceeppurec'èqualcosaditristenellamiaespressioneeilsorrisomimuoresullelabbra.NonsonofeliceperchésochePeternonpensaame,eppuresentoancoraisuoisplendidiocchifissisudimeelasuafrescamorbidaguanciacontrolamia...
OPeter,Peter,comepotròmaistaccarmidallatuaimmagine!Qualunquealtro,altuoposto,nonsarebbecheunmiserosurrogato.Tivogliobene,ilmioamoreècosìgrandechenonpotépiùesserecontenutonelmiocuoremadovetteeromperefuoriepalesarsiameimprovvisamenteintuttalasuaviolenza.
Unasettimanafa,eancoraieri,sequalcunomiavessedomandato:"Qualedeituoiamicisceglierestisetidovessisposare?"avreirisposto:"Nonloso",eorainvecegriderei:"Peter,perchéloamocontuttoilcuore,contuttal'anima,inassolutadedizione!".Maaunpatto,cheeglinonmiaccarezzicheilviso.
Ilbabbomidisse,unavoltacheparlavamodisessualità,cheiononpotevoancoracomprendereildesiderio;iohosempresaputochelocomprendevoeoralocomprendoappieno.Nullamièorapiùcarochelui,ilmioPeter!
LatuaAnna.
Mercoledì,12gennaio1944.
CaraKitty,
daquattordicigiorniElliènuovamentefranoi.MiepeHenksonostatiduegiorniassentidallavoroperdisturbidistomaco.Inquestomomentom'èvenutalamaniadeiballetti,etutteleseremiesercitodiligentementeastudiarpassididanza.Daunasottovesteazzurraornatadipizziappartenenteamammahoricavatounmodernissimocostumedaballerina.Inaltoc'èinfilatotutt'attornounnastrinochesiannodasoprailseno;unaltronastrorosacompletailmodello.Invecenonsonoriuscitaatrasformarelemiescarpedaginnasticainscarpedaballerina.Lemiemembrairrigiditestannoperritornaresnellecomeprima.C'èuneserciziofantastico:sederperterra,prendersiuntalloneconciascunamanoepoialzarelegambeinaria.chemimettauncuscinosotto,pernonmaltrattaretroppoilmiopoverosedere.
Quileggonounlibro,intitolato"OchtendzonderWolken"[Mattinosenzanubi].Mammalotrovabellissimo;visonotrattatimoltiproblemidellagioventù.Frameemehopensato,unpo'ironicamente:"Cominciacoll'occupartidellagioventùchehaiattorno!".
CredochemammapensichelerelazionidiMargotemiecoinostrigenitorisianolemiglioripossibiliechenessunopiùdileisioccupidellavitadeiproprifigli.Inquesto,nesonocerta,tienecontosolamentediMargot,chenoncredoabbiaimedesimipensierieimedesimiproblemichehoio.Nonvogliolasciarcapireamammacheperunodeisuoirampollilecosestannobendiversamentedacomeellasiimmagina,perchénesarebbecosternataed'altrondenonsaprebbeinqualealtromodoaffrontarelasituazione;preferiscodunquerisparmiarlequestodispiacere,ancheperchésonosicurachepermelecoseresterebberocomeprima.
MammasabenissimocheMargotlevuolepiùbenedime,mapensachesiaunacosapasseggera.Margotmisembramoltocambiata,nonèpiùcosìdispettosa,èdivenutaunacararagazzaeunaveraamica.Hacessatodiconsiderarmicomeunasciocchinachenoncontanulla.
Lostranoècheiotalvoltamivedocogliocchideglialtri.Considerocontuttoilmioagioicasidiunacerta"Anna",esfoglioillibrodellamiavitacomesefosselavitadiunaltro.Prima,acasa,quandoancoranonriflettevotroppo,avevoditantointantol'impressionedinonfarpartedellamiafamigliaediesserdestinataarimaneresempreun'estranea.Giocavoperqualchetempoafarlapartedell'orfana,finchémiinfliggevoiostessaunapunizioneemidicevocheeracolpasoltantomiaseiofacevolavittimamentrestavocosìbene.Seguìunperiodoincuimisforzaidiesseregentile.Ognimattinaquandoqualcunoscendevalescalesperavofosselamammachevenisseadarmiilbuongiorno,elasalutavoconaffetto,perchéveramentemirallegravocheessafossecosìaffettuosaconme.Poilamammamifacevaqualcheosservazionescorteseeiomeneandavoascuolatuttascoraggiata.Tornandoacasalascusavo,pensavoframecheelladovevaaveredellepreoccupazioni,entravoincasadibuonumore,facevounmucchiodichiacchiere,finchélostessofattosiripetevaeiouscivopensierosadallastanzaconlamiacartellasottobraccio.Talvoltamiproponevodicontinuareafareilbroncio,matornandoacasadascuolaavevotantenovitàdaraccontarecheilmiopropositoeradimenticatoelamammadovevastareasentiretuttoquellochemieraaccaduto.Poiritornavailtempoincuiiodimattinanonstavopiùinascoltodeipassisullescale,misentivosolaediserabagnavoilcuscinodilacrime.
Qui,tuttoèmoltopeggiorato,losai.MaDiomihamandatounaiuto,Peter...
Prendoilmiomedaglione,lobacioepenso:"Chem'importanotuttiquestipasticci?Petermiappartieneenessunolosa".Inquestamanierapossosopportarequalunquestrapazzata.
Chipuòsaperequellocheavvienenell'animodiunafanciulla?
LatuaAnna.
Sabato,15gennaio1944.
CaraKitty,
nonhaalcunsensocheiocontinuiadescriverticontantiparticolarilenostrebaruffeelenostrediscussioni.Basteràdirticheabbiamoseparatomoltecose,comeigrassi,ilburro,lacarne,echeognifamigliacuocelepropriepatate.Daqualchetempomangiamodelpanedisegaleinpiù,perchéallequattrocivienegiàunagranvogliadipranzareenonsiamopiùingradoditenereafrenoinostristomachi.
Ilcompleannodimammasiavvicinaagrandipassi.Kralerleharegalatodellozuccherofuoritessera,suscitandolagelosiadeiVanDaan,perchéilcompleannodellasignoranonerastatofesteggiato.Maacheservetormentarcireciprocamenteconparoledure,piantiediscorsiinvidiosi?Convincitipure,Kitty,chesonoloroquellichepiùcitormentano.Mammahaespressoildesiderio,perorainattuabile,dinonvederepiùiVanDaanperquindicigiorni.
Midomandomoltevoltesetutticolorochedebbonocoabitarealungofinisconocollitigare.Oppuresiamonoicheabbiamodisdetta?E'cosìegoistaeavaralamaggiorpartedell'umanità?Sonocontentadiaverimparato,standoqui,aconosceremegliogliuomini,manehoabbastanza.Laguerranonsicuradellenostrebaruffe,delnostrobisognodilibertàediaria,perciòdobbiamofareinmodocheilnostrosoggiornoquisiailmenofastidiosopossibile.Stofacendounapredicaecredoche,serimarròquiunpezzo,diventeròunaspilungonarisecchita.Evorreitantoessereancoraunaveraragazzina!
LatuaAnna.
Sabato,22gennaio1944.
CaraKitty,
misaiforsespiegareperchétuttigliuomininascondonocosìscrupolosamenteillorointimo?Perchémaiinsocietàiomicomportodeltuttodiversamentedacomedovreicomportarmi?
Perchénessunosifidadell'altro?Cisaràcertamenteunaragione,loso,maavoltetrovostupidochenonsipossaaverlaconfidenzadinessuno,nemmenodellepersonepiùvicine.
Dopoilsognodell'altranottemisembradiesserecresciuta,misembradiavereacquistatouna
personalità.MiguarderaistupitasetidiròcheancheilmiomododigiudicareiVanDaanècambiato.Nonconsideropiùtuttelediscussioniecceteraecceteradalnostropuntodivistapreconcetto.
Comeèavvenutoquestocambiamento?Vedi,iopensoorachesemiamadrefossediversa,sefosseunaveramammina,lenostrerelazionisarebberostatedeltuttodifferenti.E'verissimochelasignoraVanDaanètutt'altrocheunapersonafine,eppurecredochesemammanonfossetantodifficiledatrattareognivoltacheildiscorsoèunpo'delicato,sisarebbepotutoevitaremetàdeilitigi.
LasignoraVanDaanhainfattiunlatobuono,edèquesto,checonleisipuòparlare.Perquantosiaegoista,avaraeinsincera,siriesceapersuaderlafacilmente,purchénonlasiirriti.Lavoltadopolostessoargomentononservepiù,masehaiunpo'dipazienzapuoisempreritentareevederefindovearrivi.
Lenostrediscussionisull'educazione,suiragazziviziati,sulmangiareecceteraavrebberotuttepresoun'altrapiegasecifossimocomportaticonfranchezzaeconamiciziasenzalimitarciavederesoltantoilaticattivi.
Soprecisamentechecosadirai,Kitty."MaAnna,seipropriotuchediciquestecose?Tuchehaisentitotantedureparoledaqueisignoridelpianodisopra,tucheconoscituttiilorotorti?"Eppure,sonoproprioio.
Voglioriprenderetuttoinesameenonattenermisoltantoalgiudiziodeglianziani.StudieròiostessaiVanDaanevedròchecosac'èdiveroechecosadiesageratoinquellocheimieidiconodiloro.Setroverògiustificataladelusionedeimieigenitori,seguiròlalorostessalineadicondotta,seno,cercheròdidistoglierlidalloroerrore,esenonciriusciròavròalmenoilcoraggiodellemieopinioniedelmiogiudizio.Coglieròognioccasioneperdiscorrereapertamentecollasignorasumoltipunticontroversienonavròpauradidirelamiaopinioneneutraleacostodipassarepersaccente.
Nondebboprenderpartitocontrolamiafamiglia,madaoggiinpoinonintendopiùfarepettegolezzi.
FinorahocredutofermamentechetuttalacolpadeilitigifossedeiVanDaan,maadessosonocertacheunaparteèanchenostra.Avevamoragionequantoallasostanza,madapersoneragionevoli(qualinoiciriteniamo)cisiaspettaunpo'piùdisaggezzaeditattoneltrattareconglialtri.Sperodipossedereuntantinodiquestasaggezzaeditrovarel'occasionediadoperarla.
LatuaAnna.
Lunedì,24gennaio1944.
CaraKitty,
mièaccaduta(manonèlaparolagiusta)unacosachetrovomoltostrana.
Prima,acasaeascuola,diargomentisessualinonsiparlavacheconariadimisterooinmododasuscitaredisgusto.Leparolechevisiriferivanovenivanomormorateesequalcunononnesapevanullalosicanzonava.Iotrovavostranotuttociòepensavo:"Perchésiparladiquestecoseinmodocosìmisteriosoesgradevole?".Masiccomesembravachenoncisipotessefarnulla,tenevolalinguaafreno
oppure,qualchevolta,chiedevospiegazionialleamiche.
Quandofuiunpo'piùedottaeneavevogiàparlatoanchecoimieigenitori,miamadremidisseungiorno:«Anna,tidounbuonconsiglio,nonparlarmaidiquestoargomentocoigiovanottienonrisponderesecomincianoloroaparlartene».Ricordobenissimocherisposi:«No,naturalmente,figurati!».
Ederorimastaaquestopunto.
Alprincipiodellanostravitanascostailbabboraccontòqualchevoltacosecheavreipreferitoudiredamamma;ilrestoloimparaidaidiscorsideigrandioleggendoloneilibri.InquestocampoPeterVanDaannonfumaicosìfastidiosocomeiragazziascuola;all'inizioforseunasolavolta,manoncercòmaidiavviarequeldiscorsoconme.
Suamadreciavevadettochenéleiné,aquantoleconstava,suomaritoavevanomaiparlatodiquestecoseconPeter.Nonsapeva,aquantopare,seefinoachepuntoPeterfosseedotto.
Ieri,mentreMargot,Petereiostavamospelandopatate,ildiscorsocaddesuMoffi.«Eallora,continuiamosempreaignoraredichesessoèMoffi?»domandaiio.
«Macché»risposelui«èungatto.»Iomimisiaridere:«Belgatto,cheaspettaigattini!».PetereMargotriseroconmedelbuffoabbaglio.Unmeseodueprima,infatti,PeteravevaconstatatocheMoffidovevaprestoaverepiccini,perchélasuapanciaerapalesementeingrossata.Malagrossezzadovevaproveniredallemolteporzionidicarnerubate,perchélagravidanzanonandòavantieigattininonnacqueromai.
Peterdovettedifendersidall'accusa.«No»disse«potetevenireconmeeguardareanchevoi.Unavolta,giocandoconlui,hovistobene,èunmaschio.»
Iononpoteifrenarelamiacuriositàeandaiconluinelmagazzino.ManoneravamocapitatinelleoredivisitadiMoffienonlotrovammo.Aspettammounmomentoepoi,pernonprenderefreddo,risalimmo.Piùtardi,nelpomeriggio,sentiiPeterscendereun'altravolta.Raccolsituttoilmiocoraggiopertraversaredasolalacasasilenziosaegiunsinelmagazzino.MoffierasultavoloegiocavaconPeter,chelostavamettendosullabilanciapercontrollarneilpeso.
«Dunque,vuoivederlo?»Senzatanticomplimentiafferròl'animale,lorovesciòsuldorso,glitennefermelezampeelatestaecominciòlalezione:«Questoèl'organomaschile,questisonoalcunipelisparsiequestoèilsuoderetano».Ilgattofeceunaltromezzogiroesirimisesullesuebianchezampe.
Seunaltroragazzomiavesseindicato"l'organomaschile",nonloavreipiùguardatoinfaccia.MaPetercontinuavaaparlarecontantanaturalezzadiquell'argomentocosìscabroso,esenzaalcunsecondofine,chetuttosommatomitrovaianch'ioamioagioenoncifecipiùcaso.GiocammoconMoffi,cidivertimmo,chiacchierammoinsiemeequasibighellonandouscimmodalvastomagazzino.
«Quellochevogliosaperelotrovosemprepercasoinqualchelibro.Tuno?»domandai.
«Eperché?Iolodomandoaimiei.Miopadrenesapiùdimeehapiùesperienzainquestecose.»
Eravamogiàsullascalaemitrattennidalfarealtredomande.Comesicambia!Davvero,nonavreimaiparlatodiquestecosecontantaindifferenzanemmenoconunaragazza.Sonoanchecertachemammanon
siriferivaaquesto,quandomidicevadiguardarmidaigiovanotti.Nonostantetuttofuipertuttoilgiornounpo'fuordelmiosolito,equandoriflettevoallanostraconversazionelatrovavoassaisingolare.Maunacosaalmenohoimparato:cisonodeigiovani,eanchedell'altrosesso,chesannoparlarenaturalmenteesenzascherzare.
SaràverochePeterfatantedomandeaisuoigenitori?Saràveramentecomemisièmostratoieri?
Echeneso,io?
LatuaAnna.
Giovedì,27gennaio1944.
CaraKitty,
daqualchetempomihapresalapassioneperglialberigenealogicidellefamiglierealiesonogiuntaallaconclusioneche,unavoltacominciatequestericerche,bisognasemprerisalirepiùindietroneltempo,esifannoscopertesemprepiùinteressanti.
Sebbeneiomidedichiconmoltozeloallemiemateriedistudioeriescaaseguireabbastanzabenelaradioinglese,tuttaviapassoancoraparecchiedomenicheariordinareecompletarelamiagranderaccoltadistelledelcinemachehagiàraggiuntodimensioniassairispettabili.
IlsignorKralermifafeliceportandomituttiilunedìlarivista"CinemaETheater".Imieicoabitanti,chedisdegnanolamondanità,diconochequestomioviziettoèunosciupiodidenaro;peròsistupisconodellaprecisioneconcui,anchedopounanno,soindicaregliattoridiundeterminatofilm.Elli,chevaspessoalcinematografocolsuoamiconellegiornatedilibertà,alsabatomicomunicaititolideifilmcheintendevedere,eiolesosubitodireinomidegliattoriprincipalieilgiudiziodellacritica.Ornonèmolto,mammahadettocheiononavròpiùbisognodiandarealcinema,perchéhogiàtuttointesta,argomento,attoriecritica.
Seungiornomenearrivoconunanuovapettinatura,tuttimiguardanoconariadideplorazioneepossoessercertachequalcunomichiederàqualèlastelladelcinemacheostentaquestaacconciatura.Serispondocheèinvenzionemiamicredonosoltantopermetà.
Quantoallapettinatura,nondurapiùdimezz'ora,perchémistufotantodeilorogiudizinegativi,chevadosubitoincameradabagnoaripristinarelamiasolitapettinaturatipo"casa-giardino-cucina".
LatuaAnna.
Venerdì,28gennaio1944.
CaraKitty,
questamattinamisonodomandatasenontiprendoperunamucca,costringendotiarimasticaresemprele
stessevecchienotiziole,eselamonotoniadelcibononfiniràcolfartisbadigliaresmodatamenteedesiderareincuortuocheAnnatirifuoriqualcosadinuovo.
Ahimè,loso,leripetizionitiannoiano,mapensaaquantohodaessereseccataio,chedebbofareesentiresemprelestessecose.Atavola,senonsiparladipoliticaodiqualchesplendidopranzo,mammaelasignoraricomincianodacapocoilorosolitiricordidigioventù,cheabbiamogiàascoltatocentovolte;Dusselenumeraivestitidisuamoglie,oparladisplendidicavallidacorsa,digraziosebarchearemi,dibambinicheaquattroannisannogiànuotare,direumatismiedipazientipaurosi.Seunodinoiottoaprebocca,glialtrisettepotrebberotuttiterminarelastoriellacominciata.Sappiamogiàinanticipoilsugodiognischerzo,eilsoloarideredellespiritosagginièquellocheleracconta.Ivarilattai,verdurieriemacellai,giàfornitoridelleduepadronedicasa,celiimmaginiamotutticontantodibarba,aforzadisentirlilevareallestelle,odenigrare,atavola;èimpossibilechenell'alloggiosegretosifacciaundiscorsomenochestantio.
Tuttoquestosarebbeancorasopportabileseigrandinonavesserol'abitudinediripeterediecivolteiraccontidiKoophuis,HenkoMiep,aggiungendoviognivoltalelorofrangeeleloroinvenzioni,cosicchéiospessomidevopizzicareilbracciosottolatavolapertrattenermidalmetteresullagiustavial'entusiastanarratore.Ibambini,comeAnna,nonpossonopermettersimaidicorreggereigrandi,anchesequestidiconoenormisciocchezzeoraccontanocoseinventatedisanapianta.
UnodegliargomentipreferitidaKoophuis,HenkoMiepèlavitaclandestina.Sannobenissimochetuttoquantosiriferisceapersonerifugiateenascosteciinteressaenormemente,echesoffriamoquandoqualcunoèstatopresoegodiamoquandoqualcunaltroèriuscitoafuggire.
Nascondersiefarevitaclandestinasonodivenuticoncettiusuali,comeunavoltalepantofoledipapà,chedovevanostaredavantiallastufa.Cisonomolteistituzioni,comela"LiberaOlanda",chefalsificanolecarted'identità,procuranodenaroailatitanti,trovanonascondigliairicercati,dannolavoroaigiovanicristianiallamacchia;edèmeravigliosalaquantitàdinobileedisinteressatolavorofattodaquestagente,chemettearepentagliolapropriavitapersoccorrereesalvareglialtri.L'esempiomiglioresonoinostriprotettori,checihannopermessoditirareavantifinoadessoechesisperapossanofarciapprodarealsicuro,altrimentidividerannoanch'essilasortedeiricercati.Nonabbiamomaisentitounasolaparolacheaccennialcaricochenoicertamenterappresentiamo,enessunodilorosièmailamentatochenoidiamotroppodafare.
Ognigiornovengonotuttisudanoi,parlanocoisignoridiaffariedipolitica,conlesignoredelmangiareedeigravamideltempodiguerra,coibambinidilibriedigiornali.Fannolafacciaallegrafinchepossono,portanofiorieregaliperlefesteeicompleanni,sonoanostradisposizioneintuttoepertutto.Nonpotremomaidimenticareche,sealtrisonoeroiciinguerraedifronteaitedeschi,inostrilosononelvigileaffettochemostranopernoi.
Circolanolevocipiùstrane,eppureifattisonoperlopiùrealmenteavvenuti.Koophuisciharaccontato,peresempio,cheinGheldriahannogiocatofradiloroduesquadredicalcio,compostel'unadilatitantiel'altradipoliziotti.AHilversumfuronodistribuitenuovecarteannonarie.Affinchéimoltilatitantiavesserolaloropartedirazionamento,gliimpiegatiaddettialladistribuzioneconvocaronotuttiilatitantidellazonaperunacertaora,cosìquestipoteronoritirarequelchelorospettavadaunappositotavolino.Bisognaperòfareattenzione,perchéitedeschinonsiaccorganodicertischerzetti.
LatuaAnna.
Giovedì,3febbraio1944.
CaraKitty,
l'attesafebbriledell'invasionealleatacresceinpaesedigiornoingiorno.Setufossiqui,certamentesarestiimpressionataanchetu,comeme,datuttiquestipreparativi,maforseciprenderestiancheingiro,vedendochecidiamotantodafarechisaperché,emagariperniente.
Tuttiigiornalinonparlanochedell'invasioneefannoimpazzirelagentescrivendo:"SegliinglesisbarcasseroneiPaesiBassi,itedeschiprenderebberotuttiiprovvedimentiperdifendereilpaese,compresol'allagamento,senecessario".Sipubblicanocartineincuisonotratteggiatelepartidell'Olandacheverrebberoallagate.SiccomemoltiquartieridiAmsterdamsonocompresinellazonatratteggiata,cisidomandachecosafaremoquandol'acquasaràaltaunmetronellestrade.
Perquestodifficileproblemasipropongonolesoluzionipiùdifferenti:
«Nonpotendopiùandareapiedioinbicicletta,traverseremol'acquaaguado.»
«Macché!Proveremoanuotare.Cimetteremounacuffiaeuncostumedabagnoefinchépotremonuoteremosott'acqua,cosìnessunosiaccorgeràchesiamoebrei.»
«Chediscorsi!Iovedogiàlesignorenuotarequandoitopilemorderannonellegambe!»(Chidicevaquestoeraunuomo,naturalmente:vedremochigrideràpiùforte!)
«Nonpotremopiùusciredicasa:ilmagazzinoècosìpocosolidochel'inondazionelofaràcrollare.»
«Sentite,ragazzi,scherziaparte,cercheremodiprocurarciunabarchetta.»
«Nonvallapena.C'èdimeglio,basteràprendereciascunounacassainsoffitta,eremareconunmestolo.»
«Ioandròsuitrampoli;dagiovanesapevofarlobenissimo.»
«HenkvanSantennonneavràbisogno;sicaricheràsuamogliesullaschienaesaràMiepalloraadavereitrampoli.»
Losaibene,Kitty,èfacileriderequandosiparladiquestecose,malaveritàsaràuntantinodiversa.
Sièdiscussoanchel'altroproblemaconnessocoll'invasione:checosafaremoquandoitedeschievacuerannoAmsterdam?
«Andremoinsiemeaglialtricamuffandocipiùchepotremo.»
«Nemmenoperidea!L'unicaèrestarqua.ItedeschisonocapaciditrascinarsidietrotuttalapopolazioneperfarlamorireinGermania.»
«Già,naturalmente,restiamoqui,èlacosapiùsicura.CercheremodipersuadereKoophuischevengaad
abitarequiconlasuafamiglia.Ciprocureremounsaccodisegatura,cosìpotremodormireperterra.MiepeKoophuisporterannolecoperte.»
«Inostritrentachilidifarinanoncibasteranno,neordineremodell'altra.Henkciprocureràilegumi:abbiamoancoraincasa30chilidifagiolie5dipiselli.Enondimenticatele50scatolediverdura!»Mamma,contaanchelealtreprovviste!«Dieciscatoledipesce,40dilattecondensato,10chilidilatteinpolvere,3bottiglied'olio,4barattolidiburro,altrettantidicarne,2fiaschidiconservadifragole,2dilamponi,20dipomodori,5chilidifiocchid'avena,4diriso.E'tuttoqui.»
«Lenostreprovvistesembranomoltoabbondanti,masepensatechedobbiamoancheoffrirneachivieneinvisitaechecalanoognisettimana,vipersuaderetechesembranopiùcopiosediquellochesono.Ilcarboneelalegnadaarderesonosufficienti,eanchelecandele.Saràbenechecifacciamocuciredeitaschininegliindumenti,pernasconderciildenarosedovremoscappare.»
«Faremounalistadellecosepiùimportantidaportarviasedovremofuggire,eriempiremofind'oraisacchidamontagna.Quandogiungeràilmomento,metteremodiguardiaduevedette,unanellasoffittaversostradaeunanellasoffittaversocorte.Checosacenefaremoditantarobadamangiare,dicoio,senonavremopiùacqua,gasedelettricità?»
«Cuoceremosullastufa.Filtreremoebolliremol'acqua.Puliremoqualchegrossofiascoeciconserveremol'acqua.
Pertuttoilgiornosentoquestidiscorsi,sbarcoqui,sbarcolà,discussionisullafame,lamorte,lebombe,gliestintoridiincendi,isacchidadormire,icertificatidegliebrei,igastossici,ecceteraeccetera.Nientediallegro.Isignoridell'alloggiosegretosonocatastroficinelleloroespliciteprevisioni;neèunesempiolaseguenteconversazioneconHenk:
Alloggiosegreto:«Abbiamopauracheitedeschi,ritirandosi,trascininotuttalapopolazioneconloro».
Henk:«E'impossibile,nondispongonoditreni».
A.S.:«Treni?Pensaleidavverocheimpiegherebberoivagoniperdeiborghesi?Nemmenoperidea,lifarannoandareapiedi».("Perpedesapostolorum",dicesempreDussel.)
H.:«Noncicredoaffatto,voivedetetuttoattraversoocchialitropposcuri.Cheinteresseavrebberoatrascinarsidietrotuttiicivili?».
A.S.:«NonsacheGöbbelshadetto:"Sedovremoritirarcisbatteremodietrodinoileportedituttiipaesioccupati"?».
H.:«Nediconotante...».
A.S.:«Nonpenseràmicacheitedeschisianotropponobilieumanipercompiereunattosimile?Essiragionanocosì:"Sedobbiamoaffondare,affonderannoconnoitutticolorochesonoinnostropotere"».
H.:«Potetecontarmelafinchevolete,iononcicredo».
A.S.:«Semprelastessamusica!Nessunovuolvedereilpericolochelominaccia,finquandononcel'haaddosso».
H.:«Voinonsapetenientedipositivoefatesemplicisupposizioni».
A.S.:«E'un'esperienzachetuttinoiabbiamogiàfatto,primainGermaniaepoiqui.EchesuccedeinRussia?».
H.:«Lasciatedapartegliebrei.IocredochenessunosaciòcheaccadeinRussia.Gliinglesieirussi,propriocomeitedeschi,debbonoesagerareperscopipropagandistici».
A.S.:«E'escluso.Laradioinglesehasempredettolaverità.Epurammettendochelenotiziesianoesagerate,ifattisonograviabbastanza;perchéleinonpuònegareunfatto,cheinPoloniaeinRussiamoltimilionidipacificiesseriumanisonostatiassassinatiogasatisenzatanticomplimenti».
Nonvoglioaffliggertioltrecoinostridiscorsi;percontomiosonotranquillissimaenonmicurodituttoquestoscalpore.Sonogiuntaalpuntochenonmiimportamoltodivivereodimorire.Ilmondocontinueràagirareanchesemadimeeiononmipossoopporrealcorsodeglieventi.
Miaffidoallasorteebadosoltantoastudiare,sperandochetuttofiniscabene.
LatuaAnna.
Sabato,12febbraio1944.
CaraKitty,
c'èunbelsole,ilcieloèsereno,spiraunventodelizioso,eiohodesiderio...ditutto.Desideriodichiacchiere,dilibertà,diamici,diessersola.Desiderio...dipiangere!misembradidoverescoppiare,esochesepiangessistareimeglio;manonposso.Sonoinquieta,vadodaunacameraall'altra,respirol'ariadallafessuradiunafinestrachiusa,sentocheilmiocuorebatte,comesedicesse:"Soddisfafinalmenteimieidesideri!".
Credodisentireinmeilrisvegliodellaprimavera,losentointuttoilmiocorpoenellamiaanima.Debbofarmiforzapercomportarminormalmente,sonodeltuttosmarrita,nonsochecosaleggere,checosascrivere,checosafare;sosolamentechehotantidesideri...!
LatuaAnna.
Domenica,13febbraio1944.
CaraKitty,
dasabatoc'èmoltodicambiatoperme.E'andatacosì.Avevounafolladidesiderielihoancora-mainparte,inpiccolissimaparte,imieidesiderisonosoddisfatti.
Stamanemisonoaccorta,econgrandegioia-peresseresincera-chePetermiguardavacontinuamente.Inmododeltuttoinconsueto,nonsocome,nonsospiegarlo.
PrimaavevopensatochePeterfosseinnamoratodiMargot,oraebbid'untrattolasensazionechenonècosì.Pertuttoilgiornohocercatodinonguardarlotroppo,perché,selofacevo,ancheluimiguardava-eallora...alloraprovavounasensazionegradevole,dentrodime,chenondebboprovaretroppospesso.
Houngrandebisognodistarsola.Papàhanotatochesonodiversadalsolito,manonpossoraccontarglitutto."Lasciatemiinpace,lasciatemisola!"vorreigridare.Chisacheungiornononrestiancorpiùsoladiquantodesidero!
LatuaAnna.
Lunedì,14febbraio1944.
CaraKitty,
domenicaserasedevanotuttipressolaradio,salvoPimeio,adascoltarel'"immortalemusicadeimaestritedeschi".Dusselgiravacontinuamenteilbottone.Peterneerainfastiditoeglialtripure.Dopomezz'oradicontenutonervosismoPeterchieseintonounpo'irritatochesismettessedigirare.Dusselrisposenelsuotonoaltezzoso:«"Ichmach'dasschon"»(èquellochestofacendo).Petersiinquietò,divenneinsolente,ilsignorVanDaanpreselesuepartieDusseldovettecedere.Eccotutto.
Ilmotivodipersestessononeraparticolarmenteimportante,masembrachePeterselasiapresamoltoacuore.Comunque,questamattinavennedameinsoffitta,dovestavorovistandonellacassadeilibri,ecominciòaraccontarmil'interastoria.Iononnesapevonulla.Peters'accorsediavertrovatoun'attentaascoltatriceecontinuòacontarmela.
«Vedi»disse«ionondicolecoseinfrettaperchésogiàprimachenonmivengonofuoribeneleparole.Comincioabalbettare,adarrossire,giroerigiroleparolechevorreidire,finchédebbointerrompereilmiodiscorso.Ierimisuccessepropriocosì,volevodiretutt'un'altracosa,maquandoebbicominciatomiimbrogliai;èterribile!Primaavevounacattivaabitudine,cheriprendereivolentieri.Quandomiarrabbiavoconqualcuno,piuttostochediscuterepreferivoprenderloapugni.Sobenissimocheconquestosistemanonsicombinaniente,eperciòammirotechealmenosaitirarfuorileparole,diciallagentequellochehaidadireenonseipernullaimbarazzata.»
«Tisbaglidimolto»risposi«iodicoquasisemprelecosediversamentedacomeintendevodirle,poichiacchierotroppoetroppoalungo,equestoèunguaioaltrettantogrosso.»
Melaridevoframeemediquest'ultimafrase,mavollicheeglicontinuassetranquilloaparlaredisé;perciònonglilasciainotarechemidivertivo,mimisiasederesoprauncuscinoperterracollemaniintrecciatesulleginocchiaeloosservaiattentamente.
Sonofelicissimacheincasacisiaancoraqualcunocapacediadirarsiesattamentecomefaccioio.APeterfecebene,evidentemente,potercriticareDusselconleparolepiùrudisenzapauracheglifosseroriferite.Eiopureneavevopiacere,perchéavvertivounfortesentimentodiintimità,qualeprimanonavevoprovatosenonconlemieamiche.
LatuaAnna.
Mercoledì,16febbraio1944.
CaraKitty,
Margotcompieglianni.AllamezzaPetervenneaguardareiregalierimaseadiscorreremoltopiùalungodelnecessario,cosacheinaltrecircostanzenonavrebbemaifatto.Nelpomeriggioandaiaprendereilcaffèelepatate,perchévolevoviziareMargotalmenounavoltaall'anno.PassaiperlacameradiPeter,chesbarazzòsubitolascaladatuttelesuecarte;glidomandaisedovevochiuderelabotoladellasoffitta.«Sì»rispose«quandotornibussa,iotiapro.»
Loringraziai,andaisopraeperbendieciminuticercailepatatinepiùpiccoledelgrossobarile.Poimivennefreddoemaleallaschiena.Naturalmentenonbussaieapriiiostessalabotola,maeglimivenneincontromoltoservizievoleemipreselapadella.«Hocercatoalungo,nonnehopotutetrovaredipiùpiccole»dissiio.
«Haiguardatonelgrossobarile?»
«Sì,l'horovistatotuttocollemiemani.»
Intantoiomierofermatainfondoallascalaedeglifrugavaconlosguardonellapadellachetenevaancorainmano.«Oh,masonoottime»equandogliripresilapadellaaggiunse:«Imieicomplimenti!».Neldircosì,milanciòunosguardocosìcaldoetenerocheanch'iomisentiiintenerire.Poteinotarechemivolevafarpiacere,esiccomenonsapevafareunlungodiscorsocomplimentoso,siesprimevacongliocchi.Ocomelocapiibene,ecomeglifuiriconoscente!Ancoraadessomisentofeliceserammentoquelleparoleequellosguardo.
Quandoscesisotto,lamammadissecheavreidovutoprendereancoraaltrepatate,perlacena.Benvolentierimioffersiditornaresopraun'altravolta.
NelripassareperlastanzadiPeter,miscusaididoverlonuovamentedisturbare.Eglisialzò,andòamettersifralascalaeilmuro,miafferròunbraccioquandoerogiàsullascalaecercòditrattenermiconforza.«Civadoio»disse.Risposichenoneraaffattonecessarioechenonavevopiùbisognodisceglierepatateparticolarmentepiccole.Seneconvinseemilasciòandareilbraccio.Almioritornovenneadaprirelabotolaemipresedinuovolapadella.Uscendoglidomandai:«Chestaifacendo?».«Francese»rispose.Glidomandaisepotevodareun'occhiataagliesercizi,milavailemanieandaiasedermisuldivanodifrontealui.
Dopochegliebbispiegatounpo'difrancese,cimettemmosubitoachiacchierare.MidissechepoivolevaandarenelleIndieOlandesievivereinunapiantagione.Parlòdellasuavitaincasa,delmercatonero,edissedisentirsimoltodisutile.Gliosservaicheegliavevaunfortissimosensodiinferiorità.Parlòanchedegliebrei:avrebbetrovatomoltopiùcomodoessercristiano,odiventarlodopolaguerra.Glidomandaisesisarebbefattobattezzare,madissedino,perchédopolaguerranessunoavrebbesaputoseluieraebreoocristiano.Asentirglidirquestoprovaiunafittaalcuore;midispiacevamoltissimocheegliavesseancorsempreinséunresiduodidisonestà.Poiparlammoamichevolmentedelbabbo,dell'artediconosceregliuominiediunaquantitàdicose,cheneppurericordo.
Allequattroemezzameneandai.
Laseramidisseancoraunacosachetrovaisimpatica.Parlavamodiunastelladelcinemachegliavevoregalatoecheormaidaunannoemezzostavaappesaalmuroincamerasua.Latrovavabellissimaeioglioffersididarglienealtre.
«No»rispose«preferiscocosì;questamelaguardotuttiigiorniesiamodiventatiamici.»
OracapiscoperchéstringesempreaséMouschi.Habisognoditenerezza.
Dimenticavounacosa:mihadetto:«Nonconoscolapaura;mipreoccuposoltantoquandostopocobene.Maanchequestomistapassando».
Peterhaunfortissimosensod'inferiorità.Pensasempre,peresempio,diesseretantostupidoechenoisiamotantointelligenti.Quandoloaiutoastudiareilfrancesenonfiniscepiùdiringraziarmi.Finiròcoldirgli:"Smettilaconquestidiscorsi,tusail'ingleseelageografiamoltomegliodime!".
LatuaAnna.
Venerdì,18febbraio1944.
CaraKitty,
tuttelevoltecheiovadodisopra,ilmioveroscopoèdivedere"lui".Lamiavitaquièmoltomigliorata,perchéhodinuovounoscopoemipossorallegrarediqualchecosa.
L'oggettodellamiaamiciziaèsempreincasaenonhodatemererivali,salvoMargot.Nonpensarecheiosiainnamoratanonlosonoaffatto;mahol'impressionechefraPeteremesisvilupperàunnobilesentimento,diamiciziaediconfidenza.Appenapossovadodalui,enonèpiùcomeprima,quandononsapevachefarsene,dime.Anzi,parlaancoraquandoiosonogiàquasifuoridell'uscio.
Mammanonècontentacheiovadasopra,dicechedisturboPeterechedovreilasciarlotranquillo.Noncapiscedunquecheunpo'd'intuitocel'hoanch'io?
OgnivoltachevadonellastanzadiPeter,mammamiguardainmodomoltostrano.Quandotornosottomidomandadovesonostata.E'unatteggiamentochenonpossosopportareechemiriescesgradevolissimo.
LatuaAnna.
Sabato,19febbraio1944.
CaraKitty,
unaltrosabato...;tusaichecosavuoldire.
Lamattinataètrascorsatranquilla.Sonostatasopraadaiutareinqualchefaccendamanonhopiùparlatocon"lui"chedisfuggita.Alledueemezza,quandotuttisifuronoritiratinellelorocamerealeggereoadormire,scesicollecoperteeilrestonell'ufficioprivatopersedermialtavolinoaleggereoascrivere.Nonduròmolto;sopraffatta,lasciaicadereilcaposulbraccioescoppiaiinsinghiozzi.Lelacrimesgorgavanoemisentivoprofondamenteinfelice.Oh,seeglifossevenutoaconsolarmi!Eranogiàlequattroquandotornaisopra.Midisposiadandareinsoffittaaprenderepatate,sperandosempreincuormiodiincontrarlo,mamentreancoramistavoaggiustandoicapelliincameradabagno,"lui"scendevaacercarMoffinelmagazzino.
Misentiidinuovovenirlelacrimeagliocchiecorsinelgabinetto,dopoesserpassatasveltaaprenderlospecchiettoamano.Mimisiasedere,là,completamentevestita,mentrelelacrimemacchiavanodiscuroilgrembiulerosso,eroprofondamentetriste.
Eccopress'apocoquellochepensavo:"Oh,cosìnonmiguadagneròmaiPeter.Chissà,forsenonmitrovabellaenonhaalcunbisognodiconfidenza.Forsenonpensapiùamechesuperficialmente.Dovròriprendereilcamminodasola,senzanessunoacuiconfidarmi,senzaPeter.Senzasperanza,senzaconforto,senzaattenderenulla.Oh,potessiappoggiareilcapoallasuaspallaenonsentirmicosìdisperatamentesolaeabbandonata!Chissà,forsenonmivuoleaffattobeneeguardacosìteneramenteancheglialtri.Eiomieroimmaginatachequeglisguardifosserosoltantoperme!OhPeter,setumipotessivedereoascoltare!Manonsopportereilaverità,nonsopportereiunadelusione".
Mapocodopomisentivodinuovopienadisperanzaediattesa,mentrelelacrimescorrevanoancora.
LatuaAnna.
Mercoledì,23febbraio1944.
CaraKitty,
daieriiltempoèsplendidofuori,eiosonomoltoanimata.Vadoquasiognimattinanelsolaio,dovelavoraPeter,perliberarmiipolmonidall'ariaviziatadellastanza.Misiedoperterranelmioposticinopreferitoeguardoilcieloazzurro,ilcastagnobrullosuicuiramiscintillanopiccolegoccioline,igabbianieglialtriuccellichefendonol'ariaesembranoargentati.
Eglistavainpiedicolcapoappoggiatoallagrossatrave,ioseduta,respiravamol'ariafresca,guardavamofuoriesentivamochec'eraqualcosachenonbisognavainterromperecolleparole.Rimanemmoalungocosì,equandoeglidovettesalireinsoffittaaspaccarlegna,sapevocheèpropriounbelragazzo.Siarrampicòperlascaletta,ioloseguiiepertuttoilquartod'orachespaccòlegnanondicemmoparola.Dalmiopostodiosservazioneloguardavoecapivochecercavadifardelsuomegliopermostrarmiquantoeraforte.Maguardavoanchedallafinestraaperta,sopraungrandesettorediAmsterdam,sopratuttiitettifinoall'orizzonte,tantoluminosoeazzurrochelalineadiseparazionenonerachiaramentevisibile."Finchéquestoc'èancora"pensai"eiopossogoderequestosole,questocielosenzanuvole,nonhoildirittodiesseretriste."
Perchihapaura,osisenteincompresoeinfelice,ilmigliorrimedioèandarfuoriall'aperto,inunluogodoveeglisiacompletamentesolo,solocolcielo,lanaturaeDio.Soltantoallora,infatti,soltantoallorasi
sentechetuttoècomedeveessere,echeDiovuolvederegliuominifelicinellasemplicebellezzadellanatura.Finchéciòesiste,edesisteràsempre,iosocheinqualunquecircostanzac'èunconfortoperognidolore.Ecredofermamentecheogniafflizionepuòesseremoltolenitadallanatura.
Oh,chisachefranonmoltoiopossadividerequestagioiaesuberanteconqualcunochelasentacomelasentoio!
LatuaAnna.
Pensiero:
Quicimancamolto,moltissimo,edamoltotempo,etantoamequantoate.Nonmiriferiscoallecoseesteriori-quinesiamoprovvistisufficientemente-maaquelleinteriori.Desiderointensamente,comete,l'ariaelalibertàdicuisiamoprivi,macredocheperquesteprivazionisiamolargamentecompensati.Meneresicontoimprovvisamentestamanequandosedevodinanziallafinestra.Intendoparlaredicompensiinteriori.
Quandoguardavofuori,immergendominellaprofonditàdiDioedellanatura,misentivofelice,assolutamentefelice.Peter,finchéc'èquestafelicitàinteriore,questogoderedellanatura,dellasaluteeditantealtrecose,finchésihatuttoquestositorneràsempreaesserefelici.
Ricchezza,fama,tuttopuoiperdere,maquestafelicitànell'intimodeltuocuorepuòsoltantovelarsi,esirinnoveràsemprefinchévivrai.Finchépuoiguardareilcielosenzatimore,sappicheseiintimamentepuroecheridiverraicomunquefelice.
Domenica,27febbraio1944.
CarissimaKitty,
nonfaccioaltrochepensareaPeterdallamattinaprestofinoallaseratardi.Miaddormentocollasuaimmaginedavantiagliocchi,losogno,edegliancoramiguardaquandomisveglio.
HolanettaimpressionechePetereiononsiamopoitantodiversicomeparrebbeetenespiegheròilperché.Tantoaluiquantoamemancaunamadre.Lasuaètropposuperficiale,amacivettareenonsicuradiquellochepensasuofiglio.Lamiasioccupadime,madifettadisensibilità,dicomprensionematerna.
Petereiosoffriamoentrambidiconflittiinteriori,siamoancoramalcertietroppodelicatiesensibiliperesseretrattatirudemente.Sequestoavviene,lamiareazionesarebbediandarviadicasa.Masiccomenonlopossofare,nascondoquellocherealmentesento,misfogoaversarepadelled'acquaefacciountalbaccanochetuttivorrebberononavermid'attorno.
Luiinvecesichiudeinsestesso,nonparlaquasipiù,restacometrasognatoecosìfacendosinascondeaccortamente.
Macomeequandopotremofinalmenteriunirci?
Nonsoperquantotempoancorailmiobuonsensoriusciràadominarequestodesiderio.
LatuaAnna.
Lunedì,28febbraio1944.
CarissimaKitty,
stadiventandounincubo,digiornoedinotte.Lovedoquasidicontinuoenonpossoavvicinarlo,debbofarmostradinullaesembrareallegra,mentreinrealtàsonodisperata.
PeterWesselePeterVanDaansisonofusiinununicoPeter,cheèbuonoecaroecheioardentementedesidero.
Mammaènoiosa,papàètantocaromaappuntoperquestoèancorpiùnoioso,Margotèlapiùnoiosaditutti,perchépretendedameunafacciagaiaeiovoglioesserlasciatainpace.
Peternonèvenutonelsolaio,maèsalitoinsoffittaafarqualchelavorodafalegname.Ognistridioeognicolpomandavainbricioleunpo'delmiocuoreediventavosemprepiùtriste.Inlontananzaunacampanasuonava:"Rechtopvanliif,rechtopvanziel[rettoilcorpoerettal'anima].Sonosentimentale,loso.Sonodisperataefuoridisenno,soanchequesto.
Oh,aiutami!
LatuaAnna
Mercoledì,1marzo1944.
CaraKitty,
lemiefaccendepersonalisonopassateinsecondalineaperchéabbiamoavutodinuovoiladriincasa.Diventonoiosacoimieiladri,macosapossofarciseciprendonotantogustoaonorarecollelorovisitelaKolenEC.?Quest'incursioneèmoltopiùcomplicatachelaprecedentedelluglio1943.
IeriseraallesetteemezzailsignorVanDaan,scesocomedisolitonell'ufficiodiKraler,siaccorsechelaportaavetridicomunicazioneequelladell'ufficioeranoaperte.Nefusorpresoeandòavantiesistupìdipiùneltrovareaperteancheleportedellosgabuzzino,mentrel'ufficioversostradaerainunospaventosodisordine."Quic'èstatounladro",glibalenòinmente,epervenirnesubitoinchiarosceselascala,esaminòlaportadistrada,provòlaserratura:tuttochiuso."Oh,allorasarannostatiPeteredElli,ierisera,alasciartuttoindisordine"suppose.Restòunmomentonell'ufficiodiKraler,spenselaluce,andòsopraenonsicuròpiùnédelleporteapertenédeldisordinedell'ufficio.
StamattinaPeterbussòdibuon'oraallanostraportaerecòlapocopiacevolenotiziachelaportadi
stradaeraspalancata.Seppeinoltredircichel'apparecchiodiproiezioneelanuovaborsadadocumentidiKralereranoscomparsidall'armadioamuro.Peterebbel'incaricodichiuderelaporta,VanDaanraccontòlesuescopertedellaseraprimaenoirimanemmomoltoinquieti.
Tuttalastorianonpuòesserespiegatasenonammettendocheilladroavesseunacopiadellachiavedellaporta,perchéquestanonpresentavasegnidiscasso.Deveessereentratodisoppiattoincasanelleprimeoredellasera,chiudendosilaportadietro.DisturbatodaVanDaan,sisarànascostoaspettandochequestisen'andasse,perpoifuggirecolsuobottino;enellafrettaavevalasciatolaportaaperta.Chipuòaverelanostrachiave?Perchéilladrononèandatonelmagazzino?L'autoredelfurtononsaràpoiunodeinostriuominidifatica,enoncitradirà,orachehauditoeforseanchevistoVanDaan?
E'terribile,perchénonpossiamoescluderecheloscassinatoreabbiaintenzionediritornare.Oforses'èspaventatoperchéc'eraunuomochegiravapercasa?
LatuaAnna.
Giovedì,2marzo1944.
CaraKitty,
oggiMargoteioeravamoinsolaio;sebbeneionongodadellasuacompagniacomemieroimmaginato,sotuttaviacheinquasituttelecoseellasenteesattamentecomeme.
Mentresilavavanoipiatti,EllipreseadiscorrereconmammaeconlasignoraVanDaandelsuomalumore.Comelevengonoinaiutolealtredue?
Saicheconsigliolehadatomamma?Dipensaresoltantoatutticolorochemuoionoinquestomondo!Macheconfortopuòaverelosventuratodalpensareadaltresventure?Cosìdissiio,emifurisposto:«Tunondeviintervenireinquestidiscorsi».
Comesonostupidieidiotigliadulti!ComesePeter,Margot,Ellieiononsentissimotuttiallostessomodo;cipotrebbeaiutaresoltantol'amorediunamadreodiunintimoamico.Malenostremadrinonhannolaminimacomprensionepernoi.LasignoraVanDaanforsenehaunpo'piùdimamma.Oh,misarebbetantopiaciutodireallapoveraElliqualcosache,losoperesperienza,avrebbepotutoesserlediconforto.Mailbabbosimisedimezzoemispinsedaparte.
Quantosonostupidi!Noinonpossiamoavereopinioni.Già,lorosonoterribilmentemoderni!Nonaverealcunaopinione!Possonodirtichedevistarzitto,manonavereopinionièinammissibile.Nessunopuòproibireaunaltro,pergiovanechesia,diavereun'opinione.
PerElli,Margot,Peteremesarebbed'aiutosoltantounamoregrandeedevoto,manessunodinoiquattrohaquestoconforto.Enessunopuòcapirci,tantomenoglistupidisapientonidiqui,perchésiamomoltopiùsensibiliemoltopiùinnanzineinostripensieridiquantopossanolontanissimamentesospettare.
Adessomammas'èrimessaabrontolare;ègelosa,losivede,perchéparlopiùcollasignoraVanDaancheconlei.
OggisonoriuscitaapescarePeter,eabbiamoconversatoperalmenotrequartid'ora.Peterfacevamoltafaticaaparlaredisé,esiandavaavantipiuttostoadagio.Raccontòcheisuoigenitoribisticcianosoventeapropositodipolitica,disigaretteediunaquantitàdialtrecose.Eramoltoimbarazzato.
Gliparlaideimieigenitori.Luidifendevapapà,chetrovasimpaticissimo.Poidiscorremmodeirapportifraleduefamiglie;eraunpo'stupitochenoinonsempresopportassimoisuoigenitori.«Peter»dissi«saichesonosincera,perchénontenedovreiparlare?ilorodifettiliconosciamoanchenoi.»Dissipure,fral'altro:«Peter,tiaiutereitantovolentieri,melopermetti?Tuquiseifral'incudineeilmartelloeioso,sebbenetunonlodica,chetenepreoccupimolto».
«Oh,mifaràsempremoltopiacereessereaiutatodate.»
«Forseèmegliochetutirivolgaamiopadre,chenonfachiacchiereeacuitipuoiconfidaretranquillamente,nontisembra?»
«Sì,èunbuoncompagno.»
«Glivuoibene,vero?»Peterannuìeioproseguii:«Tenevuoleanchelui,sai?».
Arrossìemiguardòdisfuggita;eracommoventevederecomel'avevanoresofelicequestedueparole.
«Tipare?»domandò.
«Sì»dissi«lopuoicapiredalleparolechesilasciasfuggireditantointanto.»
AnchePeter,comepapà,èpropriounsimpaticone!
LatuaAnna.
Venerdì,3marzo1944,
CaraKitty,
questasera,guardandolecandeleaccese(4),misentiidinuovotranquillaefelice.Nellacandelaiovedolanonna,edèlanonnachemidifendeemiproteggeemifaritornarecontenta.
Ma...c'èunaltrodacuidipendeilmioumore,edè...Peter.
Oggi,quandoandaiaprenderelepatateestavoancorasullascalacollapadellapiena,midomandò:«Checosahaifattonelpomeriggio?».
Misedettisullascalaecominciammoadiscorrere.Lepatate,cheintantoavevodepostoperterra,nonarrivaronoadestinazionecheun'oradopo,allecinqueeunquarto.
Peternonfecepiùparoladeisuoigenitori;parlammosolamentedilibriedellavitadiprima.Chesguardocaldohaquelragazzo!noncimancapiùmolto,credo,perchéiomeneinnamori.Questaseraeglinehaparlato.Dopolapelaturadellepatateentraiincamerasuaedissicheavevomoltocaldo.
«GuardandoMargotemepuoicapirequalèlatemperatura:sefafreddosiamobianche,sefacaldosiamorosse»dissi.
«Seiinnamorata?»domandò.
«Perchédovreiessereinnamorata?»Lamiarispostaeramoltosciocca.
«Perchéno?»disselui,epoidovemmoandareamangiare.
Achecosaalludevaconquelladomanda?Oggifinalmenteriusciiadomandargliselemiechiacchiereloannoiano,edeglirispose:«Anzi,mipiaccionomolto!».
Nonsogiudicarefinoachepuntoquestarispostafossedettatadallatimidezza.
Kitty,sonopropriocomeun'innamorata,chenonsaparlard'altrochedelsuotesoro.Peterinfattièveramenteuntesoro.Quandoglielopotròdire?Naturalmentesoltantoquandoluitroveràchesonoanch'iountesoro.Manonsonoungattinodaprenderesenzaguanti,losobene.Eluivuolestaretranquillo,cosìnonsofinoachepuntoglipiaccio,nonneholaminimaidea.Comunque,impariamoaconoscerciunpoco;vorreidavverocheosassimodircimoltodipiù.Chisachequelmomentononarriviprimadiquantoiopensi!Unpaiodivoltealgiornomilanciaun'occhiatad'intesa,iodirimandoglistrizzol'occhioesiamoentrambifelici.
Sembrastranocheioparlidellasuafelicità,mahoilsentimentoirresistibilecheeglipensiesattamentequellochepensoio.
LatuaAnna.
Sabato,4marzo1944.
CaraKitty,
questosabatononètrascorsoinquelmodonoioso,tristeemonotonoacuieroabituatadamesiemesi.IlmeritoètuttodiPeter.
Stamaneandavoinsolaioadappendereilmiogrembiule,quandoilbabbomidomandòsenonvolevorestareperfareunpo'diconversazioneinfrancese.Mifermaivolentieri,cosìdiediqualchespiegazioneaPeter;poipassammoall'inglese.PapàleggevaDickensadaltavoceeameparevad'essereinparadiso,perchésedevosullasediadipapàaccantoaPeter.
Alleundicidiscesi.Quandotornaisopra,mezz'oradopo,eglieragiàsullascalettaadaspettarmi.Discorremmofinoall'unamenounquarto.Seescodicamerainunmomentoopportuno,peresempiodopomangiato,quandonessunociode,eglidice:«AddioAnna,apiùtardi».
Sonocosìfelice!Mamivorràpoibene?Inognicasoèunsimpaticoragazzo,echissàquantibeidiscorsipotròfareconlui!
Lasignoraècontentissimacheiochiacchiericonlui,maoggimichiese,confarescherzoso:«Miposso
poifidaredivoidue,làsopra?».
«Certo»dissiioprotestando.«Leimioffende,signora.»
DallamattinaallaseramirallegronelvederePeter.
LatuaAnna.
Lunedì,6marzo1944.
CaraKitty,
dallafacciadiPetersivedechepensatantoquantome,eieriseramisonoirritatasentendosuamadrecheglidiceva,perprenderloingiro:«Ilpensatore!».Peterdivennerossoeimbarazzatoeiofuisulpuntodiperderelestaffe.
Sestesserozitti!
Nontipuoiimmaginarequantoètristeassistereimpotentiallospettacolodellasuasolitudine.Capiscoperfettamente,comesefossiioalsuoposto,lasuadisperazionenell'esserecosìsballottatofral'amoreeilitigideisuoi.PoveroPeter,quantohabisognodiaffetto!
Invecemihadettochenonhabisognodiamici:paroledure.Comesisbaglia!Nonpossocrederecheabbiaparlatosulserio.
Siaggrappaallasuasolitudine,allasuafalsaindifferenza,allesueariedaadultopercontinuarearappresentarelasuaparte,enonmostraremai,mai,quellochesente.PoveroPeter,finoaquandopotràcontinuareafingere?Questatensionesovrumananonsaràseguitadaunaterribileesplosione?
OPeter,sepotessiaiutarti!Insieme,scacceremmolanostrasolitudine.
Pensomoltomaparlopoco.Sonofelicequandolovedoequandoinoltresplendeilsole.Ieri,nellavarmiicapelli,hofattomoltochiasso;sapevocheeglieranellastanzaaccanto.Noncipossofarnulla,maquantopiùsonoseriaeinteriormentetriste,tantopiùsonorumorosa.
Chisaràilprimochescopriràeromperàquestacorazza?E'unafortunacheiVanDaanabbianounfiglioenonunafiglia;lamiaconquistanonsarebbemaistatacosìdifficileebellasenonavesseavutoperoggettounapersonadell'altrosesso.
LatuaAnna.
PS.Tusaicheonestamentetiscrivotutto,perciòdebboanchedirtichenonvivocheperincontrarmiconlui.Sperosemprediscoprirecheancheluiviveaspettandomeevadoinestasiquandoscorgoisuoipiccolietimidiapprocci.Credosiaaltrettantodesiderosodiparlarequantome;enonsacheèpropriolasuagoffagginequellachemiattrae.
LatuaAnna.
Martedì,7marzo1944.
CaraKitty,
lamiavitadel1942,seciripenso,misembraoracompletamenteirreale.L'Annachetrascorrevaquellabeataesistenzaerabendiversadall'Annadivenutasaggiaquadentro.Eradavverounavitabeata.Adoratoriaogniangolo,unaventinadiamicheeconoscenti,labeniaminadiquasituttigliinsegnanti,viziataquantomaidapapàemamma,moltidolci,soldiasufficienza,chevuoidipiù?
Probabilmentemivorraichiederecomehofattoaingraziarmituttaquestagente.LaparoladiPeter,"attrattività',nonèdeltuttoesatta.Nonc'erainsegnantechenontrovassedivertentiespassosiimieisguardicritici,lemierisposteargute,ilmiovisoridente,lemiebuffeosservazioni.Noneronulladipiù:unaragazzinadivertenteecivettuola.Avevoalcunequalitàchemiconciliavanolesimpatiedellagente:erocioèdiligente,sinceraegenerosa.Nonavreimaiimpeditoauncompagnodicopiareimieicompiti,spartivoimieidolciconlarghezzaenoneropresuntuosa.
Nonavreidovutoinorgoglirmipertantapopolarità?C'èstataunafortuna:chenelbelmezzo,nelculminedellafesta,d'improvvisofuipostafacciaafacciacollarealtà,edèoccorsopiùd'unannoperchémiabituassianonesserepiùoggettodiammirazione.
Comemivedevanoascuola?Semprelaprimaintutto,infaticabilenell'organizzarescherziescherzetti,maidicattivoumoreopiagnucolosa.C'èdameravigliarsichetuttivenisserovolentieriinbiciclettaconmeemiusasserocortesie?
Oraconsiderol'Annadiuntempocomeunaragazzadivertentemasuperficiale,chenonhapiùnienteincomuneconme.DicegiustamentePeter:«Quandotivedevo,eriinvariabilmentecircondatadadueopiùragazziedaunostuolodicompagne.Ridevisempreederiilcentrodiognicomitiva».
Checosaèrimastodiquestafanciulla?Certo,nonhoancoradisimparatoaridereearispondereconprontezza,soancoracriticarelagentecomeprimaeanchemeglio,soancoracivettare...sevoglio.Quelgeneredivitaapparentementespensierataeallegramipiacerebbeancoraperunasera,perqualchegiorno,magariperunasettimana.Maallafinediquellasettimananesareistanchissima,esareibengrataalprimovenutochemiintrattenessesuqualcheargomentopiùserio.Nonvoglioadoratorimaamicivogliochesiammirinonunmiosorrisoadulatore,mailmiocontegnoeilmiocarattere.Sobenissimochealloralacerchiaattornoamesirestringerebbedimolto.Macheimporta,seioconservoancoraunpaiodiamicisinceri?
Nonostantetutto,nemmenonel1942erocompletamentefelice;spessomisentivoabbandonata,masiccomeeroinballodallamattinaallasera,noncibadavoestavoallegrafinchepotevo.Consciamenteoinconsciamente,cercavodiriempireilvuotoconglischerzi.Oraconsiderolamiavitaeilmiolavoro.C'èunperiododellamiavitacheèirrevocabilmenteconchiuso.Laspensierataetàdellascuolanontornapiù.
Nonnehoalcunrammarico;sonocresciuta,nonpensopiùsoltantoaipiacerieunapartedimerimane
sempreseria.
VedolamiavitafinoalCapodanno1944comesottounalented'ingrandimento.Acasalavitaradiosadisole,poi,nel1942,lavenutaqui,ilpassaggioimprovviso,leliti,irimproveri.Noncapivo,erostatacoltadisorpresaeperdarmiuncontegnononsapevofarechel'impertinente.
Primametàdel1943:imieipianti,lasolitudine,illentoesamedituttiimieierroriedifettichesonotantograndiesembravanograndiildoppio.Parlavotuttoilgiorno,ditutto,cercavoditirarePimdallamia,nonciriuscii.Dovevoaffrontaredasolaildifficilecompitodimodificaremestessainmododanonudirepiùrimproveri,perchéquestimideprimevanoemiscoraggiavanoterribilmente.
Nellasecondametàdell'annosiandòunpo'meglio;iomisviluppaiefuiconsiderataunpo'dipiùcomeun'adulta.Cominciaiapensare,ascrivereraccontiegiunsiallaconclusionecheglialtrinonavevanopiùalcundirittodisballottarmidasinistraadestracomeunapalla.Volevotrasformaremestessasecondolamiavolontà.Unacosamidispiacqueparticolarmente,ilcapirecheneppurepapàsarebbemaidivenutointuttoilmioconfidente...Nonvolevopiùfidarmichedimestessa.
DopoCapodanno:ilsecondograndecambiamento,ilmiosogno...Scopersicosìilmiodesideriodiungiovane:nondiun'amicamadiunamico.Scopersianchelafelicitàinmesottolamiacorazzadisuperficialitàegaiezza.Ditantointantomiacquietavoescoprivolamiainfinitabramosiadituttociòcheèbelloebuono.
Elasera,quandoalettoterminolamiapreghieracolleparole:"Tiringrazio,mioDio,pertuttociòcheèbuonoecaroebello",sonopienadigioia.Allorapenso:"buona"èlasicurezzadelnostrorifugio,èlamiasalute,èlamiastessaesistenza;"caro"èPeter,èquelsentimentodelicatoeindistintochenoiduenonosiamoancoranominare,osfiorare,macheverrà,esaràl'amore,l'avvenire,lafelicità;"bello"eilmondo;ilmondo,lanatura,labellezzaetuttociòchelaforma.
Nonpensoatuttiisofferenti,maalbellocheancorarimane.Inquestosonomoltodiversadamamma,cheachièdicattivoumoreconsiglia:"Pensaallemiseriechecisonoalmondo,esiifelicechetunonnesoffri!".Ioinvececonsiglio:"Va'fuori,alsole,neicampi,acontattoconlanatura,va'fuoriecercaditrovarelafelicitàinteeinDio.Pensaalbellochec'èancorainteeattornoateesiifelice!".
Secondomel'ideadimammanonègiusta;chedevifare,infatti,quandosoffrianchetudellesventurealtrui?Alloraseiperduto.Inveceiopensocherimanesemprequalchecosadibello,lanatura,losplendoredelsole,lalibertà,noistessi;èunpossessochenonsiperde.ContemplaquestecoseeritroveraitestessoeDioeriacquisteraiiltuoequilibrio.
Chièfelicefaràfeliciancheglialtri,chihacoraggioefiducianonsaràmaisopraffattodallasventura!
LatuaAnna.
Domenica,12marzo1944.
CaraKitty,
inquestiultimitempihodisimparatoastarseduta:nonfacciochesalireescendereperlascaletta.Mi
piacediscorrereconPeter,mahosemprepauradiimportunarlo.Miharaccontatoalcunecosedellavitadiprima,deisuoigenitoriedisé.Iotrovocheètroppopocoemidomandoperchédesiderobendipiù.Primamitrovavainsopportabile,elacosaerareciproca.Orachelamiaopinioneècambiata,saràcambiataanchelasua?
Credodisì,maciònonvuoleancordirechedobbiamodiventareintimiamici;seciòavvenisse,tuttavia,iosopportereimoltomeglioquestaclausura.Manonvoglioprendermelatroppo;mioccupoabbastanzadiluienonoccorrecherattristianchete,perchémisentomoltoabbattuta.
Sabatopomeriggio,dopoaverappresounaquantitàditristinotiziedifuori,mièvenutountalstordimentochehodovutoandarmiasdraiaresuldivanoperprenderesonno.Avreivolutosoltantodormire,purdinonpensare.Riposaifinoallequattro,poidovettiandarenellastanzadisoggiorno.Miriuscìmoltodifficilerispondereatutteledomandedimammaeinventareunastorielladaraccontareapapàpergiustificarelamiadormita.Trovailascusadelmalditestaenoneraunabugia,perchéeffettivamenteloavevo...ma...dinaturamorale.
Lagentecomuneeleragazzedellamiaetàtroverannochesonounpo'toccaacommiserarmiinquestomodo.Masì,èdavverocosì,iotidicotuttoquellochemistasulcuore;maperilrestodellagiornatasonoimpertinente,gaiaesicuradimequantolosipuòessere,alfinedievitaregliinterrogatoriedinonrodermil'anima.
Margotètantocaraevorrebbeesserelamiaconfidente,maiononpossodirletutto.E'caraebuonaebella,malemancaladisinvolturanecessariaperconversarediargomentipiùprofondi;miprendesulserio,tropposulserioesipreoccupamoltodellasuastrambasorellina;qualunquecosaiodicamiguardaconariainquisitivaepensa:"E'unacommediaodicedavvero?".Ciòavvieneperchésiamosempreinsiemeeiononhopiacerecheilmioconfidentemisiasempred'attorno.
Quandousciròdaquestogrovigliodipensieri,quandoritroveròlapaceelaserenità?
LatuaAnna.
Martedì,14marzo.
CaraKitty,
forseèdivertenteperte-permenonloèaffatto-saperequellochemangeremoquest'oggi.Inquestomomento,siccomenegliufficic'èladonnadellapulizia,sonosedutaaltavolodeiVanDaanemipremocontrolaboccaeilnasounfazzolettoimbibitodiunbuonprofumocompratoprimadellanostraclausura.Credochenonavraicapitomolto,ealloracominciamodalprincipio.
Siccomeinostrifornitoriditagliandisonostatipresi,nonabbiamopiùaltrochelenostrecinquecarteannonarie,enientegrassi.MiepeKoophuissonomalati,perciòEllinonpuòandareafarecompere;l'umoredituttièsconfortanteecosìèilcibo.Dadomaninonabbiamopiùunpezzodigrasso,diburroodimargarina.Nonfacciamopiùcolazioneconpatatefritte(perrisparmiareilpane),maconpappad'avena,esiccomelasignoratemechemoriamodifame,abbiamocomperatodellattenonscrematoallaborsanera.Ilnostropranzodioggièunapureadicavoliinconserva,dondelamisuraprotettivacol
fazzoletto.E'incredibilequantopossonopuzzareicavoli,sesonovecchidiunanno.Lastanzaodoradiunmistodiprugnemarce,difortidisinfettantiperconserveediuovaputrefatte.Puh!,iomisentosvenireallasempliceideadidovermangiarequelpasticcio.
Aciòsiaggiungechelenostrepatatesisonopresequitantestranemalattie,chediduesecchiunoalmenovaafinirenellastufa.Noicidivertiamoastudiarelevariemalattieesiamogiuntiallaconclusionechesialternanoilcancro,ilvaioloeilmorbillo.Ohno,nonèunpiacerestarenascostinelquartoannodiguerra.Finisseunabuonavoltaquestomarciume!
Adirlaschiettanonmiimporterebbemoltodelmangiare,seperaltroquicifossequalchecosadipiacevole.Quistailpunto:questavitanoiosacominciaafarciperderelestaffe,atutti.
Eccotileopinionideicinquerifugiatiadultisullecondizioniattuali:
LasignoraVanDaan:«Sonostufadaunpezzodifarelaprincipessadellacucina,mastarsenesedutiafarnienteènoioso,perciòcontinuougualmenteacucinare.Tuttaviadebboprotestare:cucinaresenzagrassièimpossibileetuttiquestiodorischifosiminauseano.Comecompensoallemiefatichenonraccolgocheingratitudineesgridate;sonosempreioilcaproespiatorio,sonosempreiolacolpaditutto.Inoltrelamiaopinioneèchelaguerranonvaavantiecheitedeschifinirannoconlostrapparelavittoria.Hounagranpaurachemorremodifame,equandosonodicattivoumore,maltrattotutti.»
IlsignorVanDaan:
«Bisognacheiofumi,fumi,fumi,eallorailvitto,lapolitica,l'umorediKerlinonsonopoifaccendetantogravi.Kerlièunabravadonna.»
Maquandononhadafumarenonvalepiùnullaelosisentedire:«Iomiammalo,nonsimangiaabbastanza,hobisognodicarne.Stupidissimadonna,lamiaKerli!».Alcheseguesubitounrumorosolitigio.
LasignoraFrank:
«Ilmangiarenonhaeccessivaimportanza,madesiderereimoltounafettinadipanedisegale,perchéhounafametremenda.SeiofossilasignoraVanDaan,avreidaunpezzofattoperdereasuomaritoilviziodifumareeternamente.Maorabisognaperforzacheioabbiaunasigaretta,perchésonotropponervosa.Gliinglesifannomoltierrori,malaguerravabene;iohobisognodichiacchierareesonofelicedinonessereinPolonia.»
IlsignorFrank:
Tuttovabene,nonhobisognodinulla.Calma,calma,abbiamotempo.Datemilemiepatateestaròzitto.Mettetesubitodaparteunpo'dellamiarazioneperElli.Lasituazionepoliticaèeccellente,iosonomoltoottimista!»
IlsignorDussel:
«Vadoaprendereilmiolavoro,perchédebboterminarlointempo.Lasituazionepoliticaèeccellente,èimpossibilecheciprendano.»
«Io,io,io...»
LatuaAnna.
Mercoledì,15marzo1944.
CaraKitty,
uf!Eccomiliberataperunmomentodallelorotetreprevisioni!Ogginonsentochediscorsidiquestogenere:"Seavvienequestoequesto,citroveremoindifficoltà,esequellosiammala,restiamosolialmondo,ese...".Insomma,ilrestolosaigià,oalmenosuppongochetuconoscaormaigliabitantidell'alloggiosegretoabbastanzaperindovinareilorodiscorsi.
Imotividituttiquesti"se"?Eccoli:ilsignorKralerèstatochiamatoalavorarelaterra,Ellièraffreddatissimaeprobabilmentedomanidovràrestareacasa,Miepnonèancoraguaritadell'influenzaeKoophuishaavutoun'emorragiagastricaconperditadicoscienza.Chemarediguai!
Domanigliuominidelmagazzinoavrannounagiornatadilibertà:seEllidovesserestareacasa,laportarimarrebbechiusaenoidovremmostarcenezittiefermiperchéivicininonciodano.All'unaHenkverràavisitareiderelittiefaràpropriolapartedelguardianodellebelve.Oggi,perlaprimavoltadopotantotempo,ciharaccontatoqualchenovitàdelgranmondo.Avrestidovutovederci,noialtriotto,sedutiattornoalui.Sembravaunafiguradalibrodiscuola:quandolanonnaracconta...Tenneunalungaconcionedavantialsuopubblicogratoeattento,primasulvittoepoisuldottorediMiep,dicuiglichiedemmonotizie.«Ildottore!Nonparlatemideldottore!Stamanelochiamaialtelefono;venneunassistentucoloeglichiesiunaricettacontrol'influenza.Mirisposediandareaprenderelaricettadomanifraleottoelenove.Sel'influenzaègrave,alloraildottorevienepersonalmentealtelefonoedice:"Tirifuorilalingua,facciaaaaaah...Hosentitotutto,leihalagolarossa.Lescrivosubitounaricettachepuòordinareinfarmacia.Buongiorno,signore".Ebasta.E'facilefareilmedicodandoconsultisoltantopertelefono.»
Manonprendiamocelacoimedici.Tuttosommatoogniuomohasoltantoduemani,einquestitempiimalatisonotroppieimedicitroppopochi.TuttaviaHenkcifecemoltoriderecollascenadellatelefonata.Mipossofigurarecomesipresentaoggilasalad'aspettodiunmedico.Nonsiguardanopiùdall'altoinbassoimalatidellamutua,maquellichehannodellestorie,esipensa:"Checosaveniteafarequi,passateincoda,lasciatelaprecedenzaaimalatigravi!".
LatuaAnna.
Giovedì,16marzo1944.
caraKitty,
Iltempoèmagnifico,splendido;vadosubitoinsolaio.
OrasoperchésonotantopiùirrequietadiPeter.Eglihaunasuacameradovelavora,sogna,pensae
dorme.Iosonospintadaunangoloall'altro,Nellamiacamera,chedividoconDussel,nonsonoquasimaisola,eppurelodesiderereitanto.Questaèanchelaragionepercuiscappocosìspessoinsolaio.Lassù,econte,ioritrovoperunmomentomestessa.Manonvoglioimportunarticonimieidesideri,anzi,voglioesserecoraggiosa.Fortunatamenteglialtrinonpossonovederenientedeimieisentimentiintimi,perchéconlamammasonosemprepiùfredda,accarezzosempremenopapàeancheconMargotnonmisbottonopiù.Sonoermetica.Difronteatuttidevoconservarelamiasicurezzaesteriore,nessunodevesaperechesistacombattendounaguerradentrodime.Guerrafrailmiodesiderioeilmiointelletto.Finorailsecondohaprevalso,manonsaràpoipiùforteilprimo?Talvoltalotemo,etalvoltavorreichecosìfosse.
Oh,miriesceterribilmentedifficilenonaprirmimaiconPeter,masochedeveessereluiacominciare;ètantopenosononvedermeitradursiinrealtàidiscorsiegliattideimieisogni!Sì,Kitty,Annaèunabimbastrana,mavivointempistranieincircostanzeancorpiùstrane.
Holagrandefortunadisaperancorametteresucartaimieipensierieimieisentimenti,altrimentisareigiàmortasoffocata.ChecosapensaPeterdituttequestecose?Sperosempredipoterglieneparlare,ungiornool'altro.Deveaverindovinatoqualchecosadime,perchénonpuòvolerbeneall'Annaesteriorechefinorahaconosciuto.
Comepuòaversimpatiaperme,cosìchiassosaefaccendiera,luicheamatantolapaceelatranquillità?Saràforseilprimoel'unicoalmondoadaverguardatodietrolamiamascheradura?Riusciràasuperarla?Diceunvecchioproverbiochel'amorenascedallapietà,echeiduesentimentivannodiparipasso.Nonèquestoilmiocaso?Hoinfattitantapietàdiluiquantaluinehadime.
Nonso,nonsoassolutamentecometrovareleprimeparole.Ecomepotràtrovarlelui,chehatantomaggioredifficoltàaparlare?Sepotessiscrivergliavreialmenolacertezzacheeglisaquellochevogliodire,perchédirloavoceètantodifficile!
LatuaAnna.
Venerdì,17marzo1944.
CaraKitty,
unsensodisollievospiranelnostrorifugio.Kralerèstatoesentatodailavori.Ellihadatouncolpettinoalsuonasoegliharigorosamenteproibitod'essered'impaccioperoggi.Tuttoèdinuovoinordine,salvocheMargoteiosiamounpo'stufedeinostrigenitori.Nonfraintendermi,masaibenecheperilmomentononvadomoltod'accordoconlamamma;apapàvoglioancorsemprebeneeMargotvuolbeneaentrambi,maallanostraetàsidesiderapoterdeciderequalchevoltadaséesottrarsiognitantoallatuteladeigenitori.
Sevadosopra,midomandanochecosavadoafare;nonmilascianomettereilsalenelcibo;ogniseraalleottoeunquarto,regolarmente,mammamidomandaperchénonmispoglioancora;ognilibrocheleggodev'esseresottopostoacensura.Peressergiusti,lacensuranonèpoitantoseveraepossoleggerequasitutto;peròtroviamoentrambemoltoseccantiquesteosservazioniequestiinterrogatorichesiprotraggonopertuttoilgiorno.
Cisonoalcunecose,soprattuttoneimieiriguardi,chenonvannoloroagenio:nonvogliopiùdarebacinidiquaedilà,trovocheisoprannomifantasiosisonoun'affettazione;insomma,vorreiliberarmidiloroperqualchetempo.IeriseraMargotdisse:«Trovomoltonoiosoche,sequalchevoltaticapitadisospirarecolcapoappoggiatosullamano,tuttitidomandanosehaimalditestaosenontisentibene».
E'ungravecolpopernoiduescorgereauntrattoquantopocorimangadellaconfidenzaedell'armoniacheregnavaacasanostra.Eciòprovieneingranpartedalfattochequisiamoinunaposizionefalsa.Intendodireconquestochesiamotrattatedabambineperciòcheriguardalecoseesteriori,mentreingeneralesiamointeriormentepiùmaturecheleragazzedellanostraetà.
Sebbeneiononabbiachequattordicianni,soperfettamentequellochevoglio,sochiharagioneechihatorto,holemieopinioni,imieiconcettieimieiprincipi,e,perquantostrambapossasuonareunasimileaffermazioneinboccaaunagiovinetta,misentopiùdonnachebambina,misentocompletamenteindipendente.
Sochepossosostenereunadiscussionemegliodimamma,sodiesserepiùobiettiva,menoinclinealleesagerazioni,piùprecisaepiùprontadileiequindi-ridinepure-misentoinmoltecosealeisuperiore.Quandovogliobeneaqualcuno,debboinprimoluogosentireammirazioneperlui,ammirazioneerispetto.TuttoandrebbebeneseavessiPeterperchéloammiroinmoltissimecose.E'unragazzocosìbelloegentile!
LatuaAnna.
Domenica,19marzo1944.
CaraKitty,
ierièstataunagiornatamoltoimportanteperme.AvevodecisodiaprirmifinalmenteconPeter.Pocoprimadiandareatavolaglimormorai:«Faraistenografiaquestasera,Peter?».«No»rispose«Tivorreiugualmenteparlare,piùtardi.»Egliaccondiscese.Dopolalavaturadeipiatti,persalvareleapparenzerimasiunpo'vicinoallafinestranellacameradeisuoigenitori,mapocodopomirecaidaPeter.Eglistavainpiediallasinistradellafinestraaperta,ioandaiapormialladestraeconversammo.Eramoltopiùfacileparlarepressolafinestraapertainquellarelativaoscuritàcheinpienaluce,ecredochePeterfossedellostessoavviso.
Ciraccontammotantecose,tantechenonsapreineppurripeterle,mafuassaibello;lapiùbellaseracheioabbiamaipassatonell'alloggiosegreto.Possotuttaviaaccennartiinbreveaidiversiargomenti.Primaparlammodeilitigi,difronteaiqualiiooraavevoassuntotutt'unaltroatteggiamento,poidelnostroscostarcidaigenitori.
ParlaiaPeterdimammaedipapà,diMargotedimestessa.
Aundatomomentoeglidomandò:«Voialtriavetel'abitudinedidarvilabuonanotteconunbacio,nonèvero?».
«Unosolo?Molti,evoino?»
«No,iononhoquasimaibaciatonessuno.»
«Nemmenoperiltuocompleanno?»
«Allorasì.»
Parlammodellanostramancanzadiconfidenzaconinostrigenitori,ecomeisuoiavrebberobendesideratogoderelasua,maerastatoluianonvolerlaconcedere.Ciraccontammocheiosfogavoilmiocorruccioalettopiangendo,eluiandavaadimprecareinsoffitta;cheMargoteiociconoscevamobenedapocotempoetuttavianoncidiciamotutto,perchéstiamosempreinsieme.Parlammoditutto;oh,Peterèdavverocomemeloimmaginavo!
Poiildiscorsocaddesul1942.Comeeravamodiversi!Nessunodeiduesiriconoscepiùinquellodiallora.Ricordammochequi,alprincipio,noncipotevamosopportare.Eglimitrovavafaccendieraemolestaeioinluinontrovavoproprionulla,noncapivoperchénonmicorteggiava;maorasonofelice.Menzionòanchelasuatendenzaaisolarsi,eioglidissichefrailmiochiassoeilsuosilenziononc'ètantadifferenza,cheanch'ioamolaquieteenonhonullapermesola,salvoilmiodiario.Sidichiaròfelicecheimieigenitoriabbianofiglieiodissichesonofelicediaverloqui,cheoracomprendolasuariservatezzaeilsuocontegnodifronteaisuoigenitorieloaiutereitantovolentieri.«Miaiutigiàsempre»disse.«Ecome?»domandaituttastupita.«Collatuagaiezza!»Fulacosapiùbellacheeglimiabbiadetto.Chegioia!Credocheabbiacominciatoavolermibene,madabuoncompagno,eperoramibasta.Nonhopiùparoletantosonogrataefelice,etumideviscusare,Kitty,seilmiostileoggièpiuttostoscadente.
Hoscrittoquellochemivenivainmente.OraholasensazionechePetereiosiamopartecipidiunsegreto.Quandomiguardaconquegliocchiequelsorrisoarguto,ècomeseunalucesiaccendesseentrodime.Sperocheduricosì,echepotremoancorapassaretantepiacevolioreinsieme.
LatuaAnnagrataefelice.
Lunedì,20marzo1944.
CaraKitty,
stamanePetermidomandòsenonpotevoandarloatrovareunpo'piùspessolasera,edissechenonlodisturbavoaffatto,cheincamerasuacomec'erapostoperunoc'erapostoperdue.Glifeciosservarechenonpotevoveniretuttelesere,cheimieinonlotrovavanoconveniente,maluiribattéchenonmidovevopreoccuparediquesto.Glipromisialloradivenireilsabatosera,elopregaidiavvertirmisecifossestatalaluna.«Alloraandremosottoadammirarelaluna»rispose.
Frattantoun'ombraècadutasullamiafelicità.GiàdaunpezzopensavocheancheMargotavessesimpatiaperPeter.Finoachepuntoglivogliabenenonloso,manesonomoltoseccata.Ognivoltachem'incontroconPeterdebbodarleungrandedolore,eilbelloècheriesceadissimularloperfettamente.
Socheiomidisperereiperlagelosia,maMargotdicesoltantochenonoccorrecheioabbiapietàdilei.
«Dev'esserespiacevolepertefarlapartedelterzoincomodo»aggiunsiio.«Cisonoabituata»rispose
conamarezza.
APeternonosoraccontarlo,forseglieneparleròdopo,peroraabbiamoancoratantecosedadirci.
Ieriseramammamihadatounoscappellotto,chehobenmeritato.Nellamiaindifferenzaversodileinonpossoandaretroppooltre.Bisognadunquecheprovidinuovo,nonostantetutto,aesserecorteseeatenerepermelemieosservazioni.
AnchePimnonèpiùcosìcordiale.Cercaditrattarmimenodabambinamaalloradiventatroppofreddo.Vedremochesuccederà.
Perorabasta,nonpossofarealtrocheguardarePeterehol'animocolmo!
LatuaAnna
UnaprovadellabontàdiMargot;questaletterachehoricevutooggi,20marzo1944:
"Anna,quandoieritihodettodinonesseregelosadite,erosincerasoloametà.Ilfattoèquesto,cheiononsonogelosanéditenédiPeter.Midispiacesolamentedinonavereancoratrovato,io,nessunoacuiconfidareimieipensierieimieisentimenti;ecertamenteperoranonlotroverò.Ciònonsignificacheioinvidivoidueperchésietedivenutiamici.Vimancanogiàtroppecose,qui,chepertuttiglialtrisonofuoridiscussione.
D'altrapartesonosicuracheconPeternonsareimaiandatatroppoavanti,perchésentocheavreibisognoditrovarmisudiunpieded'intimitàconcoluichedovessediventaremioamico.Dovreiaverelasensazionecheeglimicomprenda,anchesenzacheioglidicamolto.Maalloradovrebbeessereunapersonaacuiioriconoscaunasuperioritàspiritualesudime,equestononècertamenteilcasodiPeter.FravoidueinvecepossobenissimopensarechesiaPeteradaverelaposizionepreminente.
Nontidevidunqueaffattorimproverarediavermitoltoqualchecosaodifarequalchecosachespetterebbeame;nonsarebbevero.TuePeternonavetechedaguadagnare,frequentandovi."
Edeccolamiarisposta:
"CaraMargot,latualetteraèmoltocara,manonmihamessotranquilla.
PerorafraPeteremenonc'èaffattoquellacompletaintimitàchetuimmagini,mapressounafinestraapertaealbuiocisidiconopiùcosecheinpienosole.Eiproprisentimentisiconfidanomegliomormorandolichestrombazzandoli.CredochetusentaperPeterunaspeciediaffettofraternoechetusiabendispostaadaiutarlo,almenoquantolosonoio.Forselopotraianchefare,sebbeneciònonsignifichiquell'intimitàcheintendiamonoi.Pensoinfattichel'intimitàelaconfidenzadebbonoesserereciproche,e
credopurechequestasialaragionepercuifrailbabboemesonorimasteincomplete.
Eorasmettiamolaenonparliamonepiù;sevuoisaperealtro,tipregodichiedermeloperiscritto,perchériescoaesprimermimoltomegliocosìcheavoce.
Tunonsaiquantoiotiammiri;vorreisoltantoavereiounpo'dellabontàtuaedelbabbo,perchéinquestononv'èmoltadifferenzafravoidue."
LatuaAnna.
Mercoledì,22marzo1944.
CaraKitty,
ieriserahoancoraricevutoquestaletteradaMargot:
"CarissimaAnna,dopolatualetteradiieriholasgradevoleimpressionechetuprovideirimorsidicoscienzaquandovaialavorareoaparlareconPeter;manoncen'èmotivo.Nelmiointimosentochequalcunoavràdirittoungiornoallamiaconfidenza,maperoranontollerereiPeteraquelposto.
E'propriocosìcometuscrivi:ioconsideroPeterunaspeciedifratello,maunfratellominore;ècomeseavessimoemessodelleantennel'unoversol'altrocercandouncontattoaffettuosoefraternofrainostrisentimenti,cheforsesistabiliràpiùtardieforsemai;finorasiamobenlungidaciò.
Nonoccorredunquechetuabbiaalcunapietàdime.Goditiquantopiùpuoilacompagniachetiseitrovata."
Intantoquilavitaèsemprepiùbella.Credo,Kitty,chequestonostrorifugiosaràforseilteatrodiunveroegrandeamore.Nonpensoaffattoasposarlo,sai,nonsocomediventerà,lui,colpassaredeglianni.Nonsonemmenoseciameremotantodadesideraredisposarci.CheanchePetermivogliabene,nehoormailacertezza;come,nonloso.
Nonsonoancorariuscitaascoprireseeglidesiderasoltantounbuoncompagnooseioloattraggocomeragazza,ocomeunasorella.
Quandodissecheglisonosemprediaiutoneilitigifraisuoigenitori,miriempìdigioia,comeseavessifattounprimopassonellaconquistadellasuaamicizia.
IeriglidomandaichecosafarebbesequicifosserounadozzinadiAnneeandasserosempredalui.Mirispose:«Sefosserotuttecometenonsarebbeungranmale!».E'straordinariamentecortesenell'accogliermi,ecredodavverocheglifacciapiacerevedermi.Intantostudiailfranceseassiduamente,
anchealetto,finoallediecieunquarto.Oh,sepensoaquelsabatosera,allenostreparole,alnostrostatod'animo,perlaprimavoltasonosoddisfattadime;intendodireche,contrariamentealmiosolito,ripetereiesattamentelestessecosesenzacambiarnulla.
E'tantobello,siaquandoridechequandoguardaquietamenteinnanziasé,ètantocaroebuono.Credocheciòchepiùlohasorpresosiastatol'accorgersichenonsonoaffattol'Annasuperficialecheappareaglialtri,maunacreaturasognantequantoluieallepreseconlesuestessedifficoltà.
LatuaAnna.
Risposta:
"CaraMargot,credochelacosamiglioresiadistareavedereciòcheaccade.UnadecisioneneirapportifraPeteremenonpuòpiùtardare;ocontinueremocomeprimaocambieremo.Comeandrànonloso,inquestafaccendanonvedopiùinlàdelmionaso.Maunacosafaròdicerto;sePetereiostringeremoamicizia,glidiròcheanchetuglivuoimoltobeneecheseiprontaadaiutarloincasodibisogno.Nonsaràquellochetuvuoi,manonmeneimportanulla.NonsochecosaPeterpensidite,maglielochiederò.
Nonc'ènientedimale,anzi!Vienipureinsolaioodovunquenoisiamo,noncidisturbiaffattoperché,credo,noidueabbiamotacitamenteconvenutodiparlarcisoltantolaseraquandoèbuio.
Fattianimo,comefaccioio,quantunquenonsiasemprefacile.Verràilmomentoancheperte,piùprestochetunoncreda."
LatuaAnna.
Giovedì,23marzo1944.
CaraKitty,
quisivaunpo'meglio.Inostrifornitoriditagliandisonostatiscarcerati,perfortuna!
Miepèritornataquidaieri.Ellistameglio,sebbenelatossecontinui.Koophuisdovràrestareancoramoltotempoacasa.
Ierièprecipitatoquiunaeroplano,l'equipaggiosièlanciatopertempocolparacadute.L'apparecchiocaddesudiunascuoladovenonc'eranobambini.Unpiccoloincendioeunpaiodimortisonoilbilanciodell'incidente.Itedeschihannosparatospaventosamentesugliaviatorichescendevano.Glispettatoriolandesifremevanod'indignazionepertantaviltà.Noi,ossialedonne,cispaventammoenormemente;iotrovoabominevoliquestispari.
VadosoventedisopraenellacameradiPeterrespirol'ariafrescadellasera.Mipiacesedermisopraunasediapressodiluieguardarefuori.
VanDaaneDusselfannoglisciocchiquandomivedonoscomparirenellasuacamera.«LasecondapatriadiAnna»diceuno,oppure:«E'lecitochedeigiovanottiricevanolavisitadiragazzelaseraalbuio?».Peterdimostraunasorprendentepresenzadispiritodifronteasimiliosservazionichevorrebberoesserespiritose.
Miamadrenonèmenocuriosaesiinformerebbevolentieridell'argomentodeinostricolloqui,senontemessedisentirsiopporreunrifiuto.Peterdicechegliadultinonsentonocheinvidia,perchésiamogiovanienoncicuriamomoltodellaloroodiosità.Talvoltavienesottoaprendermi,manonostantetuttelemisureprecauzionalidiventarossocomeilfuocoenonsapiùspiccicareparola.Iosonolietissimadinonarrossiremai;misembraunasensazioneestremamentesgradevole.
Ilbabbodicesemprechesonounasmorfiosa;nonèvero,sonosolamenteunpo'vanitosa.Nonhomaiuditomoltagentechemitrovibellad'aspetto,salvouncompagnodiscuola,chedicevachesonotantocarinaquandorido.IeriperòricevettiunsincerocomplimentodaPeter;futantogentilechevoglioriferireconprecisioneilnostrocolloquio.
Peterdicevasovente:«Ridi!».Ciòmisorprendevaeglidomandai:«Perchédevosempreridere?».
«Perchéècarino:tivengonolefossettenelleguance;com'è?»
«Sononatacosì.Nehoanchesulmento.E'l'unicosegnodibellezzacheiopossegga.»
«Nonmipare,iotitrovobella.»
«Nonèvero.»
«Selodicoiocipuoicredere!»
Alloradissilastessacosadilui.
Mitoccaudirnedituttiicolorisullanostraimprovvisaamicizia.Anoinonimportanomoltolechiacchieredeivecchi:leloroosservazionisonocosìstupide!Hannoforsedimenticatolalorogioventù?Paredisì:ciprendonosempresulserioquandofacciamounoscherzoeridonodinoiquandosiamoseri.
LatuaAnna.
Lunedì,27marzo1944.
CaraKitty,
nellastoriadellanostraclandestinitàlapoliticaoccupaunagrandeparte,masiccomel'argomentopersonalmentenonmiinteressamolto,l'hotroppotrascurato.Perciòoggidedicheròallapoliticaun'interalettera.
Cheesistanomoltissimediverseopinioniaquestopropositoèovvio,cheintempodiguerraseneparlimoltoèancorapiùlogico,ma...chesenetraggapretestopertantilitigièsemplicementestupido.
Scommettano,ridano,imprechino,brontolinopure,faccianopuretuttoquellochevogliono,purchésifrigganonellorograsso;manonlitighino,perchéciòhadiregolamenopiacevoliconseguenze.
Quellichevengonodafuoriportanomoltenotiziefalse;lanostraradioinvecefinoranonhamaimentito.Henk,Miep,Koophuis,EllieKralervannosoggettiamolteoscillazioniquantoaumorepolitico,Henkmenodeglialtri.
Quinell'alloggiosegreto,perciòcheriguardalapolitica,l'umoreèsempreilmedesimo.Nelleinnumerevolidiscussionisull'invasione,ibombardamentiaerei,idiscorsiecceteraeccetera,siodonoancheinnumerevoliesclamazionicome:«Impossibile!"umGottesWillen"!,secomincianosoltantoadesso,doveandremoafinire?».«Vatuttobene,nonpotrebbeandaremeglio!»Ottimistiepessimisti,enondimentichiamoirealisti,difendonoconinstancabileenergialeloroopinionie,comesuoleaccadere,ognunopensadiessereilsoloadavereragione.Unacertasignorasiindignaperl'illimitatafiduciachesuomaritoriponenegliinglesi,uncertosignoreselaprendeconsuamoglieperleosservazionioffensiveesprezzanticheessasipermettedifareneiriguardidellanazionedaluipreferita.
Nonsistancanomai.Hoavutounatrovatadieffettiprodigiosi:sembradipungereunoconunospilloperfarglifareunsalto.Ilmiosistemaagisceesattamentenellostessomodo:sicominciacollapolitica;unaparola,unadomanda,unafraseetuttalafamigliaèinagitazione.
ComesenonbastasseroilbollettinotedescoelaB.B.C.inglese,daqualchetemposièaggiuntala"Luftlagemeldung",ilbollettinosullasituazioneaerea.Magnifico,aparole,maanchefontedidelusioni.Gliinglesinonsmettonodiparlaredellaloroaviazione,cosìcomeitedeschinonsmettonodidirebugie.Cosìlaradiostaapertafindallamattinaprestoelasisenteogniora,finoallenove,ledieci,oancheleundicidisera.
Questaèlamigliorprovachegliadultisonomoltopazientimaduridicomprendonio,fatteledebiteeccezioni,sicapisce;nonvogliooffenderenessuno.Dopouna,dueemissionialmassimodovremmoaverneabbastanzapertuttoilgiorno.Maqueivecchibalordi...insomma,nonhobisognodiaggiungerealtro.
Programmaperilavoratori,radioOrange,FrankPhillipsoS.M.Guglielmina;ciascunohailsuoturnoetrovaorecchivolonterosi.Esenonstannomangiandoodormendo,sisiedonoallaradioeparlanodimangiare,didormireodipolitica.
Uff!cheseccatura!facciounagrandefaticaanondiventareanch'iounavecchianoiosa.Sottoquestopuntodivistainostrimaggiorinonhannopiùnulladatemere.
Perdarneunchiaroesempio,siprestaperfettamenteundiscorsodelnostroamatoWinstonChurchill.
Domenicasera,orenove.Lateieraèsullatavola,entranogliospiti.Dusselvicinoallaradioasinistra,ilsignorVanDaandifronteconPeteralsuofianco,mammaaccantoaVanDaan,lasignoraallesuespalle;Pimaltavolo,conMargotemeaccantoalui.Miaccorgochenonsonostatamoltochiaraneldescriverecomesiamodisposti.Isignoritrattengonoilfiato,gliocchidiPetersichiudononellosforzodiascoltare;mamma,inunalungavestagliascura,elasignoratremanoalpassaggiodegliaeroplaniche,incurantidel
discorso,proseguonoallegramenteversoEssen;papàsorseggiailsuotè,MargoteiosiamofraternamenteunitedaMouschiche,addormentato,ciharequisitounginocchioperciascuna.Margothaicapelliinpiega,ioindossounpigiamatroppopiccolo,strettoecorto.
Tuttosembraintimo,cordiale,pacifico,eperilmomentocosìè,infatti;peròioattendoconsgomentoleconseguenzedeldiscorso.Nonriesconoadaspettarnelafine,epestanoipiediperl'impazienzadidiscuterlo;poisipunzecchianoavicendafinchéladiscussionetrascendeindiscordiaebaruffa.
LatuaAnna.
Martedì,28marzo1944.
CaraKitty,
potreiancorascriveremoltodipiùsullapolitica,maoggihodinuovounaquantitàdialtrecosedaraccontarti.Primo:lamammamihaproibitodiandaretropposoventedisopra,perchésecondoleilasignoraVanDaanègelosa.Secondo:PeterhainvitatoMargotasalirepurelei,nonsosepercortesiaoperchécitengaveramente.Terzo:hodomandatoapapàsecredecheiodebbatenereinconsiderazionelagelosiadellasignora,edeglimiharispostodino.Eadesso?Mammaèstizzita,forseegelosaanchelei.IlbabbononrimproveraaPetereameleorechepassiamoinsieme,enonglispiacecheandiamotantod'accordo.AncheMargotèaffezionataaPeter,masaperfettamentecheintrenonsipossonofareidiscorsichesifannoindue.
MammaèconvintachePetersiainnamoratodime;francamente,vorreichelofosse,allorasaremmopariepotremmoconoscerciintimamenteconmaggiorfacilità.DiceanchechePetermiguardatroppo.Ebbene,èverissimochepiùdiunavoltacilanciamodelleocchiatineech'eglirimiralefossettedellemieguance,manoncipossofarniente,tipare?
Mitrovoinunasituazionemoltodifficile.Mammaècontrodimeeiocontrodilei,papàfingedinonvederelalottasilenziosachesisvolgefradinoi.Mammaètriste,perchémivuolerealmentebene,iononlosonoaffatto,perchésonoconvintachenonmicapisce.EPeter...nonvogliorinunciareaPeter,ècosìcaro,loammirotanto.Comepotràdiventarbellalanostraamicizia!Perchéquestivecchionisiostinanoametterciilnaso?Perfortunasonoabituataanasconderel'animomioeriescoassaibeneanonlasciarscorgerequantoiosiapazzadilui.Elui,diràqualchecosa?Sentiròmailasuaguanciacontrolamia,comehosentitoquelladiPetelinsogno?OPeteroPetel,sieteun'unicacosa!Costorononcicapiscono,nonafferrerebberomaichenoisiamogiàcontentiquandosediamol'unoaccantoall'altrosenzaparlare.Noncapisconochecosacispingel'unoversol'altro.Oh,quandosarannosuperatetuttequestedifficoltà?Eppureèbenedoverlottare,perchélavittoriasaràtantopiùbella.Quandoreclinailcaposullebracciaechiudegliocchi,èancoraunbambino;quandogiocaconMouschièaffettuoso,quandotrasportapatateoaltripesi,èforte;quandoassisteaibombardamentioalbuiocercailadri,ècoraggioso,equandoècosìimpacciatoemaldestro,alloraètantocaro.
Mipiacemoltodipiùquandospiegaqualchecosaamechequandohodainsegnarequalchecosaalui:vorreiveramentechemifossesuperioreintutto.
Chem'importadituttequestemadri?Oh,sesidecidesseaparlare.
LatuaAnna.
Mercoledì,29marzo1944.
CaraKitty,
ieriserailministroBolkensteindissedaradioOrangechedopolaguerrasifaràunaraccoltadilettereediaridiquestaguerra.Naturalmentetuttimivolaronoaddosso,perquellochestoscrivendoio.Figuraticomesarebbeinteressante,seiopubblicassiunromanzosull'alloggiosegreto.Daltitolo,lagentelocrederebbeunromanzogiallo.
Senzascherzi:dieciannidopolaguerrafarebbeuncuriosoeffettosenoiraccontassimocomehannovissutoquiottoebrei,checosahannomangiatoechecosahannodetto.Sebbenetiraccontimoltodinoi,tunonsaichepochissimodellanostravita.
Dovreiforsedirtiquantapauraabbianolesignoreduranteibombardamenti,peresempiodomenicascorsa,quando350aviatoriinglesihannoversatomezzomilionedichilidibombesopraIjmuiden,elecasetremavanocomefuscellid'erbaalvento?Oquantosidiffondanoleepidemie?Dituttequestecosetunonsainulla,eiodovreipassarelagiornataascrivere,sedovessiraccontartituttominutamenteecontuttelesfumature.Gentechefalacodaperlaverduraeperognialtracosa,dottorichenonpossonoandareavisitaregliammalatiperchésonostatiderubatidell'automobilepocoprima,furtiescassiinquantità,tantocheviendachiederechecosaglièpreso,agliolandesi,chedicolposonodivenuticosìladri.Bambinidaottoaundiciannicheromponoivetridellefinestreerubanoquellochecapitalorosottomanoneglialloggi.Nessunoosalasciarelacasapercinqueminuti,perchémentreseiviasenevaanchelatuaroba.Ognigiornosileggonoavvisisuigiornalichepromettonocompensiachiriportamacchinedascrivere,tappetipersiani,orologielettrici,stoffeecceteraecceterachesonostatirubati.Gliorologielettricidellestradevengonosmontati,itelefoniportativiadallecabinefinoall'ultimofilo.Lostatod'animodellapopolazionenonpuòesserebuono:tuttihannofame,collerazionisettimanalinonsitiraavanticheperduegiorni,salvochecolsurrogatodicaffè.L'invasionesifaaspettare,gliuominisonodeportatiinGermania.Ibambinisiammalanoosonodenutriti,ognunohaconsuntigliabitielescarpe.
Unarisuolaturacosta,aborsanera,7,5fiorini;lamaggiorpartedeicalzolainonaccettanopiùclienti,oppuredeviaspettarequattromesilescarpe,chenelfrattempopossonoesserescomparse.
Dibuonoc'èquesto,cheilsabotaggiocontroleautoritàdiventasemprepiùgrave,amisuracheilvittopeggioraeiprovvedimenticontrolapopolazionesifannopiùseveri.Fragliaddettiall'annona,ipoliziotti,gliimpiegati,alcuniaiutanoiconcittadini,altrifannolaspiaemandanolagenteinprigione.Fortunatamentesolounapiccolapartedeicittadiniolandesiparteggiaperilnemico.
LatuaAnna.
Venerdì,31marzo1944.
CaraKitty,
figurati,faancoraabbastanzafreddo,maquasidaunmeselagenteègiàquasituttasenzacarbone.Piacevole,vero?E'tornatounpo'diottimismoperquellochesisadelfronterusso.Notizieformidabili!Iononscrivomoltodipolitica,peròtisodiredovesonoadessoirussi:vicinissimialconfinepolacco,einRomaniaalPruth.HannoquasiraggiuntoOdessa.AspettiamodiserainserauncomunicatostraordinariodiStalin.
AMoscasparanotanticolpiasalve,chetuttalacittànerintrona;chissàchepiacereprovanoafarefintachelaguerrasiadinuovovicina!Nonconosconoaltrimodipermanifestarelalorogioia?
L'Ungheriaèoccupatadatruppetedesche.C'èancoraunmilionediebrei,laggiù,eadessocomincerannoiguaiancheperloro!
IpettegolezzisuPeteremesisonounpo'chetati.Siamoottimiamici,stiamomoltoassiemeediscorriamodiogniargomento.E'cosìfine,chenonhomaibisognoditrattenermi,comedovreifareconaltrigiovanotti,quandoildiscorsocadesudiunsoggettodelicato.
Lamiavitaquièmoltomigliorata.Diononmihalasciatasolaenonmilasceràsola.
LatuaAnna.
Sabato,1aprile1944.
CaraKitty,
eppuretuttoèancortantodifficile!tusaidicertoachecosaalludo,vero?Houndesiderioterribilediunbacio,diquelbaciochetardatantoavenire.Continueràsempreaconsiderarmiunabuonacompagna?Nonsonodavveronulladipiù?
Tusaichesonoforte,chesosopportaretuttiimieifastididasola.Nonhomaiavutol'abitudinedidividerliconaltri,nonmisonomaiattaccataamiamadre;maoradesiderereitantoappoggiareilcaposullaspalladiPetereriposare.
Nonposso,nonpossomaidimenticareilsognodellaguanciadiPeter,quandotutto,tuttoeratantobello!Elui,nonlodesidera?Chesiatantotimidodanonconfessareilsuoamore?Perchévuoleavermicosìspessoaccantoasé?Oh,perchénonparla?
E'megliochelasmettadismaniare;mifaròforzaeconunpocodipazienzaancheilrestoverrà.Ma...equestoèilguaio,sembrachesiaioacorrerglidietro,sonosempreiochevadodalui,nonèmailuiacercareme.
Maciòèdovutoalladisposizionedellestanzeeluilocapiscebenissimo.
Oh,sì,capiràanchealtro!
LatuaAnna.
Lunedì,3aprile1944.
CaraKitty,
contrariamenteallamiaabitudinetiparleròancoraunavoltaediffusamentedelvitto,cheèdivenutounproblemadiprim'ordineedifficilissimononsolamentenell'alloggiosegreto,maintuttal'Olanda,intuttal'Europaeanchealtrove.
Neiventunmesidacchéabitiamoquisiamopassatiattraversoaparecchi"ciclialimentari";checosaciòsignifichi,telospiegosubito.
Per"ciclialimentari"intendodeiperiodiincuinonc'èdamangiarecheunacertapietanzaounacertaverdura.C'èstatountempoincuinonabbiamoavutoaltrocheindivia,tuttiigiorni,consabbiaesenzasabbia,inpurea,lessaoaltegame;poifulavoltadeglispinaci,deicavolirapa,dellescorzonere,quindideicetrioli,deipomodori,deicrauti,ecceteraeccetera.
Nonècertopiacevole,peresempio,mangiaretuttiigiornicrauti,apranzoeacena,masehaifamefaiquestoealtro.Orastiamoattraversandoilperiodopiùdelizioso,perchénonpossiamopiùprocurarciverdurafresca.Pertuttalasettimanailnostropranzoconsistedifagioli,zuppadipiselli,gnocchidipatate,patate"châlet;poipergraziadiDiosipassaairavizzonioallecaroteguasteesiritornainfineaifagioli.Mangiamopatateaognipasto,cominciandodallaprimacolazione,perscarsitàdipane.Facciamoleminestreconfagiolirossiobianchi,patate,pacchettidi"julienne",pacchettidifagiolisecchi.Ifagiolientranodappertutto,persinonelpane.
Laseramangiamosemprepatatealsugoeinsalatadibarbabietole,cheperfortunaabbiamoancora.Debboancoraparlartideignocchi,checonfezioniamoconfarinadellatessera,acquaelievito;sonocosìdurieappiccicosi,chetisembradiaveredellepietrenellostomaco.
Lenostregrandiattrattivesonounafettadisalsicciadifegatoallasettimanaelamarmellatasulpanesecco.Masiamoancoraviviespessotroviamoperfinogustosiinostrimiseripasti.
LatuaAnna.
Martedì,4aprile1944.
CaraKitty,
perunlungoperiododitempononsapevopiùperchélavorassi;lafinedellaguerraècosìterribilmentelontana,irreale,favolosa.Selaguerranonèterminatainsettembre,nonvadopiùascuola,perchénonvoglioessereindietrodidueanni.TrascorrevolemiegiornatesognandoepensandoaPeter,aPetersoltanto,masabatomisentiispaventosamenteaffranta;eraterribile.PertuttoiltempocherimasiconPetercercaiditrattenerelelacrime,poirisiconVanDaanapropositodiunponceallimone;erobriosaedeccitata,masapevoche,appenasola,sareiscoppiataapiangere.Indossatalacamiciadanotte,milasciaiscivolareaterraeperprimacosapregaialungoeconfervore,poimiraggomitolaisulnudopavimentoe,reclinatoilcaposullebraccia,piansi.Unviolentosinghiozzomifeceritornareinme,efrenailemielacrimeperchédallacameravicinanonmiudissero.Poicercaidifarmicoraggioripetendomi:"Iodevo,iodevo,iodevo...".Completamenteirrigiditadall'inconsuetaposizione,caddidifiancoallettoedurainonpocafaticapersalircisopraecoricarmi.Eranoledieciemezza.
Edoramièpassata.Bisognachestudipernonrimanereignorante,perandareavanti,perdiventaregiornalista,comevoglio.Sochesoscrivere,alcunemienovellesonopassabili,lemiedescrizionidell'alloggiosegretononmancanodispirito,certipassidelmiodiariosonoeloquenti,ma...sehorealmentedeltalentorestaancoraavedersi.
"IlsognodiEva"èlamiamigliorenovella,elostranoècheiononsodidovemisiavenuta."LavitadiCady"contieneanchemoltodibuono,manelcomplessononvalenulla.
Inquestocamposonoioilcriticomiglioreepiùsevero.Sochecosaèbenscrittoechecosanonloè.Chinonscrivenonsaquantosiabelloscrivere;inpassato,rimpiangevosempredinonsaperedisegnare,maorasonofelicissimadisaperalmenoscrivere.Esenonavròingegnoabbastanzaperfarelascrittriceolagiornalista,ebbene,potròsemprescriverepermesola.
Vogliofarmiavanti,nonpossopensarediviverecomemamma,lasignoraVanDaanetuttequelledonnechefannoillorolavoroepoisonodimenticate.Debboaverequalcosaacuidedicarmi,oltrealmaritoeaifigli!
Vogliocontinuareaviveredopolamiamorte!PerciòsonogrataaDiochemihafattonascereconquest'attitudineaevolvermieascrivereperesprimereciòcheèinme.
Scrivendodimenticotuttiimieiguai,mirianimoelamiatristezzasvanisce.Ma,equestoèilproblema,sapròscriverequalchecosadigrande,diverròmaigiornalistaoscrittrice?
Lospero,perchéscrivendopossofissaretutto,imieipensieri,imieiidealielemiefantasie.
E'parecchiotempochenonlavoropiùalla"VitadiCady";soperfettamentecomesidovràsvolgere,manonmiviene.Forsenonlatermineròmai,forsesaràalsuoveropostonelcestinoonellastufa...Saràun'ideasciocca,macipensosempre:"aquattordiciannieconcosìpocaesperienzanonpuoiancorascriveredifilosofia".
Ealloraavanti,coraggio,ciriuscirò,perchéascriveresonodecisa!
LatuaAnna.
Giovedì,6aprile1944.
CaraKitty,
mihaidomandatoqualisonoimieiinteressieimieisvaghipreferiti,emiaffrettoarisponderti.Ma,tiavviso,nonspaventarti,perchénehounaquantità.
Puntoprimo:scrivere,maquestononvaconsideratounosvago.
Secondo:glialberigenealogici.StoricostruendoquellidellefamiglierealidiFrancia,Germania,Spagna,Inghilterra,Austria,Russia,NorvegiaeOlanda,raccogliendoidatidalibri,giornalieopuscoli.Permoltisonogiàabuonpunto,aforzadiprendereannotazionidatuttelebiografieeilibridistoriacheleggo.Ricopioancheintericapitolidistoria.
Terzafralemieoccupazionifavoriteèappuntolastoria,perlaqualeilbabbomihagiàacquistatomoltilibri.Nonvedol'oradipoterspulciaretuttiilibridellabibliotecapubblica.
Alquartopostovienelamitologiagreco-romana.Anchesuquestoargomentohodiversilibri.
Altricapriccisonolestelledelcinemaelefotografiedifamiglia.
Vadopazzaperlaletturaeilibri.Miinteressomoltodistoriadell'arte,soprattuttodegliscrittori,deipoetiedeipittori.Lamusicaverràpoi.
Hospiccataantipatiaperl'algebra,lageometriael'aritmetica.
Studioconpiaceretuttelemateriediscuola,masoprattuttolastoria.
LatuaAnna.
Martedì,11aprile1944.
CaraKitty,
migiralatesta,nonsodachepartecominciare.
Venerdì(VenerdìSanto),nelpomeriggiogiocammoalgiocodellaborsa,esabatopure.Questegiornatepassaronoprestoecomesempre.DomenicaallequattroemezzainvitaiPeteraveniredame,eallecinqueeunquartoandammoinsolaiodoverestammofinoallesei.DalleseiallesetteeunquartofudatoallaradiounbelconcertodiMozart,dicuihogustatomoltola"KleineNachtmusik".Incameranonpossoquasiascoltare,perchéselamusicaèbellamicommuovotroppo.
DomenicaseraalleottoPetereioandammoinsiemeinsolaio,epersedercicomodiprendemmoconnoialcunicuscinidaidivanidellenostrestanze.Cisedemmosopraunacassa.Sialacassacheicuscinieranoassaipiccoli,perciòdovemmosedercil'unoaccostoall'altroeappoggiarcisualtrecasse.Mouschicitennecompagnia,cosìeravamosorvegliati.
Auntratto,allenovemenounquarto,ilsignorVanDaanfischiòecidomandòseavevamouncuscinodelsignorDussel.Saltammosututtiedueescendemmocoicuscini,ilgattoeilsignorVanDaan.
Questicuscinidiederoorigineaunamezzascenata,perchéDusseleraseccatochenoineavessimopresounochegliservivaperlanotte.Temevachecifosserodellepulcieperquell'unicocuscinomisetuttoasoqquadro.
Petereio,pervendetta,glimettemmoalloranellettoduespazzoledure.Abbiamomoltorisodiquestointermezzo.
Lanostraallegrianonduròalungo.AllenoveemezzaPeterbussòpianoallaportaepregòpapàdiandarsopraperaiutareisuoiatradurreunadifficilefraseinglese.
«E'unastoria»dissiioaMargot«quic'èqualcosachenonva.»Lamiasupposizioneeragiusta:stavano
forzandolaportadelmagazzino.Inunbatterd'occhioilbabbo,VanDaan,DusselePetersceserosotto;Margot,mamma,lasignoraeiorimanemmosopraadaspettare.
Quattrodonneinansiabisognacheparlino,ecosìfacemmonoi,finchédisottoudimmouncolpo.Poitornòilsilenzio:l'orologiobattélenoveetrequarti.Cieravamosbiancateinvolto:spaventatissime,maancoracalme.Dov'eranorimastiinostriuomini?Checosaerastatoquelcolpo?Forselottavanocoiladri?Alledieci,passisullascala:entròpapà,pallidoenervoso,seguitodalsignorVanDaan.«Spegnetelaluceeandatesopraadagio:aspettiamolapoliziaincasa!»
Nonc'eratempodiaverpaura:lelucisispensero,iopresiancorainfrettaunagiacchettaeandammosopraasederci.«Checosaèaccaduto?di',presto!»Nonc'erapiùnessunoaraccontare,gliuominieranoridiscesi.Alledieciediecirisalironotuttiequattro,simiserodiguardiaallafinestraapertadiPeter;laportaversoilripianoerachiusa,eloscaffalegirevoleaccostato.Appendemmounagiaccadimagliaattornoallalampadinaepoiciraccontarono:
Peter,avendouditodueforticolpisulpianerottolo,andòsottoevidechealbattentesinistrodellaportadelmagazzinomancavaunpannello.Corsesopra,avvertìlapartevalidadellafamigliaeridiscesecoglialtritre.Iladristavanocontinuandoaromperelaporta,quandoessientrarononelmagazzino.Senzapensarci,VanDaangridò:«Polizia!».
Fuori,alcunipassifrettolosi:iladrieranofuggiti.Perevitarechelapolizianotassel'apertura,ilpannellofurimessoaposto,mauncalciodifuorilofecericadereperterra.Inostriuominirimaserointerdettidifronteatantaimpudenza,VanDaanePetersisentivanodivenirsanguinari.VanDaanbattèforteperterraconlascure,etuttotornòquieto.Dinuovocercaronodimettereapostoilpannello.Altrainterruzione!Unacoppiachepassavaperlastradasifermòeattraversol'aperturaproiettòlavivalucediunalampadatascabilenelmagazzino.«Maledizione!»mormoròunodeinostri,e...dapoliziottisitrasformaronoinladri.Risalironopianopiano,Peteraprìrapidamenteleporteelefinestredellacucinaedell'ufficioprivato,gettòiltelefonoperterraeinfinetuttiequattrooltrepassaronolaportasegreta.
"Finedellaparteprima".
Probabilmente,lacoppiacollalampadatascabiledovevaavereavvertitolapolizia;eralaseradiPasqua;l'indomani,lunedìdiPasqua,nessunosarebbevenutoinufficio,cosicchénonsipotevafarnientefinoamartedìmattina.Figurati,duenottieungiornoinquest'ansia!Nonosavamofarcongetture,sedevamonell'oscuritàcompletaperchélasignora,lapiùspaventata,avevasvitatodeltuttolalampadina,parlavamobisbigliandoeaogniscricchioliosisentiva:"sst,sst".
Passaronoledieciemezza,leundici:nessunrumore.PapàeVanDaanvenivanodanoiaturno.Alleundicieunquarto,sentimmodeirumoridisotto.Danoi,sipotevasentireilrespirodiognuno,stavamoassolutamenteimmobili.Passinellacasa,nell'ufficioprivato,incucina,poi...superlanostrascala.Alloranonsisentironopiùnemmenoinostrirespiri,masoloilbattitodeinostricuori;passisullanostrascala,poiarmeggiialloscaffalegirevole.Questomomentoèindescrivibile.«Siamoperduti!»dissiio,ecividituttiportativiadallaGestapolanottestessa.Armeggiialloscaffalegirevoleperduevolte,poicaddequalchecosaeipassisiallontanarono.Perilmomentoeravamosalvi.Unbrividocipercorsetutti;
udiichequalcuno,nonsochi,battevaidenti,manessunodisseancoraunaparola.
Incasanonsiudivapiùnulla,mac'eraunaluceaccesasulpianerottolo,propriodavantialloscaffale.Forseperchéloscaffaleeramisterioso?Olapoliziaavevadimenticatolaluceaccesa?
Qualcunosarebbetornatoaspegnerla?Lelinguesisciolsero:nonc'erapiùnessunoincasa,forsesoltantounaguardiadavantiallaporta.
Trecosefacevamoora:congetturesull'accaduto,tremaredipauraeandarealgabinetto.Isecchieranoinsolaio,enonpotevaservircichelalattausatadaPeterperlacartastraccia.CominciòVanDaan,poiandòpapà,mamammasivergognavatroppo.Papàciportòl'arneseincamera,dovenefacemmovolentieriusoMargot,lasignoraeio;infineanchemammasidecise.C'eraunacontinuarichiestadicarta,perfortunaneavevointasca.
Lalattapuzzava,tuttibisbigliavanoederavamostanchi;eramezzanotte.«Sdraiatiperterraedormi.»AMargoteamefuronodatiunguancialeeunacopertaperuno;Margotsidistesepressol'armadiodelleprovvisteeiofralegambedellatavola.Perterranonsentivotantoilpuzzo,malasignoraandòaprendereadagioadagiounpo'dicloroericopriconunteloilvasocomesecondadifesa.
Discorsi,mormorii,paura,fetore,ventosità,esemprequalcunosulvaso:provatiadormire!Tuttaviaalledueemezzaerotalmentestancachefinoalletreemezzanonsentiipiùnulla.Misvegliaiquandolasignoramiappoggiòlatestasudiunpiede.
«Perpiacere,datemiqualchecosadamettermiaddosso!»dissi.Menediedero,manondomandarmichecosa:unpaiodimutandedilanasoprailpigiama,unamagliarossa,unagonnellanera,edeicalzettonifrusti.Poilasignoraripresepostosullasediaesuomaritovenneastendersisuimieipiedi.Dalletreemezzainpoi,pensando,tremavodicontinuo,cosicchéVanDaannonpotevadormire.Facevoimieipianiperilcasochetornasselapolizia.Avremmopurdovutodirediessernascosti:eallora,oeranobuoniolandesi,enoieravamosalvi;oppureeragentealserviziodeitedeschi,eintalcasoavremmocercatodicorromperli.
«Mettivialaradio»sospiròlasignora.«Sì,nellastufa»risposesuomarito«secitrovano,chetrovinopureanchelaradio!»
«AlloratroverannoancheildiariodiAnna»aggiunseilbabbo.«Bruciatelo»proposeilpiùpaurosoditutti.
Questo,equandolapoliziaarmeggiavaalloscaffale,furonoimomentipiùangosciosiperme.«Ilmiodiariono,ilmiodiariosoltantoinsiemeconme!»Mailbabbononrispose,perfortuna.
Nonhascoporipeteretuttiidiscorsicheancoramiricordo:siparlòtroppo.Ioconfortailasignora,cheavevatantapaura.ParlammodifugheediinterrogatoridellaGestapo,dell'opportunitàomenodifarusodeltelefono,dellanecessitàd'avercoraggio.
«Oradobbiamocomportarcidasoldati,signora.Seèfinita,ebbene,saremocadutiperlaReginaelaPatria,perlalibertà,laveritàelagiustizia,comedicesempreradioOrange.Lasolacosachemiatterrisceèchetrascineremoancheglialtrinellasventura.»
Dopoun'orailsignorVanDaancambiòdipostoconsuamoglie,eilbabbovennepressodime.Gliuominifumavanosenzainterruzione,diquandoinquandosiudivaunprofondosospiro,poiqualcunofacevaisuoibisogniepoisiricominciavatuttodacapo.
Lequattro,lecinque,lecinqueemezza.MialzaiperandareatenercompagniaaPeterchefacevalaguardiadavantiallafinestradellasuastanza;eravamotantovicinichesentivamoiltremitodeinostricorpi;nondicevamocheunaparolaognitantoestavamoattentamenteinascolto.Nellastanzaaccantotolserol'oscuramento.AllesettedeciseroditelefonareaKoophuisefarvenirequalcuno.MiseroperiscrittoquellocheavrebberodettoaKoophuis.Ilrischiochelaguardiaallaportaoinmagazzinoudisselatelefonataeragrande,maanchemaggioreerailpericolochetornasselapolizia.
Ipuntidasegnalareeranoiseguenti:
Iladrihannoscassinatolaporta:lapoliziaèstataincasa,finoallaportagirevole,nonoltre.
Evidentementedisturbati,gliscassinatorihannoforzatolaportadelmagazzinoesonofuggitiperilgiardino.
L'entrataprincipaleèsprangata;Kralerdevedunqueessereuscitodallasecondaporta.Lemacchinedascrivereelecalcolatricisonoalsicuronell'armadionerodell'ufficioprivato.
CercarediavvisareHenkchevadaaritirarelachiavedaElli,epoivengaavedereinufficio;pretesto,dardamangiarealgatto.
Tuttoandòsecondoinostridesideri.Koophuisfuchiamatoaltelefono,lemacchinedascrivere,cheeranosopradanoi,furonoficcatenell'armadio.PoicisedemmoattornoaltavoloaspettandoHenkolapolizia.
Peters'eraaddormentato,VanDaanedioeravamosdraiatiperterra,quandoudimmounforterumoredipassi:Mialzaiadagio:«E'Henk».
«No,no,èlapolizia»dissequalcunaltro.
Bussaronoallanostraporta,Miepfischiò.LasignoraVanDaannonnepotevapiù;pallidacomeuncenciosiabbandonòsullasedia,eselatensionefossedurataunminutodipiùsarebbecertamentesvenuta.
QuandoHenkeMiepentrarono,lanostracameraoffrivaunmagnificospettacolo,soltantoiltavoloavrebbemeritatounafotografia.Unnumerodi"CinemaETheater",sporcodimarmellataediunrimediocontroladiarrea,eraapertoaunapaginaconfiguredidanzatrici;duebarattolidimarmellata,pezzidipane,unospecchio,unpettine,zolfanelli,cenere,sigarette,tabacco,portacenere,libri,unpaiodimutande,unalampadatascabile,cartaigienica,ecceteraecceteragiacevanoallarinfusasultavolo.
HenkeMiepfuronoaccolticonlacrimedigioia.Henkchiuselafalladellaportaconun'assicelladilegnoetornòsubitoviaperinformarelapoliziadelloscasso.MiepavevatrovatosottolaportadelmagazzinounbigliettodellaguardianotturnaSlagter,chesieraaccortadell'aperturanellaportaeavevaavvertitolapolizia;bisognavadunquecheHenkcercasseanchecostui.
Avevamooraanostradisposizioneunamezz'orettaperripulirci.Nonhomaivistotanticambiamentiin
mezz'ora.Margoteiomettemmoinordineilettialpianodisotto,andammoalgabinetto,cipulimmoidenti,cilavammoecipettinammo.Poiriordinaiancoraunpocolacameraerisaliisopra.Iltavoloeragiàsgomberato;mettemmoincaldoiltè,ilcaffèeillatteepreparammolatavolaperlacolazione;papàePeterportaronoviailvasoeloripulironoconacquacaldaecloro.
AlleundicicisedemmoattornoallatavolaconHenk,cheeraritornato,eadagioadagiocirinfrancammo.EccoilraccontodiHenk:
AcasadiSlagter,chestavadormendo,lamoglieraccontòchesuomaritonelfareilsuoconsuetogirolungoicanaliavevascopertol'aperturanellanostraporta;eraandatoacercareunaltroagenteeinsiemeavevanoispezionatolostabile.SarebbevenutomartedìdaKralerariferire.All'ufficiodipolizianonsapevanoancoranulladell'effrazione,maneavevanopresonotapervenireanch'essimartedìacontrollare.Alritorno,Henkpassòdavantialnostroverdurieresull'angoloegliraccontòchedanoic'eranostatiiladri.«Loso»dissecostui«ieriserapassavoconmiamogliedavantiallavostracasaevidiunbuconellaporta.Miamoglievolevaentrare,maioguardaidentrocollalampadinaeiladriscapparonovia.Permaggiorsicurezzanonhotelefonatoallapolizia,pensandochenelcasovostrofossemegliostarzitti.Nonsonulla,mam'immaginotantecose.»
Henkloringraziòeseneandò.Coluisospettacertamentechenoisiamoqui,perchéportasemprelepatateversomezzogiorno.Chebravo!
QuandoHenksenefuandatoenoiavemmolavatiipiatti,eral'una.Tuttieottoandammoadormire.AlledueetrequartimisvegliaievidicheDusseleragiàsparito.AncoratuttainsonnolitaandaiincameradabagnoeviincontraiPeter,cheeraappenadiscesodasopra.Cidemmoappuntamentoinufficio.
Milavaiescesi.«Tifidiancoraadandareinsolaio?»domandò.Iodissidisì,presiimieicusciniesalimmoinsolaio.Iltempoerasplendidoesubitourlaronolesirene.Cifermammodoveeravamo.Petermimiseilbracciosullaspalla,iomisiilmiosullasuaerimanemmocosì,avvinti,adaspettaretranquillamente,finchéallequattroMargotvenneachiamarciperilcaffè.
Mangiammoilnostropane,bevemmolimonata,scherzammounpoco,comeprima,etuttoripreseilsuocorsousuale.LaseraringraziaiPeter,perchéerastatoilpiùcoraggiosoditutti.
Nessunodinoisieramaitrovatoinunpericolotantogravecomequellanotte.Diociavevaprotetti;pensa,lapoliziadavantialloscaffale,laluceaccesa,enessunosiaccorgechecisiamonoi.
Severràl'invasionecollebombeeilresto,ognunocercheràditrarsid'impicciopercontosuo,maquiavevamopauraancheperinostribuonieinnocentiprotettori."Siamosalvi,salvateciancora!"E'tuttoquellochepossiamodire.
Questastoriahaprodottoalcunicambiamentinellanostravita.D'orainnanziilsignorDusselnonpasseràpiùlaseranell'ufficiodiKraler,maincameradabagno.AlleottoemezzaeallenoveemezzaPeterandràacontrollarelacasa;lafinestradiPeternonrimarràpiùapertadinotte.Algabinetto,dopolenoveemezza,nonsipotràpiùtirarl'acqua.Questaseraverràunfalegnamearafforzarelaportadelmagazzino.
Adessonell'alloggiosegretononsifachediscutere.Kralerciharimproveratolanostraimprudenza.AncheHenkdicecheinuncasosimilenondovremmomaiscenderesotto.Dobbiamoricordarciche
siamodeiclandestini,chesiamoebreiincatenati,incatenatiinundeterminatoposto,senzadirittimaconmilledoveri.Noiebreinonpossiamofarvalereinostrisentimenti,dobbiamoesserfortiecoraggiosi,dobbiamoaddossarcituttelescomoditàenonmormorare,dobbiamofareciòchepossiamoefidareinDio.Questamaledettaguerradovràpurfinire,eallorasaremodinuovouomini,enonsoltantoebrei.
Chicihaimpostoquesto?Chihafattodinoiebreiunpopolodistintodatuttiglialtri?Chicihafattotantosoffrirefinora?E'statoIddiochecihafatticosì,masaràancheIddiochecieleverà.Se,nonostantetuttequestenostresofferenze,allafinerestanoancorsempredegliebrei,vuoldirecheungiornogliebrei,anzichéessereproscritti,servirannodiesempio.Chissàchenondebbaancoraesserelanostrafede,quellacheinsegneràilbenealmondoeaipopoli,echeperquesto,perquestosoltantooccorrachenoisoffriamo.Nonpotremomaidiventaresoltantoolandesi,soltantoinglesi,ocittadinidiqualunquealtropaese,marimarremosempreancheebreievogliamorimanereebrei.
Coraggio!Rimaniamoconscidelnostrocompitoenonmormoriamo;lasalvezzaverrà,Diononhamaiabbandonatoilnostropopolo.GliEbreisonosopravvissutiattraversotuttiisecoli,gliEbreihannodovutosoffrirepertuttiisecoli,maciòlihaancheresipiùforti;idebolicadono,maifortisopravviverannoenonperirannomai!
Inquellanottesapevodidovermorire,aspettavolapolizia,eropronta,prontacomeisoldatisulcampodibattaglia.Misareivolentierisacrificataperlapatria;maorachesonosalva,ilmioprimodesiderioèdidiventareolandese,dopolaguerra.
Amogliolandesi,amoquestopaese,amoquestalingua,evogliolavorarequi.EanchesedovessiscrivereallaRegina,nondesisteròprimadiaverraggiuntoilmioscopo.
Mirendosemprepiùindipendentedaimieigenitori;giovanecomesono,affrontolavitaconmaggiorcoraggiodimamma,ehopiùdileiradicatoilsensodellagiustizia.Soquellochevoglio,hounoscopo,un'opinione,unafedeeunamore.Lasciatemiessermestessaesaròcontenta.Sodiessereunadonna,unadonnaconforzainterioreemoltocoraggio.
SeDiomiconcederàdivivere,arriveròdovemiamadrenonèmaiarrivata,nonresteròunadonnainsignificanteelavorerònelmondoepergliuomini.
Eorasocheperprimacosaoccorronocoraggioegiocondità.
LatuaAnna.
Venerdì,14aprile1944.
CaraKitty,
l'atmosferaquièancoramoltotesa.Pimèinebollizione,lasignoraèalettoraffreddataestrombetta,suomaritoèverdeperchénonhadafumare,Dussel,chehasacrificatomoltodeisuoicomodi,nonfacheosservazioni,ecceteraeccetera.
D'altronde,èinnegabilecheinquestomomentononabbiamofortuna.Ilcessoperdeacquaeilrubinettoèguasto,magrazieallenostrenumeroserelazionisial'unochel'altrosarannoprestoriparati.
Talvoltasonosentimentale,loso,masoventequic'èdavveroragionediesserlo.QuandoPetereiostiamosedutisopraunaduracassadilegno,frailciarpamepolveroso,ciascunocolbraccioattornoallaspalladell'altro,luiconunmioriccioloinmano;quandofuorigorgheggianogliuccelli,quandovedirinverdireglialberi,eilsoletiinvitaaduscire,eilcieloècosìazzurro,oh,allora,allorahotantidesideri!
Nonsivedonochefaccescontenteearcigne,nonsiodonochesospirielagnirepressi,sembraveramentecheall'improvvisotuttosisiamessoadandarespaventosamentemale.Davvero,selecosevannomale,dipendedanoi.Quinell'alloggiosegretononc'ènessunochediailbuonesempio;ognunodevebadareadominareisuoinervi.«Fossesoltantofinita»sisentedireognigiorno.
Ilmiolavoro,lamiasperanza,ilmioamore,ilmiocoraggio;tuttociòmisollevaemimantienebuona.
Kitty,credodavverod'essereunpo'toccaoggi,enonsoperché.Quic'èunagrandeconfusione,nonsiscorgealcunnessoedubitoseriamenteche,inseguito,aqualcunopossanointeressarelemieelucubrazioni.
"Glisfoghidiunabruttaanatroccola",eccoiltitolofuturodituttequestesciocchezze.CertamenteisignoriBolkensteinoGerbrandynonricaverannomoltodalmiodiario.
LatuaAnna.
Domenicamattina,pocoprimadelle11,16aprile1944.
CarissimaKitty,
ricordatiladatadiieri,perchéèmoltoimportantenellamiavita.Nonèimportanteperogniragazzaaverricevutoilprimobacio?Ebbene,loèancheperme.IlbaciodiBramsullamiaguanciadestranonconta,eneppurequellodiWalkersullamiamanodestra.
Oratiracconteròcomesonogiuntaaquelbacio.
IeriseraalleottosedevoconPetersulsuodivanoquandod'improvvisoeglimipassòunbraccioattorno.«Spostiamociunpoco:dissiio«senopicchiolatestacontrol'armadio.»Sispostò,finquasinell'angolo,iopassaiilmiobracciosottoilsuoappoggiandoglielosuldorsoedegliquasimisepolseappendendoilsuobracciosullamiaspalla.
Cieravamogiàsedutiinquestamodoaltrevolte,mamaicosìvicinicomeierisera.Miserròforteasé,ilmiosenosinistrocontroilsuopetto;ilmiocuorebattevasemprepiùinfrettamanoneraancorafinita.Nonrimasetranquillofinchéilmiocapononfuappoggiatosullasuaspallaeilsuocaposulmio.Dopocircacinqueminutimidrizzaiunpoco,maeglimiripresesubitoilcapofralemanielostrinseasé.Oh,eracosìbello,nonpotevoneppureparlare,tantograndeeralamiagioia.Miaccarezzòunpo'damaldestro,laguanciaeilbraccio,giocherellòcoimiericcioli,einostricapirimaserol'uncontrol'altroperquasituttoqueltempo.NontipossoesprimerelasensazionechemipervaseKitty,erotantofeliceedeglipure,credo.
Alleottoemezzacialzammo.Petersimiselescarpedaginnasticapernonfarrumorenelsuogiroperlacasa,eiolostettiaguardare.Comeavvennenonloso,maprimachescendessimoeglimidiedeunbaciosuicapelli,fralaguanciael'orecchio.Corsisottosenzavoltarmi.Sonopienadisperanzaperoggi.
LatuaAnna.
Lunedì,17aprile1944.
CaraKitty,
credichepapàemammamipermetterebberodistareabbracciataconunragazzosopraundivano-luichehadiciassetteanniemezzoeiochenonnehoancoraquindici?Credodavverodinomainquestecosedebboregolarmisoltantodame.Misentotantocalmaesicuraquandosonofralesuebracciaasognare!ècosìeccitantesentirelasuaguanciacontrolamia,ècosìbellosaperechequalcunomiaspetta!Ma...c'eunma:vorràPeterfermarsiaquestopunto?Nonhoancoradimenticatolasuapromessa,ma...èungiovanotto!
Sobenissimochepermeèmoltopresto;nonancoraquindicianniegiàcosìindipendente!Glialtristenterannoacapirlo.SonoquasisicuracheMargotnondarebbemaiunbacioaungiovanesenonsiparlasseanchedifidanzamentoedimatrimonio,manéionéPeterabbiamosimiliintenzioni.Sonoaltrettantocertachemammanonhamaitoccatounuomoprimadipapà.ChecosadirebberolemieamichesesapesserochesonostatafralebracciadiPetercolmiocuoresulsuopetto,colmiocaposullasuaspalla,colsuocapoappoggiatoalmio?
OhAnna,chescandalo!maveramentenoncitrovonulladiscandaloso:siamorinchiusiquadentro,segregatidalmondo,pienidipaureepreoccupazioni,specieinquestiultimitempi;perchédunquenoichecivogliamobenedovremmostarcenedivisi?Perchédovremmoaspettarediaverraggiuntol'etàadatta?Perchédovremmofarcitantedomande?
Misonopresal'impegnodibadareamestessa;eglinonmidarebbemaiundispiacereoundolore;perchédunquenondovreifarequellocheilcuoremiispiraerenderefelicientrambi?Credotuttavia,Kitty,chetisaraiaccortadeimieidubbi;forseèlamiaonestàquellachesiribellacontroquestomodod'agiresornione.Credichesiamiodoveredireapapàquellochestofacendo?Credicheilnostrosegretopossagiungereall'orecchiodiunterzo?Moltodell'attrattivaandrebbeperduto,madiverrebbetranquillalamiacoscienza?Neparleròcon"lui".
Già,voglioancoraparlareconluidimoltecose,perchéaccarezzarsisoltantononpresentaalcunvantaggio.Percomunicarciinostripensierioccorremoltafiduciareciproca;esonocertachediverremoentrambiassaipiùfortiseacquisteremocoscienzadiquestafiducia.
LatuaAnna
Martedì,18aprile1944.
CaraKitty,
quituttovabene.Papàsidicesicurocheprimadel20maggioavrannoluogograndioperazioni,siainRussiaeinItaliasiainOccidente.Percontomio,piùandiamoavantiinquestostatoepiùmisembradifficiledipotermaiesserneliberata.
IeriPetereioabbiamofinalmenteavutoquelcolloquio,chedadiecigiorniavevamosemprerimandato.Glihospiegatotuttociòcheriguardaleragazze,enonhoavutoscrupolodiparlaredellecosepiùintime.Laseraterminòconunbacioreciproco,unpo'piùvicinoallamiabocca.E'veramenteunasensazionemeravigliosa.
Forseporteròsopraconme,unodiquestigiorni,ilmiolibrodibellefrasi,perapprofondiremaggiormentealcunecose.Questiabbracciquotidianamenteripetutinonmisoddisfano,evorreicheancheluilapensassecomeme.
Dopounmiteinvernoabbiamounamagnificaprimavera;aprileèveramentesplendido,nontroppocaldonétroppofreddo,conqualcheacquazzoneditantointanto.Ilnostrocastagnocominciaaverdeggiareesipossonogiàvederequaelàdellepiccolefioriture.
SabatoEllicihaoffertoquattromazzidifiori,tredinarcisieunodigiacinti,quest'ultimoperme.
Devofarealgebra,Kitty,arrivederci.
LatuaAnna.
Mercoledì,19aprile1944.
Carotesoro,
checosac'èdipiùbelloalmondochestareallafinestraaguardarelanatura,ascoltareilgorgheggiodegliuccelli,sentireilsolesulleguanceeavereuncaroragazzofralebraccia?Midàungransensodipaceedisicurezzasentireilsuobracciointornoame,sapermelovicinoeppuretacere;noncipuòesserenulladimale,perchéquestatranquillitàèbuona.Oh,nonesseremaidisturbati,nemmenodaMouschi!
LatuaAnna.
Giovedì,27aprile1944.
CaraKitty,
questamattinalasignoraèdicattivoumore:nonfachelamentarsi.Primaperilsuoraffreddore:nonhapiùgocceenonciresisteasoffiarsitantoilnaso.Poiperchénonc'èsole,perchél'invasionenonviene,perchénonpossiamoguardaredallafinestra,ecceteraeccetera.Cifeceridereenormemente,eancheleiinfondonondovevapoistaretantomale,perchériseconnoi.
OrastoleggendounabiografiadiCarloQuintoscrittadaunprofessoredell'UniversitàdiGottinga,checi
halavoratoperquarant'anni.Incinquegiorninelessicinquantapagine,dipiùnonèpossibile.Illibroèdi598pagine;puoidunquecalcolareiltempocheimpiegheròaleggerlo.Poicisaràlasecondaparte.Maèmoltointeressante.
Quantecosepuòfareinungiornounascolaretta!Ecco:primahotradottodall'olandeseiningleseunbranocheparladell'ultimabattagliadiNelson.PoihocontinuatoastudiarelaguerradiNorvegia(1700-1721),conPietroilGrande,CarloDodicesimo,AugustoilForte,StanislaoLescinsky,Mazeppa,vonGörz,laPomerania,ilBrandeburgo,laDanimarcaeledatepiùimportanti.
PoisbarcaiinBrasile,lessideltabaccodiBahia,delcaffèineccesso,delmilioneemezzodiabitantidiRiodeJaneiro,diPernambucoediSanPaolo,senzadimenticareiiRiodelleAmazzoni;negri,mulatti,meticci,bianchi,50percentodianalfabeti,malaria.Siccomemirimanevaunpo'ditempo,loimpiegaiinunalberogenealogico.GiovanniilVecchio,GuglielmoLudovico,ErnestoCasimiroPrimo,EnricoCasimiroPrimo,finoallapiccolaMargheritaFrancesca(natanel1943aOttawa).
Mezzogiorno:insolaiocontinuaiilmioprogrammaconlastoriadellaChiesa...uff!finoall'una.
Alleduelapoverabimba(hum,hum!)eradinuovoallavoro,perstudiarelescimmieanasostrettoeanasolargo.Kitty,dimmiinfrettaquanteditahaunippopotamo!
SeguìlaBibbia,conl'arcadiNoè,Sem,CameJafet.PoiCarloQuinto.ConPeter:"IlColonnello",ininglese,diThackeray.RipetizionedivocabolifrancesiepoiconfrontodelMississippicolMissouri.
Hoancorailmioraffreddoreel'hoattaccatoaMargot,apapàeamamma.PurchénonloprendaPeter!Volevaunbacioemihachiamatoilsuo"Eldorado''.Nonposso,poveroragazzo!Eppureètantocaro!
Bastaperoggi,addio.
LatuaAnna.
Venerdì,28aprile1944.
CaraKitty,
nonhomaidimenticatoilmiosognodiPeterWessel(vediprincipiodigennaio).Quandocipenso,sentoancoroggilasuaguanciacontrolamiaelameravigliosasensazionechefatuttobello.
AnchecolPeterdiquihoavutoqualchevoltaquestasensazione,mamaicosìintensa,almeno...finoaierisera,quandosedevamoassieme,comediconsueto,suldivano,abbracciati.AllorascomparveauntrattolasolitaAnnaeilsuopostofupresodallasecondaAnna,quellasecondaAnnachenonèpetulanteeburlonamavuolesolamenteavereamoreedesseredolceemansueta.
Sedevoserrataaluiesentivosalireinmelacommozione;misiempironogliocchidilacrime,checadderosullasuatuta.Senesaràaccorto?Nessunamossalotradì.Avràprovatolamiamedesimasensazione?Nondissequasiparola.SapràdiaveredueAnnedavantiasé?Interrogativisenzarisposta.
Alleottoemezzamialzaieandaiallafinestra,dovenoisemprecicongediamo.Tremavoancora,ero
ancoral'Annanumerodue.Eglivenneversodime,iogligettailebracciaalcolloeglidiediunbaciosullaguanciasinistra;stavoperbaciarglil'altraguancia,quandolenostrebocchesiincontraronoeleserrammostrettamente.Storditicistringemmol'unoall'altro,ripetutamente,comesenondovessimosmetteremai.
Peterhabisognoditenerezza;perlaprimavoltainvitasuahascopertounafanciulla,perlaprimavoltahavistocheancheleragazzepiùdispettosehannounanimoeuncuoreecambiano,nonappenaunoèsoloconloro.Perlaprimavoltanellasuavitahadatolasuaamiciziaesestesso;primanonavevaancormaiavutonéunamiconéun'amica.Oracisiamotrovati;neppureioloconoscevo,néavevomaiavutounconfidente;eorasiamogiuntiaquestopunto...
C'èsempreunproblemachemiassilla:"E'bene?E'benecheiocedacosìpresto,cheiosiatantoveemente,tantoveementeebramosaquantoloèPeter?Possolasciarmiandarecosì,io,unaragazzina?".Enonc'ècheunarisposta:"Lodesidero...datantotemposonocosìsolaeinfinehotrovatounconforto!".
Dimattinasiamopersonenormali,nelpomeriggiolosiamoancorapassabilmente(salvounavoltasola),madiseraurgonoinnoilabramosiadituttoilgiornoeilricordodellabeatitudinedeiprecedentiincontri,enonpensiamopiùchel'unoall'altro.Ognisera,dopol'ultimobacio,vorreicorrerevia,nonguardarlopiùnegliocchi,via,via,albuioesola!
Ecosatrovo,quandohodiscesoiquattordiciscalini?Pienaluce,domandeerisatine;debbodestreggiarmiefarfintadinulla.Ilmiocuoreètroppodebolepernonrisentireancoraun'emozionecomequelladiierisera.L'Annasoaveeteneravienmenomanonperquestosilasciasubitomettereallaporta.Petermihascossa,cosìprofondamentecomemaiprimamieraaccaduto,salvochenelmiosogno.Petermihaafferrata,harovesciatoinfuorilamiaanima;nonèdunqueevidentechedopodiciòognunohaildirittodiesserelasciatotranquillo,perritrovareilsuoequilibriointeriore?Peter,chehaifattodime?Chevuoidame?Comefinirà?Orachehofattolasuastessaesperienza,capiscoEllieisuoidubbi.Sefossipiùvecchiaedeglimivolessesposare,checosaglirisponderei?Anna,siisincera!Nonpotrestisposarlo,malasciarloèaltrettantodifficile.Peterhatroppopococarattereeforzadivolontà,troppopococoraggioevigore.Moralmenteèancoraunbambino,nonèpiùvecchiodime;vuolesoltantoesseretranquilloefelice.
Davveroiononhochequattordicianni?Davverononsonocheunascioccascolaretta?Sonodavveroancoracosìinespertaintutto?No,hopiùesperienzadeglialtri,hoconosciutocosechequasinessunoconosceallamiaetà.Hopauradime,hopaura,nellamiabramosia,diconcedermitroppopresto.Eallora,piùtardi,comepotròcomportarmicorrettamenteconaltrigiovani?Oh,ècosìdifficile!semprequestocontrastofralamenteeilcuore!Ognicosaasuotempo,masonopoisicuradiaversceltoiltempogiusto?
LatuaAnna.
Martedì,2maggio1944.
CaraKitty,
sabatoserahodomandatoaPetersecredecheiodebbaraccontarequalchecosadinoiapapà.Esitòun
pocoepoidissedisì.Nefuifelice:èunaprovadionestosentire,dapartesua.Appenadiscesa,andaiaprendereacquaconpapà,esullascalaglidissi:«Babbo,tucapiscicertamentechequandoPetereiostiamoassieme,nonstiamodistantiunmetrol'unodall'altro.Credicheciòsiamale?».Ilbabbotacqueunmomentoepoidisse:«No,nonc'ènulladimale,Anna,maqui,inquest'ambientecosìristretto,deviessereprudente».Disseancoraqualchecosanellostessosenso,epoiandammodisopra.Domenicamattinamichiamòedisse:«Anna,cihopensatoancora»,iopresipaura.«Qui,inquestacasa,nonvamoltobene.Pensavochevoiduefostesoltantobuoniamici.Peterèinnamorato?»
«Nemmenoperidea»risposi.
«Tusaicheiovicapiscobene,matudeviesserepiùriserbata;nonandaretantosoventedisopra,nonincoraggiarlopiùdelnecessario.Inquestecosel'uomoèsemprelaparteattiva,ladonnapuòfrenarlo.Setufossifuori,libera,lecosesarebberodiverse,potrestivederealtrigiovanieragazze,potrestiandarvia,fardellosporteunaquantitàdialtrecose;maqui,quisetiparechestatetroppoassiemeevuoiandartene,nonpuoi,vivedeteognimomento,anzi,sempre.Siiprudente,Anna,enonprenderlatropposulserio!»
«No,babbo,maPeterèunragazzocomesideve,èuncaroragazzo.»
«Sì,manonhauncarattereforte,èfacilmenteinfluenzabile.siainsensobuonocheinsensocattivo.Speroperluicherimangabuono,perché,amodosuo,èbuono.»
Discorremmoancoraunpoco,estabilimmochepapàavrebbeparlatoancheconlui.
Domenicapomeriggio,insolaio,midomandò:«Haiparlatocontuopadre,Anna?».
«Sì»risposi«oratiracconto.Ilbabbononcitrovanulladimale,madicechequi,dovestiamol'unoaddossoall'altro,possononasceredegliscrezi.»
«Peròabbiamostabilitodinonlitigare,eiohol'intenzionedimantenerelapromessa!»?
«Anch'io,Peter,mailbabbononpensavaquestodinoi;credevachefossimosoltantobuoniamici.Trovichepotremoancoraesserlo?»
«Iosì,etu?»
«Anch'io.Hoanchedettoapapàchehofiduciainte.Mifidodite,Peter,propriocomedipapà,ecredochetunesiadegno,nonèvero?»
«Lospero.»(Eramoltoimbarazzatoearrossiva.)
«Credointe,Peter»continuai«credochetuabbiaunbuoncarattereechetifaraistradanelmondo.»
Poiparlammodialtrecose,edinfineiodissi:«Quandousciremodiqui,sobenissimochenonticureraipiùdime!».
Divennedifuoco:«Nonèvero,Anna,no,nonpuoipensarequestodime!».
Poimichiamarono.
Ilbabboglihaparlato,melohadettoluioggi.«Tuopadrepensavachequestonostrocameratismopotesseterminareinamore»disse.«Maiorisposichesaremmostatibencapacididominarci.»
Papàvorrebbecheiolaseraandassimenospessodisopra.Maiovoglioandarci.NonsoltantoperchéstovolentiericonPeter,maperchéhodettochemifidodilui.Sì,mifidoveramentediluievogliodimostrarglielo;manonpossodimostrarglielorestandosottoperdiffidenza.
No,civado!
LatuaAnna.
Mercoledì,3maggio1944.
CaraKitty,
anzituttolenotiziedellasettimana.Lapoliticafavacanza:nonc'èniente,maproprionientedaraccontare.Hoanch'iofinitocolconvincermichel'invasioneverrà:nonpossonolasciarecheirussiselasbrighinodasoli.D'altronde,neppurequestifannonulla,perilmomento.
TihoraccontatocheilnostroMoffinonc'èpiù?E'sparitosenzalasciartraccedagiovedìdellasettimanascorsa.Saràcertamentedaunpezzonelparadisodeigatti,perchéqualcheamicodeglianimalineavràfattounbuonboccone.Forsecolsuopelofarannounberrettoaunaragazza.Peterèmoltotristeperquestofatto.
Dasabatopranziamoalleundiciemezza;perciòlamattinacilimitiamoafarcolazioneconunatazzinadipappad'avena.Servearisparmiareunpasto.E'sempremoltodifficileprocurarsilaverdura:oggi,apranzo,abbiamoavutodell'insalatacotta,marcia.Insalatacottaecruda,spinacienient'altro.Percontorno,patateguaste.Chedeliziosomiscuglio!Comebentipuoiimmaginare,quidiconosovente,disperati:«Achecosaservemailaguerra?Perchégliuomininonpossonovivereinpace?Perchédevastaretutto?».
Ladomandaècomprensibile,mafinoranessunohaancoratrovatounarispostasoddisfacente.Già,perchéinInghilterrafannoaeroplanisemprepiùgrandi,bombesemprepiùpesantie,nellostessotempo,caseprefabbricateinserieperlaricostruzione?Perchésispendonoognigiornomilioniperlaguerraenemmenouncentesimoperl'assistenzamedica,pergliartisti,peripoveri.
Perchégliuominidebbonosoffrirelafame,quandoinaltrepartidelmondosilascianomarcireicibisovrabbondanti?Perchégliuominisonocosìpazzi?
Noncredoaffattochelaguerrasiasoltantocolpadeigrandiuomini,deigovernantiedeicapitalisti.No,lapiccolagentelafaaltrettantovolentieri,altrimentiipopolisisarebberorivoltatidatempo.C'ènegliuominiunimpulsoalladistruzione,allastrage,all'assassinio,allafuria,efinoaquandotuttal'umanità,senzaeccezioni,nonavràsubitounagrandemetamorfosi,laguerraimperverserà:tuttociòcheèstatoricostruitoocoltivatosaràdistruttoerovinatodinuovo;esidovràricominciaredacapo.
Sonostatasoventeabbattuta,mamaidisperata;consideroquestavitaclandestinacomeunaavventurapericolosa,maromanticaeinteressante.Miconsolodelleprivazionidivertendomiadescriverlenelmio
diario.Misonopropostadicondurreunavitadifferentedaquelladellealtreragazzee,piùtardi,daquelladellesolitedonnedicasa.Questoèilbell'iniziodellavitainteressante;eperciò,perciòsoltanto,neimomentipiùpericolosi,debborideredellatoumoristicodellasituazione.
Sonogiovaneeposseggomoltevirtùancoranascoste,sonogiovaneeforteevivoquestagrandeavventura,cisonoinmezzoenonpossopassarlagiornataalamentarmi.Lanaturamihafavoritodandomiuncaratterefelice,giovialeedenergico.Ognigiornosentochelamiamentematura,chelaliberazionesiavvicina,chelanaturaèbella,chelagenteattornoameèbuona,chequest'avventuraèinteressante.Perchédunquedovreidisperarmi?
LatuaAnna.
Venerdì,5maggio1944.
CaraKitty,
ilbabboèscontentodime:pensachedopoilnostrocolloquiodidomenicanondovreipiùandaresopraognisera.Nonvuolequestisbaciucchiamenti,questa"Knutseherei",comediceluiintedesco.E'unaparolachenonpossosentire;ègiàstatotantofastidiosoparlarne,perchémivuoleinfastidireancoradipiù?Oggigliparlerò.Margotmihadatodeibuoniconsigli;eccopress'apocochecosaglidirò:
"Credo,babbo,chetuaspettiunaspiegazionedame;teladarò.Tihodeluso,avrestiattesodameunamaggioreriserbatezza,vorresticertamentecheiomicomportassicomesiconvieneaunafanciulladiquattordicianni.
"Daquandosiamoqui,dalluglio1942,finoaunpaiodisettimanefa,nonhoavutoaffattounavitafacile.Setusapessiquantohopiantolasera,quantoeroinfelice,quantomisentivosola,capiresticheiodesideriandaresopra!
"Nondevicrederecheiomisiamessadaungiornoall'altroafarelapartedellaragazzaindipendentechepuòviveresenzasuamadreesenzal'appoggiodichicchessia;perdivenireindipendentecomesonoorahoinvecemoltolottatoeversatomoltelacrime.Puoiridereenoncredermi,nonmeneimporta;sodiesseresolaenonmisentopernullaresponsabiledifronteavoi.Tel'horaccontatosoltantoperchéaltrimentimiavrestigiudicatoun'ipocrita,madellemieazioninonsonoresponsabilechedifronteamestessa.
"Quandoeroindifficoltà,voitutti,eanchetu,avetechiusogliocchieturateleorecchie;nonmiaveteaiutata,anzi,nonhouditocherimproveriperchéerotroppochiassosa.Erochiassosasoltantopernonesseresempretriste,eroarrogantepernonudiresemprelavoceinteriore.Hofattolacommediaperunannoemezzo,giornopergiorno,nonmisonolagnata,nonhomaismessodirappresentarelamiaparte.Oralalottaèfinita.Hovinto!Sonoindipendentedicorpoedispirito,nonhopiùbisognodiunamadre,lalottamiharesaforte.
"Eorachesodiaverevintolabattaglia,voglioproseguirelamiastradadasola,lastradachegiudicogiusta.Potetenonattribuirmipiùdiquattordicianni,malevicissitudinimihannoresapiùvecchia;nonmidolgodiquellochehofattoeagiròcomepensodidovereagire.
"Collebuone,nonmipuoiconvincereanonandaresopra;omeloproibiscisenz'altro,otifididimeintuttoepertutto.Maallora,lasciamiinpace."
LatuaAnna.
Sabato,6maggio1944.
CaraKitty,
ieriprimadipranzohomessonellatascadipapàunaletteraincuiscrivevociòchetihoespostoieri.Dopoaverlaletta,midisseMargot,rimaseturbatopertuttalasera.(Ioerosopraarigovernare.)PoveroPim,potevobensaperechecolpogliavrebbeinfertoquell'epistola!E'tantosensibile!HosubitopregatoPeterdinondirenédomandarepiùnulla.Pimnonèpiùentratoinargomento;meneparleràancora?
Quivadinuovodiscretamentebene.Ciòcheciraccontanodeiprezziedellagentedifuorièquasiincredibile:mezzalibbraditècosta350fiorini,unalibbradicaffè80fiorini,ilburro35fioriniperlibbra,unuovo1,45;sipagano14fioriniperun'onciaditabaccobulgaro!Tuttitrafficanoallaborsanera,ognifattorinotioffrequalchecosa.Ilgarzonedelnostrofornaiocihaprocuratodellasetadarammendo(0,90perunasottilematassina),illattaiosioccupadifartiaverelecarteannonarieclandestine,un'impresadipompefunebrifornisceilformaggio.Tuttiigiorniavvengonofurti,scassieassassini,gliagentidipoliziaeleguardienotturnesicomportanoesattamentecomeiladridimestiere,ognunovuoleaverequalchecosanellostomaco,esiccomegliaumentidisalariosonoproibiti,lagentedevearrangiarsi.Lapoliziahaungrandafarearintracciarebambini:ognigiornosisegnalalasparizionediragazzedi15,16,17annieanchepiùvecchie.
LatuaAnna.
Domenicamattina,7maggio1944.
CaraKitty,
ierinelpomeriggioilbabboeioabbiamoavutounlungocolloquio;hopiantodisperatamenteedeglipure.Saichecosamihadetto,Kitty?
"Horicevutomolteletterenellamiavita,maquestaèlapeggioreditutte.Tu,Anna,chehaitrovatotantoaffettoneituoigenitori,chetihannosempresostenutaedifesainognicircostanza,tudicidinonsentirealcunobbligoversodiloro?Tutisentitrattatamaleeabbandonata!No,Anna,èungrandetortoquellochecihaifatto!Forsenonhaiintesodirequello,macosìhaiscritto;no,Anna,nonabbiamomeritatounsimilerimprovero!"
Oh,hofattounosbaglioenorme,èlapeggioreazionecheioabbiacommessonellamiavita.Volevodarmideltono,collemielacrimeeimieipianti,emettersupretesedapersonaadulta,perchéeglimirispettasse.Certamente,hoavutomoltidispiaceri,maaccusarequelbuonPim,chetantohafattoecontinuaafareperme,èstataun'infamia.
E'benecheunavoltatantoiosiatiratagiùdalmioirraggiungibilepiedistallo,cheilmioorgogliosiaunpochinoschiacciato,perchécominciavoaesseretroppopienadime.NonèdettocheciòchelasignorinaAnnafasiasemprebenfatto!Chirecauntaldispiacere,eappositamente,aunapersonaacuidicedivolerbene,èvile,vilissimo!
Esoprattuttomivergognodellamanieraconcuiilbabbomihaperdonato;getteràlaletteranellastufa.Eoraècosìamabileconmecomesefossestato"lui"atrattarmimale.No,Anna,cominciacolrimettertiastudiare,chénehaiunbisognoenorme,invecediguardareglialtridall'altoinbassoediaccusarli!
Hoavutomolticrucci,manonsonocosechecapitanoatutti,allamiaetà?Hofattomoltolacommediante,manonmenerendevoconto;misentivosola,manoneroquasimaidisperata.Debbovergognarmeneemenevergognoprofondamente.
Quellocheèfattoèfatto,masipuòimpedirechesiripeta.Vogliocominciaretuttodacapoenonmisaràdifficile,orachehoPeter.Colsuoappoggiosonocertadiriuscirci.
Nonsonopiùsola,eglimivuolbene,ionevoglioalui;hoimieilibri,lemienovelleeilmiodiario,nonsonotantobrutta,nonsonotantostupida,hounanaturaallegraevoglioavereunbuoncarattere.
Sì,Anna,tuhaibensentitochelatualetteraeratroppoduraenonrispondenteaverità,eppureneeriancorafiera!Riprenderòamodellomiopadreemicorreggerò.
LatuaAnna.
Lunedì,8maggio1944.
CaraKitty,
tihomairaccontatonientedellanostrafamiglia?
Credodino,perciòcomincioadesso.Igenitoridimiopadreeranomoltoricchi.Suopadresierafattodasé,esuamadreprovenivadaunafamigliariccaesignorile.Cosìilbabbonellasuagioventùcondusseunaveravitadafigliodisignori:ricevimentiognisettimana,balli,feste,belleragazze,banchetti,ungrandeappartamento,ecceteraeccetera.
Dopolamortedelnonnotuttoqueldenaroandòperdutoacausadellaguerramondialeedell'inflazione.Ilbabboebbedunqueunaeducazionediprim'ordineedovetterideremolto,ieri,atavola,quandoperlaprimavoltaincinquantacinqueannidivitaraschiòilfondodellapadella.
Anchemammaeradifamigliaricca,espessonoiascoltiamoaboccaapertailraccontodelfidanzamentocon250invitati,balliebanchetti.Oranonpossiamopiùdirciricchi,matuttelemiesperanzesonoperildopoguerra.
Tiassicurochenonmisentoaffattotagliata,comemammaeMargot,aunavitacosìristretta.AndreivolentieriunannoaParigieunannoaLondraperimpararelelingueestudiarestoriadell'arte.ConfrontamiaMargot,chevuoleandareafarelalevatriceinPalestina!Lamiaimmaginazioneèancorsemprepienadibeivestitiedigenteinteressante.Vogliovedereunpo'dimondoefarneesperienza,te
l'hogiàdettoripetutamente.Eaquestointentounpo'didenarononguasta.
Miepciraccontòstamanediunafestadifidanzamentoacuihapartecipato.Tfidanzatiappartengonoentrambiafamigliefacoltoseequindic'eramoltolusso.Miepcifecevenirel'acquolinainboccadescrivendociilpranzo:minestradilegumiconpallottolinedicarne,formaggio,panini,"horsd'oeuvre"conuovae"roastbeef",tortamoscovita,vinoesigarette,iltuttoavolontà(borsanera!).
Miephabevutodiecibicchierini;nonc'èmale,perun'antialcoolista!SeMiepnehapresitanti,quantisaràriuscitoatrangugiarneilsuosposo?Naturalmentetuttigliinvitatieranounpo'brilli.C'eranodueagentidipoliziachefecerofotografieaifidanzati.SidirebbecheMiepnoncidimentichimai,perchépresesubitonomeeindirizzodicostoro,perilcasochesuccedessequalchecosaecifossebisognodibuoniolandesi.Cisiamopropriosentitivenirel'acquolinainbocca,noicheacolazionenonabbiamoaltrocheduecucchiaidipappad'avenaecitorciamodallafame,noichetuttiigiorninonmangiamoaltrochespinacimezzocrudi(perlevitamine),epatateguaste,cheneinostristomachivuotinonficchiamocheinsalatacrudaocotta,spinaciepoiancoraspinaci.ForsediventeremoforticomePopeye,sebbeneiononmeneaccorgaancora!
SeMiepciavesseportatoconséalricevimento,nonavremmolasciatounsolopaninoperglialtriinvitati.PossodirtichetiravamofuorileparoledallaboccadiMiep,chefacevamocerchioattornoaleicomesemaiinvitanostraavessimosentitoparlaredicibisquisitiodigenteelegante.
Equestisonoinipotidiunmilionario.Cosìvailmondo!
LatuaAnna.
Martedì,9maggio1944.
CaraKitty,
ilraccontinodiElenalafataèterminato.L'horicopiatoinbellacartadalettere,decoratoconinchiostrorossoehocucitoinsiemeifogli.Sipresentabene,manonèunpo'pocoperilcompleannodipapà?Nonloso.Margotemammahannocompostociascunaunapoesiaperlacircostanza.
OggiilsignorKralercihaportatolanotiziachelasignoraB.,cheprimalavoravanelladittacomedimostratrice,lasettimanaprossimaverràtuttiigiornialledueinufficioaprendereilcaffè.Figurati!Nessunoallorapotràvenirsopra,nessunociporteràlepatate,Ellinonverràamangiare,nonpotremoservircidelW.C.,nondovremomuoverci,ecceteraeccetera.
Noitirammofuorilepropostepiùdisparateperscongiurarequelpericolo.VanDaantrovòcheforsebasterebbemetterleunbuonpurgantenelcaffè.«No»risposeilsignorKoophuis«no,perfavore,nonsistaccherebbepiùdallascatola!»Fragorosarisata.«Dallascatola?»domandòlasignora.«Checosavuoldire?»Seguìlaspiegazione.«Possosempreadoperarequest'espressione?»domandòancoraessa.moltoingenuamente.«SiimmaginidiandareneimagazziniBijenkorfachiederedellascatola»risposeElliridendo«nessunolacapirebbe!»Oh,Kit,chebeltempo,sepotessiuscire!
LatuaAnna.
Mercoledì,10maggio1944.
CaraKitty,
ieri,mentrestudiavamoilfranceseinsolaio,udiidietrodimeunrumorediacqua.DomandaiaPeterchecosaciòvolessedire,maPeternonrisposeecorseinsoffittadoveeral'originedelguaio.QuiMouschi,trovandotroppobagnatalacassettadestinataaisuoibisogni,sieraaccomodatolìvicino;Peterconungestobruscolorimisealsuoposto.Seguìungranbaccanoeilgatto,finitoquelcheavevadafare,scappòalpianodisotto.
Mouschi,pertrovareunluogoaltrettantocomodoquantolasuacassetta,eraandatoamettersisudiunmucchiettodisegatura.Illiquidoerascolatodallasoffittainsolaioattraversolavolta,edisgraziatamentepropriosulbariledellepatateeaccantoaesso.Ilsoffittosgocciolava,esiccomeilpavimentodelsolaioasuavoltaavevadeibuchi,alcunegoccegiallecadderofraunmucchiettodicalzeealcunilibrichesitrovavanosullatavola.Iomitorcevodalridereavederequellabuffascena:Mouschirannicchiatosottounasedia,Peterarmatodistrofinaccio,acquaecalce,eVanDaanchecercavadimettereunpo'dicalma.Ilmalannofuprestoriparato,maènotochelapipìdeigattipuzzaterribilmente.Unaprovaindubbiacelaofferseroierilepatateeanchelasegatura,chepapàportòsottoinunsecchioperbruciarla.PoveroMouschi!Potevasaperechelatorbaèintrovabile?
LatuaAnna.
PS.Ieriequestaseraparlòlanostraamataregina:vainvacanzaperpoterrientrareinOlandarinvigorita.Disse:«Appenasaròdiritorno,immediataliberazione,eroicocoraggioegravisacrifici».
SeguìundiscorsodelministroGerbrandy.UnpastorechiuselatrasmissioneconunapreghieraaDioperchéproteggagliebrei,gliinternatineicampidiconcentramento,nelleprigionieinGermania.LatuaAnna.
Giovedì,11maggio1944.
CaraKitty,
inquestomomentosonoterribilmenteoccupatae,perquantosuonistrano,mimancailtemponecessarioasbrigarequestagranmoledilavoro.Devodirtiinbrevequellochehodafare?Ebbene,entrodomanidevoaverfinitodileggerelaprimapartedellabiografiadiGalileoGalilei,chebisognarestituireallaBiblioteca.L'hocominciatasoltantoieri,macredochecelafarò.
Lasettimanaprossimadebboleggere"PalestinaopdeTweesprong"[Palestinaalbivio]elasecondapartediGalileo.IeriholettoinoltrelaprimapartedellabiografiadiCarloQuintoedèindispensabilecheriordinigliappuntieglialberigenealogicichenehotratto.Poihotrepaginediparolestraniere,raccoltedavarilibri,chedevoricopiareeimparareamemoria.Inoltrelemiestelledelcinemasonoterribilmentemescolateassiemeeanelanoaessererimesseinordine;masiccomeciòrichiederebbe
parecchigiornieperilmomentolaprofessoressaAnna,comesièdetto,èsoffocatadallavoro,ilcaosresteràancoracaos.
AncheTeseo,Edipo,Peleo,Orfeo,GiasoneedErcoleaspettanoalorovoltadiessereriordinati,perchélelorogestasiconfondononellamiamente,comeifilimulticoloridiunabitofantasia;èpureindispensabilesottoporreauntrattamentoMironeeFidia,senonvoglionoperdereilloronessologico.Lostessodicasiperlaguerradeisetteedeinoveanni;stofacendoungranmiscuglio.Già,checosasipuòfareconunamemoriacomelamia?Figuraticomesaròsmemorataquandoavròottant'anni!
Unacosaancora,laBibbia!QuantocivorràprimacheioarriviallastoriadiSusannaalbagno?EchecosaintendonodireconlecolpediSodomaeGomorra?Ohc'èancoraunaquantitàspaventosadicosedachiarireedaimparare.ELiselottevonderPfalz?L'holasciatainasso.
Kitty,lovedicheholavorofinsopraicapelli?
Eoracambiamodiscorso.Saicheilmiomaggiordesiderioèquellodidiventaregiornalistaepoiscrittricecelebre.Seriusciròasoddisfarequestomiodesiderio(ofollia?)digrandezza,restaavedersi;mafind'oraisoggettinonmimancano.Dopolaguerravoglioaognicostopubblicareunlibrointitolato"HetAchterhuis"(5).Seciriusciròomenoancoranonloso,mailmiodiariomisaràdiaiuto.
Oltrea"HetAchterhuis"hoaltrisoggettiinmente.Tenescriveròpiùalungoquandoavrannoassuntounaformapiùdefinita.
LatuaAnna.
Sabato,13maggio1944.
CaraKitty,
ierierailcompleannodipapàel'anniversariodellenozzedipapàemamma.Ladonnadellapulizianonerainufficioeilsolesplendevacomenonloavevomaivistosplenderenel1944.Ilnostrocastagnoètuttoinfioreecaricodifoglie;èmoltopiùbellochel'annopassato.
PapàharicevutoinregalodaKoophuisunabiografiadiLinneo,daKralerunlibrosullanatura,daDussel"AmsterdamteWater",daVanDaanun'enormescatolasplendidamentepresentataecontenentetreuova,unabottigliadibirra,unadiyoghurteunacravattaverde.Inparagone,ilnostrovasettodisciroppoeraalquantomeschino.Lemierosehannounprofumodelizioso,diversamentedaigarofanidiMiepedElli,chenonhannoodoremasonopuresplendidi.Loabbiamoviziatobene.Sonoarrivatecinquantapaste;chebellezza!Ilbabbohaoffertopanpepato,birraaisignorieyoghurtallesignore.Soddisfazionegenerale!
LatuaAnna.
Martedì,16maggio1944.
CarissimaKitty,
tantopercambiare,siccomeèunpezzochenonneparlopiù,tivoglioriferireunapiccoladiscussionecheebberoieriseraiconiugiVanDaan.
Lei:«Itedeschidevonoaverestraordinariamentefortificatoilvalloatlanticoecertamentefarannotuttociòcheèinloropotereperresistereagliinglesi.E'enormelaforzachehannoitedeschi».
Lui:«Ohsì,èspaventoso».
Lei:«Già!».
Lui:«Certamenteitedeschifinirannopervincerelaguerra,tantosonoforti!».
Lei:«E'possibile,iononsonoancoraconvintadelcontrario»
Lui:«Nontirispondopiù».
Lei:«Einvecemirisponderaiancora,nonpotraifarneameno».
Lui:«Macché,rispondotantoperdire».
Lei:«Peròrispondievuoisempreavereragione!Letueprofezienonsiavveranomai!».
Lui:«Finorasisonoavverate».
Lei:«Nonèvero.Secondotel'invasionesarebbegiàdovutaavvenirel'annoscorso,ifinlandesiavrebberogiàdovutoaverfattolapace,l'Italiaesserliquidatanell'inverno,irussiavergiàpresoLeopoli.Oh,no,nondomoltocreditoalletueprofezie».
Lui(alzandosi):«Echiudiilbecco,unabuonavolta!Verràilgiornoincuitifaròvederechiavevaragione!Nehofinsopraicapellidiquestebalordagginietiripagheròcomemeritidelletuecanzonature!».
"Finedell'attoprimo".
Nonpoteitrattenermidaunagranrisata,mammaanche,mentrePetersimordevalelabbra.Ohquestistupidiadulti,sarebbemegliochecominciasseroloroaimparare,primadifartanteosservazioniaibambini!
LatuaAnna.
Venerdì,19maggio1944.
CaraKitty,
ierisonostatamalissimo,hoavutovomito(io,Anna!),doloridiventreetuttiiguaichebentipuoiimmaginare.Oggistodinuovobene,hounagranfamemaèmegliochenontocchiifagiolipreparatiperpranzo.
TuttobeneframeePeter;ilpoveroragazzohabisognoditenerezza,piùancoradime.Arrossisceancoraogniseraquandoglidoilbaciodicongedoeneimploraancorauno.SareiforseilmigliorsurrogatodiMoffi?Noncitrovonientedimale:ècosìfelice,orachesachequalcunoglivuolbene!
Dopolamialaboriosaconquistasonopiùpadronadellasituazione,manondevipensarecheilmioamoresisiaaffievolito.Peterèuntesoro,maglihoprestorichiusoilmiointimo;sevorràun'altravoltaforzarelaserratura,bisogneràchesimuniscadiunalevapiùpotente!
LatuaAnna.
Sabato,20maggio1944.
CaraKitty,
ierisera,scesadalsolaioeentrataincamera,vidiilbelvasocoigarofanirovesciatoperterra,mammainginocchiataastrofinareeMargotchestavaraccogliendolemiecarte.
«Checosaèsuccesso?»domandaiconunansiosopresentimento,esenzaattenderelarispostamiresisubitocontodeidanni.Lamiacartellaconglialberigenealogici,imieiquaderni,imieilibri,tuttoinzuppatod'acqua.Mivennequasidapiangere,ederocosìeccitatachenonmipossopiùricordarelemieparole,Margotdicechesbraitaididanniincalcolabili,spaventosi,terribili,irreparabilieviadiseguito.Papàscoppiòaridere,mammaeMargotmidiederosullavoce,maioavevobenragionedipiangereperlaperditadituttoquellavoroedeimieidiligentiappunti.
Perfortuna,guardandomeglio,l'"incalcolabiledanno"siridusseabenpoco;insolaio,concalma,staccail'unodall'altroifogliettiappiccicatiinsiemeeliappesiunoperunoallecordedelbucatoadasciugare.Eraunabuffaesposizioneedovettipurrimettermiaridere:Mariade'MediciaccantoaCarloQuinto,Guglielmod'OrangeeMariaAntonietta.Quic'è"Rassenschande",offesaallarazza,disseperischerzoilsignorVanDaan.AffidataaPeterlacuradeimieifoglietti,ritornaisotto.
«Qualisonoilibridanneggiati?»domandaiaMargot,chestavacontrollandolamiabiblioteca.«L'algebra»risposeMargot.Miavvicinaisubito,mavidichedisgraziatamentenemmenoillibrodell'algebraerarovinato.Avreipropriodesideratochequelloalmenofossecadutoinacqua;nessunlibromihamaidisgustatotantocomequellibrod'algebra.Cisonoscrittidentroalmenoventinomidiragazzechel'hannoavutoinpossessoprimadime;èvecchio,giallo,sdrucitoescarabocchiato.Seungiornosaròinvenadivandalismi,stracceròintantipezziquellerciume.
LatuaAnna.
Lunedì,22maggio1944.
CaraKitty,
il20maggiopapàhascommessocinquebottigliediyoghurtcollasignoraVanDaanelehaperdute.Infattilosbarcononèancoraavvenuto;possodiretranquillamentechetuttaAmsterdam,tuttal'Olanda,tuttalacostaoccidentaled'EuropafinoallaSpagnaparlaediscutedell'invasione,scommettee...spera.
Latensionesaleagliestremi.Nontutticolorochenoiannoveriamofrai"buoniolandesi"hannoconservatolalorofiducianegliinglesi,nontuttigiudicanoartemagistraleil"bluff"inglese,oh,no,lagentevuolvederefinalmentedeifatti,grandiederoici.Nessunovedepiùinlàdelsuonaso,nessunocapiscechegliinglesicombattonopersestessieperilpropriopaese,tutticredonocheessisianosoltantoobbligatialiberarel'Olandailpiùprestopossibile.
Cheobblighihannogliinglesiversodinoi?Comehannomeritatogliolandesiilgenerosoaiutocheaspettanocontantasicurezza?Oh,no,gliolandesisisbagliano,emolto;gliinglesicontuttoilloro"bluff"nonsisonocertocomportatipeggiodituttiglialtripaesiepaesinicheorasonooccupati.Gliinglesinonhannodaoffrirciscuse,perché,quand'anchedovessimorimproverarelorodiaverdormitoneglianniincuilaGermaniasiarmava,nonpossiamonegarechehannopuredormitotuttiglialtripaesi,soprattuttoquelliconfinanticonlaGermania.Conlapoliticadellostruzzononsicombinaniente,seneèaccortal'Inghilterraeseneèaccortoilmondointero;perciòglialleatiunoperuno,el'Inghilterranonmenodiloro,debbonosopportaregravisacrifici.
Nessunpaesepuòsacrificareisuoiuominipernienteetantomenoperl'interessediunaltropaese;nemmenol'Inghilterralofarà.L'invasione,laliberazioneelalibertàverranno,maladatasaràfissatadall'Inghilterraedall'America,nondaipaesioccupati.
Connostrograndedoloreecongrandeindignazioneabbiamoappresochel'atteggiamentodimoltagentedifronteanoialtriebreièmoltocambiato.Abbiamouditochel'antisemitismoèpenetratoinambientidoveprimanoncisipensavanemmeno.Noialtriottocisiamosentitiscossi,profondamentescossidaquestofatto.Lacausadiquestoantisemitismoècomprensibile,talvoltaèperfinoumana,manonègiusta.Icristianirimproveranoagliebreidinonsapertaceredifronteaitedeschi,ditradirecolorochelihannoaiutati,cosicchémolticristianipercolpadegliebreihannocondivisolaterribilesorteelaterribilepunizionedimoltidinoi.
Tuttoquestoèveroma,comeintuttelecose,bisognaguardareancheilrovesciodellamedaglia.Icristiani,alnostroposto,sicomporterebberodiversamente?Puòunuomo,ebreoocristiano,continuareatacerecoimezzicheimpieganoitedeschiperfarloparlare?Ognunosacheèquasiimpossibile;perchédunquesichiedel'impossibileagliebrei?
NegliambienticlandestinisivadicendochegliebreitedeschiemigratiinOlandaeoradeportatiinPolonianonavrannopiùdirittodiritornareinOlanda;quihannogodutodeldirittodiasilo,maquandoHitlersaràcadutodovrannoritornareinGermania.
Quandosiodonoquestecose,nonvienfattodichiedersiperchésicombattequestalungadifficileguerra?Nonciraccontanosemprechecombattonotuttiassiemeperlalibertàlaveritàelagiustizia?Esegiàdurantelalottasimanifestaunadiscordia,devenecessariamenteavertortol'ebreo?Oh,ètriste,èmoltotristecheperl'ennesimavoltasiconfermiilvecchioprincipio:"Seuncristianocompieunacattiva
azionelaresponsabilitàèsoltantosua;seunebreocompieunacattivaazione,lacolparicadesututtigliebrei".
Sinceramentenonpossocomprenderechedegliolandesi,deicittadinidiquestopopolobuono,onestoeretto,cigiudichinocosì,giudichinocosìilpiùoppresso,ilpiùinfeliceeilpiùcompassionevole,forse,dituttiipopolidelmondo.
Sperounacosasola,cioèchequestoantisemitismosiadinaturapasseggera,chegliolandesisimostrinocomesono,chenontentenninomainellorosensodigiustizia.Perchél'antisemitismoèingiusto!
Esequestoorroredovessedivenirrealtà,allorailmiseroresiduodiebreidovrebbelasciarel'Olanda.Anchenoi,anchenoidovremmoripartircenecolnostrosaccoinspalla,viadaquestobelpaesechecihacosìcordialmenteoffertountettoeoracivoltalaschiena.
Amol'Olanda,hosperatounavoltachepotesseserviredipatriaame,senzapatria,elosperoancora!
LatuaAnna.
Giovedì,25maggio1944.
CaraKitty,
ognigiornounanovità.Stamaneèstatoarrestatoilnostroverduriere:avevadueebreiincasa.E'ungravecolpopernoi;nonsoltantoqueipoveriebreisonodinuovosull'orlodell'abisso,maunacosaterribileancheperquell'uomo.
Ilmondovaallarovescia;lepersonerispettabilisonospediteincampidiconcentramento,inprigioneeincelleisolate,mentrelaschiumagovernasuricchiepoveri,giovanievecchi.L'unosifaprendereperilmercatonero,l'altroperchéaiutaebreioaltriclandestini;nessunochenonsianelleN.S.B.saquelchel'attendedomani.
Anchepernoilaperditadiquest'uomoèmoltograve.Leragazzenonpossonotrascinarsidietrocerteporzionidipatate,el'unicacosachecirestadafareèmangiaremeno.Tiscriveròcomefaremo;certononsaràmoltodivertente.Mammadicechelamattinanondovremopiùfarecolazione,amezzogiornociaccontenteremodipappad'avenaepane,acenadipatatestufate;eventualmente,unaoduevoltepersettimana,potremopassarciunpo'diverduraoinsalata,manientedipiù.Patiremolafame,maqualunqueprivazioneèpreferibileall'esserescoperti.
LatuaAnna.
Venerdì,26maggio1944.
CaraKitty,
finalmente,finalmentepossosedermitranquillaaltavolinodavantiallospiragliodellafinestraescriverti
tutto,tutto.
Misentocosìinfelicecomemaimisonosentitadamesi;nemmenodopolavisitadeiladrierocosìaccasciata,dicorpoedispirito.Daunlatol'arrestodelverduriere,laquestioneebraica,dicuisidiscutecontinuamente,l'invasionechenonviene,ilmangiarmale,latensione,l'umoretristissimo,ladelusioneperPeter;dall'altro,fidanzamentodiElli,ricevimentoaPentecoste,fiori,compleannodiKraler,dolci,storiedi"cabarets",filmeconcerti.E'unperpetuocontrasto:ungiornoridiamopergliaspettiumoristicidellanostrasituazionediclandestini,mailgiornodopoomeglio,quasisempre,tremiamodipauraecisileggonoinvisol'angoscia,latensionenervosaeladisperazione.
MiepeKralersonoquellichepiùsubisconoilpesodinoialtriotto,Miepchehaunamoledilavoro,Kralerchetalvoltaquasinonreggeallacolossaleresponsabilitàenonpuòpiùparlareperilnervosismorepressoel'eccitazione.KoophuisedEllisicuranopuredinoi,ebeneanche,maqualchevoltapossonodimenticarel'alloggiosegreto,sebbeneciònonavvengacheperqualcheora,ungiorno,dueforse.Hannoilorofastidipersonali,Koophuisperlasuasalute,Elliperilsuofidanzamentochenonètuttoroseefiori;eoltreaifastidihannolelorocommissioni,lelorovisite,lalorovitadiuomininormali.Perlorolatensionesiattenuatalvolta,nonfossecheperbrevetempo,pernoinoncessamai.Duraormaidadueanni;finoaquandopotremoresistereaquestapressionequasiinsopportabileesemprecrescente?
Lafognaturaèostruita,nonsipuòlasciarscorrerel'acquaosoltantoagocce;sevogliamoandarealgabinettodobbiamomunircidiunaspazzola;teniamol'acquasporcainunampiorecipiente.Peroggiciaggiustiamo,machecosafaremosel'idraulicononsapràriparareilguastodasolo?Ilserviziodinettezzaurbananonvieneprimadimartedì.
Miepcihamandatoundolceconsoprascritto:"FelicePentecoste".Sembraunacanzonatura,ilnostroumoreelanostrapauranonsonopernulla"felici".Siamodivenutimoltopiùpaurosidopolafaccendadelverduriere;sentimormorarecontinuamente"sst,sst",tuttisimuovonopiano.Lapolizialàhaforzatolaporta,quindineppurenoisiamopiùsicuri!Eseungiornoanchenoi...no,nonpossoscriverlo,manonosoliberarmidaquestodubbio,anzi,lapaurapercuisonogiàpassatamisiripresentaintuttoilsuoorrore.
Questaseraalleottodovettiscenderesottodasolaperandarealgabinetto.Nonc'eranessunosotto,tuttieranoallaradio.Avreivolutoesserecoraggiosamaeradifficile.Quisopramisentosemprepiùsicurachelìsottodasola,inquellagrandecasasilenziosa;solaconimisteriosirumoriattutiticheprovengonodisopraelostrombettaredeiclacsonperlastrada.Tremoquandononmisbrigoinfrettaesemprepensoallasituazione.
Midomandosempresenonsarebbestatomegliocheavessimorinunciatoanasconderci.Aquest'orasaremmogiàmortisenz'esserepassatiperquestemiseriee,ciòchepiùconta,inostriprotettorinoncorrerebberoalcunpericolo.Eppurerifuggiamotuttidaquestopensiero,amiamoancoralavita,nonabbiamodimenticatolavocedellanatura,speriamoancora,speriamoadispettoditutto.Purchesuccedaprestoqualchecosa,magariunabomba;noncipotràfareapezzidipiùdiquantofacciaquestainquietudine.Purchevengaprestolafine,anchesedura,allorasapremoalmenoseavremovintoosedovremosoccombere.
LatuaAnna.
Mercoledì,31maggio1944.
CaraKitty,
raramentes'èvistaunaPentecostecosìbellaecalda,anchetroppo.Quinell'alloggiosegretoilcaldoèterribile;perdartiun'ideadellemoltelamenteletidescriveròbrevementelegiornatecalde.
Sabato:«Chetemposplendido»dicevamotuttiilmattino.«Sefacesseunpo'menocaldo...»dicevamoinvecenelpomeriggio,nonpotendoaprirelefinestre.
Domenica:«E'insopportabile,questocaldo.Ilburrofonde,nonc'èunangolofrescointuttalacasa,ilpanediventasecco,illattevaamale,nonsipossonoaprirelefinestre,enoipoverireiettistiamoquiasoffocare,mentreglialtrifesteggianolaPentecoste».
Lunedì:«Midolgonoipiedi.Nonhoabitileggeri.Nonpossolavareipiatticonquestocaldo»cosìlasignoraVanDaan.Eraspiacevolissimo.
Ancoranonriescoadabituarmialcaldoesonolietacheoggispiriunpo'dibrezza,mentretuttaviasplendeilsole.
LatuaAnna
Lunedì,5giugno1944.
CaraKitty,
nuovemiseriedell'alloggiosegreto:litigiofraDusseleiFranksopraunacosadinessunaimportanza;ladistribuzionedelburro.CapitolazionediDussel.StrettaamiciziafralasignoraVanDaaneilsuddetto;civetterie,bacinierisatineamichevoli.Dusselcominciaasentireildesideriodiunadonna.
LaquintaarmatahapresoRoma.Lacittànonèstatanédevastatanébombardata.
Pocaverduraepochepatate.Tempocattivo.ContinuiviolentibombardamentisulPas-de-Calaiselacostafrancese.
LatuaAnna.
Martedì,6giugno.
CarissimaKitty,
"ThisisD-day",dissealle2laradioinglese,egiustamente:"thisistheday",l'invasioneècominciata.
Questamattinaalleottogliinglesidicevano:violentibombardamentidiCalais,Boulogne,LeHavreeCherbourg,oltrechedelPas-de-Calais(comedisolito).Misuradiprecauzioneperiterritorioccupati:
tutticolorocheabitanoamenodi35chilometridallacostadebbonoprepararsiaibombardamenti.Sepossibile,gliinglesigetterannodeimanifestiniun'oraprima.
Secondoinformazionitedesche,paracadutistiinglesisonoatterratiinFrancia.Barconidasbarcoinglesicombattonocoimarinaitedeschi,dicelaB.B.C.
Discussionenell'alloggiosegretodurantelacolazione,allenove:èquestounosbarcodiprovacomequellodidueannifaaDieppe?
Emissioneingleseintedesco,olandese,franceseealtrelingue:alle10:"Theinvasionhasbegun!"Dunque,invasionesulserio.Emissioneingleseintedescoalle11:discorsodelcomandanteincapogeneraleDwightEisenhower.
Emissioneingleseintedesco,olandese,franceseealtrelingue:Eisenhowerdissealpopolofrancese:"Stifffightingwillcomenow,butafterthisthevictory.Theyear1944istheyearofcompletevictory,goodluck!"
Trasmissioneingleseininglese,alleuna(tradotta):
"Undicimilaaeroplanisonoprontievolanosenzasostaavantieindietroperlanciareparacadutistiebombardareleretrovie.QuattromilapontonidasbarcoepiccoleimbarcazioniportanoincessantementetruppeematerialesullacostafraCherbourgeLeHavre.Truppeinglesieamericanesonoimpegnateinduricombattimenti.DiscorsidiGerbrandy,delprimoministrodelBelgio,delreHaakondiNorvegia,diDeGaulleperlaFrancia,delred'Inghilterra,diChurchill."
L'alloggiosegretoèinsubbuglio!Siavvicinadunquedavverolaliberazionelungamenteattesa,laliberazionedicuisiètantoparlato,macheètroppobella,troppoleggendariaperdiventarmairealtà?Quest'anno,il1944,cidaràlavittoria?Nonlosappiamoancora,malasperanzacifarivivere,ciridonacoraggioeforza.Civorràcoraggioinfattiperresistereallecontinueangosce,alleprivazioni,allesofferenze;oraciòchepiùimportaèrimanerecalmietenaci.Orapiùchemaioccorreficcareleunghienellacarnepernongridare.LaFrancia,laRussia,l'ItaliaeanchelaGermaniapossonogridareperlaloromiseria;noinonneabbiamoancoraildiritto.
OKitty,lacosapiùbelladell'invasioneècheioholasensazionechestianoarrivandodegliamici.Questiorrenditedeschicihannocosìlungamenteoppressi,tenendociilcoltelloallagola,cheilpensierodegliamiciedellasalvezzaciriempienuovamentel'animodifiducia.
Nonsitrattapiùsoltantodegliebrei,madell'Olandaedituttal'Europaoccupata.Forse,diceMargot,asettembreoaottobrepotròtornareascuola.
LatuaAnna.
PS.Titerròalcorrentedelleultimenotizie!
Venerdì,9giugno1944.
CaraKitty,
l'invasionevaagonfievele.GlialleatihannopresoBayeux,villaggiosullacostafrancese,ecombattonooraattornoaCaen.E'chiarocheloscopoèditagliarfuorilapenisolasucuièCherbourg.Ogniseraicorrispondentidiguerraparlanodelledifficoltàcheincontral'esercitoinvasore,delcoraggioedell'entusiasmodeicombattenti,eraccontanoepisodiaddiritturaincredibili.Anchedeiferiti,giàdiritornoinInghilterra,hannoparlatoalmicrofono.Nonostanteilpessimotempogliaviatorivolanocontinuamente.LaB.B.C.hainformatocheChurchillavrebbevolutoseguireletrupped'invasione,maneèstatodissuasodaEisenhoweredaaltrigenerali.Pensaunpo'cherazzadicoraggiohaquelvecchio,cheècertamentegiàvicinoaisettant'anni.Quil'emozionesiègiàalquantocalmata,peròsperiamocheallafinedell'annolaguerrasiaterminata.Sarebbeora!LeciarledellasignoraVanDaansonoinsopportabili;orachenonpuòpiùscherzaresull'invasione,blateratuttoilgiornosulcattivotempo.Verrebbevogliadificcarlainunatinozzad'acquafreddainsoffitta.
LatuaAnna.
Martedì,13giugno1944.
CaraKitty,
unaltrocompleannoèpassato,eorahoquindicianni.Hoancoraricevutomoltiregali.
Dapapàemammaicinquevolumidella"Storiadell'arte"delloSpringer,unasottoveste,duecinture,unfazzoletto,duebottigliediyoghurt,unbarattolodimarmellata,unpanpepato,unlibrodibotanica.UnbraccialettodaMargot,unlibro("Patria")daiVanDaan,fioridipisellodaDussel,confettiequadernidaMiepedElli,efinalmenteilregalopiùbelloditutti:illibro"MariaTheresia"etrefettediformaggiograssodaKraler.DaPeterunbelmazzodipeonie;ilpoveroragazzosièdatomoltoattornopertrovarequalcosa,manonèriuscitoanulla.
L'invasioneprocedesempremeravigliosamente,nonostanteiltempopessimo,leinnumerevolitempeste,gliacquazzoniel'altamarea.
Churchill,Smuts,EisenhowereArnoldhannovisitatoieriinFranciaivillaggiconquistatieliberatidagliinglesi.Churchilleraabordodiunatorpedinierachehabombardatolacosta.Quest'uomo,cometantialtri,nonconoscelapaura.Invidiabile!
Dalnostrorifugiononpossiamofarciun'ideadelmoraledegliolandesi.Senzadubbiolagenteèfelicechefinalmentel'Inghilterra,lagranfannullona(!),sisiarimboccatelemaniche.Tuttiquegliolandesicheancoraguardanogliinglesidall'altoinbasso,chesifannobeffedell'Inghilterraedelsuogovernodivecchioni,chechiamanoviligliinglesi,machetuttaviaodianoitedeschi,meriterebberodiesserebenscossi,comesifacoicuscini.Cosìforsesimetterebbeunpo'd'ordineneilorocervelliconfusi.
LatuaAnna.
Mercoledì,14giugno1944.
CaraKitty,
storimuginandonellamiatestaunaquantitàdidesideri,dipensieri,diaccuse,dirimproveri.Nonsonoaffattocosìpresuntuosacomemoltipensano,conoscoimieiinnumerevolidifettielemiecolpemegliodiognialtro,maconquestadifferenzachesoanchechemivogliocorreggere,chemicorreggeròechemisonogiàmoltocorretta.
Comeavviene,midomandospesso,chetuttimitrovanotantosaccenteeimmodesta?E'undifettosoltantomio,osonocosìancheglialtri?Questafrasepuòsembrareassurda,menerendoconto,manonlacancelloperchénonloèaffatto.LasignoraVanDaan,unodeimieiprincipaliaccusatori,ènotaperlasuapocaintelligenza,omeglio,possodiretranquillamente,perlasuastupidità.Glistupidi,disolito,nonpossonotrangugiarechealtrifaccianomegliodiloro.
Lasignoramitrovastupidaperchénonsonocosìcortadicomprendoniocomelei,mitrovapresuntuosaperchéloèmoltopiùdime,trovacheimieivestitisonotroppocortiperchéisuoilosonoancoradipiù.Elaragionepercuimitrovasaccenteècheassaipiùdimehal'abitudinediinterloquiresuargomentidicuinoncapisceassolutamentenulla.Maunodeimieidettipreferitiècheinognirimproveroc'èqualcosadivero,esonobendispostaadammetterediesseresaccente.
Mailbruttodelmiocarattereèchedanessunoricevotanteramanzineetantecritichequantodamestessa.E'quindisufficientechelamammaaggiungalasuaporzionediconsigli,perchéilcumulodellepredichedivengainsormontabile;allora,disperandodipoternemaiuscire,diventoinsolenteedincomincioacontraddire.EdalloranaturalmentevienfuoriilvecchioebennotoritornellodiAnna:"Nessunomicapisce".
Questafraseèfissainme,eperquantopossasembrarefalsa,contienetuttaviaunpo'diverità.Lemieautoaccuseprendonosoventetalidimensionidafarmianelareadunavocediconfortocheleriportiaproporzioniragionevoli,echeindichicomprensionedellamiavitainteriore.Maahimè,perquantoioabbiacercato,questavocenonl'hoancoratrovata.
LosochetuorapensiaPeter,nonèvero,Kit?Lecosestannocosì:Petermivuolbene,noncomeinnamoratomacomeamico,eognigiornolasuaaffezionecresce,maneppuriocapiscochecosasiaquelnonsochedimisteriosochecitrattieneentrambi.Talvoltapensochequellamiaterribilebramosiasiaesagerata;eppurenonècosì,perchésestoduegiornisenzasaliredalui,ilmiodesideriodiventaanchepiùintensodiprima.Peterèbuonoecaro,manonpossonegarechemoltecoseinluimideludono.Soprattuttolasuaavversioneallareligione,isuoidiscorsisulcibo,etantealtrecosedivariogenereincuidivergiamo,nonmipiacciono.Eppuresonofermamenteconvintache,comecisiamopromessi,nonlitigheremomai.Peterèamantedelquietovivere,tolleranteemoltoarrendevole.Silasciadiredamemoltecosechenonaccetterebbedasuamadre,ecercaconmoltaperseveranzaditenereinordinelesuecose.Eppure,perchéècosìgelosodellasuaintimitàenonmipermettedipenetrarla?Hauncaratteremoltopiùchiusodelmio,èvero,masoperesperienzacheanchelepersonepiùchiuseauncertomomentohannobisogno,forsepiùdeglialtri,diunconfidente.
Petereioabbiamoentrambipassatonell'alloggiosegretoglianniincuisiformalamente,parliamospessodelfuturo,delpassatoedelpresente,macomehodetto,l'essenzadiluimisfugge,eppuresonoconvintachequalcosac'è.
LatuaAnna.
Giovedì,15giugno1944.
CaraKitty,
èperchédatantotempononmettopiùilnasofuoridicasachevadopazzaperlebellezzenaturali?Sobenissimocheunavoltal'azzurrodelcielo,ilcinguettiodegliuccelli,ilchiarodilunaeglialberiinfiorenonattiravanolamiaattenzione.Quilecosesonocambiate.
LaseradiPentecoste,peresempio,sebbenefacessetantocaldo,
misonosforzataditeneregliocchiapertifinoalleundiciemezza,perpoteretranquillamentecontemplaredasolalalunaattraversolafinestraaperta.Purtroppoquestosacrificiononservìanulla,perchélalunaspandevatroppaluceeiononpotevorischiareditenerelafinestraaperta.Un'altrasera,parecchimesiaddietro,mitrovavopercasodisopramentrelafinestraeraaperta.Nonritornaisottosenonquandolafinestradovetteesserechiusa.Labuiaserapiovosa,latempesta,lenubichesirincorrevanoperilcielomiaffascinavano;eralaprimavoltadopounannoemezzochemitrovavoafacciaafacciacollanotte.Dopoquellaserailmiodesideriodirivederequellospettacolofupiùgrandechelapauradeiladri,deitopiedelleincursioni.Meneandavotuttasolaalpianodisottoperguardarefuoridellafinestradell'ufficioprivatoodellacucina.Moltitrovanobellalanatura,moltidormonoqualchevoltaall'ariaaperta,molti,nelleprigionionegliospedali,sospiranoilgiornoincui,liberi,potrannonuovamentegoderelanatura,mapochisono,comenoi,chiusicollaloronostalgiaeisolatidaciòcheèpatrimoniosiadelpoverochedelricco.
Nonèunamiafantasiachelavistadelcielo,dellenubi,dellalunaedellestellemirendatranquillaepaziente.E'unamedicinamiglioredellavalerianaodelbromuro.Lanaturamirendeumileeprontaadaffrontarevalorosamenteogniavversità.
Purtroppoèandatacosì:iononpossoguardarelanatura-edeccezionalmente-cheattraversofinestrepolveroseecopertedasporchetendine.Eguardarlacosìnonèpiùunpiacere,perchélanaturaèdavverol'unicacosachenontollerasurrogati.
LatuaAnna.
Venerdì,16giugno1944.
CaraKitty,
nuoviproblemi:lasignoraèdisperata,parladipalleintesta,diprigione,diforcaedisuicidio.E'gelosaperchéPeterhaconfidenzainmeenoninlei.E'offesaperchéDusselnonaccettacompletamentelasuacorte,hapaurachesuomaritosifumituttiisoldidellapelliccia,litiga,strilla,piange,silamenta,rideericominciaalitigare.
Chefarediquestapazzoidepiagnucolosa?Nonèpresasulseriodanessuno,nonhacarattere,silamentacontutti.IlpeggiosièchePeterdiventainsolente,ilsignorVanDaanirritabileemammacinica.Inchestatocisiamoridotti!C'èsoltantounaregoladatenerpresente:rididituttoenontelaprenderepergli
altri!Sembraegoismo,maèinrealtàl'unicorimedioperchihadaconsolarsidasé.
Kralerharicevutoun'altrachiamataperunmesedilavoriagricoli.Cercadifarsiesentaremedianteuncertificatomedicoeunaletteradelladitta.Koophuisdovràsubireun'operazioneallostomaco.Ierialle11èstatotagliatoiltelefonoatuttiiprivati.
LatuaAnna.
Venerdì,23giugno1944.
CaraKitty,
quinientedispeciale.GliinglesihannocominciatoilgrandeattaccoaCherbourg.SecondoPimeVanDaansaremocertamenteliberiil10ottobre.Irussiprendonoparteall'azione,ieriècominciatalalorooffensivapressoVitebsk,esattamentetreannidopol'aggressionetedesca.
Nonabbiamoquasipiùpatate;d'orainnanziconteremolepatatepertuttieotto,cosìciascunopotràvederequellochefa.
LatuaAnna.
Martedì,27giugno1944.
CarissimaKitty,
ilmoralesièrisollevato,tuttovameravigliosamentebene.Cherbourg,VitebskeSlobinsonocaduteoggi.Moltobottinoeprigionieri.Oragliinglesipossonosbarcarequellochevogliono,perchéhannounportoetuttoilCotentin,tresettimanedopol'iniziodell'invasione!Formidabilerisultato.NelletresettimanedopoilgiornoDnonc'èancorastataunagiornatasenzapioggiaetempestatantoquicheinFrancia,maladisdettanonimpedisceagliinglesieagliamericanidimostrare,ecome,laloroenormeforza.E'verocheèentratainazionela"V2",machecosasignificanoquestipetardisenonunpo'didannoinInghilterra,eigiornalipienidiGermania?Chetremarellaavrannoitedeschiquandos'accorgerannocheil"pericolobolscevico"èdiventatofinalmenteunarealtà!
Tutteledonneeibambinitedeschichenonlavoranoperla"Wehrmacht"erisiedononellezonecostierevengonoevacuativersoGroningen,laFrisiaelaGheldria.Musserthadichiaratoche,sel'invasioneraggiungeràilnostropaese,eglivestiràl'uniformedisoldato.Vuolforseandareacombattere,quelgrassone?Avrebbepotutofarloprima,inRussia.LaFinlandiaharespintoasuotempoleoffertedipace,eancheadessoletrattativesonostatedinuovointerrotte.Senepentiranno,quegliidioti!
Dovecredichesaremoarrivati,il27luglio?
LatuaAnna.
Venerdì,30giugno1944.
CaraKitty,
cattivotempo,ossia:"badweatheratastretchtothethirthofJune."
Chebellacosa!sogiàuntantinod'inglese.Perdimostrarlo,leggo"AnidealHusband",colvocabolario.Laguerravabenissimo!Bobroisk,MogilefeOrsiacadute,moltiprigionieri.
Quituttoaperfezione,umoreeccellente.Inostrisuperottimistitrionfano.Ellihacambiatolasuapettinatura,Miephaunasettimanadiferie.Questesonoleultimenotizie.
LatuaAnna.
Giovedì,6luglio1944.
CaraKitty,
misistringeilcuorequandoPeterdicechedopolaguerravuoldiventareunmalfattoreodarsiallespeculazioni;sobenissimochescherza,mahol'impressionecheabbiapauradellasuadebolezzadicarattere.Sentosempredire,tantodaMargotquantodaPeter:«Sì,sefossiforteeaudacecomeseitu,sesapessifarvalerelamiavolontàcomesaitu,seavessianch'iolatuaperseveranzaelatuaenergia,allora...».
E'veramenteunabellaqualitàlamia,dinonlasciarmiinfluenzaredanessuno?E'benecheioseguaquasiesclusivamentelaviaindicatamidallamiacoscienza?
Adirlaschiettanonriescobeneacapirecomeunopossadire:"Sonodebole",erestaredebole.Quandolosisa,perchénonsireagisce,perchénonsieducailpropriocarattere?Larispostaèquesta:"Perchéèmoltopiùfacile".E'unarispostachemiirrita.Facile?Unavitaoziosaedisonestaèforseunavitafacile?No,nonpuòesserevero,nonèammissibilechecisilascisviarecosìdall'indolenzaedaldenaro.
Homoltoriflettutoallarispostachedovreidare,acomepotreicondurrePeteradaverepiùfedeinsestessoesoprattuttoacorreggersi;selemieriflessionisonogiuste,nonloso.
Hosempreimmaginatochefosseunabellissimacosaricevereleconfidenzediqualcuno,maorachelericevomiaccorgocheèassaidifficilepensareconlamentediunaltroetrovarelarispostaadatta.Soprattuttoperchéiconcetti"facile"e"denaro"misonocompletamenteestraneienuovi.Petercominciaadappoggiarsiame,enonlodevefareinnessuncaso.Peruntipocomeluièdifficilereggersidasénellavita,maèancorpiùdifficilereggersidasécomeuomocheviveconsciamente.Perchéquandosiècosìèdoppiamentedifficiletrovarelastradaattraversoilmarediproblemierimaneretuttaviasaldieretti.Iomiarrabattodamoltigiornipertrovareunrimedioefficacecontroquestaterribileparola;"facile".
Comefarglicapirecheciòcheglisembratantofacileebellolotrascineràinunabisso,unabissodovenoncisonopiùamicinéappogginécosebelle,unabissodacuièquasiimpossibilerisalire?
Viviamotutti,manonsappiamoperchéeachescopo;viviamotutticoll'intentodidiventarefelici,viviamotuttiinmododiversoeppureuguale.Noitresiamoeducatiinunbuonambiente,possiamostudiare,abbiamolapossibilitàdiraggiungerequalcosa,abbiamomolteragionidisperareinunfeliceavvenire,ma...celodobbiamomeritare.Edèquestochenonèfacile.Meritarelafortunasignificalavorareperessaeagirbene,senzafarespeculazioniesenzaabbandonarsiallapigrizia.Lapigriziapuòsembrareattraente,maillavorodàsoddisfazione.
Nonpossocomprenderegliuominichenonamanoillavoro;manonèquestoilcasodiPeter.Quellocheglimancaèunoscopobendefinito;sigiudicatroppostupidoetroppodappocopercombinarequalchecosa.Poverogiovane,nonhaancormaiprovatolasensazionedirenderefeliceunaltro,equestanonglielapossoinsegnare.Nonhareligione,parlaconsprezzodiGesùCristo,bestemmiailnomediDio;sebbeneiononsiaortodossa,ognivoltamifapenavederequantoèabbandonato,quantoèsprezzante,quantoèmeschino.Colorochehannounareligionepossonoritenersifelici,perchénonatuttièdatocredereacosesopraterrene.Nonèneppurenecessariocredereallapunizionedopolamorte;ilpurgatorio,l'infernoeilparadisosonocosechemoltipossonononammettere;peròunareligione,nonimportaqualeessasia,mettel'uomosullabuonastrada.NonsitrattaditemereIddio,maditeneraltoilproprioonoreelapropriacoscienza.Quantosarebberobuonigliuomini,seogniseraprimadiaddormentarsirievocasserogliavvenimentidellagiornataeriflettesseroaciòchev'èstatodibuonoedicattivonellalorocondotta!Involontariamentecercherestialloraognigiornodicorreggerti,edèprobabilechedopoqualchetempoavrestiottenutounrisultato.Questomezzuccioèallaportataditutti,noncostanullaedècertamenteutilissimo.«Unacoscienzatranquillarendeforti»:chinonlosa,deveimpararloefarneesperienza.
LatuaAnna.
Sabato.8luglio1944.
CaraKitty,
ilsignorB.,rappresentantedelladitta,èstatoaBeverwijkehafattoacquistodifragoleall'ingrosso.Sonogiuntequipienedipolvereedisabbia,nonmenodiquattordicicassetteperl'ufficioepernoi.Laserastessaabbiamoriempitoseibarattoliefattoottovasettidimarmellata.LamattinadopoMiepvolleprepararedellaconservaperl'ufficio.
Amezzogiornoemezzononc'eranopiùestraneiincasa,elaportadistradaerachiusa.Peter,ilbabboeVanDaanandavanosuegiùperlascalaatrasportarelecassette,Annaprendevaacquacaldadairubinetti,Margotportavailsecchio:tuttisopracoperta!Conunastranasensazionenelmiostomacoentrainellacucinadell'ufficio,pienazeppadigente:Miep,Elli,Koophuis,papà,Henk,Peter:rifugiatieaddettiairifornimenti,tuttiinsiemeeinpienogiorno!
Attraversoletendinenonsipuòguardardentro,maqueidiscorsiadaltavoceequelleportechesbattevanomifacevanorabbrividire.
Nonsiamopiùdeiclandestini?mibalenòperlamente;avevolasensazionechepotessimonuovamentemostrarciinpubblico.Riempitalapentola,risaliisubitosopra.Ilrestodellafamigliaeranellanostracucinaattornoaltavoloestavaripulendolefragole,operlomenosiimmaginavadifarlo:nefinivanodi
piùinboccachenelsecchio.Prestooccorseunaltrosecchio,Peterscesedinuovonellacucinadelpianodisotto...Ilcampanellosuonòduevolte;ilsecchiorimasedovesitrovava,Petersiprecipitòdisopraesprangòlaporta-armadio.Noifremevamoperl'impazienzaenonpotevamoaprireilrubinettodell'acqua;sebbenelefragolenonfosseroancoracompletamentelavate,bisognavarispettarelaconsegna:"Secisonoestraneiincasa,rubinettichiusiperevitareilrumoredell'acqua".
All'unaHenkvenneadircicheerailpostino.Petercorsedinuovodabbasso.Altrascampanellataealtrodietro-front.Ioandaiaorigliaresevenivaqualcuno,primaallaporta-armadio,poi,risalendopianopiano,incimaallascala.AllafinePetereiociaffacciammocomedueladriallaringhieraperascoltareilchiassochevenivadisotto.Nessunavoceestranea.Peterscendeconcautelalascala,sifermaametàstradaechiama:«Elli!».Nessunarisposta.Ancoraunavolta:«Elli!».IlchiassoincucinasoverchialavocediPeter.Finiscedidiscendereedentraincucina.IorestoaguardarsottocoinervitesieodoKoophuischedice:«Tornasopra,Peter,c'èilcontabile,va'via!».Petertornasoprasospirandoechiudelaporta-armadio.All'unaemezzafinalmentearrivaKraler.«Poverome,nonvedoaltrochefragole,amedannofragoleacolazione,Henkmangiafragole,Koophuisingollafragole;sentoodoredifragoledappertutto,esevoglioliberarmenevadosopra,eccocheanchequisistannolavandofragole!»
Ilrimanentedellefragoleèmessoinbarattoli.Laseraduebarattolisiaprono.Papàsiaffrettaafarnemarmellata.Lamattinadopoancoraduebarattoliapertienelpomeriggioaltriquattro.VanDaannonliavevasterilizzatiasufficienza.Orapapàfamarmellatatuttelesere.
Noimangiamo"porridge"confragole,latticelloconfragole,paneeburroconfragole,fragoleperfrutta,fragoleallozucchero,fragoleallasabbia.Perduegiorni,dappertuttodanzavanofragole,fragole,fragole,finchélaprovvistafuesauritaochiusaermeticamenteneibarattoli.
«Senti,Anna»chiamaMargot«ilverdurieresull'angolocihamandatodiecichilidipiselli.»«Moltogentile»rispondoio.«Davveroèstatogentile,ma...chelavoronoiosocihaprocurato!»
«Domanimattina,tuttiasbucciarepiselli»annunciamammaatavola.Einfattiquestamattinadopolaprimacolazionefupostaintavolalagrossapentoladiferrosmaltato,pienadipisellifinoall'orlo.Sbucciareèunlavoronoioso,maassaipiùnoiosoèspellarelebucce.Credochepochisappianoquantosiasaporitaedelicatalabucciadeipiselli,quandoneèstatatoltalapellicolainterna.Oltreaquestoc'èunaltroenormevantaggio:utilizzandolabuccialaporzionecommestibileètrevoltepiùgrandechesesimangianosoltantoipiselli.
Togliervialepellicoleèunlavorettostraordinariamenteesattoeminuzioso,adattoforseperdentistipedantiometicolosiimpiegati;perunaragazzottaimpazientecomemeèterribile.Allenoveemezzaavevamocominciato;alledieciemezzamialzai,alleundiciemezzamirimisiasedere.Mironzanoleorecchie:spezzarelepunte,tirarvialepellicole,togliereifilamenti,gettareibaccelli,eviadiquestopasso.Migiralatesta:verde,verde,vermiciattoli,filetti,guscimarci,verde,verde,verde.
Tantoperfarequalcosa,chiacchierotuttalamattinadicendotuttelesciocchezzechemivengonoinmente,lifacciorideretuttiemisentostupidadamorire.Ognivoltachetiroviaunfilomirendocontochemai,maifaròsoltantolamassaia.
Amezzogiornofinalmentefacemmocolazione,madallamezzafinoall'unaeunquartobisognòdinuovotirarviapellicole.Quandosmettomisembradiavereilmaldimare,eglialtrisonoaundipressonellemiecondizioni.Hodormitofinoallequattro,esonoancoratuttaconfusaperquestimaledettipiselli.
LatuaAnna.
Sabato,15luglio1944.
CaraKitty,
abbiamoavutodallabibliotecaunlibrodaltitolo:"Hoevindtuhetmodernemeijsje?"[Chepensatedellaragazzamoderna?]Oggivorreiparlarediquestoargomento.
L'autricecriticadacimaafondo"lagioventùd'oggi",senzatuttaviacondannarladeltuttocomebuonaanulla.Anzi,èpiuttostod'opinionechelagioventù,sevolesse,potrebbecostruireunmondopiùgrande,piùbelloemigliore;essanehaimezzi,masioccupadifrivolezzesenzadegnarediunosguardolecoseveramentebelle.
Inalcunipassiavevol'impressionechelascrittriceriferisseameisuoibiasimi,eperciòvogliofinalmenteaprirmiconteedifendermidaquestoattacco.
Nelmiocaratterec'èuntrattomoltospiccatochecolpiscetutticolorochehannodimestichezzaconme:laconoscenzacheiohodimestessa.Intuttiimieiattiiopossostudiarmicomeseiofossiun'estranea.Iomipongodifronteall'Annadituttiigiornisenzaprevenzioniesenzascuseeosservociòcheessafadibeneeciòchefadimale.Questo"sensodimestessa"nonmiabbandonamai,enonappenahopronunciatounaparolasosubitosehoparlatobeneoseavreidovutoparlarediversamente.Micondannoininnumerevolicoseesemprepiùmiconvincocheègiustalamassimadipapà:"Ognibambinodeveeducaresestesso".Igenitorinonpossonodarecheconsigliounbuonindirizzo,matuttosommatociascunodeveformaredaséilpropriocarattere.
Aciòsiaggiungachehouncoraggioeunavitalitàfuordelcomune,chemisentosemprecosìforteeprontaasopportarequalunquecosa,cosìliberaegiovane!Quandomeneaccorsiperlaprimavoltanefuifelice,perchénoncredochepiegheròfacilmentesottoicolpiacuinessunosfugge.
Madiquestecosehogiàtropposoventeparlato.Oravorreivenirealcapitolo"Papàemammanonmicapiscono".Miopadreemiamadremihannosempremoltoviziata,sonostatimoltocariconme,mihannodifesaehannofattotuttociòchepossonofaredeigenitori.Eppuremisonosentitaalungoterribilmentesola,esclusa,abbandonataeincompresa.Ilbabbofecetuttoilpossibilepertemperareilmioimpetoribelle,manonc'eranientecheservisse;misonoguaritadame,studiandoquellochec'eradierratonellamiacondotta.Perchédunqueilbabbononmièmaistatodiappoggionellamialotta,perchéèsemprefallitoquandohavolutooffrirmiunamanosoccorritrice?Ilbabbononhaseguitolaviagiusta,mihasempreparlatocomesiparlaaunabimbachedevesuperareunadifficilefasedell'infanzia.Ciòsuonastrano,perchéilbabboèl'unicochemiabbiasempreaccordatolasuaconfidenza,edatolasensazionediesserunaragazzaintelligente.Mahatrascuratounacosa:cioènonsièaccortochelamialottaperemergereerapermel'essenziale.Nonvolevosentirparlaredi"fenomenidell'età",di"altreragazze",di"cosechepassanodasé";volevoesseretrattatanonda
ragazza-come-tutte-le-altre,madaAnna-così-come-è.Pimnonlocapiva.D'altronde,iononsoaccordarelamiaconfidenzaachinonmiraccontamoltodisé;esiccomeconoscopochissimodiPim,nonpossoentrareinintimitàconlui.
Pimassumesemprel'atteggiamentodelvecchiogenitore,chehaavutoancheluiasuotemposimilipasseggereinclinazioni,maperquantosisforzinonpuòpiùriviverleconmecomeamico.
Questecosemihannoindottoanoncomunicarelemievedutesullavitaelemiebenponderateteorieadaltrichealmiodiario,eunavoltasolaaMargot.Albabbohotenutonascostotuttociòcheriguardavailmiointimo:nonl'homaifattopartecipedellemieideeel'hovolutamenteeconsciamenteestraniatodame.
Nonpotevofarealtrimenti,hosempreagitosecondoilmiosentimento,mahoagitonelmodomiglioreperlamiapaceinteriore.Giacchériperdereicompletamentelapaceelafiduciainmestessa,costruiteafaticaeancortantoinstabili,seoradovessisubiredellecriticheallamiaoperaancoraincompiuta.EnonletollerereinemmenodaPim,perquantociòsembriduro,perchénonsoltantol'hotenutoall'oscurodellamiavitaintima,maspessol'horespintoancorpiùlontanodamecollamiascontrosità.
Questoèunpuntoacuipensomolto:perqualeragionePimmiinfastidiscetanto?Perchénonpossoquasistudiareconlui,lesuecarezzemisembranoaffettate,perchévoglioesserelasciatainpaceepreferireicheeglinonsicurassedimefinoaquandomisentissipiùsicuradifrontealui?Laragioneèquesta,cheioancoramirododalrimorsoperquellabruttaletterachehoosatoscrivergliinunmomentodiesaltazione.Oh,comeèdifficileesseredavverofortiecoraggiosisottoogniaspetto!
Eppurenonèstataquestalamiapeggioredelusione:assaipiùcheperilbabbo,mipreoccupodiPeter.Sobenissimochesonostataioaconquistareluienonluiaconquistareme:misonocreataunasuaimmaginesecondoimieisogni,hovistoinluiuncaroragazzo,tranquilloesensibile,bisognosodiaffettoediamicizia.Avevonecessitàdiunessereviventeconcuisfogarmi,diunamicochemiaiutassearimettermiincarreggiata;sonoriuscitanelmiodifficileintentoelentamentemasicuramentel'hoattrattoame.Quandoinfinel'hoindottoasentimentiamichevoliversodime,siamogiuntisenzaaccorgerceneaintimitàcheora,ripensandoci,mipaionoinaudite.
Abbiamoparlatodellecosepiùscabrose,mafinoraabbiamo,sempretaciutodellecosedicuieraedèpienoilmiocuore.NonsonoancorariuscitaacapiresePeterèunsuperficialeoseètimidezzaquellachelotrattieneanchedifronteame.Ma,apartequesto,hocommessounerroreescludendotuttelealtrepossibilitàdistringereamiciziaecercandodiavvicinarmialuiconleintimità.E'bramosod'amoreedèognigiornopiùinnamorato,meneaccorgobene.Aluiinostriincontribastano,inmeacuisconosoltantoildesideriodiritentarelaricercadiunterrenod'intesaconlui;eppurenonriescoatoccaregliargomentichevorreichiarire.HoattiratoamePetercollaforza,piùdiquantoeglinonsirendaconto.Oraeglisiafferraameeperilmomentononvedoalcunmezzocheservaastaccarlodameearimetterloinpiedi.Quandoinfattihocapitocheeglinonpotevaesserepermeunamicocomel'intendoio,hoperlomenotentatodisollevarlodallasuameschinitàedifarlograndenellasuagioventù.
"Lagioventù,infondo,èpiùsolitariadellavecchiaia."Questamassima,cheholettoinqualchelibro,mièrimastainmenteel'hotrovatavera.
E'verochequigliadultitrovanomaggioridifficoltàcheigiovani?No,nonèaffattovero.Glianzianihannoun'opinionesututto,enellavitanonesitanopiùprimadiagire.Anoigiovanicostadoppiafaticamantenerelenostreopinioniinuntempoincuiogniidealismoèannientatoedistrutto,incuigliuominisimostranodallorolatopeggiore,incuisidubitadellaverità,dellagiustiziaediDio.
Chiancoraaffermachequinell'alloggiosegretogliadultihannounavitapiùdifficile,nonsirende
certamentecontodellagravitàedelnumerodeiproblemicheciassillano,problemiperiqualiforsenoisiamotroppogiovani,macheciincalzanodicontinuo,sinoache,dopolungotempo,noicrediamodiavertrovatounasoluzione;maèunasoluzionechenonsembracapacediresistereaifatti,chelaannullano.Eccoladifficoltàinquestitempi:gliideali,isogni,lesplendidesperanzenonsonoancorasortiinnoichegiàsonocolpitiecompletamentedistruttidallacrudelerealtà.
E'ungranmiracolocheiononabbiarinunciatoatuttelemiesperanzeperchéessesembranoassurdeeinattuabili.Leconservoancora,nonostantetutto,perchécontinuoacrederenell'intimabontàdell'uomo.Mièimpossibilecostruiretuttosullabasedellamorte,dellamiseria,dellaconfusione.Vedoilmondomutarsilentamenteinundeserto,odosemprepiùfortel'avvicinarsidelrombocheucciderànoipure,partecipoaldoloredimilionidiuomini,eppure,quandoguardoilcielo,pensochetuttosivolgerànuovamentealbene,cheanchequestaspietatadurezzacesserà,cheritornerannol'ordine,lapaceelaserenità.
Intantodebboconservareintattiimieiideali;verràuntempoincuisarannoforseancoraattuabili.
LatuaAnna.
Venerdì,21luglio1944.
CaraKitty,
l'animomisiapreallasperanza,finalmentevabene!Sì,davvero,lecosevannobene!Notiziestrepitose!E'statocommessounattentatoallavitadiHitler,enondaebreicomunistiodacapitalistiinglesi,madaungeneraletedescodipuraschiattagermanica,cheèconteeinoltreancorgiovane.LaDivinaProvvidenzahasalvatolavitaaHitlerchepurtropposel'ècavataconqualchescalfitturaequalchescottatura.Alcuniufficialiegeneralidelsuocontornosonorimastiuccisioferiti.Ilprincipaleattentatoreèstatofucilato.
E'laprovamigliorechemoltigeneralieufficialinehannoabbastanzadellaguerraevedrebberovolentieriHitlerandareall'inferno.IlloroscopoèdiformareunadittaturamilitaredopolamortediHitler,conchiuderelapaceconglialleati,armarsidinuovoedopounaventinad'anniricominciarelaguerra.ForselaProvvidenzaharimandatoappositamenteilmomentoditoglierlodimezzo,perchéèmoltopiùfacileevantaggiosoperglialleatilasciarechegliimmacolatigermanisiammazzinofradiloro;tantolavorodimenoperirussiepergliinglesichetantopiùprestopotrannocominciarearicostruirelelorocittà.
Manonsiamoancoraaquestopunto,enonvoglioaffattoprecorrereglieventigloriosi.Perònotabenechequantodicoèlapurarealtà,chestainpiedidasola;unavoltatantononstocianciandodialtiideali.HitlerèstatocosìamabiledacomunicarealsuofidoedevotopopolochedaoggiinpoituttiimilitaridebbonoubbidireallaGestapo,echeognisoldatoilqualesappiacheilsuosuperioreècoinvoltoinquestovileespregevoleattentato,deveabbatterlosenzaombradiprocesso.
Saràunabellastoria.Fritzhaipiedicheglifannomaleaforzadicamminare,ilsuoufficialeloredarguisce.Fritzafferrailfucile,grida:"TuvuoiassassinareilFührer,eccolaricompensa!".Unosparoel'altezzosocapo,chehaosatofareunaramanzinaaFritz,èentratonellavitaeterna(omorteeterna?).
Finiràcheisignoriufficialiselafarannoaddossodallapauraquandoincontrerannounsoldatoodovrannodareunordine,perchéisoldatioserannodireefarepiùdiloro.Capisciqualcosa,osonostatatroppopasticciona?Noncipossofarnulla,laprospettivadipotermidinuovosederesuibanchidiscuolainottobremirendetroppoallegraperesserelogica.Ohi-làlà,nontihodettoproprioadessochenonvoglioesseretroppoavventatanellemiesperanze?Perdonami,nonpernullamichiamanoun"fastellodicontraddizioni"!
LatuaAnna.
1agosto1944.
CaraKitty,
"unfastellodicontraddizioni"èl'ultimafrasedellamialetteraprecedenteelaprimadiquelladioggi."Unfastellodicontraddizioni",mipuoispiegareconprecisionechecos'è?Checosasignificacontraddizione?Cometantealtreparolehaduesignificati,contraddizioneesterioreecontraddizioneinteriore.
Ilprimosignificatocorrispondealsolito"nonadattarsiall'opinionealtrui,saperlapiùlungadeglialtri,aversemprel'ultimaparola",insomma,atuttequellesgradevoliqualitàperlequaliiosonobennota.Ilsecondo...perquesto,no,nonsononota,èilmiosegreto.
Tihogiàpiùvoltespiegatochelamiaanimaè,percosìdire,divisaindue.Unadelleduemetàaccoglielamiaesuberanteallegria,lamiagioiadivivere,lamiatendenzaascherzaresututtoeaprenderetuttoallaleggera.Conciòintendopureilnonscandalizzarsiperunflirt,unbacio,unabbraccio,unoscherzopocopulito.Questametàèquasisempreinagguatoescaccial'altra,cheèpiùbella,piùpuraepiùprofonda.LapartemigliorediAnnanonèconosciutadanessuno,-vero?-eperciòsonocosìpochiquellichemipossonosopportare.
Certo,sonounpagliaccioabbastanzadivertenteperunpomeriggio,poiognunonehaabbastanzadimeperunmese.Esattamentelastessacosacheunfilmd'amoreperlepersoneserie:unasemplicedistrazione,unosvagoperunavolta,dadimenticarepresto,nientedicattivomaneppurnientedibuono.E'bruttopermedovertidirquesto,maperchénondovreidirlo,quandosocheèlaverità?Lamiaparteleggeraesuperficialesilibereràsempretroppoprestodellapartepiùprofonda,equindiprevarràsempre.Nontipuoiimmaginarequantospessohocercatodispingereviaquest'Anna,cheèsoltantolametàdell'Annacompleta,diprenderlaapugni,dinasconderla;nonciriesco,esoancheperchénonciriesco.Homoltapaurachetutticolorochemiconosconocomesonosempre,debbanoscoprirechehoancheunaltrolato,unlatopiùbelloemigliore.Hopaurachemibeffino,chemitrovinoridicolaesentimentale,chenonmiprendanosulserio.Sonoabituataanonesserepresasulserio,masoltantol'Anna"leggera"v'èabituataelopuòsopportare,l'Anna"piùgrave"ètroppodeboleenonciresisterebbe.Quandoriescoamettereallaribaltaperunquartod'oraAnnalabuona,essa,nonappenahadaparlare,siritraecomeunamimosa,lascialaparolaall'Annan.1e,primacheiomeneaccorga,sparisce.
LacaraAnnanonèdunqueancormaicomparsainsocietà,nemmenounavolta,mainsolitudinehaquasisempreilprimato.Iosoprecisamentecomevorreiessere,comesonodidentro,maahimè,losono
soltantoperme.Equestaèforse,anzi,sicuramentelaragionepercuiiochiamomestessaunfelicetemperamentointerioreeglialtrimigiudicanounfelicetemperamentoesteriore.DidentrolapuraAnnamiindicalavia,difuorinonsonocheunacaprettastaccatasidalgreggepertroppaesuberanza.
Comehogiàdetto,sentoognicosadiversamentedacomelaesprimo,eperciòmiqualificanocivetta,saccente,lettricediromanzetti,smaniosadicorrerdietroairagazzi.L'Annaallegraneride,dàrisposteinsolenti,sistringeindifferentenellespalle,facomesenonleimportassedinulla,maahimè,l'Annaquietareagisceinmanieraesattamentecontraria.Sehodaesseresincera,debboconfessarticheciòmispiacemolto,chefaccioenormisforziperdiventarediversa,macheognivoltamitrovoacombatterecontrounnemicopiùfortedime.
Unavocesinghiozzaentrodime:"Vediachetiseiridotta:cattiveopinioni,visibeffardiecosternati,gentechetitrovaantipatica,etuttoperchénonhaidatoascoltoaibuoniconsiglidellatuabuonametà".Ahimè,vorreibenascoltarla,manonva;sestotranquillaeseria,tuttipensanocheèunanuovacommedia,eallorabisognapurchemisalviconunoscherzetto;pertaceredellamiafamigliachesubitopensacheiosiaammalata,mifaingoiarepilloleperilmalditestaetavoletteperinervi,mitastailcolloelafrontepersentiresehofebbre,siinformadellemieevacuazioniecriticailmiocattivoumore.Nonlosopporto;quandosioccupanodimeinquestomodo,diventoprimaimpertinente,poitristeeinfinerovescioun'altravoltailmiocuore,volgendoinfuoriillatocattivo,indentroillatobuono,ecercounmezzoperdiventarecomevorreiessereecomepotreiesserese...senoncifosseroaltriuominialmondo.
LatuaAnna.
NOTE.
NOTA1:Inolandese"HetAchterhuis"(letteralmente"ilretrocasa".Cosìsiintitolaildiarionell'originale).(N.d.T.).
NOTA2:Solennitàreligiosaebraicachecadeindicembre(N.d.T.).
NOTA3:«Grandeèlospiritodell'uomo-emeschinesonolesueazioni»(N.d.T.).
NOTA4:Lecandelechesiaccendonoilvenerdìserasecondolatradizioneebraica.
Nota5:Confr.nota1.(N.d.T.)
EPILOGO.
QuifinisceildiariodiAnna.Il4agosto1944lapoliziatedescafeceun'irruzionenell'alloggiosegreto.TuttiirifugiaticlandestinieancheKralereKoophuisfuronoarrestatiecondottiincampidiconcentramentotedeschiodolandesi.
L'alloggiosegretofuperquisitoesaccheggiatodallaGestapo.Inunmucchiodivecchilibri,rivisteegiornalirimastiperterra,EllieMieptrovaronoildiariodiAnna.Salvoalcunepartichenonhannointeresseperillettore,iltestooriginaleèstatostampatointegralmente.
DeirifugiatisisalvòsolamenteilpadrediAnna,mentreKralereKoophuisresistetteroalleprivazionidelcampodiconcentramentoolandeseefeceroritornoallelorofamiglie.
Annamorìnelmarzo1945nelcampodiconcentramentodiBergenBelsen,duemesiprimadellaliberazionedell'Olanda.
Recommended