KABANATA XVIII

KABANATA XVIIIKABANATA XVIIIMGAMGA KARAYAANKARAYAAN

TALASALITAATALASALITAANN

ESFINGE – ‘Sphinx’ESFINGE – ‘Sphinx’

PUGOT – putol (hal. pugot na ulo)PUGOT – putol (hal. pugot na ulo)

PATAS – kapantay (of the same level)PATAS – kapantay (of the same level)

GIPITIN – pahirapan (mahirap na GIPITIN – pahirapan (mahirap na kalagayan)kalagayan)

BUKBUKIN – may mga butas o lungaw BUKBUKIN – may mga butas o lungaw

GAYAK – palamutian; pagandahinGAYAK – palamutian; pagandahin

TAUHANTAUHAN

MR. LEEDSMR. LEEDS

+ Isang tunay na Americano na nagpapalabas ng ulong pugot.

+ Mahusay magsalita ng Kastila dahil sa tagal ng kanyang ipinamalagi sa Timog America.

TAUHANTAUHAN

BEN ZAYBBEN ZAYB

+ Ang mamamahayag na Kastila na hindi patas ang kanyang pagsulat ng balita.

TAUHANTAUHAN

DON DON CUSTODIOCUSTODIO

+ Ang Kastilang opisyal ng pamahalaan na nagpapalagay na siya lamang ang nag-iisip sa Maynila.

TAUHANTAUHAN

PADRE PADRE SALVISALVI

+ Ang Franciscano na dating kura ng San Diego.

TAUHANTAUHAN

PADRE CAMORRAPADRE CAMORRA

+ Ang kura-paroko ng kumbento ng Tiani na nagtangkang pagsamantalahan si Huli.

TAUHANTAUHAN

IMUTHISIMUTHIS

+ Ang ulong pugot na lumabas mula sa abo sa loob ng kahon at nagsalita sa tanghalan ni Mr. Leeds.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Nagsimulang magyabang si Ben Zayb upang buhayin ang loob ng tanghalan at upang gipitin naman si Mr. Leeds sa pagsasabi na may kadayaan sa tanghalan.

+ Matatagpuan natin ang mga panauhin sa tanghalan ni Mr. Leeds.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Si Ben Zayb ay napahiya at bumalik sa kanyang upuan na bumubulong-bulong.

+ Hinanap ni Ben Zayb ang salamin bilang tanda ng pandaraya. Itinaas niya ang itim na tela sa mesa at hinanap ang mga nakatagong salamin sa may paa ng mesa, ngunit wala siyang nahanap.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Nawala si Mr. Leeds sa isang pintuan at pagkaraan ng ilang saglit ay bumalik na may dalang isang kahon na gawa sa kahoy, maitim, bukbukin at may lilok na ibon, mga hayop, mga bulaklak, mga ulo ng tao at iba pa.

+ Inilagay muli ni Mr. Leeds ang damit ng mesa. Pagkatapos, isinimula na ang tanghalan.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Napansin ng mga manonood na amoy bangkay ang kahong inilabas ni Mr. Leeds. Ayon kay Mr. Leeds, ang kahon ay nagtataglay ng abo at mga piraso ng papel na may nasusulat.

+ Gumawa si Mr. Leeds ng isang introduksiyon tungkol sa kahong inilabas niya. Sinabi niya na nahanap niya ang kahon noong bumisita siya sa piramide ni Khufu, ikaapat na lipi ng mga faraon.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+Nagsimula ang pagtanghal. Ayon kay Mr. Leeds, ang pagsabi ng unang salita sa papiro ang magbibigay buhay at ang pangalawa naman ang magdadala ng kamatayan.

+Ipinakita ito ni Mr. Leeds sa mga manonood, ngunit nagbigay ng babala na huwag huminga nang malakas sapagkat kapag nabawasan ang bahagi ng abo, masisira ang kanyang esfinge. Natakot pati ang mga panauhin.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Nagpakilala ang ulong pugot na lumabas mula sa abo bilang si Imuthis.

+ Ginamit ni Mr. Leeds ang unang salita at napabuhay ang abong na sa loob ng kahon.

+ Ikwinento ni Imuthis ang kanyang buhay. At dahil sa ibang mga bagay na sinabi ni Imuthis, napuno ng takot ang ibang mga panauhin, tulad ni Padre Salvi. At dahil sa takot na ito, biglang bumagsak si Padre Salvi sa lapag.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Napaisip ang iba tungkol sa ano ang naging dahilan ng pagbagsak ni Padre Salvi sa lapag. Nagsabi ang iba na maaari dahil sa sopar na kinain niya, or kaya nahipnotismo siya ng tingin ng ulo.

+ Inakala ni Padre Salvi na karamihan sa mga sinabi ng pugot na ulo ay tinutuon sa kanya, kaya’t sumigaw siya sa ulo na parang sinasagot ang mga sinasabi.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+Bago umalis, tiniyak pa rin ni Ben Zayb na walang salamin talaga sa mesa sa pagtataas muli ng takip nito, ngunit wala pa rin siyang nakitang salamin.

+Dahil sa kaguluhan na nangyari, sinabi ni Don Custodio na dapat pagbawalan na ang ganitong klaseng pagtatanghal dahil baka may mapahamak sa susunod na tanghalan.

MGA MGA PANGYAYARIPANGYAYARI

+ Kinabukasan, nagsulat si Ben Zayb tungkol sa mga kaunungang lihim, espiritwalismo, at iba pa. Nagmadali siyang ipaalam sa Gobernador Eclesiastico na dapat gumawa ng utos na pigilan ang mga palabas, ngunit wala na si Mr. Leeds sa bansa at dinala sa Hong Kong ang kanyang lihim.

MGA MGA KAISIPAN/PAHAYAGKAISIPAN/PAHAYAG

”Ngayon, ginoo, yaman din lamang na tayu-tayo lang ang naririto at wala naming mga Indio na madaling lokohin, maaari ko bang ipakita ang mga kadayaan? Alam naman naming na lahat ng iyan ay ukol sa paninira ng paningin, ngunit dahil si Padre Camorra ay ayaw maniwala…” --Ben Zayb

“Ako si Imuthis. Ipinanganak ako sa panahon ni Amasis at napatay noong pamumuno ng mga Persiano habang si Cambyses ay pabalik mula sa kanyang ekpedisyon sa loob ng Libya. Pumunta ako upang tapusin ang pag-aaral sa Grecia, Assyria at Persia. Pauwi na ako sa aking bayan upang manirahan doon hanggang tawagin ako ni Thot upang paharapin sa kakila-kilabot na kanyang hukuman. Ngunit sa aking kasawian, napadaan ako sa Babylonia at doon ay natuklasan ko ang isang nakapnghihilakbot na lihim, ang lihim ng huwad na Smerdis, ang malakas na loob na salamngkerong Gaumata, impostor na tagapamahala. Sa takot niyang isumbong ko siya kay Cambyses, sinikap nito ang aking kasawian sa pamamagitan ng mga saserdoteng taga-Ehipto. Ang mga ito ay makapangyarihan sa aking bayan, dahil sa pag-aari nila ang dalawang-ikatlo ng mga lupain. Dahil sa sila ang tanging may hawak ng karunungan, inilulubog nila ang bayan sa kamangmangan at sa pagsiil, igugumon sa ugaling hamak at inihahanda sa isang abang kalagayang hindi makapag-isip na tumutol, magpalipat-lipat man sa iba’t-ibang mananakop. Ipinagbili ng mga paring Ehipto ang kanilang sarili sa kagustuhan ni Gaumata dahil sa takot din nilang ipagtapat ko sa mga tao na sila’y mandaraya. Upang masunod ang kanilang layunin ay sinamantala nila ang damdamin ng isang batang saserdote ng Abydos na inaaring isang santo.”

“Pumunta ako upang tapusin ang pag-aaral sa Grecia, Assyria at Persia.”

“Ngunit sa aking kasawian, napadaan ako sa Babylonia at doon ay natuklasan ko ang isang nakapanghihilakbot na lihim, ang lihim ng huwad na Smerdis, ang malakas na loob na salamangkerong Gaumata, impostor na tagapamahala.”

IMUTHISIMUTHIS IBARRAIBARRA

Si Ibarra rin ay nag-aral sa ibang bansa (Europa).

Noong bumalik si Ibarra sa Pilipinas, nakita niya ang kasawian na nangyayari sa bansa—ang kasawian ng mga makakapangyarihan na walang ginagawa para bansa. Ito ang huwad na pamahalaan sa Pilipinas, tulad ng huwad na namumunong Smerdis na kilala sa pangalang Gaumata.

“Sa takot niyang isumbong ko siya kay Cambyses, sinikap nito ang aking kasawian sa pamamagitan

ng mga saserdoteng taga-Ehipto. Ang mga ito ay makapangyarihan sa aking bayan, dahil sa pag-aari nila ang dalawang-ikatlo ng mga lupain.”

Takot ang huwad na pamahalaan dahil baka sumbungin ni Ibarra sa Kamahalan ang kasakiman nila, kaya binalik nila ang ikasasawi ni Ibarra.

Ang mga prayleng taga-Espanya ay makakapangyarihan at mapangabuso rin tulad ng mga saserdoteng taga-Ehipto.

IMUTHISIMUTHIS IBARRAIBARRA

May karunungan ang mga prayle at ang pamahalaan, at mangmang naman ang mga Pilipino, kaya’t nakayanan ng mga prayle na ilubog ang bayan sa higit pang kamangmangan.

Inaabuso ng mga prayle ito sa paraan na tinuturo nila sa mga Pilipino ang mga masasama at hindi totoo. Naaapekto ang mga ugali at pag-iisip nila hanggang sa masanay na sila sa ganoong mga paraan.

IMUTHISIMUTHIS IBARRAIBARRA

“Dahil sa sila ang tanging may hawak ng karunungan, inilulubog nila ang bayan sa kamangmangan at sa pagsiil, igugumon sa ugaling hamak at inihahanda sa isang abang kalagayang hindi makapag-isip na tumutol, magpalipat-lipat man sa iba’t-ibang mananakop.”

IMUTHISIMUTHIS IBARRAIBARRA

“Upang masunod ang kanilang layunin ay sinamantala nila ang damdamin ng isang batang saserdote ng Abydos na inaaring isang santo.”

Ipinapakita rito kung paano ginamit ng huwad na pamahalaan at ng mga prayle ang mga damdamin ni Padre Salvi (na nag-anyong banal) bilang tulong sa pagtatago ng kanilang karayaan at kasakiman.

BALIK-ARAL KAY PADRE SALVI:BALIK-ARAL KAY PADRE SALVI:

+ Di sang-ayon si Padre Salvi sa pagtatayo ng paaralan dahil baka makatulong ito sa pagkawalan ng kapangyarihan niya sa kanyang posisyon bilang isang prayle.

Kaya, noon sa paghahanda ni Ibarra sa pagbabaon ng panulukang-bato ng bahay-paaralan, huwag ninyong kalimutan ang koneksiyon ng madilaw na taong sinubukang patayin sa Ibarra kay Padre Salvi na siyang bumayad sa madilaw na tao na gawin iyon

+ Hindi rin sang-ayon si Padre Salvi sa pagkakasintahan nina Ibarra at Maria Clara.

+Bago tuluyang tumakas ay nagkaroon ng pagkakataon si Ibarrang magkausap sila ng lihim ni Maria Clara. Ipinaliwanag ni Maria Clara na ang liham na kanyang iniingatan at siyang ginamit sa hukuman ay nakuha sa kanya sa pamamagitan ng pagbabala at pagtatakot. Ipinialit sa mga liham na ito ang dalawang liham na isinulat ng kanyang ina bago siya ipinanganak na nakuha ni Padre Salvi sa kumbento at dito nagpapakita na ang tunay niyang ama ay si Padre Damaso.

Mga paraan ng pagpapakita ni P. Salvi na may gusto siya kay Maria Clara:

+ Yung panonood sa kanya habang naliligo siya sa ilog.

+ Lumalabas siya kapag gabi upang makita ang kanyang anino sa bintana.

+ Pagkatapos pumasok si Maria Clara sa kumbento, namalaging magsermon siya roon.

BALIK-ARAL KAY PADRE SALVI:BALIK-ARAL KAY PADRE SALVI:

+ Siya ang paring unang binintangan ni Crisostomo Ibarra sa paglipat ng hukayan ng kanyang ama.

+ Siya rin ang paring nagkagusto kay Maria Clara.

“Ay! Ako’y nangibig sa isang dalaga, anak ng saserdote, kasinlinis ng liwanag katulad ng isang lotus na bagong bumubuka. Ang batang pari ng Abydos ay nagnasa ring kamtan siya at lumikha ng isang kaguluhan na ako ang sinangkalang may kagagawan , at sa tulong ng aking mga sulat na nakuha mula sa aking minamahal. Ang kaguluhan ay nangyari nang si Cambyses ay kasalukuyang nangingitngit dahil sa kanyang di nagtagumpay na kampanya. Isinakdal ako ng taksil, napiit ako, at matapos palaring makatakas ay napatay ako sa lawang Moeris, ng mga umuusig. Mula sa kabilang buhay ay nakikita ko ang pananagumpay ng kabulaanan. Nakikita gabi’t araw siyang pinag-uusig ng saserdote sa Abydos sa birhen na nagtago sa templo ni Isis sa pulo ng Philae. Nakita ko siyang inuusig at pinagdaranas ng pighati,tinutulig sa sindak at mga pahirap. Ah! Saserdote ng Abydos, matapos ang matagal kong pananahimik ay nagbalik ako upang ihayag ang inyong mga kataksilan at tinatawag kitang mamatay, lapastangan sa Diyos!”

“Ako’y nangibig sa isang dalaga, anak ng saserdote, kasinlinis ng liwanag katulad ng isang lotus na bagong bumubuka”“Ang batang pari ng Abydos ay nagnasa ring kamtan siya at lumikha ng isang kaguluhan na ako ang sinangkalang may kagagawan , at sa tulong ng aking mga sulat na nakuha mula sa aking minamahal.”

Umibig si Ibarra kay Maria Clara na anak din ng isang pari.

IBARRAIBARRAIMUTHISIMUTHIS

Nagustuhan rin ni Padre Salvi si Maria Clara kaya gumawa siya ng mga kaguluhang nagpapakita na hindi siya ang may kagagawan, kundi si Ibarra.

“Isinakdal ako ng taksil, napiit ako, at matapos palaring makatakas ay napatay ako sa lawang Moeris, ng mga umuusig.”

“..siyang pinag-uusig ng saserdote sa Abydos sa birhen na nagtago sa templo ni Isis sa pulo ng Philae.”

IBARRAIBARRAIMUTHISIMUTHIS

Binintangan din si Ibarra tungkol sa iba’t-ibang mga bagay. Sinubukang tumakas ni Ibarra, ngunit ‘napatay’ siya sa Ilog ng Pasig.

Ipinapakita rito ang pagpapasok ni Maria Clara sa Kumbento.

IBARRAIBARRAIMUTHISIMUTHIS

“..matapos ang matagal kong pananahimik ay nagbalik ako upang ihayag ang inyong mga kataksilan at tinatawag kitang mamatay, lapastangan sa Diyos!”

‘Bumalik din sa buhay’ si Ibarra (tulad ng paglabas ni Imuthis mula sa abo) sa paraan na bumalik siya bilang si Simoun upang ipakita kataksilan ng mga prayle at ng pamahalaan, at upang maghiganti kay Padre Salvi.

PAGSUBOK ! (10/10)

Q1:

Siya ang nagyaya sa mga panauhin na panoorin ang tanghalan ng isang Americano tungkol sa isang ulong pugot.

Q2:

Siya yung Americano na mahusay magsalita ng Kastila dahil sa pamamalagi niya sa Timog America, at nagpalabas ng ulong pugot.

Q3:

Ano ang pangalan ng ulong pugot sa tanghalan?

Q4:

Ano yung bagay na hinahanap ni Ben Zayb sa tanghalan na, ayon sa kanya, ay nagpapakita ng kadayaan?

Q5:

Ano ang sinabi ng tagatanghal upang lumabas ang ulong pugot mula sa abo?

Q6:

Kaninong buhay niyo maihahalintulad ang buhay ng ulong pugot?

Q7-9:

Magbigay ng tatlong rason kung bakit mo nasagot ang sagot mo sa Q5.

Q10:

Sino ang napabagsak sa lapag pagkatapos ikwento ng ulong pugot ang kanyang buhay ng pag-ibig?

Sanggunian:

Obra Maestra IV, El Filibusterismo nina Ms. Estrella E. De Vera, Mrs. Amelia V. Bucu, at Felicidad W. Cuaño (Koordineytor), REX Book Store (Publisher), 2002.