View
257
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
Chaån ñoaùn vaø Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò hen treû emñieàu trò hen treû em
Chaån ñoaùn vaø Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò hen treû emñieàu trò hen treû em
Boä moân Nhi, ÑH Y D
Boä moân Nhi, ÑH Y D
Khi một trẻ bị khò khè cha mẹ thường hỏi:
• - con tôi có bị hen không ?
• - nếu có, tại sao bị hen ?
• - có điều trị khỏi không ?
• - cần dùng thuốc điều trị gì ?
• - làm gì để phòng ngừa?
• - dùng thuốc có tác dụng phụ không ?
Hen laø gì ?
1. Beänh vieâm maõn ñöôøng hoâ haáp
2. Taêng nhaïy caûm PQ vôùi nhöõng yeáu toá kich thích
3. Taéc ngheõn PQ lan toûa→ côn hen
Bình thöôøng
Hen Côn caáp
Yeáu toá nguy cô
GenNhieãm sieâu vi Moâi tröôøng
Hieän töôïng vieâm
Taêng maãn caûmPQ
Heïp ñöôøng daãn khí
Yeáu toá khôûi phaùtKhoùi , di nguyeân ,thôøi tieát, vaän ñoäng
Trieäu chöùngHo, khoø kheø , thôø nhanh, töùc ngöïc
CÔ CHEÁ TRONG ÑÒNH NGHÓA HENCÔ CHEÁ TRONG ÑÒNH NGHÓA HEN
LAØM THEÁ NAØO CHAÅN ÑOAÙN HEN?
Ba böôùc ñeå chaån ñoaùn hen treû em
1.Beänh söû
( medical history)
2. Khaùm laâm saøng(physical examination)
3.Ñaùnh giaù khaùch quan (objectives measurements)
Chöùc naêng hoâ haáp Xeùt nghieäm khaùc
Böôùc 1: BEÄNH SÖÛ
Nghó ñeán hen khi coù tieàn söû taùi ñi taùi laïi:
Ho
Khoø kheø
Thôû nhanh hay thôû noâng
Töùc ngöïc
Nhöõng trieäu chöùng naøy coù theå xaûy ra vaø naëng hôn vaøo ban ñeâm, laøm treû phaûi thöùc giaác
Nhöõng trieäu chöùng naøy xaáu hôn khi:
Nhieãm sieâu vi
Tieáp xuùc khoùi thuoác, muøi naëng
Theå thao
Tieáp xuùc dò nguyeân: buïi nhaø, phaán hoa,
thuù vaät,naám moác, daùn
Thay ñoåi khí haäu
Cuôøi, khoùc
Chaån ñoaùn soùt ( underdiagnosis) beänh hen laø vaán ñeà thöôøng gaëp, ñaëc bieät laø khi treû coù keøm NTHH→ khoâng ñöôïc ñieàu trò thích hôïp
Caân nhaéc chaån ñoaùn hen ôû treû coù chaån ñoaùn laäp ñi laäp laïi:
VPQ dò öùng
VPQ khoø kheø
VPQ daïng hen
Vieâm phoåi taùi phaùt
VTPQ taùi phaùt
Nhöõng nguyeân nhaân ñöôïc che daáu (masqueraders) bôûi chaån ñoaùn hen:Doø khí quaûn thöïc quaûnVascular ringDi vaät ñöôøng thôûBeänh tim baåm sinh coù cao aùp phoåiTraøo ngöôïc daï daøy thöïc quaûnHaïch lao trung thaát, u trung thaátBeänh suy giaûm mieãn dòch ( HIV)Loaïn saûn pheá quaûn phoåi
Nhöõng daáu hieäu vaø trieäu chöùng nghi ngôø khoâng phaûi hen:
Tím khi buù, aên
Noân oùi khi buù, aên
Khoâng taêng caân( failure to thrive)
Khoâng ñaùp öùng vôùi ñieàu trò hen thích hôïp
Ngoùn tay duøi troáng
Böôùc 2: Khaùm laâm saøng
- Hoäi chöùng taéc ngheõn hoâ haáp döôùi
-Thöïc haønh LS ñaùnh giaù nhanh ñeå xöû trí:
Côn nheï: khoâng hoaëc khoù thôû nheï, SpO2 > 95%
Côn TB: khoù thôû, NT nhanh, ruùt loõm ngöïc, SpO2 91-95%
Côn naëng :ngoài thôû, co keùo UÑC, khoâng aên, buù ñöôïc,SpO2 < 91%
Côn nguy kòch: tím taùi, vaät vaõ, hoân meâ
Böôùc 3: Ñaùnh giaù khaùch quan
-1. Spirometry ( FEV1, FVC, FEV1/ FVC):
Hoäi chöùng taéc ngheõn coù ñaùp öùng vôùi kích thích 2 ( gold standard) FEV1 giảm , FEV1/ FVC < 0,8; sau khi dùng thuốc dãn phế quản FEV1 tăng 12% ( hoặc 200ml)
•2.Theo doõi söï thay ñoåi PEF ( peak expiratory flow) trong 1-2 tuaàn khi:Treû coù trieäu chöùng hen nhöng spirometry bình thöôøng
Ñeå ñaùnh giaù ñoä naëng cuûa beänh vaø höôùng daãn ñieàu trò
PEF laø coâng cuï ñeå theo doõi beänh , giaù trò duøng ñeå chaån ñoaùn thaáp
-Nghiệm pháp không xâm lấn đo lường chỉ số sinh học hiện tượng viêm trên những trẻ khò khè tái phát
-eNO tăng cao ở bệnh nhân hen, tăng trong đợt bệnh cấp, giảm khi điều trị với corticoids đường hít hay uống, montelucast
- eNO giúp chẩn đoán chính xác đến > 80% các trường hợp hen
3..Đo khí NO thở ra ( eNO):
TIÊU CHUẨN CHẦN ĐOÁN HEN
5 tiêu chuẩn :
• Ho, khò khè tái đi tái lại
• Đã loại trừ các nguyên nhân ho, khò khè khác
• Có yếu tố nguy cơ hen
• Đáp ứng với thuốc dãn phế quản
• Khám lâm sàng và test chẩn đoán
Laøm theá naøo ñeå ñieàu trò thaønh coâng hen treû em?Laøm theá naøo ñeå ñieàu trò thaønh coâng hen treû em?
Ñaùnh giaù vaø Theo doõi
Ñaùnh giaù vaø Theo doõi
Kieåm soaùt nhöõng yeáu toá laøm hen naëng
Ñieàu trò baèng thuoác
Gíaùo duïc beänh nhaân
BOÁN CHÌA KHOAÙ CÔ BAÛN ÑEÅ ÑIEÀU TRÒ THAØNH COÂNG HEN PQ
1.Ñieàu trò baèng thuoác
Thuoác caét côn
Thuoác ngöøa côn
-SABA ( short acting beta 2 agonist)
-Ipratropium
bromide
-Corticosteroide
uoáng(ngaén ngaøy)
-Theophylline
-Sulfate magne
-ICS ( inhaled corticosteroid)
-LABA ( long acting)
-Leucotriene modifier
-Theophylline phoùng thích chaäm
Anti -IgE
SÔ ÑOÀVÒ TRÍ TAÙC DUÏNG THUOÁC CAÉT CÔN
ADRENORECEPTOR CHOLINERGICRECEPTOR
ADENYLCYCLASE
GUANYLCYCLASE
AMP AMP c DAÕN PQ
CO PQ
GMP C GMP
5’ AMP 5’ GMP
PHOSPhODIESTERASE
XANTHINES
AGONIST
ANTI-CHOLINERGIC
(-)
(-)(+)
Điều trị cắt cơn hen
Các thuốc cắt cơn • SABA ( Short acting ß 2 agonist) : Ventoline
(chích, uống, KD) , Bricanyl ( TDD, uống)
• Anti cholinergic ( Ipratropium bromide): Atrovent, Combivent ( Ipra 500µg+ vento 3mg)
• Magne sulfate
• Theophylline ( chích)
• Corticoides ( chích, uống, KD Pulmicort)
Điều trị cơn
• Dãn phế quản – Tác dụng ngay– Với dụng cụ thích hợp
Buồng hít tự chế
Cách xử trí cơn hen tại nhà
Ho, khoø kheø, thôû meät,
Xòt Salbutamol 100g MDI 2 nhaùt(treû nhoû xòt 4 nhaùt salbutamol 100g MDI +
Babyhaler)moãi 20 phuùt trong 1 giôø ñaàu (neáu chöa caét
côn)
Đáap ứng tốt
-Hết thở mệt - Cắt cơn hen kéo dài 4 giờ
Xịt tiếp Salbutamol 100g MDIMỗi 3 – 4 giờ
Trong 1 – 2 ngàyLiên hệ BS khám bệnhh
Ñaùp öùng khoâng hoaøn toaøn
Côn trung bình
Tieáp tuïc hít salbutamol moãi 1-2 giôø Corticoids uoáng Ñeán BS ngay ngaøy ñoù
Ñaùp öùng xaáuBeù coøn thôû meät
Hít tieáp Salbutamol MDI Keát hôïp hít Ipratropium
Uoáng CorticoidsÑöa beänh nhi ñeán Khoa Caáp cöùu BV
ngay.
Cơn hen
Cơn TB,nặng: Oxy,KD Salbu/ 20ph x 3KD Ipratropium / 20ph x 3Hydrocortisone TMPrednisone
Đáp ứng tốtKd Salbu± Ipratropium /4-6h /24hTiếp tục Prednisone 3-5 ng
Cơn dọa ngưng thơ :oxy,Adrenaline TDD /20ph x 3 KD Salbu/ 20ph x 3KD Ipratropium / 20ph x 3Hydrocortisone TM
Đáp ứng không hoàn toàn, xấuNằm hồi sứcKd Salbu/1h+Ipratropium/4-6h Hydrocortisone TMCân nhắc Aminophyllin, Magnesium
Không cải thiện: đặt NKQ, Thở máy
Kd β2 I II III / 1,2,3 h…..
Anticholinergic
30’I II III / 2,4,6 h
TDD Bricanyl,Adrenaline
I II III
TTM Salbutamol,Xanthines
/1h
Corticoides
Nöôùc ñgiaûi
Hoå trôï h h
hoaëc
Điều trị phòng ngừa
Nhöõng yeáu toá khaùc laøm naëng hen PQ:
Vieâm muõi- vieâm xoang
TNDD-TQ
Dò öùng vôùi thuoác: aspirine, NSAID, sulfites( baûo quaûn traùi caây, thöùc uoángâ), betablockers
Ñieàu trò ñuùng nhöõng tình traïng naøy coù theå giaûm taàn suaát vaø ñoä naëng côn hen
Yếu tố bệnh nguyên của hen dị ứng
• Dị nguyên trong nhà ( bên trong )– Mạt nhà trong bụi nhà
• Ẩm ướt
– Thú nuôi trong nhà
– Cây trong nhà
– Nấm mốc
• Dị nguyên trong không khí (bên ngoài)– Phấn hoa: theo mùa
– Nấm mốc M RAFFARD CIAC HCMV 2010
Hủy bỏHủy bỏ
Tự bảo vệTự bảo vệ
Tránh xaTránh xa
33
MạT NHÀ
2.Kieåm soaùt nhöõng yeáu toá goùp phaàn laøm naëng côn hen
NTHHC, Cuùm
Haïn cheá tieáp xuùc vôùi ngöôøi bò caûm cuùm- Chuûng ngöøa cuùm
Khoùi thuoác
Khoâng huùt thuoác trong nhaø
Buïi nhaø Giaët aùo goái, thuù boâng baèng nöôùc noùng moãi tuaàn
Suùc vaätGiaùn
Khoâng nuoâi trong nhaøLau nhaø, xòt thuoác
Inhaled glucocorticosteroids ( ICS) (beclomethasone, budesonide, fluticasone)
Long-acting inhaled β2-agonists ( LABA) (formoterol, salmeterol) ( > 5t)
Combination: ICS + LABA
Leukotriene modifiers (montelukast (Singulair, Montiget), zafirlukast)
Methylxanthines SR Anti-IgE Cromones
THUỐC NGỪA hen
Lieàu corticoids hít ôû treû em:
Thuoác Lieàu thaáp
Lieàu trung bình
Lieàu cao
Beclomethasone dipropionate
100-400g
400-800g >800g
Budesonide 100-200g
200-400g >400g
Fluticasone 100-200g
200-500g >500g ( GINA 2002)
KHI NÀO CẦN NGỪA hen ?
ÑIEÀU TRÒ DÖÏ PHOØNG BAÈNG THUOÁCÑIEÀU TRÒ DÖÏ PHOØNG BAÈNG THUOÁC
Suyễn khoâng kieåm soaùt Suyễn khoâng kieåm soaùt hoaëchoaëc kieåm soaùt 1 kieåm soaùt 1
phaàn phaàn
Suyeãn dai daúngSuyeãn dai daúng (coù trieäu chöùng 1 laàn / tuaàn (coù trieäu chöùng 1 laàn / tuaàn
hoaëc hôn, côn suyeãn veà ñeâm 2 laàn / thaùng) hoaëc hôn, côn suyeãn veà ñeâm 2 laàn / thaùng)
Suyeãn töøng cônSuyeãn töøng côn, , nhöng coù tieàn caên nhaäp nhöng coù tieàn caên nhaäp
vieän vì côn suyeãn kòch phaùt naëngvieän vì côn suyeãn kòch phaùt naëng
Suyeãn theo muøaSuyeãn theo muøa : : ñieàu trò döï phoøng baét ñieàu trò döï phoøng baét
ñaàu muøa hoaëc khi xuaát hieän trieäu chöùng ñaàu ñaàu muøa hoaëc khi xuaát hieän trieäu chöùng ñaàu
tieân,vaø ngöng khi heát muøa vôùi ñitieân,vaø ngöng khi heát muøa vôùi ñiềều kieän laâm u kieän laâm
saøng oån ñònhsaøng oån ñònh
MÖÙC ÑOÄ KIEÅM SOAÙT HEN
Ñaëc ñieåmKieåm soaùtTaát caû nhöõng ñieåm döôùi ñaây
Kieåm soaùt moät phaàn
Caùc tieâu chí coù theå hieän dieän trong baát
kyø tuaàn naøo
Khoâng kieåm soaùt
Trieäu chöùng ban ngaøy
Khoâng coù (≤ 2/tuaàn)
> 2 laàn/ tuaàn
Xuaát hieän ≥ 3 yeáu toá cuûa Hen
kieåm soaùt moät phaàn
trong baát kỳ tuaàn naøo
Giôùi haïn hoïat ñoäng
Khoâng Coù
Trieäu chöùng ban ñeâm/thöùc
giaácKhoâng Coù
Coù nhu caàu duøng thuoác
caét côn
Khoâng (≤ 2 laàn/tuaàn)
> 2 laàn/tuaàn
Chöùc naêng hoâ haáp
(PEF hay FEV1)Bình thöôøng
<80% döï ñoùan (hay soá toái öu
nhaát cuûa beänh nhaân neáu coù)
Ñôït kòch phaùt Khoâng≥ 1 laàn/naêm 1
laàn/baát cöù tuaàn naøo
GINA 2006. Available from www.ginasthma.comPage 58
PEF: Peak Expiratory Flow ratePEF: Peak Expiratory Flow rateFEV1: Forced Expiratory Volume in 1 secondFEV1: Forced Expiratory Volume in 1 second
3.Ñaùnh giaù vaø theo doõi
-Heïn taùi khaùm:
Hen chöa kiểm soaùt: TKmoãi 2 tuaàn
Kieåm soaùt moät phaàn: TK moãi thaùng
Kieåm soaùt trieät ñeå hen: TK moãi 3 thaùng
-Muïc ñích:
Kieåm tra söï tuaân thuû cheá ñoä ñieàu trò
Taêng giaûm lieàu thuoác khi caàn
Chaám ñieåm theo ACT, CACT
4. Giaùo duïc beänh nhaân
-Toán nhieàu thôøi gian,nhöng giuùp bn tuaân thuû ñieàu tri
Giaùo duïc :
Hen laø gì?
Caùch phoøng traùnh caùc yeáu toá laøm naëng côn hen
Coù hai loaïi thuoác ñieàu trò hen ( caét côn, ngöøa côn)
Caàn bieát ñieàu tri hen bao goàm: ñieàu trò haøng ngaøy vaø ñieàu trò khi coù côn hen ( action plan)
Caùch nhaän bieät caùc daáu hieäu hen trôû naëng vaø caùch töï xöû trí böôùc ñaàu
Giaùo duïc veà kyõ naêng:
Caùch duøng MDI, buoàng ñeäm
Caùch duøng PEF
Recommended