OSNOVE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA - · PDF fileFinansijski izvještaji, prema...

Dr. sc. Ninoslav Gregović

OSNOVE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA CENTRALNIH BANAKA ZEMALJA U

REGIONU I CENTRALNIH BANAKA U EVROPSKOJ UNIJI

„FINconsult“ Tuzla

3. Međunarodni simpozij “Priprema BiH ekonomije za ulazak u EU”

Fojnica, 24. i 25.04.2015. godine

● Finansijski izvještaji, prema revidiranom MRS (IAS) 1, sadrže:

1. Bilans stanja,

2. Bilans uspjeha,

3. Izvještaj o sveobuhvatnoj dobiti,

4. Izvještaj o novčanim tokovima,

5. Izvještaj o promjenama u kapitalu,

6. Bilješke uz finansijske izvještaje i kratki pregled računovodstvenih politika.

1

OSNOVE BILANSA STANJA (BALANCE SHEET)

● Tipovi prezentacije bilansa stanja:

1. Princip rastuće likvidnosti u aktivi i opadajuće dospjelosti (ročnosti) u pasivi - ovakvu formu bilansa stanja (gdje se aktiva prikazuje od najnelikvidnije prema sve likvidnijoj) primjenjuju preduzeća zemalja koje pripadaju kontinentalno-evropskoj računovodstvenoj tradiciji (Njemačka, Francuska, Italija i dr.) i ovdje je akcenat stavljen na solventnost i dugoročnu finansijsku strukturu.

2. Princip opadajuće likvidnosti u aktivi i rastuće dospjelosti (ročnosti) u pasivi - ovakvu strukturu bilansa stanja (gdje su u aktivi na prvom mjestu novac i novčani ekvivalenti) primjenjuju preduzeća zemalja anglosaksonske računovodstvene tradicije (SAD, Velika Britanija, Kanada, Australija) i ovdje je primaran značaj likvidnosti kao vrhovnog cilja poslovanja.

● Bankarski sektor uopšte, a i centralne banke isto tako, uobičajeno koriste kriterij opadajuće likvidnosti u aktivi i rastuće dospjelosti (ročnosti) u pasivi za prikazivanje bilansa stanja.

2

3

Aktiva (rastuda likvidnost) Pasiva (opadajuda dospjelost)

Nekretnine, postrojenja i oprema Kapital i rezerve

Nematerijalna sredstva Dugoročne obaveze

Dugoročni finansijski plasmani Kratkoročne obaveze

Zalihe Tekude obaveze (dobavljači i druge obaveze)

Potraživanja

Novac i novčani ekvivalenti

Bilans stanja prezentiran po kriteriju rastuće likvidnosti i opadajuće dospjelosti (ročnosti)

Bilans stanja prezentiran po kriteriju opadajuće likvidnosti i rastuće dospjelosti (ročnosti)

Aktiva (opadajuda likvidnost) Pasiva (rastuda dospjelost)

Novac i novčani ekvivalenti Tekude obaveze

Potraživanja Kratkoročne obaveze

Zalihe Dugoročne obaveze

Dugoročni finansijski plasmani Kapital i rezerve

Nematerijalna sredstva

Nekretnine, postrojenja i oprema

● Uobičajeni bilans stanja centralnih banaka:

Imovina

- strana valuta u gotovini,

- sredstva na tekućim računima i depoziti kod inostranih banaka,

- monetarno zlato,

- duţnički vrijednosni papiri,

- sredstva kod MeĎunarodnog monetarnog fonda,

- ulaganja u repo transakcije

- ulaganja u vlasničke vrijednosne papire,

- domaći krediti,

- ulaganja u druge finansijske instrumente,

- materijalna i nematerijalna imovina,

- ostala aktiva.

4

5

Obaveze - novčanice i kovani novac u opticaju, - depoziti rezidentnih banaka, - depoziti vlade i drugih deponenata, - blagajnički zapisi, - obaveze prema MeĎunarodnom monetarnom fondu, - obaveze prema drugim nerezidentima - ostala novčana pasiva, - rezervisanja za obaveze i troškove, - ostala pasiva. Kapital i rezerve - upisani kapital, - generalne rezerve, - specijalne rezerve, - kapital u dionicama, - procijenjene vrijednosti rezervi.

6

OSNOVE BILANSA USPJEHA (INCOME STATEMENT) ● Uobičajeni bilans uspjeha centralnih banaka: - prihod od kamata - rashod od kamata Neto kamatni prihod (rashod) - prihod od provizija i naknada - rashod od provizija i naknada Neto prihod (rashod) od provizija i naknada - neto dobici (gubici) od vrijednosnih papira - neto dobici (gubici) od monetarnog zlata - neto prihod (rashod) od kursnih razlika - prihod od dividendi - ostali prihodi Operativni prihod (rashod) iz poslovanja - personalni troškovi (plaće, porezi i doprinosi) - administrativni i režijski troškovi - amortizacija - ostali operativni troškovi - troškovi rezervisanja Ukupni operativni troškovi Višak (manjak) prihoda nad rashodima – dobit (gubitak)

7

OSNOVE IZVJEŠTAJA O SVEOBUHVATNOJ DOBITI (STATEMENT OF COMPREHENSIVE INCOME)

● Izvještaj o sveobuhvatnoj dobiti, prema revidiranom MRS 1, je izvještaj u kojem se iskazuje ukupan rezultat datog perioda u kojem su detaljno iskazane komponente ostalog ukupnog rezultata, tj. prihodi i rashodi koji u skladu sa drugim MRS i MSFI direktno mijenjaju visinu kapitala. ● Ukupan rezultat datog perioda dobija se tako što se na dobit (gubitak) datog perioda koji je iskazan u bilansu uspjeha dodaje/oduzima ostali ukupan rezultat. ● Početnu stavku izvještaja o sveobuhvatnoj dobiti predstavlja «Dobit (gubitak) tekućeg perioda». Izvještaj o sveobuhvatnoj dobiti je periodični izvještaj, i obavezno se prezentira odmah iza bilansa uspjeha i sadrži: - dobit (gubitak) tekućeg perioda, - ostala sveobuhvatna dobit (gubitak), sa svim iskazanim komponentama, - ukupna sveobuhvatna dobit (gubitak) tekućeg perioda.

OSNOVE IZVJEŠTAJA O NOVČANIM TOKOVIMA (STATEMENT OF CASH FLOW)

● Novac i novčani ekvivalenti za potrebe izvještaja o novčanim tokovima

određuju se kao gotovina u domaćoj i stranim valutama i kratkoročna, visokolikvidna ulaganja, koja se brzo transformišu u poznate iznose gotovine i koja su predmet beznačajnog uticaja rizika od promjene vrijednosti.

● Uobičajeni izvještaj o novčanim tokovima:

- novčani tokovi iz poslovnih (operativnih) aktivnosti, - novčani tokovi iz investicionih aktivnosti, - novčani tokovi iz finansijskih aktivnosti, - neto povećanje (smanjenje) novca i novčanih ekvivalenata, - novac i novčani ekvivalenti na početku obračunskog perioda, - novac i novčani ekvivalenti na kraju obračunskog perioda.

● Poslovne (operativne) aktivnosti su osnovne aktivnosti za stvaranje

prihoda subjekta i druge aktivnosti, osim investicionih i finansijskih aktivnosti.

● Investicione aktivnosti su sticanje i otuđivanje dugoročnih sredstava, kao i ostala ulaganja koja nisu obuhvaćena ekvivalentima gotovine.

● Finansijske aktivnosti su aktivnosti koje rezultiraju promjenom veličine i sastava kapitala.

8

● Prema MRS 7 Izvještaj o novčanim tokovima (paragraf 18), novčani tokovi mogu se prikazivati koristeći dvije osnovne metode:

- direktna metoda (sve stavke novčanih primitaka se posebno utvrđuju, od kojih se oduzimaju stavke novčanih izdataka = neto novčani tok), i

- indirektna metoda (ne pokazuje posebne stavke primitaka i izdataka, već neto dobit ili gubitak koji se koriguje za stavke promjena na računima koji utiču na novčane tokove i stanje novca).

● Kod izrade izvještaja o novčanim tokovima Centralna banka Bosne i Hercegovine i Narodna banka Republike Makedonije koriste indirektnu metodu, dok Hrvatska narodna banka, Centralna banka Crne Gore i Narodna banka Srbije koriste direktnu metodu.

9

10

OSNOVE IZVJEŠTAJA O PROMJENAMA U KAPITALU (STATEMENT OF CHANGES IN EQUITY)

● Izvještaj o promjenama u kapitalu iskazuje: - dobit ili gubitak za period bilansiranja, - svaka stavka dobiti i gubitka (kao i njen iznos) koja se prema zahtjevima drugih MRS i MSFI priznaje direktno u korist ili na teret kapitala, - kumulativne efekte promjena računovodstvenih politika i ispravke fundamentalnih grešaka, - uporedne knjigovodstvene iznose za svaku poziciju kapitala u obračunskom periodu, - kapitalne transakcije, - saldo akumulirane dobiti ili gubitka na početku perioda i na dan bilansa stanja, kao i kretanja za period, i - usklaĎivanje iznosa kapitala u toku obračunskog perioda.

11

BILJEŠKE UZ FINANSIJSKE IZVJEŠTAJE

● Bilješke u finansijskim izvještajima centralnih banaka: - priznavanje prihoda i rashoda; - preračunavanje stranih valuta; - princip priznavanja poslovnih transakcija prema datumu transakcije ili datumu trgovine; - finansijski instrumenti; - novac i novčani ekvivalenti; - monetarno zlato; - depoziti kod inostranih banaka; - ostala ulaganja; - nekretnine, oprema i nematerijalna imovina; - umanjenje vrijednosti nefinansijske imovine; - donacije; - porezi; - gotov novac u opticaju; - primanja zaposlenih, uključujući i rezervisanja; - nepredviĎeni dogaĎaji i preuzete obaveze, uključujući i vanbilansne stavke; -finansijski aranţman s MMF-om; -raspodjela dobiti; - izvještavanje u toku poslovne godine; i - reklasifikacije i slično.

● Analize u bilješkama finansijskih izvještaja centralnih

banaka:

- Analiza rizika likvidnosti - sa analizom ročnosti, - Analiza deviznog rizika - sa analizom osjetljivosti, koju

zahtijeva MSFI (IFRS) 7, - Analiza kamatnog rizika - sa analizom osjetljivosti, koju

zahtijeva MSFI (IFRS) 7, - Analiza kreditnog rizika, - Ostale analize (geografske analize investiranog deviznog

portfolija, analize kreditnog rejtinga vezane za investirani devizni portfolijo).

12

13

FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI CENTRALNIH BANAKA EVROPSKE UNIJE

● Centralne banke onih drţava članica Evropske unije koje nisu preuzele euro i ne čine Eurosistem, koriste Međunarodne standarde finansijskog izvještavanja koji obuhvataju Međunarodne računovodstvene standarde (MRS), njihove dopune i povezana tumačenja te Međunarodne standarde finansijskog izvještavanja (MSFI), njihove dopune i povezana tumačenja, koji su utvrđeni od Evropske komisije i objavljeni u službenom listu Evropske unije (kraće rečeno: MeĎunarodni standardi finansijskog izvještavanja prihvaćeni u Evropskoj uniji). ● MeĎunarodni standardi finansijskog izvještavanja ne pokrivaju nikako ili ne pokrivaju na adekvatan način: - nerealizirane dobiti i gubitke, - monetarno zlato, - gotov novac u opticaju (amortizaciju iznosa gotovog novca u opticaju, emisionu dobit vezanu za povlačenje novca iz opticaja), - troškove izrade novčanica i kovanica, - vlasničke dionice Banke za međunarodna poravnanja Bazel (BIS banka), - numizmatičke zbirke i druge kolekcije.

14

● Evropska centralna banka (ECB) i nacionalne centralne banke onih drţava članica Evropske monetarne unije koje su preuzele euro i čine Eurosistem, ne koriste MSFI (IFRS) i MRS (IAS), već na njima baziranu posebnu regulativu za računovodstvo i finansijsko izvještavanje prilagođenu centralnom bankarstvu - Odluku ECB o godišnjim finansijskim izvještajima Evropske centralne banke i Smjernicu ECB o pravnom okviru za računovodstvo i finansijsko izvještavanje u Evropskom sistemu centralnih banaka.

● Finansijski izvještaji CB Eurosistema ne sadrţe sljedeće osnovne izvještaje:

- Izvještaj o sveobuhvatnoj dobiti (računovodstvena regulativa ne predviđa da se neralizirani dobici i gubici koji nastaju kao rezultat obračuna fer vrijednosti imovine evidentiraju na revalorizacionim računima u okviru kapitala i rezervi, već se koristi tzv. razboriti model u kome se nerealizirani gubici evidentiraju u bilansu uspjeha, a neralizirani dobici na računima revalorizacija koji pripadaju ne kapitalu i rezervama već pasivi, te time nema osnove za izradu ovog izvještaja),

- Izvještaj o novčanim tokovima (smatra se da je ovaj izvještaj nebitan za centralne banke, koje ne mogu imati problema sa likvidnošću i solventnošću, jer jedino one mogu vršiti emisiju novca),

- Izvještaj o promjenama u kapitalu (ne postoje promjene u kapitalu koje se odnose na nerealizirane dobitke i gubitke),

a ne sadrţe ni sljedeće analize: - Analizu rizika likvidnosti, niti analizu ročnosti, - Analizu deviznog rizika, niti analizu osjetljivosti deviznog rizika, - Analizu kamatnog rizika, niti analizu osjetljivosti kamatnog rizika, - Analizu kreditnog rizika.

15

HVALA NA PAŢNJI