View
218
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1
Raport nr 2/2015
Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego
„Inwestycje w infrastrukturę badawczą w polskich uczelniach,
instytutach badawczych i instytutach PAN”
pod redakcją prof. Janusza Igrasa oraz prof. Mariana Szczerka
Warszawa, luty 2015
2
Słowo wstępne Przewodniczącego Rady Głównej Nauki
i Szkolnictwa Wyższego
Ze sprawozdania Przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dzia-
łalności Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku 2014, 31 grudnia 2014 r.
(…) Kadencja 2014-2017 otwiera nowy, pionierski okres w działalności Rady jako organu,
prowadzonej nieprzerwanie od 1982 roku. Po zmianach z 2011 r. w ustawie Prawo
o szkolnictwie wyższym, z początkiem roku sprawozdawczego Rada zyskała swą nową
tożsamość. Nastąpiło to w następstwie zmiany sposobu wyboru członków Rady. Wybór po-
szczególnych grup jej członków w określonej liczbie, po raz pierwszy na tę kadencję
ustawodawca powierzył podmiotom reprezentatywnym, działającym na podstawie umoco-
wania rangi ustawowej na szczeblu centralnym w systemie nauki i szkolnictwa wyższego oraz
podobnie umocowanym organizacjom pracodawców. Jednocześnie nastąpiła redukcja
ustawowej liczby jej członków do 32 osób. Jej zadania ustawowe uległy pewnym zmianom
w wyniku kolejnych nowelizacji ustawy z 2011 r. i 2014 r. – przy zachowaniu jednak
charakteru Rady jako organu o zadaniach opiniodawczych, a także opiniotwórczych ze
względu na jej niezależność i upoważnienie do podejmowania działań z własnej inicja-
tywy.(…) Elementami organizacji prac Rady są działania jej organów wewnętrznych, a więc
komisji stałych realizujących swe zadania opiniodawcze oraz – tu pojawia się nowy element –
zespołów roboczych, działających z udziałem zaproszonych ekspertów zewnętrznych,
powoływanych m.in. do opracowywania i przedkładania Radzie raportów tematycznych
o charakterze specjalistycznym. Raporty te, opracowywane z własnej inicjatywy Rady, po ich
przyjęciu, będą publikowane w wersji elektronicznej i przedstawiane zainteresowanym
ministrom, oraz innym organom, organizacjom i instytucjom (…)
Z uchwały Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lutego 2015 r. w sprawie
rocznego planu prac programowych Rady na 2015 r. oraz zakresu działania zespołów
roboczych
(…) Rada z własnej inicjatywy opracuje i przedstawi swoje propozycje i opinie w raporcie
zawierającym wyniki prac powołanego w 2014 r. przez Radę zespołu działającego pod
przewodnictwem prof. Z. Marciniaka, wiceprzewodniczącego Rady, w zakresie problematyki
odbiurokratyzowania systemu kształcenia, w tym KRK z uwzględnieniem treści regulacji i
stosowanych praktyk (…)
Przedkładamy ten raport Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz innym organom,
z którymi Rada Główna współdziała, a także do wykorzystania w pracach konferencji
rektorów, pozostałych instytucji partnerskich Rady, Narodowego Centrum Nauki,
Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, organów szkół wyższych oraz do wiadomości
społeczności akademickiej.
Prof. Jerzy Woźnicki
3
Nowa infrastruktura badawcza
Badania naukowe w Polsce prowadzone są w trzech podstawowych pionach nauki, tj. w uczelniach
wyższych (publicznych i niepublicznych), instytutach badawczych (związanych z poszczególnymi
działami gospodarki) oraz instytutach Polskiej Akademii Nauk. W niewielkim zakresie działalnośd
badawcza prowadzona jest także przez centra badawczo-rozwojowe i innego rodzaju ośrodki
badawcze.
Finansowanie badao naukowych z budżetu Paostwa prowadzone jest głównie przez Narodowe
Centrum Nauki (NCN) – przede wszystkim w zakresie badao podstawowych, Narodowe Centrum
Badao i Rozwoju (NCBiR) - w zakresie badao stosowanych oraz przez paostwowe i prywatne
instytucje i jednostki gospodarcze. W ostatnich latach zwiększono znacznie udział funduszy na
badania, rozdzielanych poprzez konkursy grantowe, a zmniejszono udział wsparcia dla tzw. badao
statutowych. Istotną pulę stanowią też środki unijne dysponowane w ramach Programów Ramowych
6 i 7, a w obecnej perspektywie w ramach Programu Horyzont 2020.
W ostatnich latach dokonano także znaczących inwestycji w unowocześnienie bazy badawczej
finansując w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej jej modernizację, a także zakup
nowoczesnej aparatury i urządzeo. Szczegółowe informacje dotyczące infrastruktury badawczej w
poszczególnych obszarach nauk w układzie regionalnym przedstawione są na stronach internetowych
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) pod adresem:
http://www.nauka.gov.pl/ministerstwo/inwestycje-w-obszarze-nauki-i-szkolnictwa-wyzszego/.
Fundusze na naukę były dystrybuowane przez różne instytucje pośredniczące, nie tylko przez MNiSW
(NCBiR).
W opracowaniu przedstawiono wartośd projektów inwestycyjnych w latach 2009-2012
dystrybuowanych przez NCBiR w ramach I i II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka (PO IG) oraz XIII Osi Priorytetowej PO IiŚ (Infrastruktura i Środowisko).
Autorzy opracowania zastrzegają, że nie jest to pełny obraz nakładów inwestycyjnych na naukę w
Polsce, wskazując jednocześnie, że istnieje pilna potrzeba wykonania kompleksowej analizy i
inwentaryzacji nakładów na infrastrukturę badawczą celem ich optymalnego wykorzystania. Tego
typu analiza może byd także wykorzystana w kształtowaniu polityki naukowej paostwa.
4
Wartośd projektów inwestycyjnych w latach 2009-2012 w układzie województw przedstawiono na
rysunku nr 1. Największe nakłady inwestycyjne (ok. 3.4 mld pln) na unowocześnienie bazy badawczej
poniesiono w woj. Mazowieckim, mniejsze (ok. 1 mld pln) w województwach Wielkopolskim,
Dolnośląskim i Małopolskim, a najmniejsze na Warmii i Mazurach, co wiąże się przede wszystkim z
rozlokowaniem największych uczelni i innych placówek badawczych.
Rysunek 1. Wartośd projektów inwestycyjnych 2009-2012 w ramach II Osi Priorytetowej PO IG oraz XIII Osi Priorytetowej PO IiŚ (dane NCBiR)
Analizując poszczególne piony nauki należy zwrócid uwagę, że największe środki finansowe otrzymały
uczelnie wyższe - ok. 7 mld PLN; instytuty badawcze otrzymały ok. 1.2 mld PLN, a instytuty PAN – ok.
1 mld PLN (rys. 2). Największe inwestycje na modernizację i unowocześnienie bazy badawczej w
pionie uczelni realizowane były w Warszawie - na Uniwersytecie Warszawskim, Warszawskim
Uniwersytecie Medycznym oraz na Politechnice Warszawskiej (rys. 3). Znaczne inwestycje
zrealizowano także na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i na Politechnice
Poznaoskiej, a także na Uniwersytecie Jagiellooskim. Najmniejsze wsparcie uzyskały uczelnie wyższe
w Lublinie i Białymstoku.
5
Rysunek 2. Wartośd projektów wg pionów nauki
Rysunek 3. Największe projekty realizowane przez uczelnie (10 największych projektów)
6
Rysunek 4. Największe projekty realizowane przez instytuty badawcze (10 największych projektów)
Podobnie jak w uczelniach, również w grupie instytutów badawczych największe nakłady
inwestycyjne na aparaturę i urządzenia ukierunkowano na instytuty warszawskie: Instytut Fizjologii i
Patologii Słuchu, Narodowe Centrum Badao Jądrowych, Instytut Technologii Elektronowej i inne (rys.
4). Znaczące środki finansowe otrzymał Główny Instytut Górnictwa w Katowicach i Instytut
Odlewnictwa w Krakowie.
W grupie instytutów badawczych największe nakłady inwestycyjne na modernizację bazy badawczej
pozyskały instytuty zlokalizowane w Poznaniu, Instytut Chemii Bioorganicznej PAN i Instytut Fizyki
Molekularnej PAN (rys. 5).
8
Rysunek 6. Wartośd projektów wg obszaru nauki
W poszczególnych obszarach nauki zwracają uwagę duże, największe spośród wszystkich obszarów,
nakłady na rozwój infrastruktury nauk medycznych (rys. 6). Jednakże łącznie w dystrybucji środków
dominuje grupa dyscyplin materiałowo-technologicznych, w tym wpisujące się w światowe tendencje
,0.00 400,0.00 800,0.00 1200,0.00 1600,0.00
Medycyna
Technologie wytwarzania
Fizyka
Informatyka
Inżynieria materiałowa
Biotechnologia
Nanotechnologia
Biochemia
Chemia
Lotnictwo
Ekologia
Biologia
Zasoby cyfrowe
Edukacja
Telekomunikacja
Górnictwo
Energetyka
Badania edukacyjne
Ochrona środowiska
Mechatronika
Bezpieczeostwo
Optoelektronika
Transport
Rolnictwo
Energetyka odnawialna
Ekonomia
Fototonika
Inżynieria Środowiska
Budownictwo
Rybactwo
Oceanografia
Sport
Systemy nawigacyjne
Inżynieria Lądowa
Genetyka
Sztuka
Miliony zł
Wartośd projektów wg obszaru nauki
9
nanotechnologia oraz biotechnologia, wraz ze wspierającymi je dyscyplinami nauk podstawowych –
fizyką i chemią.
Przedstawione poniżej wykresy ilustrujące nakłady poniesione na poszczególne obszary nauki
pozwalają na następujące spostrzeżenia:
Największe inwestycje w obszarze medycyny dokonane zostały w ośrodkach naukowych
zlokalizowanych w Warszawie; dominują one we wszystkich, oprócz fizyki, obszarach (rys.14),
W przypadku inżynierii materiałowej oraz nanotechnologii największymi beneficjentami były
naukowe placówki Warszawy i Krakowa. Ośrodki tych miast przodują też w otrzymanym wsparciu
infrastruktury w zakresie fizyki (szczególnie Kraków) oraz informatyki,
Spośród ośrodków zajmujących się biotechnologią największe wsparcie otrzymały jednostki
naukowe Krakowa, Gliwic i Gdaoska,
Najmiększe liczby ośrodków, których jednostki naukowe zostały beneficjentami inwestycji w
sferze nauki, odnotowad można w naukach technologicznych, zarówno w odniesieniu do
klasycznych technologii wytwarzania, jak i nanotechnologii oraz biotechnologii.
Rysunek 7. Wartośd projektów z obszaru medycyny
Rysunek 8. Wartośd projektów z obszaru fizyki
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
mln
PLN
Medycyna
0
100
200
300
400
500
600
700
Białystok Kraków Warszawa
mln
PLN
Fizyka
10
Rysunek 9. Wartośd projektów z obszaru inżynierii materiałowej
Rysunek 10. Wartośd projektów z obszaru informatyki
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Gliwice Kraków Radom Warszawa Wrocław Zielona Góra
mln
PLN
Inżynieria materiałowa
0
50
100
150
200
250
300
350
400
mln
PL
N
Informatyka
11
Rysunek 11. Wartośd projektów z obszaru technologii wytwarzania
Rysunek 12. Wartośd projektów z obszaru nanotechnologii
Rysunek 13. Wartośd projektów z obszaru biotechnologii
0
50
100
150
200
250
300
350
mln
PLN
Technologie wytwarzania
0
20
40
60
80
100
120
140
mln
PLN
Biotechnologia
12
Rysunek 14. Wartośd projektów w poszczególnych ośrodkach naukowych
Jak widad z powyższego wykresu, największe wsparcie otrzymały ośrodki najmocniejsze,
skoncentrowane w największej liczbie w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. Dominują
inwestycje wspierające nauki ukierunkowane na rozwój materiałów oraz związane z nimi w dużym
stopniu nanotechnologie, silnie wsparte przez wzmocnienie stanowiących dla nich merytoryczne
podwaliny – fizykę i chemię. Wpisuje się to w światowe trendy rozwoju nauk stosowanych, podobnie
jak biotechnologia.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
mln PLN
13
Podsumowanie
Opracowanie powinno stanowid inspirację do dokonania, ze wsparciem uprawnionych do
tego służb paostwowych, systemowej identyfikacji rodzaju, przeznaczenia i umiejscowienia
najcenniejszej infrastruktury zakupionej w ostatnich latach ze środków UE, w celu właściwego,
efektywnego jej wykorzystania do badao możliwych do realizacji w ramach środków unijnych nowej
perspektywy (do 2020r.). Jest to o tyle istotne, że kwalifikowanie inwestycji będących przedmiotem
niniejszej analizy odbyło się przed ustaleniem krajowych priorytetów – nawet wyrażająca je obecnie
w pewnej mierze Polska Mapa Drogowa Dużej Infrastruktury Badawczej nie była wówczas jeszcze
gotowa (pozycję formularza recenzji ujmującą ocenę zgodności z nią proponowanej do zakupu
aparatury należało pozostawid nie wypełnioną). Poza tym identyfikowanie infrastruktury pod
względem rodzajowym nie w każdym przypadku było możliwe na podstawie nazw projektów, co nie
pozwalało na przypisanie niektórych inwestycji do jakiegokolwiek obszaru nauki i w związku z czym
nie były uwzględniane w powyższej analizie. Przykładem jest projekt Dolnośląskie Centrum
Materiałów i Biomateriałów Wrocławskie Centrum Badao (EIT+) Wrocławskiego Centrum Badao EIT+
Sp. z o.o., o bardzo dużych nakładach (610 998 481 zł).
Opracowano na podstawie danych otrzymanych z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz
Narodowego Centrum Badao i Rozwoju.
Recommended