Aralin 1: Pinagkukunang Yaman ng Pilipinas

PINAGKUKUNANG YAMAN

MGA

NG PILIPINAS

KONSEPTO NG PINAGKUKUNANG-

YAMAN

Nagiging pinagkukunang-yaman ang anumang

bagay, may buhay man ito o wala.

Napagtatanto ng mga tao ang halaga ng anumang bagay o

ang kapakinabangan nito upang mapunan ang kanilang pangangailangang ekonomiko.

Ang mga tao ay nagiging maparaan upang magamit ang mga bagay sa paligid para sa

ikabubuti ng kanyang kalagayan.

Sinumang naghahangad ng anuman ay kinakailangang

magkaroon ng mga pinagkukunang-yaman.

Gupatubigdagatburolbundokbulkanmaiskamoteaghammatematikasipnayanncvuasdkaragatandalampasiganisdapatatassibuyasbawangsibuyasgamotyamanlupatubigdagatburolbundokbulkanmaiskamoteaghammatematikasipnayanncvuasdkaragatandalampasiganisdapatatassibuyasbawangsibuyasgamotyamanlupatubigdagatburolbundokbulkanmaiskamoteaghammatematikasipnayanncvuasdkaragatandalampasiganisdapatatassibuyasbawangsibuyasgamotyamanlupatubigdagatburolbundokbulkanmaiskamoteaghammatematikasipnayanncvuasdkaragatandalampasiganisdapata

Kung kailangan ng isang lipunan na

mapunan ang kanilang mga pangangailangan,

kailangan nila na malaman na maarang

mapagkunan ng yaman ang ibat-ibang

bagay.

ANG MGA SALIK NG

PRODUKSYONLUPA | PAGGAWA | KAPITAL

LUPA

Orihinal at hindi mapapalitang yaman ng kalikasan.

Dito nagmula ang mga hilaw na materyales na kailangan sa pagbubuo ng mga kalakal.

Ang kapakinabangan ng lupa sa may-ari nito ay nagtatakda ng kita na

tinatawag na upa.

PAGG

AWA Ang lakas-paggawa ng

pinakamahalagang salik ng produksyon.

Nakasalalay sa kamay ng tao ang paglinang ng kalikasan upang maging

kapaki-pakinabang ito.

Sa pamamagitan ng pag-iisip at talento ng tao, nabubuo ang isang

produkto.

KAPI

TAL Ito ay ginagamit ng tao upang

makalikha siya ng mga produkto at makapagbigay ng maayos na

serbisyo.

Mahalaga rin sa paggawa ang kapital upang matugunan ang

pangangailangan.

Kadalasang nagiging maunlad ang industriyang pinaglalaanan ng

malaking kapital.

LUPA PAGGAWA

KAPITAL

PROSESO

+

+

=

• Ang lupa, paggawa, at kapital ay ang mga pinagkukunang- yaman na kailangan sa produksyon ng kalakal at serbisyo.

• Ang kawalan ng mga salik na ito ay maaring magdulot ng pagkakaantala, paghinto o kawalan ng produksyon.• Ang mga hayop at halaman ay maituturing din na pinagkukunang yaman.

YAMANG LIKAS

LUPA | MINERAL | TUBIG | KAPITAL

YAMANG LUPAANG MAPAPALITANG

PINAGKUKUNANG YAMAN

• Ang Pilipinas ay may lawak na 300,000 kilometro kuwadrado o 30 milyong ektarya.

1840

km

1000 km

• Pinakamalaki ang Luzon, sunod ang Mindanao at Visayas.

Natitirang lupain sa

bansa26%

Kagubatan18%

Lupaing Agrikultural

35%

Kugon at latian21%

1/3 ay para sa troso at kahoy

PAMPUBLIKONG LUPAIN• Public domain•Pag-aari ng pamahalaan

ALIENABLE LAND• Disposable land• Mga maaring ipagbili, pagtaniman, pagtayuan ng mga bahay at gusali• Pribadong ari-arian

47%

residensyal at komersyal

industriyal agrikultural

Rehiyon Kabuuang Lawak Ng Lupa

Lupaing Alienable at Disposable

Kabuuang Forest Land

NCRCAR

I IlocosII Lambak ng Cgayan

III Gitang LuzonIV A CALABARZONIV B MIMAROPA

V BicolVI Kanlurang VisayasVII Gitnang Visayas

VIII Silangang IX Visayas

X Zamboanga Peninsula

XI Hilagang MindanaoXII Davao Region

XIII SOCCSKARGENCaragaARMM

63,6001,829,3681,282,0192,687,5172,147,0361,622,8612745601

1,763,2492,022,3111,489,0772,143,1691,599,7341,405,5991,714,0591,437,2741,884,6971,160,829

48,232355,252810,922972,822

1,204,6501,051,948998,563

1,222,0601,417,9789,641,69

1,024,955762,460659,196

1,079,824546,828544,897542,827

15,3681,474,116

4730971,714,695942,387570,913

1,747,038541,189604,333524,908

1,118,214837,274746,403

1,634,235890,446

1,339,800618,002

MGA REHIYONG MAY PINAKAMALAKING BAHAGI NG KAGUBATAN

• MIMAROPA• Lambak ng Cagayan• Davao Region• CAR• Caraga• Silangang Visayas

NCR – 21%May pinakamaliit

na natitirang kagubatan

MGA REHIYONG MAY PINAKAMALAKING BAHAGI NG ALIENABLE LAND

• CALABARZON•Kanlurang Visayas•Bicol•Davao Region•Gitnang Luzon•Silangang Visayas

MGA REHIYONG MAY PINAKAMALIIT NA BAHAGI NG ALIENABLE LAND

• National Capital Region (NCR)• Cordillera Administrative Region (CAR)

May malaking bahagdan ng lupaing

alienable batay sa proporsyon ng lugar.

NCR – 76%

Halos 1/3 lamang ang lupaing kagubatan ang maaring gamitin para sa gawaing komersyal. Ang ibang lupain ay nagtatamnan na o kaya naman ay may

kugon, samantalang ang ibang lupain ay malayo mahirap puntahan at

pakinabangan.

Ang bansa ay pinamamahayan ng iba’t ibang species ng halaman at hayop.

• 8120 species ng katutubong halamang namumulaklak

• 950 species ng ibon

• 240 species ng mammals

• 3500 species ng puno

• 3000 species ng halamang sa Pilipinas lamang matatagpuan

YAMANG MINERALANG DI - MAPAPALITANG PINAGKUKUNANG YAMAN

• Ang yamang mineral ay ang mga likas yaman mula sa kalikasan na nakukuha sa papamagitan ng pagmimina.

• May posibilidad na maubos.

• Ang Pilipinas ay mayaman sayamang mineral.• Isa sa mga pangunahing industriya na nagpapataas ng reserbang dolyar.

URI NG MINERAL

Metalikong Mineral

Di-metalikong Mineral

Mineral na Panggatong

METALIKONG MINERAL• Chromite – sa Zambales matatagpuan ang isa sa may pinakamalaking deposito ng Chromite sa buong daigdig.

•Bakal – matatagpuan sa Camarines Norte at Cagayan; malaki rin ang naitutulong nito sa konstruksiyon at paggawa ng mga makinarya.

•Manganese – makikita sa Palawan, Negros at Bohol; may mahalagang industriyal na mga paggamit na metal alloy partikular sa mga hindi kinakalawang na asero.

METALIKONG MINERAL

DI - METALIKONG MINERAL•Aspalto - malagkit, itim, at malapot na likido o medyo-solido na mayroon ang karamihang mga petrolyo at ilang mga likas na deposito; kadalasang ginagamit bilang panambak ng kalye.

• Marmol – matatagpuan sa Romblon

DI - METALIKONG MINERAL•Asbetos – madalas gamitin sa pagtatayo ng mga gusali upang protektahan ang mga delikadong parte ng gusali laban sa apoy.

•Luad – karaniwang ginagamit sa paggawa ng mga palayok sa paghahardin

MINERAL NA PANGGATONG•Petrolyo – ginagawang gasolina at kerosene o pinagmulan ng mga produktong ito; makukuha sa ilalim ng lupa o sa mga tinatawag na sedimentary rocks at nagtataglay ito ng purong hydrocarbons; matatagpuan sa Palawan

YAMANG TUBIG

ANG PILIPINAS SA PALIGID NG TUBIG

KATU

BIGA

N NG

PI

LIPI

NAS

220 milyong ektarya ng katubigang teritoryal (territorial water)

26.6 na milyong ektarya ay katubigang baybayin(coastal

waters)193.4 na milyong ektarya ay

katubigang karagatan (oceanic waters)

Ang baybayin ng Pilipinas ay may sukat na 17,460 kilometro.

• Nasa 27,000 kilometro kuwadrado.• Ito ay sumasaklaw sa 60 lalawigan at halos 1,525 munisipalidad.

CORAL REEF

•31,000 ektarya ng ilog.

• 2,500 uri ng isda

• 488 uri ng mga korales

•132 malalaking ilog

• 59 na lawa

• 245,000 ektarya ng mga palaisdaan

LAGUNA DE BAY - CALABARZON

•Pinakamalawak na lawa sa Pilipinas

•May sukat na 90,000 ektarya.

IBA PANG LAWA SA PILIPINAS

• Lake Lanao• Lake Taal• Lake Mainit• Lake Naujan• Lake Bulusan

REHIYON RIVER BASINDRAINAGE AREA

(KM^2)HABA(KM)

I Abra 5,125 178

II Cagayan bulug

25,6493,372

505175

III Pampanga Agno

9,7595,952

260206

IV Pasig-Laguna Bay 4,678 78

V Bicol 3,3771 136

VI Ilog Hilabangan-Panay Jalaud

1,9451,643

124132

X Agusan Cagayan

10,9211,521

35090

XI Tagum-LibuganonDavao

3,0641,623

89150

XII MindanaoBuayan-Malungun

23,1691,434

37360

PAKINABANG NG YAMANG TUBIG

•Paglikha ng enerhiya (hydrothermal energy)•Irigasyon sa mga sakahan•Rutang pangtransportasyon•Pinagkukunan ng hilaw na materyales•Pangisdaan

Ang isang kilometrong coral reef,

Ay maaring magsuplay ng 210,000 tonelada ng isda at iba pang yamang

dagat sa isang taon.

Ang pangingisda ay maaaring munisipal at

komersyal.

Kapag higit na maabilis ang pagkuha kumpara sa maaaring

tustusan ng kalikasan, maaaring mabawasan ang

bulto ng mga yamang nakukuha mula sa mga anyong

tubig.

YAMANG KAPITALANG PAG-UNLAD

URI NG KAPITAL

Materyal naKapital

PanlipunangKapital

Di-materyalNa Kapital

MATERYAL NA KAPITALIstrakturang hindi

pambahay - Opisina - Planta - Pabrika

Kagamitang Pangmatagalan

- Makinarya - Trak - Hurno

MATERYAL NA KAPITALIstrakturang Pantahanan

- TV - Cabinet - Kama

PANLIPUNANG KAPITALImprastakturang nagbibigay

ng serbisyo sa publiko• Tulay• Kalsada• Riles ng tren

Serbisyong ipinagkaluob ng pamahalaan

• Bumbero• Munisipyo• Pulisya

DI-MATERYAL KAPITALMga bagay na hindi materyal

na ginagamit upang lalong mapagbuti ang produksyon• Bagong teknolohiya• Programang

pagsasanaysay• Anunsyo• Pagsasaliksik

Kalakal na pangkonsumo (consumption good) Mga bagay na binibili ng tao upang matugunan ang kanilang pangangailangan

Financial Capital – pondong kailangan upang magsimula ng negosyo

Kalakal ng kapital (capital goods) – Mga makinarya, gusali, at iba pang bagay na ginagamit upang makalikha ng mga kalakal na pangkonsumo

YAMANG TAOANG TAGA-LINANG

Kung walang tao, hindi malilinang at

mapapakinabangan ang mga yaman

pinagkukunan ng bansa.

Mahalagang salik ng produksyon ang TAO

sapagkat siya ang gumagamit ng lakas at nagpapaunlad sa mga

yamang likas.

Ang yamang tao din ay batayan sa pag-unlad.

Ang tao ang susi sa pag-unlad.

Ang tao ay may angking talino, kakayahan at kasanayan, sa

kanya rin nagmumula ang iba’t-ibang puwersa ng pagbabago.

Kapag nalinang nang mabuti at maayos ang mga katangiang ito, ang hangaring kaunlarang pang-

ekonomiya ay naisusulong.

AGABON, ARABELLECASINAS, ELAINEDELECHOS, JULIA

MAGNO, INA LOUISEMAGTOTO, MARIAH ALTHEA