Information Literacy

หลกสตรการรสารสนเทศ

อารย ชนวฒนาคณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒareech@swu ac thareech@swu.ac.th

การรสารสนเทศ• ความหมาย

แนวคดทเกยวของ• แนวคดทเกยวของ• ขอบเขต• ขอบเขต• การรสารสนเทศ

ในสถานททางาน• หลกสตร

การรสารสนเทศ: ความหมาย การรสารสนเทศ: ความหมาย

• ความสามารถของบคคลใน• ความสามารถของบคคลในการระบความตองการส ส ศ ใ สารสนเทศของตนเอง รจกใชเครองมอและกระบวนการ

คนหาเพอระบแหลงสารสนเทศ สามารถประเมน ส รสนเ ส ม รถ ร เมนวเคราะห สงเคราะห และใชสารสนเทศไดอยางมสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพ

ผรสารสนเทศผรสารสนเทศ

ผทไดเรยนร “วธเรยน” กลาวคอรวาความรกลาวคอรวาความรจดระบบอยางไร จะหาสารสนเทศไดอยางไร และจะใชสารสนเทศและจะใชสารสนเทศอยางไรเพอเผยแพร

ความรไปสบคคลอน

คณสมบตของผรสารสนเทศคณสมบตของผรสารสนเทศ(Doyle 1992)( y )

1) รวาสารสนเทศทถกตองสมบรณม1) รวาสารสนเทศทถกตองสมบรณมความสาคญตอการตดสนใจทชาญฉลาด ญ ญ

2) รความตองการสารสนเทศของตน 3) สามารถตงคาถามจากความตองการ

สารสนเทศนนไดสารสนเทศนนได

ป4) สามารถระบแหลงสารสนเทศทจะเปนประโยชนประโยชน

5) พฒนากลยทธการคนหาทประสบความสาเรจ

6) เขาถงแหลงสารสนเทศ รวมทงจาก6) เขาถงแหลงสารสนเทศ รวมทงจากคอมพวเตอรและเทคโนโลยอน ๆ

7) ประเมนสารสนเทศ7) ประเมนสารสนเทศ 8) จดระบบสารสนเทศเพอนาไปใช )9) บรณาการสารสนเทศใหมเขากบองค

ความรเดม10) ใชสารสนเทศในการคดเชงวเคราะห10) ใชสารสนเทศในการคดเชงวเคราะห

วจารณและการแกปญหา

ขอบเขตขอบเขต

แนวคดทเกยวของแนวคดทเกยวของ• การคดเชงวเคราะหวจารณ• การคดเชงวเคราะหวจารณ• แนวคดเรองกระบวนการแกปญหาแนวคดเรองกระบวนการแกปญหา • แนวคดเรองกระบวนการเรยนร • แนวคดเรองการเรยนรตลอดชวต • แนวคดเรอง สงคมสารสนเทศ

การคดเชงวเคราะหวจารณการคดเชงวเคราะหวจารณ

• การตงคาถามในเรองทสงสย• การตงคาถามในเรองทสงสย• การคดเชงตรรกะการคดเชงตรรกะ • การไตรตรองหาเหตผล• การพจารณาความคดเหนท

หลากหลาย ป • การคดเชงเปรยบเทยบ

• การวเคราะหหาขอด ขอดอย• การคดอยางเปนระบบ• การคดอยางเปนระบบ• การคดวางแผน• การคดทองสารสนเทศ ความร

หลกฐาน• นามาซงการตดสนใจทถกตอง เทยง• นามาซงการตดสนใจทถกตอง เทยง

ธรรม

กระบวนการแกปญหากระบวนการแกปญหา

• ยอมรบวาเกดปญหาขน ศ ช • มทศนคตเชงบวกตอการ

แกปญหาญ• วเคราะหสถานการณและ

ป ระบปญหาทแทจรง

• วเคราะหหาทางเลอกตาง ๆในการ• วเคราะหหาทางเลอกตาง ๆในการแกปญหา

• ตดสนใจเลอกวธแกปญหา ป ไปป • นาวธแกปญหานนไปปฏบต

• ประเมนประสทธภาพของวธการประเมนประสทธภาพของวธการ

การรสารสนเทศกบกระบวนการเรยนรการรสารสนเทศกบกระบวนการเรยนร

ไ • ผรสารสนเทศ คอ ผทไดเรยนรวธเรยน • การรสารสนเทศจงเปนทกษะพนฐานการรสารสนเทศจงเปนทกษะพนฐาน

สาหรบการเรยนร ส • กระบวนการเรยนการสอนจงตองเออตอ

การสรางทกษะการรสารสนเทศใหกบนกเรยน

กระบวนการเรยนการสอนทเออตอการกระบวนการเรยนการสอนทเออตอการสรางทกษะการรสารสนเทศ

• มนกเรยนเปนศนยกลาง• มนกเรยนเปนศนยกลาง• ใชทรพยากรสารสนเทศ (Resource-(

Based Learning) ศ • เนนกระบวนการศกษาคนควาดวยตนเอง

(Inquiry-Based Learning)( q y g)

• มระบบหองสมดทมคณภาพ

• ครผสอนกบ• ครผสอนกบบรรณารกษทางาน

รวมกนเพอบรณาการทกษะการรการทกษะการรสารสนเทศเขาไวใ ในหลกสตร

การศกษาตลอดชวต

• การศกษาของบคคลไมมทสนสด• ชวยใหบคคลไดมโอกาสและ

ป ส ใ ชประสบการณในการเรยนรทกชวงของชวตของชวต

• มหลายรปแบบ และเกดขนไดในสภาพแวดลอมตาง ๆ

ใ ใ• ชวยใหบคคลพฒนาตนในทก ๆ ดาน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม

• เปนรากฐานของ “สงคมสารสนเทศ”• “การรสารสนเทศ” เปนเครองมอ

สาหรบการศกษาตลอดชวตสาหรบการศกษาตลอดชวต

สงคมสารสนเทศ• สงคมทมสารสนเทศเปนแรง

ขบเคลอนทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมวฒนธรรม

• มการใชสารสนเทศในชวตประจาวนมการใชสารสนเทศในชวตประจาวนในกจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนระดบ

บคคล ชมชน หรอสงคม

• อาศยเทคโนโลยสารสนเทศเพอสราง จดการ ถายทอด แลกเปลยน และ

ส ส ศ โ ไ เผยแพรสารสนเทศ โดยไมมขอจากดเรองเวลาและสถานทเรองเวลาและสถานท

• การสราง “ทกษะการรสารสนเทศ” และ “การใชเทคโนโลยสารสนเทศ

ส ส ” ใ ป ช ชและการสอสาร” ใหกบประชาชน

• ในประเทศพฒนา การสอนการร ใ โ โ ใสารสนเทศเรมในโรงเรยน โดยใชวธ

แทรกทกษะการรสารสนเทศไวในหลกสตรแทรกทกษะการรสารสนเทศไวในหลกสตรการศกษา

• เนนการปลกฝงทกษะการรสารสนเทศทสามารถนาไปใชไดการเรยนในระดบสงสามารถนาไปใชไดการเรยนในระดบสงขนไป รวมทงชวตสวนตวและการงาน

• ทกษะการรสารสนเทศจากโรงเรยนไปป ใ ไ ใสามารถนาไปปรบใชไดในการทางาน แต

ไมเพยงพอไมเพยงพอ• บคลากรตองเรยนรทกษะใหม ๆ เพมเตม

เนองจากปญหาทตองใชสารสนเทศในชวตการงานแตกตางจากในโรงเรยนชวตการงานแตกตางจากในโรงเรยน

–มความยงเหยง ซบซอนมากกวา มสภาพแวดลอมทซบซอน–มสภาพแวดลอมทซบซอน ผนผวน ปรวนแปร มากกวาตองอาศยแนวทางท–ตองอาศยแนวทางทหลากหลายในการแสวงหาสารสนเทศ การใชสารสนเทศ เพอใชสารสนเทศ เพอแกปญหา สรางความรใใหม สรางนวตกรรม

การรสารสนเทศในสถานททางาน

• นบตงแตชวงตนของ ทศวรรษน ความสนใจเกยวกบการร

สารสนเทศไดแผขยายไปสบรบทของการสารสนเทศไดแผขยายไปสบรบทของการทางาน

• กอนหนานน คาวา Information Literacy เปนทรจกและเขาใจกนในวงการศกษาเปนทรจกและเขาใจกนในวงการศกษา และวชาชพบรรณารกษและนกสารสนเทศ

เทานน

• ในองคกรอน ๆ โดยเฉพาะองคกรทาง ส ไ ใ ธรกจมกระแสความเคลอนไหวในเรอง

Knowledge Management, Learning g g , gOrganization, E-Learning

ป ใ • KM วาดวยการจดหา แบงปน ใช และสรางความร เพอเพมคณคา เพมศกยภาพสรางความร เพอเพมคณคา เพมศกยภาพในการแขงขนใหกบองคกร

• การวจยชใหเหนวา องคกรหลายแหงการวจยชใหเหนวา องคกรหลายแหง– ไดลงทนเปนเงนจานวนมากดานเทคโนโลย

ไ ปเพอการจดการความร แตไมประสบความสาเรจ

– บคลากรยงประสบปญหา • ภาวะทวมทนของสารสนเทศ

• ไดรบสารสนเทศผด ๆไดรบสารสนเทศผด ๆ • ไมมทกษะในการใชเทคโนโลย

ไ ใ • ไมรวธคนหาสารสนเทศ ทาใหเสยเวลาทาในสงทคนอนทาไปแลว

องคกรจงตร หนก• องคกรจงตระหนกวา “ทกษะการรสารสนเทศ” ของบคลากร เปนทกษะบคลากร เปนทกษะพนฐานทสาคญตอการจดการความร หรอ การสรางหรอ การสรางองคกรแหงการ

เรยนร

IL ในสถานททางานIL ในสถานททางาน• คาวา Information Literacy ไมเปนทy

นยมใชคาทใชแทน: working smarter• คาทใชแทน: working smarter, information skills, information resources training, information discovery (information retrieval, y ( ,search techniques and source selection) information resourceselection), information resource management (organization and sharing)sharing)

หลกสตรการศกษาดานการรสารสนเทศหลกสตรการศกษาดานการรสารสนเทศทวไป หลกสตรเพมเตม และ/หรอ ชดการทวไปGeneric

หลกสตรเพมเตม แล /หรอ ชดการเรยนรดวยตนเอง

ขนาน หลกสตรเพมเตม แล /หรอ ชดการขนานParallel

หลกสตรเพมเตม และ/หรอ ชดการเรยนรดวยตนเอง ซงเปนสวนเสรมหลกสตรวชาอนหลกสตรวชาอน

บรณาการI t t d

หลกสตรทจดเปนรายวชา โดยเปน Integrated สวนหนงของหลกสตรการศกษา

ปลกฝงทกษะไวใน แทรกทกษะการรสารสนเทศไวในปลกฝงทกษะไวในหลกสตรการศกษาEmbedded

แทรกทกษะการรสารสนเทศไวในการเรยนการสอนทกวชา ทกชน ทกระดบEmbedded ระดบ

มตของการรสารสนเทศ

มตของการรสารสนเทศมตของการรสารสนเทศ

ไป ป • ทกษะทวไป: การแกปญหา ความรวมมอ การทางานเปนทม การสอสาร และความคดเชงวเคราะหวจารณ

• ทกษะสารสนเทศ: การแสวงหาสารสนเทศ การ• ทกษะสารสนเทศ: การแสวงหาสารสนเทศ การใชสารสนเทศ การใชเทคโนโลยสารสนเทศ

• คานยมและความเชอ: การใชสารสนเทศอยางฉลาดและมจรยธรรม ความรบผดชอบตอสงคมฉลาดแล มจรยธรรม ความรบผดชอบตอสงคม การมสวนรวมในชมชน

รปแบบการเรยนการสอนรปแบบการเรยนการสอน

• Face-to-face learning• Self-paced learning packagesSelf paced learning packages • E-Learning

– Offline– Online

การใชประโยชนจากเครอขายในการสอนทกษะการรสารสนเทศ

• อนทราเนต• อนเทอรเนต• อนเทอรเนต

การใชเทคโนโลย Web2 0การใชเทคโนโลย Web2.0

Social SoftwareSocial Software• BlogsBlogs

http://information-literacy blogspot com/2007/05/second-life-literacy.blogspot.com/2007/05/second-life-symposium.htmlhttp://eduspaces net/dougbelshaw/webloghttp://eduspaces.net/dougbelshaw/weblog

• Wikishttp://infolit.bibliotech.us/wiki/tiki-index.php?page_ref_id=5http://wiki.nasa.gov/cm/wiki/?id=1961

• RSS feed• RSS feedhttp://www.libworm.com/rss/librarianqueries.

hphp• Social Network Site (e.g., Youtube, CiteULike,

LibraryThing)http://www.citeulike.org/p ghttp://www.librarything.com/tour/http://acuril uprrp edu/index php?option=cohttp://acuril.uprrp.edu/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=1S d Lif• Second Lifehttp://secondlife.com/

• University of SheffieldLTEA in SL: Research Process ModelLTEA in SL: Research Process Modelhttp://networked-pinquiry.pbwiki.com/LTEA-in-SL%3A-Research process modelResearch-process-model

• UCI Libraries: Science Information TutorialTutorial http://www.lib.uci.edu/services/tutorials/science_info_tutorial/

สภาพแวดลอมใหมทางสารสนเทศสภาพแวดลอมใหมทางสารสนเทศ(Pru Mitchelle)( )

• รวมมอกน ทางานรวมกน (Collaborative)( )• สรางสรรค และแบงปน (Creative and

Sh d)Shared)• มความเปนชมชน (Community-based)• มความเปนชมชน (Community-based)• มความเปนสวนตว (Personal)( )• มลกษณะเสมอน (Virtual)

• การสอนทกษะการ• การสอนทกษะการรสารสนเทศ จงตองใหสอดคลองกบพฤตกรรมการกบพฤตกรรมการเรยนรใน

ใ สภาพแวดลอมใหมทางสารสนเทศทางสารสนเทศ

– Learning is collaborative (e g wikis)– Learning is collaborative (e.g. wikis)– Learning is creative and shared (e.g.

Wikipedia blog)Wikipedia, blog) – Learning is community-based (e.g. social

t ki )networking)– Learning is personal (e.g. blog, profiles,

point of view)– Learning is virtual (e.g. Second Life)g ( g )