Noise and CE marking

Geluid: CE en arboGeluid: CE en arbo

Technisch bureau van EedenTechnisch bureau van Eeden

‘‘s-Hertogenboschs-Hertogenbosch

Michiel van EedenMichiel van Eeden

2www.tbve.nl24-4-2007

Technisch bureau van Eeden

■ Geluid en trillingsonderzoek voorGeluid en trillingsonderzoek voor◆ arbeidsomstandighedenarbeidsomstandigheden◆ machinerichtlijnmachinerichtlijn◆ milieuvergunningen industriemilieuvergunningen industrie◆ bouwkundig / installatiesbouwkundig / installaties


Technisch bureau van Eeden

■ Opgericht 1996Opgericht 1996

■ lid normcommissie geluid (ergonomie)lid normcommissie geluid (ergonomie)■ aspirant lid normcommissie akoestiekaspirant lid normcommissie akoestiek


Inhoud

■ Geluiddruk, geluidsvermogenGeluiddruk, geluidsvermogen■ BeoordelingsmatenBeoordelingsmaten■ Geluid in de MachinerichtlijnGeluid in de Machinerichtlijn■ Richtlijn mobiele werktuigenRichtlijn mobiele werktuigen■ Geluid en arbeidsomstandighedenGeluid en arbeidsomstandigheden■ Verstoring communicatie en concentratieVerstoring communicatie en concentratie■ Vragen en discussieVragen en discussie


Basisbegrippen geluid

■ Geluidsdruk en geluidsvermogen Geluidsdruk en geluidsvermogen ◆ VerschilVerschil◆ VerbandVerband◆ DecibelDecibel

■ Frequentieweging: A-filterFrequentieweging: A-filter■ Tijdmiddeling: Fast, Slow, LTijdmiddeling: Fast, Slow, Leqeq, L, Lpiekpiek


Oorzaak: thermisch vermogen in Wattgevolg: temperatuur in °C / Kelvin

temperatuur (°C)


Oorzaak: akoestisch vermogen in Wattgevolg: geluiddruk in N/m2 (Pa)


Geluidsdruk en geluidsdrukniveau (1)

■ Geluidsdruk Geluidsdruk pp (Pascal = N/m (Pascal = N/m22))

■ geluidsdrukniveau:geluidsdrukniveau:

uitgedruk in decibeluitgedruk in decibel (dimensiloos) (dimensiloos)

2

0p log10L

=

p

p


geluidsdrukgeluidsdruk geluidsdrukniveaugeluidsdrukniveau

0,00002 Pa:0,00002 Pa: gehoordrempelgehoordrempel 00 dBdB

0,02 Pa:0,02 Pa: rustig restaurantrustig restaurant 6060 dBdB

0,25 Pa:0,25 Pa: fabriekfabriek 8282 dBdB

6 Pa:6 Pa: discodisco 110110 dBdB

200 Pa:200 Pa: PijngrensPijngrens 140140 dBdBStatische luchtdruk Statische luchtdruk ≈ 1 bar = 10 1 bar = 1055PaPa

Geluidsdruk en geluidsdrukniveau (2)


Geluidsvermogen en -niveau (1)

■ Vermogen Vermogen WW (Watt = J/s) (Watt = J/s)

■ vermogenniveau:vermogenniveau:

uitgedruk in decibeluitgedruk in decibel

Lw =

100

logWW


akoestisch vermogenakoestisch vermogen vermogenniveauvermogenniveau

0,000 01 W:0,000 01 W: sprekerspreker 7070 dBdB

0,001 W:0,001 W: auto 60 km/uauto 60 km/u 9090 dBdB

1 W:1 W: zware boorhamerzware boorhamer 120120 dBdB

50 000 W:50 000 W: Boeing 747Boeing 747 160 dB160 dB

Geluidsvermogen en -niveau (2)


Verband vermogen en druk (1)

W = konstante W = konstante × × pp22 × × OppervlakOppervlak

vermogen is evenredig met energiestroom vermogen is evenredig met energiestroom

door een zeker oppervlakdoor een zeker oppervlak


Decibel ?

Zonder verwijzing naar referentie* of Zonder verwijzing naar referentie* of bijvoorbeeld ISO norm kan decibel alles zijn!bijvoorbeeld ISO norm kan decibel alles zijn!

** geluiddruk: geluiddruk: pp00 = 2.10 = 2.10-5-5 Pa Pageluidvermogen: geluidvermogen: WW00 = 1.10 = 1.10-12-12 W W



LLw w = L= Lpp + 10 log (oppervlak) + 10 log (oppervlak)



voor puntbron op 1 meter in vrije veld:

Lw = Lp + 10 log 4πr2 = Lp + 11

puntbron: afstand > 1,5x grootste afmeting van de bron


LLw w = L= Lp p + 14 indien r = 2 m+ 14 indien r = 2 m

2m


LLw w = L= Lp p + 20 indien object 2 x 3 x 4 m en d = 1m+ 20 indien object 2 x 3 x 4 m en d = 1m

2

4

3

1


Wegingscurven

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

25

40

63

10

0

16

0

25

0

40

0

63

0

10

00

16

00

25

00

40

00

60

00

10

00

0

16

00

0

tertsband (Hz)

ve

rste

rkin

g (

dB

)

A weging

C-weging


Tijdmiddeling

■ Standaard ‘wijzer’vertraging FAST: 125 msStandaard ‘wijzer’vertraging FAST: 125 ms■ LLmaxmax of maxhold: hoogste stand in FAST of maxhold: hoogste stand in FAST

■ LLeqeq: energetisch gemiddelde over een zeker : energetisch gemiddelde over een zeker beoordelingstijd > geen afleesfoutbeoordelingstijd > geen afleesfout◆ pas mogelijk vanaf begin jaren ‘80pas mogelijk vanaf begin jaren ‘80

■ LLpeakpeak: top niveau : top niveau (hoogste absolute momentane waarde)(hoogste absolute momentane waarde)


Beoordelingsmaten■ Middelgrote takken versnipperaarMiddelgrote takken versnipperaar

(bedienpositie - takken jonge lindeboom)(bedienpositie - takken jonge lindeboom)

LLAeqAeq == 104 dB104 dB

LLAmaxAmax == 112 dB112 dB

LLCpeakCpeak == 128 dB128 dB


Toepassing beoordelingsmaten■ LLAeqAeq arbo, CE en omgevingslawaaiarbo, CE en omgevingslawaai

■ LLAmaxAmax alleen voor omgevingslawaaialleen voor omgevingslawaai (verstoring) (verstoring)

■ LLCpeakCpeak alleen arbo en CE alleen arbo en CE

voor geluiddrukniveau en geluidvermogenniveau!voor geluiddrukniveau en geluidvermogenniveau!


Machinerichtlijn■ Geen onnodige risico’s door lawaaiGeen onnodige risico’s door lawaai■ Voldoen aan huidige stand der techniek ten Voldoen aan huidige stand der techniek ten

aanzien van lawaaibeheersingaanzien van lawaaibeheersing

Vermelding in gebruikershandleiding:Vermelding in gebruikershandleiding:

■ LLpApA op bedienplaats indien > 70 dB op bedienplaats indien > 70 dB

◆ of Lof LCpiekCpiek > 130 dB > 130 dB

■ LLww indien L indien Lpp hoger dan 85 dB(A) hoger dan 85 dB(A)

◆ vanaf 29-12-2009: 80dB(A)!vanaf 29-12-2009: 80dB(A)!


Machinerichtlijn

■ Voldoen aan huidige stand der techniek Voldoen aan huidige stand der techniek ten aanzien van lawaaibeheersingten aanzien van lawaaibeheersing

Toegelicht in ISO/TR 11688 (1 en 2): Toegelicht in ISO/TR 11688 (1 en 2):

basisbeginselen geluidarm ontwerpenbasisbeginselen geluidarm ontwerpen


Mobiele werktuigen 2000/14/EG

■ Van toepassing op zelfrijdende en/of verplaatsbare Van toepassing op zelfrijdende en/of verplaatsbare machines bedoeld voor gebruik buitenshuis, machines bedoeld voor gebruik buitenshuis, bijvoorbeeld machines voor (wegen-) bouwbijvoorbeeld machines voor (wegen-) bouw

■ Verplichte labeling geluidvermogenVerplichte labeling geluidvermogen■ Bovendien: grenswaarden aan geluidvermogen voor Bovendien: grenswaarden aan geluidvermogen voor

deel van deze groep van machinesdeel van deze groep van machines



Enkele voorbeelden:Enkele voorbeelden:■ Alleen labeling Alleen labeling (art.13)(art.13)::

◆ koeling van vrachtwagen of containerkoeling van vrachtwagen of container◆ kettingzaag, bladblazer, heggenschaarkettingzaag, bladblazer, heggenschaar◆ hoogwerker, bouwlier, betonmolenhoogwerker, bouwlier, betonmolen

■ Bovendien grenswaarden Bovendien grenswaarden (art.12)(art.12)::◆ graafmachine, lader, mobiele kranengraafmachine, lader, mobiele kranen◆ aggregaten aggregaten (elektrisch, hydraulisch, perslucht, lassen)(elektrisch, hydraulisch, perslucht, lassen)

◆ grasmaaier en grastrimmersgrasmaaier en grastrimmers



Aanvullende op Machine RichtlijnAanvullende op Machine Richtlijn◆ Machine Richtlijn: geluid voor gebruikerMachine Richtlijn: geluid voor gebruiker◆ Richtlijn mobiele werktuigen: geluid voor Richtlijn mobiele werktuigen: geluid voor

omgevingomgeving

Meting en specificatie:Meting en specificatie:■ Geluidvermogenniveau: volgens 2000Geluidvermogenniveau: volgens 2000/14/14■ Geluiddrukniveau: volgens 98/37Geluiddrukniveau: volgens 98/37


Commentaar

■ In 98/37: ‘maximale geluidsdruk’ is niet In 98/37: ‘maximale geluidsdruk’ is niet LLmaxmax maar hoogste (plaatsafhankelijke) maar hoogste (plaatsafhankelijke) waarde van Lwaarde van Leqeq (1.7.4.f) (1.7.4.f)

■ In 2000/14 geen voorschrift voor bepalen In 2000/14 geen voorschrift voor bepalen van Lvan Lmaxmax (wel relevant) (wel relevant)

■ dB(A) is niet conform ISOdB(A) is niet conform ISO


Arbeidsomstandighedenbesluit

■ risico’s inventariserenrisico’s inventariseren■ blootstelling beperkenblootstelling beperken

◆ arbeidshygiënische strategiearbeidshygiënische strategie



■ aktiegrens 80 dB(A) / 135 dB(C)aktiegrens 80 dB(A) / 135 dB(C)piekpiek

◆ gehoorbescherming beschikbaargehoorbescherming beschikbaar

■ aktiegrens 85 dB(A) / 137 dB(C)aktiegrens 85 dB(A) / 137 dB(C)piekpiek

◆ geluidbestrijdingsplan & afbakeninggeluidbestrijdingsplan & afbakening◆ gehoorbescherming verplicht, gelegenheid bieden gehoorbescherming verplicht, gelegenheid bieden

tot audiometrisch onderzoektot audiometrisch onderzoek

■ blootstellingsgrens 87 dB(A) / 140 dB(C)blootstellingsgrens 87 dB(A) / 140 dB(C)piekpiek



■ Tot februari 2006: aktiegrenzen gelden voor Tot februari 2006: aktiegrenzen gelden voor ‘werkzaamheid’, na februari 2006 gelden deze ‘werkzaamheid’, na februari 2006 gelden deze voor daggemiddeldevoor daggemiddelde

■ Na februari 2006: rekening houden met Na februari 2006: rekening houden met meetonzekerheid (maar hoe...)meetonzekerheid (maar hoe...)



■ Geluid beoordelen: meten indien nodigGeluid beoordelen: meten indien nodig■ Gebruik van fabrikantgegevens bij RIE:Gebruik van fabrikantgegevens bij RIE:

zijn karakterisering voor het product, niet zijn karakterisering voor het product, niet noodzakelijk representatief voor de te noodzakelijk representatief voor de te beoordelen toepassing!beoordelen toepassing!

■ Dus: meten meestal beterDus: meten meestal beter


Betekenis piekniveau

■ Indien grens voor piekniveau wordt Indien grens voor piekniveau wordt overschreden geldt overschrijding meestal overschreden geldt overschrijding meestal ook voor daggemiddeldeook voor daggemiddelde


■ Bodem neerklappen LBodem neerklappen LCpiekCpiek 137 - 140 dB 137 - 140 dB

■ Indien 24 maal per dag dan LIndien 24 maal per dag dan LAeqAeq 80 dB 80 dB


Normen■ Basisnormen geluidmeting machinesBasisnormen geluidmeting machines

◆ geluidsdruk op bedienplaatsgeluidsdruk op bedienplaatsISO 11200 serieISO 11200 serie

◆ geluidsvermogengeluidsvermogenISO 3700 serieISO 3700 serieISO 9614 ISO 9614

Allen NEN-ENAllen NEN-EN



Primaire doel: productvergelijkingPrimaire doel: productvergelijking◆ Omgevings onafhankelijkOmgevings onafhankelijk◆ Reproduceerbare referentieconditiesReproduceerbare referentiecondities



Declaratie volgens NEN-EN-ISO 4871Declaratie volgens NEN-EN-ISO 4871verwerking meetonzekerhedenverwerking meetonzekerhedengewaarborgd geluidniveaugewaarborgd geluidniveau

Opgave van geluidniveau en onzekerheid of van Opgave van geluidniveau en onzekerheid of van geluidniveau geluidniveau plusplus onzekerheid onzekerheid


Normen■ MeetonzekerhedenMeetonzekerheden

Extra aandacht sinds GUM Extra aandacht sinds GUM (ISO 1993)(ISO 1993)::Guide to the expression of uncertainty in measurementGuide to the expression of uncertainty in measurement


Normen■ Meer specifiek meetvoorschrift:Meer specifiek meetvoorschrift:

Noise test codeNoise test code■ Nadere specificering van Nadere specificering van

meetomstandigheden en bedrijfsconditiesmeetomstandigheden en bedrijfscondities■ Enkele EN normen, Enkele EN normen, ± ± 20 in new approach lijst20 in new approach lijst■ Zelf opstellen: EN-ISO 12001Zelf opstellen: EN-ISO 12001


Arbeidsomstandigheden■ NEN 3418NEN 3418

◆ beoordelen geluidbelasting specifiek voor de beoordelen geluidbelasting specifiek voor de arbeidsplaatsarbeidsplaats

◆ met werkzaamheden inventarisatie en met werkzaamheden inventarisatie en geluidmeting per werkzaamheid de gemiddelde geluidmeting per werkzaamheid de gemiddelde dagdosis bepalendagdosis bepalen



◆ dagdosis (toestingswaarde)dagdosis (toestingswaarde)◆ piekniveaus (toestingswaarde)piekniveaus (toestingswaarde)◆ ranglijst met deelbijdragen per werkzaamheidranglijst met deelbijdragen per werkzaamheid



Wordt zo goed als zeker opgevolgd door Wordt zo goed als zeker opgevolgd door ISO 9612 (DIS 2007)ISO 9612 (DIS 2007)◆ 3 strategieën3 strategieën◆ aandacht voor meetonzekerhedenaandacht voor meetonzekerheden◆ zicht op deelbijdragen daggemiddelde verlorenzicht op deelbijdragen daggemiddelde verloren


Farbo fout (voorbeeld)

L 008 BreedbandontbraammachineBestemd voor: het onder goede arbeidsomstandighedenontbramen van metalen platen.Bestaande uit:

• slijpwals;• tegengesteld draaiende staalborstels;• afzuiging;• droog- of natfilter;• (eventueel) was- en drooginrichting.

Het geluidsdrukniveau (Lp) van de machine, gemetenop de bedieningsplaats volgens het meetprotocol NEN 3418,bedraagt maximaal 80 dB(A).


Communicatie en concentratie

■ Verstoring door ‘lawaai’ ook indien niet Verstoring door ‘lawaai’ ook indien niet schadelijk voor het gehoorschadelijk voor het gehoor

■ VeiligheidsaspectenVeiligheidsaspecten■ Kwaliteit van het werkKwaliteit van het werk

■ Zowel in productie als in ‘kantoor’Zowel in productie als in ‘kantoor’



■ Toename automatiseringToename automatisering◆ complexiteit van taken in productie neemt toe complexiteit van taken in productie neemt toe

(afhankelijk van flexibiliteit van de productie)(afhankelijk van flexibiliteit van de productie)◆ engineer staat in of naast productieengineer staat in of naast productie◆ meer overleg in of nabij productie-omgevingmeer overleg in of nabij productie-omgeving



■ Producent (besturings) elektronicaProducent (besturings) elektronica◆ engineers en reparatie / faalanalyse naast pick- engineers en reparatie / faalanalyse naast pick-

en place machineen place machine

■ Geautomatiseerd distributiecentrumGeautomatiseerd distributiecentrum◆ console voor opvang van uitval midden in console voor opvang van uitval midden in

transportlijntransportlijn



■ Belangrijker naarmate gehoor slechter isBelangrijker naarmate gehoor slechter is◆ belang van preventie!belang van preventie!

■ Beoordelen met NPR 3438Beoordelen met NPR 3438◆ ook: NEN-EN-ISO 11690-1* en VDI 2058-3ook: NEN-EN-ISO 11690-1* en VDI 2058-3◆ weinig ‘harde’cijfersweinig ‘harde’cijfers

■ Geen regelgeving Geen regelgeving (* met ZA annex)(* met ZA annex)


Appatuur

■ Integrerende geluidniveaumeterIntegrerende geluidniveaumeter■ Klasse 1Klasse 1■ In oktaven meten indien correcties nodigIn oktaven meten indien correcties nodig

◆ omgevingsinvloedenomgevingsinvloeden◆ stoorgeluidenstoorgeluiden


Traject

■ Vaststellen bedrijfsconditie(s)Vaststellen bedrijfsconditie(s)■ Geluid > 70 dB dan nauwkeurig metenGeluid > 70 dB dan nauwkeurig meten■ Geluid > 85 dB dan bovendien Geluid > 85 dB dan bovendien

geluidvermogen metengeluidvermogen meten■ Vermelding in handleiding inclusief meet- Vermelding in handleiding inclusief meet-

onzekerheid!onzekerheid!


Aandachtspunten

■ Reproduceerbaarheid:Reproduceerbaarheid:◆ bedrijfsconditie en omschrijving daarvanbedrijfsconditie en omschrijving daarvan◆ meetpositiemeetpositie◆ meetomgevingmeetomgeving

■ Beoordeling van invloed hiervanBeoordeling van invloed hiervan


Invloed praktijk-meetruimte


absorptie A = oppervlak x α (m2)

meetoppervlak S (m2)

Business

Noise and CE marking