กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

1

กฎหมายวธสบญญต 1: หลกทวไปในวธพจารณาความแพง

Procedural Law I

1. ขนตอนการดาเนนคดแพง 2. พระธรรมนญศาลยตธรรม

3. คความและการเสนอคดตอศาล 4. เขตอานาจศาล คาคความและการคดคานผพพากษา

5. อานาจและหนาทของศาล 6. การชขาดตดสนคด

7. คาพพากษาและคาสง 8. ผลแหงคาพพากษาและคาสง

9. คาฤชาธรรมเนยม 10. ขอพจารณาเบองตนเกยวกบกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

11. ประเดนในคดกบพยานหลกฐาน 12. หนาทนาสบ หรอภาระการพสจน

13. การรบฟงพยานหลกฐานในคดแพง 14. การนาสบพยานหลกฐาน

15. การชงนาหนกพยานหลกฐาน

UPDATE : 12 FEBRUARY 2009 BY : DR.NITINAI KHUMMALAI

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

2

1. ขนตอนการดาเนนคดแพง บคคลจะเสนอคดตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจได เมอมขอโตแยงเกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลตามกฎหมาย

แพง หรอเมอตองใชสทธทางศาล

เมอมการยนคาฟองหรอคารองขอตอศาลแลว ศาลจะตรวจคาฟองหรอคารองขอนน แลวจงมคาสงรบไมรบ หรอใหคนไปใหทามาใหม เสรจแลวจงออกหมายเรยกและสงสาเนาคาฟองใหแกจาเลยเพอแกคด ซงจาเลยจะตองทาคาใหการเปนหนงสอยนตอศาลภายใน 15 วน

ศาลตองชสองสถาน เพอกาหนดประเดนขอพพาท ภาระการพสจน และกาหนดลาดบในการนาพยานหลกฐานเขาสบกอนหลง เวนแตกรณทกฎหมายบญญตยกเวน

เมอเสรจสนการสบพยาน ศาลจะวนจฉยชขาดคดโดยทาเปนคาพพากษาและหรอสงแลวแตกรณ

กรณลกหนาตามคาพพากษาไมปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวน เจาหนตามคาพพากษามสทธบงคบคดเอาแกลกหนได

1. การเสนอคดตอศาล

การเสนอคดตอศาลไดนน มสองประเภท คอ คดทมขอโตแยงสทธหรอหนาทของบคคลตามกฎหมายแพง ประเภททสองคอ คดทมความจาเปนจะตองใชสทธทางศาล

การเสนอคาฟองหรอคารองขอ ตองพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและพระธรรมนญศาลยตธรรมประกอบกน หากเสนอผดศาล ศาลกจะไมรบคาฟองหรอคารองขอนนไวพจารณา

1.1 เงอนไขการเสนอคดตอศาล มาตรา 55 เมอมขอโตแยงเกดขน เกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคลนนชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจได ตามบทบญญตแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายน ก. การเสนอคดมขอพพาท

1. ตองเปนบคคล

2. ตองมขอโตแยงสทธหรอหนาทของบคคลตามกฎหมายแพงเกดขน

ข. การเสนอคดไมมขอพพาท

ตองมกฎหมายรองรบวาคดเรองนนมความจาเปนจะตองใชสทธทางศาล ถาไมมกฎหมายรองรบ กไมอาจเสนอคดตอศาลได ค. รปแบบการเสนอคด

คดมขอพพาท ทาเปนคาฟองตาม ม.172 วรรคหนง ผเสนอขอหาจะเรยกวาโจทย ผทถกฟองจะเรยกวาจาเลย คดไมมขอพพาท ใหยนคารองตอศาล ตาม ม.188 วรรคหนง บคคลผเสนอคดตอศาลจะเรยกวาผรอง

ง. คความจะตองมความสามารถตามกฎหมาย (ป.ว.พ.มาตรา 56 วรรคหนง)

มาตรา 56 ผไรความสามารถหรอผทาการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ ได ตอเมอไดปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสามารถและตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน การใหอนญาตหรอยนยอมตามบทบญญตเชนวานน ใหทาเปนหนงสอยนตอศาลเพอรวมไวในสานวนความ

แต กระบวนการพจารณาทไดดาเนนไปแลวกอนทจะปรากฎวาคความกรณฝายใดฝายหนงเปนผบกพรองความสามารถ ไมทาใหกระบวนการพจารณาทดาเนนไปแลวเสยไป จ. วธดาเนนคด ดาเนนคดโดยทางใดทางหนงตาม ป.ว.พ.มาตรา 60 ดงน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

3

1. ดาเนนคดดวยตนเอง 2. โดยการแตงตงทนายความคนเดยวหรอหลายคนใหวาความ

3. ทาหนงสอมอบอานาจบคคลใดเปนผแทนตนในคด ผรบมอบอานาจเชนวานนจะวาความอยางทนายความไมได แตยอมตงทนายความเพอดาเนนกระบวนพจารณาได

มาตรา 60 คความฝายใดฝายหนง หรอผแทนโดยชอบธรรมในกรณทคความเปนผไรความสามารถ หรอผแทนในกรณทคความเปนนตบคคลจะวาความดวยตนเองและดาเนนกระบวนพจารณาทงปวงตามทเหนสมควรเพอประโยชนของตนหรอจะตงแตงทนายความคนเดยวหรอหลายคนใหวาความและดาเนนกระบวนพจารณาแทนตนกได ถาคความ หรอผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทน ดงทไดกลาวมาแลวทาหนงสอมอบอานาจใหบคคลใดเปนผแทนตนในคดผรบมอบอานาจเชนวานนจะวาความอยางทนายความไมได แตยอมตงทนายความเพอดาเนนกระบวนพจารณาได 1.2 ศาลทจะเสนอคด

การเสนอคาฟองหรอคารองขอ นอกจากจะตองพจารณาตาม ป.ว.พ.แลว ยงตองพจารณาตามพระธรรมนญศาลยตธรรมประกอบดวย

ก. การนาเสนอคาฟองคดมขอพพาท (ม.4(1), 4 ทว และ 4 ตร)

คาฟองทเกยวดวยหนเหนอบคคล (ม.4(1) และ 4 ตร) มาตรา 4 (1) คาฟอง ใหเสนอตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาลหรอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลไมวาจาเลยจะมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรหรอไม มาตรา 4 ตร(3) คาฟองอนนอกจากทบญญตไวในมาตรา 4 ทว โโซงจาเลยมไดมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร และมลคดมไดเกดขนในราชอาณาจกรถาโจทกเปนผมสญชาตไทยหรอมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร ใหเสนอตอศาลแพงหรอตอศาลทโจทกมภมลาเนาอยในเขตศาล

คาฟองเกยวดวยอสงหารมทรพย (ม.4 ทว) มาตรา 4 ทว คาฟองเกยวดวยอสงหารมทรพย หรอสทธหรอประโยชนอนเกยวดวยอสงหารมทรพย ใหเสนอตอศาลทอสงหารมทรพยนนตงอยในเขตศาล ไมวาจาเลยจะมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรหรอไม หรอตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาล

ข. การเสนอคารองขอในคดไมมขอพพาท

การยนคารองขอในคดไมมขอพพาททวไป (ม.4 (2)) มาตรา 4 (2) คารองขอ ใหเสนอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาล หรอตอศาลทผรองมภมลาเนาอยในเขตศาล

การยนคารองขอใหศาลมคาสงตงผจดการมรดก – ถาทายาทหรอผมสวนไดเสยประสงคจะตงผหนงผใดเปนผจดการมรดก การยนคารองขอมไดเปนไปตามหลกทวไป แตเปนไปตามมาตรา 4 จตวา วรรคหนง มาตรา 4 จตวา คารองขอแตงตงผจดการมรดก ใหเสนอตอศาลทเจามรดกมภมลาเนาอยในเขตศาลในขณะถงแกความตาย

ในกรณทเจามรดกไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร ใหเสนอตอศาลททรพยมรดกอยในเขตศาล นายเอกมภมลาเนาอยทจงหวดลาปาง ใหนายโท ซงมภมลาเนาอยทจงหวดตากกยมเงน 500,000 บาท โดยทาหลกฐานเปน

หนงสอทจงหวดพะเยา ตอมานายโทผดนดไมยอมชาระหนใหแกนายเอก เชนนนายเอกจะฟองนายโททศาลใดไดบาง การฟองขอใหศาลบงคบใหนายโทชาระหนเงนก เปนคาฟองเกยวดวยหนเหนอบคคล จงตองบงคบตาม ป.ว.พ.มาตรา 4 (1) ซง

บญญตใหโจทยมอานาจเสนอคาฟองตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขต หรอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาล ศาลใดศาลหนง กรณตามปญหาขางตน นายเอกมอานาจเสนอคาฟองตอศาลจงหวดตาก ซงเปนศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาล หรอศาลจงหวดพะเยาซงเปนศาลทมลคดเกดขนอยในเขตอานาจ

2. กระบวนพจารณาเมอเรมคด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

4

ในการตรวจคาคความของศาลนน ศาลอาจจะมคาสงอยางหนงอยางใดใน 3 ประการ กลาวคอ คาสงคนคาคความ คาสงไมรบคาคความ หรอคาสงรบคาคความ

เมอโจทยนาคาฟองไปยนตอศาลและศาลรบคาฟองไวแลว โจทยยงมหนาทรองขอตอพนกงานเจาหนาทเพอใหสงหมายเรยกใหแกคดแกจาเลยภายใน 7 วน นบแตวนยนคาฟอง

จาเลยตองทาคาใหการเปนหนงสอยนตอศาลภายใน 15 วน นบแตไดรบหมายเรยกและสาเนาคาฟอง และจาเลยจะฟองแยงมาในคาใหการกได 2.1 การตรวจคาคความ (ม.18)

"คาคความ" หมายความวา บรรดาคาฟอง คาใหการหรอคารองทงหลายทยนตอศาลเพอตงประเดนระหวางคความ (มาตรา 1 (5)) มาตรา 18 ใหศาลมอานาจทจะตรวจคาคความทพนกงานเจาหนาทของศาลไดรบไวเพอยนตอศาล หรอสงใหแกคความหรอบคคลใด ๆ ถาศาลเหนวาคาคความทไดยนไวดงกลาวแลวนน อานไมออก หรออานไมเขาใจ หรอเขยนฟมเฟอยเกนไป หรอไมมรายการ ไมมลายมอชอ ไมแนบเอกสารตาง ๆ ตามทกฎหมายตองการ หรอมไดปดแสตมปโดยบรบรณ ศาลจะมคาสงใหคนคาคความนนไปใหทามาใหม หรอแกไขเพมเตม หรอปดแสตมปใหบรบรณภายในระยะเวลาและกาหนดเงอนไขใด ๆ ตลอดจนเรองคาฤชาธรรมเนยมตามทศาลเหนสมควรกได ถามไดปฏบตตามขอกาหนดของศาลในระยะเวลาหรอเงอนไขทกาหนดไวกใหมคาสงไมรบคาคความนน ถาศาลเหนวาคาคความทไดนามายนดงกลาวขางตน มไดเปนไปตามเงอนไขแหงกฎหมายทบงคบไว นอกจากทกลาวมาในวรรคกอน และโดยเฉพาะอยางยง เมอเหนวาสทธของคความหรอบคคลซงยนคาคความนนไดถกจากดหามโดยบทบญญตแหงกฎหมายเรองเขตอานาจศาล กใหศาลมคาสงไมรบหรอคนคาคความนนไปเพอยนตอศาลทมเขตอานาจ ถาไมมขอขดของดงกลาวแลว กใหศาลจดแจงแสดงการรบคาคความนนไวบนคาคความนนเองหรอในทอน คาสงของศาลทไมรบหรอใหคนคาคความตามมาตราน ใหอทธรณและฎกาไดตามทบญญตไวในมาตรา 227228 และ 247

ในการตรวจคาคความของศาลนน ศาลอาจจะมคาสงอยางหนงอยางใดใน 3 ประการคอ

1. คาสงคนคาคความ

2. คาสงไมรบคาคความ

3. คาสงรบคาคความ

คาสงคนคาคความ เมอคาคความอานไมออกหรออานไมเขาใจ หรอฟมเฟอยเกนไป แตศาลจะมคาสงไมรบคาคความไปเลยทเดยวไมได ตองใหคความทามาใหม และศาลกจะตรวจเปรยบเทยบกบคาคความเดม

คาสงไมรบคาคความ ตองไมใชตามกรณ ม.18 วรรคสอง แตตองบญญตไวตามวรรคสาม

คาสงรบคาคความ ศาลตรวจเหนวาคาฟองถกตอง ในชนตรวจคาฟอง หากศาลเหนวาคาฟองนนไมอยในเขตอานาจของศาล ศาลจะมคาสงอยางไร

หากศาลเหนวาคาฟองนนไมอยในเขตอานาจของศาล ศาลจะมคาสงไมรบคาฟองนน 2.2 การยนและสงคาคความและเอกสาร

ก. การยนคาคความหรอเอกสารอนใดตอศาล (ม.69)

มาตรา 69 การยนคาคความ หรอเอกสารอนใดตอศาลนนใหกระทาไดโดยสงตอพนกงานเจาหนาทของศาล หรอยนตอศาลในระหวางนงพจารณา ข. การสงคาคความหรอเอกสารไปยงคความหรอบคคลภายนอก

โดยทวไป การสงสงคาคความจะใหเจาพนกงานศาลเปนผสง แตบางกรณกฎหมายยอมใหนาไปสงใหแกกนดวยตนเองโดยไมตองใหเจาพนกงานศาลเปนผไปสง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

5

มาตรา 70 บรรดาคาฟอง หมายเรยกและหมายอน ๆ คาสง คาบงคบของศาลนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหแกคความหรอบคคลภายนอกทเกยวของแตวา (1) หมายเรยกพยาน ใหคความฝายทอางพยานนนเปนผสงโดยตรงเวนแตศาลจะสงเปนอยางอน หรอพยานปฏเสธไมยอมรบหมาย ในกรณเชนวานใหเจาพนกงานศาลเปนผสง (2) คาสง คาบงคบของศาล รวมทงคาสงกาหนดวนนงพจารณาหรอสบพยาน แลวแตกรณ หรอคาสงใหเลอนคด ถาคความหรอบคคลทเกยวของนนอยในศาลในเวลาทมคาสงและไดลงลายมอชอรบรไว ใหถอวาไดสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว

การสงหมายเรยกหรอสาเนาคาฟองหรอกรณอนใดทเจาพนกงานศาลเปนผสง จะตองพจารณากรอบเรองเวลาทสง ตวบคคลทจะรบคาคความหรอเอกสาร และสถานทจะตองนาคาคความหรอเอกสารไปสง เวลา (ม.74 (1))

มาตรา 74 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลนนใหปฏบตดงน (1) ใหสงในเวลากลางวนระหวางพระอาทตยขนและพระอาทตยตก และ…

ตวบคคล (ม.74 (2))

(2) ใหสงแกคความ หรอบคคลซงระบไวในคาคความหรอเอกสาร ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของคความหรอบคคลนน แตใหอยในบงคบแหงบทบญญตหกมาตราตอไปน ขอยกเวน ตาม ม.75 สงใหทนายความ มาตรา 75 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดใหแกทนายความทคความตงแตงใหวาคด หรอใหแกบคคลททนายความเชนวานนไดตงแตง เพอกระทากจการอยางใด ๆ ทระบไวในมาตรา 64 นน ใหถอวาเปนการสงโดยชอบดวยกฎหมาย

หรอ ม.76 สงใหแกบคคลใดๆ ทมอายเกนยสบป ซงอยหรอทางานคความนนๆ มาตรา 76 เมอเจาพนกงานศาลไมพบคความหรอบคคลทจะสงคาคความหรอเอกสาร ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของบคคลนน ๆ ถาไดสงคาคความหรอเอกสารใหแกบคคลใด ๆ ทมอายเกนยสบป ซงอยหรอทางานในบานเรอนหรอทสานกทาการงานทปรากฎวาเปนของคความหรอบคคลนน หรอไดสงคาคความหรอเอกสารนนตามขอความในคาสงของศาล ใหถอวาเปนการเพยงพอทจะฟงวาไดมการสงคาคความหรอเอกสารถกตองตามกฎหมายแลว ในกรณเชนวามาน การสงคาคความหรอเอกสารแกคความฝายใดหามมใหสงแกคความฝายปรปกษเปนผรบไวแทน

สถานท เปนไปตาม ม.74 (2) แต ม.77 ยกเวนวา

มาตรา 77 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลไปยงทอนนอกจากภมลาเนา หรอสานกทาการงานของคความหรอของบคคลซงระบไวในคาคความ หรอเอกสารนน ใหถอวาเปนการถกตองตามกฎหมาย เมอ (1) คความหรอบคคลนนยอมรบคาคความหรอเอกสารนนไว หรอ (2) การสงคาคความหรอเอกสารนนไดกระทาในศาล

หากตวจาเลยไมยอมรบสาเนาคาฟอง ใหใชตาม ม.78 มาตรา 78 ถาคความหรอบคคลทระบไวในคาคความหรอเอกสารปฏเสธไมยอมรบคาคความหรอเอกสารนนจากเจาพนกงานศาลโดยปราศจากเหตอนชอบดวยกฎหมาย เจาพนกงานนนชอบทจะขอใหพนกงานเจาหนาทฝายปกครองทมอานาจหรอเจาพนกงานตารวจไปดวยเพอเปนพยาน และถาคความหรอบคคลนนยงคงปฏเสธไมยอมรบอยอก กใหวางคาคความหรอเอกสารไว ณ ทนน เมอไดทาดงนแลวใหถอวาการสงคาคความหรอเอกสารนนเปนการถกตองตามกฎหมาย

ขอสงเกต การวางคาคความหรอเอกสารตาม ป.ว.พ.มาตรา 78 จะตองเปนการวางตอคความหรอบคคลทระบไวในเอกสาร จะวางตอบคคลทระบไวใน ป.ว.พ.มาตรา 75 หรอ 76 ไมได

หากไมสามารถทาตามมาตรา 74 ถง 78 ได ใหทาตาม ม.79 วรรคหนง มาตรา 79 วรรคแรก ถาการสงคาคความหรอเอกสารนนไมสามารถจะทาไดดงทบญญตไวในมาตรากอน ศาลอาจสงใหสงโดยวธอนแทนได กลาวคอปดคาคความหรอเอกสารไวในทแลเหนไดงาย ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของคความหรอบคคลผมชอระบ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

6

ไวในคาคความหรอเอกสาร หรอมอบหมายคาคความหรอเอกสารไวแกเจาพนกงานฝายปกครองในทองถนหรอเจาพนกงานตารวจ แลวปดประกาศแสดงการทไดมอบหมายดงกลาวแลวนนไวดงกลาวมาขางตน หรอลงโฆษณาหรอทาวธอนใดตามทศาลเหนสมควร ขอสงเกต ศาลตองทาตามขนตอนตามมาตรากอนๆ เสยกอน จงจะทาตามมาตรา 79 ได ถาศาลทาขามขนตอน ถอวาการสงหมายเรยกหรอสาเนาคาฟองนนไมชอบ

การสงคาคความตาม ม.79 ไมไดมผลทนทนบแตวนปดหมายเรยก มาตรา 79 วรรคสอง การสงคาคความหรอเอกสารโดยวธอนแทนนน ใหมผลใชไดตอเมอกาหนดเวลาสบหาวนหรอระยะเวลานานกวานนตามทศาลเหนสมควรกาหนด ไดลวงพนไปแลวนบตงแตเวลาทคาคความหรอเอกสารหรอประกาศแสดงการมอบหมายนนไดปดไว หรอการโฆษณาหรอวธอนใดตามทศาลสงนนไดทาหรอไดตงตนแลว

กรณทคความสามารถสงเอกสารใหแกกนเองไดนน เชนการสงหมายเรยกพยาน บญญตตาม ม.81 มาตรา 81 การสงหมายเรยกพยานโดยคความทเกยวของนนใหปฏบตดงน (1) ใหสงในเวลากลางวนระหวางพระอาทตยขนและพระอาทตยตก และ (2) ใหสงแกบคคลซงระบไวในหมายเรยก ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของบคคลเชนวานน แตวาใหอยภายในบงคบบทบญญตแหงมาตรา 76 และ 77

ขอสงเกต ม.81 (2) ใหนาบทบญญต ม.76 และ 77 มาใชเทานน มไดอนโลมใหนา ม.78 เรองการวางหมาย หรอ ม.79 เรองการปดมาใช

กรณจาเลยมไดมภมลาเนาในราชอาณาจกร การสงหมายเรยกและสาเนาคาฟองตงตนหรอเอกสารอนใด ใหเปนไปตาม ม.83 ทว ถง 83 อฎฐ

เจาพนกงานศาลนาหมายเรยกและสาเนาคาฟองไปสงใหแกจาเลยทบาน ไมพบจาเลย พบแตนาย ก อาย 25 ป ซงเปนคนสวนทางานอยในบานเรอนของจาเลย นาย ก ยอมรบหมายเรยกและสาเนาคาฟองไว เจาพนกงานศาลจะสงหมายเรยกและสาเนาคาฟองใหนาย ก รบไวแทนไดหรอไม เจาพนกงานศาลนาหมายเรยกและสาเนาคาฟองไปสงใหกบจาเลยทบาน แมไมพบจาเลย พบแตนาย ก ซงอายเกน 20 ป คนสวน ถานาย ก ยอมรบสาเนาคาฟอง เจาพนกงานศาลกมอานาจทจะสงหมายเรยกและสาเนาคาฟองใหแกนาย ก ได ถอวาจาเลยไดรบหมายเรยกและสาเนาคาฟองแลวตาม ป.ว.พ.มาตรา 76

2.3 การยนคาใหการและฟองแยง

"คาใหการ" หมายความวา กระบวนพจารณาใด ๆ ซงคความฝายหนงยกขอตอสเปนขอแกคาฟองตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายน นอกจากคาแถลงการณ (ม.1 (4))

ก. ระยะเวลายนคาใหการคดแพงสามญ (ม.177 วรรคหนง) มาตรา 177 เมอไดสงหมายเรยกและคาฟองใหจาเลยแลวใหจาเลยทาคาใหการเปนหนงสอยนตอศาลภายในสบหาวน

ข. การสงสาเนาคาใหการ (ม.71) กรณจาเลยยนคาใหการตอสโจทย (ม.71 วรรคหนง)

มาตรา 71 วรรคหนง คาใหการนน ใหฝายทใหการนาตนฉบบยนไวตอศาลพรอมดวยสาเนาสาหรบใหคความอกฝายหนง หรอคความอน ๆ รบไปโดยทางเจาพนกงานศาล

ถาตอมาจาเลยยนคารองขอแกไขเพมเตมคาใหการ (ม.71 วรรคสอง) มาตรา 71 วรรคสอง คารองเพอแกไขเพมเตมคาใหการนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ โดยฝายทยนคารองเปนผมหนาทจดการนาสง ค. ฟองแยง (ม.177 วรรคสาม)

ฟองแยง คอ การทจาเลยฟองกลบใหโจทยมาในคาใหการ มาตรา 177 วรรคสาม จาเลยจะฟองแยงมาในคาใหการกได แตถาฟองแยงนนเปนเรองอนไมเกยวกบคาฟองเดมแลว ใหศาลสงใหจาเลยฟองเปนคดตางหาก

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

7

ง. ฟองแยงจะตองเกยวของกบฟองเดม

ฟองแยงจะตองเกยวของกบฟองเดม (ม.177 วรรคสาม) และตองเกยวของพอทจะรวมการพจารณาและชขาดตดสนเขาดวยกนได (ม.179 วรรคทาย)

คดไมมขอพพาท จะฟองแยงไมไดเนองจากไมมจาเลย แตถาเรมแรกเปนคดไมมขอพพาท แลวตอมาเปนคดมขอพพาท ใหดาเนนคดไปอยางคดมขอพพาท (ม.188 (4))

จ. ผลของการทจาเลยไมยนคาใหการภายในระยะเวลาทกาหนด หรอภายในระยะเวลาทศาลอนญาต

มาตรา 197 บญญตวา ใหถอวาจาเลยขาดนดยนคาใหการ ศาลจะดาเนนกระบวนการพจารณาวาดวยการพจารณาโดยการขาดนด

มาตรา 197 เมอจาเลยไดรบหมายเรยกใหยนคาใหการหรอเมอโจทกถกฟองแยงแลว จาเลยหรอโจทกมไดยนคาใหการหรอคาใหการแกฟองแยงภายในระยะเวลาทกาหนดไวทงมไดแจงเหตขดของตอศาลภายในกาหนดเวลาเชนวานน ใหถอวาจาเลยหรอโจทกขาดนดยนคาใหการ ถาคความฝายใดฝายหนงไมมาศาลในวนสบพยาน และมไดรองขอเลอนคดหรอแจงเหตขดของทไมมาศาลเสยกอนลงมอสบพยาน ใหถอวาคความฝายนนขาดนดพจารณา

นาย ก ฟองนาย ข ใหรบผดตามสญญากยมเงน นาย ข ใหการปฏเสธวาไมไดกยมเงนจากนาย ก โดยนาคาใหการพรอมสาเนาคาใหการไปยนตอศาล เชนน นาย ข จะตองสงสาเนาคาใหการแกนาย ก หรอไม ตาม ป.ว.พ.มาตรา 71 วรรคหนง นาย ข เพยงแตนาคาใหการพรอมสาเนาคาใหการไปยนตอเจาพนกงานศาล กเปนไปตามกฎหมายครบถวนแลว เพราะเปนหนาทของนาย ก ทจะตองมารบสาเนาคาใหการไปจากศาลเอง

3. กระบวนพจารณาเกยวกบการสบพยาน

การชสองสถานนนมแตในคดแพง โดยมวตถประสงคหลกคอ เพอใหประเดนขอพพาทแหงคดนนกระชบเขา วาคดเรองนนมประเดนขอพพาทอยางไรบาง เพอนาไปกาหนดภาระการพสจน

การสบพยานทงในคดแพงและคดอาญา ในเบองตน คความตองยนบญชระบพยานตอศาลเสยกอน จงจะมสทธนาพยานหลกฐานนนเขาสบได เมอสบพยานเสรจ ในคดแพงศาลจะใชวธชงนาหนกพยานหลกฐาน สวนคดอาญา พยานโจทยตองรบฟงโดยปราศจากขอสงสย ศาลจงจะพพากษาลงโทษจาเลยได 3.1 การชสองสถาน ก. การชสองสถาน

การชสองสถาน คอ การทศาลนาคาฟองของโจทยและคาใหการของจาเลยมาตรวจดวา คาฟองของโจทยมขออางและคาใหการของจาเลยมขอเถยงอยางไร แลวศาลจะสอบถามโจทยจาเลยวาประเดนดงกลาวนนอาจจะสละขอใดไดบาง คงเหลอประเดนขอทโตเถยงกนเทานน ซงประเดนทยงโตเถยงกนนอาจจะเปนประเดนปญหาขอกฎหมายหรอประเดนปญหาขอเทจจรงกได ซงเรยกวาประเดนขอพพาท สวนเรองทโจทยจาเลย ยอมรบกนไปแลวกถอวาเปนอนยตไปตามนน

การดาเนนการชสองสถานตองเปนไปตามบญญตไวใน ป.ว.พ.มาตรา 183 วรรคหนง มาตรา 183 วรรคหนง ในวนชสองสถาน ใหคความมาศาล และใหศาลตรวจคาคความและคาแถลงของคความ แลวนาขออาง ขอเถยงทปรากฎในคาคความและคาแถลงของคความเทยบกนด และสอบถามคความทกฝายถงขออาง ขอเถยงและพยานหลกฐานทจะยนตอศาลวาฝายใดยอมรบหรอโตแยงขออาง ขอเถยงนนอยางไรขอเทจจรงใดทคความยอมรบกนกเปนอนยตไปตามนน สวนขอกฎหมายหรอขอเทจจรงทคความฝายหนงยกขนอางแตคาคความฝายอนไมรบและเกยวเนองโดยตรงกบประเดนขอพพาทตามคาคความใหศาลกาหนดไวเปนประเดนขอพพาทและกาหนดใหคความฝายใดนาพยานหลกฐานมาสบในประเดนขอใดกอนหรอหลงกได ข. ประเดนขอพพาท

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

8

ในคดแตละคดจะมประเดนขอพพาทไดเพยง 2 ประการคอ

1. ประเดนปญหาขอกฎหมาย

2. ประเดนปญหาขอเทจจรง แนวคดวาประเดนใดเปนประเดนปญหาขอกฎหมายหรอขอเทจจรง

ดวาประเดนเรองนนศาลจะตองแสวงหาขอเทจจรงอกตอไปหรอไม ถาศาลไมจาเปนตองแสวงหาขอเทจจรงอกเพราะขอเทจจรงทอยตรงหนาศาลนนมเพยงพอแลว ปญหาอนนนกเปนปญหาขอกฎหมาย แตถาศาลยงจะตองแสวงหาขอเทจจรงตอไปอกจงจะวนจฉยคดได ปญหานนกเปนปญหาขอเทจจรง

โดยปกต ขอเทจจรงอาจเขาสสานวนไดโดยการสบพยาน แตบางทกอาจเขาสสานวนศาลโดยทางอนได 1. ขอเทจจรงซงรกนอยทวไป

2. ขอเทจจรงซงไมอาจโตแยงได 3. ขอเทจจรงทคความรบหรอถอวารบกนแลวในศาล

4. ขอเทจจรงเขาสสานวนศาลในเบองตนโดยขอสนนษฐานของกฎหมาย หรอโดยขอสนนษฐานตามขอเทจจรงทควรจะเปน ซงปรากฎจากสภาพปกตธรรมดาของเหตการณ

5. ขอเทจจรงเขาสสานวนศาล โดยศาลไดมาในระหวางการพจารณาของศาล

6. ขอเทจจรงเขาสสานวนศาลโดยการสบพยาน 3.2 วธการสบพยาน

ในเบองตนคความจะตองยนบญชระบพยานตอศาลเสยกอน (ม.88 วรรคหนง) มาตรา 88 เมอคความฝายใดมความจานงทจะอางองเอกสารฉบบใด หรอคาเบกความของพยานคนใด หรอมความจานงทจะใหศาลตรวจบคคลวตถ สถานท หรออางองความเหนของผเชยวชาญทศาลตง เพอเปนพยานหลกฐานสนบสนนขออางหรอขอเถยงของตน ใหคความฝายนนยนตอศาลกอนวนสบพยานไมนอยกวาเจดวนซงบญชระบพยาน โดยแสดงเอกสารหรอสภาพของเอกสารทจะอาง และรายชอ ทอย ของบคคล วตถ หรอสถานทซงคความฝายนนระบอางเปนพยาน หรอขอใหศาลไปตรวจ หรอขอใหตงผเชยวชาญ แลวแตกรณ พรอมทงสาเนาบญชระบพยานดงกลาวในจานวนทเพยงพอ เพอใหคความฝายอนมารบไปจากเจาพนกงานศาล ก. ชนดของพยานหลกฐานทจะนามาสบในศาล

พยานทจะนามาสบในศาล มอย 3 ประเภทคอ

1. พยานบคคล

2. พยานเอกสาร

3. วตถพยาน

ข. การแบงประเภทของพยานตามคณคาหรอทมาของพยาน

1. ประจกษพยาน และ พยานบอกเลา

2. พยานค และ พยานเดยว 3. พยานแวดลอมกรณ และ พยานแวดลอมคด

4. พยานนา และ พยานหมาย

ค. หลกการรบฟงและชงนาหนกพยานหลกฐาน

คดแพงศาลจะใชวธชงนาหนกพยาน แตการรบฟงพยานหลกฐานในคดอาญาแตกตางไปจากคดแพง ถาศาลมความสงสยตามสมควรวาจาเลยไดกระทาความผดหรอไม ใหยกประโยชนแหงความสงสยนนใหจาเลย

พยานทเปนคนหหนวกหรอเปนใบ สามารถเบกความเปนพยานในศาลไดหรอไม สามารถเบกความเปนพยานในศาลได โดยอาจถกถามหรอตอบคาถามโดยวธเขยนหนงสอ หรอโดยวธอนทศาลเหนสมควรได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

9

4. การวนจฉยชขาดคด คดทยนฟองตอศาล ถาคความมคาขอในระหวางการพจารณาคด ศาลตองมคาสงอนญาตหรอยกเสย สวนคาฟอง

หรอคารองขอ ศาลตองวนจฉยชขาดโดยทาเปนคาพพากษาหรอคาสง เวนแตในกรณทมเหตใหศาลจาหนายคดเสยจากสารบบความได

ศาลจะพพากษาหรอทาคาสงนอกจากทปรากฎในคาฟองไมได คาพพากษาหรอคาสงยอมผกพนคความในคด หามดาเนนกระบวนพจารณาอนเกยวกบคดหรอประเดนทได

วนจฉยชขาดแลว และคความเดยวกนรอรองฟองกนอก ในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกน

เมอศาลชนตนหรอศาลอทธรณมคาพพากษาหรอคาสงแลว คความทไมพอใจคาพพากษาหรอคาสงนน อาจอทธรณคาพพากษาหรอคาสงของศาลชนตนไปยงศาลอทธรณ หรอฎกาคาพพากษาหรอคาสงของศาลอทธรณไปยงศาลฎกาได ทงน ภายใตบทบญญตในเรองการหามอทธรณ หรอหามฎกา แลวแตกรณ

4.1 หลกทวไปวาดวยการวนจฉยชขาดคด

หลก (ม.131 ประกอบ 132)

1. คดมขอพพาท ศาลตองทาคาวนจฉยชขาดเปนรปของคาพพากษา

2. คดไมมขอพพาท ศาลตองทาคาวนจฉยชขาดเปนรปของคาสง 3. ถาคความยนคาขอตอศาล ไมวาเปนคารองหรอคาขอกอนศาลจะมคาพพากษา ศาลจะมคาวนจฉยเปนคาสง

เสมอ

มบางกรณทศาลมคาสงจาหนายคดจากสารบบความ โดยไมตองมคาวนจฉยชขาด คอ

1. โจทยทงฟอง ถอนฟอง ไมมาศาล (ม.174, 175 และ 193 ทว)

2. โจทยไมหาประกนมาให (ม.253, 288) หรอคความฝายใดฝายหนงหรอทงสองขาดนด (ม.198, 200 และ 201)

3. ความมรณะของคความฝายใดฝายหนงยงใหคดไมเปนประโยชนอกตอไป หรอไมมผใดเขามาแทนผมรณะ (ม.42)

4. ศาลมคาสงใหพจารณารวมคดกน หรอใหแยกกนซงเปนเหตใหตองโอนคดไปยงอกศาลหนง (ม.28 และ 29)

กฎหมายประสงคใหคความทาการประนประนอมยอมความกน ศาลยงสามารถสงใหตวความมาศาลแลวไกลเกลยหรอประนประนอมยอมความกนได (ม.19) มาตรา 19 ศาลมอานาจสงไดตามทเหนสมควรใหคความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงมาศาลดวยตนเอง ถงแมวาคความนน ๆ จะไดมทนายความวาตางแกตางอยแลวกด อนงถาศาลเหนวาการทคความมาศาลดวยตนเองอาจยงใหเกดความตกลงหรอการประนประนอมยอมความดงทบญญตไวในมาตราตอไปนกใหศาลสงใหคความมาศาลดวยตนเอง

แมสบพยานเสรจแลว ศาลกมอานาจทจะไกลเกลยคความได (ม.20) ตามแนวทาง ม.20 ทว มาตรา 20 ไมวาการพจารณาคดจะไดดาเนนไปแลวเพยงใด ใหศาลมอานาจทจะไกลเกลยใหคความไดตกลงกน หรอประนประนอมยอมความกนในขอทพพาทนน มาตรา 20 ทว เพอปะโยชนในการไกลเกลย เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลจะสงใหดาเนนการเปนการลบเฉพาะตอหนาตวความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงโดยจะใหมทนายความอยดวยหรอไมกได เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลอาจแตงตงบคคลหรอคณะบคคลเปนผ-ประนประนอม เพอชวยเหลอศาลในการไกลเกลยใหคความไดประนประนอมกน หลกเกณฑและวธการในการไกลเกลยของศาล การแตงตงผประนประนอมรวมทงอานาจหนาทของผ-ประนประนอม ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

10

เมอการประนประนอมยอมความเกดจากความพอใจของคความ ม.138 วรรคสอง มาตรา 138 วรรคสอง หามมใหอทธรณคาพพากษาเชนวาน เวนแตในเหตตอไปน (1) เมอมขอกลาวอางวาคความฝายใดฝายหนงฉอฉล (2) เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวาเปนการละเมดตอบทบญญตแหงกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน (3) เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวามไดเปนไปตามขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความ

4.2 ผลของคาพพากษาหรอคาสง

ก. ศาลจะพพากษาหรอคาสงนอกจากทปรากฎในคาฟองไมได ศาลจะพพากษาหรอคาสงนอกจากทปรากฎในคาฟองไมได (ม.172 วรรคสอง)

มาตรา 172 วรรคสอง คาฟองตองแสดงโดยแจงชดซงสภาพแหงขอหาของโจทกและคาขอบงคบทงขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาเชนวานน

ยกเวน ตาม ป.ว.พ.มาตรา 142

มาตรา 142 คาพพากษาหรอคาสงของศาลทชขาดคดตองตดสนตามขอหาในคาฟองทกขอ แตหามมใหพพากษาหรอทาคาสงใหสงใด ๆ เกนไปกวาหรอนอกจากทปรากฎในคาฟอง เวนแต (1) ในคดฟองเรยกอสงหารมทรพย ใหพงเขาใจวาเปนประเภทเดยวกบฟองขอใหขบไลจาเลย ถาศาลพพากษาใหโจทกชนะคด เมอศาลเหนสมควรศาลจะมคาสงใหขบไลจาเลยกได คาสงเชนวานใหใชบงคบตลอดถงวงศญาตทงหลายและบรวารของจาเลยทอยบนอสงหารมทรพยนน ซงไมสามารถแสดงอานาจพเศษใหศาลเหนได (2) ในคดทโจทกฟองเรยกทรพยใด ๆ เปนของตนทงหมดแตพจารณาไดความวาโจทกควรไดแตสวนแบง เมอศาลเหนสมควรศาลจะพพากษาใหโจทกไดรบแตสวนแบงนนกได (3) ในคดทโจทกฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบยจนถงวนฟองเมอศาลเหนสมควร ศาลจะพพากษาใหจาเลยชาระดอกเบยจนถงวนทไดชาระเสรจตามคาพพากษากได (4) ในคดทโจทกฟองเรยกคาเชาหรอคาเสยหายอนตอเนองคานวณถงวนฟอง เมอศาลเหนสมควร ศาลจะพพากษาใหชาระคาเชาและคาเสยหายเชนวานจนถงวนทไดชาระเสรจตามคาพพากษากได (5) ในคดทอาจยกขอกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนขนอางไดนน เมอศาลเหนสมควร ศาลจะยกขอเหลานนขนวนจฉยแลวพพากษาคดไปกได (6) ในคดทโจทกฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบยซงมไดมขอตกลงกาหนดอตราดอกเบยกนไว เมอศาลเหนสมควรโดยคานงถงเหตสมควรและความสจรตในการสความหรอการดาเนนคด ศาลจะพพากษาใหจาเลยชาระดอกเบยในอตราทสงขนกวาทโจทกมสทธไดรบตามกฎหมายแตไมเกนรอยละสบหาตอปนบตงแตวนฟองหรอวนอนหลงจากนนกได ข. คาพพากษาของศาลจะผกพนเฉพาะคความในกระบวนพจารณาคดเทานน (ม.145 วรรคหนง) มาตรา 145 ภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการอทธรณฎกา และการพจารณาใหม คาพพากษาหรอคาสงใด ๆ ใหถอวาผกพนคความในกระบวนพจารณาของศาลทพพากษาหรอมคาสง นบตงแตวนทไดพพากษาหรอมคาสงจนถงวนทคาพพากษาหรอคาสงนนไดถกเปลยนแปลง แกไข กลบหรองดเสย ถาหากม

ยกเวน กรณดงตอไปน 1. กรณตาม ม.142 (1) ม.245 และ ม.274

2. คาพพากษาเกยวดวยฐานะหรอความสามารถของบคคล การเลกนตบคคล หรอเรองลมละลาย

3. คาพพากษาเกยวกบกรรมสทธแหงทรพยสนใดๆ เปนคณแกคความฝายใดฝายหนงอาจใชยนแกบคคลภายนอกได เวนแตบคคลภายนอกนนจะพสจนไดวาตนมสทธดกวา

ค. หามมใหดาเนนกระบวนพจารณาซา (ม.144)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

11

มาตรา 144 เมอศาลใดมคาพพากษา หรอคาสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดแหงคดแลว หามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนนอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยชขาดแลวนน เวนแตกรณจะอยภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวย (1) การแกไขขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอน ๆ ตามมาตรา 143 (2) การพจารณาใหมแหงคดซงไดพจารณาและชขาดตดสนไปฝายเดยวตามมาตรา 209 และคดทเอกสารไดสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 53 (3) การยน การยอมรบ หรอไมยอมรบ ซงอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดาเนนวธบงคบชวคราวในระหวางการยนอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 254 วรรคสดทาย (4) การทศาลฎกาหรอศาลอทธรณสงคดคนไปยงศาลลางทไดพจารณาและชขาดตดสนคดนน เพอใหพพากษาใหมหรอพจารณาและพพากษาใหมตามมาตรา 243 (5) การบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงตามมาตรา 302 ทงนไมเปนการตดสทธในอนทจะบงคบตามบทบญญตแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดาเนนกระบวนพจารณาโดยศาลอนแตงตง

หลกเกณฑ 1. หามคความทงสองฝายดาเนนกระบวนพจารณาซา

2. ศาลตองมคาสงวนจฉยชขาดแลว 3. คาสงวนจฉยในเรองแรกกบเรองหลงตองเปนประเดนเดยวกน

ง. หามคความเดยวกนรอรองฟองคดในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกน หรอ การฟองซา (ม.148) มาตรา 148 คดทไดมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดแลวหามมใหคความเดยวกนรอรองฟองกนอก ในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกนเวนแตในกรณตอไปน (1) เมอเปนกระบวนพจารณาชนบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล (2) เมอคาพพากษาหรอคาสงไดกาหนดวธการชวคราวใหอยภายในบงคบทจะแกไขเปลยนแปลงหรอยกเลกเสยไดตามพฤตการณ (3) เมอคาพพากษาหรอคาสงนนใหยกฟองเสยโดยไมตดสทธโจทกทจะนาคาฟองมายนใหม ในศาลเดยวกนหรอในศาลอน ภายใตบงคบแหงบทบญญตของกฎหมายวาดวยอายความ

คความเดยวกน หมายความวา อาจสลบกนไดโดยโจทยเปนจาเลย จาเลยเปนโจทย รวมถง บคคลทอยในฐานะเชนเดยวกบคความเดม เชน เปนทายาทดวยกน

คาสงหรอคาพพากษาถงทสดหรอไม ตองเปนไปตาม ป.ว.พ.มาตรา 147 วรรคหนง มาตรา 147 คาพพากษาหรอคาสงใด ซงตามกฎหมายจะอทธรณหรอฎกาหรอมคาขอใหพจารณาใหมไมไดนน ใหถอวาเปนทสดตงแตวนทไดอานเปนตนไป คาพพากษาหรอคาสงใด ซงอาจอทธรณ ฎกา หรอมคาขอใหพจารณาใหมไดนน ถามไดอทธรณ ฎกาหรอรองขอใหพจารณาใหมภายในเวลาทกาหนดไวใหถอวาเปนทสดตงแตระยะเวลาเชนวานนไดสนสดลง ถาไมมอทธรณ ฎกา หรอมคาขอใหพจารณาใหม และศาลอทธรณหรอศาลฎกาหรอศาลชนตนซงพจารณาคดเรองนนใหมมคาสงใหจาหนายคดเสยจากสารบบความตามทบญญตไวในมาตรา 132 คาพพากษาหรอคาสงเชนวานนใหถอวาเปนทสดตงแตวนทมคาสงใหจาหนายคดจากสารบบความ

การฟองซอน (ม.173 วรรคสอง) มาตรา 173 วรรคสอง นบแตเวลาทไดยนคาฟองแลว คดนนอยในระหวางพจารณาและผลแหงการน (1) หามไมใหโจทกยนคาฟองเรองเดยวกนนนตอศาลเดยวกนหรอตอศาลอน…

4.3 การอทธรณฎกาคาพพากษาหรอคาสง

ก. หลกเกณฑเกยวกบการอทธรณ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

12

ตองอทธรณภายในหนงเดอน (ม.229)

ผยนอทธรณจงอยในฐานะโจทยอทธรณ และผถกอทธรณจงเปนจาเลยอทธรณ แมผเปนโจทยเมอเรมตนคด อาจเปนจาเลยอทธรณได ข. ศาลใดเปนศาลทมหนาทตรวจรบอทธรณ

การอทธรณใหทาเปนหนงสอยนตอศาลชนตน (ม.229)

เมอศาลไดรบอทธรณ ใหศาลชนตนตรวจอทธรณ และสงใหสงหรอไมสงอทธรณไปยงศาลอทธรณ (ม.232)

ถาคความอทธรณในขอเทจจรง ใหศาลชนตนตรวจวาฟองอทธรณนนจะรบไวพจารณาหรอไม (ม.230)

ศาลชนตนมหนาทตรวจฎกาดวย (ม.247)

ค. การอทธรณขอเทจจรง (ม.224) มาตรา 224 วรรคหนง ในคดทราคาทรพยสนหรอจานวนทนทรพยทพพาทกนในชนอทธรณไมเกนหาหมนบาทหรอไมเกนจานวนทกาหนดในพระราชกฤษฎกา หามมใหคความอทธรณในขอเทจจรง เวนแตผพพากษาทนงพจารณาคดนนในศาลชนตนไดทาความเหนแยงไวหรอไดรบรองวามเหตอนควรอทธรณได หรอถาไมมความเหนแยงหรอคารบรองเชนวานตองไดรบอนญาตใหอทธรณเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาชนตนหรออธบดผพพากษาภาคผมอานาจ แลวแตกรณ

ง. การอทธรณคาสงระหวางพจารณา (ม.226, 227, 228)

มาตรา 226 กอนศาลชนตนไดมคาพพากษาหรอคาสงชขาดตดสนคดถาศาลนนไดมคาสงอยางใดอยางหนงนอกจากทระบไวในมาตรา 227 และ 228 (1) หามมใหอทธรณคาสงนนในระหวางพจารณา (2) ถาคความฝายใดโตแยงคาสงใด ใหศาลจดขอโตแยงนนลงไวในรายงาน คความทโตแยงชอบทจะอทธรณคาสงนนไดภายในกาหนดหนงเดอนนบแตวนทศาลไดมคาพพากษา หรอคาสงชขาดตดสนคดนนเปนตนไป (2)เพอประโยชนแหงมาตราน ไมวาศาลจะไดมคาสงใหรบคาฟองไวแลวหรอไม ใหถอวาคาสงอยางใดอยางหนงของศาลนบตงแตมการยนคาฟองตอศาลนอกจากทระบไวในมาตรา 227 และ 228 เปนคาสงระหวางพจารณา มาตรา 227 คาสงของศาลชนตนทไมรบหรอใหคนคาคความตามมาตรา 18 หรอคาสงวนจฉยชขาดเบองตนตามมาตรา 24 ซงทาใหคดเสรจไปทงเรองนนมใหถอวาเปนคาสงในระหวางพจารณา และใหอยภายในขอบงคบของการอทธรณคาพพากษาหรอคาสงชขาดตดสนคด มาตรา 228 กอนศาลชขาดตดสนคด ถาศาลมคาสงอยางใดอยางหนงดงตอไปน คอ

(1) ใหกกขง หรอปรบไหม หรอจาขง ผใด ตามประมวลกฎหมายน (2) มคาสงอนเกยวดวยคาขอเพอคมครองประโยชนของคความในระหวางการพจารณา หรอมคาสงอนเกยวดวยคาขอเพอจะบงคบคดตามคาพพากษาตอไป หรอ (3) ไมรบหรอคนคาคความตามมาตรา 18 หรอวนจฉยชขาดเบองตนตามมาตรา 24 ซงมไดทาใหคดเสรจไปทงเรองหากเสรจไปเฉพาะแตประเดนบางขอ คาสงเชนวาน คความยอมอทธรณไดภายในกาหนดหนงเดอน นบแตวนมคาสงเปนตนไป แมถงวาจะมอทธรณในระหวางพจารณา ใหศาลดาเนนคดตอไป และมคาพพากษาหรอคาสงชขาดตดสนคดนน แตถาในระหวางพจารณา คความอทธรณคาสงชนดทระบไวในอนมาตรา (3) ถาศาลอทธรณเหนวา การกลบหรอแกไขคาสงทคความอทธรณนน จะเปนการวนจฉยชขาดคด หรอวนจฉยชขาดประเดนขอใดทศาลลางมไดวนจฉยไว ใหศาลอทธรณมอานาจทาคาสงใหศาลลางงดการพจารณาไวในระหวางอทธรณ หรองดการวนจฉยคดไวจนกวาศาลอทธรณจะไดวนจฉยชขาดอทธรณนน ถาคความมไดอทธรณคาสงในระหวางพจารณาตามทบญญตไวในมาตรานกใหอทธรณไดในเมอศาลพพากษาคดแลวตามความในมาตรา 223

จ. หลกเกณฑเกยวกบการฎกา (ม.247)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

13

มาตรา 247 ในกรณทศาลอทธรณไดพพากษาหรอมคาสงในชนอทธรณแลวนน ใหยนฎกาไดภายในกาหนดหนงเดอนนบแตวนทไดอานคาพพากษาหรอคาสงศาลอทธรณนน และภายใตบงคบบทบญญตสมาตราตอไปนกบกฎหมายอนวาดวยการฎกา ใหนาบทบญญตในลกษณะ 1 วาดวยอทธรณมาใชบงคบดวยโดยอนโลม

การกาหนดทนทรพย (ม.248 วรรคหนง) มาตรา 248 วรรคหนง ในคดทราคาทรพยสนหรอจานวนทนทรพยทพพาทกนในชนฎกาไมเกนสองแสนบาทหรอไมเกนจานวนทกาหนดในพระราชกฤษฎกา หามมใหคความฎกาในขอเทจจรง เวนแตผพพากษาทไดนงพจารณาคดนนในศาลอทธรณไดมความเหนแยงหรอผพพากษาทไดนงพจารณาคดในศาลชนตนกดศาลอทธรณกดไดรบรองไวหรอรบรองในเวลาตรวจฎกาวามเหตสมควรทจะฎกาได ถาไมมความเหนแยงหรอคารบรองเชนวาน ตองไดรบอนญาตใหฎกาเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลอทธรณ

กรณคดฟองขบไลบคคลออกจากอสงหารมทรพย (ม.248 วรรคสอง) มาตรา 248 วรรคสอง บทบญญตในวรรคหนงมใหใชบงคบในคดเกยวดวยสทธแหงสภาพบคคลหรอสทธในครอบครว และคดฟองขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจคานวณเปนราคาเงนได เวนแตในคดฟองขบไลบคคลใด ๆ ออกจากอสงหารมทรพยอนมคาเชาหรออาจใหเชาได ในขณะยนคาฟองไมเกนเดอนละหนงหมนบาทหรอไมเกนจานวนทกาหนดในพระราชกฤษฎกา

หลกเกณฑการใหการฎกามาสศาลฎกา มาตรา 249 วรรคหนง ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทจะยกขนอางการยนฎกานน คความจะตองกลาวไวโดยชดแจงในฎกา และตองเปนขอทไดยกขนวากนมาแลวโดยชอบในศาลชนตนและศาลอทธรณ ทงจะเปนสาระแกคดอนควรไดรบการวนจฉยดวย…

5. การบงคบคด

เจาหนตามคาพพากษามสทธทจะบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงไดภายใน 10 ป นบแตวนทคาพพากษาหรอคาสงถงทสด

กรณทมการยดทรพยของลกหนตามคาพพากษาแลว หามเจาหนตามคาพพากษาอนยดทรพยนนซาอก แตใหเจาหนตามคาพพากษานน รองเฉลยในทรพยสนหรอเงนทขาย หรอจาหนายทรพยสนนน

เมอเจาหนตามคาพพากษาไดนายดทรพยรายใดรายหนงของลกหน ปรากฎวาทรพยทยดนนไมใชของลกหนตามคาพพากษา แตเปนของบคคลอน บคคลอนอาจยนคารองขอตอศาลทออกหมายบงคบคดใหปลอยทรพยสนนน โดยจะตองยนคารองกอนมการขายทอดตลาดหรอจาหนายทรพยนนดวยวธอน

ถาบคคลภายนอกมสทธเหนอทรพยสน ทเจาหนตามคาพพากษายดมา บคคลนนมสทธยนคารองขอกนสวนของตน กอนทเจาพนกงานบงคบคดจะนาเงนทไดจากการขายทรพยสนนนชาระหนแกเจาหนตามคาพพากษา

5.1 กาหนดเวลาในการบงคบคด

ก. ขนตอนการบงคบคด

1. เมอศาลมคาพพากษาและมการบงคบ 2. ศาลจะออกคาบงคบแกลกหนตามคาพพากษา หรอ

3. คาสงในวนทอานคาพพากษาหรอคาสงนน

คาบงคบตางกบหมายบงคบคด การออกคาบงคบเปหนาทของศาลชนตน

ข. ระยะเวลาในการบงคบคด (ม.271)

มาตรา 271 ถาคความหรอบคคลซงเปนฝายแพคด (ลกหนตามคาพพากษา) มไดปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวน คความหรอบคคลซงเปนฝายชนะ(เจาหนตามคาพพากษา) ชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษา หรอคาสงนนไดภายในสบปนบแตวนมคาพพากษาหรอคาสง โดยอาศยและตามคาบงคบทออกตามคาพพากษาหรอคาสงนน

5.2 ปญหาคาบเกยวจากการบงคบคด ก. รองขอเฉลยทรพย (ม.290)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

14

มาตรา 290 เมอเจาพนกงานบงคบคดไดยดหรออายดทรพยสนอยางใดของลกหนตามคาพพากษาไวแทนเจาหนตามคาพพากษาแลว หามไมใหเจาหนตามคาพพากษาอนยดหรออายดทรพยสนนนซาอก แตใหเจาหนตามคาพพากษาเชนวานมอานาจยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลทออกหมายบงคบใหยดหรออายดทรพยสนนน เพอใหศาลมคาสงใหตนเขาเฉลยในทรพยสนหรอเงนทขายหรอจาหนายทรพยสนนนไดตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ไมวาในกรณใด ๆ หามมใหศาลอนญาตตามคาขอเชนวามาน เวนแตศาลเหนวาผยนคาขอไมสามารถเอาชาระไดจากทรพยสนอน ๆ ของลกหนตามคาพพากษา ข. รองขดทรพย (ม.288 วรรคหนง)

มาตรา 288 ภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 55 ถาบคคลใดกลาวอางวาจาเลยหรอลกหนตามคาพพากษาไมใชเจาของทรพยสนทเจาพนกงานบงคบคดไดยดไว กอนทไดเอาทรพยสนเชนวานออกขายทอดตลาดหรอจาหนายโดยวธอนบคคลนนอาจยนคารองขอตอศาลทออกหมายบงคบคดใหปลอยทรพยสนเชนวานน ในกรณเชนน ใหผกลาวอางนนนาสงสาเนาคารองขอแกโจทกหรอเจาหนตามคาพพากษาและจาเลยหรอลกหนตามคาพพากษาและเจาพนกงานบงคบคดโดยลาดบ เมอเจาพนกงานบงคบคดไดรบคารองขอเชนวานใหงดการขายทอดตลาด หรอจาหนายทรพยสนทพพาทนนไวในระหวางรอคาวนจฉยชขาดของศาล ดงทบญญตไวตอไปน ค. รองขอกนสวน (ม.287) มาตรา 287 ภายใตบงคบแหงบทบญญตมาตรา 288 และ 289 บทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการบงคบคดแกทรพยสนของลกหนตามคาพพากษานน ยอมไมกระทบกระทงถงบรมสทธหรอสทธอน ๆ ซงบคคลภายนอกอาจรองขอใหบงคบเหนอทรพยสนนนไดตามกฎหมาย

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

15

2. พระธรรมนญศาลยตธรรม

กอนป 2540 ศาลยตธรรมสงกดอยกบกระทรวงยตธรรม ตอมามการแยกศาลยตธรรมออกจากกระทรวงยตธรรม โดยมหนวยงานธรการเปนอสระ ไมสงกดสวนราชการใด

ศาลยตธรรมแบงออกเปนสามชนคอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา

ตาแหนงหนาทของผพพากษา แบงออกเปน ผพพากษาธรรมดา กบผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ มหนาทแตกตางกน

เขตศาลและอานาจศาลมความหมายแตกตางกน

องคคณะผพพากษา หมายถง จานวนผพพากษาในการพจารณาหรอพพากษาคด

การทาการแทนในการนงพจารณาคด และการตรวจสานวนคดททาคาพพากษาจะทาไดเมอมเหตสดวสย หรอเหตจาเปนอนอนมอาจกาวลวงได ทาใหผพพากษาซงเปนองคคณะในการพจารณาคดนน ไมอาจจะนงพจารณาคดหรอไมอาจจะทาคาพพากษาในคดนนตอไปได

การจายสานวน การเรยกคนสานวน การโอนสานวน และคนสานวนคด ตองเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดเพอเฉลยงานพจารณาคดแกผพพากษาในศาลไดอยางเหมาะสม และปองกนอทธพลใดๆ ทจะเขาครอบงาการพจารณาพพากษาคด

1. ศาลยตธรรม

ศาลยตธรรมแบงงานเปน 2 สวนคอ งานตลาการและงานธรการ

การจดตงศาลจะตองตราเปนพระราชบญญต

การแบงลาดบชนของศาลกเพอใหการพจารณาพพากษาคดของศาลไดรบการกลนกรองอยางรอบคอบ

1.1 ประวตและการบรหารงานศาลยตธรรม

ก. การแยกศาลยตธรรมออกจากกระทรวงยตธรรม

คณะรฐมนตรมมตวนท 10 ตลาคม 2540 มาตรา 275 ใหศาลยตธรรมมหนวยธรการเปนอสระ ทงในงานบคคลและงบประมาณ

ไดมการตราเปนพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการศาลยตธรรม พ.ศ.2543

ข. การบรหารงานศาลยตธรรม

งานแบงออกเปนสองสวนคอ

1. งานตลาการ – งานพจารณาพพากษาคดทงปวง การทาคาสงหรอไตสวนคารองคาขอตางๆ ในคด การไตสวนมลฟองในคดอาญา รวมตลอดถงการบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงศาล ซงเปนอานาจหนาทผพพากษาโดยเฉพาะ

2. งานธรการ – งานบรหารทวไปของศาลยตธรรม ซงมขาราชการศาลยตธรรมเปนผดาเนนการ เชน งานคลง งานพสด งานสงเสรมงานตลาการ การโยกยาย การลงโทษทางวนย

คณะกรรมการบรหารศาลยตธรรม (ก.บ.ศ.) ประกอบดวย ประธานศาลฎกาเปนประธาน กรรมการแตละชนศาลไดแก ศาลฎกา 4 คน ศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค 4 คน และศาลชนตน 4 คน เลขาธการสานกงานศาลยตธรรมเปนเลขานการ และรองเลขาธการเปนผชวยเลขานการ

ประธานศาลฎกา เปนตาแหนงสงสดของขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรมและเปนประมขของฝายตลาการ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

16

1.2 พ.ร.บ.ใหใชพระธรรมนญศาลยตธรรม

คดทเกดขนนบแตวนท 19 พฤษภาคม 2543 เปนตนไป จะตองใชพระธรรมนญศาลยตธรรมในปจจบนบงคบ ไดแก พระธรรมนญศาลยตธรรม ทาย พ.ร.บ.ใหใชพระธรรมนญศาลยตธรรม พ.ศ.2543

1.3 การจดตงศาลยตธรรมและการแบงลาดบชนของศาล

ก. การจดตงศาลยตธรรม

หลกเกณฑ 1. เลขาธการสานกงานศาลยตธรรมโดยความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมเสนอจดตง ยบ

เลก หรอเปลยนแปลงเขตตอคณะรฐมนตร

2. ตองคานงถงจานวนสภาพ สถานทตง และเขตอานาจศาล

3. เมอคณะรฐมนตรเหนชอบกจะดาเนนการเสนอรางพระราชบญญตจดตง หรอยบศาล

ข. การแบงลาดบชนศาล

1. ศาลชนตน ไดแก a. ศาลแพง b. ศาลแพงกรงเทพใต c. ศาลแพงธนบร

d. ศาลอาญา

e. ศาลอาญากรงเทพใต f. ศาลอาญาธนบร

g. ศาลจงหวด

h. ศาลแขวง i. ศาลยตธรรมอน

i. ศาลเยาวชนและครอบครว ii. ศาลแรงงาน

iii. ศาลภาษอากร

iv. ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ

v. ศาลลมละลาย

2. ศาลอทธรณ ไดแก a. ศาลอทธรณ b. ศาลอทธรณภาค

i. ศาลอทธรณ ภาค 1 – 9 อยทกรงเทพฯ

ii. ศาลอทธรณภาค 2 จงหวดระยอง iii. ศาลอทธรณภาค 5 จงหวดเชยงใหม

3. ศาลฎกา

2. ตาแหนงหนาทผพพากษา

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

17

ตาแหนงหนาทของผพพากษาแบงออกเปนสองประเภท คอ ผพพากษาธรรมดากบผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ ผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ มอานาจมากกวาผพพากษาธรรมดา

การทาการแทนของผพพากษาหวหนาผรบผดชอบมสองกรณคอ เปนไปโดยผลของกฎหมาย หรอตามคาสงของผบงคบบญชา

2.1 ผพพากษาธรรมดา

แบงไดเปน 3 ประเภทคอ

1. ผพพากษาทเปนขาราชการประจา

2. ดะโตะยตธรรม

3. ผพพากษาสมทบ ก. ผพพากษาทเปนขาราชการประจา ไดแก

1. ผชวยผพพากษา – ผผานการสอบคดเลอก เพอบรรจเปนขาราชการตลาการในตาแหนงผชวยพพากษา

2. ผพพากษาประจาศาล – ไดรบการอบรมและผานการประเมนจาก ก.บ.ศ. 3. ผพพากษาศาลชนตน – เปนผพพากษาประจาศาลมาไมนอยกวาสามป และผาน ก.ต. เหนชอบ

4. ผพพากษาศาลอทธรณ ผพพากษาศาลอทธรณภาค

5. ผพพากษาศาลฎกา

6. ผพพากษาอาวโส – ไดแกผพพากษาซงมอายครบ 60 ปบรบรณ และไดรบการแตงตงใหเปนผพพากษาอาวโสไปไดจนอาย 70 ปบรบรณ

ข. ดะโตะยตธรรม ไดแก ขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม ทมอานาจชขาดขอกฎหมายอสลามในศาลชนตนในสจงหวดภาคใต ไดแก ปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล

ค. ผพพากษาสมทบ ไดแก บคคลทไมไดเปนขาราชการฝายตลาการรวมเปนองคคณะผพพากษาในศาลไดแก ศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน และศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ

2.2 ผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ

ก. ตาแหนงผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ ไดแก 1. ประธานศาลฎกา ประจาศาลฎกา

2. ประธานศาลอทธรณ 3. ประธานศาลอทธรณภาค

4. อธบดผพพากษาศาลชนตน 5. อธบดผพพากษาศาลยตธรรมอน

6. ผพพากษาหวหนาศาลจงหวด

7. ผพพากษาหวหนาศาลแขวง 8. ผพพากษาหวหนาแผนก

9. อธบดผพพากษาภาค

ข. ตาแหนงรองผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ ไดแก 1. รองประธานศาลฎกา

2. รองประธานศาลอทธรณ 3. รองประธานศาลอทธรณภาค

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

18

4. รองอธบดผพพากษาศาลชนตน

5. รองอธบดผพพากษาศาลอนท พ.ร.บ.จดตงศาลนนกาหนดใหเปนศาลชนตน

ค. อานาจหนาทของผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ

ง. อานาจหนาทของอธบดผพพากษาภาค

จ. อานาจหนาทของผพพากษาหวหนาแผนกหรอผพพากษาหวหนาหนวยงานทเรยกชออยางอน

ฉ. อานาจหนาทของตาแหนงรองผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ 2.3 การทาการแทนผพพากษาหวหนาผรบผดชอบ

ก. การทาการแทนประธานศาลฎกา ประธานศาลอทธรณ ประธานศาลอทธรณภาค หรออธบดผพพากษาศาลชนตน

ข. การทาการแทนผพพากษาหวหนาศาลจงหวด หรอผพพากษาหวหนาศาลแขวง ค. การทาการแทนผพพากษาหวหนาแผนกหรอผพพากษาหวหนาหนวยงานทเรยกชอยางอน

ง. การทาการแทนอธบดผพพากษาภาค

3. อานาจพจารณาพพากษา

กฎหมายกาหนดใหศาลตองพจารณาพพากษาคดเฉพาะทอยในเขตศาลของตนเทานน และอานาจในการพจารณาพพากษาคดกจะตองอยภายในขอบเขตทกาหนดไว

ศาลชนตนมเขตอานาจในการพจารณาพพากษาคดแตกตางกน

ศาลอทธรณและศาลอทธรณภาคมเขตอานาจแยกตางหากจากกน สวนศาลฎกามเขตอานาจพจารณาพพากษาคดแพงและคดอาญาทงปวงทวราชอาณาจกร 3.1 ความหมายของเขตศาลและอานาจศาล

เขตศาล หมายถง พนททางภมศาสตรซงกาหนดอาณาเขตของศาลนนไวตามพระราชบญญตจดตงศาลนนๆ

อานาจศาล หมายถง สทธหรอความสามารถของศาลในการพจารณาพพากษาคด ซงศาลแตละศาลจะมอานาจพจารณาพพากษาคดประเภทใดนนเปนไปตามทกฎหมายกาหนดใหอานาจไว ขอสงเกต

1. เขตศาลทบซอนกนโดยเกดขนไดเฉพาะศาลตางเภทกน เชน ศาลเยาวชนและครอบครวกบศาลจงหวด 3.2 เขตอานาจของศาลชนตน

ก. เขตอานาจศาลแขวง

เขตศาลแขวง กาหนดโดย พ.ร.บ.จดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ.2499 มาตรา 3

เขตอานาจศาลแขวง ตามมาตรา 17 พระธรรมนญศาลยตธรรม ม 7 ประการ

1. ออกหมายเรยก หมายอาญา หรอหมายสงใหสงคนมาจากหรอไปยงจงหวดอน

2. การออกคาสงใดๆ ซงมใชเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด

3. ไตสวนและวนจฉยชขาดคารองหรอคาขอทยนตอศาลในคดทงปวง 4. ไตสวนและมคาสงเกยวกบวธการเพอความปลอดภย

5. ไตสวนมลฟองและมคาสงในคดอาญา

6. พจารณาพพากษาคดแพง 7. พจารณาพพากษาคดอาญา

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

19

คดมทนทรพย หมายถง คดทมคาขอใหปลดเปลองทกขอนอาจคานวณเปนราคาเงนได หลก คาพพากษาใหโจทยไดกรรมสทธหรอประโยชนทคดคานวณเปนราคาเงนได

คดไมมทนทรพย หมายถง คดทมคาขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจคานวณเปนราคาเงนได หลก คาพพากษาใหตามคาขอของโจทย ไมมผลใหโจทยไดทรพยสนมาเปนของโจทย

หลกเกณฑคดแพงทศาลแขวงมอานาจพจารณาพพากษา (ม.17 ประกอบ ม.25(4)) 1. ตองเปนคดทมทนทรพย

a. ฟองเรยกเอาทรพยสนมาเปนของตนหรอผลของคาพพากษาทาใหโจทยไดมาซงทรพยสน

b. ฟองขอใหเพกถอนนตกรรมการใหหรอเพกถอนนตกรรม

c. การฟองขอใหเพกถอนการฉอฉล

d. ฟองขบไลผเชาผอาศยหรอผทเขามาอยโดยละเมด

2. ทนทรพยทพพาทหรอจานวนเงนทฟองตองไมเกนสามแสนบาท

a. ดอกเบย คาเชา หรอคาเสยหายทคดถงวดฟองตองรวมคดเปนทนทรพยดวย แตดอกเบย คาเชาในอนาคตทขอมาตงแตวนถดจากวนฟองจะนามาคานวณดวยไมได

b. ทนทรพยทเพมขนหลงจากฟองมมลคาเพมขนเกน 300,000 บาท ศาลแขวงไมมอานาจพจารณาพพากษาคดนน ตองจาหนายออกใหโจทยไปยนฟองใหมตอศาลทมอานาจ

c. กรณฟองแยง ถอทนทรพยในคดเดมไมได ตองถอทนทรพยฟองแยงตางหากจากฟองเดม

ข. เขตอานาจศาลจงหวด

เขตศาลจงหวด เปนไปตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 16 วรรคหนง อานาจศาลจงหวด

1. พจารณาพพากษาคดแพงและคดอาญาทงปวง 2. เขตอานาจของศาลจงหวดซอนกบเขตอานาจของศาลแขวง ม.16 วรรคสใหศาลจงหวดโอนไปยงศาลแขวง

ค. เขตอานาจศาลชนตนในกรงเทพมหานคร

เขตศาลแพงและศาลอาญา ใหเปนไปตามมาตรา 16 วรรคสองและวรรคสาม แบงได 2 กรณ

1. เขตอานาจหลก

2. เขตอานาจพเศษ

อานาจศาลแพงและศาลอาญา ใหเปนไปตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 19 วรรคหนง ง. เขตศาลยตธรรมอน

ศาลยตธรรมอนทพระราชบญญตจดตงศาลนนกาหนดใหเปนศาลชนตน ม 5 ประเภท ไดแก ศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน ศาลภาษอากร ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และศาลลมละลาย

3.3 เขตอานาจของศาลอทธรณ ศาลอทธรณภาค และศาลฎกา ก. เขตอานาจของศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค

เขตศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค เปนไปตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 21

อานาจศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค

1. พพากษายนตาม แกไข กลบ หรอยกคาพพากษาของศาลชนตนทพพากษาลงโทษประหารชวตหรอจาคกตลอดชวต

2. วนจฉยชขาดคารองคาขอทยนตอศาลอทธรณหรอศาลอทธรณ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

20

3. วนจฉยชขาดคดทศาลอทธรณและศาลอทธรณภาคมอานาจวนจฉยได ข. เขตอานาจศาลฎกา

เขตศาลฎกา มศาลเดยว จงมเขตอานาจตลอดราชอาณาจกร

อานาจศาลฎกา ตามมาตรา 23

1. พจารณาพพากษาคดทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญตใหเสนอตอศาลฎกาไดโดยตรง 2. พจารณาพพากษาคดทฎกาคาพพากษาหรอคาสงของศาลอทธรณหรอศาลอทธรณภาค

3. พจารณาพพากษาคดทอทธรณคาพพากษา หรอคาสงของศาลชนตนตามทกฎหมายบญญต

4. องคคณะผพพากษา

การพจารณาพพากษาคดของศาลนน จะตองประกอบดวยองคคณะของผพพากษาตามทกฎหมายกาหนดไว โดยถออตราโทษหรอจานวนทนทรพยเปนเกณฑ และองคคณะของศาลแตละศาลอาจมจานวนไมเทากน

ผพพากษาคนเดยวของศาลแตละศาลอาจจะมอานาจไมเทากน

การนงพจารณาคดแทน และการตรวจสานวนลงลายมอชอทาคาพพากษาจะทาไดเมอมเหตสดวสยหรอเหตจาเปนอนมอาจกาวลวงได ทาใหผพพากษาซงเปนองคคณะในการพจารณาพพากษาคดนน ไมอาจจะนงพจารณาคดหรอไมอาจจะทาคาพพากษาในคดนนตอไปได

การจาย การโอน การเรยกคน และการคนสานวนคดตองเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนด

4.1 ความหมายของ “องคคณะผพพากษา”

องคคณะผพพากษา หมายถง จานวนผพพากษาอยางนอย ซงกฎหมายบงคบไวในการนงพจารณาหรอพพากษาคด

การพจารณาองคคณะแบงออกเปนสองกรณ

1. องคคณะนงพจารณา ไดแก จานวนผพพากษาทออกนงพจารณาคด

2. องคคณะพพากษา ไดแก จานวนผพพากษาทลงลายมอชอในคาพพากษา

ก. องคคณะของศาลชนตน

1. ศาลแขวง – ใหผพพากษาคนเดยวมอานาจ

2. ศาลชนตนทไมใชศาลแขวงและศาลยตธรรมอน ไดแก ศาลจงหวด ศาลแพงกรงเทพใต ศาลแพงธนบร ศาลอาญา ศาลอาญากรงเทพใต ศาลอาญาธนบร – มผพพากษาอยางนอยสองคน และไมเปนผพพากษาประจาเกนหนงคน

3. องคคณะในศาลยตธรรมอน

a. ศาลเยาวชนและครอบครว – มผพพากษาไมนอยกวาสองคน ผพพากษาสมทบสองคน อยางนอยตองเปนสตรหนงคน

b. ศาลแรงงาน – ผพพากษาแรงงานหนงคน ผพพากษาสมทบฝายนายจางและลกจางอยางละหนงคน

c. ศาลภาษอากร – มผพพากษาอยางนอยสองคน

d. ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ – มผพพากษาไมนอยกวาสองคน และผพพากษาสมทบอกหนงคน

ข. องคคณะของศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค (ม.27)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

21

องคคณะของศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค ตองมผพพากษาอยางนอยสามคน จงเปนองคคณะทมอานาจพพากษาคดได ค. องคคณะของศาลฎกา

องคคณะของศาลฎกา ตองมผพพากษาอยางนอยสามคน จงเปนองคคณะทมอานาจพพากษาคดได ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง ตาม พ.ร.บ.ประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณา

คดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง พ.ศ.2542 มาตรา 13 ตองมองคคณะ 9 คน 4.2 อานาจของผพพากษาคนเดยว

อานาจศาลผพพากษาคนเดยวมบญญตตามมาตรา 24 และ 25 แหงพระธรรมนญศาลยตธรรม

4.3 การนงพจารณาคดแทนและการตรวจสานวนลงลายมอชอทาคาพพากษา

การนงพจารณาคดแทนและการตรวจสานวนลงลายมอชอทาคาพพากษาบญญตอยในพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 28 ถงมาตรา 31

4.4 การจาย การโอน การเรยกคนและการคนสานวนคด ก. การจายสานวนคด (ม.32)

การจายสานวนคด หมายความวา การมอบหมายสานวนคดใหองคคณะผพพากษารบผดชอบพจารณาและพพากษา

หลกเกณฑ 1. ผมอานาจจายสานวนในแตละศาล ไดแก ผพพากษาทเปนหวหนาผรบผดชอบในศาลนน

2. การจายสานวนตองเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดโดยระเบยบราชการฝายตลาการของศาลยตธรรม

ข. การเรยกคนหรอการโอนสานวนคด (ม.33) ปกตเมอจายสานวนคดแลว เรยกคนไมได ยกเวนตองเขาหลกเกณฑตอไปน

1. เปนกรณทจะกระทบกระเทอนตอความยตธรรมในการพจารณาหรอพพากษาอรรถคดของศาลนน

2. ผมอานาจเรยกคนสานวนคดหรอโอนสานวนคด คอ ผพพากษาทเปนหวหนาผรบผดชอบในศาลนน

3. ตองมผเสนอความเหน

ค. การขอคนสานวนคด

วรรคทายมาตรา 33 กาหนดหลกเกณฑการขอคนสานวนคด

1. ผขอคนสานวนคดตองเปนผพพากษาเจาของสานวน หรอองคคณะผพพากษาเทานน

2. เหตในการขอคน คอ ผพพากษาเจาของสานวนหรองคคณะมคดคางอยเปนจานวนมาก

3. สานวนคดทขอคนตองเปนสานวนคดทเจาของนนรบผดชอบอย 4. ผมอานาจรบคนสานวนคด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

22

3. คความและการเสนอคดตอศาล บคคลทมขอโตแยงเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมายแพง หรอจะตองใชสทธทางศาลชอบทจะนาเสนอคดของ

ตนได บคคลทมผลประโยชนรวมกนในมลความแหงคดอาจเปนคความในคดเดยวกนได บคคลภายนอกซงมใชคความอาจเขามาเปนคความไดดวยการรองสอด

คความฝายใดฝายหนงอาจตงทนายความใหวาความและดาเนนกระบวนพจารณาแทนตนกได หรอคความหรอทนายความอาจตงแตงใหบคคลใดทาการแทนเพอทากจกรรมตามทบญญตไวในกฎหมายกได

1. เงอนไขการเสนอคดตอศาล

เมอมขอโตแยงเกดขนเกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง บคคลนนชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจไดโดยทาเปนคาฟอง

เมอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคลนนชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจไดโดยทาเปนคารองขอ

1. 1 กรณมการโตแยงสทธหรอหนาท มาตรา 55 เมอมขอโตแยงเกดขน เกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคลนนชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจได ตามบทบญญตแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายน ก. ผทจะเปนโจทยและจาเลยตองมฐานะเปนบคคล

บคคล ไดแก บคคลธรรมดาและนตบคคล ตาม ปพพ. ยกเวนบคคลบางคน ไมสามารถถกฟองเปนจาเลยได

1. ผทถกศาลสงพทกษทรพย 2. การฟองบพการ

3. ผแทนของรฐบาลตางประเทศ

ข. เมอมขอโตแยงเกดขนเกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง

ขอสงเกต

1. ตองเปนสทธหรอหนาทตามกฎหมายหรอกฎหมายรบรอง 2. การโตแยงไมจาเปนตองใชกาลง เพยงกระทาบางประการเพอไมใหใชสทธไดโดยบรบรณกเพยงพอแลว 3. บคคลทถกโตแยงชอบทจะเสนอคดตอศาลได

แดงปลกบานอาศยอยในทดนมโฉนดของตน ตอมาเทศบาลเอาปายไปปกไวในทดนแปลงดงกลาววาเปนปาชาสาธารณะ ดงน แดงจะฟองเทศบาลขอใหหามมใหเกยวของกบทดนแปลงดงกลาวไดหรอไม

ก เปนเจาของกรรมสทธทดนมโฉนด 1 แปลง ระหวางท ข นาเจาพนกงานศาลไปทาแผนทพพาทในคดแพงเรองหนงไดนาชวาทดนแปลงของ ก ดงกลาวเปนของตน ดงน ก จะฟอง ข ขอใหศาลพพากษาวาทดนแปลงดงกลาวเปนของ ก หาม ข เขามาเกยวของไดหรอไม 1.2 กรณตองใชสทธทางศาล

การนาคดมาสศาลม 2 กรณคอ

1. ยนฟองตอศาลเปนคดมขอพพาท

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

23

2. ยนคารองตอศาลเปนคดไมมขอพพาทเมอจาตองใชสทธทางศาล

ก เปนเพศชายโดยกาเนด ตอมาไดรบการผาตดเปลยนอวยวะเปนเพศหญง ดงน ก จะยนคารองขอตอศาลขอใหศาลสงอนญาตใหถอเพศเปนหญงไดหรอไม

2. คความ

บคคลผยนคาฟองหรอถกฟองตอศาลยอมเปนคความ และหมายความรวมถงบคคลผมสทธกระทาการแทนบคคลนนๆ ตามกฎหมาย หรอในฐานะทนายความดวย

ผไรความสามารถหรอทาการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ ไดตอเมอไดปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสามารถและตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

บคคลตงแตสองคนขนไปอาจเปนคความในคดเดยวกนไดโดยเปนโจทยรวม หรอจาเลยรวม

2.1 ความหมาย

"คความ" หมายความวา บคคลผยนคาฟอง หรอถกฟองตอศาลและเพอประโยชนแหงการดาเนนกระบวนพจารณาใหรวมถงบคคลผมสทธกระทาการแทนบคคลนน ๆ ตามกฎหมายหรอในฐานะทนายความ (ม.1(11))

สรปคความ ไดแก 1. บคคลผยนคาฟอง 2. บคคลผถกฟอง 3. บคคลผมสทธกระทาการแทนบคคลนน ๆ ตามกฎหมาย

4. ทนายความของบคคลตาม 1) 2) หรอ 3)

2.2 กรณผไรความสามารถเปนคความในคด มาตรา 56 ผไรความสามารถหรอผทาการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ ได ตอเมอไดปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสามารถและตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน การใหอนญาตหรอยนยอมตามบทบญญตเชนวานน ใหทาเปนหนงสอยนตอศาลเพอรวมไวในสานวนความ ไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษาเมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายหนงฝายใดยนคาขอโดยทาเปนคารอง ใหศาลมอานาจทาการสอบสวนในเรองความสามารถของผขอหรอของคความอกฝายหนง และถาเปนทพอใจวามการบกพรองในเรองความสามารถ ศาลอาจมคาสงกาหนดใหแกไขขอบกพรองนนเสยใหบรบรณภายในกาหนดเวลาอนสมควรทศาลจะสง ถาศาลเหนวา เพอความยตธรรมไมควรใหกระบวนพจารณาดาเนนเนนชาไป ศาลจะสงใหคความฝายทบกพรองในเรองความสามารถนนดาเนนคดไปกอนชวคราวกได แตหามมใหศาลพพากษาในประเดนแหงคดจนกวาขอบกพรองนนไดแกไขโดยบรบรณแลว ถาผไรความสามารถไมมผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทนโดยชอบธรรมทาหนาทไมได ศาลมอานาจออกคาสงใหอนญาตหรอใหความยนยอมตามทตองการหรอตงผแทนเฉพาะคดนนใหแกผไรความสามารถ ถาไมมบคคลอนใดใหศาลมอานาจตงพนกงานอยการหรอเจาพนกงานฝายปกครองอนใหเปนผแทนได

ก อาย 17 ป ยงไมบรรลนตภาวะ และไมมผแทนโดยชอบธรรม หาก ก ถก ข ทารายรางกายไดรบบาดเจบสาหส ดงน ก จะฟองเรยกคาเสยหายจาก ข ก ตองดาเนนการอยางไร 2.3 คความรวม มาตรา 59 บคคลตงแตสองคนขนไป อาจเปนคความในคดเดยวกนไดโดยเปนโจทกรวมหรอจาเลยรวม ถาหากปรากฎวาบคคลเหลานนมผลประโยชนรวมกนในมลความแหงคด แตหามมใหถอวาบคคลเหลานนแทนซงกนและกน เวนแตมลแหงความคดเปนการ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

24

ชาระหน ซงแบงแยกจากกนมได หรอไดมกฎหมายบญญตไว ดงนนโดยชดแจง ในกรณเชนน ใหถอวาบคคลเหลานนแทนซงกนและกนเพยงเทาทจะกลาวตอไปน (1) บรรดากระบวนพจารณาซงไดทาโดย หรอทาตอคความรวมคนหนงนนใหถอวาไดทาโดย หรอทาตอ คความรวมคนอน ๆ ดวย เวนแตกระบวนพจารณาทคความรวมคนหนงกระทาไปเปนทเสอมเสยแกคความรวมคนอน ๆ (2) การเลอนคดหรอการงดพจารณาคดซงเกยวกบคความรวมคนหนงนนใหใชถงคความรวมคนอน ๆ ดวย

ก ขบรถยนตโดยสารดวยความประมาทรถพลกควาเปนเหตให ข และ ค บาดเจบสาหส ดงน ข และ ค จะเปนโจทยฟองเรยกคาเสยหายจาก ก เปนคดเดยวกนไดหรอไม

3. การรองสอด

บคคลภายนอกซงมใชคความอาจเปนคความไดดวยการองสอดเขามาในคด อาจโดยสมครใจหรอโดยถกกฎหมายเรยกเขามากได

ผรองสอดทเขามาเปนคความยอมมสทธแตกตางกนไป แลวแตวาไดรองสอดเขามาในกรณใด

3.1 หลกเกณฑการรองสอด มาตรา 57 บคคลภายนอกซงมใชคความอาจเขามาเปนคความไดดวยการรองสอด

(1) ดวยความสมครใจเองเพราะเหนวาเปนการจาเปนเพอยงใหไดรบความรบรอง คมครอง หรอบงคบตามสทธของตนทมอย โดยยนคารองขอตอศาลทคดนนอยในระหวางพจารณาหรอเมอตนมสทธเรยกรองเกยวเนองดวยการบงคบตามคาพพากษาหรอคาสง โดยยนคารองขอตอศาลทออกหมายบงคบคดนน (2) ดวยความสมครใจเองเพราะตนมสวนไดเสยตามกฎหมายในผลแหงคดนน โดยยนคารองขอตอศาลไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา ขออนญาตเขาเปนโจทกรวมหรอจาเลยรวมหรอเขาแทนทคความฝายใดฝายหนงเสยทเดยวโดยไดรบความยนยอมของคความฝายนน แตวาแมศาลจะไดอนญาตใหเขาแทนทกนไดกตาม คความฝายนนจาตองผกพนตนโดยคาพพากษาของศาลทกประการเสมอนหนงวามไดมการเขาแทนทกนเลย (3) ดวยถกหมายเรยกใหเขามาในคด (ก) ตามคาขอของคความฝายใดฝายหนงทาเปนคารองแสดงเหตวาตนอาจฟองหรอถกคความเชนวานน ฟองตนได เพอการใชสทธไลเบย หรอเพอใชคาทดแทน ถาหากศาลพจารณาใหคความเชนวานนแพคด หรอ (ข) โดยคาสงของศาลเมอศาลนนเหนสมควร หรอเมอคความฝายใดฝายหนงมคาขอ ในกรณทกฎหมายบงคบใหบคคลภายนอกเขามาในคด หรอศาลเหนจาเปนทจะเรยกบคคลภายนอกเขามาในคดเพอประโยชนแหงความยตธรรม แตถาคความฝายใดฝายหนง จะเรยกบคคลภายนอกเขามาในคดดงกลาวแลว ใหเรยกดวยวธยนคารองเพอใหหมายเรยกพรอมกบคาฟองหรอคาใหการหรอในเวลาใด ๆ ตอมากอนมคาพพากษาโดยไดรบอนญาตจากศาล เมอศาลเปนทพอใจวาคารองนนไมอาจยนกอนนนได การสงหมายเรยกบคคลภายนอกตามอนมาตรานตองมสาเนาคาขอหรอคาสงของศาล แลวแตกรณ และคาฟองตงตนคดนนแนบไปดวย บทบญญตในประมวลกฎหมายนไมตดสทธของเจาหน ในอนทจะใชสทธเรยกรองของลกหนและทจะเรยกลกหนใหเขามาในคดดงทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

แดงเปนโจทยฟองขบไลดาใหออกจากทดนแปลงหนงโดยอางวาทดนแปลงดงกลาวเปนของตน ดายนคาใหการตอสคด กอนสบพยานนดแรก ขาวยนคารองเขามาในคดอางวาตนเปนเจาของทดนแปลงดงกลาวจงขอรองสอดเขาเปนจาเลยเพอรกษาสงวนสทธของตน ดงน ศาลจะรบคารองสอดของขาวไดหรอไม 3.2 ผลของการรองสอด มาตรา 58 ผรองสอดทไดเขาเปนคความตามอนมาตรา (1) และ (3) แหงมาตรากอนน มสทธเสมอนหนงวาตนไดฟองหรอถกฟองเปนคดเรองใหมซงโดยเฉพาะผรองสอดอาจนาพยานหลกฐานใหมมาแสดง คดคานเอกสารทไดยนไวถามคานพยานทไดสบมาแลว และคดคานพยานหลกฐานทไดสบไปแลวกอนทตนไดรองสอด อาจอทธรณฎกาคาพพากษาหรอคาสงของศาลตามทกฎหมายบญญตไว และอาจไดรบหรอถกบงคบใหใชคาฤชาธรรมเนยม หามมใหผรองสอดทไดเปนคความตามอนมาตรา (2) แหงมาตรากอนใชสทธอยางอนนอกจากสทธทมอยแกคความฝายซงตนเขาเปนโจทกรวมหรอจาเลยรวมในชนพจารณาเมอตนรองสอด และหามมใหใชสทธเชนวานนในทางทขดกบสทธของโจทกหรอ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

25

จาเลยเดม และใหผรองสอดเสยคาฤชาธรรมเนยมอนเกดแตการทรองสอด แตถาศาลไดอนญาตใหเขาแทนทโจทกหรอจาเลยเดม ผรองสอดจงมฐานะเสมอดวยคความทตนเขาแทน เมอไดมคาพพากษาหรอคาสงแลว ถามขอเกยวของกบคดเปนปญหาจะตองวนจฉยในระหวางผรองสอดกบคความฝายทตนเขามารวม หรอทตนถกหมายเรยกใหเขามารวม ผรองสอดยอมตองผกพนตามคาพพากษาหรอคาสงนน เวนแตในกรณตอไปน (1) เนองจากความประมาทเลนเลอของคความนน ทาใหผรองสอดเขามาเปนคความในคดชาเกนสมควรทจะแสดงขอเถยงอนเปนสาระสาคญได หรอ (2) เมอคความนนจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงมไดยกขนใชซงขอเถยงในปญหาขอกฎหมายหรอขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญซงผรองสอดมไดรวามอยเชนนน

ก ถก ข ขบรถชนโดยประมาทเลนเลอในทางการทจางของ ค ซงเปนนายจาง ก จงฟอง ค ผเดยวใหรบผดชดใชคาเสยหาย ค ใหการสคด แตมไดตอสวาฟองของ ก ขาดอายความแลว กอนเรมตนสบพยาน ค ขอใหศาลหมายเรยก ข เขามาเปนจาเลยรวม ศาลชนตนอนญาต ดงน ข จะยนคาใหการตอสวาฟองของ ก ขาดอายความไดหรอไม

4. ทนายความและผรบมอบอานาจ คความฝายใดฝายหนงหรอผแทนโดยชอบธรรมในกรณทคความเปนผไรความสามารถ หรอผแทนในกรณท

คความเปนนตบคคลจะวาความดวยตวเอง หรอจะตงแตงทนายวาความและดาเนนกระบวนพจารณาแทนตนกได การตงทนายความตองทาเปนหนงสอลงลายมอชอตวความและทนายความแลวยนตอศาลเพอรวมไวในสานวน

ทนายความทตวความไดตงแตงจะขอตอศาลใหสงถอนตนจากการตงแตงนนกได ทนายความซงคความไดตงแตงนนมอานาจวาความและดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ แทนคความไดตามท

เหนสมควร แตกระบวนพจารณาใดเปนไปในทางจาหนายสทธของคความทนายความ ไมมอานาจทจะดาเนนกระบวนพจารณานนโดยมไดรบมอบอานาจจากตวความโดยชดแจง

ตวความหรอผแทนโดยชอบธรรม หรอผแทนมสทธทาหนงสอมอบอานาจใหบคคลอนเปนผแทนตนในคดได ตวความมสทธตงแตงผแทนหรอทนายความ โดยทาเปนหนงสอยนตอศาลเพอใหรบเงนหรอทรพยสนซงไดชาระ

ไวในศาลหรอวางไวยงศาลเปนเงนคาธรรมเนยมหรออยางอน และศาลไดสงใหจายคนและสงมอบใหตวความฝายนน

คความหรอทนายความอาจตงแตงใหบคคลใดทาการแทนไดโดยยนใบมอบฉนทะตอศาลทกครงเพอทากจการอยางใดอยางหนงตามทบญญตไวในกฎหมาย

ศาลมอานาจสอบสวนอานาจของผแทนโดยชอบธรรมของตวความหรอผแทนของนตบคคล ถาเหนวาไมมอานาจหรออานาจบกพรอง ศาลอาจยกฟองหรอมคาพพากษาหรอคาสงอยางอนไดตามทเหนสมควร

4.1 การตงทนายความ

ก. การตงทนายความ (ม.60 วรรคแรก, 61) มาตรา 60 วรรคแรก คความฝายใดฝายหนง หรอผแทนโดยชอบธรรมในกรณทคความเปนผไรความสามารถ หรอผแทนในกรณทคความเปนนตบคคลจะวาความดวยตนเองและดาเนนกระบวนพจารณาทงปวงตามทเหนสมควรเพอประโยชนของตนหรอจะตงแตงทนายความคนเดยวหรอหลายคนใหวาความและดาเนนกระบวนพจารณาแทนตนกได มาตรา 61 การตงทนายความนน ตองทาเปนหนงสอลงลายมอชอตวความและทนายความ แลวยนตอศาลเพอรวมไวในสานวน ใบแตงทนายนใหใชไดเฉพาะคดเรองหนง ๆ ตามทไดยนไวเทานน เมอทนายความผใดไดรบมอบอานาจทวไปทจะแทนบคคลอนไมวาในคดใด ๆ ใหทนายความผนนแสดงใบมอบอานาจทวไปแลวคดสาเนายนตอศาลแทนใบแตงทนาย เพอดาเนนคดเปนเรอง ๆ ไป ตามความในมาตราน ข. อานาจทนายความ (ม.62) มาตรา 62 ทนายความซงคความไดตงแตงนนมอานาจวาความและดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ แทนคความไดตามทเหนสมควรเพอรกษาผลประโยชนของคความนน แตถากระบวนพจารณาใดเปนไปในทางจาหนายสทธของคความ เชน การยอมรบตามทคความ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

26

อกฝายหนงเรยกรอง การถอนฟองการประนประนอมยอมความ การสละสทธ หรอใชสทธในการอทธรณหรอฎกาหรอในการขอใหพจารณาคดใหม ทนายความไมมอานาจทจะดาเนนกระบวนพจารณาเชนวานไดโดยมไดรบอานาจจากตวความโดยชดแจง อานาจโดยชดแจงเชนวานจะระบใหไวในใบแตงทนายสาหรบคดเรองนน หรอทาเปนใบมอบอานาจตางหากในภายหลงใบเดยวหรอหลายใบกไดและในกรณหลงนใหใชบทบญญตมาตรา 61 บงคบ กรณจะเปนอยางไรกตาม ตวความหรอผแทนจะปฏเสธหรอแกไขขอเทจจรงททนายความของตนไดกลาวดวยวาจาตอหนาตนในศาลในขณะนนกไดแมถงวาตวความหรอผแทนนนจะมไดสงวนสทธเชนนนไวในใบแตงทนายกด ค. การถอนทนายความ (ม.65) มาตรา 65 ทนายความทตวความไดตงแตงใหเปนทนายในคดจะมคาขอตอศาลใหสงถอนตนจากการตงแตงนนกได แตตองแสดงใหเปนทพอใจแกศาลวาทนายความผนนไดแจงใหตวความทราบแลว เวนแตจะหาตวความไมพบ เมอศาลมคาสงอนญาตตามคาขอแลว ใหศาลสงคาสงนนใหตวความทราบโดยเรวโดยวธสงหมายธรรมดาหรอโดยวธอนแทนแลวแตจะเหนสมควร

คดแพงเรองหนง แดงแตงตงดาใหเปนทนายความโดยใบแตงทนายความไมมขอความวาใหมสทธอทธรณหรอฎกา ดงน ดาจะมสทธลงชอยนอทธรณแทนแดงไดหรอไม 4.2 การตงผรบมอบอานาจ ก. การมอบอานาจใหดาเนนคดแทน (ม.60 วรรคสอง) มาตรา 60 วรรคสอง ถาคความ หรอผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทน ดงทไดกลาวมาแลวทาหนงสอมอบอานาจใหบคคลใดเปนผแทนตนในคดผรบมอบอานาจเชนวานนจะวาความอยางทนายความไมได แตยอมตงทนายความเพอดาเนนกระบวนพจารณาได ข. การมอบอานาจใหรบทรพย (ม.63) มาตรา 63 บทบญญตแหงมาตรากอนนไมตดสทธตวความในอนทจะตงแตงผแทนหรอทนายความ โดยทาเปนหนงสอยนตอศาลเพอใหรบเงนหรอทรพยสนซงไดชาระไวในศาลหรอวางไวยงศาลเปนเงนคาธรรมเนยมหรออยางอน และศาลไดสงใหจายคน หรอสงมอบใหแกตวความฝายนน แตถาศาลนนมความสงสยในความสามารถหรอตวบคคลผแทน หรอทนายความซงไดรบแตงตงดงกลาวขางตน ศาลมอานาจทจะสงใหตวความหรอทนายความหรอทงสองคนใหมาศาลโดยตนเองได ค. การมอบฉนทะ (ม.64) มาตรา 64 เวนแตศาลจะไดสงเปนอยางอน เมอคดมเหตผลพเศษอนเกยวกบคความฝายใดฝายหนง หรอทนายความฝายใดฝายหนงโดยเฉพาะคความหรอทนายความอาจตงแตงใหบคคลใดทาการแทนได โดยยนใบมอบฉนทะตอศาลทกครงเพอกระทากจการอยางใดอยางหนงดงตอไปน คอกาหนดวนนงพจารณาหรอวนสบพยาน หรอวนฟงคาสง คาบงคบ หรอคาชขาดใด ๆ ของศาลมาฟงคาสง คาบงคบ หรอคาชขาดใด ๆ ของศาล หรอสลกหลงรบรซงขอความนน ๆ รบสาเนาแหงคาใหการ คารองหรอเอกสารอน ๆ ตามทบญญตไวในมาตรา 71 และ 72 และแสดงการรบรสงเหลานน ง. การสอบสวนอานาจของผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทนนตบคคล (ม.66) มาตรา 66 ผใดอางวาเปนผแทนโดยชอบธรรมของตวความหรอเปนผแทนของนตบคคล เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายทเกยวของยนคาขอ โดยทาเปนคารองในขณะทยนคาฟองหรอคาใหการ ศาลจะทาการสอบสวนถงอานาจของผนนกได และถาเปนทพอใจวาผนนไมมอานาจ หรออานาจของผนนบกพรอง ศาลมอานาจยกฟองคดนนเสย หรอมคาพพากษาหรอคาสงอยางอนไดตามทเหนสมควร เพอประโยชนแหงความยตธรรม

คดแพงเรองหนง แดงไดทาหนงสอมอบอานาจใหดาฟองคดเรยกคาเสยหายในมลละเมดจากขาว ดงน ดาจะมอานาจตงทนายความและลงชอเปนโจทยยนฟองคดแทนแดงไดหรอไม

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

27

4. เขตอานาจศาล การคดคานผพพากษา คาคความและเอกสาร ศาลแตละศาลมเขตอานาจตางกน และการเสนอคดตองคานงถงสภาพแหงคาฟอง ชนของศาล อานาจศาลและ

เขตศาล

ผพพากษาทพจารณาอาจถกคดคานได ศาลจะตองตรวจคาคความทพนกงานศาลรบไว เพอยนตอศาลและมคาสงไปตามควรแกกรณ

1. เขตอานาจศาล การยนคาฟองและคารองตองคานงถงอานาจศาลทพจารณาพพากษาและเขตศาลทจะรบฟองและคารองขอนน

ดวย

คาฟองเกยวดวยหนเหนอบคคลใหเสนอตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาลหรอตอศาลทมลคดเกดในเขตศาล สวนคารองขอใหเสนอตอศาลทมลคดเกดขน หรอตอศาลทผรองมภมลาเนาในเขตศาล เวนแตจะมบทบญญตเปนอยางอน

คาฟองหรอคารองขอทเสนอภายหลงทเกยวเนองกบคดเดมหรอเกยวเนองกบการบงคบคดใหยนตอศาลนน

การโอนคดและรวมคด จะทาไดกตอเมอคดอยในระหวางการพจารณาของศาลชนตน และคดทงสองเรองนนจะตองเกยวเนองกน นอกจากน หากเปนเหตสดวสยอาจดาเนนกระบวนพจารณาทศาลอนได 1.1 หลกทวไปเกยวกบเขตอานาจศาล

การเสนอคดตอศาลกระทาได 2 รปแบบคอ 1. หากมขอโตแยงเกดขนเกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง กเสนอเปนคดมขอพพาท โดย

ทาเปนคาฟองยนตอศาล ตาม ป.ว.พ.มาตรา 55 และ 172 วรรคหนง 2. หากบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล กเสนอเปนคดไมมขอพพาท โดยทาเปนคารองยนตอศาลตาม ป.ว.พ.

มาตรา 55 และ 188(1) การเสนอคาฟอง

มาตรา 2 หามมใหเสนอคาฟองตอศาลใด เวนแต (1) เมอไดพจารณาถงสภาพแหงคาฟองและชนของศาลแลว ปรากฎวาศาลนนมอานาจทจะพจารณาพพากษาคดนนไดตามบทบญญตแหงกฎหมายวาดวยพระธรรมนญศาลยตธรรม และ (2) เมอไดพจารณาถงคาฟองแลว ปรากฎวาคดนนอยในเขตศาลนนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยศาลทจะรบคาฟอง และตามบทบญญตแหงกฎหมายทกาหนดเขตศาลดวย การเสนอคาฟองมขอทจะตองพจารณาในเบองตนคอ

1. สภาพแหงคาฟอง คดมทนทรพยหรอไมมทนทรพย 2. ชนของศาล – ตองเรมทศาลชนตน (ม.170 วรรคหนง) 3. อานาจศาล 4. เขตศาล

1.2 การเสนอคาฟอง ก. คาฟองเกยวดวยหนเหนอบคคล หลกทวไปใชภมลาเนาและมลคดเปนทเสนอคาฟอง มาตรา 4 เวนแตจะมบทบญญตเปนอยางอน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

28

(1) คาฟอง ใหเสนอตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาลหรอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลไมวาจาเลยจะมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรหรอไม…

การกาหนดเขตศาลแพงและภมลาเนาเปนพเศษ มาตรา 3 เพอประโยชนในการเสนอคาฟอง (1) ในกรณทมลคดเกดขนในเรอไทยหรออากาศยานไทยทอยนอกราชอาณาจกร ใหศาลแพงเปนศาลทมเขตอานาจ (2) ในกรณทจาเลยไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร (ก) ถาจาเลยเคยมภมลาเนาอย ณ ทใดในราชอาณาจกรภายในกาหนดสองปกอนวนทมการเสนอคาฟอง ใหถอวาทนนเปนภมลาเนาของจาเลย (ข) ถาจาเลยประกอบหรอเคยประกอบกจการทงหมดหรอแตบางสวนในราชอาณาจกรไมวาโดยตนเองหรอตวแทนหรอโดยมบคคลหนงบคคลใดเปนผตดตอในการประกอบกจการนนในราชอาณาจกร ใหถอวาสถานททใชหรอเคยใชประกอบกจการหรอตดตอดงกลาว หรอสถานทอนเปนถนทอยของตวแทนหรอของผตดตอในวนทมการเสนอคาฟองหรอภายในกาหนดสองปกอนนน เปนภมลาเนาของจาเลย ข. คาฟองเกยวดวยอสงหารมทรพย มาตรา 4 ทว คาฟองเกยวดวยอสงหารมทรพย หรอสทธหรอประโยชนอนเกยวดวยอสงหารมทรพย ใหเสนอตอศาลทอสงหารมทรพยนนตงอยในเขตศาล ไมวาจาเลยจะมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรหรอไม หรอตอศาลทจาเลยมภมลาเนาอยในเขตศาล ค. คาฟองซงจาเลยไมมภมลาเนาในราชอาณาจกรและมลคดมไดเกดขนในราชอาณาจกร มาตรา 4 ตร คาฟองอนนอกจากทบญญตไวในมาตรา 4 ทว โโซงจาเลยมไดมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร และมลคดมไดเกดขนในราชอาณาจกรถาโจทกเปนผมสญชาตไทยหรอมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร ใหเสนอตอศาลแพงหรอตอศาลทโจทกมภมลาเนาอยในเขตศาล คาฟองตามวรรคหนง ถาจาเลยมทรพยสนทอาจถกบงคบคดไดอยในราชอาณาจกร ไมวาจะเปนการชวคราวหรอถาวร โจทกจะเสนอคาฟองตอศาลททรพยสนนนอยในเขตศาลกได 1.3 การเสนอคารองขอ ก. คารองขอในคดไมมขอพพาท มาตรา 4 เวนแตจะมบทบญญตเปนอยางอน (1) ... (2) คารองขอ ใหเสนอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาล หรอตอศาลทผรองมภมลาเนาอยในเขตศาล ข. คดรองขอแตงตงผจดการมรดก มาตรา 4 จตวา คารองขอแตงตงผจดการมรดก ใหเสนอตอศาลทเจามรดกมภมลาเนาอยในเขตศาลในขณะถงแกความตาย ในกรณทเจามรดกไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร ใหเสนอตอศาลททรพยมรดกอยในเขตศาล ค. คดรองขอเกยวกบนตบคคล มาตรา 4 เบญจ คารองขอเพกถอนมตของทประชมหรอทประชมใหญของนตบคคล คารองขอเลกนตบคคล คารองขอตงหรอถอนผชาระบญชของนตบคคลหรอคารองขออนใดเกยวกบนตบคคล ใหเสนอตอศาลทนตบคคลนนมสานกงานแหงใหญอยในเขตศาล ง. คดเกยวกบทรพยสนทจะตองจดการในราชอาณาจกร มาตรา 4 ฉ คารองขอเกยวกบทรพยสนทอยในราชอาณาจกรกด คารองขอทหากศาลมคาสงตามคารองขอนนจะเปนผลใหตองจดการหรอเลกจดการทรพยสนทอยในราชอาณาจกรกด ซงมลคดมไดเกดขนในราชอาณาจกรและผรองไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกร ใหเสนอตอศาลททรพยสนดงกลาวอยในเขตศาล 1.4 คาฟองหรอคารองขอทอยในเขตอานาจศาลหลายศาล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

29

มาตรา 5 คาฟองหรอคารองขอซงอาจเสนอตอศาลไดสองศาลหรอกวานน ไมวาจะเปนเพราะภมลาเนาของบคคลกด เพราะทตงของทรพยสนกด เพราะสถานททเกดมลคดกด หรอเพราะมขอหาหลายขอกด ถามลความแหงคดเกยวของกนโจทกหรอผรองจะเสนอคาฟองหรอคารองขอตอศาลใดศาลหนงเชนวานนกได

มลความแหงคด ตางกบคาวา มลคดเกด ซงหมายถง ตนเหตอนเปนทมาแหงการโตแยงสทธอนจะทาใหโจทยเกดอานาจฟองตามสทธนน แต มลความแหงคด หมายถง เนอหาแหงคดทจะใหรบผด ถาตองรบผดรวมกนกตเปนกรณทมลความแหงคดไมอาจจะแยกจากกนได เชน ลกหนรวม ลกหนกบผคาประกน หรอมลความแหงคดเกยวของกน 1.5 การเสนอคาฟอง คารองขอ และคารองทเกยวเนองกบคดเดม มาตรา 7 บทบญญตในมาตรา 4 มาตรา 4 ทว มาตรา 4 ตร มาตรา 4 จตวา มาตรา 4 เบญจ มาตรา 4 ฉ มาตรา 5 และมาตรา 6 ตองอยภายใตบงคบแหงบทบญญตดงตอไปน (1) คาฟองหรอคารองขอทเสนอภายหลงเกยวเนองกบคดทคางพจารณาอยในศาลใด ใหเสนอตอศาลนน (2) คาฟองหรอคารองขอทเสนอเกยวเนองกบการบงคบคดตามคาพพากษา หรอคาสงของศาลซงคาฟองหรอคารองขอนนจาตองมคาวนจฉยของศาลกอนทการบงคบคดจะไดดาเนนไปไดโดยครบถวนและถกตองนน ใหเสนอตอศาลทมอานาจในการบงคบคดตามมาตรา 302 (3) คารองตามมาตรา 101 ถาไดเสนอคาฟองหรอคารองขอตอศาลใดแลวใหเสนอตอศาลนน ในกรณทยงไมไดเสนอคาฟองหรอคารองขอตอศาลใด ถาพยานหลกฐานซงจะเรยกมาสบหรอบคคลหรอทรพยหรอสถานททจะตองตรวจอยในเขตศาลใด ใหเสนอตอศาลนน (4) คารองทเสนอใหศาลถอนคนหรอเปลยนแปลงคาสงหรอการอนญาตทศาลไดใหไวกด คารองทเสนอใหศาลถอดถอนบคคลใดจากฐานะทศาลไดแตงตงไวกด คารองทเสนอใหศาลมคาสงใดทเกยวกบการถอนคนหรอเปลยนแปลงคาสงหรอการอนญาตหรอทเกยวกบการแตงตงเชนวานนกด คารองขอหรอคารองอนใดทเสนอเกยวเนองกบคดทศาลไดมคาพพากษาหรอคาสงไปแลวกด ใหเสนอตอศาลในคดทไดมคาสงการอนญาต การแตงตงหรอคาพพากษานน

ศาลแพงออกหมายบงคบคดสงใหศาลจงหวดสมทรปราการบงคบคดแทน หากกอนทศาลจงหวดสมทรปราการสงทรพยทยดหรอเงนทไดจากการขายทอดตลาดทรพยใหศาลแพง ลกหนตามคาพพากษาเหนวาการบงคบคดโดยการขายทอดตลาดของศาลจงหวดสมทรปราการไมชอบดวยกฎหมาย ลกหนตามคาพพากษาจะยนคารองขอใหเพกถอนการขายทอดตลาดตอศาลใด 1.6 การโอนคด รวมคด แยกคด และการดาเนนกระบวนพจารณากรณมเหตสดวสย ก. การโอนคด มาตรา 6 กอนยนคาใหการ จาเลยชอบทจะยนคารองตอศาลทโจทกไดยนคาฟองไวขอใหโอนคดไปยงศาลอนทมเขตอานาจได คารองนนจาเลยตองแสดงเหตทยกขนอางองวาการพจารณาคดตอไปในศาลนนจะไมสะดวก หรอจาเลยอาจไมไดรบความยตธรรม เมอศาลเหนสมควร ศาลจะมคาสงอนญาตตามคารองนนกได หามมใหศาลออกคาสงอนญาตตามวรรคหนง เวนแตศาลทจะรบโอนคดไปนนไดยนยอมเสยกอน ถาศาลทจะรบโอนคดไมยนยอม กใหศาลทจะโอนคดนนสงเรองใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณชขาด คาสงของอธบดผพพากษาศาลอทธรณใหเปนทสด หลกเกณฑ

1. ผทมสทธขอ

2. ระยะเวลาในการขอ

3. เหตทขอ

a. การพจารณาคดทศาลเดมนนไมสะดวก

b. ถามการพจารณาคดทศาลเดมแลวจาเลยจะไมไดรบความยตธรรม

4. วธปฏบตของศาล

a. การพจารณาคารองขอโอนคด ตองฟงโจทยและคความอน

b. ตองไดรบความยนยอมจากศาลทจะรบโอนคดกอน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

30

c. ศาลทรบโอนคดตองเปนศาลทมเขตอานาจเหนอคดทจะรบโอน

ข. การรวมคด ม 2 กรณคอ

1. การรวมคดในชนศาลเดยวกน

a. การขอรวมคดตามมาตรา 8

b. การขอรวมคดตามมาตรา 28

2. การขอรวมคดกรณทคดหนงขนสศาลชนอทธรณตามมาตรา 9

มาตรา 8 ถาคดสองเรองซงมประเดนอยางเดยวกน หรอเกยวเนองใกลชดกน อยในระหวางพจารณาของศาลชนตนทมเขตอานาจสองศาลตางกน และศาลทงสองนนไดยกคารองทงหลายทไดยนตอศาลขอใหคดทงสองไดพจารณาพพากษารวมในศาลเดยวกนนนเสย ตราบใดทศาลใดศาลหนงยงมไดพพากษาคดนน ๆ คความฝายใด ฝายหนงจะยนคาขอโดยทาเปนคารองตออธบดผพพากษาศาลอทธรณเพอขอใหมคาสงใหศาลใดศาลหนงจาหนายคดซงอยในระหวางพจารณานนออกเสยจากสารบบความ หรอใหโอนคดไปยงอกศาลหนงกไดแลวแตกรณ

คาสงใด ๆ ของอธบดผพพากษาศาลอทธรณเชนวานใหเปนทสด

มาตรา 28 ถามคดหลายเรองคางพจารณาอยในศาลเดยวกนหรอในศาลชนตนสองศาลตางกน และคความทงหมดหรอแตบางฝายเปนคความรายเดยวกนกบทงการพจารณาคดเหลานน ถาไดรวมกนแลว จะเปนการสะดวกหากศาลนนหรอศาลหนงศาลใดเหลานนเหนสมควรใหพจารณาคดรวมกน หรอหากคความทงหมดหรอแตบางฝายมคาขอใหพจารณาคดรวมกนโดยแถลงไวในคาใหการหรอทาเปนคารองไมวาในเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา เมอศาลไดฟงคความทกฝายแหงคดนน ๆ แลวถาศาลเปนทพอใจวา คดเหลานนเกยวเนองกนกใหศาลมอานาจออกคาสงใหพจารณาคดเหลานนรวมกน

ถาจะโอนคดมาจากอกศาลหนงหรอโอนคดไปยงอกศาลหนงทมเขตอานาจเหนอคดนน ศาลจะมคาสงกอนทไดรบความยนยอมของอกศาลหนงนนไมไดแตถาศาลทจะรบโอนคดไมยนยอม กใหศาลทจะโอนคดนนสงเรองใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณชขาด คาสงของอธบดผพพากษาศาลอทธรณใหเปนทสด

ความแตกตางของการรวมคดตามมาตรา 8 และมาตรา 28 หลกเกณฑ มาตรา 8 มาตรา 28

ลกษณะคดทรวม พจารณาประเดนของคดเปนสาคญวาคดมประเดนอยางเดยวกน

พจารณาทตวคความทงหมดหรอแตบางฝาย วาเปนคความรายเดยวกน

เขตอานาจศาลทเกยวของ ศาลทมคาสงโอนเปนศาลชนตนตางศาลกนกบศาลทรบโอน

ศาลทมคาสงโอนเปนศาลชนตนตางศาลกนหรอศาลเดยวกนกบศาลทรบโอน

การอทธรณคาสงไมอนญาต คาสงศาลไมอนญาตคความสามารถยนคารองใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณชขาดได

คาสงศาลไมอนญาตคความไมสามารถทจะอทธรณไดทนท เพราะถอวาเปนคาสงระหวางพจารณา

มาตรา 9 ในกรณดงกลาวในมาตรากอนนน ถาศาลใดศาลหนงไดพพากษาคดแลว และไดมการยนอทธรณคดคานคาพพากษานน คความฝายใดฝายหนงอาจยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลอทธรณ ขอใหมคาสงใหงดการพจารณาคดชนอทธรณนนไวกอนจนกวาอกศาลหนงจะไดพพากษาคดอกเรองหนงเสรจแลวกได และถาไดมการอทธรณคดเรองหลงน กใหศาลอทธรณรวมวนจฉยคดทงสองนนโดยคาพพากษาเดยวกน ถาคดเรองหลงนนไมมอทธรณ ใหบงคบตามบทบญญตแหงมาตรา 146

หลก

1. คดมประเดนอยางเดยวกนหรอเกยวเนองกนเชนเดยวกบมาตรา 8

2. คดใดคดหนงมคาพพากษาของศาลชนตนและมการอทธรณ 3. โจทยหรอจาเลยยนคารองตอศาลอทธรณ

ค. การแยกคด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

31

มาตรา 29 ถาคดทฟองกนนนมขอหาหลายขอดวยกนและศาลเหนวาขอหาขอหนงขอใดเหลานนมไดเกยวของกนกบขออน ๆ เมอศาลเหนสมควร หรอเมอคความผมสวนไดเสยไดยนคาขอโดยทาเปนคารองใหศาลมคาสงใหแยกคดเสยโดยเรว ถาโจทกประสงคจะใหพจารณาขอหาเชนวานนตอไป กใหศาลดาเนนการพจารณาคดไปเสมอนหนงวาเปนคดอกเรองหนงตางหาก โดยมเงอนไขทศาลจะกาหนดไวตามทเหนสมควร

ถาคดทฟองกนนนมขอหาหลายขอ และศาลเหนวาหากแยกพจารณาขอหาทงหมดหรอขอใดขอหนงออกจากกนแลว จะทาใหการพจารณาขอหาเหลานนสะดวกไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา เมอศาลเหนสมควร หรอเมอคความผมสวนไดเสยยนคาขอโดยทาเปนคารอง และเมอศาลไดฟงคความทกฝายแลวใหศาลมอานาจสงแยกขอหาเหลานนทงหมดหรอแตขอใดขอหนงออกพจารณาตางหากเปนเรอง ๆ ไป

หลก ม.29

1. การแยกคดทไมเกยวของกน (ม.29 วรรคหนง)

a. ลกษณะคดทแยก

i. มหลายขอหา

ii. ขอหาใดขอหาหนงไมเกยวของขอหาอน

b. ศาลเหนสมควรหรอคความผมสวนไดเสยยนคารองขอ

2. การแยกคดเพอความสะดวก (ม.29 วรรคสอง)

a. ลกษณะคดทแยก

i. มหลายขอหา

ii. เมอแยกขอหาใดขอหาหนงจะทาใหการพจารณาขอหาเหลานนสะดวก

b. ศาลเหนสมควรหรอคความผมสวนไดเสยยนคารองขอ

ง. การดาเนนกระบวนการพจารณากรณมเหตสดวสย

มาตรา 10 ถาไมอาจดาเนนกระบวนพจารณาในศาลชนตนทมเขตศาลเหนอคดนนไดโดยเหตสดวสย คความฝายทเสยหายหรออาจเสยหายเพราะการนนจะยนคาขอฝายเดยวโดยทาเปนคารองตอศาลชนตนซงตนมภมลาเนาหรออยในเขตศาลในขณะนนกได และใหศาลนนมอานาจทาคาสงอยางใดอยางหนงตามทเหนสมควร เพอประโยชนแหงความยตธรรม

2. การคดคานผพพากษา

ผพพากษาทนงพจารณาคด อาจถกคดคานไดเมอมเหตตามทกฎหมายบญญต

เมอมเหตทจะคดคานผพพากษาคนใดทนงพจารณา ผพพากษาคนนนอาจขอถอนตวออกจากการนงพจารณาคดนนกได หรอ เมอคความยนคารองคดคานกใหศาลงดกระบวนพจารณาทงปวงไวกอนจนกวาจะไดมคาชขาดในเรองทคดคานนนแลว

2.1 เหตคดคานผพพากษา (ม.11, 12) มาตรา 11 เมอคดถงศาล ผพพากษาคนหนงคนใดในศาลนนอาจถกคดคานได ในเหตใดเหตหนงดงตอไปน (1) ถาผพพากษานนมผลประโยชนไดเสยเกยวของอยในคดนน

(2) ถาเปนญาตเกยวของกบคความฝายใดฝายหนง คอวาเปนบพการหรอผสบสนดานไมวาชนใด ๆ หรอเปนพนองหรอลกพลกนองนบไดเพยงภายในสามชน หรอเปนญาตเกยวพนทางแตงงานนบไดเพยงสองชน

(3) ถาเปนผทไดถกอางเปนพยานโดยทไดรไดเหนเหตการณหรอโดยเปนผเชยวชาญมความรเปนพเศษเกยวของกบคดนน

(4) ถาไดเปนหรอเปนผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทนหรอไดเปนทนายความของคความฝายใดฝายหนงมาแลว

(5) ถาไดเปนผพพากษานงพจารณาคดเดยวกนนนในศาลอนมาแลวหรอเปนอนญาโตตลาการมาแลว

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

32

(6) ถามคดอกเรองหนงอยในระหวางพจารณาซงผพพากษานนเองหรอภรยา หรอญาตทางสบสายโลหตตรงขนไป หรอตรงลงมาของผพพากษานนฝายหนง พพาทกบคความฝายใดฝายหนง หรอภรยา หรอญาตทางสบสายโลหตตรงขนไปหรอตรงลงมาของคความฝายนนอกฝายหนง (7) ถาผพพากษานนเปนเจาหนหรอลกหน หรอเปนนายจางของคความฝายใดฝายหนง มาตรา 12 เมอศาลใดมผพพากษาแตเพยงคนเดยวผพพากษานนอาจถกคดคานดวยเหตใดเหตหนงตามทกาหนดไวในมาตรากอนนนได หรอดวยเหตประการอนอนมสภาพรายแรงซงอาจทาใหการพจารณาหรอพพากษาคดเสยความยตธรรมไป

2.2 วธปฏบตเมอมเหตคดคานผพพากษา (ม.13, 14) มาตรา 13 ถามเหตทจะคดคานไดอยางใดอยางหนงดงทกลาวไวในสองมาตรากอนเกดขนแกผพพากษาคนใดทนงในศาล

(1) ผพพากษานนเองจะยนคาบอกกลาวตอศาลแสดงเหตทตนอาจถกคดคาน แลวขอถอนตวออกจากการนงพจารณาคดนนกได (2) คความทเกยวของอาจยกขอคดคานขนอางโดยทาเปนคารองยนตอศาล แตถาตนไดทราบเหตทพงคดคานไดกอนวนสบพยาน กใหยนคารองคดคานเสยกอนวนสบพยานนน หรอถาทราบเหตทพงคดคานไดในระหวางพจารณากใหยนคารองคดคานไมชากวาวนนดสบพยานครงตอไป แตตองกอนเรมสบพยานเชนวานน

เมอไดยนคารองดงกลาวแลว ใหศาลงดกระบวนพจารณาทงปวงไวกอนจนกวาจะไดมคาชขาดในเรองทคดคานนนแลว แตความขอนมใหใชแกกระบวนพจารณาซงจะตองดาเนนโดยมชกชา อนง กระบวนพจารณาทงหลายทไดดาเนนไปกอนไดยนคารองคดคานกด และกระบวนพจารณาทงหลายในคดทจะตองดาเนนโดยมชกชา แมถงวาจะไดดาเนนไปภายหลงทไดยนคารองคดคานกด เหลานยอมสมบรณไมเสยไป เพราะเหตทศาลมคาสงยอมฟงคาคดดาน เวนแตศาลจะไดกาหนดไวในคาสงเปนอยางอน

ถาศาลใดมผพพากษาคนเดยว และผพพากษาคนนนถกคดคาน หรอถาศาลใดมผพพากษาหลายคน และผพพากษาทงหมดถกคดคาน ใหศาลซงมอานาจสงกวาศาลนนตามลาดบเปนผชขาดคาคดคาน

ถาศาลใดมผพพากษาหลายคน และผพพากษาทมไดถกคดคานรวมทงขาหลวงยตธรรม ถาไดนงพจารณาดวยมจานวนครบทจะเปนองคคณะและมเสยงขางมากตามทกฎหมายตองการใหศาลเชนวานนเปนผชขาดคาคดคาน แตในกรณทอยในอานาจของผพพากษาคนเดยวจะชขาดคาคดคาน หามมใหผพพากษาคนนนมคาสงใหยกคาคดคาน โดยผพพากษาอกคนหนงหรอขาหลวงยตธรรมมไดเหนพองดวย

ถาศาลใดมผพพากษาหลายคน และผพพากษาทมไดถกคดคาน แมจะนบรวมขาหลวงยตธรรมเขาดวย ยงมจานวนไมครบทจะเปนองคคณะและมเสยงขางมากตามทกฎหมายตองการ หรอถาผพพากษาคนเดยวไมสามารถมคาสงใหยกคาคดคานเสยดวยความเหนพองของผพพากษาอกคนหนงหรอขาหลวงยตธรรมตามทบญญตไวในวรรคกอน ใหศาลซงมอานาจสงกวาศาลนนตามลาดบเปนผชขาดคาคดคาน

มาตรา 14 เมอไดมการรองคดคานขน และผพพากษาทถกคดคานไมยอมถอนตวออกจากการนงพจารณาคด ใหศาลฟงคาแถลงของคาคความฝายทเกยวของและของผพพากษาทถกคดคาน กบทาการสบพยานหลกฐานทบคคลเหลานนไดนามาและพยานหลกฐานอนตามทเหนสมควร แลวออกคาสงยอมรบหรอยกเสยซงคาคดคานนน คาสงเชนวานใหเปนทสด

เมอศาลทผพพากษาแหงศาลนนเองถกคดคาน จะตองวนจฉยชขาดคาคดคาน หามมใหผพพากษาทถกคดคานนนนงหรอออกเสยงกบผพพากษาอน ๆ ในการพจารณาและชขาดคาคดคานนน

ถาผพพากษาคนใดไดขอถอนตวออกจากการนงพจาณาคดกด หรอศาลไดยอมรบคาคดคานผพพากษาคนใดกด ใหผพพากษาคนอนทาการแทนตามบทบญญตในพระธรรมนญศาลยตธรรม

3. คาคความและเอกสาร

คาคความ หมายความวา บรรดาคาฟอง คาใหการ หรอคารองทงหลายทยนตอศาลเพอตงประเดนระหวางคความ

ศาลมอานาจทจะตรวจคาคความทพนกงานเจาหนาทของศาลไดรบไวเพอยนตอศาล หรอสงใหแกคความหรอบคคลใดๆ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

33

บรรดาคาคความและเอกสารตางๆ ทยนตอศาลเพอเขารวมอยในสานวนความนน กฎหมายไดบญญตหลกเกณฑในการสงในหลายลกษณะตามแตประเภทของคาคความ ซงมทงการสงโดยวธปกต โดยวธพเศษ หรอการสงไปตางประเทศ

3.1 คาคความ

"คาคความ" หมายความวา บรรดาคาฟอง คาใหการหรอคารองทงหลายทยนตอศาลเพอตงประเดนระหวางคความ (ม.1(5))

ก. คาฟอง "คาฟอง" หมายความวา กระบวนพจารณาใด ๆ ทโจทกไดเสนอขอหาตอศาล ไมวาจะไดเสนอดวยวาจาหรอทา

เปนหนงสอ ไมวาจะไดเสนอตอศาลชนตน หรอชนอทธรณ หรอฎกา ไมวาจะไดเสนอในขณะทเรมคดโดยคาฟองหรอคารองขอหรอเสนอในภายหลงโดยคาฟองเพมเตมหรอแกไข หรอฟองแยง หรอโดยสอดเขามาในคดไมวาดวยสมครใจ หรอถกบงคบ หรอโดยมคาขอใหพจารณาใหม (ม.1(3))

การเสนอคาฟองแบงออกเปน 2 ระยะ

1. การเสนอคาฟองเรมคด

a. คาฟอง กรณคดมขอพพาท

b. คารองขอ กรณคดไมมขอพพาท

2. การเสนอคาฟองภายหลงเรมคด

a. คาฟองเพมเตมหรอแกไขคาฟอง b. ฟองแยง c. คารองสอด

d. คาขอใหพจารณาใหม ขอสงเกต

1. คารองขดทรพย เปนเสมอนหนงคาฟอง 2. กรณทถอวาเปนคาฟองตองอยในหลกเกณฑของมาตรา 1(3) และหลกเกณฑการเสนอคาฟองตามมาตรา

172

3. คาแถลงการณไมถอวาเปนคาฟองฃ

ข. คาใหการ

"คาใหการ" หมายความวา กระบวนพจารณาใด ๆ ซงคความฝายหนงยกขอตอสเปนขอแกคาฟองตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายน นอกจากคาแถลงการณ (ม.1(4))

คาใหการเปนสงควบคกบคาฟอง ตองทาเปนหนงสอและแสดงโดยชดแจงในคาใหการวา จาเลยยอมรบหรอปฏเสธคาฟองของโจทยตามหลกเกณฑในมาตรา 177 วรรคสอง บางกรณเชนคดมโนสาเรกสามารถใหการดวยวาจาได ค. คารองทยนตอศาลเพอตงประเดนระหวางคความ

คารองน ไมถอวาเปนคาฟองหรอคาใหการ แตกถอวาเปนคาคความอยางหนง สวนคารองทไมไดตงประเดนระหวางคความกไมถอวาเปนคาคความ

3.2 การตรวจคาคความ

มาตรา 18 ใหศาลมอานาจทจะตรวจคาคความทพนกงานเจาหนาทของศาลไดรบไวเพอยนตอศาล หรอสงใหแกคความหรอบคคลใด ๆ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

34

ถาศาลเหนวาคาคความทไดยนไวดงกลาวแลวนน อานไมออก หรออานไมเขาใจ หรอเขยนฟมเฟอยเกนไป หรอไมมรายการ ไมมลายมอชอ ไมแนบเอกสารตาง ๆ ตามทกฎหมายตองการ หรอมไดปดแสตมปโดยบรบรณ ศาลจะมคาสงใหคนคาคความนนไปใหทามาใหม หรอแกไขเพมเตม หรอปดแสตมปใหบรบรณภายในระยะเวลาและกาหนดเงอนไขใด ๆ ตลอดจนเรองคาฤชาธรรมเนยมตามทศาลเหนสมควรกได ถามไดปฏบตตามขอกาหนดของศาลในระยะเวลาหรอเงอนไขทกาหนดไวกใหมคาสงไมรบคาคความนน

ถาศาลเหนวาคาคความทไดนามายนดงกลาวขางตน มไดเปนไปตามเงอนไขแหงกฎหมายทบงคบไว นอกจากทกลาวมาในวรรคกอน และโดยเฉพาะอยางยง เมอเหนวาสทธของคความหรอบคคลซงยนคาคความนนไดถกจากดหามโดยบทบญญตแหงกฎหมายเรองเขตอานาจศาล กใหศาลมคาสงไมรบหรอคนคาคความนนไปเพอยนตอศาลทมเขตอานาจ

ถาไมมขอขดของดงกลาวแลว กใหศาลจดแจงแสดงการรบคาคความนนไวบนคาคความนนเองหรอในทอน

คาสงของศาลทไมรบหรอใหคนคาคความตามมาตราน ใหอทธรณและฎกาไดตามทบญญตไวในมาตรา 227228 และ 247

ก. อานาจของศาลในการตรวจคาคความ

1. การตรวจขอบกพรองของคาคความ

a. ตรวจรปแบบ

b. ตรวจถอยคาสานวนในคาคความ

c. ตรวจเอกสารทกฎหมายบงคบใหแนบ

d. ตรวจคาฤชาธรรมเนยม

2. การตรวจเนอหาของคาคความ

ข. คาสงศาลในการตรวจคาคความ

1. คาสงใหคนคาคความ

2. คาสงไมรบคาคความ

3. คาสงรบคาคความ

ค. ผลของคาสงศาลในการตรวจคาคความ

1. คาสงศาลทใหคนกบบไปทามาใหมใหถกตองเปนคาสงระหวางพจารณา

2. คาสงไมรบ หรอใหคนไปยนตอศาลอน เปนคาสงไมรบคาคความ สามารถทจะอทธรณไดทนท

3.3 หลกเกณฑการสงคาคความและเอกสาร

ก. รปแบบของคาคความและเอกสารทยนตอศาล (ม.67) มาตรา 67 เมอประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนบญญตวาเอกสารใดจะตองสงใหแกคความฝายใดฝายหนง หรอบคคลทเกยวของ (เชน คาคความททาโดยคาฟอง คาใหการ หรอคารองหรอคาขอโดยทาเปนคารองหมายเรยกหรอหมายอน ๆ สาเนาคาแถลงการณ หรอสาเนาพยานเอกสาร ฯลฯ) เอกสารนนตองทาขนใหปรากฎขอความแนชดถงตวบคคลและมรายการตอไปน (1) ชอศาลทจะรบคาฟอง หรอถาคดอยในระหวางพจารณา ชอของศาลนนจะเลขหมายคด (2) ชอคความในคด (3) ชอคความหรอบคคล ซงจะเปนผรบคาคความหรอเอกสารนน

(4) ใจความ และเหตผลถาจาเปนแหงคาคความหรอเอกสาร

(5) วน เดอน ป ของคาคความ หรอเอกสาร และลายมอชอของเจาพนกงาน คความ หรอบคคลซงเปนผยนหรอเปนผสง ในการยนหรอสงคาคความหรอเอกสารอนใดอนจะตองทาตามแบบพมพทจดไว เจาพนกงาน คความ หรอบคคลผเกยวของจะตองใชกระดาษแบบพมพนนสวนราคากระดาษแบบพมพนนใหเรยกตามทรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมจะไดกาหนดไว ข. วธการยนคาคความ (ม.69)

1. ยนตอเจาพนกงานศาล

2. ยนตอศาลในระหวางพจารณา

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

35

มาตรา 69 การยนคาคความ หรอเอกสารอนใดตอศาลนนใหกระทาไดโดยสงตอพนกงานเจาหนาทของศาล หรอยนตอศาลในระหวางนงพจารณา

ค. การสงคาคความหรอเอกสาร (ม.70, 71, 72)

มาตรา 70 บรรดาคาฟอง หมายเรยกและหมายอน ๆ คาสง คาบงคบของศาลนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหแกคความหรอบคคลภายนอกทเกยวของแตวา

(1) หมายเรยกพยาน ใหคความฝายทอางพยานนนเปนผสงโดยตรงเวนแตศาลจะสงเปนอยางอน หรอพยานปฏเสธไมยอมรบหมาย ในกรณเชนวานใหเจาพนกงานศาลเปนผสง (2) คาสง คาบงคบของศาล รวมทงคาสงกาหนดวนนงพจารณาหรอสบพยาน แลวแตกรณ หรอคาสงใหเลอนคด ถาคความหรอบคคลทเกยวของนนอยในศาลในเวลาทมคาสงและไดลงลายมอชอรบรไว ใหถอวาไดสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว

คาฟองนน ใหโจทกเสยคาธรรมเนยมในการสง สวนการนาสงนนโจทกจะนาสงหรอไมกได เวนแตศาลจะสงใหโจทกมหนาทจดการนาสง สวนหมายเรยกหมายอน ๆ คาสง คาบงคบของศาลทไดออกตามคาขอของคความฝายใดถาศาลมไดสงใหจดการนาสงดวย กใหคความฝายนนเพยงแตเสยคาธรรมเนยมในการสงในกรณอน ๆ ใหเปนหนาทของศาลทจะจดการสงใหแกคความหรอบคคลทเกยวของ มาตรา 71 คาใหการนน ใหฝายทใหการนาตนฉบบยนไวตอศาลพรอมดวยสาเนาสาหรบใหคความอกฝายหนง หรอคความอน ๆ รบไปโดยทางเจาพนกงานศาล

คารองเพอแกไขเพมเตมคาใหการนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ โดยฝายทยนคารองเปนผมหนาทจดการนาสง มาตรา 72 คารองและคาแถลงการณซงไดยนตอศาลภายในเวลาทกฎหมายหรอศาลกาหนดไว หรอโดยขอตกลงของคความตามทศาลจดลงไวในรายงานนน ใหผยนคารองหรอคาแถลงการณนาตนฉบบยนไวตอศาลพรอมดวยสาเนาเพอใหคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ หรอบคคลทเกยวของมารบไปโดยทางเจาพนกงานศาล

บรรดาคารองอน ๆ ใหยนตอศาลพรอมดวยสาเนา เพอสงใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ หรอบคคลทเกยวของและถาศาลกาหนดใหเจาพนกงานศาลเปนผสงสาเนาเชนวานนกใหเจาพนกงานศาลเปนผสงโดยใหคความฝายทยนคารองเปนผออกคาใชจาย

บรรดาเอกสารอน ๆ เชนสาเนาคาแถลงการณหรอสาเนาพยานเอกสารนน ใหสงแกคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ หรอบคคลทเกยวของโดยวธใดวธหนงในสองวธดงตอไปน (1) โดยคความฝายทตองสงนน สงสาเนาใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ หรอบคคลทเกยวของเอง แลวสงใบรบตอศาลพรอมกบตนฉบบนน ๆ ใบรบนนจะทาโดยวธลงไวในตนฉบบวาไดรบสาเนาแลว และลงลายมอชอผรบกบวน เดอน ป ทไดรบกได หรอ

(2) โดยคความฝายทตองสงนนนาสาเนายนไวตอศาลพรอมกบตนฉบบแลวขอใหเจาพนกงานศาลเปนผนาสงใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ หรอบคคลทเกยวของ ในกรณเชนนผขอตองไปกบเจาพนกงานศาลและเสยคาธรรมเนยมในการสงนนดวย

ง. การสงคาคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาล (ม.73, 74)

การสงโดยเจาพนกงานศาลสามารถแยกไดสองกรณ

1. คความมหนาทตองนาสง 2. คความไมมหนาทตองนาสง – หมายศาล

หลกเกณฑการสงโดยเจาพนกงาน

1. เวลาสง (ม.74(1))

2. ผรบคาคความหรอเอกสาร (ม.74(2), 75, 76)

3. สถานทสงคาคความหรอเอกสาร

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

36

มาตรา 73 ถาคาคความหรอเอกสารอนใดจะตองใหเจาพนกงานศาลเปนผสง เมอคความผมหนาทตองสงไดรองขอ ใหพนกงานเจาหนาทดาเนนการสงโดยเรวเทาทจะทาได เพอการนพนกงานผสงหมายจะใหผขอหรอบคคลทผขอเหนสมควรไปดวยเพอชตวคความหรอบคคลผรบหรอเพอคนหาภมลาเนาหรอสานกทาการของผรบกได ในกรณทตองสงคาคความหรอเอกสารอนใดไปตามคาสงของศาล ซงบคคลอนหรอคความไมมหนาทตองรบผดชอบในการสงนน ใหเปนหนาทของพนกงานเจาหนาทของศาลจะดาเนนการสง มาตรา 74 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลนนใหปฏบตดงน (1) ใหสงในเวลากลางวนระหวางพระอาทตยขนและพระอาทตยตก และ

(2) ใหสงแกคความ หรอบคคลซงระบไวในคาคความหรอเอกสาร ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของคความหรอบคคลนน แตใหอยในบงคบแหงบทบญญตหกมาตราตอไปน มาตรา 75 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดใหแกทนายความทคความตงแตงใหวาคด หรอใหแกบคคลททนายความเชนวานนไดตงแตง เพอกระทากจการอยางใด ๆ ทระบไวในมาตรา 64 นน ใหถอวาเปนการสงโดยชอบดวยกฎหมาย

มาตรา 76 เมอเจาพนกงานศาลไมพบคความหรอบคคลทจะสงคาคความหรอเอกสาร ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของบคคลนน ๆ ถาไดสงคาคความหรอเอกสารใหแกบคคลใด ๆ ทมอายเกนยสบป ซงอยหรอทางานในบานเรอนหรอทสานกทาการงานทปรากฎวาเปนของคความหรอบคคลนน หรอไดสงคาคความหรอเอกสารนนตามขอความในคาสงของศาล ใหถอวาเปนการเพยงพอทจะฟงวาไดมการสงคาคความหรอเอกสารถกตองตามกฎหมายแลว

ในกรณเชนวามาน การสงคาคความหรอเอกสารแกคความฝายใดหามมใหสงแกคความฝายปรปกษเปนผรบไวแทน

มาตรา 77 การสงคาคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลไปยงทอนนอกจากภมลาเนา หรอสานกทาการงานของคความหรอของบคคลซงระบไวในคาคความ หรอเอกสารนน ใหถอวาเปนการถกตองตามกฎหมาย เมอ

(1) คความหรอบคคลนนยอมรบคาคความหรอเอกสารนนไว หรอ

(2) การสงคาคความหรอเอกสารนนไดกระทาในศาล

หลกฐานการสงของเจาพนกงาน (ม.80)

มาตรา 80 การสงคาคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาลหรอทางเจาพนกงานศาลนน ใหเจาพนกงานศาลสงใบรบลงลายมอชอคความ หรอผรบคาคความหรอเอกสาร หรอสงรายงานการสงคาคความหรอเอกสารลงลายมอชอเจาพนกงานศาลตอศาล แลวแตกรณ เพอรวมไวในสานวนความ

ใบรบหรอรายงานนนตองลงขอความใหปรากฎแนชดถงตวบคคลและรายการตอไปน (1) ชอเจาพนกงานผสงหมาย และชอผรบหมาย ถาหากม

(2) วธสง วน เดอน ป และเวลาทสง รายงานนนตองลงวนเดอนป และลงลายมอชอของเจาพนกงานผทารายงาน

ใบรบนนจะทาโดยวธจดลงไวทตนฉบบซงยนตอศาลกได ง. การสงคาคความหรอเอกสาร

1. การสงคาคความหรอเอกสารทางไปรษณยตอบรบ (ม.73 ทว)

2. การสงโดยวธการวางหมาย (ม.78)

3. การสงคาคความหรอเอกสารใหคความหลายคน (ม.82)

4. กรณทกฎหมายกาหนดใหตองยนหรอสงใหทราบลวงหนา (ม.83)

มาตรา 73 ทว คาคความหรอเอกสารทเจาพนกงานศาลเปนผสงไมวาการสงนนจะเปนหนาทของศาลจดการสงเองหรอคความมหนาทจดการนาสงกตาม ศาลอาจสงใหสงโดยทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ โดยใหคความฝายทมหนาทนาสงเปนผเสยคาธรรมเนยมไปรษณยากร กรณเชนนใหถอวาคาคความหรอเอกสารทสงโดยเจาพนกงานไปรษณย มผลเสมอนเจาพนกงานศาลเปนผสงและใหนาบทบญญตมาตรา 74 มาตรา 76 และมาตรา 77 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 78 ถาคความหรอบคคลทระบไวในคาคความหรอเอกสารปฏเสธไมยอมรบคาคความหรอเอกสารนนจากเจาพนกงานศาลโดยปราศจากเหตอนชอบดวยกฎหมาย เจาพนกงานนนชอบทจะขอใหพนกงานเจาหนาทฝายปกครองทมอานาจหรอเจาพนกงาน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

37

ตารวจไปดวยเพอเปนพยาน และถาคความหรอบคคลนนยงคงปฏเสธไมยอมรบอยอก กใหวางคาคความหรอเอกสารไว ณ ทนน เมอไดทาดงนแลวใหถอวาการสงคาคความหรอเอกสารนนเปนการถกตองตามกฎหมาย

มาตรา 82 ถาจะตองสงคาคความหรอเอกสารอนใดไปยงคความหรอบคคลหลายคน ใหสงสาเนาคความหรอเอกสารทจะตองสงไปใหทก ๆ คนในกรณทตองสงคาคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาลหรอทางเจาพนกงานศาลนนใหคความฝายซงมหนาทจดการนาสง มอบสาเนาคาคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทใหพอกบจานวนคความหรอบคคลทจะตองสงใหนน

มาตรา 83 ถาคความฝายใดจะตองยนตอศาลหรอจะตองสงใหแกคความฝายใดฝายหนง หรอบคคลภายนอกซงคาคความหรอเอกสารอนใด ภายในเวลาหรอกอนเวลาทกฎหมายหรอศาลไดกาหนดไว และการสงเชนวานจะตองกระทาโดยทางเจาพนกงานศาล ใหถอวาคความฝายนนไดปฏบตตามความมงหมายของกฎหมายหรอของศาลแลว เมอคความฝายนนไดสงคาคความหรอเอกสารเชนวานนแกพนกงานเจาหนาทของศาลเพอใหยนหรอใหสงในเวลาหรอกอนเวลาทกาหนดนนแลว แมถงวาการรบคาคความหรอเอกสารหรอการขอใหสงคาคความหรอเอกสาร หรอการสงคาคความหรอเอกสารใหแกคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกนน จะไดเปนไปภายหลงเวลาทกาหนดนนกด

ถาประมวลกฎหมายนบญญตไววาการสงคาคความหรอเอกสารอนใดจะตองใหคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกทราบลวงหนาตามระยะเวลาทกาหนดไวกอนวนเรมตนนงพจารณาหรอสบพยาน ใหถอวาคความฝายทตองรบผดในการสงนนไดปฏบตตามความมงหมายของกฎหมายหรอของศาลตามทบญญตไวในวรรคกอนนนไดตอเมอคความฝายนนไดยนคาคความหรอเอกสารทจะตองสงใหแกพนกงานเจาหนาทของศาลไมตากวาสามวนกอนวนเรมตนแหงระยะเวลาทกาหนดลวงหนาไวนน

ในกรณทคความอาจสงคาคความหรอเอกสารโดยวธสงสาเนาตรงไปยงคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกไดนน บทบญญตแหงมาตรานมไดหามคความทมหนาทตองสงคาคความหรอเอกสารดงกลาวแลวในอนทจะใชวธเชนวาน แตคความฝายนนจะตองสงใบรบของคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกตอศาลในเวลาหรอกอนเวลาทกฎหมายหรอศาลไดกาหนดไว 3.4 การสงคาคความและเอกสารโดยวธพเศษ (ม.79)

มาตรา 79 ถาการสงคาคความหรอเอกสารนนไมสามารถจะทาไดดงทบญญตไวในมาตรากอน ศาลอาจสงใหสงโดยวธอนแทนได กลาวคอปดคาคความหรอเอกสารไวในทแลเหนไดงาย ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของคความหรอบคคลผมชอระบไวในคาคความหรอเอกสาร หรอมอบหมายคาคความหรอเอกสารไวแกเจาพนกงานฝายปกครองในทองถนหรอเจาพนกงานตารวจ แลวปดประกาศแสดงการทไดมอบหมายดงกลาวแลวนนไวดงกลาวมาขางตน หรอลงโฆษณาหรอทาวธอนใดตามทศาลเหนสมควร

การสงคาคความหรอเอกสารโดยวธอนแทนนน ใหมผลใชไดตอเมอกาหนดเวลาสบหาวนหรอระยะเวลานานกวานนตามทศาลเหนสมควรกาหนด ไดลวงพนไปแลวนบตงแตเวลาทคาคความหรอเอกสารหรอประกาศแสดงการมอบหมายนนไดปดไว หรอการโฆษณาหรอวธอนใดตามทศาลสงนนไดทาหรอไดตงตนแลว 3.5 การสงคาคความและเอกสารไปตางประเทศ (ม.83 ทว ถง อฏฐ) มาตรา 83 ทว ในกรณทจาเลยไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรใหสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดแกจาเลย ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของจาเลยนอกราชอาณาจกร เวนแตในกรณทจาเลยประกอบกจการในราชอาณาจกรดวยตนเองหรอโดยตวแทน หรอในกรณทมการตกลงเปนหนงสอวาคาคความและเอกสารทจะตองสงใหแกจาเลยนน ใหสงแกตวแทนซงมถนทอยในราชอาณาจกรทจาเลยไดแตงตงไวเพอการนใหสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดแกจาเลยหรอตวแทนในการประกอบกจการหรอตวแทนในการรบคาคความและเอกสาร ณ สถานททจาเลยหรอตวแทนใชประกอบกจการ หรอสถานทอนเปนถนทอยของตวแทนในการประกอบกจการหรอของตวแทนในการรบคาคความและเอกสาร ซงตงอยในราชอาณาจกร แลวแตกรณ ในกรณทมการเรยกบคคลภายนอกซงไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรเขามาเปนคความตามมาตรา 57 (3) ใหนาความในวรรคหนงมาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 83 ตร การสงคารองขอฟองคดอยางคนอนาถา คาคความคารอง คาแถลง หรอเอกสารอนใดนอกจากทบญญตไวในมาตรา 83 ทว ถาผรบไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรแตประกอบกจการในราชอาณาจกรดวยตนเองหรอโดยตวแทนหรอมตวแทนในการรบคาคความและเอกสารหรอทนายความในการดาเนนคดอยในราชอาณาจกร ใหสงแกผรบหรอตวแทนเชนวานนหรอทนายความ ณ สถานททผรบหรอตวแทนใชประกอบกจการหรอสถานทอนเปนถนทอยของตวแทนหรอภมลาเนาหรอสานกทาการงานของทนายความซงตงอยในราชอาณาจกรแลวแตกรณ แตถาผรบมไดประกอบกจการในราชอาณาจกรดวยตนเอง หรอไมมตวแทนดงกลาวหรอทนายความอยในราชอาณาจกรใหสงโดยวธปดประกาศไวทศาล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

38

มาตรา 83 จตวา ในกรณทจะตองสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดตามมาตรา 83 ทว แกจาเลย ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของจาเลยนอกราชอาณาจกรใหโจทกยนคาตองตอศาลภายในกาหนดเจดวนนบแตวนยนคาฟองเพอใหศาลจดสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดแกจาเลย ในกรณเชนวาน ถาไมมขอตกลงระหวางประเทศทประเทศไทยเปนภาคกาหนดไวเปนอยางอน ใหโจทกทาคาแปลหมายเรยกคาฟองตงตนคดและเอกสารอนใดทจะสงไปยงประเทศทจาเลยมภมลาเนาหรอสานกทาการงานอย เปนภาษาราชการของประเทศนนหรอเปนภาษาองกฤษพรอมทงคารบรองคาแปลวาถกตองยนตอศาลพรอมกบคารองดงกลาว และวางเงนคาใชจายไวตอศาลตามจานวนและภายในระยะเวลาทศาลกาหนด ในกรณทศาลเหนสมควร ศาลจะมคาสงใหโจทกจดทาเอกสารอนเพมเตมยนตอศาลภายในระยะเวลาทศาลกาหนดกได ในกรณทโจทกเพกเฉยไมดาเนนการตามวรรคหนงหรอวรรคสองใหถอวาโจทกทงฟองตามมาตรา 174 ในกรณทมการเรยกบคคลภายนอกซงไมมภมลาเนาอยในราชอาณาจกรเขามาเปนคความตามมาตรา 57 (3) ใหนาความในวรรคหนง วรรคสองและวรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 83 เบญจ การสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดตามมาตรา 83 ทว แกจาเลยหรอบคคลภายนอก ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของบคคลดงกลาวนอกราชอาณาจกร ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาหกสบวนนบแตวนทไดมการสง และในกรณสงโดยวธอนแทนการสงใหแกจาเลยหรอบคคลภายนอก ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาเจดสบหาวนนบแตวนทไดมการสงโดยวธอน มาตรา 83 ฉ การสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดตามมาตรา 83 ทว แกจาเลยหรอตวแทนซงประกอบกจการในราชอาณาจกรหรอตวแทนในการรบคาคความและเอกสาร ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาสามสบวนนบแตวนทไดมการสงโดยชอบดวยกฎหมาย การสงคาคความหรอเอกสารอนตามมาตรา 83 ตร แกผรบหรอตวแทนหรอทนายความ ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาสบหาวนนบแตวนทไดมการสงโดยชอบดวยกฎหมาย การปดประกาศตามมาตรา 83 ตร ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาสามสบวนนบแตวนปดประกาศและมใหนาบทบญญตมาตรา 79 มาใชบงคบ มาตรา 83 สตต เมอโจทกไดปฏบตตามมาตรา 83 จตวาแลวถาไมมขอตกลงระหวางประเทศทประเทศไทยเปนภาคกาหนดไวเปนอยางอนใหศาลดาเนนการสงใหแกจาเลยหรอบคคลภายนอกโดยผานกระทรวงยตธรรมและกระทรวงการตางประเทศ มาตรา 83 อฎฐ ในกรณทจะตองสงหมายเรยกและคาฟองตงตนคดตามมาตรา 83 ทว แกจาเลยหรอบคคลภายนอก ณ ภมลาเนาหรอสานกทาการงานของบคคลดงกลาวนอกราชอาณาจกร ถาโจทกยนคาขอฝายเดยวโดยทาเปนคารองและสามารถแสดงใหเปนทพอใจแกศาลไดวาการสงตามมาตรา 83 สตต ไมอาจกระทาไดเพราะเหตทภมลาเนาและสานกทาการงานของบคคลดงกลาวไมปรากฎหรอเพราะเหตอนใด หรอเมอศาลไดดาเนนการตามมาตรา 83 สตต เปนเวลาหนงรอยแปดสบวนแลว แตยงมไดรบแจงผลการสง ถาศาลเหนสมควร กใหศาลอนญาตใหสงโดยวธปดประกาศไวทศาลแทน ในกรณเชนวานศาลจะสงใหสงโดยวธประกาศโฆษณาในหนงสอพมพหรอโดยวธอนใดดวยกได การสงโดยวธการตามวรรคหนง ใหมผลใชไดตอเมอพนกาหนดเวลาหกสบวนนบแตวนทปดประกาศไวทศาล และมใหนาบทบญญตมาตรา 79 มาใชบงคบ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

39

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

40

5. อานาจและหนาทของศาล กฎหมายหามมใหศาลใชอานาจนอกเขตศาล

วธการในการเสนอคาขอหรอคาแถลงตอศาล

ศาลมอานาจในการไกลเกลยใหคความไดตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกน รวมทงมอานาจแตงตงผประนประนอมเพอทาหนาทชวยเหลอศาล

กฎหมายใหคานวณระยะเวลาตาม ป.พ.พ. และใหศาลมอานาจในการขยายหรอยนระยะเวลา

ศาลมอานาจวนจฉยชขาดเบองตนในปญหาขอกฎหมาย

กฎหมายกาหนดใหศาลสงคาขอคมครองสทธในระหวางพจารณาหรอคาขอเพอบงคบคดโดยไมชกชา

กฎหมายใหอานาจศาลในการสงเพกถอนหรอแกไขกระบวนพจารณาทผดระเบยบได การดาเนนกระบวนพจารณาในตางประเทศจะตองปฏบตตามขอตกลงระหวางประเทศหรอกฎหมายเฉพาะ หาก

ไมมตองปฏบตตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ

กฎหมายกาหนดใหศาลนงพจารณาตดตอกนโดยไมเลอนคดจนกวาจะเสรจการพจารณาและพพากษาเวนแตมเหตตามกฎหมาย กจธระของศาล หรอคความขอเลอน

ในกรณทคความมรณะ ศาลจะตองเลอนการพจารณาจนกวาทายาท ผจดการทรพยมรดก หรอผปกครองทรพยมรดกจะเขามาเปนคความแทนทผมรณะ

ศาลมอานาจลงโทษผกระทาความผดฐานละเมดอานาจศาล

การดาเนนกระบวนพจารณาตองทาเปนภาษาไทย

ศาลมอานาจตรวจสอบใบมอบอานาจทคความหรอบคคลใดยนตอศาลได ศาลมหนาทตองจดรายงานกระบวนพจารณา โดยกฎหมายกาหนดรายการตางๆ ในรายงานกระบวนพจารณา

การอานและการลงลายมอชอ

ศาลมหนาทลงทะเบยนสานวนความ ลงทะเบยนคาพพากษาและเกบรกษาสานวนความ รวมทงกาหนดวธการแกไขในกรณทสานวนความสญหายหรอบบสลาย

1. หลกทวไปวาดวยการใชอานาจและหนาทของศาล

กฎหมายกาหนดขอบเขตอานาจศาลไว โดยหามศาลใชอานาจนอกเขตศาล เวนแตจะเขาขอยกเวน

กฎหมายกาหนดหลกเกณฑในการเสนอคาขอหรอคาแถลงตอศาล รวมทงวธการในการพจารณาเพอสงคาขอหรอคาแถลง

อานาจศาลในการไกลเกลยเพอใหคความไดตกลงกนหรอประนประนอมยอมความ โดยศาลมอานาจสงใหตวความมาศาลดวยตวเองเพอทาการไกลเกลยได หรอแตงตงผประนประนอมเพอชวยเหลอศาลในการไกลเกลยได 1.1 ขอบเขตอานาจศาล มาตรา 15 หามมใหศาลใชอานาจนอกเขตศาล เวนแต (1) ถาบคคลผทจะถกซกถามหรอถกตรวจ หรอบคคลผเปนเจาของทรพยหรอสถานทซงจะถกตรวจมไดยกเรองเขตศาลขนคดคาน ศาลจะทาการซกถามหรอตรวจดงวานนนอกเขตศาลกได (2) ศาลจะออกหมายเรยกคความหรอบคคลนอกเขตศาลกได สวนการทจะนาบทบญญตมาตรา 31,33,108,109 และ 111 แหงประมวลกฎหมายนและมาตรา 147 แหงกฎหมายลกษณะอาญามาใชบงคบไดนน ตองใหศาลซงมอานาจในเขตศาลนนสลกหลงหมายเสยกอน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

41

(3) หมายบงคบคดและหมายของศาลทออกใหจบและกกขงบคคลผใดตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนอาจบงคบไดไมวาในทใด ๆ ในกรณทมการบงคบคดนอกเขตศาลทออกหมายบงคบคด ใหเจาหนตามคาพพากษายนคาแถลงหรอเจา-พนกงานบงคบคดรายงานใหศาลทจะมการบงคบคด ในกรณเชนวาน ใหศาลทจะมการบงคบคดตงเจาพนกงานบงคบคดเพอดาเนนการบงคบคดโดยไมชกชา และใหศาลนนดาเนนการไปเสมอนหนงเปนศาลทบงคบคดแทนตามมาตรา 302 วรรคสาม

ก. ถาศาลใชอานาจนอกเขตศาล แตผทจะถกซกถามหรอถกตรวจมไดยกเรองเขตอานาจศาลขนคดคาน ศาลจะทาการซกถามตรวจดงวานนนอกเขตศาลกได

ข. หมายเรยกใชไดทวราชอาณาจกร

ค. หมายบงคบคดและหมายจบและกกขงบคคลใดๆ ใชบงคบไดทวราชอาณาจกร มาตรา 16 ถาจะตองทาการซกถาม หรอตรวจ หรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ

(1) โดยศาลชนตนศาลใด นอกเขตศาลนน หรอ (2) โดยศาลแพงหรอศาลอาญา นอกเขตจงหวดพระนครและธนบรหรอโดยศาลอทธรณหรอฎกา ใหศาลทกลาวแลวมอานาจทจะแตงตงศาลอนทเปนศาลชนตนใหทาการซกถาม หรอตรวจภายในบงคบบทบญญตมาตรา 102 หรอดาเนนกระบวนพจารณาแทนได 1.2 กระบวนพจารณาเมอมการยนของหรอคาแถลง มาตรา 21 เมอคความฝายใดเสนอคาขอหรอคาแถลงตอศาล

(1) ถาประมวลกฎหมายนมไดบญญตวา คาขอหรอคาแถลงจะตองทาเปนคารองหรอเปนหนงสอ กใหศาลมอานาจทจะยอมรบคาขอหรอคาแถลงทคความไดทาในศาลดวยวาจาได แตศาลตองจดขอความนนลงไวในรายงาน หรอจะกาหนดใหคความฝายนนยนคาขอโดยทาเปนคารอง หรอยนคาแถลงเปนหนงสอกได แลวแตศาลจะเหนสมควร (2) ถาประมวลกฎหมายนมไดบญญตไววา คาขออนใดจะทาไดแตฝายเดยว หามมใหศาลทาคาสงในเรองนน ๆ โดยมใหคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ มโอกาสคดคานกอน แตทงนตองอยในบงคบแหงบทบญญตของประมวลกฎหมายนวาดวยการขาดนด (3) ถาประมวลกฎหมายนบญญตไววา คาขออนใดอาจทาไดแตฝายเดยวแลว ใหศาลมอานาจทจะฟงคความอกฝายหนงหรอคความอน ๆ กอนออกคาสงในเรองนน ๆ ได เวนแตในกรณทคาขอนนเปนเรองขอหมายเรยกใหใหการหรอเพอยดหรออายดทรพยสนกอนคาพพากษา หรอเพอใหออกหมายบงคบ หรอเพอจบหรอกกขงจาเลยหรอลกหนตามคาพพากษา (4) ถาประมวลกฎหมายนมไดบญญตไววาศาลตองออกคาสงอนญาตตามคาขอทไดเสนอตอศาลนนโดยไมตองทาการไตสวนแลว กใหศาลมอานาจทาการไตสวนไดตามทเหนสมควรกอนมคาสงตามคาขอนน ในกรณเรองใดทศาลอาจออกคาสงไดเองหรอตอเมอคความมคาขอใหใชบทบญญตอนมาตรา (2),(3) และ (4) แหงมาตรานบงคบ ในกรณเรองใดทคความไมมอานาจขอใหศาลมคาสง แตหากศาลอาจมคาสงในกรณเรองนนไดเอง ใหศาลมอานาจภายในบงคบบทบญญตแหงมาตรา 103 และ 181 (2) ทจะงดฟงคความหรองดทาการไตสวนกอนออกคาสงได ก. วธการการเสนอคาขอหรอคาแถลง

1. ทาเปนหนงสอ

2. ทาเปนคารอง 3. ทาดวยวาจา

ข. การใหโอกาสคความอกฝายคดคานคาขอหรอคาแถลง

ค. การไตสวนคาขอหรอคาแถลงและมคาสง

1.3 อานาจศาลในการไกลเกลย

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

42

มาตรา 19 ศาลมอานาจสงไดตามทเหนสมควรใหคความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงมาศาลดวยตนเอง ถงแมวาคความนน ๆ จะไดมทนายความวาตางแกตางอยแลวกด อนงถาศาลเหนวาการทคความมาศาลดวยตนเองอาจยงใหเกดความตกลงหรอการประนประนอมยอมความดงทบญญตไวในมาตราตอไปนกใหศาลสงใหคความมาศาลดวยตนเอง มาตรา 20 ไมวาการพจารณาคดจะไดดาเนนไปแลวเพยงใด ใหศาลมอานาจทจะไกลเกลยใหคความไดตกลงกน หรอประนประนอมยอมความกนในขอทพพาทนน มาตรา 20 ทว เพอประโยชนในการไกลเกลย เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลจะสงใหดาเนนการเปนการลบเฉพาะตอหนาตวความทกฝายหรอฝายใดฝายหนงโดยจะใหมทนายความอยดวยหรอไมกได เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลอาจแตงตงบคคลหรอคณะบคคลเปนผ-ประนประนอม เพอชวยเหลอศาลในการไกลเกลยใหคความไดประนประนอมกน หลกเกณฑและวธการในการไกลเกลยของศาล การแตงตงผประนประนอมรวมทงอานาจหนาทของผ-ประนประนอม ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

คดแพงเรองหนง ศาลแตงตงในนาย ก เปนผประนประนอมทาหนาทไกลเกลย อยากทราบวาในการไกลเกลย หากนาย ก ตองการใหตวโจทยมาศาลดวยตวเอง จะสามารถทาไดหรอไมอยางไร

2. การคานวน ขยาย หรอยนระยะเวลา การวนจฉยชขาดเบองตนในปญหาขอกฎหมาย การสงวธการชวคราว การคดคานของคความ การพจารณาทผดระเบยบ และการดาเนนกระบวนพจารณาในตางประเทศ

การคานวณระยะเวลานน ป.ว.พ.ใหคานวณตาม ป.พ.พ.วาดวยระยะเวลา และใหศาลมอานาจศาลในการขยาย หรอยนระยะเวลาตามทเหนสมควรเองหรอตามทคความรองขอได

ศาลมอานาจวนจฉยปญหาขอกฎหมายเบองตนทจะทาใหคดนนเสรจไปทงเรองหรอบางประเดน

เมอมคารองขอใหคมครองสทธของคความในระหวางพจารณาหรอเพอบงคบตามคาพพากษา ศาลตองสงโดยไมชกชา

คความมสทธคดคานการตงคาถาม คาสง หรอคาชขาดของศาลได การพจารณาในศาลจะตองปฏบตตาม ป.ว.พ.อนเกยวกบความยตธรรมหรอเกยวดวยความสงบเรยบรอยของ

ประชาชน ดงนหากไมปฏบตตามถอวาเปนการพจารณาทผดระเบยบ เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายทเสยหายยนคารอง ศาลมอานาจทจะสงใหเพกถอนหรอแกไขการพจารณาทผดระเบยบหรอสงอยางใดตามทเหนสมควรได

กรณทศาลจะตองดาเนนกระบวนพจารณาในตางประเทศ จะตองปฏบตตามขอตกลงระหวางประเทศ หรอตามกฎหมายทบญญตไวโดยเฉพาะ หากไมม ใหปฏบตตามหลกทวไปแหงกฎหมายระหวางประเทศ

2.1 การคานวน ขยาย หรอยนระยะเวลา มาตรา 23 เมอศาลเหนสมควรหรอมคความฝายทเกยวของไดยนคาขอโดยทาเปนคารอง ใหศาลมอานาจทจะออกคาสงขยายหรอยนระยะเวลาตามทกาหนดไวในประมวลกฎหมายน หรอตามทศาลไดกาหนดไว หรอระยะเวลาทเกยวดวยวธพจารณาความแพงอนกาหนดไวในกฎหมายอน เพอใหดาเนนหรอมใหดาเนนกระบวนวธพจารณาใด ๆ กอนสนระยะเวลานน แตการขยายหรอยนเวลาเชนวานใหพงทาไดตอเมอมพฤตการณพเศษและศาลไดมคาสงหรอคความมคาขอขนมากอนสนระยะเวลานนเวนแตในกรณทมเหตสดวสย

2.2 การวนจฉยชขาดเบองตนในปญหาขอกฎหมาย มาตรา 24 เมอคความฝายใดยกปญหาขอกฎหมายขนอาง ซงถาหากไดวนจฉยใหเปนคณแกฝายนนแลว จะไมตองมการพจารณาคดตอไปอก หรอไมตองพจารณาประเดนสาคญแหงคดบางขอ หรอถงแมจะดาเนนการพจารณาประเดนขอสาคญแหงคดไปกไมทาใหได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

43

ความชดขนอกแลว เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงมคาขอใหศาลมอานาจทจะมคาสงใหมผลวากอนดาเนนการพจารณาตอไป ศาลจะไดพจารณาปญหาขอกฎหมายเชนวานแลววนจฉยชขาดเบองตนในปญหานน ถาศาลเหนวาคาวนจฉยชขาดเชนวานจะทาใหคดเสรจไปไดทงเรองหรอเฉพาะแตประเดนแหงคดบางขอ ศาลจะวนจฉยชขาดปญหาทกลาวแลวและพพากษาคดเรองนนหรอเฉพาะแตประเดนทเกยวของไปโดยคาพพากษาหรอคาสงฉบบเดยวกนกได คาสงใด ๆ ของศาลทไดออกตามมาตราน ใหอทธรณและฎกาไดตามทบญญตไวในมาตรา 227, 228 และ247

หลกเกณฑและเงอนไข

ก. ตองเปนการดาเนนคดอยในศาลชนตน

ข. คความมคาขอหรอศาลเหนเอง ค. การวนจฉยชขาดเบองตนในปญหาขอกฎหมายเปนดลยพนจของศาล

ง, ตองเปนการวนจฉยชขาดในปญหาขอกฎหมายเทานน

จ. กรณคความมคาขอ การชขาดปญหาขอกฎหมายนนตองเปนคณแกผขอ

ฉ. การชขาดปญหาขอกฎหมายจะตองทาใหคดเสรจไปทงเรองหรอประเดนแหงคดบางขอ

ช. การอทธรณคาสง คดแพงเรองหนงระหวางพจารณาของศาลชนตน จาเลยยนคารองขอใหศาลวนจฉยวาโจทยไมมอานาจฟอง แตศาลพจารณาแลว

เหนวาโจทยมอานาจฟอง ดงนศาลจะชขาดในปญหาขอกฎหมายเบองตนไดหรอไม 2.3 การสงวธการชวคราว และการคดคานของคความ

ก. การสงวธการชวคราว มาตรา 25 ถาคความฝายใดยนคาขอโดยทาเปนคารองใหศาลสงกาหนดวธการอยางใด ๆ ทบญญตไวในภาค 4 เพอคมครองสทธของคความในระหวางการพจารณา หรอเพอบงคบตามคาพพากษาหรอคาสง ใหศาลมคาสงอนญาตหรอยกคาขอนนเสยโดยไมชกชา ถาในเวลาทยนคาขอนนศาลจะชขาดคดไดอยแลว ศาลจะวนจฉยคาขอนนในคาพพากษา หรอในคาสงชขาดคดกได ข. การคดคานของคความ มาตรา 26 ถาศาลไดตงขอถาม หรอออกคาสงหรอชขาดเกยวดวยการดาเนนคดเรองใดเรองหนง และคความฝายใดฝายหนงในคดเรองนนคดคานขอถามหรอคาสง หรอคาชขาดนนวาไมชอบดวยกฎหมาย กอนทศาลจะดาเนนคดตอไป ใหศาลจดขอถามหรอคาสงหรอคาชขาดทถกคดคานและสภาพแหงการคดคานลงไวในรายงาน แตสวนเหตผลทผคดคานยกขนอางองนน ใหศาลใชดลพนจจดลงไวในรายงาน หรอกาหนดใหคความฝายทคดคานยนคาแถลงเปนหนงสอเพอรวมไวในสานวน

2.4 การพจารณาทผดระเบยบ มาตรา 27 ในกรณทมไดปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนในขอทมงหมายจะยงใหการเปนไปดวยความยตธรรมหรอทเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนในเรองการเขยน และการยนหรอการสงคาคความหรอเอกสารอน ๆ หรอในการพจารณาคด การพจารณาพยานหลกฐาน หรอการบงคบคดเมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายทเสยหายเนองจากการทมไดปฏบตเชนวานนยนคาขอโดยทาเปนคารอง ใหศาลมอานาจทจะสงใหเพกถอนการพจารณาทผดระเบยบนนเสย ทงหมดหรอบางสวน หรอสงแกไขหรอมคาสงในเรองนนอยางใดอยางหนงตามทศาลเหนสมควร ขอคานเรองผดระเบยบนน คความฝายทเสยหายอาจยกขนกลาวไดไมวาในเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา แตตองไมชากวาแปดวนนบแตวนทคความฝายนนไดทราบขอความหรอพฤตการณอนเปนมลแหงขออางนน แตทงนคความฝายนนตองมไดดาเนนการอนใดขนใหมหลงจากทไดทราบเรองผดระเบยบแลว หรอตองมไดใหสตยาบนแกการผดระเบยบนน ๆ ถาศาลสงใหเพกถอนกระบวนพจารณาทผดระเบยบใด ๆ อนมใชเรองทคความละเลยไมดาเนนกระบวนพจารณาเรองนนภายในระยะเวลาซงกฎหมายหรอศาลกาหนดไว เพยงเทานไมเปนการตดสทธคความฝายนนในอนทจะดาเนนกระบวนพจารณานน ๆ ใหมใหถกตองตามทกฎหมายบงคบ

หลกเกณฑ ก. ตองเปนการพจารณาทผดระเบยบ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

44

ก. การเขยน

ข. การยนหรอการสงคาคความหรอเอกสารอน

ค. การพจารณาคด

ง. การพจารณาพยานหลกฐาน

จ. การบงคบคด

ข. การเพกถอนกระบวนพจารณาทผดระเบยบ ทาไดสองทางคอ

1. ศาลมคาสงใหเพกถอนหรอแกไขเอง 2. คความยนคาขอโดยทาเปนคารองใหศาลสงเพกถอนหรอแกไข

ค. การมคาสง (ม.27 วรรคสาม)

1. สงเพกถอนกระบวนพจารณาทผดระเบยบ

2. สงแกไขกระบวนพจารณาทผดระเบยบ

3. สงอยางใดอยางหนงตามทศาลเหนสมควร

2.5 การดาเนนกระบวนพจารณาในตางประเทศ มาตรา 34 ถาจะตองดาเนนกระบวนพจารณาทงเรองหรอแตบางสวนโดยทางอาศยหรอโดยรองขอตอเจาหนาทในเมองตางประเทศ เมอไมมขอตกลงระหวางประเทศอยางใดอยางหนง หรอไมมกฎหมายบญญตไวสาหรบเรองนนแลวใหศาลปฏบตตามหลกทวไปแหงกฎหมายระหวางประเทศ

3. หลกเกณฑวาดวยการนงพจารณา

การนงพจารณา ตองกระทาในศาลนนในวนเปดทาการและตามวนเวลาทศาลกาหนดไว โดยมขอยกเวนในกรณจาเปนหรอมเหตฉกเฉนทศาลจะนงพจารณา ณ สถานทอนและในวนหยดได

การนงพจารณาตองทาตอหนาคความทมาศาลและโดยเปดเผย แตมขอยกเวนทศาลจะพจารณาโดยไมเปดเผยได การนงพจารณา ศาลจะตองดาเนนการตดตอกนไปจนกวาจะเสรจการพจารณาและพพากษาคดเวนแตจะมการ

เลอนคด

หากในระหวางการพจารณาของศาล โจทกหรอจาเลยซงเปนคความในคดถงแกความตาย ป.ว.พ.ใหศาลเลอนการนงพจารณาคดออกไปจนกวาทายาทหรอผจดการทรพยมรดกหรอผปกครองทรพยมรดกของคความทถงแกความตายจะเขามาเปนคความแทนทผนน

ศาลมอานาจในการออกขอกาหนดใหคความหรอบคคลภายนอกทมาศาลใหปฏบต และศาลมอานาจสงลงโทษผทกระทาความผดฐานละเมดอานาจศาลได 3.1 การนงพจารณาคด

"การนงพจารณา" หมายความวา การทศาลออกนงเกยวกบการพจารณาคด เชน ชสองสถาน สบพยาน ทาการไตสวน ฟงคาขอตาง ๆ และฟงคาแถลงการณดวยวาจา (ม.1(9)) มาตรา 35 ถาประมวลกฎหมายนมไดบญญตไวเปนอยางอน การนงพจารณาคดทยนไวตอศาลใดจะตองกระทาในศาลนนในวนทศาลเปดทาการและตามเวลาทางานทศาลไดกาหนดไว แตในกรณมเหตฉกเฉนหรอเปนการจาเปนศาลจะมคาสงกาหนดการนงพจารณา ณ สถานทอน หรอในวนหยดงาน หรอในเวลาใด ๆ กได มาตรา 36 การนงพจารณาคดจะตองกระทาในศาลตอหนาคความทมาศาลและโดยเปดเผย เวนแต (1) ในคดเรองใดทมความจาเปนเพอรกษาความเรยบรอยในศาลเมอศาลไดขบไลคความฝายใดออกไปเสยจากบรเวณศาลโดยทประพฤตไมสมควรศาลจะดาเนนการนงพจารณาคดตอไปลบหลงคความฝายนนกได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

45

(2) ในคดเรองใด เพอความเหมาะสม หรอเพอคมครองสาธารณประโยชน ถาศาลเหนสมควรจะหามมใหมการเปดเผยซงขอเทจจรง หรอพฤตการณตาง ๆ ทงหมด หรอแตบางสวนแหงคดซงปรากฎจากคาคความหรอคาแถลงการณของคความหรอจากคาพยานหลกฐานทไดสบมาแลวศาลจะมคาสงดงตอไปนกได (ก) หามประชาชนมใหเขาฟงการพจารณาทงหมดหรอแตบางสวนแลวดาเนนการพจารณาไปโดยไมเปดเผย หรอ (ข) หามมใหออกโฆษณาขอเทจจรงหรอพฤตการณตาง ๆ เชนวานน ในบรรดาคดทงปวงทฟองขอหยาหรอฟองชายชหรอฟองใหรบรองบตรใหศาลหามมใหมการเปดเผยซงขอเทจจรงหรอพฤตการณใด ๆ ทศาลเหนเปนการไมสมควร หรอพอจะเหนไดวาจะทาใหเกดการเสยหายอนไมเปนธรรมแกคความหรอบคคลทเกยวของ ไมวาศาลจะไดมคาสงตามอนมาตรา (2) นหรอไม คาสงหรอคาพพากษาชขาดคดของศาลนน ตองอานในศาลโดยเปดเผยและมใหถอวาการออกโฆษณาทงหมดหรอแตบางสวนแหงคาพพากษานนหรอยอเรองแหงคาพพากษาโดยเปนกลางและถกตองนน เปนผดกฎหมาย

3.2 การเลอนการนงพจารณาคด มาตรา 37 ใหศาลดาเนนการนงพจารณาคดตดตอกนไปเทาทสามารถจะทาไดโดยไมตองเลอนจนกวาจะเสรจการพจารณาและพพากษาคด มาตรา 38 ถาในวนทกาหนดนดนงพจารณาศาลไมมเวลาพอทจะดาเนนการนงพจารณา เนองจากกจธระของศาล ศาลจะมคาสงใหเลอนการนงพจารณาไปในวนอนตามทเหนสมควรกได มาตรา 39 ถาการทจะชขาดตดสนคดเรองใดทคางพจารณาอยในศาลใดจาตองอาศยทงหมดหรอแตบางสวนซงคาชขาดตดสนบางขอทศาลนนเองหรอศาลอนจะตองกระทาเสยกอน หรอจาตองรอใหเจาพนกงานฝายธรการวนจฉยชขาดในขอเชนนนเสยกอน หรอถาปรากฏวาไดมการกระทาผดอาญาเกดขนซงอาจมการฟองรองอนอาจกระทาใหการชขาดตดสนคดทพจารณาอยแลวนนเปลยนแปลงไปหรอในกรณอนใดซงศาลเหนวาถาไดเลอนการพจารณาไปจกทาใหความยตธรรมดาเนนไปดวยดเมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความทเกยวของรองขอศาลจะมคาสงเลอนการนงพจารณาตอไปจนกวาจะไดมการพพากษาหรอชขาดในขอนน ๆ แลวหรอภายในระยะเวลาใด ๆ ตามทศาลเหนสมควรกได ถาศาลมคาสงใหเลอนการนงพจารณาดงกลาวแลวโดยไมมกาหนดเมอศาลเหนสมควรหรอคความทเกยวของรองขอศาลจะมคาสงใหเรมการนงพจารณาตอไปในวนใด ๆ ตามทเหนสมควรกได มาตรา 40 เมอศาลไดกาหนดนดวนนงพจารณาและแจงใหคความทราบแลว ถาคความฝายใดฝายหนงมเหตจาเปนทจะตองขอเลอนการนงพจารณาตอไปโดยเสนอคาขอในวนนนหรอกอนวนนน ศาลจะสงใหเลอนตอไปกได แตเมอศาลไดสงใหเลอนไปแลวคความฝายนนจะขอเลอนการนงพจารณาอกไมได เวนแตมเหตจาเปนอนไมอาจกาวลวงเสยได และคความฝายทจะขอเลอนแสดงใหเปนทพอใจของศาลไดวาถาศาลไมอนญาตใหเลอนตอไปอก จะทาใหเสยความยตธรรมกใหศาลสงเลอนคดตอไปไดเทาทจาเปน แมจะเกนกวาหนงครง ในกรณทศาลสงใหเลอนการนงพจารณาตอไปตามวรรคหนงตามคาขอของคความฝายใด ศาลอาจสงใหคความฝายนนเสยคาปวยการพยานซงมาศาลตามหมายเรยก และเสยคาใชจายในการทคความฝายอนมาศาล เชน คาพาหนะเดนทางและคาเชาทพกของตวความ ทนายความหรอพยานเปนตน ตามจานวนทศาลเหนสมควร คาปวยการหรอคาใชจายดงกลาวใหตกเปนพบ ถาคความฝายทขอเลอนคดไมชาระคาปวยการหรอคาใชจายตามทศาลกาหนด ใหศาลยกคาขอเลอนคดนนเสย คาขอเลอนคดตามวรรคหนง ถาไมไดเสนอตอหนาศาลดวยวาจากใหทาเปนคารองและจะทาฝายเดยวโดยไดรบอนญาตจากศาลกได มาตรา 41 ถามการขอเลอนการนงพจารณาโดยอางวาตวความผแทน ทนายความ พยาน หรอบคคลอนทถกเรยกใหมาศาลไมสามารถมาศาลไดเพราะปวยเจบ เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงมคาขอฝายเดยวศาลจะมคาสงตงเจาพนกงานไปทาการตรวจกได และถาสามารถหาแพทยไดกใหตงแพทยไปตรวจดวย ถาผทศาลตงใหไปตรวจไดรายงานโดยสาบานตนหรอกลาวคาปฏญาณแลว และศาลเชอวาอาการของผทอางวาปวยนนไมรายแรงถงกบจะมาศาลไมได ใหศาลดาเนนกระบวนพจารณาตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการขาดนดหรอการไมมาศาลของบคคลทอางวาปวยนน แลวแตกรณ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

46

ศาลอาจสงใหคความฝายทขอใหไปตรวจตามวรรคหนงหรอคความใดไปกบผทศาลตงใหไปตรวจ คความนนจะมอบใหผใดไปแทนตนกได คาพาหนะและคาปวยการของเจาพนกงานและแพทย ใหถอวาเปนคาฤชาธรรมเนยม และใหนามาตรา 166 มาใชบงคบ

3.3 การเลอนคดเพราะเหตมรณะ มาตรา 42 ถาคความฝายใดฝายหนงในคดทคางพจารณาอยในศาลไดมรณะเสยกอนศาลพพากษาคด ใหศาลเลอนการนงพจารณาไปจนกวาทายาทของผมรณะหรอผจดการทรพยมรดกของผมรณะ หรอบคคลอนใดทปกครองทรพยมรดกไวจะไดเขามาเปนคความแทนทผมรณะ โดยมคาขอเขามาเอง หรอโดยทศาลหมายเรยกใหเขามา เนองจากคความฝายใดฝายหนงมคาขอฝายเดยว คาขอเชนวานจะตองยนภายในกาหนดหนงปนบแตวนทคความฝายนนมรณะ ถาไมมคาขอของบคคลดงกลาวมาแลว หรอไมมคาขอของคความฝายใดฝายหนงภายในเวลาทกาหนดไว ใหศาลมคาสงจาหนายคดเรองนนเสยจากสารบบความ มาตรา 43 ถาทายาทของผมรณะ หรอผจดการทรพยมรดกของผมรณะหรอบคคลอนใดทปกครองทรพยมรดก ประสงคจะขอเขามาเปนคความแทนกใหยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลเพอการนน ในกรณเชนน เมอศาลเหนสมควร หรอเมอคความฝายใดฝายหนงมคาขอ ศาลอาจสงใหผทจะเขามาเปนคความแทนนนแสดงพยานหลกฐานสนบสนนคาขอเชนวานนได เมอไดแสดงพยานหลกฐานดงกลาวนนแลว ใหศาลมคาสงอนญาตหรอไมอนญาตในการทจะเขามาเปนคความแทน มาตรา 44 คาสงใหหมายเรยกบคคลใดเขามาแทนผมรณะนนจะตองกาหนดระยะเวลาพอสมควรเพอใหบคคลนนมโอกาศคดคานในศาลวาตนมไดเปนทายาทของผมรณะ หรอมไดเปนผจดการทรพยมรดก หรอผปกครองทรพยมรดกนน ทายาท ผจดการทรพยมรดก หรอบคคลผถกเรยกไมจาตองปฏบตตามหมายเชนวานนกอนระยะเวลาทกฎหมายกาหนดไวเพอการยอมรบฐานะนนไดลวงพนไปแลว ถาบคคลทถกศาลหมายเรยกนน ยนยอมรบเขามาเปนคความแทนผมรณะใหศาลจดรายงานพสดารไวและดาเนนคดตอไป ถาบคคลนนไมยนยอมหรอไมมาศาล ใหศาลทาการไตสวนตามทเหนสมควร ถาศาลเหนวาหมายเรยกนนมเหตผลฟงไดกใหออกคาสงตงบคคลผถกเรยกเปนคความแทนผมรณะแลวดาเนนคดตอไป ถาศาลเหนวาขอคดคานของบคคลผถกเรยกมเหตผลฟงได กใหศาลสงเพกถอนหมายเรยกนนเสย และถาคความฝายใดฝายหนงไมสามารถเรยกทายาทอนแทจรงหรอผจดการทรพยมรดก หรอบคคลทปกครองทรพยมรดกของผมรณะเขามาเปนคความแทนผมรณะไดภายในกาหนดเวลาหนงป กใหศาลมคาสงตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรม มาตรา 45 ถาปรากฎตอศาลวาคความฝายหนงตกเปนผไรความสามารถกด หรอผแทนโดยชอบธรรมของคความฝายทเปนผไรความสามารถได มรณะหรอหมดอานาจเปนผแทนกด ใหศาลเลอนการนงพจารณาไปภายในระยะเวลาอนสมควร เพอผแทนโดยชอบธรรม หรอผแทนโดยชอบธรรมคนใหม จะไดแจงใหทราบถงการไดรบแตงตงของตนโดยยนคาขอเปนคารองตอศาลเพอการนนถามไดยนคาขอดงกลาวมาแลวใหนามาตรา 56 มาใชบงคบ ถาผแทนหรอทนายความของคความไดมรณะหรอหมดอานาจเปนผแทนใหศาลเลอนการนงพจารณาไปจนกวาตวความจะไดยนคารองตอศาลแจงใหทราบถงการทไดแตงตงผแทนหรอทนายความขนใหม หรอคความฝายนนมความประสงคจะมาวาคดดวยตนเอง แตถาศาลเหนสมควร หรอเมอคความอกฝายหนงมคาขอฝายเดยวใหศาลมอานาจสงกาหนดระยะเวลาไวพอสมควร เพอใหตวความมโอกาศแจงใหทราบถงการแตงตงหรอความประสงคของตนนนกได ในกรณเชนวาน ถาตวความมไดแจงใหทราบภายในระยะเวลาทกาหนดไว ศาลจะมคาสงใหเรมการนงพจารณาตอไปในวนใด ๆ ตามทเหนสมควรกได บทบญญตแหงวรรคกอนนน ใหนามาใชบงคบแกกรณทผแทนโดยชอบธรรมของผไรความสามารถหมดอานาจลง เพราะเหตทบคคลนนไดมความสามารถขนแลวดวยโดยอนโลม

3.4 การละเมดอานาจศาล มาตรา 30 ใหศาลมอานาจออกขอกาหนดใด ๆ แกคความฝายใดฝายหนงหรอแกบคคลภายนอกทอยตอหนาศาลตามทเหนจาเปน เพอรกษาความเรยบรอยในบรเวณศาล และเพอใหกระบวนพจารณาดาเนนไปตามเทยงธรรมและรวดเรว อานาจเชนวาน ใหรวมถงการสงหามคความมใหดาเนนกระบวนพจารณาในทางกอความราคาญ หรอในทางประวงใหชกชาหรอในทางฟมเฟอยเกนสมควร มาตรา 31 ผใดกระทาการอยางใด ๆ ดงกลาวตอไปน ใหถอวากระทาผดฐานละเมดอานาจศาล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

47

(1) ขดขนไมปฏบตตามขอกาหนดของศาลตามมาตรากอนอนวาดวยการรกษาความเรยบรอย หรอประพฤตตนไมเรยบรอยในบรเวณศาล (2) เมอไดมคาขอและไดรบอนญาตจากศาลใหฟองหรอสคดอยางคนอนาถาแลว ปรากฎวาไดนาคดนนขนสศาลโดยตนรอยแลววาไมมมลหรอไดสาบานตวใหถอยคาตามมาตรา 156 วาตนไมมทรพยสนพอทจะเสยคาฤชาธรรมเนยมได ซงเปนความเทจ (3) เมอรวาจะมการสงคาคความหรอสงเอกสารอน ๆ ถงตน แลวจงใจไปเสยใหพน หรอหาทางหลกเลยงทจะไมรบคาคความหรอเอกสารนนโดยสถานอน (4) ตรวจเอกสารทงหมด หรอฉบบใดฉบบหนง ซงอยในสานวนความหรอคดเอาสาเนาเอกสารเหลานนไป โดยฝาฝนตอบทบญญตมาตรา 54 (5) ขดขนไมมาศาล เมอศาลไดมคาสงตามมาตรา 19 หรอมหมายเรยกตามมาตรา 277 มาตรา 32 ผใดเปนผประพนธ บรรณาธการ หรอผพมพโฆษณาซงหนงสอพมพ หรอสงพมพอนออกโฆษณาตอประชาชน ไมวาบคคลเหลานนจะไดรถงซงขอความหรอการออกโฆษณาแหงหนงสอพมพ หรอสงพมพเชนวานนหรอไมใหถอวาไดกระทาผดฐานละเมดอานาจศาลในกรณอยางใดอยางหนงในสองอยางดงจะกลาวตอไปน (1) ไมวาเวลาใด ๆ ถาหนงสอพมพหรอสงพมพเชนวามานนไดกลาวหรอแสดงไมวาโดยวธใด ๆ ซงขอความหรอความเหนอนเปนการเปดเผยขอเทจจรงหรอพฤตการณอน ๆ แหงคด หรอกระบวนพจารณาใด ๆ แหงคด ซงเพอความเหมาะสมหรอเพอคมครองสาธารณประโยชน ศาลไดมคาสงหามการออกโฆษณาสงเหลานน ไมวาโดยวธเพยงแตสงใหพจารณาโดยไมเปดเผย หรอโดยวธหามการออกโฆษณาโดยชดแจง (2) ถาหนงสอพมพหรอสงพมพ ไดกลาวหรอแสดงไมวาโดยวธใด ๆ ในระหวางการพจารณาแหงคดไปจนมคาพพากษาเปนทสด ซงขอความหรอความเหนโดยประสงคจะใหมอทธพลเหนอความรสกของประชาชนหรอเหนอศาลหรอเหนอคความหรอเหนอพยานแหงคดซงพอเหนไดวาจะทาใหการพจารณาคดเสยความยตธรรมไปเชน ก. เปนการแสดงผดจากขอเทจจรงแหงคด หรอ ข. เปนรายงานหรอยอเรองหรอวภาค ซงกระบวนพจารณาแหงคดอยางไมเปนกลางและไมถกตอง หรอ ค. เปนการวภาคโดยไมเปนธรรม ซงการดาเนนคดของคความหรอคาพยานหลกฐาน หรอนสยความประพฤตของคความหรอพยาน รวมทงการแถลงขอความอนเปนการเสอมเสยตอชอเสยงของคความหรอพยาน แมถงวาขอความเหลานนจะเปนความจรง หรอ ง. เปนการชกจงใหเกดมคาพยานเทจ เพอประโยชนแหงมาตราน ใหนาวเคราะหศพททงปวงในมาตรา 4 แหงพระราชบญญตการพมพ พทธศกราช 2476 มาใชบงคบ มาตรา 33 ถาคความฝายใดหรอบคคลใดกระทาความผดฐานละเมดอานาจศาลใด ใหศาลนนมอานาจสงลงโทษโดยวธใดวธหนง หรอทงสองวธดงจะกลาวตอไปน คอ (ก) ไลออกจากบรเวณศาล หรอ (ข) ใหลงโทษจาคก หรอปรบ หรอทงจาทงปรบ การไลออกจากบรเวณศาลนนใหกระทาไดชวระยะเวลาทศาลนงพจารณาหรอภายในระยะเวลาใด ๆ กไดตามทศาลเหนสมควร เมอจาเปนจะเรยกใหตารวจชวยจดการกได ในกรณกาหนดโทษจาคกและปรบนนใหจาคกไดไมเกนหกเดอนหรอปรบไมเกนหารอยบาท

นาย ก กลาวอางกบนาย ข ทบานของนาย ข วา ตนสามารถตดตอผพพากษาทพจารณาคดของนาย ข และสามารถทาใหนาย ข ชนะคดได โดยใหนาย ข มอบเงนจานวน 50,000 บาท เพอนาย ก จะนาไปใหผพพากษาดงกลาว นาย ข อยากชนะคดจงตกลงจะนาเงนจานวน 50,000 บาทใหนาย ก วนตอมานาย ข พบนาย ก ในบรเวณศาล นาย ก จงทวงถามถงเงนทตกลงกนไว ดงนการกระทาของนาย ก เปนความผดฐานละเมดอานาจศาลหรอไม

4. รายงานและสานวนความ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

48

กระบวนการพจารณาตองทาเปนภาษาไทย หากไมเขาใจภาษาไทย เปนใบหรอหหนวก ตองจดลามให และตองเขยนดวยหมกหรอพมพดด หากเปนภาษาตางประเทศตองมคาแปล

ใบมอบอานาจทยนตอศาล ศาลจะสงใหคความหรอผยนสาบานตววาเปนใบมอบอานาจทแทจรงได และถาศาลสงสยวาเปนใบมอบอานาจแทจรงหรอไม ศาลกมอานาจสงใหยนใบมอบอานาจใหมโดยตองมบคคลทกฎหมายกาหนดไวเปนพยานดวย

กฎหมายกาหนดใหศาลตองจดรายงานกระบวนพจารณาทกครง และมรายการตามทกฎหมายกาหนด รวมทงตองรวบรวมรายงานและเอกสารตางๆ เปนสานวนแลวเกบรกษาในทปลอดภย จดทาสารบบ การเกบรกษาสานวนและการปลดเผาสานวน

คความ พยาน และบคคลทเกยวของมสทธขอตรวจหรอคดสาเนาเอกสารในสานวน ตามเงอนไขทกฎหมายกาหนด

การดาเนนการแกไขกรณทสานวนความสญหาย หรอบบสลาย

4.1 สานวนความและใบมอบอานาจ

ก. สานวนความ (ม.46) มาตรา 46 บรรดากระบวนพจารณาเกยวดวยการพจารณาและการชขาดตดสนคดแพงทงหลายซงศาลเปนผทานน ใหทาเปนภาษาไทย บรรดาคาคความและเอกสารหรอแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ทคความหรอศาลหรอเจาพนกงานศาลไดทาขนซงประกอบเปนสานวนของคดนนใหเขยนเปนหนงสอไทยและเขยนดวยหมกหรอดดพมพหรอตพมพ ถามผดตกทใดหามมใหขดลบออกแตใหขดฆาเสยแลวเขยนลงใหม และผเขยนตองลงชอไวทรมกระดาษ ถามขอความตกเตมใหผตกเตมลงลายมอชอ หรอลงชอยอไวเปนสาคญ ถาตนฉบบเอกสารหรอแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ทสงตอศาลไดทาขนเปนภาษาตางประเทศ ใหศาลสงคความฝายทสงใหทาคาแปลทงฉบบหรอเฉพาะแตสวนสาคญ โดยมคารบรองมายนเพอแนบไวกบตนฉบบ ถาคความฝายใดหรอบคคลใดทมาศาลไมเขาใจภาษาไทยหรอเปนใบหรอหหนวกและอานเขยนหนงสอไมได ใหใหคความฝายทเกยวของจดหาลาม

ข. ใบมอบอานาจ (ม.47)

มาตรา 47 ถาคความหรอบคคลใดยนใบมอบอานาจตอศาล ใหศาลมอานาจทจะสงใหคความหรอบคคลนน ใหถอยคาสาบานตววาเปนใบมอบอานาจอนแทจรง ถาศาลมเหตอนควรสงสยวา ใบมอบอานาจทยนนนจะไมใชใบมอบอานาจอนแทจรงกด หรอเมอคความอกฝายหนงยนคารองแสดงเหตอนควรสงสยวาใบมอบอานาจนนจะมใชใบมอบอานาจอนแทจรงกด ใหศาลมอานาจทจะสงใหคความหรอบคคลทเกยวของนนยนใบมอบอานาจตามทบญญตไวตอไปน ถาใบมอบอานาจนนไดทาในราชอาณาจกรสยามตองใหนายอาเภอเปนพยาน ถาไดทาในเมองตางประเทศทมกงสลสยามตองใหกงสลนนเปนพยานถาไดทาในเมองตางประเทศทไมมกงสลสยาม ตองใหบคคลเหลานเปนพยานคอเจาพนกงานโนตารปบลกหรอแมยสเตรด หรอบคคลอนซงกฎหมายแหงทองถนตงใหเปนผมอานาจเปนพยานในเอกสารเชนวาน และตองมใบสาคญของรฐบาลตางประเทศทเกยวของแสดงวาบคคลทเปนพยานนนเปนผมอานาจกระทาการได บทบญญตแหงมาตรานใหใชบงคบแกใบสาคญและเอกสารอน ๆ ทานองเชนวามาน ซงคความจะตองยนตอศาล

4.2 หนาทของศาลเกยวกบเอกสารและสานวนความ

ก. การทารายงานกระบวนพจารณา (ม.48, 49, 50)

มาตรา 48 ในคดทกเรอง ใหเปนหนาทของศาลตองจดแจงรายงานการนงพจารณาหรอกระบวนพจารณาอน ๆ ของศาลไวทกครง รายงานนนตองมรายการตอไปน (1) เลขคด (2) ชอคความ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

49

(3) สถานท วน และเวลาทศาลนงพจารณาหรอดาเนนกระบวนพจารณา (4) ขอความโดยยอเกยวดวยเรองทกระทาและรายการขอสาคญอน ๆ (5) ลายมอชอผพพากษา เมอมกฎหมายบญญตไวหรอเมอศาลเหนเปนการจาเปนกใหศาลจดบนทก (โดยจดรวมไวในรายงานพสดารหรออกสวนหนงตางหาก) ซงคาแถลงหรอคาคดคานในขอสาคญ ขอตกลง คาชขาด คาสง หรอการอน ๆ หรอกระบวนพจารณาททาดวยวาจา ตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน มาตรา 49 ในสวนทเกยวดวยคาแถลงหรอคาคดคานของคความหรอคาใหการของพยานหรอผเชยวชาญหรอขอตกลงในการสละสทธของคความนนใหถอวารายงานของศาลเปนพยานหลกฐานเบองตนไดตอเมอศาลไดอานใหคความหรอบคคลทเกยวของฟงและไดจดลงไวซงขอแกไขเพมเตมตามทขอรองหรอทชแจงใหมทงคความหรอบคคลนน ๆ ไดลงลายมอชอไวเปนสาคญ มาตรา 50 ถาคความฝายใด หรอบคคลใดจะตองลงลายมอชอในรายงานใดเพอแสดงรบรรายงานนน หรอจะตองลงลายมอชอในเอกสารใดเพอรบรองการอานหรอการสงเอกสารเชนวานน (1) การลงลายมอพมพนวมอ แกงได หรอเครองหมายอยางอนทไดทาตอหนาศาลนน ไมจาตองมลายมอชอของพยานสองคนรบรอง (2) ถาคความ หรอบคคลทจะตองลงลายมอชอในรายงานดงกลาวแลวลงลายมอชอไมได หรอไมยอมลงลายมอชอ ใหศาลทารายงานจดแจงเหตทไมมลายมอชอเชนนนไวแทนการลงลายมอชอ ข. ระบบสานวนความของศาล (ม.51)

มาตรา 51 ใหเปนหนาทของศาลทจะปฏบตดงน (1) ลงทะเบยนคดในสารบบความของศาลตามลาดบทรบไว กลาวคอตามวนและเวลาทยนหรอเสนอคาฟองเพอเรมคดตอศาล ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายน (2) ลงทะเบยนคาพพากษาหรอคาสงชขาดคดทงหมดของศาลในสารบบคาพพากษา (3) รวบรวมรายงานและเอกสารทสงตอศาลหรอศาลทาขนกบคาสงและคาพพากษาของศาล ไวในสานวนความเรองนน แลวเกบรกษาไวในทปลอดภย (4) คดสาเนาคาพพากษา คาสง ชขาดคด แลวเกบรกษาไวเรยงตามลาดบและในทปลอดภย (5) เกบรกษาสารบบและสมดของศาล เชนสารบบความและสารบบคาพพากษาไวในทปลอดภย ค. การทาลายสานวน (ม.52)

มาตรา 52 เมอคาพพากษาหรอคาสงอนเปนเดดขาดถงทสดแลวเรองใดไดมการปฏบตตาม หรอบงคบไปแลว หรอระยะเวลาทกาหนดไวเพอการบงคบนนไดลวงพนไปแลว ใหศาลทเกบสานวนนนไว จดสงสานวนนนไปยงกระทรวงยตธรรม เพอเกบรกษาไวหรอจดการตามกฎกระทรวงวาดวยการนน ง. สานวนความสญหายหรอบบสลาย (ม.53)

มาตรา 53 ถารายงาน คาพพากษา คาสงหรอเอกสารอนใดทรวมไวในสานวนความซงยงอยในระหวางพจารณา หรอรอการบงคบของศาลสญหายไป หรอบบสลายทงหมดหรอแตบางสวน เปนการขดของตอการชขาดตดสนหรอบงคบคดเมอศาลเหนสมควร หรอเมอคความฝายทเกยวของยนคาขอโดยทาเปนคารอง ใหศาลสงคความหรอบคคลผถอเอกสารนน นาสาเนาทรบรองถกตองมาสงตอศาลถาหากสาเนาเชนวานนทงหมดหรอบางสวนหาไมได ใหศาลมคาสงใหพจารณาคดนนใหม หรอมคาสงอยางอนตามทเหนสมควร เพอประโยชนแหงความยตธรรม จ. การตรวจสานวนความและการคดสาเนาเอกสาร (ม.54) มาตรา 54 คความกด หรอพยานในสวนทเกยวกบคาใหการของตนในคดนนกด หรอบคคลภายนอกผมสวนไดเสยโดยชอบหรอมเหตผลอนสมควรกดอาจรองขออนญาตตอศาลไมวาเวลาใดในระหวาง หรอภายหลงการพจารณาเพอตรวจเอกสารทงหมดหรอแตบางฉบบในสานวนเรองนน หรอขอคดสาเนาหรอขอใหจาศาลคดสาเนาและรบรอง แตทงน (1) หามมใหอนญาตเชนวานนแกบคคลอนนอกจากคความหรอพยานในคดทพจารณาโดยไมเปดเผย หรอในคดทศาลไดมคาสงหามการตรวจหรอคดสาเนาเอกสารในสานวนทงหมดหรอบางฉบบเพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอผลประโยชนทวไปของ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

50

ประชาชน ถงแมผขอจะเปนคความหรอพยานกหามมใหอนญาตดจกน แตทงนไมตดสทธของคความในการทจะตรวจหรอคดสาเนาคาพพากษาหรอคาสงในคดนน หรอในการทจะขอสาเนาอนรบรองถกตอง (2) หามมใหอนญาตใหคความคดถอยคาพยานฝายตนจนกวาจะไดสบพยานฝายตนเสรจสนแลว เวนแตจะมพฤตการณพเศษทจะใหอนญาต เมอไดใหอนญาตแลว การตรวจ หรอการคดสาเนานน ใหผขอหรอบคคลซงไดรบการแตงตงจากผขอโดยชอบเปนผคดตามเวลาและเงอนไขซงจาศาลจะไดกาหนดใหเพอความสะดวกของศาลหรอเพอความปลอดภยของเอกสารนน หามมใหคดสาเนาคาพพากษาหรอคาสง กอนทไดอานคาพพากษาหรอคาสงนนและกอนทไดลงทะเบยนในสารบบคาพพากษา ในกรณทศาลไดทาคาอธบายเพมเตมกลดไวกบรายงานแหงคาสงหรอคาพพากษาซงกระทาดวยวาจาตามบทบญญตมาตรา 141 คาอธบายเพมเตมเชนวานนคความจะขอตรวจหรอขอคดสาเนา หรอขอสาเนาเสมอนเปนสวนหนงแหงคาสงหรอคาพพากษากได สาเนาทรบรองนน ใหจาศาลเปนผรบรองโดยเรยกคาธรรมเนยมตามทกาหนดไวในอตราทายประมวลกฎหมายน ในกรณทผขอตรวจเอกสารหรอขอคดสาเนาดวยตนเอง ไมตองเรยกคาธรรมเนยม

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

51

6. หลกทวไปวาดวยการชขาดตดสนคด ศาลเปนผมอานาจชขาดตดสนคด โดยทาเปนคาพพากษาหรอคาสง จาเลยชอบทจะชาระหนกอนศาลมคาพพากษาได โดยถาเปนหนเงนกนาเงนมาวางศาล ถาเปนหนอยางอนกแจง

ใหศาลทราบ

ระหวางดาเนนคด คความอาจตกลงหรอประนประนอมยอมความกนเมอใดกได

1. คาพพากษาและคาสง

ศาลมอานาจสงอนญาตหรอยกคาขอซงคความยนในระหวางพจารณา

ในเรองประเดนแหงคด ศาลมอานาจวนจฉยชขาดโดยทาเปนคาพพากษาหรอคาสง ศาลมอานาจสงจาหนายคดจากสารบบความตามทกฎหมายบญญตไวโดยไมตองมคาวนจฉยชขาดในประเดนใน

เรองนนๆ ถาไมจาหนายคด ศาลกชขาดคดโดยทาเปนคาพพากษาหรอคาสงในวนสนการพจารณา

ศาลทรบคาฟองจะปฏเสธไมยอมพพากษาหรอมคาสงชขาดคดโดยอางวาไมมบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบแกคด หรอวาบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบนนเคลอบคลม หรอไมบรบรณไมได 1.1 คาพพากษาหรอคาสงของศาล มาตรา 131 คดทยนฟองตอศาลนน ใหศาลปฏบตดงน (1) ในเรองคาขอซงคความยนในระหวางการพจารณาคดนนโดยทาเปนคารองหรอขอดวยวาจากด ใหศาลมคาสงอนญาตหรอยกเสยซงคาขอเชนวานน โดยทาเปนหนงสอหรอดวยวาจากได แตถาศาลมคาสงดวยวาจาใหศาลจดคาสงนนไวในรายงานพสดาร (2) ในเรองประเดนแหงคด ใหศาลวนจฉยชขาดโดยทาเปนคาพพากษาหรอคาสง หรอใหจาหนายคดเสยจากสารบบความตามทบญญตไวในลกษณะน 1.2 การจาหนายคด มาตรา 132 ใหศาลมคาสงใหจาหนายคดเสยจากสารบบความได โดยไมตองมคาวนจฉยชขาดในประเดนเรอง นน และใหกาหนดเงอนไขในเรองคาฤชาธรรมเนยมตามทเหนสมควร (1) เมอโจทกทงฟอง ถอนฟอง หรอไมมาศาลในวนนดพจารณา ดงทบญญตไวในมาตรา 174 มาตรา 175 และมาตรา 193 ทว (2) เมอโจทกไมหาประกนมาใหดงทบญญตไวในมาตรา 253 และ 288 หรอเมอคความฝายใดฝายหนง หรอทงสองฝายขาดนดดงทบญญตไวในมาตรา 198, 200 และ 201 (3) ถาความมรณะของคความฝายใดฝายหนงยงใหคดนนไมมประโยชนตอไปหรอถาไมมผใดเขามาแทนทคความฝายทมรณะดงทบญญตไวในมาตรา 42 (4) เมอศาลไดมคาสงใหพจารณาคดรวมกนหรอใหแยกกน ซงเปนเหตใหตองโอนคดไปยงอกศาลหนงดงทบญญตไวในมาตรา 28 และ 29

ก. มใชเปนการวนจฉยชขาดในประเดนแหงคด

ข. เหตในการมคาสงจาหนายคด

1. เหตตามมาตรา 132(1) ถง (4)

2. เหตอนนอกจากมาตรา 132(1) ถง (4)

a. คดไมมประโยชนทจะทาการพจารณาอกตอไป

b. ฟองโจทกไมชอบทจะฟองรวมกนแลว ค. การสงจาหนายคด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

52

1. การสงจาหนายคดเปนดลพนจของศาล

2. คาสงจาหนายคดตามมาตรา 132 ศาลตองสงในเรองคาฤชาธรรมเนยมตามสมควร

3. การสงจาหนายคดอาจจะเปนการจาหนายทงคด หรอบางสวน หรอบางคนกได ง. ผลของคาสงจาหนายคด

คาสงจาหนายคดถอวาเปนคาสงทมไดมการวนจฉยชขาดประเดนแหงคด โจทกจงสามารถนากลบมาฟองใหมได ไมเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซา หรอฟองซา 1.3 ศาลจะปฏเสธไมยอมพพากษาหรอมคาสงชขาดคดไมได มาตรา 134 ไมวากรณใด ๆ หามมใหศาลทรบฟองคดไวปฏเสธไมยอมพพากษาหรอมคาสงชขาดคดโดยอางวา ไมมบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบแกคดหรอวาบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบนนเคลอบคลมหรอไมบรบรณ 2. การชาระหนกอนมคาพพากษา

จาเลยวางเงนตอศาลกอนมคาพพากษา โดยยอมรบผดหรอไมยอมรบผดกได จาเลยชอบทจะชาระหนอยางอนนอกจากเงนไดกอนศาลมคาพพากษา

2.1 การวางเงนกอนกอนมคาพพากษา มาตรา 135 ในคดทเรยกรองใหชาระหนเปนเงน หรอมการเรยกรองใหชาระหนเปนเงนรวมอยดวย ไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษาจาเลยจะนาเงนมาวางศาลเตมจานวนทเรยกรองหรอแตบางสวน หรอตามจานวนเทาทตนคดวาพอแกจานวนทโจทกมสทธเรยกรองกได ทงน โดยยอมรบผดหรอไมยอมรบผดกได มาตรา 136 ในกรณทจาเลยวางเงนตอศาลโดยยอมรบผด ถาโจทกพอใจยอมรบเงนทจาเลยวางโดยไมตดใจเรยกรองมากกวานน และคดไมมประเดนทจะตองวนจฉยตอไปอก ใหศาลพพากษาคดไปตามนน คาพพากษานนเปนทสด แตถาโจทกไมพอใจในจานวนเงนทจาเลยวางและยงตดใจทจะดาเนนคดเพอใหจาเลยตองรบผดในจานวนเงนตามทเรยกรองตอไปอก จาเลยมสทธถอนเงนทวางไวนนได โดยใหถอเสมอนวามไดมการวางเงน หรอจาเลยจะยอมใหโจทกรบเงนนนไปกได ในกรณหลงน โจทกจะรบเงนไปหรอไมกตามจาเลยไมตองเสยดอกเบยในจานวนเงนทวาง แมวาจาเลยมความรบผดตามกฎหมายจะตองเสย ทงน นบแตวนทจาเลยยอมใหโจทกรบเงนไป ในกรณทจาเลยวางเงนตอศาลโดยไมยอมรบผด จาเลยจะรบเงนนนคนไปกอนทมคาพพากษาวาจาเลยไมตองรบผดไมได การวางเงนเชนวาน ไมเปนเหตระงบการเสยดอกเบย หากจาเลยมความรบผดตามกฎหมายจะตองเสย

ก. วธการวางเงน

ตองเปนการวางเงนตอศาลเพอชาระหนแกโจทยกอนศาลชนตนพพากษา และตองใหโจทกรบเงนนนไปได ข. ผลของการวางเงน

1) กรณจาเลยวางเงนโดยยอมรบผด – ถาโจทกพอใจ และคดไมมประเดนอนอก คาพพากษาดงกลาวเปนทสด จะอทธรณหรอฎกาอกไมได

2) กรณจาเลยไมยอมรบผด – จาเลยจะขอรบเงนคนไปไมได จนกวาศาลจะพพากษาวาจาเลยไมตองรบผดตอโจทก และไมพนความรบผดในเรองดอกเบย

โจทยฟองจาเลยใหชาระหนเงนก 200,000 บาท กบใหจาเลยสงมอบรถจกรยานยนตคนโจทก หากคนไมไดใหใชราคา 30,000 บาท จาเลยใหการวากเงนโจทกไปจรง 200,000 บาท สวนรถจกรยานยนตทยมมาคนใหโจทกไปแลว ระหวางพจารณาจาเลยนาเงน 200,000 บาท มาวางศาลเพอใหโจทกรบไปได ศาลสอบโจทกแถลงยอมรบเงนทจาเลยวาง โดยไมตดใจเรยกรองใหจาเลยคนรถจกรยานยนตใหแกโจทกอกตอไป ดงน ศาลจะพพากษาอยางไร 2.2 การชาระหนอยางอนนอกจากใหชาระเงน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

53

มาตรา 137 ในคดทเรยกรองใหชาระหนอยางอนนอกจากใหชาระเงนจาเลยชอบทจะทาการชาระหนนนไดโดยแจงใหศาลทราบในคาใหการหรอแถลงโดยหนงสอเปนสวนหนงตางหากกได ถาโจทกยอมรบการชาระหนนนเปนการพอใจเตมตามทเรยกรองแลวใหศาลพพากษาคดไปตามนน และคาพพากษานนใหเปนทสด ถาโจทกไมพอใจในการชาระหนเชนวานน โจทกชอบทจะดาเนนคดนนตอไปได

โจทกฟองวา จาเลยเชาบานโจทกครบกาหนดตามสญญาแลว จาเลยไมยอมออกไปจากบานทเชา ขอใหขบไลจาเลยและบรวารออกไปจากบานโจทก จาเลยยนคาใหการวา จะออกจากบานโจทกทเชาอยภายใน 3 เดอน และขนยายทรพยสนพรอมบรวารออกไปดวย ดงน ทานเปนศาลจะดาเนนการอยางไร

3. การตกลงหรอประนประนอมยอมความ

คความจะตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดโดยไมฝาฝนตอกฎหมายเมอใดกได กฎหมายหามมใหคความอทธรณฎกาคาพพากษาตามยอม เวนแตจะเขาขอยกเวนตามทกฎหมายบญญตไว

3.1 หลกเกณฑการตกลงหรอประนประนอมยอมความ มาตรา 138 ในคดทคความตกลงกนหรอปรานประนอมยอมความกนในประเดนแหงคดโดยมไดมการถอนคาฟองนนและขอตกลงหรอการปรานประนอมยอมความกนนนไมเปนการฝาฝนตอกฎหมาย ใหศาลจดรายงานพสดารแสดงขอความแหงขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความเหลานนไว แลวพพากษาไปตามนน หามมใหอทธรณคาพพากษาเชนวาน เวนแตในเหตตอไปน (1) เมอมขอกลาวอางวาคความฝายใดฝายหนงฉอฉล (2) เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวาเปนการละเมดตอบทบญญตแหงกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน (3) เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวามไดเปนไปตามขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความ ถาคความตกลงกนเพยงแตใหเสนอคดตออนญาโตตลาการใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยอนญาโตตลาการมาใชบงคบ

หลกเกณฑการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความ

1) ศาลตองสงรบคาฟองคดนนไวพจารณาแลว และยงไมมการถอนคาฟองไปจากศาล

2) เปนการตกลงกนระหวางคความในคด

3) ตองตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคด

4) ขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความกนนนไมฝาฝนตอกฎหมาย 3.2 ผลของคาพพากษาตามยอม

ก. ผกพนคความในคด

ข. การใชสทธอทธรณคาพพากษาตามยอม

มาตรา 138 วรรคสอง หามอทธรณคาพพากษาตามยอมตามมาตรา 138 วรรคหนง แตมขอยกเวน 3 ประการ

1. เมอมขอกลาวอางวาคความฝายใดฝายหนงฉอฉล

2. เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวาเปนการละเมดตอบทบญญตแหงกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน

3. เมอคาพพากษานนถกกลาวอางวามไดเปนไปตามขอตกลงหรอการประนประนอมยอมความ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

54

7. คาพพากษาและคาสง การทาคาพพากษาหรอคาสง ตองทาเปนหนงสอและมรายการตามทกฎหมายกาหนด

คาพพากษาหรอคาสงทชขาดตองวนจฉยตามขอหาในคาฟองทกขอและหามเกนคาฟองเวนแตกรณทศาลอาจพพากษาหรอทาคาสงเกนกวาคาฟองได

หากคาพพากษาหรอคาสงมขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอย ศาลอาจมคาสงเพมเตม แกไขขอผดพลาดหรอขอผดหลงเชนวานนใหถกกได

1. หลกเกณฑในการทาคาพพากษาหรอคาสง

ถาคาพพากษาหรอคาสงจะตองทาโดยผพพากษาหลายคน จะตองบงคบตามความเหนของฝายขางมาก จานวนผพพากษาของฝายขางมากนน ในศาลชนตนหรอศาลอทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฎกาตองไมนอยกวาสามคน

ในศาลชนตนและศาลอทธรณ ผพพากษาคนใดทรวมเปนองคคณะจะทาความเหนแยงกได แตในศาลฎกาจะทาความเหนแยงไมได

ในศาลอทธรณหรอศาลฎกา ถาอธบดผพพากษาศาลอทธรณหรอประธานศาลฎกาแลวแตกรณเหนสมควรจะใหมการวนจฉยปญหาใดในคดเรองใดโดยทประชมใหญกได คาวนจฉยของทประชมใหญใหเปนไปตามเสยงขางมาก ถามคะแนนเสยงเทากนใหประธานแหงทประชมออกเสยงเพมขนอกหนงเสยงเปนเสยงชขาดคาพพากษาหรอคาสงตองเปนไปตามคาวนจฉยของทประชมใหญ

คาพพากษาหรอคาสงของศาลตองทาเปนหนงสอ มขอความตามทบงคบไว การอานคาพพากษาหรอคาสงใหอานขอความทงหมดในศาลโดยเปดเผยตอหนาคความ และใหศาลจดลงในคา

พพากษาหรอคาสงหรอในรายงาน ซงการอานนนและใหคความทมาศาลลงชอ ถาคความไมมาศาล ศาลจะงดการอานกได ในกรณเชนนใหศาลจดแจงไวในรายงานและถอวาไดอานตามกฎหมายแลว 1.1 การทาคาพพากษาหรอคาสง

ขนตอนการทาคาพพากษาอยใน ป.ว.พ.มาตรา 140 มาตรา 140 การทาคาพพากษาหรอคาสงของศาล ใหดาเนนตามขอบงคบตอไปน

(1) ศาลจะตองประกอบครบถวนตามบทบญญตแหงกฎหมายวาดวยเขตอานาจศาล และอานาจผพพากษา

(2) ภายใตบงคบบทบญญตมาตรา 13 ถาคาพพากษาหรอคาสงจะตองทาโดยผพพากษาหลายคน คาพพากษาหรอคาสงนนจะตองบงคบตามความเหนของฝายขางมาก จานวนผพพากษาฝายขางมากนน ในศาลชนตนหรอศาลอทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏกาไมนอยกวาสามคน ในศาลชนตนและศาลอทธรณ ถาผพพากษาคนใดมความเหนแยง กใหผพพากษาคนนนเขยนใจความแหงความเหนแยงของตนกลดไวในสานวน และจะแสดงเหตผลแหงขอแยงไวดวยกได

ในศาลอทธรณหรอศาลฎกา ถาอธบดผพพากษาศาลอทธรณ หรอประธานศาลฎกา แลวแตกรณ เหนสมควรจะใหมการวนจฉยปญหาใดในคดเรองใดโดยทประชมใหญกได หรอถามกฎหมายกาหนดใหวนจฉยปญหาใดหรอคดเรองใดโดยทประชมใหญกใหวนจฉยโดยทประชมใหญ

ภายใตบงคบแหงมาตรา 13 ทประชมใหญนน สาหรบศาลอทธรณใหประกอบดวยอยางนอยผพพากษาหวหนาคณะไมนอยกวา 10 คน สาหรบศาลฎกาใหประกอบดวยผพพากษาทกคนซงอยปฏบตหนาท แตตองไมนอยกวากงจานวนผพพากษาแหงศาลนน และใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณ หรอประธานศาลฎกาแลวแตกรณหรอผทาการแทน เปนประธาน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

55

คาวนจฉยของทประชมใหญใหเปนไปตามเสยงขางมากและถามคะแนนเสยงเทากน ใหประธานแหงทประชมออกเสยงเพมขนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด

ในคดซงทประชมใหญไดวนจฉยปญหาแลว คาพพากษาหรอคาสงตองเปนไปตามคาวนจฉยของทประชมใหญ และตองระบไวดวยวาปญหาขอใดไดวนจฉยโดยทประชมใหญ ผพพากษาทเขาประชมแมมใชเปนผนงพจารณา กใหมอานาจพพากษาหรอทาคาสงในคดนนได และเฉพาะในศาลอทธรณใหทาความเหนแยงไดดวย

(3) การอานคาพพากษาหรอคาสง ใหอานขอความทงหมดในศาลโดยเปดเผย ตามเวลาทกาหนดไวในประมวลกฎหมายน ตอหนาคความทงสองฝายหรอฝายใดฝายหนงในกรณเชนวานใหศาลจดลงไวในคาพพากษาหรอคาสง หรอในรายงานซงการอานนนและใหคความทมาศาลลงลายมอชอไวเปนสาคญ

ถาคความไมมาศาล ศาลจะงดการอานคาพพากษาหรอคาสงกไดในกรณเชนวาน ใหศาลจดแจงไวในรายงานและใหถอวาคาพพากษาหรอคาสงนนไดอานตามกฎหมายแลว

เมอศาลทพพากษาคด หรอทไดรบคาสงจากศาลสงใหอานคาพพากษาหรอคาสง ไดอานคาพพากษาหรอคาสงตามบทบญญตในมาตรานวนใด ใหถอวาวนนนเปนวนทพพากษาหรอมคาสงคดนน

ก. จะตองประกอบครบถวนตามบทบญญตแหงกฎหมายวาดวยเขตอานาจศาล และอานาจผพพากษา

ข. การชขาดตดสนโดยองคคณะผพพากษา ถาคาพพากษาหรอคาสงจะตองทาโดยผพพากษาหลายคน คาพพากษาหรอคาสงนนจะตองบงคบตามความเหน

ของฝายขางมาก

ศาลชนตนหรอศาลอทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏกาไมนอยกวาสามคน

ค. การชขาดตดสนคดโดยทประชมใหญ มเฉพาะในศาลอทธรณและศาลฎกาเทานน

คดจะมการประชมใหญดวยเหตผลดงน

1. ศาลอทธรณหรอศาลฎกา ถาอธบดผพพากษาศาลอทธรณ หรอประธานศาลฎกา แลวแตกรณ เหนสมควรจะใหมการวนจฉยปญหาใดในคดเรองใดโดยทประชมใหญ

2. มกฎหมายกาหนดใหชขาดตดสนคดโดยทประชมใหญ องคประชมของทประชมใหญ • ศาลอทธรณใหประกอบดวยอยางนอยผพพากษาหวหนาคณะไมนอยกวา 10 คน สาหรบศาลฎกาให

ประกอบดวยผพพากษาทกคนซงอยปฏบตหนาท แตตองไมนอยกวากงจานวนผพพากษาแหงศาลนน และใหอธบดผพพากษาศาลอทธรณ หรอประธานศาลฎกาแลวแตกรณหรอผทาการแทน เปนประธาน

• ศาลอทธรณภาคไมอยในบงคบของ ป.ว.พ.มาตรา 140(2)

การลงมตของทประชมใหญ - คาวนจฉยของทประชมใหญใหเปนไปตามเสยงขางมากและถามคะแนนเสยงเทากน ใหประธานแหงทประชมออกเสยงเพมขนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด ง. การทาความเหนแยง

เฉพาะในศาลอทธรณใหทาความเหนแยงไดดวย

การชขาดตดสนโดยทประชมใหญของศาลฎกาเทานนทหามไมใหทาความเหนแยง ถาความเหนแยงเปนความเหนแยงเฉพาะในปญหาขอกฎหมายและคดนนตองหามฎกาในปญหาขอเทจจรง

คความจะไมมสทธฎกาในปญหาขอเทจจรง จ. การอานคาพพากษาหรอคาสงมขอพจารณาดงน

1. การนดฟงคาพพากษาหรอคาสง 2. การอานคาพพากษาหรอคาสง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

56

1.2 รายการในคาพพากษาหรอคาสง

คาพพากษาหรอคาสงตองมรายละเอยดตาม ป.ว.พ.มาตรา 141 มาตรา 141 คาพพากษาหรอคาสงของศาลใหทาเปนหนงสอและตองกลาวหรอแสดง (1) ชอศาลทพพากษาคดนน

(2) ชอคความทกฝายและผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทน ถาหากม (3) รายการแหงคด (4) เหตผลแหงคาวนจฉยทงปวง (5) คาวนจฉยของศาลในประเดนแหงคดตลอดทงคาฤชาธรรมเนยม

คาพพากษาหรอคาสงนนตองลงลายมอชอผพพากษาทพพากษาหรอทาคาสงหรอถาผพพากษาคนใดลงลายมอชอไมไดกใหผพพากษาอนทพพากษาหรอทาคาสงคดนนหรออธบดผพพากษาแลวแตกรณ จดแจงเหตทผพพากษาคนนนมไดลงลายมอชอและมความเหนพองดวยคาพพากษาหรอคาสงนนแลวกลดไวในสานวนความ

ในกรณทศาลมอานาจทาคาสงหรอพพากษาคดไดดวยวาจา การทศาลจะตองทารายงานเกยวดวยคาสงหรอคาพพากษานนไมจาตองจดแจงรายการแหงคดหรอเหตผลแหงคาวนจฉย แตเมอคความฝายใดแจงความจานงทจะอทธรณหรอไดยนอทธรณขนมา ใหศาลมอานาจทาคาชแจงแสดงรายการขอสาคญ หรอเหตผลแหงคาวนจฉยกลดไวกบบนทกนนภายในเวลาอนสมควร

การทศาลอทธรณพพากษายนใหโจทกใชคาทนายความชนอทธรณแทนจาเลยโดยไมไดพพากษาหรอมคาสงในเรองคาฤชาธรรมเนยมชอบหรอไม

2. ศาลตองชขาดทกประเดนและไมเกนคาฟอง

คาพพากษาหรอคาสงศาลทชขาดคดตองตดสนตามขอหาในคาฟองทกขอ แตหามมใหคาพพากษาหรอทาคาสงใหสงใดๆเกนไปกวาหรอนอกจากทปรากฏในคาฟอง นอกจากจะเขาขอยกเวนตามทบญญตไว

ถาในคาพพากษาหรอคาสงใดมขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอนๆ ศาลจะมคาสงแกไขใหถกกได 2.1 หลกกฎหมายทศาลตองชขาดทกประเดนแตไมเกนคาฟอง มาตรา 142 วรรคหนง คาพพากษาหรอคาสงของศาลทชขาดคดตองตดสนตามขอหาในคาฟองทกขอ แตหามมใหพพากษาหรอทาคาสงใหสงใด ๆ เกนไปกวาหรอนอกจากทปรากฎในคาฟอง…

ก. ศาลตองวนจฉยชขาดตามขอหาในคาฟองทกขอ

ข. หามศาลพพากษาหรอทาคาสงเกนคาฟอง

GUIDE อานตวอยางในบทท 7.2.1

โจทยฟองวา จาเลยปลกสรางบานรกลาเขามาในทดนของโจทก โจทกบอกกลาวใหจาเลยรอถอนบานสวนทรกลาแลว แตจาเลยเพกเฉย ขอใหบงคบจาเลยรอถอนบานดงกลาวออกจากทดนโจทย และหามมใหจาเลยและบรวารเขาไปเกยวของในทดนดงกลาว หากจาเลยไมปฏบตตามใหโจทกเปนผรอถอนโดยจาเลยออกคาใชจาย ขอเทจจรงฟงไดวา จาเลยปลกสรางบานตามฟองรกลาเขาไปในทดนของโจทกโดยสจรต ศาลชนตนจงพพากษาใหจาเลยชาระเงนเปนคาชดใชทดนของโจทก ใหวนจฉยวา คาพพากษาของศาลชนตนชอบดวยกฎหมายหรอไม 2.2 ขอยกเวนทศาลอาจพพากษาหรอทาคาสงเกนกวาคาฟองได มาตรา 142 คาพพากษาหรอคาสงของศาลทชขาดคดตองตดสนตามขอหาในคาฟองทกขอ แตหามมใหพพากษาหรอทาคาสงใหสงใด ๆ เกนไปกวาหรอนอกจากทปรากฎในคาฟอง เวนแต

(1) ในคดฟองเรยกอสงหารมทรพย ใหพงเขาใจวาเปนประเภทเดยวกบฟองขอใหขบไลจาเลย ถาศาลพพากษาใหโจทกชนะคด เมอศาลเหนสมควรศาลจะมคาสงใหขบไลจาเลยกได คาสงเชนวานใหใชบงคบตลอดถงวงศญาตทงหลายและบรวารของจาเลยทอยบนอสงหารมทรพยนน ซงไมสามารถแสดงอานาจพเศษใหศาลเหนได

(2) ในคดทโจทกฟองเรยกทรพยใด ๆ เปนของตนทงหมดแตพจารณาไดความวาโจทกควรไดแตสวนแบง เมอศาลเหนสมควรศาลจะพพากษาใหโจทกไดรบแตสวนแบงนนกได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

57

(3) ในคดทโจทกฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบยจนถงวนฟองเมอศาลเหนสมควร ศาลจะพพากษาใหจาเลยชาระดอกเบยจนถงวนทไดชาระเสรจตามคาพพากษากได

(4) ในคดทโจทกฟองเรยกคาเชาหรอคาเสยหายอนตอเนองคานวณถงวนฟอง เมอศาลเหนสมควร ศาลจะพพากษาใหชาระคาเชาและคาเสยหายเชนวานจนถงวนทไดชาระเสรจตามคาพพากษากได

(5) ในคดทอาจยกขอกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนขนอางไดนน เมอศาลเหนสมควร ศาลจะยกขอเหลานนขนวนจฉยแลวพพากษาคดไปกได

(6) ในคดทโจทกฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบยซงมไดมขอตกลงกาหนดอตราดอกเบยกนไว เมอศาลเหนสมควรโดยคานงถงเหตสมควรและความสจรตในการสความหรอการดาเนนคด ศาลจะพพากษาใหจาเลยชาระดอกเบยในอตราทสงขนกวาทโจทกมสทธไดรบตามกฎหมายแตไมเกนรอยละสบหาตอปนบตงแตวนฟองหรอวนอนหลงจากนนกได ก. คดฟองเรยกอสงหารมทรพย ข. คดฟองเรยกทรพยเปนของตนทงหมด

ค. คดทฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบย

ง. คดทฟองเรยกคาเชาหรอคาเสยหาย

จ. คดทอาจยกขอกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน

ฉ. คดทโจทกฟองขอใหชาระเงนพรอมดวยดอกเบยซงมไดมขอตกลงกาหนดอตราดอกเบยกนไว โจทกฟองวา จาเลยทาสญญาคาประกนหนลกหนตามสญญากยมเงน ตอมาลกหนไมชาระหนขอใหบงคบจาเลยชาระเงน

1,000,000 บาท จาเลยขาดนดยนคาใหการ ศาลชนตนพจารณาแลวเหนวาคาฟองโจทกเคลอบคลม จงไมพจารณาประเดนอนแลวพพากษายกฟอง ใหวนจฉยวา คาพพากษาของศาลชนตนชอบดวยกฎหมายหรอไม

3. การแกไขคาพพากษาหรอคาสงในขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอย

คาพพากษาหรอคาสงโดยปกตจะแกไขเปลยนแปลงไมได เวนแตเปนการแกไขในขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอย

ศาลทมอานาจแกไขคาพพากษาหรอคาสงในขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอย คอศาลอทธรณหรอศาลฎกา แลวแตกรณ เวนแตจะไมมการอทธรณหรอฎกา

3.1 หลกการคาพพากษาหรอคาสงในขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอย มาตรา 143 ถาในคาพพากษาหรอคาสงใด มขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอน ๆ และมไดมการอทธรณหรอฎกาคดคานคาพพากษาหรอคาสงนน เมอศาลทไดพพากษาหรอมคาสงนนเหนสมควร หรอเมอคความทเกยวของรองขอ ศาลจะมคาสงเพมเตมแกไขขอผดพลาด หรอขอผดหลงเชนวานนใหถกกไดแตถาไดมการอทธรณหรอฎกาคดคานคาพพากษาหรอคาสงนน อานาจทจะแกไขขอผดพลาดหรอขอผดหลงนนยอมอยแกศาลอทธรณหรอศาลฎกาแลวแตกรณ คาขอใหแกไขขอผดพลาดหรอขอผดหลงนน ใหยนตอศาลดงกลาวแลว โดยกลาวไวในฟองอทธรณหรอฎกา หรอโดยทาเปนคารองสวนหนงตางหาก

การทาคาสงเพมเตมมาตราน จะตองไมเปนการกลบหรอแกคาวนจฉยในคาพพากษาหรอคาสงเดม

เมอไดทาคาสงเชนวานนแลว หามไมใหคดสาเนาคาพพากษาหรอคาสงเดม เวนแตจะไดคดสาเนาคาสงเพมเตมนนรวมไปดวย

ก. ผทมสทธรองขอใหศาลแกไขคาพพากษาหรอคาสง

ผทมสทธรองขอใหศาลแกไขคาพพากษาหรอคาสง ไดแก คความในคด ผไมใชคความไมมอานาจ แตถาศาลเหนเองกมอานาจทจะแกไขได แตตองทาโดยความรเหนของคความในคดนน

ข. การแกไขคาพพากษาหรอคาสง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

58

การทศาลจะมคาสงแกไขไดนน ตองเปนการแกไขขอผดพลาดเลกนอยหรอขอหลงลมหรอเขาใจผดเลกนอยเทานน สวนใหญมกเกดจากการพมพผดไปจากทศาลวนจฉยไว ไมวาจะเปนการพมพตวอกษรผด สะกดคาผด พมพตวเลขผดหรอสลบทกน หรอพมพตวเลขปผด

ค. วธการแกไขคาพพากษาหรอคาสง

ศาลจะทาคาสงฉบบใหมสงแกไขสวนทผดใหถกตองแลวแนบตดไปกบคาพพากษาหรอคาสงเดม โดยไมไดขดฆาหรอลบขอความในคาพพากษาหรอคาสงเดม

ถาคความไมอทธรณคาพพากษา ศาลชนตนจะมคาสงเพมเตมแกไขคาพพากษาในกรณดงตอไปนไดหรอไม 1. คาพพากษาศาลชนตนพมพจานวนเงน 5,312 บาท ผดเปน 5,213 บาท 2. คาพพากษาศาลชนตนพมพนามสกลจาเลยท 1 “คลองอกขระ” ผดเปน “คลองอกษร” 3. ศาลชนตนวนจฉยไวแลววาจาเลยตองรบผดชาระดอกเบยแกโจทยดวย แตพพากษาโดยมไดนาดอกเบยจานวนดงกลาวมา

รวมคานวณเปนยอดหนทจาเลยตองชาระแกโจทก 4. โจทกฟองใหจาเลยชาระเงน 2,973,482 บาท แตโจทกมคาขอทายฟองใหจาเลยชาระเงน 2,927,761 บาท พรอม

ดอกเบยในอตรารอยละ 19 ตอปของเงนตน 2,927,761 บาท และศาลชนตนพพากษาใหจาเลยชาระเงนตามจานวนในคาขอทายฟอง ตอมาโจทกรองขอใหแกคาคาพพากษาเปนวาใหจาเลยชาระเงน 2,973,482 บาท โดยจาเลยไมคดคาน

3.2 ศาลทมอานาจแกไขคาพพากษาหรอคาสง ก. กรณไมมการอทธรณหรอฎกาคาพพากษาหรอคาสง ไดแก ศาลชนตน

ข. กรณมการอทธรณหรอฎกาคาพพากษาหรอคาสง ไดแก ศาลอทธรณหรอศาลฎกาแลวแตกรณ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

59

8. ผลแหงคาพพากษาและคาสง กฎหมายหามมใหศาลหรอคความดาเนนกระบวนพจารณาซา

คาพพากษาหรอคาสงใดๆ ยอมผกพนคความ

กฎหมายหามมใหคความเดยวกนฟองซา

1. หลกเกณฑการดาเนนกระบวนการพจารณาซา

เมอใดศาลมคาพพากษาหรอคาสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดขอหนงแหงคดแลว จะดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนนอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยชขาดแลวไมได

มขอยกเวนมใหถอวาเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซา คอการแกไขขอผดพลาด หรอขอผดหลงเลกนอย การพจารณาคดใหม การยนการยอมรบหรอไมยอมรบซงอทธรณหรอฎกา ฯลฯ ตามทบญญตไวในมาตรา 144 (1) ถง (5)

1.1 หลกเกณฑการดาเนนกระบวนพจารณาซา มาตรา 144 เมอศาลใดมคาพพากษา หรอคาสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดแหงคดแลว หามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนนอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยชขาดแลวนน เวนแตกรณจะอยภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวย

(1) การแกไขขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอน ๆ ตามมาตรา 143

(2) การพจารณาใหมแหงคดซงไดพจารณาและชขาดตดสนไปฝายเดยวตามมาตรา 209 และคดทเอกสารไดสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 53

(3) การยน การยอมรบ หรอไมยอมรบ ซงอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดาเนนวธบงคบชวคราวในระหวางการยนอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 254 วรรคสดทาย

(4) การทศาลฎกาหรอศาลอทธรณสงคดคนไปยงศาลลางทไดพจารณาและชขาดตดสนคดนน เพอใหพพากษาใหมหรอพจารณาและพพากษาใหมตามมาตรา 243

(5) การบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงตามมาตรา 302

ทงนไมเปนการตดสทธในอนทจะบงคบตามบทบญญตแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดาเนนกระบวนพจารณาโดยศาลอนแตงตง ก. ศาลมคาพพากษาหรอคาสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดแหงคดแลว

ข. หามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนนอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยชขาดแลว

ขอสงเกตเกยวกบการดาเนนกระบวนการพจารณาซา

1. การยนคารองขอเปนคดไมมขอพพาทกอาจเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซากบการฟองคดทมขอพพาทได หากมประเดนอยางเดยวกน

2. การดาเนนกระบวนพจารณาซามผลกระทบถงเรองอานาจฟอง ซงเปนปญหาเกยวกบความสงบเรยบรอย ศาลสามารถยกขนวนจฉยไดเอง

3. กรณทศาลลางมคาพพากษาหรอคาสง และศาลสงมคาพพากษายกคาพพากษาหรอคาสงของศาลลาง โดยวนจฉยในประเดนบางขอและใหศาลลางพจารณาประเดนขออนแลวพพากษาใหม ศาลลางยอมมอานาจวนจฉยในประเดนทศาลสงกาหนดเทานน เมอศาลลางวนจฉยแลว คความกสามารถอทธรณไดเฉพาะประเดนทศาลสงกาหนดใหศาลลางมคาวนจฉยใหมเทานน สวนประเดนทศาลสง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

60

มไดกาหนด แตศาลลางวนจฉยเอง คความไมสามารถจะอทธรณได เปนการดาเนนกระบวนพจารณาซา

4. กรณศาลวนจฉยประเดนแหงคดบางขอ โดยไมไดวนจฉยขออน เนองจากวาประเดนทเหลอไมทาใหผลของคดเปลยนแปลงไป การทคความนาคดมาฟองกอนทคดเดมถงทสด กถอวาเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซา

5. การหามดาเนนกระบวนพจารณาซา อาจเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซาในคดเดมหรอคดอนกได

กรณท 1 การหามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในคดเดม

• คดเดยว • ศาลมคาพพากษาหรอคาสงวนจฉยชขาดในประเดนแหงคดแลว • คความรองขอใหศาลวนจฉยชขาดในประเดนขอใดแหงคดทศาลไดมคาวนจฉยแลว

กรณท 2 การหามมใหดาเนนกระบวนพจารณาในคดอน

• ทงสองคดมคความเดยวกน

• ทงสองคดมประเดนแหงคดอยางเดยวกน

• คดใดคดหนงมคาพพากษาหรอคาสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดแหงคดแลว

คดแรกนางดาฟองนางแดงอางวานางแดงขายบานพรอมทดนใหนางดาตามหนงสอสญญาการซอขาย แตนางแดงไมซอบานและทดนคนภายในกาหนดและยงคงอยในบานและทดนโดยละเมด ขอใหขบไลและชดใชคาเสยหาย นางแดงใหการตอสวานางแดงกยมเงนนางดาแตไมมแบบพมพ จงนาแบบพมพหนงสอสญญาการซอขายมากรอกแทนสญญากยมเงน คดถงทสดตามคาพพากษาศาลอทธรณใหยกฟองนางดา โดยวนจฉยวาหนงสอสญญาการซอขายทนางดานามาฟองมขอตกลงระบวาเปนสญญาขายฝากบานและทดนมอเปลา เมอไมจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทจงตกเปนโมฆะ ตอมาในคดหลงนางดาฟองนางแดงเปนคดนอางวานางแดงกยมเงนนางดาแลวผดนดไมชาระคนตามกาหนด ใหวนจฉยวา คาฟองในคดหลงเปนดาเนนกระบวนพจารณาซาหรอไม 1.2 ขอยกเวนการดาเนนกระบวนพจารณาซา ขอพจารณากรณทไมถอวาเปนการดาเนนกระบวนพจารณาซา

ก. การแกไขขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอนๆ ตามมาตรา 143

ข. การพจารณาใหมแหงคดซงไดพจารณาและชขาดตดสนไปฝายเดยวตามมาตรา 209 และคดทเอกสารไดสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 53

ค. การยน การยอมรบ หรอไมยอมรบซงอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดาเนนวธบงคบชวคราวในระหวางการยนอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 254 วรรคสดทาย

ง. การทศาลฎกาหรอศาลอทธรณสงคดคนไปยงศาลลางทไดพจารณาและชขาดตดสนคดนนเพอใหพพากษาใหมหรอพจารณาและพพากษาใหมตามมาตรา 243

จ. การบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงตามมาตรา 302

ฉ. กรณตามบทบญญตแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดาเนนกระบวนพจารณาโดยศาลอนแตงตง

2. คาพพากษาหรอคาสงผกพนคความ

คาพพากษาหรอคาสงใดๆยอมผกพนคความในกระบวนพจารณาของศาลทมคาพพากษา หรอคาสง นบแตวนทไดพพากษาหรอมคาสงจนถงวนทถกเปลยนแปลงแกไข กลบหรองดเสย ถาหากม

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

61

คาพพากษาหรอคาสงยอมไมผกพนบคคลภายนอก เวนแตจะเขาขอยกเวน

คาพพากษาหรอคาสงอนเปนทสดของสองศาลซงตางชนกน กลาวถงการชาระหนอนแบงแยกจากกนไมได และคาพพากษาหรอคาสงนนขดกน ใหถอตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทสงกวา

คาพพากษาหรอคาสงใดซงจะอทธรณฎกาหรอมคาขอพจารณาใหมไมได ใหถอวาถงทสดตงแตวนทไดอานเปนตนไป ถามไดอทธรณ ฎกาหรอขอพจารณาใหมภายในเวลากาหนดระยะเวลา ใหถอวาเปนทสดตงแตระยะเวลาเชนวานนไดสนสดลง 2.1 ผลผกพนของคาพพากษาหรอคาสง มาตรา 145 วรรคหนง ภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการอทธรณฎกา และการพจารณาใหม คาพพากษาหรอคาสงใด ๆ ใหถอวาผกพนคความในกระบวนพจารณาของศาลทพพากษาหรอมคาสง นบตงแตวนทไดพพากษาหรอมคาสงจนถงวนทคาพพากษาหรอคาสงนนไดถกเปลยนแปลง แกไข กลบหรองดเสย ถาหากม

2.2 คาพพากษาหรอคาสงทมผลผกพนบคคลภายนอก มาตรา 145 วรรคสอง ถงแมศาลจะไดกลาวไวโดยทวไปวาใหใชคาพพากษาบงคบแกบคคลภายนอก ซงมไดเปนคความในกระบวนพจารณาของศาลดวยกด คาพพากษาหรอคาสงนนยอมไมผกพนบคคลภายนอก เวนแตทบญญตไวในมาตรา 142 (1), 245 และ 274 และในขอตอไปน (1) คาพพากษาเกยวดวยฐานะหรอความสามารถของบคคล หรอคาพพากษาสงใหเลกนตบคคล หรอคาสงเรองลมละลายเหลาน บคคลภายนอกจะยกขนอางองหรอจะใชยนแกบคคลภายนอกกได (2) คาพพากษาทวนจฉยถงกรรมสทธแหงทรพยสนใด ๆ เปนคณแกคความฝายใดฝายหนงอาจใชยนแกบคคลภายนอกไดเวนแตบคคลภายนอกนนจะพสจนไดวาตนมสทธดกวา 2.3 คาพพากษาหรอคาสงอนเปนทสด มาตรา 147 คาพพากษาหรอคาสงใด ซงตามกฎหมายจะอทธรณหรอฎกาหรอมคาขอใหพจารณาใหมไมไดนน ใหถอวาเปนทสดตงแตวนทไดอานเปนตนไป

คาพพากษาหรอคาสงใด ซงอาจอทธรณ ฎกา หรอมคาขอใหพจารณาใหมไดนน ถามไดอทธรณ ฎกาหรอรองขอใหพจารณาใหมภายในเวลาทกาหนดไวใหถอวาเปนทสดตงแตระยะเวลาเชนวานนไดสนสดลง ถาไมมอทธรณ ฎกา หรอมคาขอใหพจารณาใหม และศาลอทธรณหรอศาลฎกาหรอศาลชนตนซงพจารณาคดเรองนนใหมมคาสงใหจาหนายคดเสยจากสารบบความตามทบญญตไวในมาตรา 132 คาพพากษาหรอคาสงเชนวานนใหถอวาเปนทสดตงแตวนทมคาสงใหจาหนายคดจากสารบบความ

คความฝายหนงฝายใดอาจยนคาขอตอศาลชนตนซงพจารณาคดนนใหออกใบสาคญแสดงวาคาพพากษาหรอคาสงในคดนนไดถงทสดแลว

3. การฟองซา

คดทมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดแลว คความเดยวกนจะรอรองฟองกนอกในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกนไมได

มขอยกเวนมใหถอวาเปนการฟองซาคอ (1) การดาเนนกระบวนพจารณาชนบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล (2) เมอคาพพากษาหรอคาสงไดกาหนดวธการชวคราวใหอยในบงคบทจะแกไข เปลยนแปลง หรอยกเลกเสยไดตามพฤตการณ (3) เมอคาพพากษาหรอคาสงนนยกฟองเสยโดยไมตดสทธโจทกทจะนาฟองมายนใหม ทงนตามมาตรา 148 (1) ถง (3)

3.1 หลกเกณฑการฟองซา มาตรา 148 วรรคแรก คดทไดมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดแลวหามมใหคความเดยวกนรอรองฟองกนอก ในประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกนเวนแตในกรณตอไปน…

3.2 ขอยกเวนเรองการฟองซา

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

62

มาตรา 148 วรรคแรกตอนทาย (1) เมอเปนกระบวนพจารณาชนบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล

(2) เมอคาพพากษาหรอคาสงไดกาหนดวธการชวคราวใหอยภายในบงคบทจะแกไขเปลยนแปลงหรอยกเลกเสยไดตามพฤตการณ

(3) เมอคาพพากษาหรอคาสงนนใหยกฟองเสยโดยไมตดสทธโจทกทจะนาคาฟองมายนใหม ในศาลเดยวกนหรอในศาลอน ภายใตบงคบแหงบทบญญตของกฎหมายวาดวยอายความ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

63

9. คาฤชาธรรมเนยม คาฤชาธรรมเนยม หมายถง เงนทกฎหมายกาหนดใหตองชาระเมอมการดาเนนคดแพง ซงอาจเปนการชาระใหแก

รฐหรอบคคลอน ตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญตไว บคคลอาจไดรบอนญาตใหยกเวนคาธรรมเนยมศาลไดตามหลกเกณฑทกฎหมายบญญตไว เมอมการวางเงนหรอชาระหนตามฟองแลว ศาลตองมคาสงเกยวกบคาฤชาธรรมเนยมตามทกฎหมายบญญตไว

แตคความฝายทไมพอใจคาสงดงกลาวจะอทธรณหรอฎกาเฉพาะคาฤชาธรรมเนยมเพยงอยางเดยวไมได

1. ความหมายและการชาระคาฤชาธรรมเนยม

คาฤชาธรรมเนยม หมายถง เงนทกฎหมายกาหนดใหตองชาระเมอมการดาเนนคดแพง ซงอาจเปนการชาระใหแกรฐหรอบคคลอน ทงนกเพอปองกนไมใหมการนาคดมาฟองศาลโดยไมมเหตผลหรอการดาเนนกระบวนพจารณาโดยไมจาเปนหรอเพอเปนคาใชจายใหแกบคคลทตองดาเนนการอยางหนงอยางใดเพอประโยชนแกการดาเนนคด

คาฤชาธรรมเนยม แบงตามผมสทธไดรบออกไดเปน 2 ประเภทคอ คาธรรมเนยมทตกแกรฐ และคาธรรมเนยมทตกแกบคคลอน

คความหรอบคคลทกฎหมายกาหนดใหตองชาระคาฤชาธรรมเนยมเมอไดดาเนนกระบวนพจารณาตามทกฎหมายบญญตไว แตผทชาระคาฤชาธรรมเนยมนนใชวาจะเสยเงนคาฤชาธรรมเนยมนนไปเลย เพราะอาจไดรบเงนคาฤชาธรรมเนยมนนคนไดในกรณทศาลเหนวาคความอกฝายหนงควรเปนผรบผดในคาฤชาธรรมเนยมและศาลสงใหคความฝายนนรบผดในคาฤชาธรรมเนยมแทนฝายทไดชาระคาฤชาธรรมเนยมไปแลว

การคนคาขนศาลแบงเปน 3 กรณคอ กรณทศาลตองมคาสงใหคนคาขนศาลทงหมด กรณทศาลมอานาจสงคนคาขนศาลทงหมดหรอบางสวนไดตามทเหนสมควร และกรณทศาลมอานาจสงคนคาขนศาลแตเพยงบางสวน

1.1 ความหมายและการชาระคาฤชาธรรมเนยม

ระบบการเรยกเกบคาฤชาธรรมเนยมในคดแพงทเหมาะสมควรมลกษณะดงน

a. สามารถสกดกนการฟองรองหรอการดาเนนคดทไมสจรตหรอไมมเหตผล

b. ไมเปนอปสรรคตอการเขาถงความยตธรรม

i. ผทไมมทรพยสนเพยงพอ

1. ผเสยหายจากการกระทาความผดอาญา (ป.ว.อ.มาตรา 254)

2. คความฝายทเปนผบรโภคในคดผบรโภค

3. คความทเปนโจทกในคดมโนสาเร c. ระบบและวธการเรยกเกบตองสะดวกและเปนธรรม

คาฤชาธรรมเนยม แบงออกไดเปน 2 ประเภท

1. คาฤชาธรรมเนยมทตกแกรฐ

o คาธรรมเนยมศาล

o คาธรรมเนยมในการบงคบคดหรอคาธรรมเนยมเจาพนกงานคด

2. คาฤชาธรรมเนยมทตกแกบคคลอน

o คาสบพยานหลกฐานนอกศาล

o คาปวยการ คาพาหนะ และคาเชาทพกของพยาน กบคารงวดทาแผนท

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

64

o คาทนายความ

o คาใชจายในการดาเนนคด

o คาธรรมเนยมหรอคาใชจายอนๆ

1.2 ประเภทและอตราของคาฤชาธรรมเนยม

ประเภทท 1 คาฤชาธรรมเนยมทตกแกรฐ

ก. คาธรรมเนยมศาล

1. คาขนศาล

a. คาขนศาลในศาลชนตน

b. คาขนศาลในชนอทธรณหรอฎกา

2. คาธรรมเนยมอนๆ

ข. คาธรรมเนยมในการบงคบคดหรอคาธรรมเนยมเจาพนกงานบงคบคด

ประเภทท 2 คาฤชาธรรมเนยมทตกแกบคคลอน

ก. คาสบพยานหลกฐานนอกศาล

ข. คาปวยการ คาพาหนะเดนทาง และคาเชาทพกของพยาน

ค. คารงวดทาแผนท ง. คาธรรมเนยมและคาใชจายของผเชยวชาญทศาลตง จ. คาปวยการลาม

ฉ. คาธรรมเนยมและคาใชจายในการสงคาคความหรอเอกสารทตองชาระใหแกเจาพนกงานศาล

ช. คาทนายความ

ฌ. คาใชจายในการดาเนนคด

ฒ. คาปวยการ คาพาหนะเดนทาง คาเชาทพก และคาใชจายของเจาพนกงานบงคบคด

ด. คาธรรมเนยมหรอคาใชจายอนๆ บรรรดาทกฎหมายบงคบใหชาระ

1.3 การชาระคาฤชาธรรมเนยม

ก. ผมหนาทชาระคาฤชาธรรมเนยม

1. คาขนศาล (ป.ว.พ.มาตรา 149 วรรคสอง)

2. คาฤชาธรรมเนยมอน

a. ทมใชคาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคด

b. ทเปนคาธรรมเนยมในการบงคบคด

ข. วธการชาระคาฤชาธรรมเนยม (ม.153/1, 149 วรรคสาม, 153 วรรคสาม)

ค. ผลของการไมชาระคาฤชาธรรมเนยม

1.4 การคนคาขนศาล

ก. กรณทศาลตองมคาสงใหคนคาขนศาลทงหมด (ม.151 วรรคหนง) มาตรา 151 วรรคหนง ในกรณทศาลมคาสงไมรบคาฟอง หรอในกรณทมการอทธรณหรอฎกา หรอมคาขอใหพจารณาใหม ถาศาลไมยอมรบอทธรณหรอฎกา หรอคาขอใหพจารณาใหม หรอศาลฎกามคาสงใหยกอทธรณหรอฎกาโดยยงมไดวนจฉยประเดนแหงอทธรณหรอฎกานน ใหศาลมคาสงใหคนคาธรรมเนยมศาลทงหมด

1. ศาลมคาสงไมรบคาฟอง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

65

2. ศาลไมรบอทธรณหรอฎกา

3. ศาลไมรบคาขอใหพจารณาคดใหม 4. ศาลอทธรณหรอศาลฎกามคาสงใหยกอทธรณหรอฎกา

ข. กรณทศาลมอานาจสงคนคาขนศาลทงหมดหรอบางสวนไดตามทเหนสมควร (ม.151 วรรคสอง)

มาตรา 151 วรรคสอง เมอไดมการถอนคาฟอง หรอเมอศาลไดตดสนใหยกคาฟองโดยไมตดสทธโจทกทจะฟองคดใหม หรอเมอคดนนไดเสรจเดดขาดลงโดยสญญาหรอการประนประนอมยอมความใหศาลมอานาจทจะสงคนคาธรรมเนยมศาลทงหมดหรอบางสวนแกคความทเกยวของซงไดเสยไวในเวลายนคาฟองไดตามทเหนสมควร

1. เมอมการถอนคาฟอง 2. เมอศาลตดสนยกฟองโดยไมตดสทธโจทกทจะฟองคดใหม 3. เมอคดเสรจเดดขาดโดยสญญาหรอการประนประนอมยอมความหรอการพพากษาตามคาชขาดของ

อนญาโตตลาการ

ค. กรณทศาลมอานาจสงคนคาขนศาลแตเพยงบางสวน (ม.151 วรรคสาม)

มาตรา 151 วรรคสาม ถาศาลอทธรณหรอศาลฎกามคาสงใหสงสานวนความคนไปยงศาลลางเพอตดสนใหมหรอเพอพจารณาใหมทงหมดหรอแตบางสวนตามทบญญตไวในมาตรา 243 ศาลอทธรณหรอศาลฎกามอานาจทจะยกเวนมใหคความตองเสยคาธรรมเนยมศาล ในการดาเนนกระบวนพจารณาใหม หรอในการทจะยนอทธรณหรอฎกาคดคานคาพพากษาใหมของศาลลางไดตามทเหนสมควร

2. การยกเวนคาธรรมเนยมศาล

คความซงไมสามารถเสยคาธรรมเนยมศาลอาจยนคารองตอศาลขอใหยกเวนคาธรรมเนยมศาลในการฟองหรอตอสคดในศาลชนตนหรอชนอทธรณหรอชนฎกาตามทกฎหมายบญญตไว

ศาลจะดาเนนการพจารณาสงคารองขอยกเวนคาธรรมเนยมศาลดวยความรวดเรว โดยกฎหมายกาหนดใหผรองสามารถเสนอพยานหลกฐานมาพรอมคารองไดทนท และไมบงคบวาศาลจะตองไตสวนกอนมคาสงทกกรณ หากพยานหลกฐานทผรองเสนอมานนเพยงพอแลว ศาลมอานาจสงคารองไดทนท

เมอศาลมคาสงอนญาตใหยกเวนคาธรรมเนยมศาลแลว หากตอมาปรากฎวาบคคลดงกลาวสามารถเสยคาธรรมเนยมศาลได หรอประพฤตตนไมเรยบรอย ศาลอาจมคาสงใหบคคลนนชาระคาธรรมเนยมศาลทไดรบยกเวนกได หรอ ในกรณทคความอกฝายหนงจะตองเปนผรบผดในคาฤชาธรรมเนยม ศาลอาจพพากษาใหคความฝายนนชาระคาธรรมเนยมศาลทไดรบการยกเวนตอศาลในนามของผไดรบยกเวนคาธรรมเนยมศาลไดตามทเหนสมควร

2.1 วธการรองขอยกเวนคาฤชาธรรมเนยม

ก. คความทมสทธรองขอยกเวนคาธรรมเนยมศาล (ม.155) มาตรา 155 ถาคความคนใดอางวาเปนคนยากจน ไมสามารถเสยคาธรรมเนยมศาล ในศาลชนตน หรอชนอทธรณ หรอชนฎกา เมอศาลไดไตสวนเปนทเชอไดวา คความนนเปนคนยากจนไมมทรพยสนพอจะเสยคาธรรมเนยมกใหศาลอนญาตใหคความนนฟอง หรอตอสคดอยางคนอนาถาได แตการขอเชนวานถาผขอเปนโจทก ผขอจะตองแสดงใหเปนทพอใจศาลดวยวาคดของตนมมลทจะฟองรอง หรอในกรณอทธรณ หรอฎกา ศาลเหนวามเหตผลอนสมควรทจะอทธรณหรอฎกา แลวแตกรณ

เมอคความคนใดไดรบอนญาตใหฟองหรอตอสคดอยางคนอนาถาแลวยนคาขอวาความอยางคนอนาถาในชนอทธรณหรอฎกา แลวแตกรณตอมา ใหถอวาคความนนยงเปนคนยากจนอย เวนแตจะปรากฎตอศาลเปนอยางอน ข. คารองขอยกเวนคาธรรมเนยมศาลตองแสดงเหตผล (ม.156/1 วรรคสอง)

ค. วธการยนคารองขอยกเวนคาธรรมเนยมศาล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

66

มาตรา 156 วรรคหนง ผใดมความจานงจะฟองหรอตอสคดอยางคนอนาถาใหยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลชนตนทจะฟองหรอไดฟองคดไวนน พรอมกบคาฟองคาฟองอทธรณ คาฟองฎกา คารองสอด หรอคาใหการ แลวแตกรณ และสาบานตวใหคาชแจงวา ตนไมมทรพยสนพอจะเสยคาธรรมเนยมศาล ถาบคคลนนตกเปนคนยากจนลงภายหลง จะยนคาขอในเวลาใด ๆ กได 2.2 หลกเกณฑทศาลจะอนญาตใหไดรบยกเวนคาธรรมเนยมศาล

เมอศาลชนตนไดรบคารองขอยกเวนคาธรรมเนยมศาลแลว จะตองดาเนนการดงตอไปน ก. ศาลตองสงสาเนาคารองใหแกคความอกฝายหนง

ข. การไตสวนคารอง (ม.156 วรรคสอง)

ค. การพจารณาสงคารอง (ม.156/1)

2.3 กระบวนการภายหลงจากศาลมคาสงอนญาตใหยกเวนคาธรรมเนยมศาล

ก. คาธรรมเนยมศาลทไดรบการยกเวน มาตรา 157 เมอศาลอนญาตใหบคคลใดฟองหรอตอสความอยางคนอนาถา บคคลนนไมตองเสยคาธรรมเนยมศาลในการดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนน คาธรรมเนยมเชนวานใหรวมถงเงนวางศาลในการยนฟองอทธรณ หรอฎกา ถาเปนกรณทศาลอนญาตในระหวางการพจารณา การยกเวนไมตองเสยคาธรรมเนยมศาลนนใหใชบงคบแตเฉพาะคาธรรมเนยมศาลและเงนวางศาลทจะตองเสย หรอวางภายหลงคาสงอนญาตเทานน สวนคาธรรมเนยมศาล หรอเงนวางศาลทเสยหรอวางไวกอนคาสงเชนวานนเปนอนไมตองคน

ข. การเพกถอนคาสงอนญาตใหยกเวนคาธรรมเนยม

1. กรณทปรากฎวาผรองขอนนมทรพยสนพอทจะชาระคาธรรมเนยมศาลได a. ถาศาลเหนวาคาฤชาธรรมเนยมควรตกเปนพบแกคความทงสองฝาย

b. ถาศาลเหนวาคความอกฝายหนงจะตองรบผดชาระคาฤชาธรรมเนยมทงหมดหรอแตบางสวนแทนผทไดรบยกเวนคาธรรมเนยมศาล

c. ถาศาลเหนวาผทไดรบยกเวนคาธรรมเนยมศาลจะตองชาระคาฤชาธรรมเนยมทงหมดหรอแตบางสวนแทนคความอกฝายหนง

2. กรณทผไดรบยกเวนคาธรรมเนยมศาลประพฤตตนไมเรยบรอย

3. การสงใหคความอกฝายหนงเสยคาธรรมเนยมศาลแทนผทรบยกเวนคาธรรมเนยมศาล

3. ความรบผดชอบชนทสดในคาฤชาธรรมเนยม

เมอมการดาเนนกระบวนพจารณาใดทตองเสยคาฤชาธรรมเนยม กฎหมายไดกาหนดผทมหนาทชาระคาฤชาธรรมเนยมเหลานนไว แตเมอคดสนสดลงและปรากฎวาคความฝายใดเปนตนเหตใหเกดคดความหรอตองดาเนนกรบวนพจารณาอยางหนงอยางใดโดยไมจาเปน หรอโดยไมสจรต ความรบผดชอบในคาฤชาธรรมเนยมจงควรตกแกคความฝายนน

เมอมการวางเงนหรอชาระหนตามฟองแลว ศาลตองมคาสงเกยวกบคาฤชาธรรมเนยมตามทกฎหมายบญญตไว จะใชดลพนจสงเปนอยางอนอยางกรณธรรมดาไมได เวนแตในกรณทคความฝายใดไดดาเนนกระบวนพจารณาโดยไมจาเปน หรอมลกษณะประวงคด หรอทตองดาเนนไปเพราะความผดหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง คความฝายนนจะตองรบผดในคาฤชาธรรมเนยมนน โดยไมตองคานงวาคความฝายนนชนะคดหรอไม

หามมใหคความอทธรณหรอฎกาในปญหาเรองคาฤชาธรรมเนยมแตอยางเดยว เวนแตอทธรณหรอฎกานนจะไดยกเหตวา คาฤชาธรรมเนยมนนมไดกาหนดหรอคานวณใหถกตองตามกฎหมาย

3.1 ผมหนาทตองรบผดชอบชนทสดในคาฤชาธรรมเนยม

ก. คาฤชาธรรมเนยมทเกดขนระหวางพจารณา

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

67

1. ผมหนาทรบผดชนทสดในคาฤชาธรรมเนยม คาขนศาล (ม.149 วรรคสอง)

คาฤชาธรรมเนยมอนนอกจากคาขนศาล (ม.152 วรรคหนง)

คาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคด (ม.153 วรรคสอง)

2. ศาลมหนาทสงเรองคาฤชาธรรมเนยม (ตาม ม.141(5) และ 167)

หนาทของศาลทจะตองพจารณามคาพพากษาหรอคาสงเกยวกบคาฤชาธรรมเนยมนนมอยในหลายวาระคอ

1. เมอศาลมคาพพากษาหรอคาสงชขาดคด 2. เมอศาลมคาสงจาหนายคดเสยจากสารบบความ

3. เมอศาลมคาสงอยางหนงอยางใดในระหวางการพจารณา (ม.167 วรรคหนง)

4. ในกรณทมขอพพาทในเรองทไมเปนประเดนในคด (ม.167 วรรคสอง)

5. ในกรณทมการพจารณาคดใหม (ม.167 วรรคสาม) มาตรา 167 คาสงในเรองคาฤชาธรรมเนยมนน ไมวาคความทงปวงหรอแตฝายใดฝายหนง จกมคาขอหรอไมกด ใหศาลสงลงไวในคาพพากษาหรอคาสงชขาดคดหรอในคาสงจาหนายคดออกสารบบความ แลวแตกรณ แตถาเพอชขาดตดสนคดใด ศาลไดมคาสงอยางใดในระหวางการพจารณา ศาลจะมคาสงเรองคาฤชาธรรมเนยมสาหรบกระบวนพจารณาทเสรจไปในคาสงฉบบนนหรอในคาพพากษาหรอคาสงชขาดคดกไดแลวแตจะเลอก

ในกรณทมขอพพาทในเรองทไมเปนประเดนในคด ใหศาลมคาสงในเรองคาฤชาธรรมเนยมสาหรบขอพพาทเชนวานในคาสงชขาดขอพพาทนน

ในกรณทมการพจารณาใหม ใหศาลมอานาจทจะสงเรองคาฤชาธรรมเนยมสาหรบการพจารณาครงแรก และการพจารณาใหมในคาพพากษาหรอคาสงได 3. การกาหนดผรบผดชอบชนทสดในคาฤชาธรรมเนยม

หลกเกณฑ 1. ตามปกตคความฝายทแพคดจะตองรบผดในคาฤชาธรรมเนยม (ม.161 วรรคหนง)

2. ศาลมอานาจทจะพพากษาใหคความฝายใดเสยคาฤชาธรรมเนยมทงปวงได 3. ศาลสงใหคความแตละฝายรบผดในคาฤชาธรรมเนยมสวนของตน หรอ ศาลจะสงวา “คาฤชาธรรมเนยมให

เปนพบ”

4. ใหคความฝายทแพคดรบผดในคาฤชาธรรมเนยมตามสวนเฉพาะสวนทแพคด

5. คดไมมขอพพาท

6. บคคลทเปนโจทกรวมกนหรอจาเลยรวมกนนนไมตองรบผดรวมกนในคาฤชาธรรมเนยม (ม.162)

7. ถาคดไดเสรจเดดขาดโดยการตกลงหรอการประนประนอมยอมความหรออนญาโตตลาการ (ม.163)

8. คความฝายใดทาใหตองเสยคาฤชาธรรมเนยมในกระบวนพจารณาใดๆ ทไดดาเนนไปโดยไมจาเปนหรอมลกษณะประวงคด หรอทตองดาเนนไปเพราะความผดหรอความประมาทเลนเลออยางรายแรง (ม.166)

4. ผลของการรบผดชนทสดในคาฤชาธรรมเนยม ข. คาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคด

1. ลกหนตามคาพพากษา (ม.169/2 วรรคหนง)

2. ผคาประกนในศาล (ม.169/2 วรรคสอง)

3. เจาของรวมหรอทายาทผไดรบสวนแบงทกคน (ม.169/2 วรรคสาม)

4. ในกรณทมการถอนบงคบคด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

68

a. ถาเปนการถอนการบงคบคดเพราะเหตทลกหนตามคาพพากษาไดวางเงนหรอหาประกนมาให

ลกหนตามคาพพากษานน (ม.295(1))

b. ถาเปนการถอนการบงคบคดเพราะเหตอน เจาหนตามคาพพากษาผขอยดหรออายดทรพยสนเปนผรบผดชนทสด (ม.169/2 วรรคส)

5. บคคลใดตองทาใหเสยคาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคดสวนใดโดยไมจาเปน หรอมลกษณะประวงการบงคบคด หรอทตองดาเนนไปเพราะความผดหรอความประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอเพราะบงคบคดไปโดยไมสจรต กอนการบงคบไดเสรจลง ผไดรบความเสยหายอาจยนรองตอศาลใหบคคลนนรบผดในคาฤชาธรรมเนยมนนได

3.2 ความรบผดในคาฤชาธรรมเนยมภายหลงจาเลยวางเงนหรอชาระหน ก. การวางเงนตาม ป.ว.พ.มาตรา 135 และ 136 มาตรา 164 ในกรณทวางเงนตอศาลตามมาตรา 135, 136 นนจาเลยไมตองรบผดในคาฤชาธรรมเนยมแหงจานวนเงนทวางนนอนเกดขนภายหลง ถาโจทกยอมรบเงนทวางตอศาลเปนการพอใจเตมตามทเรยกรองแลวจาเลยตองเปนผรบผดในคาฤชาธรรมเนยม

ถาโจทกยอมรบเงนทวางตอศาลนนเปนการพอใจเพยงสวนหนงแหงจานวนเงนทเรยกรอง และดาเนนคดตอไป จาเลยตองรบผดในคาฤชาธรรมเนยมเวนแตศาลจะไดพพากษาใหโจทกแพคด ในกรณเชนนโจทกตองเปนผรบผดในคาฤชาธรรมเนยมทงสนอนเกดแตการทตนไมยอมรบเงนทวางตอศาลเปนการพอใจตามทเรยกรอง ข. การชาระหนตาม ป.ว.พ.มาตรา 137 มาตรา 165 ในกรณทมการชาระหน ดงบญญตไวในมาตรา 137 ถาโจทกยอมรบการชาระหนนนเปนการพอใจเตมตามทเรยกรองแลว จาเลยตองเปนผรบผดในคาฤชาธรรมเนยม เวนแตศาลจะเหนสมควรมคาสงเปนอยางอน

ถาโจทกไมพอใจในการชาระหนเชนวานน และดาเนนคดตอไปคาฤชาธรรมเนยมใหอยในดลพนจของศาล แตถาศาลเหนวาการชาระหนนนเปนการพอใจเตมตามทโจทกเรยกรองแลวคาฤชาธรรมเนยมทงสนอนเกดแตการทโจทกปฏเสธไมยอมรบชาระหนนน โจทกตองเปนผรบผด

3.3 สทธในการอทธรณหรอฎกาคาพพากษาหรอคาสงเกยวกบคาฤชาธรรมเนยมเดม ก. ขอหามอทธรณหรอฎกาเรองคาฤชาธรรมเนยม (ม.168)

มาตรา 168 ในกรณทคความอาจอทธรณ หรอฎกาคาพพากษาหรอคาสงของศาลไดนน หามมใหคความอทธรณหรอฎกาในปญหาเรองคาฤชาธรรมเนยมแตอยางเดยว เวนแตอทธรณหรอฎกานนจะไดยกเหตวา คาฤชาธรรมเนยมนนมไดกาหนดหรอคานวณใหถกตองตามกฎหมาย

ข. ขอยกเวนทใหอทธรณหรอฎกาในปญหาเรองคาฤชาธรรมเนยมแตอยางเดยวได 1. เมออทธรณหรอฎกาโดยยกเหตวา ศาลชนตนหรอศาลอทธรณมไดกาหนดหรอคานวณใหถกตองตาม

กฎหมาย

2. ถาศาลลางไมไดสงในเรองคาฤชาธรรมเนยม เปนการไมชอบดวยกฎหมาย

3. ถามปญหาเกยวกบเรองคาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคดซงเปนเรองทเกดขนภายหลงทศาลไดพพากษาคดไปแลว

ค. กรณทไมมการอทธรณหรอฎกาศาลอทธรณหรอศาลฎกากมอานาจพพากษาไดเอง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

69

10. ขอพจารณาเบองตนเกยวกบกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน กฎหมายลกษณะพยานหลกฐานเปนกฎหมายทวางหลกเกณฑในการวนจฉยปญหาขอเทจจรงในทางอรรถคดใน

ชนศาล

เมอไดศกษาขอมลเบองตนในกฎหมายลกษณะพยานหลกฐานไปแลว จากนนจะตองนาบรรดากฎหมายลกษณะพยานหลกฐานทงหมดมาจดลาดบขนตอนในการใชกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

1. พยานหลกฐานและกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

พยานหลกฐาน หมายถง สงใดๆ กตามทมคณสมบตสามารถทจะชบงหรอสอแสดงใหเหนถงความเปนจรงหรอความไมเปนจรง ในปญหาทพพาทกนในทางอรรถคดได ไมวาจะอยในสภาพของพยานบคคล หรอพยานเอกสาร หรอพยานวตถ หรอพยานผเชยวชาญกตาม

กฎหมายลกษณะพยานหลกฐานของไทย นอกจากทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ยงมบทกฎหมายอนๆ ทเกยวกบพยานหลกฐานอกดวย

1.1 ความหมายของพยานหลกฐาน

ตวอยางสงทศาลฎกาวนจฉยวาไมใชพยานหลกฐาน

1. ความร ความเหน และความเขาใจของผพพากษาทตดสนคดหรอความร ความเหนของศาลเอง (judicial knowledge)

2. บรรดาคารอง คาขอ คาแถลง หรอขอกลาวอางของผทเปนคความในคดนน

3. เอกสารทจาเลยยนสงตอศาลเพอประกอบการแถลงรบขอเทจจรงตามเอกสารนน

4. คาแปลเอกสารภาษาตางประเทศมใชพยานหลกฐาน

5. รายงานของพนกงานคมประพฤต 6. สานวนการสอบสวนทศาลใชอานาจตาม ป.ว.อ.มาตรา 175

ตวอยางสงทศาลฎกาวนจฉยวาเปนพยานหลกฐาน

1. ขอมลจากคอมพวเตอร 2. สอบนทกเสยงใชเปนพยานหลกฐานในทางคดได 3. สาเนาเอกสารทสงทางโทรสาร

1.2 กฎหมายลกษณะพยานหลกฐานของไทย

กลมท 1 กฎเกณฑในเรองพยานหลกฐานในคดแพงตามทบญญตไวใน ป.ว.พ.มาตรา 84 ถง 130

กลมท 2 กฎเกณฑในเรองพยานหลกฐานในคดอาญาตามทบญญตไวใน ป.ว.อ.มาตรา 226 ถง 244

กลมท 3 บทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและวธพจารณาความอาญาในเรองอนๆ ทอยนอกหมวดพยานหลกฐาน

กลมท 4 บทกฎหมายอน

2. ขนตอนการใชกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

กรณทเปนปญหาขอเทจจรงตองใชพยานหลกฐานมาพสจนความจรง เวนแตเปนกรณทกฎหมายยกเวนไวไมตองใชพยานหลกฐาน แตถาเปนขอกฎหมายตองไมใชพยานหลกฐาน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

70

ขนตอนในการใชกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน แบงแยกออกเปน 5 ขนตอน

2.1 กรณใดตองใช กรณใดไมตองใช และกรณใดตองไมใชพยานหลกฐาน

กรณใดตองใชพยานหลกฐานมาเปนหลกในการวนจฉย กรณใดไมตองใชพยานหลกฐาน และกรณใดตองไมใชพยานหลกฐาน มหลกกฎหมายอยสองหลกคอ

1. ถาเปนปญหาขอกฎหมาย ตองไมใชพยานหลกฐาน

• ศาลตองใชความรในทางกฎหมายของศาลไปวนจฉยเอง • ถาเปนเรองชนเจาหนาท กเปนหนาทของเจาหนาทเอง

2. ถาเปนปญหาขอเทจจรง ตองใชพยานหลกฐานเปนหลกในการวนจฉย

• ตองเปนพยานหลกฐานทรบฟงไดและเปนพยานหลกฐานในสานวน

• ใชพยานหลกฐานนอกสานวนไมได ปญหาขอกฎหมาย ประกอบดวยปญหา 3 ลกษณะ

1. ปญหาทโตแยงกนวามกฎหมายบทใดบทหนงใชบงคบอยในขณะเกดเหตคดนนหรอไม 2. ปญหาทโตแยงกนวาความหมายของบทกฎหมายบทนนมอยางไร

3. ปญหาเกยวกบผลของการนาบทกฎหมายไปปรบใชกบขอเทจจรงในคด

ปญหาขอเทจจรง มหลกวา ถาขอพพาทขอนไมใชขอกฎหมายกเปนขอเทจจรง อยางไรกตาม ปญหาขอเทจจรงอาจจะเกดขนได 3 ประการ

1. ปญหาทโตแยงกนเกยวกบการกระทาของบคคลวาบคคลใดกระทาการใดหรอไมอยางไร

2. ปญหาเกยวกบสภาพจตใจของบคคล

3. ปญหาทโตแยงเกยวกบเหตการณวามการเกดขนหรอการมอยหรอการสนสดไปของเหตการณอยางใดอยางหนงหรอไม อยางไร และขอพพาททโตแยงกนเกยวกบความมอยหรอไมมอยของวตถสงใดสงหนงหรอสภาวการณทเปนนามธรรมอยางใดอยางหนง

2.2 ขนตอนการใชกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

ก. ขนตอนทหนง ตองวนจฉยใหไดวา การวนจฉยปญหาขอเทจจรงเรองใดตองใชพยานหลกฐาน เรองใดตองไมใชพยานหลกฐาน หรอไมตองใชพยานหลกฐาน ใชกฎเกณฑในทางพยานหลกฐานใหรวมรวมมาทงหมด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

71

ข. ขนตอนทสอง พจารณาวาใครมหนาทนาสบพยาน หรอ หนาทนาสบ (Burden of Proof) หนาทนาสบพยานหลกฐานอยทคความฝายใด .ใชกฎเกณฑเกยวกบหนาทนาสบทงหมด

ค. ขนตอนทสาม คอ วเคราะหวาพยานใดรบฟงไดหรอรบฟงไมได โดยใช หลกกฎหมายในเรองการรบฟงพยานหลกฐาน (Admissibility of Evidence)

ง. ขนตอนทส คอ การยนพยานหลกฐาน หรอวธการนาสบพยานหลกฐาน เปนหวขอวาดวยเรอง การยนพยานหลกฐาน (Introduction of evidence) หรอวธการนาสบพยานหลกฐาน (Adduction of Evidence)

จ. ขนตอนทหา คอ การชงนาหนกพยานหลกฐาน (Weight or Cogency of Evidence)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

72

11. ประเดนคดกบพยานหลกฐาน กฎหมายลกษณะพยาน คอ กฎหมายทวางหลกเกณฑเกยวกบการพสจนขอเทจจรงโดยพยานหลกฐานวาในคดแต

ละคดนนมขอเทจจรงใดบางทจะตองมการพสจน ใครเปนผมหนาทตองพสจน พยานหลกฐานชนดใดบางซงอาจเสนอตอศาลและศาลรบฟงได กระบวนวธพจารณาในการนาพยานหลกฐานเขาสศาลและการชงนาหนกพยานหลกฐาน

การวนจฉยปญหาขอเทจจรงในคดตองอาศยพยานหลกฐานทนาสบในคดนนเปนหลก แตอยางไรกด มขอยกเวนบางกรณทใหศาลรบฟงขอเทจจรงได โดยคความไมตองสบพยานหลกฐาน

1. แนวคดทวไปเกยวกบพยานหลกฐาน

1.1 การใชพยานหลกฐานพสจนขอเทจจรง

ก. ความหมายของพยานหลกฐาน

พยานหลกฐาน คอ สงทสามารถพสจนขอเทจจรงทมการกลาวอางในคด ไมวาจะเปนคดแพง คดอาญา หรอคดประเภทอน

พยานหลกฐานสามารถพสจนขอเทจจรงทเกดขนได 2 ลกษณะ 1. บนทกเหตการณทเกดขน และนามาถายทอดใหไดทราบ พยานบคคลและพยานเอกสาร

2. แสดงรองรอยวา มขอเทจจรงใดเกดขน พยานวตถ

ข. ระบบกฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน กฎหมายลกษณะพยาน คอ กฎหมายทวางหลกเกณฑเกยวกบการพสจนขอเทจจรงโดยพยานหลกฐานในคดแตละ

คดนนมขอเทจจรงใดบางทจะตองพสจน ใครเปนผมหนาทตองพสจน เปนตน

ระบบกฎหมายลกษณะพยาน แบงเปน

1. ระบบไตสวน (Inquisitorial System)

ศาลมบทบาทสาคญ มอานาจสบพยาน หรองดสบพยาน การกาหนดระเบยบวธมนอย ศาลมอานาจใชดลพนจไดกวางขวางและยดหยนมาก

โดยมากในคดอาญา สวนใหญจะเปนการดาเนนการระหวางศาลกบจาเลย โจทยไมคอยมบทบาท

มกไมมกฎเกณฑการสบพยานเครงครดมากนก ไมมบทตดพยาน (Exclusionary rule) ทเดดขาด สามารถนาพยานทกชนดมาสศาลได

2. ระบบกลาวหา (Accusatorial System)

ศาลมบทบาทเปนเพยงผตดสนคด ไมมอานาจสบพยานเพมเตม ศาลใชดลพนจไดนอย

คความมบทบาทสาคญ ในคดศาลจะไมชวยโจทยแสวงหาพยานหลกฐาน บางครงศาลอาจยกฟองทงทปรากฎวาจาเลยกระทาผดกได

มกฎเกณฑการสบพยานเครงครดมาก ศาลใชดลพนจไดนอย มบทบาทตดพยานเดดขาด

ค. ความเปนมาของกฎหมายลกษณะพยานไทย

พระราชบญญตลกษณะพยาน ร.ศ.113 มหลกการสวนใหญมาจากกฎหมายองกฤษ เปนการปฎวตขนแรกของกฎหมายลกษณะพยานไทยเขาสสากล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

73

ขอถกเถยงในหมนกนตศาสตรวา กฎหมายไทยเปนระบบกลาวหาหรอระบบไตสวน ซงพจารณาตาม ป.ว.พ.มาตรา 95/1 และมาตรา 116 หรอ ป.ว.อ.มาตรา 226/3 และมาตรา 229 ทใหอานาจศาลอยางกวางขวางในการรบฟงหรอดาเนนการสบพยานซงเปนลกษณะไตสวน 1.2 ประเภทของพยานหลกฐาน

ก. พยานบคคล พยานเอกสาร พยานวตถ และพยานผเชยวชาญ

ข. พยานชนหนงและพยานชนสอง

พยานชนหนง คอ พยานหลกฐานทดทสดในบรรดาพยานหลกฐานทงหลายทมงพสจนขอเทจจรงขอหนง พยานชนสอง คอ พยานหลกฐานในลาดบรองลงมา

ค. พยานโดยตรงกบพยานประพฤตเหตแวดลอมกรณ

พยานโดยตรง (Direct evidence) คอ พยานทมงพสจนขอเทจจรง ซงเปนประเดนขอพพาทในคดโดยตรง พยานประพฤตเหตแวดลอมกรณ (Circumstantial evidence) หรอ พยานแวดลอม คอ พยานหลกฐานทมง

พสจนขอเทจจรง ซงมไดเปนประเดนขอพพาทในคดโดยตรง หากแตพสจนขอเทจจรงอนทบงชวาขอเทจจรงอนเปนประเดนขอพพาทนาจะเกดขน ง. พยานนาและพยานหมาย

พยานนา คอ พยานหลกฐานทคความประสงคจะนามาศาลเอง โยไมตองขอหมายเรยกจากศาล

พยานหมาย คอ พยานหลกฐานทคความไมประสงคจะนามาศาลเอง แตประสงคจะขอใหศาลออกหมายเรยก

จ. พยานคและพยานเดยว

พยานค คอ พยานบคคลตงแตสองคนขนไป ซงรเหนเหตการณ หรอขอเทจจรงเดยวกน

พยานเดยว คอ พยานบคคลซงรเหนเหตการณไมซากบพยานคนอน

1.3 ประเดน ประเดนแหงคด และประเดนขอพพาท

ก. ความหมายของประเดน

ประเดน คอ ขอความหรอเรองราวทคความหยบยกขนใหศาลวนจฉย ประเดนแหงคด คอ เรองราวหรอขออางขอเถยงทคความยกขนกลาวอางในคาคความของตน เปนเรองราวอนเปน

เนอหาสาระของคดเพอขอใหศาลวนจฉย ประเดนขอพพาท คอ ปญหาทคความยงโตเถยงกนอยและปญหานนจะมผลทาใหคความฝายใดฝายหนงชนะหรอ

แพคดทงหมดหรอแตบางสวน

ข. การกาหนดประเดนขอพพาท

กระบวนพจารณาในการกาหนดประเดนขอพพาท มดงน

1. การยนคาแถลงกะประเดนขอพพาทรวมกน (ม.182 วรรคสาม)

2. การกาหนดประเดนขอพพาทในวนชสองสถาน (ม.183)

3. การคดคานการกาหนดประเดนขอพพาท (ม.183 วรรคสาม)

โจทกฟองขอใหบงคบจาเลยโอนทพพาท ซงจาเลยฟองเรยกโอนมาจากผมชอและรบไวแทนโจทก กบใหจาเลยคนเงนคายงขาวทจาเลยยกยอกเอาไป จาเลยในการวานอกจากทใหการตอไปนแลวขอปฏเสธทงสน และใหการตอไปวา จาเลยมไดรบโอนทพพาทจากผมชอมา ดงน คดนมขอพพาทอยางไร

1.4 ปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมาย

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

74

ปญหาขอเทจจรง คอ ปญหาวามการกระทาเชนนนเกดขนจรงหรอไม หรอมเหตการณเชนนนเกดขนจรงหรอไม ปญหาขอเทจจรง โดยปกตจะตองมการพสจนดวยพยานหลกฐาน

ปญหาขอกฎหมาย คอ ปญหาเกยวกบการตความกฎหมาย หรอปญหาการปรบตวบทกฎหมายเขากบขอเทจจรงแหงคด ปญหาขอกฎหมาย ศาลสามารถวนจฉยไดโดยอาศยความรของศาลเอง ไมตองมการพสจนดวยพยานหลกฐาน

โจทกฟองวา จาเลยลงขอความใสความโจทกในหนงสอพมพวา โจทกเปนคนมความประพฤตสาสอนทางเพศ ชอบคบผชายพรอมกนทเดยวหลายคน คความรบกนวา จาเลยไดลงขอความเกยวกบโจทยในหนงสอพมพดงทโจทกกลาวในฟอง คงเหลอปญหาทจะตองวนจฉยเพยงวา “ขอความตามคาฟองเปนการใสความโจทก โดยประการทนาจะทาใหโจทกเสยชอเสยง ถกดหมน หรอถกเกลยดชงหรอไม” ปญหาดงกลาวเปนปญหาขอเทจจรงหรอปญหาขอกฎหมาย

2. ขอเทจจรงทศาลรบฟงเปนยตไดโดยไมตองใชพยานหลกฐาน

2.1 ตวบทกฎหมาย

กฎหมายทศาลรไดเอง คอ กฎหมายทมลาดบศกดกฎหมายในลาดบสง เชน รฐธรรมนญ พระราชบญญต พระราชกาหนด ประมวลกฎหมาย พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง และรวมถงขอบญญตสวนทองถนซงมผลใชบงคบแกคนทวประเทศ

ประกาศของกระทรวงการคลงทกาหนดอตราดอกเบยขนสงทจะอนญาตใหธนาคารและสถาบนการเงนเรยกเกบจากลกคาเกนกวาอตรารอยละ 15 ตอป เปนขอทศาลรไดเองหรอไม และคความทประสงคจะไดประโยชนตามประกาศฉบบน จะตองกลาวอางและนาสบใหเหนถงประกาศฉบบดงกลาวหรอไม 2.2 ขอเทจจรงซงรกนอยทวไป

ขอเทจจรงซงรกนอยทวไป คอ ขอเทจจรงทเปนทรกนอยางแพรหลายจนไมมความจาเปนตองมพยานหลกฐานมาพสจนอก

ขอเทจจรงซงรกนอยทวไป แบงเปน

1. ขอเทจจรงทมลกษณะรรวมกน เชน

ภาษาไทย

ขนบธรรมเนยมประเพณ สงทปรากฎอยตามธรรมชาต หรอเปนธรรมดาททกคนทราบ

2. ขอเทจจรงซงศาลสามารถคนหาไดจากแหลงทมาทแนนอนถกตองอนไมมผใดโตแยง และสามารถคนไดงายและในเวลาอนรวดเรว

2.3 ขอเทจจรงซงไมอาจโตแยงได ขอเทจจรงซงไมอาจโตแยงได คอ ขอเทจจรงทมขอสนนษฐานเดดขาดไวในกฎหมายแลว ขอสนนษฐาน แบงออกเปน 2 ประเภท

1. ขอสนนษฐานตามกฎหมาย

ขอสนนษฐานเดดขาด – ไมเปดโอกาสใหนาสบหรอหกลาง ขอสนนษฐานไมเดดขาด – เปดโอกาสใหนาสบโตแยงหรอหกลางได มกใชคาวา “ทานให

สนนษฐานไวกอนวา...”

2. ขอสนนษฐานตามขอเทจจรง 2.4 ขอเทจจรงทคความรบกนหรอถอวารบกนแลวในศาล

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

75

ขอเทจจรงทรบกนหรอทถอวารบกนแลวในศาล แบงเปน 2 กรณ คอ การรบในคดแพง และการรบในคดอาญา

ก. การรบในคดแพง

กรณแสดงเจตนายอมรบโดยตรง 1. การรบในคาใหการ

2. การแถลงรบตอศาล

กรณทถอวาเปนการยอมรบหรอเปนการรบกน

1. กรณจาเลยใหการปฏเสธไมแจงชด หรอไมใหการถงประเดนทโจทกกลาวอางในฟอง ถอวาจาเลยยอมรบขอเทจจรงในประเดนนน

2. กรณทกฎหมายบญญตใหถอวาเปนการยอมรบกน

ข. การรบกนในคดอาญา

กรณจาเลยรบสารภาพตรงตามทโจทกฟอง ถอวาขอเทจจรงทงหมดทโจทกบรรยายฟองมาไมตองสบพยาน และศาลตดสนไดเลย เวนแตความผดทกฎหมายกาหนดโทษอยางตาตงแตหาปขนไป ใหศาลรบฟงพยานโจทยจนกวาจะพอใจวาจาเลยไดกระทาผดจรง

คารบของจาเลยทจะปลดภาระการพสจนของโจทก ตองเปนคารบทชดเจนตรงกบขอเทจจรงทกลาวอาง จาเลยใหการปฏเสธขอเทจจรงอนหนง แตการปฏเสธนนแสดงเปนโดยนยวาเปนการยอมรบขอเทจจรงอก

ประเดนหนง ศาลถอวา จาเลยไดยอมรบในขอเทจจรงหลงแลว หลกการถอวารบในคดอาญาตางจากคดแพง เพราะในคดอาญาจาเลยมสทธทจะใหการหรอไมใหการตอสคดก

ได การทจาเลยไมใหการประเดนใด กไมถอวาจาเลยยอมรบ แมวาจาเลยจะรบสารภาพไปแลวไมวาเวลาใดกอนศาลมคาพพากษา ถาจาเลยมเหตอนควร จาเลยกอาจถอนคารบสารภาพและใหการใหมเปนปฏเสธฟองโจทกได

กรณโจทกบรรยายขอเทจจรงซงอาจเปนความผดไดหลายฐาน โจทกตองสบพยานใหชดวา จาเลยทาผดฐานใดแน มฉะนนศาลยกฟอง 2.5 การดาเนนกระบวนพจารณาตามคาทา

การทากนในศาล คอ การยอมรบขอเทจจรงตามทอกฝายหนงอางโดยมเงอนไขบงคบกอน แตเงอนไขนนจะตองเปนสงทเกยวกบการดาเนนกระบวนพจารณาเทานน

ก. ลกษณะสาคญของคาทาในศาล 1. ตองเปนการทากนในเรองการดาเนนกระบวนพจารณา หรอเกยวกบประเดนแหงคด

2. ตองมการกาหนดเงอนไขวา ถาผลของการทากนหรอการชขาดออกมาอยางหนง ใหฝายหนงชนะ ถาผลออกมาอกอยางหนง ใหอกฝายชนะ

3. ตองไดรบอนญาตจากศาล

ข. การดาเนนกระบวนพจารณาตามคาทา

1. การทากนในศาลอาจเกดขนตอนใดของกระบวนพจารณากได 2. โดยปกตคความจะหยบยกเงอนไขเรองใดเรองหนงเพยงเรองเดยวมาเปนขอแพชนะ

3. เมอคความทากนและศาลอนญาตใหดาเนนตามคาทาแลว คความฝายใดฝายหนงจะถอนคาทาไมได 4. กรณทคความทากนใหผเชยวชาญตรวจพสจนวตถพยาน ถาการตรวจปรากฎผลวา “นาเชอวาจะเปนเชนนน”

ศาลถอวาผเชยวชาญยนยนวาผลเปนเชนนนอยางแนนอน

5. การทาประเดนโดยใหศาลชขาดขอเทจจรงหรอขอกฎหมายขอหนงขอใด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

76

6. เมอคความและศาลตกลงทจะดาเนนกระบวนพจารณาโดยการทากนแลวผลของการทาออกมาเชนใด ศาลตองถอตามโดยเครงครด

a. ถาทากนใหคนภายนอกมาเบกความหรอชขาดขอเทจจรง ศาลตองตดสนใหฝายนนชนะคดเลย โดยไมตองคานงวาบคคลภายนอกนนนาเชอถอหรอวนจฉยถกตองหรอไม

b. ถาคความทากนใหศาลชขาดขอเทจจรง หรอปญหาขอกฎหมายขอหนงขอใด เมอศาลชขาดแลวกยอมตดสนไปตามนนเลย

c. ศาลจะวนจฉยนอกคาทาไมได แมวาผลของคดจะเปนตรงกนขาม หากใชหลกกฎหมายอนทปรากฎในคดบงคบ

7. ถาคความและศาลดาเนนการไปตามคาทาแลว ปรากฎวาคาทานนไมอาจเกดผลขนได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

77

12. หนาทนาสบหรอภาระการพสจน หนาทนาสบ หมายถง ภาระการพสจนตาม ป.ว.พ.มาตรา 84/1

หนาทนาสบ หรอหนาทในการแสวงหาพยานหลกฐานพสจนขอเทจจรงทโตแยงกนในคด ไมใชเปนหนาทของศาล แตเปนหนาทของคความในคดนนทจะแสวงหาพยานหลกฐานมาพสจนขอเทจจรงทตนกลาวอางนน

การจดลาดบกอนหลงในการนาพยานหลกฐานเขาสบ ไดแกการกาหนดใหคความฝายใดฝายหนงตองนาพยานหลกฐานเขาสบกอน ซงแตกตางกบคาวา “หนาทนาสบหรอภาระการพสจน”

1. ความหมายและความสาคญของหนาทนาสบ

1.1 ความหมายและคาศพทของหนาทนาสบหรอภาระการพสจน หนาทนาสบ หมายถง “ภาระการพสจน” ตาม ป.ว.พ.มาตรา 84/1 ซงตรงกบคาศพทในภาษาองกฤษวา “legal

burden of proof” คอ ภาระหรอหนาททใหคความฝายใดมหนาทตองนาพยานหลกฐานมาพสจนในประเดนใดโดยจะตองเปนไปตามกฎหมายมใชดลพนจศาล

หนาทนาสบกอน หมายถง การจดลาดบวาจะใหคความฝายใดนาพยานหลกฐานเขาสบกอน (order of proof) ซงมไดเนนทภาระหรอหนาท แตเนนทความสะดวกในการนาพยานหลกฐานเขาสบตอศาล กฎหมายจงใหเปนดลพนจของศาลทจะจดลาดบใหเหมาะสมเปนรายกรณไป

1.2 ความสาคญของหนาทนาสบหรอภาระการพสจน หนาทนาสบ มความสาคญอย 2 ประการคอ

1. เปนหลกกฎหมายทวไปททาใหเกดผลแพชนะในคดโดยตรง 2. หากศาลสงจาเปนตองใชประเดนเรองภาระการพสจนนวนจฉยใหแพชนะคด ศาลสงไมผกพนใหตองถอตามท

ศาลชนตนกาหนดภาระการพสจนมาผด

2. หลกเกณฑในการกาหนดหนาทนาสบหรอภาระการพสจน 2.1 หลกใหผกลาวอางมภาระการพสจน

หลกเกณฑการกาหนดหนาทนาสบหรอภาระการพสจนของกฎหมายไทย คอ คความฝายใดกลาวอางขอเทจจรงใด ตองนาสบพสจนขอเทจจรงนนซงเปนหลกทวไป เวนแตมขอสนนษฐานไวในกฎหมาย หรอมขอสนนษฐานทควรจะเปนทคณคความฝายทไมไดรบประโยชนจากขอสนนษฐานจะตองนาสบหกลางขอสนนษฐานนน

หลกกฎหมายทวา ผทกลาวอางขอเทจจรงใดจะตองเปนฝายทมภาระการพสจนขอเทจจรงนน มขอยกเวน 2 ประการตาม ป.ว.พ.มาตรา 84/1 คอ

1. เมอมขอสนนษฐานไวในกฎหมายเปนคณแกผอาง 2. เมอมขอสนนษฐานทควรจะเปนซงปรากฎจากสภาพปกตธรรมดาของเหตการณเปนคณแกผอาง

2.2 ขอยกเวนในกรณมขอสนนษฐาน

ขอสนนษฐานเปนขอยกเวนทจะมาเปลยนภาระการพสจนจากฝายกลาวอางไปเปนฝายตรงขาม ซงขอสนนษฐานเกดได 2 ทางคอ โดยบทบญญตของกฎหมาย และโดยขอเทจจรง

กรณทคความทงสองฝายตางอางเอาประโยชนจากขอสนนษฐานตามกฎหมาย ในกรณทขอสนนษฐานดงกลาวขดแยงกนนน มขอพจารณาดงน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

78

1. ใหเปรยบเทยบวาขอสนนษฐานของฝายใดเปนขอสนนษฐานเดดขาด หรอเปนขอสนนษฐานเบองตน โดยจะตองบงคบตามขอสนนษฐานเดดขาด

2. ถาขอสนนษฐานนนขดแยงกนโดยตรง และเปนขอสนนษฐานระดบเดยวกน ทงสองฝายตางอางเอาประโยชนจากขอสนนษฐานทขดแยงกนมาเปลยนหนาทนาสบไมได ตองกลบไปใชหลกทวไป คอ ผใดกลาวอางขอเทจจรงใด ตองนาสบพสจนขอเทจจรงนน

2.3 ภาระการพสจนในคดอาญา

ภาระการพสจนหรอหนาทนาสบในคดอาญานนตองพจารณาจากประเดนขอพพาทในคดนนๆ

ก. ประเดนขอพพาททสงผลไปสการตดสนวาจาเลยผดหรอไมผด

ข. ประเดนขอพพาททสงผลไปสการวเคราะหเรองโทษของจาเลยวามเหตยกเวนโทษ ลดหยอนโทษ หรอเพมโทษหรอไม ค. ประเดนขอพพาทในเรองอนๆ ทไมเกยวกบความผดหรอโทษของจาเลย

3. การจดลาดบกอนหลงในการนาพยานหลกฐานเขาสบ

3.1 หลกทวไปเกยวกบการจดลาดบกอนหลงในการนาพยานหลกฐานเขาสบ

ในคดอาญา โจทกเปนฝายนาสบพยานหลกฐานกอนเสมอ

ในคดแพง เปนดลพนจของศาลในการจดลาดบกอนหลง โดยคานงถงภาระการพสจนในคดนน จงเกดหลกทวไปวา ฝายใดมภาระการพสจนหรอหนาทนาสบในประเดนสาคญยงกวาตองนาสบกอน

3.2 ขอยกเวนเกยวกบการจดลาดบกอนหลงในการนาพยานหลกฐานเขาสบ

แมวาฝายทมหนาทนาสบในประเดนสาคญจะตองนาสบกอน แตมขอยกเวน 4 ประการคอ

1. กรณทจาเลยขาดนดยนคาใหการ

2. คดทศาลเหนวามประเดนขอพพาทไมยงยาก

3. กรณทคความตกลงกน

4. คดในศาลชานญพเศษ

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

79

13. การรบฟงพยานหลกฐานในคดแพง

คความฝายทมหนาทตองนาสบขอเทจจรงยอมมสทธนาพยานหลกฐานใดๆ มาสบได แตศาลมอานาจในการควบคมกระบวนพจารณาในเรองการเสนอและการรบฟงพยานหลกฐาน เพอใหพยานหลกฐานทชอบเทานนทจะเสนอตอศาล

หามมใหศาลรบฟงพยานบอกเลา เวนแตเปนกรณทกฎหมายยกเวนไว กรณทกฎหมายบงคบใหตองมพยานเอกสารมาแสดง หามคความนาพยานบคคลมาสบแทนพยานเอกสาร หรอ

เพมเตม ตดทอน หรอเปลยนแปลงแกไขขอความทตองมในเอกสาร เวนแตเปนกรณทกฎหมายยกเวนไว

1. หลกทวไปเรองการรบฟงพยานหลกฐาน

1.1 ความหมายเรองการรบฟงพยานหลกฐานของศาล มาตรา 85 คความฝายทมหนาทตองนาสบขอเทจจรงยอมมสทธทจะนาพยานหลกฐานใด ๆ มาสบไดภายใตบงคบแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอนอนวาดวยการรบฟงพยานหลกฐานและการยนพยานหลกฐาน

การรบฟงพยานหลกฐาน หมายถง การทศาลรบเอาพยานหลกฐานทคความนาสบถงขอเทจจรงเพอสนบสนนขออางขอเถยงของตนเขาสสานวนความ เพอนาไปประกอบการวนจฉยตดสนคด

ประเภทของพยานทตองหามมใหรบฟง 1. พยานหลกฐานทตองหามโดยลกษณะ หรอคณคาของพยานเอง ไดแก พยานบคคลซงไมสามารถ

เขาใจ และตอบคาถามได (ม.95(1)) พยานหลกฐานทฟมเฟอย ประวงคด หรอไมเกยวกบประเดน (ม.86 วรรคสอง) เปนตน

2. พยานหลกฐานทตองหาม เพราะมการนาสบฝาฝนกฎหมาย

คดแพงเรองหนง โจทกฟองจาเลยใหรบผดตามสญญากยมเงน จานวน 5,000 บาท โดยนาสบสญญากยมเงน แตปรากฎวาสญญากยมเงนดงกลาว ปดอากรแสตมปไมครบถวน ถกตอง ดงน ศาลจะพพากษายกฟองหรอใหจาเลยชาระเงนแกโจทก 1.2 หลกเกณฑการรบฟงพยานหลกฐานของศาล

ก. การใชอานาจศาลในการรบฟงพยานหลกฐาน ไดแก 1. อานาจศาลในการรบ หรอปฏเสธพยานหลกฐาน

2. อานาจศาลในการงดการสบพยานหลกฐาน

3. อานาจศาลในการสงสบพยานหลกฐานเพมเตม มาตรา 86 เมอศาลเหนวาพยานหลกฐานใดเปนพยานหลกฐานทรบฟงไมไดกด หรอเปนพยานหลกฐานทรบฟงได แตไดยนฝาฝนตอบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ใหศาลปฏเสธไมรบพยานหลกฐานนนไว เมอศาลเหนวาพยานหลกฐานใดฟมเฟอยเกนสมควรหรอประวงใหชกชาหรอไมเกยวแกประเดน ใหศาลมอานาจงดการสบพยานหลกฐานเชนวานนหรอพยานหลกฐานอนตอไป

เมอศาลเหนวาเพอประโยชนแหงความยตธรรมเปนการจาเปนทจะตองนาพยานหลกฐานอนอนเกยวกบประเดนในคดมาสบเพมเตม ใหศาลทาการสบพยานหลกฐานตอไป ซงอาจรวมทงการทจะเรยกพยานทสบแลวมาสบใหมดวยโดยไมตองมฝายใดรองขอ ข. พยานหลกฐานทศาลรบฟง มาตรา 87 หามมใหศาลรบฟงพยานหลกฐานใด เวนแต (1) พยานหลกฐานนนเกยวถงขอเทจจรงทคความฝายหนงฝายใดในคดจะตองนาสบ…

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

80

โจทกฟองจาเลยใหชาระเงนกคน 8,000 บาท ตามสญญากทายฟอง จาเลยใหการวาสญญากดงกลาวเปนเอกสารปลอม ตอมาจาเลยเบกความยอมรบวาไดทาสญญากตามฟองจรง ดงน จาเลยจะนาพยานหลกฐานเขาสบวาจาเลยกเงนโจทกเพยง 5,000 บาท ไดหรอไม

2. ขอหามในการรบฟงพยานบคคล

2.1 พยานบอกเลา Hearsay หมายถง คากลาวนอกศาล (out of court statement) นามาเสนอตอศาลเพอมงพสจนความจรงของคา

กลาวนน มาตรา ๙๕/๑ ขอความซงเปนการบอกเลาทพยานบคคลใดนามาเบกความตอศาลกด หรอทบนทกไวในเอกสารหรอวตถอนใดซงไดอางเปนพยานหลกฐานตอศาลกด หากนาเสนอเพอพสจนความจรงแหงขอความนน ใหถอเปนพยานบอกเลา

หามมใหศาลรบฟงพยานบอกเลา เวนแต (๑) ตามสภาพ ลกษณะ แหลงทมา และขอเทจจรงแวดลอมของพยานบอกเลานน นาเชอวาจะพสจนความจรงได หรอ

(๒) มเหตจาเปนเนองจากไมสามารถนาบคคลซงเปนผทไดเหน ไดยน หรอทราบขอความเกยวในเรองทจะใหการเปนพยานนนดวยตนเองโดยตรงมาเปนพยานได และมเหตผลสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรมทจะรบฟงพยานบอกเลานน

ในกรณทศาลเหนวาไมควรรบไวซงพยานบอกเลาใด ใหนาความในมาตรา ๙๕ วรรคสองมาใชบงคบโดยอนโลม

2.2 กรณหามนาพยานบคคลมาสบแทน หรอเพมเตม ตดทอน หรอเปลยนแปลงแกไขขอความในเอกสาร

พยานเอกสาร หมายถง พยานทมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรหรอดวยรปรอยใดๆ อนเปนการสอความหมายในภาษาภาษาหนง พยานบางอยาง เชน ภาพถาย ถงแมเปนรป หรอภาพวาด แตมใชเปนการสอความหมายในภาษาของมนษย ดงนนจงไมใชพยานเอกสาร มาตรา ๙๔ เมอใดมกฎหมายบงคบใหตองมพยานเอกสารมาแสดง หามมใหศาลยอมรบฟงพยานบคคลในกรณอยางใดอยางหนงดงตอไปน แมถงวาคความอกฝายหนงจะไดยนยอมกด

(ก) ขอสบพยานบคคลแทนพยานเอกสาร เมอไมสามารถนาเอกสารมาแสดง (ข) ขอสบพยานบคคลประกอบขออางอยางใดอยางหนง เมอไดนาเอกสารมาแสดงแลววา ยงมขอความเพมเตมตดทอน

หรอเปลยนแปลงแกไขขอความในเอกสารนนอยอก แตวาบทบญญตแหงมาตราน มใหใชบงคบในกรณทบญญตไวในอนมาตรา (๒) แหงมาตรา ๙๓ และมใหถอวาเปนการตด

สทธคความในอนทจะกลาวอางและนาพยานบคคลมาสบประกอบขออางวา พยานเอกสารทแสดงนนเปนเอกสารปลอมหรอไมถกตองทงหมด หรอแตบางสวน หรอสญญาหรอหนอยางอนทระบไวในเอกสารนนไมสมบรณ หรอคความอกฝายหนงตความหมายผด

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

81

14. การนาสบพยานหลกฐาน หลกเกณฑทวไปทใชในการนาสบพยานหลกฐาน คอ ตองกระทาในศาล โดยเปดเผย ตอหนาคความ ตองใช

ภาษาไทย และตองถกตองตามขนตอนและกรอบเวลา หากคความนาสบพยานหลกฐานโดยฝาฝนหลกเกณฑทกาหนด อาจมผลตอการรบฟงพยานหลกฐานของศาล ยกเวนบางกรณศาลอาจรบฟงการสบพยานหลกฐานโดยฝาฝนหลกเกณฑนนได สวนการจะนาสบพยานหลกฐานใด คความฝายทประสงคจะอางพยานหลกฐานนนจะตองยนบญชระบพยานตอศาลและสาเนาใหคความอกฝายหนงภายใตหลกเกณฑทกฎหมายกาหนด แต “การพสจนตอพยาน” ถอเปนกรณยกเวนของวธการนาสบพยานหลกฐานดงกลาว เนองจากเปนการนาสบพยานเพอหกลางพยานหลกฐานของคความอกฝายหนง

ป.ว.พ. ไดกาหนดหลกเกณฑการนาสบพยานหลกฐานแตละประเภทไวแตกตางกน

นอกจากการสบพยานหลกฐานตามหลกเกณฑทวไปแลว การสบพยานหลกฐานอาจกระทาตามความตกลงของคความ หรอขอกาหนดของประธานศาลฎกา

1. หลกเกณฑทวไปทใชกบการนาสบพยานหลกฐาน

ป.ว.พ. ไดกาหนดหลกเกณฑทวไปทใชในการนาสบพยานหลกฐานทกประเภท ไมวาจะเปนพยานบคคล พยานเอกสาร พยานวตถ หรอพยานผเชยวชาญ แตมกรณยกเวนบางประการทมไดเปนไปตามหลกเกณฑทวไป

คความทประสงคจะนาสบพยานหลกฐาน จะตองยนบญชระบพยาน แสดงรายการของพยานหลกฐานทประสงคจะนาสบ ภายในระยะเวลาทกฎหมายกาหนด พรอมสาเนาบญชระบพยานใหคความอกฝายหนงรบไปจากศาล คความทยนบญชระบพยาน แตไมครบถวน หรอมไดยนบญชระบพยานภายในกาหนด กอาจยนบญชระบพยานเพมเตมไดตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายกาหนด

การนาสบพยานหลกฐานเพอหกลาง หรอทาลายนาหนกพยานบคคลของคความอกฝายหนงเรยกวา “การพสจนตอพยาน”

1.1 หลกเกณฑการนาสบพยานหลกฐาน

ก. การนาสบพยานหลกฐานตองกระทาในศาล โดยเปดเผย ตอหนาคความ (ม.36 วรรคหนง)

1. การนาสบพยานหลกฐานตองกระทาในศาล

a. การเดนเผชญสบ หรอ การเผชญสบ (ม.102 วรรคหนง)

b. การสงประเดนไปสบพยานหลกฐานทศาลอน (ม.102 วรรคสองถงส)

c. การสบพยานทอยนอกศาลโดยการประชมทางจอภาพ (Video conference) (ม.120/4)

2. การสบพยานหลกฐานตองกระทาโดยเปดเผย (รฐธรรมนญแหงราชอาญาจกรไทย พ.ศ.2550 ม.40) แตมขอยกเวน 2 กรณคอ

a. กรณมเหตจาเปนเพอรกษาความเรยบรอยในศาล (ม.36(1))

b. กรณเพอความเหมาะสม หรอเพอคมครองสาธารณประโยชน (ม.36(2))

3. การสบพยานตองกระทาตอหนาคความ กรณทคความอาจนาพยานหลกฐานเขาสบได แมวาคความอกฝายหนงไมมาศาลดงน

a. กรณทศาลขบไลคความฝายหนงฝายใดออกไปจากบรเวณศาล (ม.36(1))

b. กรณทศาลสงใหเดนเผชญสบ หรอสงประเดนไปใหศาลอนสบพยานแทน (ม.102)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

82

c. กรณคความฝายใดฝายหนงทราบนดโดยชอบแลวไมมาศาล (ม.202)

d. กรณทคความทราบนดสบพยานครงตอมาโดยชอบแลวไมมาศาล (ม.200 วรรคสอง)

มาตรา ๑๐๒ ใหศาลทพจารณาคดเปนผสบพยานหลกฐาน โดยจะสบในศาลหรอนอกศาล ณ ทใด ๆ กได แลวแตศาลจะสงตามทเหนสมควรตามความจาเปนแหงสภาพของพยานหลกฐานนน

แต ถาศาลทพจารณาคดเหนเปนการจาเปน ใหมอานาจมอบใหผพพากษาคนใดคนหนงในศาลนน หรอตงใหศาลอนสบพยานหลกฐานแทนได ใหผพพากษาทรบมอบหรอศาลทไดรบแตงตงนนมอานาจและหนาทเชน เดยวกบศาลทพจารณาคดรวมทงอานาจทจะมอบใหผพพากษาคนใดคนหนงใน ศาลนนหรอตงศาลอนใหทาการสบพยานหลกฐานแทนตอไปดวย

ถา ศาลทพจารณาคดไดแตงตงใหศาลอนสบพยานแทน คความฝายใดฝายหนงจะแถลงตอศาลทพจารณาคดวา ตนมความจานงจะไปฟงการพจารณากได ในกรณเชนนใหศาลทไดรบแตงตงแจงวนกาหนดสบพยานหลกฐานใหผขอ ทราบลวงหนาอยางนอยไมตากวาเจดวนคความทไปฟงการพจารณานนชอบ ทจะใชสทธไดเสมอนหนงวากระบวนพจารณานนไดดาเนนในศาลทพจารณา คด

ใหสงสาเนาคาฟองและคาใหการพรอมดวยเอกสารและหลกฐานอน ๆ อนจาเปนเพอสบพยานหลกฐานไปยงศาลทไดรบแตงตงดงกลาวแลว ถาคความฝายทอางองพยานหลกฐานนนมไดแถลงความจานงทจะไปฟงการพจารณา กใหแจงไปใหศาลทไดรบแตงตงทราบขอประเดนทจะสบ เมอไดสบพยานหลกฐานเสรจแลว ใหเปนหนาทของศาลทรบแตงตงจะตองสงรายงานทจาเปนและเอกสารอน ๆ ทงหมดอนเกยวของในการสบพยานหลกฐานไปยงศาลทพจารณาคด มาตรา ๓๖ การนงพจารณาคดจะตองกระทาในศาลตอหนาคความทมาศาลและโดยเปดเผย เวนแต

(๑) ในคดเรองใดทมความจาเปนเพอรกษาความเรยบรอยในศาล เมอศาลไดขบไลคความฝายใดออกไปเสยจากบรเวณศาลโดยทประพฤตไมสมควร ศาลจะดาเนนการนงพจารณาคดตอไปลบหลงคความฝายนนกได

(๒) ในคดเรองใด เพอความเหมาะสม หรอเพอคมครองสาธารณประโยชนถาศาลเหนสมควรจะหามมใหมการเปดเผย ซงขอเทจจรง หรอพฤตการณตาง ๆ ทงหมด หรอแตบางสวนแหงคดซงปรากฏจากคาคความหรอคาแถลงการณของคความหรอ จากคาพยานหลกฐานทไดสบมาแลวศาลจะมคาสงดงตอไปนกได

(ก) หามประชาชนมใหเขาฟงการพจารณาทงหมดหรอแตบางสวน แลวดาเนนการพจารณาไปโดยไมเปดเผย หรอ

(ข) หามมใหออกโฆษณาขอเทจจรงหรอพฤตการณตาง ๆ เชนวานน

ในบรรดาคดทงปวงทฟองขอหยาหรอฟองชายชหรอฟองใหรบรองบตร ใหศาลหามมใหมการเปดเผยซงขอเทจจรงหรอพฤตการณใด ๆ ทศาลเหนเปนการไมสมควร หรอพอจะเหนไดวาจะทาใหเกดการเสยหายอนไมเปนธรรมแกคความหรอบคคลทเกยวของ

ไมวาศาลจะไดมคาสงตามอนมาตรา (๒) นหรอไม คาสงหรอคาพพากษาชขาดคดของศาลนน ตองอานในศาลโดยเปดเผย และมใหถอวาการออกโฆษณาทงหมดหรอแตบางสวนแหงคาพพากษานนหรอยอเรองแหงคาพพากษาโดยเปนกลางและถกตองนน เปนผดกฎหมาย

ข. การสบพยานหลกฐานตองใชภาษาไทย (ม.46)

มาตรา 46 บรรดากระบวนพจารณาเกยวดวยการพจารณาและการชขาดตดสนคดแพงทงหลายซงศาลเปนผทานน ใหทาเปนภาษาไทย

บรรดาคาคความและเอกสารหรอแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ทคความหรอศาลหรอเจาพนกงานศาลไดทาขนซงประกอบเปนสานวนของคดนน ใหเขยนเปนหนงสอไทยและเขยนดวยหมกหรอดดพมพหรอตพมพ ถามผดตกทใดหามมใหขดลบออก แตใหขดฆาเสยแลวเขยนลงใหม และผเขยนตองลงชอไวทรมกระดาษ ถามขอความตกเตมใหผตกเตมลงลายมอชอ หรอลงชอยอไวเปนสาคญ

ถาตนฉบบเอกสารหรอแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ทสงตอศาลไดทาขนเปนภาษาตางประเทศ ใหศาลสงคความฝายทสงใหทาคาแปลทงฉบบหรอเฉพาะแตสวนสาคญ โดยมคารบรองมายนเพอแนบไวกบตนฉบบ

ถาคความฝายใดหรอบคคลใดทมาศาลไมเขาใจภาษาไทยหรอเปนใบหรอหหนวกและอานเขยนหนงสอไมได ใหใหคความฝายทเกยวของจดหาลาม ค. การสบพยานหลกฐานตองถกตองตามขนตอน ระยะเวลาทกฎหมาย และศาลกาหนด

1. การสบพยานกอนขนตอนตามปกต

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

83

a. การสบพยานนนกอนมการฟองคด (ม.101 วรรคหนง) – บางกรณมเหตบางประการอนเกยวกบพยานหลกฐานทาใหคความมความจาเปนตองสบพยานกอน

2. การสบพยานหลงขนตอนตามปกต แตกอนศาลพพากษา

a. ศาลสงเอง หรอคความอาจขอใหศาลสบพยานหลกฐานเพมเตม (ม.86 วรรคสาม)

3. การสบพยานหลงขนตอนตามปกต หลงศาลพพากษา

a. มาตรา 240

b. มาตรา 243

มาตรา 240 ศาลอทธรณมอานาจทจะวนจฉยคดโดยเพยงแตพจารณาฟองอทธรณ คาแกอทธรณ เอกสารและหลกฐานทงปวง ในสานวนความซงศาลชนตนสงขนมาเวนแต... ... (๒) ถาศาลอทธรณยงไมเปนทพอใจในการพจารณาฟองอทธรณ คาแกอทธรณและพยานหลกฐาน ทปรากฏในสานวน ภายใตบงคบแหงมาตรา ๒๓๘ และเฉพาะในปญหาทอทธรณใหศาลมอานาจทจะกาหนดประเดนทาการสบพยานทสบมาแลว หรอพยานทเหนควรสบตอไป และพจารณาคดโดยทว ๆ ไป ดงทบญญตไวในประมวลกฎหมายนสาหรบการพจารณาในศาลชนตน และใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการพจารณาในศาลชนตน มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 243 ใหศาลอทธรณมอานาจดงตอไปนดวย คอ

... (๓) ในกรณทศาลอทธรณจาตองถอตามขอเทจจรงของศาลชนตน ถาปรากฏวา ... (ข) ขอเทจจรงทศาลชนตนฟงมาไมพอแกการวนจฉยขอกฎหมาย ศาลอทธรณอาจทาคาสงใหยกคาพพากษาหรอคาสงศาลชนตนนนเสย แลวกาหนดใหศาลชนตนซงประกอบดวยผพพากษาคณะเดม หรอผพพากษาอน หรอศาลชนตนอนใด ตามทศาลอทธรณเหนสมควรพจารณาคดนนใหมทงหมดหรอบางสวน โดยดาเนนตามคาชขาดของศาลอทธรณแลวมคาพพากษาหรอคาสงวนจฉยชขาดคดไปตามรปความ ทงนไมวาจะปรากฏจากการอทธรณหรอไม... 1.2 การยนบญชระบพยาน

ก. การยนบญชระบพยานภายในระยะเวลาทกฎหมายกาหนด 1. การยนบญชระบพยานครงแรก (ม.88 วรรคหนง)

มาตรา 88 วรรคหนง เมอคความฝายใดมความจานงทจะอางองเอกสารฉบบใดหรอคาเบกความของพยานคนใด หรอมความจานงทจะใหศาลตรวจบคคล วตถ สถานท หรออางองความเหนของผเชยวชาญทศาลตงหรอความเหนของผมความร เชยวชาญ เพอเปนพยานหลกฐานสนบสนนขออางหรอขอเถยงของตน ใหคความฝายนนยนบญชระบพยานตอศาลกอนวนสบพยานไมนอยกวาเจด วน โดยแสดงเอกสารหรอสภาพของเอกสารทจะอาง และรายชอ ทอยของบคคล ผมความรเชยวชาญ วตถ หรอสถานทซงคความฝายนนระบอางเปนพยานหลกฐาน หรอขอใหศาลไปตรวจ หรอขอใหตงผเชยวชาญแลวแตกรณ พรอมทงสาเนาบญชระบพยานดงกลาวในจานวนทเพยงพอ เพอใหคความฝายอนมารบไปจากเจาพนกงานศาล

2. การยนบญชระบพยานเพมเตม (ม.88 วรรคสอง) มาตรา 88 วรรคสอง ถา คความฝายใดมความจานงจะยนบญชระบพยานเพมเตม ใหยนคาแถลงขอระบพยานเพมเตมตอศาลพรอมกบบญชระบพยานเพมเตมและ สาเนาบญชระบพยานเพมเตมดงกลาวไดภายในสบหาวนนบแตวนสบพยาน

ข. การยนบญชระบพยานนอกระยะเวลาทกฎหมายกาหนด (ม.88 วรรคสาม)

มาตรา 88 วรรคสาม เมอ ระยะเวลาทกาหนดใหยนบญชระบพยานตามวรรคหนงหรอวรรคสองแลวแตกรณ ไดสนสดลงแลว ถาคความฝายใดซงไดยนบญชระบพยานไวแลว มเหตอนสมควรแสดงไดวาตนไมสามารถทราบไดวาตองนาพยานหลกฐานบางอยางมา สบเพอประโยชนของตนหรอไมทราบวาพยานหลกฐานบางอยางไดมอย หรอมเหตอนสมควรอนใด หรอถาคความฝายใดซงมไดยนบญชระบพยานแสดงใหเปนทพอใจแกศาล ไดวา มเหตอนสมควรทไมสามารถยนบญชระบพยานตามกาหนดเวลาดงกลาวได คความฝายนนอาจยนคารองขออนญาตอางพยานหลกฐานเชนวานนตอศาล พรอมกบบญชระบพยานและสาเนาบญชระบพยานดงกลาวไมวาเวลาใด ๆ กอนพพากษาคดและถาศาลเหนวา เพอใหการวนจฉยชขาดขอสาคญแหงประเดนเปนไปโดยเทยงธรรม จาเปนจะตองสบพยานหลกฐานเชนวานน กใหศาลอนญาตตามคารอง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

84

ศาลไมรบบญชระบพยานเพมเตม กรณทถอวาไมไดอางเหต หรอไมมเหตสมควร หรอไมมประโยชนตอการวนจฉยชขาดประเดนแหงคด ค. ขอยกเวนของการยนบญชระบพยาน

1. กรณการยนบญชระบพยานตาม ป.ว.พ.มาตรา 87(2)

2. การสบพยานหลกฐานในการไตสวนคารองขอ

3. มการยนบญชระบพยานในเรองอนไวกอนแลว

4. การยนพยานเอกสารประกอบการถามคาน

ในชนฎกา โจทกยนคาแถลงขอระบพยานเพมเตม โดยอางวาเพงคนพบพยานเอกสาร หลงจากทศาลอทธรณมคาพพากษาแลว ดงน ศาลฎกาจะอนญาตใหยนบญชระบพยานเพมเตมไดหรอไม เพราะเหตใด

1.3 การพสจนตอพยานบคคล

การพสจนตอพยาน หมายถง การนาพยานหลกฐานมาสบหกลาง หรอทาลายนาหนกพยานหลกฐานของคความอกฝายหนง แตเปนการหกลาง หรอทาลายนาหนกเฉพาะพยานบคคลเทานน โดยกาหนดหลกเกณฑไวใน ป.ว.พ.มาตรา 89 และ 120

ก. กรณทคความนาพยานหลกฐานเขาสบเพอหกลาง หรอทาลายนาหนกคาเบกความของพยานอกฝายหนง (ม.89)

มาตรา 89 คความฝายใดประสงคจะนาสบพยานหลกฐานของตนเพอพสจนตอพยานของคความฝายอนในกรณตอไปน (๑) หกลางหรอเปลยนแปลงแกไขถอยคาพยานในขอความทงหลายซงพยานเชนวานนเปนผรเหนหรอ

(๒) พสจนขอความอยางหนงอยางใดอนเกยวดวยการกระทา ถอยคา เอกสาร หรอพยานหลกฐานอนใดซงพยานเชนวานนไดกระทาขน

ใหคความฝายนนถามคานพยานดงกลาวเสยในเวลาทพยานเบกความ เพอใหพยานมโอกาสอธบายถงขอความเหลานน แมวาพยานนนจะมไดเบกความถงขอความดงกลาวกตาม

ใน กรณทคความฝายนนมไดถามคานพยานของคความฝายอนไวดงกลาวมา ขางตนแลว ตอมานาพยานหลกฐานมาสบถงขอความนน คความฝายอนทสบพยานนนไวชอบทจะคดคานไดในขณะทคความฝาย นนนาพยานหลกฐานมาสบ และในกรณเชนวาน ใหศาลปฏเสธไมยอมรบฟงพยานหลกฐานเชนวามานน...

แมคความฝายอน ไมไดคดคานการนาสบพยานหลกฐาน ทมไดถามคานพยานไวกอน ตาม ม.89 วรรคสอง ศาลกมอานาจใชดลพนจไมยอมรบฟงพยานหลกฐานเพอพสจนตอพยานนนได แตหากศาลจะใชดลพนจรบฟงพยานเชนวาน กตองอยในบงคบของ ม.89 วรรคสาม

มาตรา 89 วรรคสาม ในกรณทคความฝายทประสงคจะนาสบพยานหลกฐานเพอพสจนตอพยานตามวรรคหนงแสดงใหเปนทพอใจของศาลวา เมอเวลาพยานเบกความนนตนไมรหรอไมมเหตอนควรรถงขอความดงกลาวมาแลว หรอถาศาลเหนวาเพอประโยชนแหงความยตธรรมจาเปนตองสบพยานหลกฐานเชนวานศาลจะยอมรบฟงพยานหลกฐานเชนวานกได แตในกรณเชนน คความอกฝายหนงจะขอใหเรยกพยานหลกฐานทเกยวของมาสบอกกได หรอเมอศาลเหนสมควรจะเรยกมาสบเองกได ข. กรณทคความอางวา คาเบกความของพยานทคความอกฝายหนงอาง หรอทศาลเรยกมาไมควรเชอฟง (ม.120) มาตรา 120 ถาคความฝายใดอางวาคาเบกความของพยานคนใดทคความอกฝาย หนงอาง หรอทศาลเรยกมาไมควรเชอฟง โดยเหตผลซงศาลเหนวามมล ศาลอาจยอมใหคความฝายนนนาพยานหลกฐานมาสบสนบสนนขออางของตนไดแลว แตจะเหนควร

คดแพงเรองหนง จาเลยมหนาทนาสบกอน โจทกมไดถามคานพยานจาเลยเกยวกบพยานเอกสารทโจทกจะนาสบ ตอมาเมอสบพยานจาเลยเสรจแลว โจทกอางเอกสารในการสบพยานโจทก โดยจาเลยมไดคดคาน ดงน ศาลจะรบฟงพยานเอกสารดงกลาวหรอไม

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

85

2. หลกเกณฑการนาสบพยานหลกฐานแตละประเภท

พยานบคคลทจะนาสบตองสามารถเขาใจและตอบคาถามได ทงเปนผทรเหนเหตการณดวยตนเอง โดยคความนามาเองหรอขอใหศาลออกหมายเรยก กอนเบกความพยานบคคลตองสาบานหรอปฏญาณตน

การอางเอกสารพยาน ใหยอมรบฟงไดเฉพาะตนฉบบ เวนแตกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน

คความตองนาพยานวตถมาศาลในวนสบพยาน เวนแตไมสามารถนามาได พยานผเชยวชาญ คอผทเชยวชาญทคความ หรอศาลแตงตง เพอทาหนาทในการตรวจพสจนโดยใชวธการทาง

วทยาศาสตร หรอใหความเหน ทอาจเปนประโยชนแกการพจารณาวนจฉยชขาดตดสนคดของศาลได 2.1 หลกเกณฑการนาสบพยานบคคล มาตรา 95 หามมใหยอมรบฟงพยานบคคลใดเวนแตบคคลนน

(๑) สามารถเขาใจและตอบคาถามได และ (๒) เปนผทไดเหน ไดยน หรอทราบขอความเกยวในเรองทจะใหการเปนพยานนนมาดวยตนเองโดยตรง แตความในขอนให

ใชไดตอเมอไมมบทบญญตแหงกฎหมายโดยชดแจงหรอคาสงของศาลวาใหเปนอยางอน

ถา ศาลไมยอมรบไวซงคาเบกความของบคคลใด เพราะเหนวาบคคลนนจะเปนพยานหรอใหการดงกลาวขางตนไมได และคความฝายทเกยวของรองคดคานกอนทศาลจะดาเนนคดตอไป ใหศาลจดรายงานระบนามพยาน เหตผลทไมยอมรบและขอคดคานของคความฝายทเกยวของไว สวนเหตผลทคความฝายคดคานยกขนอางนน ใหศาลใชดลพนจจดลงไวในรายงานหรอกาหนดใหคความฝายนนยนคาแถลงตอ ศาลเพอรวมไวในสานวน

มาตรา 96 พยานทเปนคนหหนวก หรอเปนใบหรอทงหหนวกและเปนใบนนอาจถกถามหรอใหคาตอบโดยวธเขยนหนงสอ หรอโดยวธอนใดทสมควรได และคาเบกความของบคคลนน ๆ ใหถอวาเปนคาพยานบคคลตามประมวลกฎหมายน ก. การอางพยาน (ม.97, 91)

คความฝายหนง จะอางคความอกฝายหนงเปนพยานของตนหรอจะอางตนเองเปนพยานกได (ม. 97)

คความทงสองฝายตางมสทธทจะอางองพยานหลกฐานรวมกนได (ม.91)

ข. หนาทของพยาน

1. ตองไปเบกความ (ม.103)

2. ตองสาบาน หรอปฏญาณตน (ม.112)

3. ตองเบกความดวยวาจา (ม.113)

หากพยานไมไปศาลตองดาเนนการตามมาตรา 110 และมาตรา 111 มาตรา 110 ถาพยานคนใดทคความไดบอกกลาวความจานงจะอางองคาเบกความของพยานโดยชอบแลว ไมไปศาลในวนกาหนดนบสบพยานนน ศาลชอบทจะดาเนนการพจารณาตอไป และชขาดตดสนคดโดยไมตองสบพยานเชนวานนได แตตองอยภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตราตอไปน มาตรา 111 เมอศาลเหนวาคาเบกความของพยานทไมมาศาลเปนขอสาคญในการวนจฉยชขาดคด

(๑) แตศาลเหนวาขออางวาพยานไมสามารถมาศาลนนเปนเพราะเหตเจบปวยของพยาน หรอพยานมขอแกตวอนจาเปนอยางอนทฟงได ศาลจะเลอนการนงพจารณาคดไปเพอใหพยานมาศาลหรอเพอสบพยานนน ณ สถานทและเวลาอนควรแกพฤตการณกได หรอ

(๒) ศาลเหนวาพยานไดรบหมายเรยกโดยชอบแลว จงใจไมไปยงศาลหรอไมไป ณ สถานทและตามวนเวลาทกาหนดไว หรอไดรบคาสงศาลใหรอคอยอยแลวจงใจหลบเสย ศาลจะเลอนการนงพจารณาคดไปและออกหมายจบและเอาตวพยานกกขงไวจนกวาพยานจะไดเบกความตามวนทศาลเหนสมควรกได ทงน ไมเปนการลบลางโทษตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา

เมอพยานไดเบกความตอศาลแลว พยานยอมหมดหนาทๆ จะอยทศาลอกตอไป เวนแตศาลจะสงใหพยานนนรอคอยอย (ม.109)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

86

มาตรา 109 เมอพยานคนใดไดเบกความแลว ไมวาพยานนนจะไดรบหมายเรยกหรอคความนามาเองกด พยานนนยอมหมดหนาท ๆ จะอยทศาลอกตอไป เวนแตศาลจะไดสงใหพยานนนรอคอยอยตามระยะเวลาทศาลจะกาหนดไว

ขอยกเวนการออกหมายเรยกพยาน (ม.106/1) มาตรา 106/1 หามมใหออกหมายเรยกพยานดงตอไปน (๑) พระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท หรอผสาเรจราชการแทนพระองคไมวาในกรณใดๆ

(๒) พระภกษและสามเณรในพทธศาสนา ไมวาในกรณใดๆ

(๓) ผทไดรบเอกสทธหรอความคมกนตามกฎหมาย

ในกรณตาม (๒) และ (๓) ใหศาลหรอผพพากษาทรบมอบ หรอศาลทไดรบแตงตงออกคาบอกกลาววาจะสบพยานนน ณ สถานทและวนเวลาใดแทนการออกหมายเรยก โดยในกรณตาม (๒) ใหสงไปยงพยาน สวนตาม (๓) ใหสงคาบอกกลาวไปยงสานกงานศาลยตธรรมเพอดาเนนการตามบทบญญตวาดวยการนน หรอตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ

การเบกความตองสาบานหรอปฏญาณตน มาตรา 112 กอนเบกความพยานทกคนตองสาบานตนตามลทธศาสนาหรอจารตประเพณแหงชาตของตน หรอกลาวคาปฏญาณวาจะใหการตามความสตยจรงเสยกอน...

ขอยกเวนไมตองสาบานหรอปฏญาณตนกอนเบกความ มาตรา 112 เวนแต

(๑) พระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท หรอผสาเรจราชการแทนพระองค (๒) บคคลทมอายตากวาสบหาป หรอบคคลทศาลเหนวาหยอนความรสกผดและชอบ

(๓) พระภกษและสามเณรในพทธศาสนา (๔) บคคลซงคความทงสองฝายตกลงกนวาไมตองใหสาบานหรอกลาวคาปฏญาณ

กรณทคความสามารถใหพยานทาบนทกถอยคาเปนหนงสอแทนการเบกความดวยวาจา

1. พยานอยภายในประเทศ (ม.120/1)

2. พยานอยตามประเทศ (ม.120/2 วรรคหนง) มาตรา 120/1 วรรคหนง เมอ คความฝายใดฝายหนงมคารองและคความอกฝายไมคดคาน และศาลเหนสมควรศาลอาจอนญาตใหคความฝายทมคารองเสนอบนทกถอยคาทง หมดหรอแตบางสวนของผทตนประสงคจะอางเปนพยานยนยนขอเทจจรงหรอ ความเหนของผใหถอยคาตอศาลแทนการซกถามผใหถอยคาเปนพยานตอหนาศาล ได มาตรา 120/2 เมอ คความมคารองรวมกนและศาลเหนสมควร ศาลอาจอนญาตใหเสนอบนทกถอยคายนยนขอเทจจรงหรอความเหนของผให ถอยคาซงมถนทอยในตางประเทศตอศาลแทนการนาพยานบคคลมาเบกความตอ หนาศาลได แตทงนไมตดสทธผใหถอยคาทจะมาศาลเพอใหการเพมเตม

ขอยกเวนบางประเภทไมตองเบกความหรอตอบคาถาม (ม.115) มาตรา 115 พระ มหากษตรย พระราชน พระรชทายาท ผสาเรจราชการแทนพระองคหรอพระภกษและสามเณรในพทธศาสนา แมมาเปนพยานจะไมยอมเบกความหรอตอบคาถามใดๆ กไดสาหรบบคคลทไดรบเอกสทธหรอความคมกนตามกฎหมายจะไมยอมเบก ความหรอตอบคาถามใดๆ ภายใตเงอนไขทกาหนดไวตามกฎหมายนนๆ กได ค. ขอหามในการเบกความของพยาน (ม.114)

มาตรา 114 หามไมใหพยานเบกความตอหนาพยานอนทจะเบกความภายหลงและศาลมอานาจทจะสงพยานอนทอยในหองพจารณาใหออกไปเสยได

แตถาพยานคนใดเบกความโดยไดฟงคาพยานคนกอนเบกความตอหนาตนมาแลวและคความอกฝายหนงอางวาศาลไมควรฟงคาเบกความเชนวาน เพราะเปนการผดระเบยบถาศาลเหนวาคาเบกความเชนวานเปนทเชอฟงได หรอมไดเปลยนแปลงไปโดยไดฟงคาเบกความของพยานคนกอน หรอไมสามารถทาใหคาวนจฉยชขาดของศาลเปลยนแปลงไปได ศาลจะไมฟงวาคาเบกความเชนวานเปนผดระเบยบกได ง. ลาดบการถามพยาน (ม.116 ถง ม.119)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

87

มาตรา 116 ในเบองตนใหพยานตอบคาถามเรอง นาม อาย ตาแหนง หรออาชพภมลาเนาและความเกยวพนกบคความ

แลวศาลอาจปฏบตอยางใดอยางหนงตอไปน (๑) ศาลเปนผถามพยานเอง กลาวคอ แจงใหพยานทราบประเดนและขอเทจจรงซงตองการสบแลวใหพยานเบกความในขอ

นน ๆ โดยวธเลาเรองตามลาพงหรอโดยวธตอบคาถามของศาล หรอ

(๒) ใหคความซกถาม และถามคานพยานไปทเดยว ดงทบญญตไวในมาตราตอไปน มาตรา 117 คความฝายทอางพยานชอบทจะตงขอซกถามพยานไดในทนใดทพยานไดสาบานตนและแสดงตนตามมาตรา ๑๑๒ และ ๑๑๖ แลว หรอถาศาลเปนผซกถามพยานกอนกใหคความซกถามไดตอเมอศาลไดซกถามเสรจแลว

เมอคความฝายทตองอางพยานไดซกถามพยานเสรจแลว คความอกฝายหนงชอบทจะถามคานพยานนนได เมอไดถามคานพยานเสรจแลว คความฝายทอางพยานชอบทจะถามตงได เมอไดถามตงพยานเสรจแลว หามมใหคความฝายใดซกถามพยานอก เวนแตจะไดรบอนญาตจากศาล ถาคความฝายใด

ไดรบอนญาตใหถามพยานไดดงกลาวน คความอกฝายหนงยอมถามคานพยานไดอกในขอทเกยวกบคาถามนน

คความทระบพยานคนใดไว จะไมตดใจสบพยานคนนนกได ในเมอพยานคนนนยงมไดเบกความตามขอถามของศาล หรอของคความฝายทอาง แตถาพยานไดเรมเบกความแลวพยานอาจถกถามคานหรอถามตงได

ถาพยานเบกความเปนปรปกษแกคความฝายทอางตนมา คความฝายนนอาจขออนญาตตอศาลเพอซกถามพยานนนเสมอนหนงพยานนนเปนพยานซงคความอกฝายหนงอางมา

การซกถามพยานกด การซกคานพยานกด การถามตงพยานกด ถาคความคนใดไดตงทนายความไวหลายคน ใหทนายความคนเดยวเปนผถาม เวนแตศาลจะเหนสมควรเปนอยางอน

มาตรา 118 ในการทคความฝายทอางพยานจะซกถามพยานกด หรอถามตงพยานกด หามมใหคความฝายนนใชคาถามนา เวนแตคความอกฝายหนงยนยอมหรอไดรบอนญาตจากศาล

ในการทคความฝายทอางพยานจะถามตงพยาน หามมใหคความฝายนนใชคาถามอนใดนอกจากคาถามทเกยวกบคาพยานเบกความตอบคาถามคาน

ไมวาในกรณใด ๆ หามไมใหคความฝายใดฝายหนงถามพยานดวย

(๑) คาถามอนไมเกยวกบประเดนแหงคด (๒) คาถามทอาจทาใหพยาน หรอคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกตองรบโทษทางอาญา หรอคาถามทเปน

หมนประมาทพยาน เวนแตคาถามเชนวานนเปนขอสาระสาคญในอนทจะชขาดขอพพาท

ถาคความฝายใดฝายหนงถามพยานฝาฝนตอบทบญญตแหงมาตราน เมอศาลเหนสมควร หรอเมอคความอกฝายหนงรองคดคาน ศาลมอานาจทจะชขาดวาควรใหใชคาถามนนหรอไม ในกรณเชนน ถาคความฝายทเกยวของคดคานคาชขาดของศาล กอนทศาลจะดาเนนคดตอไป ใหศาลจดไวในรายงานซงคาถามและขอคดคาน สวนเหตทคความคดคานยกขนอางนนใหศาลใชดลพนจจดลงไวในรายงาน หรอกาหนดใหคความฝายนนยนคาแถลงเปนหนงสอเพอรวมไวในสานวน

มาตรา 119 ไมวาเวลาใด ๆ ในระหวางทพยานเบกความ หรอภายหลงทพยานไดเบกความแลว แตกอนมคาพพากษา ใหศาลมอานาจทจะถามพยานดวยคาถามใด ๆ ตามทเหนวาจาเปน เพอใหคาเบกความของพยานบรบรณ หรอชดเจนยงขน หรอเพอสอบสวนถงพฤตการณททาใหพยานเบกความเชนนน

ถาพยานสองคนหรอกวานนเบกความขดกน ในขอสาคญแหงประเดน เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงมคาขอ ใหศาลมอานาจเรยกพยานเหลานนมาสอบถามปากคาพรอมกนได จ. ขอหามในการถามพยานและสทธทไมตองตอบคาถามของพยาน

ขอหามในการถามพยาน (ม.118 วรรคสาม)

1. คาถามอนไมเกยวกบประเดนแหงคด

2. คาถามทอาจทาใหพยาน หรอคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอกตองรบโทษทางอาญา หรอคาถามทเปนหมนประมาทพยาน

สทธในการไมตอบคาถามของพยาน (ม.92)

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

88

มาตรา 92 ถาคความหรอบคคลใดจะตองเบกความหรอนาพยานหลกฐานชนดใด ๆ มาแสดง และคาเบกความหรอพยานหลกฐานนนอาจเปดเผย

(๑) หนงสอราชการหรอขอความอนเกยวกบงานของแผนดนซงโดยสภาพจะตองรกษาเปนความลบไวชวคราวหรอตลอดไป และคความหรอบคคลนนเปนผรกษาไว หรอไดทราบมาโดยตาแหนงราชการ หรอในหนาทราชการ หรอกงราชการอนใด

(๒) เอกสารหรอขอความทเปนความลบใด ๆ ซงตนไดรบมอบหมายหรอบอกเลาจากลกความในฐานะทตนเปนทนายความ

(๓) การประดษฐ แบบ หรอการงานอน ๆ ซงไดรบความคมครองตามกฎหมายไมใหเปดเผย

คความหรอบคคลเชนวานนชอบทจะปฏเสธไมยอมเบกความหรอนาพยานหลกฐานนน ๆ มาแสดงได เวนแตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาทหรอผทเกยวของใหเปดเผยได

เมอคความหรอบคคลใดปฏเสธไมยอมเบกความหรอนาพยานหลกฐานมาแสดงดงกลาวมาแลว ใหศาลมอานาจทจะหมายเรยกพนกงานเจาหนาทหรอบคคลทเกยวของใหมาศาลและใหชแจงขอความตามทศาลตองการเพอวนจฉยวา การปฏเสธนนชอบดวยเหตผลหรอไม ถาศาลเหนวา การปฏเสธนนไมมเหตผลฟงได ศาลมอานาจออกคาสงมใหคความหรอบคคลเชนวานนยกประโยชนแหงมาตรานขนใช และบงคบใหเบกความหรอนาพยานหลกฐานนนมาแสดงได ฉ. การบนทกคาพยาน (ม.121)

มาตรา 121 ในการนงพจารณาทกครง เมอพยานคนใดเบกความแลว ใหศาลอานคาเบกความนนใหพยานฟง และใหพยานลงลายมอชอไวดงทบญญตไวในมาตรา 49 และ 50

ความในวรรคหนงไมใชบงคบกบกรณทมการใชบนทกถอยคาแทนการเบกความของ พยานตามมาตรา 120/1 หรอมาตรา 120/2 หรอกรณทมการสบพยานโดยใชระบบการประชมทางจอภาพตามมาตรา 120/4 หรอกรณทมการบนทกการเบกความของพยานโดยใชวธการบนทกลงในวสดซง สามารถถายทอดออกเปนภาพหรอเสยงหรอโดยใชวธการอนใดซงคความและ พยานสามารถตรวจสอบถงความถกตองของบนทกการเบกความนนได แตถาคความฝายใดฝายหนงหรอพยานขอตรวจดบนทกการเบกความของพยานนน ใหศาลจดใหมการตรวจดบนทกการเบกความนน

2.2 หลกเกณฑการนาสบพยานเอกสาร

ก. หลกการสบพยานเอกสารตองสบดวยตนฉบบ

การสบพยานเอกสารตองสบดวยตนฉบบเอกสารเทานน (ม.93)

วธการนาสบพยานเอกสาร ตองเปนไปตามมาตรา 122 มาตรา 122 เมอคความฝายใดอางองเอกสารฉบบใดเปนพยานหลกฐานและคความอกฝายหนงคดคานเอกสารนนตามทบญญตไวในมาตรา ๑๒๕ ถาตนฉบบเอกสารอยในความครอบครองของคความฝายทอางเอกสาร ใหคความฝายนนนาตนฉบบเอกสารมาแสดงตอศาลในวนสบพยาน

ไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา ถาศาลไดกาหนดใหคความฝายทอางเอกสารสงตนฉบบตอศาล โดยทศาลเหนสมควร หรอโดยทคความอกฝายหนงยนคาขอ ใหคความฝายนนสงตนฉบบเอกสารตอศาล เพอศาลหรอคความอกฝายหนงจะตรวจดไดตามเงอนไขซงจะไดกาหนดไวในกฎกระทรวงวาดวยการนน หรอตามทศาลจะไดกาหนด แต (๑) ถาไมสามารถจะนามาหรอยนตนฉบบเอกสารดงกลาวขางตน คความฝายนนอาจยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลในวนหรอกอนวนทกาหนด ใหนามาหรอใหยนตนฉบบเอกสารนน แถลงใหทราบถงความไมสามารถทจะปฏบตตามไดพรอมทงเหตผล ถาศาลเหนวาผยนคาขอไมสามารถทจะนามาหรอยนตนฉบบเอกสารได ศาลจะมคาสงอนญาตใหนาตนฉบบเอกสารมาในวนตอไป หรอจะสงเปนอยางอนตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรมกได ในกรณทผยนคาขอมความประสงคเพยงใหศาลขยายระยะเวลาทตนจะตองนามา หรอยนตนฉบบเอกสารนน คาขอนนจะทาเปนคาขอฝายเดยวกได (๒) ถาการทจะนามาหรอยนตนฉบบเอกสารตอศาลนน จะเปนเหตใหเกดการสญหาย หรอบบสลายหรอมขอขดของโดยอปสรรคสาคญหรอความลาบากยากยงใด ๆ คความฝายทอางองเอกสารอาจยนคาขอฝายเดยวโดยทาเปนคารองตอศาล ในวนหรอกอนวนสบพยานแถลงใหทราบถงเหตเสยหาย อปสรรค หรอความลาบากเชนวานน ถาศาลเหนวาตนฉบบเอกสารนนไมอาจนามาหรอยนตอศาลได ศาลจะมคาสงใหยนตนฉบบเอกสารนน ณ สถานทใดตอเจาพนกงานคนใด และภายในเงอนไขใด ๆ ตามทเหนสมควรกได หรอจะมคาสงใหคดสาเนาทรบรองวาถกตองทงฉบบหรอเฉพาะสวนท เกยวแกเรองมายนแทนตนฉบบกได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

89

หากตนฉบบอยในความครอบครองดแลของอกฝายหนง หรอบคคลภายนอก หรอทางราชการ หรอของเจาหนาทตองบงคบตามมาตรา 123 มาตรา 123 ถาตนฉบบเอกสารซงคความฝายหนงอางองเปนพยานหลกฐานนน อยในความครอบครองของคความอกฝายหนง คความฝายทอางจะยนคาขอโดยทาเปนคารองตอศาลขอใหสงคความอกฝาย หนงสงตนฉบบเอกสารแทนการทตนจะตองสงสาเนาเอกสารนนกไดถาศาลเหน วาเอกสารนนเปนพยานหลกฐานสาคญ และคารองนนฟงได ใหศาลมคาสงใหคความอกฝายหนงยนตนฉบบเอกสารตอศาลภายในเวลาอน สมควรแลวแตศาลจะกาหนด ถาคความอกฝายหนงมตนฉบบเอกสารอยในครอบครองไมปฏบตตามคาสง เชนวานน ใหถอวาขอเทจจรงแหงขออางทผขอจะตองนาสบโดยเอกสารนน คความอกฝายหนงไดยอมรบแลว ถาตนฉบบเอกสารอยในความครอบครองของบคคลภายนอก หรอในครอบครองของทางราชการ หรอของเจาหนาท ซงคความทอางไมอาจรองขอโดยตรงใหสงเอกสารนนมาได ใหนาบทบญญตในวรรคกอนวาดวยการทคความฝายทอางเอกสารยนคาขอ และการทศาลมคาสงมาใชบงคบโดยอนโลม แตทงนฝายทอางตองสงคาสงศาลแกผครอบครองเอกสารนนลวงหนาอยางนอยเจดวน ถาไมไดเอกสารนนมาสบตามกาหนด เมอศาลเหนสมควร กใหศาลสบพยานตอไปตามทบญญตไวในมาตรา ๙๓ (๒)

ขอยกเวนในการนาตนฉบบเอกสารมาสบ (ม.93(1)(2)(3)(4) และ ม.127) มาตรา 93 การอางเอกสารเปนพยานหลกฐานใหยอมรบฟงไดเฉพาะตนฉบบเอกสารเทานนเวนแต (๑) เมอคความทเกยวของทกฝายตกลงกนวาสาเนาเอกสารนนถกตองแลวใหศาลยอมรบฟงสาเนาเชนวานนเปนพยานหลกฐาน

(๒) ถาตนฉบบเอกสารนามาไมได เพราะถกทาลายโดยเหตสดวสย หรอสญหาย หรอไมสามารถนามาไดโดยประการอน อนมใชเกดจากพฤตการณทผอางตองรบผดชอบ หรอเมอศาลเหนวาเปนกรณจาเปนและเพอประโยชนแหงความยตธรรมทจะ ตองสบสาเนาเอกสารหรอพยานบคคลแทนตนฉบบเอกสารทนามาไมไดนน ศาลจะอนญาตใหนาสาเนาหรอพยานบคคลมาสบกได (๓) ตนฉบบเอกสารทอยในความอารกขาหรอในความควบคมของทางราชการนนจะนามา แสดงไดตอเมอไดรบอนญาตจากทางราชการทเกยวของเสยกอน อนง สาเนาเอกสารซงผมอานาจหนาทไดรบรองวาถกตองแลว ใหถอวาเปนอนเพยงพอในการทจะนามาแสดง เวนแตศาลจะไดกาหนดเปนอยางอน

(๔) เมอคความฝายทถกคความอกฝายหนงอางองเอกสารมาเปนพยานหลกฐานยนตนมไดคดคานการนาเอกสารนนมาสบตามมาตรา ๑๒๕ ใหศาลรบฟงสาเนาเอกสารเชนวานนเปนพยานหลกฐานไดแตทงนไมตดอานาจศาลตามมาตรา ๑๒๕ วรรคสาม

มาตรา 127 เอกสารมหาชนซงพนกงานเจาหนาทไดทาขนหรอรบรอง หรอสาเนาอนรบรองถกตองแหงเอกสารนน และเอกสารเอกชนทมคาพพากษาแสดงวาเปนของแทจรงและถกตองนน ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนของแทจรงและถกตอง เปนหนาทของคความฝายทถกอางเอกสารนนมายน ตองนาสบความไมบรสทธหรอความไมถกตองแหงเอกสาร

ข. การสบพยานเอกสารตองสงสาเนาเอกสารลวงหนา

หลกเกณฑการสงสาเนาเอกสารลวงหนา (ม.90 วรรคหนงและสอง) มาตรา ๙๐ ใหคความฝายทอางองเอกสารเปนพยานหลกฐานเพอสนบสนนขออางหรอขอเถยงของตนตามมาตรา ๘๘ วรรคหนง ยนตอศาลและสงใหคความฝายอนซงสาเนาเอกสารนนกอนวนสบพยานไมนอยกวาเจดวน

ในกรณทคความฝายใดยนคาแถลงหรอคารองขออนญาตอางองเอกสารเปนพยานหลกฐานตามมาตรา ๘๘ วรรคสองหรอวรรคสาม ใหยนตอศาลและสงใหคความฝายอนซงสาเนาเอกสารนนพรอมกบการยนคาแถลงหรอคารองดงกลาว เวนแตศาลจะอนญาตใหยนสาเนาเอกสารภายหลงเมอมเหตอนสมควร

ขอยกเวนทคความไมตองยนสาเนาเอกสารตอศาล และไมตองสงสาเนาเอกสารใหคความฝายอน (ม.90 วรรคสาม(1)(2)(3) และมาตรา 87(2) ตอนทาย) มาตรา ๙๐ วรรคสาม คความฝายทอางองพยานหลกฐานไมตองยนสาเนาเอกสารตอศาล และไมตองสงสาเนาเอกสารใหคความฝายอนในกรณดงตอไปน (๑) เมอคความฝายใดอางองเอกสารเปนชดซงคความฝายอนทราบดอยแลว หรอสามารถตรวจตราใหทราบไดโดยงายถงความมอยและความแทจรงแหงเอกสาร นน เชน จดหมายโตตอบระหวางคความในคด หรอสมดบญชการคา และสมดบญชของธนาคารหรอเอกสารในสานวนคดเรองอน

(๒) เมอคความฝายใดอางองเอกสารฉบบเดยวหรอหลายฉบบทอยในความครอบครองของคความฝายอนหรอของบคคลภายนอก

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

90

(๓) ถาการคดสาเนาเอกสารจะทาใหกระบวนพจารณาลาชาเปนทเสอมเสยแกคความซงอางองเอกสารนน หรอมเหตผลแสดงวาไมอาจคดสาเนาเอกสารใหเสรจภายในกาหนดเวลาทใหยนสาเนาเอกสารนน มาตรา 87(2) คความฝายทอางพยานหลกฐานไดแสดงความจานงทจะอางองพยานหลกฐานนนดงทบญญตไวในมาตรา ๘๘ และ ๙๐ แตถาศาลเหนวา เพอประโยชนแหงความยตธรรม จาเปนจะตองสบพยานหลกฐานอนสาคญซงเกยวกบประเดนขอสาคญในคด โดยฝาฝนตอบทบญญตของอนมาตราน ใหศาลมอานาจรบฟงพยานหลกฐานเชนวานนได

การสบพยานบคคลประกอบเอกสาร ตองมพยานบคคลประกอบ หรอเขาใหการ การสงตนฉบบหรอสาเนาเอกสารตอศาล ศาลรบฟงไมได

ตราสารใดไมปดแสตมปบรบรณจะใชตนฉบบ คฉบบ คฉก หรอสาเนาตราสารนนเปนพยานหลกฐานในคดแพงไมได (ประมวลรษฎากร มาตรา 118)

การคดคานเอกสาร

1. เหตแหงการคดคานเอกสาร (ม.125 วรรคหนงและสอง)

2. ผลของการไมคดคานเอกสารภายในเวลาทกาหนด (ม.125 วรรคสาม) มาตรา ๑๒๕ คความฝายทถกอกฝายหนงอางองเอกสารมาเปนพยานหลกฐานยนตน อาจคดคานการนาเอกสารนนมาสบโดยเหตทวาไมมตนฉบบหรอตนฉบบนนปลอมทงฉบบหรอบางสวน หรอสาเนานนไมถกตองกบตนฉบบ โดยคดคานตอศาลกอนการสบพยานเอกสารนนเสรจ

ถาคความซงประสงคจะคดคานมเหตผลอนสมควรทไมอาจทราบไดกอนการสบพยานเอกสารนนเสรจวาตนฉบบเอกสารนนไมม หรอเอกสารนนปลอม หรอสาเนาไมถกตองคความนนอาจยนคารองขออนญาตคดคานการอางเอกสารมาสบดงกลาวขางตนตอศาล ไมวาเวลาใดกอนศาลพพากษา ถาศาลเหนวาคความนนไมอาจยกขอคดคานไดกอนนน และคาขอนนมเหตผลฟงได กใหศาลมคาสงอนญาตตามคาขอ

ถาคความซงประสงคจะคดคานไมคดคานการอางเอกสารเสยกอนการสบพยานเอกสารนนเสรจ หรอศาลไมอนญาตใหคดคานภายหลงนน หามมใหคความนนคดคานการมอยและความแทจรงของเอกสารนน หรอความถกตองแหงสาเนาเอกสารนน แตทงน ไมตดอานาจของศาลในอนทจะไตสวนและชขาดในเรองการมอย ความแทจรง หรอความถกตองเชนวานน ในเมอศาลเหนสมควร และไมตดสทธของคความนนทจะอางวาสญญาหรอหนทระบไวในเอกสารนนไมสมบรณหรอคความอกฝายหนงตความหมายผด

การชขาดขอโตเถยงความแทจรง หรอความถกตองของเอกสาร (ม.126)

มาตรา 126 ภายใตบงคบแหงบทบญญตมาตราตอไปน ถาคความทถกอกฝายหนงอางองเอกสารมาเปนพยานหลกฐานยนแกตน ปฏเสธความแทจรงของเอกสารนน หรอความถกตองแหงสาเนาเอกสารนน และคความฝายทอางยงคงยนยนความแทจรงหรอความถกตองแหงสาเนาของเอกสาร ถาศาลเหนสมควร ใหศาลชขาดขอโตเถยงนนไดทนทในเมอเหนวาไมจาเปนตองสบพยานหลกฐานตอไป หรอมฉะนนใหชขาดในเมอไดสบพยานตามวธตอไปนทงหมดหรอโดยวธใดวธหนง คอ

(๑) ตรวจสอบบรรดาเอกสารทมไดถกคดคานแลวจดลงไวซงการมอยหรอขอความแหงเอกสารทถกคดคาน

(๒) ซกถามพยานททราบการมอยหรอขอความแหงเอกสารทถกคดคาน หรอพยานผทสามารถเบกความในขอความแทจรงแหงเอกสาร หรอความถกตองแหงสาเนา

(๓) ใหผเชยวชาญตรวจสอบเอกสารทถกคดคานนน

ในระหวางทยงมไดชขาดตดสนคด ใหศาลยดเอกสารทสงสยวาปลอมหรอไมถกตองไว แตความขอนไมบงคบถงเอกสารราชการซงทางราชการเรยกคนไป

การคนเอกสารแกคความ (ม.127 ทว)

มาตรา 127 ทว ตนฉบบพยานเอกสารหรอพยานวตถอนสาคญทคความไดยนตอศาล หรอทบคคลภายนอกไดยนตอศาล หากผทยนตองใชเปนประจาหรอตามความจาเปนหรอมความสาคญในการเกบรกษา ศาลจะอนญาตใหผทยนรบคนไป โดยใหคความตรวจด และใหผทยนสงสาเนาหรอภาพถายไวแทน หรอจะมคาสงอยางใดตามทเหนสมควรกได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

91

คดแพงเรองหนง โจทกอางสาเนาภาพถายเฉพาะดานหนาของเชค โดยโจทกไดมอบตนฉบบเชคคนแกจาเลยไปแลว จาเลยคงคดคานเพยงวาเอกสารดงกลาวเปนสาเนา มไดคดคานวาตนฉบบไมม หรอเอกสารปลอมหรอสาเนาไมถกตอง ทงมไดปฏเสธวา ตนฉบบเชคมไดอยทจาเลย ดงน ศาลรบฟงสาเนาเชคดงกลาวประกอบคาเบกความของโจทกไดหรอไม 2.3 หลกเกณฑการนาสบพยานวตถ

หลก (ม.128)

มาตรา ๑๒๘ ถาพยานหลกฐานทศาลจะทาการตรวจนนเปนบคคลหรอสงหารมทรพยซงอาจนามาศาลได ใหคความฝายทไดรบอนญาตใหนาสบพยานหลกฐานเชนวานนนาบคคลหรอทรพยนนมาในวนสบพยาน หรอวนอนใดทศาลจะไดกาหนดใหนามา

ถาการตรวจไมสามารถกระทาไดในศาล ใหศาลทาการตรวจ ณ สถานท เวลาและภายในเงอนไข ตามทศาลจะเหนสมควร แลวแตสภาพแหงการตรวจนน ๆ 2.4 หลกเกณฑการนาสบพยานผเชยวชาญและพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร ก. ความหมายของพยานผเชยวชาญ

ตาม ป.ว.พ.มาตรา 98, 99 และ 129 ใชถอยคาเรยกพยานผเชยวชาญทแตกตางกน 2 คา คอ “ผมความรเชยวชาญ” และ “ผเชยวชาญ”

มาตรา 98 คความฝายใดฝายหนงจะอางบคคลใดเปนพยานของตนกไดเมอบคคลนนเปนผมความรเชยวชาญในศลป วทยาศาสตร การฝมอ การคา หรอการงานททาหรอในกฎหมายตางประเทศ และซงความเหนของพยานอาจเปนประโยชนในการวนจฉยชขาดขอความในประเดนทงนไมวาพยานจะเปนผมอาชพในการนนหรอไม มาตรา 99 วรรคหนง ถาศาลเหนวา จาเปนทจะตองตรวจบคคล วตถ สถานทหรอตงผเชยวชาญตามทบญญตไวในมาตรา ๑๒๙ และ ๑๓๐ เมอศาลเหนสมควร ไมวาการพจารณาคดจะอยในชนใด หรอเมอมคาขอของคความฝายใดภายใตบงคบแหงบทบญญตมาตรา ๘๗ และ ๘๘ ใหศาลมอานาจออกคาสงกาหนดการตรวจหรอการแตงตงผเชยวชาญเชนวานนได ข. การแตงตงผเชยวชาญ (ม.129)

มาตรา ๑๒๙ ในการทศาลจะมคาสงใหแตงตงผเชยวชาญดงกลาวมาในมาตรา ๙๙ โดยทศาลเหนสมควรหรอโดยทคความฝายใดฝายหนงรองขอนน

(๑) การแตงตงผเชยวชาญเชนวานนใหอยในดลพนจของศาล แตศาลจะเรยกคความมาใหตกลงกนกาหนดตวผเชยวชาญทจะแตงตงนนก ได แตศาลจะบงคบบคคลใดใหเปนผเชยวชาญไมได นอกจากบคคลนนไดยนยอมลงชอเปนผเชยวชาญไวในทะเบยนผเชยวชาญ ของศาลแลว

(๒) ผเชยวชาญทศาลแตงตงอาจถกคดคานไดและตองสาบานหรอปฏญาณตน ทงมสทธทจะไดรบคาธรรมเนยมและรบชดใชคาใชจายทไดออกไปตามท กาหนดไวในกฎกระทรวงวาดวยการนน

ค. การแสดงความเหนของผเชยวชาญ (ม.130)

มาตรา ๑๓๐ ผเชยวชาญทศาลแตงตงอาจแสดงความเหนดวยวาจาหรอเปนหนงสอกได แลวแตศาลจะตองการ ถาศาลยงไมเปนทพอใจในความเหนของผเชยวชาญททาเปนหนงสอนน หรอเมอคความฝายใดเรยกรองโดยทาเปนคารอง ใหศาลเรยกใหผเชยวชาญทาความเหนเพมเตมเปนหนงสอ หรอเรยกใหมาศาลเพออธบายดวยวาจา หรอใหตงผเชยวชาญคนอนอก

ถาผเชยวชาญทศาลตงจะตองแสดงความเหนดวยวาจาหรอตองมาศาลเพออธบายดวยวาจา ใหนาบทบญญตในลกษณะนวาดวยพยานบคคลมาใชบงคบโดยอนโลม ง. การตรวจพสจนพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร (ม.128/1)

มาตรา ๑๒๘/๑ ในกรณทจาเปนตองใชพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรเพอพสจนขอเทจจรงใดทเปนประเดนสาคญแหงคด เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลมอานาจสงใหทาการตรวจพสจนบคคล วตถหรอเอกสารใดๆ โดยวธการทางวทยาศาสตรได

ในกรณทพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรจะสามารถพสจนใหเหนถงขอเทจจรงท ทาใหศาลวนจฉยชขาดคดไดโดยไมตองสบพยานหลกฐานอนอก เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลอาจสงใหทาการตรวจพสจนตามวรรคหนงโดยไมตองรอใหถงวนสบพยานตาม ปกตกได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

92

ในกรณทการตรวจพสจนตามวรรคหนงหรอวรรคสองจาเปนตองเกบตวอยาง เลอด เนอเยอ ผวหนง เสนผมหรอขน ปสสาวะ อจจาระ นาลายหรอสารคดหลงอน สารพนธกรรม หรอสวนประกอบอนของรางกาย หรอสงทอยในรางกายจากคความหรอบคคลใด ศาลอาจใหคความหรอบคคลใดรบการตรวจพสจนจากแพทยหรอผเชยวชาญอนได แตตองกระทาเพยงเทาทจาเปนและสมควร ทงน ถอเปนสทธของคความหรอบคคลนนทจะยนยอมหรอไมกได

ในกรณทคความฝายใดไมยนยอมหรอไมใหความรวมมอตอการตรวจพสจนตามวรรคหนงหรอวรรคสอง หรอไมใหความยนยอมหรอกระทาการขดขวางมใหบคคลทเกยวของใหความยนยอมตอการตรวจเกบตวอยางสวนประกอบของรางกายตามวรรคสาม กใหสนนษฐานไวกอนวาขอเทจจรงเปนไปตามทคความฝายตรงขามกลาวอาง

คาใชจายในการตรวจพสจนตามมาตราน ใหคความฝายทรองขอใหตรวจพสจนเปนผรบผดชอบโดยใหถอวาเปนสวนหนงของคาฤชาธรรมเนยม แตถาผรองขอไมสามารถเสยคาใชจายไดหรอเปนกรณทศาลเปนผสงใหตรวจพสจน ใหศาลสงจายตามระเบยบทคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมกาหนด สวนความรบผดในคาใชจายดงกลาวใหเปนไปตามมาตรา ๑๕๘ หรอมาตรา ๑๖๑

3. หลกเกณฑการนาสบพยานหลกฐานเพมเตมโดยความตกลงของคความหรอขอกาหนดของประธานศาลฎกา

คความอาจตกลงเกยวกบวธการสบพยาน นอกเหนอไปจากทบงคบโดยกฎหมาย

ประธานศาลฎกา มอานาจออกขอกาหนด เพอกาหนดหลกเกณฑ วธการนาสบ หรอแมแตการรบฟงพยานหลกฐานเพมเตมจากทกาหนดไวใน ป.ว.พ. 3.1 หลกเกณฑตามขอตกลงของคความ

ก. กรณเปนขอตกลงทใชกบการสบพยานหลกฐานทกประเภท (ม.103/1, 103/2)

มาตรา ๑๐๓/๑ ในกรณทคความตกลงกน และศาลเหนเปนการจาเปนและสมควร ศาลอาจแตงตงเจาพนกงานศาลหรอเจาพนกงานอนซงคความเหนชอบใหทา การสบพยานหลกฐานสวนใดสวนหนงทจะตองกระทานอกศาลแทนได

ใหเจาพนกงานผปฏบตหนาทตามวรรคหนงเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญาและใหนาความในมาตรา ๑๐๓ มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา ๑๐๓/๒ คความฝายทเกยวของอาจรองขอตอศาลใหดาเนนการสบพยานหลกฐานไปตามวธการทคความตกลงกน ถาศาลเหนสมควรเพอใหการสบพยานหลกฐานเปนไปโดยสะดวกรวดเรว และเทยงธรรม ศาลจะอนญาตตามคารองขอนนกได เวนแตการสบพยานหลกฐานนนจะเปนการไมชอบดวยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

ข. กรณเปนขอตกลงทใชกบการพยานบคคลโดยเฉพาะ (ม.120/1, 120/2)

มาตรา ๑๒๐/๑ เมอ คความฝายใดฝายหนงมคารองและคความอกฝายไมคดคาน และศาลเหนสมควรศาลอาจอนญาตใหคความฝายทมคารองเสนอบนทกถอยคาทง หมดหรอแตบางสวนของผทตนประสงคจะอางเปนพยานยนยนขอเทจจรงหรอ ความเหนของผใหถอยคาตอศาลแทนการซกถามผใหถอยคาเปนพยานตอหนาศาลได

คความทประสงคจะเสนอบนทกถอยคาแทนการซกถามพยานดงกลาวตามวรรคหนง จะตองยนคารองแสดงความจานงพรอมเหตผลตอศาลกอนวนชสองสถาน หรอกอนวนสบพยาน ในกรณทไมมการชสองสถาน และใหศาลพจารณากาหนดระยะเวลาทคความจะตองยนบนทกถอยคาดงกลาวตอ ศาลและสงสาเนาบนทกถอยคานนใหคความอกฝายหนงทราบลวงหนาไมนอย กวาเจดวนกอนวนสบพยานคนนน เมอมการยนบนทกถอยคาตอศาลแลวคความทยนไมอาจขอถอนบนทกถอย คานน บนทกถอยคานนเมอพยานเบกความรบรองแลวใหถอวาเปนสวนหนงของคา เบกความตอบคาซกถาม

ใหผใหถอยคามาศาลเพอเบกความตอบคาซกถามเพมเตม ตอบคาถามคาน และคาถามตงของคความหากผใหถอยคาไมมาศาล ใหศาลปฏเสธทจะรบฟงบนทกถอยคาของผนนเปนพยานหลกฐานในคดแตถา ศาลเหนวาเปนกรณจาเปนหรอมเหตสดวสยทผใหถอยคาไมสามารถมาศาล ได และเพอประโยชนแหงความยตธรรม จะรบฟงบนทกถอยคาทผใหถอยคามไดมาศาลนนประกอบพยานหลกฐานอนก ได

ในกรณทคความตกลงกนใหผใหถอยคาไมตองมาศาล หรอคความอกฝายหนงยนยอมหรอไมตดใจถามคาน ใหศาลรบฟงบนทกถอยคาดงกลาวเปนพยานหลกฐานในคดได

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

93

มาตรา ๑๒๐/๒ เมอคความมคารองรวมกนและศาลเหนสมควร ศาลอาจอนญาตใหเสนอบนทกถอยคายนยนขอเทจจรงหรอความเหนของผให ถอยคาซงมถนทอยในตางประเทศตอศาลแทนการนาพยานบคคลมาเบกความตอ หนาศาลได แตทงนไมตดสทธผใหถอยคาทจะมาศาลเพอใหการเพมเตม

สาหรบลายมอชอของผใหถอยคาใหนามาตรา ๔๗ วรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม 3.2 หลกเกณฑตามขอกาหนดของประธานศาลฎกา มาตรา ๑๐๓/๓ เพอใหการสบพยานหลกฐานเปนไปโดยสะดวก รวดเรว และเทยงธรรมประธานศาลฎกาโดยความเหนชอบของทประชมใหญของศาลฎกามอานาจออกขอกาหนดใดๆ เพมเตมเกยวกบแนวทางการนาสบพยานหลกฐานได แตตองไมขดหรอแยงกบบทบญญตในกฎหมาย

ขอกาหนดของประธานศาลฎกาตามวรรคหนง เมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได หลกเกณฑ

1. ตองมวตถประสงค เพอใหการสบพยานหลกฐานเปนไปโดยสะดวก รวดเรว และเทยงธรรม

2. ตองผานความเหนชอบของทประชมใหญของศาลฎกา

3. ตองไมขดหรอแยงกบบทบญญตในกฎหมาย

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

94

15. การชงนาหนกพยานหลกฐาน

การชงนาหนกพยานหลกฐาน หมายถง การทศาลวนจฉยปญหาขอเทจจรงในประเดนทพพาทกนโดยพยานหลกฐานทคความนาสบ โดยเทยบกบมาตรฐานทพสจน ซงกฎหมายไดกาหนดหลกการไวแตกตางกนระหวางคดแพง และคดอาญา นอกจากนนในคดทมการพจารณาพพากษาโดยองคคณะผพพากษา อาจมความเหนทแตกตางขดแยงกน จนไมอาจทาคาพพากษาได จงจาเปนตองกาหนดวธการแกไข เพอใหสามารถวนจฉยชขาดตดสนคดได

พยานหลกฐานประเภทตางๆ ไดแก พยานบคคล พยานเอกสาร พยานวตถ พยานสออเลคทรอนคส และพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร นอกจากจะมวธการนาสบ และการรบฟงทแตกตางกนแลว การชงนาหนกพยานหลกฐานกยงมความแตกตางกนดวย

พยานหลกฐานทมนาหนกไมมนคง ศาลตองรบฟงดวยความระมดระวง โดยลาพงไมควรเชอเปนยต เวนแตจะมพยานหลกฐานอยางอนมาประกอบ หรอมเหตผล หรอพฤตการณแหงคดเปนพเศษมาสนบสนน หากคความฝายหนง มพฤตการณทเปนพรธ ขดแยงกบขออาง ขอเถยง หรอพยานหลกฐานของฝายตน ศาลอาจอนมานขอเทจจรงไปในทางทเปนผลรายตอรปคดของคความฝายนน

1. หลกการชงนาหนกพยานหลกฐาน

1.1 หลกเกณฑการชงนาหนกพยานหลกฐาน

การชงนาหนกพยานหลกฐาน หมายถง การวนจปญหาขอเทจจรงในประเดนทพพาทกนโดยอาศยพยานหลกฐาน

การชงนาหนกพยานหลกฐานในคดแพง เปนการวนจฉยวา พยานหลกฐานของฝายใดมนาหนกนาเชอถอกวากน การชงนาหนกพยานหลกฐานในคดอาญา เปนการวนจฉยวา พยานหลกฐานของโจทกมนาหนกใหเชอไดโดย

ปราศจากขอสงสยวา ไดมการกระทาความผดเกดขนดงทโจทกกลาวอางหรอไม และจาเลยเปนผกระทาความผดนนหรอไม 1.2 การชงนาหนกพยานหลกฐานและมาตรฐานการพสจน

หลกกฎหมาย (ม.104 วรรคหนง)

1. พยานหลกฐานทคความนาสบนน เกยวของกบประเดนหรอไม 2. พยานหลกฐานทคความนาสบนน เพยงพอใหศาลเชอฟงเปนยตไดหรอไม

มาตรา ๑๐๔ ใหศาลมอานาจเตมทในอนทจะวนจฉยวาพยานหลกฐานทคความนามาสบนนจะเกยวกบประเดนและเปนอนเพยงพอ ใหเชอฟงเปนยตไดหรอไม แลวพพากษาคดไปตามนน

ในการวนจฉยวาพยานบอกเลาตามมาตรา ๙๕/๑ หรอบนทกถอยคาทผใหถอยคามไดมาศาลตามมาตรา ๑๒๐/๑ วรรคสามและวรรคส หรอบนทกถอยคาตามมาตรา ๑๒๐/๒ จะมนาหนกใหเชอไดหรอไมเพยงใดนน ศาลจะตองกระทาดวยความระมดระวงโดยคานงถงสภาพ ลกษณะและแหลงทมาของพยานบอกเลาหรอบนทกถอยคานนดวย

หลกปฏบต มาตรฐานการพสจน หมายถง ระดบของความนาเปนไปไดทใชในการพสจนวาขอเทจจรงอยางใดอยางหนงเปน

ความจรงหรอไม ซงเปนหนาทของคความฝายทมภาระการพสจน จะตองนาสบพยานหลกฐานตอศาล เพอใหศาลใชในการชงนาหนกพยานหลกฐาน

มาตรฐานการพสจนในคดแพง คความตองนาสบวาพยานหลกฐานของฝายตนมนาหนกนาเชอกวาพยานหลกฐานของคความอกฝายหนง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

95

มาตรฐานการพสจนในคดอาญา โจทกตองนาสบพยานหลกฐานใหศาลเชอโดยปราศจากขอสงสยวา มการกระทาความผดตามฟองเกดขนจรง และจาเลยเปนผกระทาความผดนน

1.3 การชงนาหนกพยานหลกฐานและการพจารณาคดโดยองคคณะผพพากษา

ในคดทตองพจารณาพพากษาโดยองคคณะ ซงมผพพากษาตงแต 2 คนขนไป อาจเกดปญหาในเรองความเหนทแตกตางขดแยงกน จนไมอาจทาคาพพากษาได จงมการหนดแนวทางแกไขโดยกาหนดใหผพพากษาทเปนผบรหารศาลมอานาจตรวจสานวนและทาคาพพากษาไดดวย

ก. คดแพง (ป.ว.พ.มาตรา 140)

มาตรา 140 การทาคาพพากษาหรอคาสงของศาล ใหดาเนนตามขอบงคบตอไปน…

(๒) ภายใตบงคบบทบญญตมาตรา ๑๓ ถาคาพพากษาหรอคาสงจะตองทาโดยผพพากษาหลายคน คาพพากษาหรอคาสงนนจะตองบงคบตามความเหนของฝายขางมาก จานวนผพพากษาฝายขางมากนน ในศาลชนตนหรอศาลอทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏกาไมนอยกวาสามคน ในศาลชนตนและศาลอทธรณ ถาผพพากษาคนใดมความเหนแยง กใหผพพากษาคนนนเขยนใจความแหงความเหนแยงของตนกลดไวในสานวน และจะแสดงเหตผลแหงขอแยงไวดวยกได…

ข. คดอาญา (ป.ว.อ.มาตรา 184) มาตรา 184 ในการประชมปรกษาเพอมคาพพากษาหรอคาสงใหอธบดผพพากษา ขาหลวงยตธรรม หวหนาผพพากษาในศาลนนหรอเจาของสานวนเปนประธาน ถามผพพากษาทนงพจารณาทละคน ใหออกความเหนทกประเดนทจะวนจฉย ใหประธานออกความเหนสดทาย การวนจฉยใหถอตามเสยงขางมาก ถาในปญหาใดมความเหนแยงกนเปนสองฝายหรอเกนกวาสองฝายขนไป จะหาเสยงขางมากมได ใหผพพากษาซงมความเหนเปนผลรายแกจาเลยมากยอมเหนดวยผพพากษาซงมความเหนเปนผลรายแกจาเลยนอยกวา

2. การชงนาหนกพยานหลกฐานประเภทตางๆ

2.1 การชงนาหนกพยานบคคล

การชงนาหนกคาเบกความของพยานบคคลนน ขนอยกบความนาเชอถอของคาเบกความนน ซงศาลจะพจารณาจาก การรบร การจดจา ความสามารถในการถายทอด และอคตของพยาน นอกจากนน หาตองชงนาหนกพยานบคคลแลว ยงตองพจารณาดวยวา พยานบคคลนนเปนพยานประเภทใด เชน เปนประจกษพยานหรอพยานแวดลอมกรณ เปนพยานเดยวหรอพยานค หรอเปนพยานบคคลธรรมดา หรอพยานผเชยวชาญ

ก. การพจารณาความนาเชอถอของพยานบคคล ศาลจะพจารณาจาก

1. การรบร (Perception)

2. การจดจาของพยาน (Memory)

3. ความสามารถในการถายทอด (Narration)

4. อคต (Bias)

ข. การชงนาหนกพยานบคคลประเภทตางๆ ประจกษพยานกบพยานแวดลอมกรณ

ประจกษพยาน = พยานโดยตรง คอประสบพบเหนขอเทจจรงทเปนประเดนในคดโดยตรง พยานแวดลอมกรณ = พยานทประสบพบเหนเหตการณเหมอนกนแตไมใชเหตการณโดยตรง แต ประจกษพยานมกจะมขอเสยคอ ถกทาลายนาหนกไดงายกวาพยานแวดลอมกรณ เนองจากประจกษพยานสวนใหญมกเปนผมสวนไดสวนเสยโดยตรงในผลของคด

พยานเดยวกบพยานค

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

96

พยานเดยว = ประจกษพยานคนเดยว พยานค = พยานทรเหนเหตการณหลายคน

ดงนน พยานคยอมมนาหนกมากกวาแตหากพยานคเบกความแตกตางกนในสาระขอเทจจรง ยอมทาใหผพพากษาสงสยได

พยานบคคลกบพยานผเชยวชาญ – กฎหมายถอวาพยานผเชยวชาญเปนเพยงพยานหลกฐานประเภทหนง ตองมการชงนาหนกเชนเดยวกบพยานชนดอน

ในคดอาญาเรองหนง โจทกไมมพยานรเหนขณะทจาเลยกบพวกฆาผตาย แตมพยานเหนจาเลยอยกบผตายดวยกนกอนเกดเหต และไดเหนจาเลยกบรถจกรยานยนตของผตายหลงเกดเหต โดยพยานดงกลาวไมเคยรจกหรอมสาเหตโกรธเคองกบจาเลยมากอน ดงน ศาลรบฟงพยานดงกลาวลงโทษจาเลยไดหรอไม 2.2 การชงนาหนกพยานเอกสาร

การชงนาหนกพยานเอกสารนน ศาลตองวนจฉยวา พยานเอกสารนนมความแทจรงถกตองหรอไมและขอความเอกสารนนนาเชอถอหรอไม ศาลตองชงนาหนกพยานเอกสาร ตามประเภทของพยาน ไดแก

1. เอกสารซงเปนนตกรรมสญญาตามกฎหมายสารบญญต 2. เอกสารมหาชน 3. เอกสารทเปนการบนทกเหตการณหรอขอความของบคคล

โจทกฟองขอแบงทดนซงเปนสนสมรส อางวาโจทกและจาเลยเปนสามภรยากน ทดนเปนทรพยสนทไดมาในระหวางสมรส โดยมชอจาเลยถอกรรมสทธเพยงผเดยว จาเลยใหการตอสแตเพยงวา จาเลยถอกรรมสทธทดนแปลงพพาทไวแทนบคคลภายนอก แตไมมพยานหลกฐานมานาสบตามขอตอส ดงน ศาลจะรบฟงขอเทจจรงอยางไร 2.3 การชงนาหนกพยานวตถ

การชงนาหนกพยานวตถ ตองมพยานบคคลทเบกความรบรอง หรออางองถงพยานวตถนน สวนการวนจฉยความนาเชอถอของวตถพยานนน ศาลจะตรวจเอง หรอตงผเชยวชาญตรวจกได ในกรณทตองอาศยความรหรอความเชยวชาญเปนพเศษ ศาลกอาจใหผเชยวชาญตรวจและทาความเหนได

คดแพงเรองหนง จาเลยอางสงแถบบนทกเสยง และคาถอดขอความจากแถบบนทกเสยง ประกอบคาเบกความของพยานจาเลย โดยมไดมการถามคานพยานอกฝายหนงวาไดกลาวถอยคาดงเชนทบนทกในแถบบนทกเสยงหรอไม ศาลรบฟงพยานหลกฐานของจาเลยดงกลาวไดหรอไม 2.4 การชงนาหนกพยานสออเลคทรอนคส

การชงนาหนกพยานวตถประเภทสออเลคทรอนคส เนองจากยงไมมกฎเกณฑการนาเสนอพยานวตถทชดแจง ดงนน คความทนาเสนอพยานวตถในลกษณะของสงทบนทกไว ควรนาพยานบคคลทเกยวของกบการบนทกพยานวตถประเภทนนๆ มาสบ เพอยนยนใหเหนถงความถกตองแทจรงและความนาเชอถอของพยานวตถนนๆ

พ.ร.บ.วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนคส พ.ศ.2544 กาหนดในเรองความนาเชอถอของพยานหลกฐานสออเลคทรอนคสไวในมาตรา 11 2.5 การชงนาหนกพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร

การชงนาหนกพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร ตองมผเชยวชาญทตรวจพสจนทางวทยาศาสตรมาเบกความประกอบ ดงนน การจะเชอถอพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรหรอไมเพยงใด จงตองพจารณาจาก

1. ความรของผเชยวชาญ 2. ความเหนของพยานผเชยวชาญ 3. ความถกตองแทจรงของขอมลทนามาตรวจพสจน

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

97

ป.ว.พ.มาตรา 128/1 ไดบญญตเกยวกบการตรวจพสจนพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรไวดงน มาตรา ๑๒๘/๑ ในกรณทจาเปนตองใชพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรเพอพสจนขอเทจจรงใดทเปนประเดนสาคญแหงคด เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลมอานาจสงใหทาการตรวจพสจนบคคล วตถหรอเอกสารใดๆ โดยวธการทางวทยาศาสตรได ในกรณทพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรจะสามารถพสจนใหเหนถงขอเทจจรงท ทาใหศาลวนจฉยชขาดคดไดโดยไมตองสบพยานหลกฐานอนอก เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายใดฝายหนงรองขอ ศาลอาจสงใหทาการตรวจพสจนตามวรรคหนงโดยไมตองรอใหถงวนสบพยานตาม ปกตกได ในกรณทการตรวจพสจนตามวรรคหนงหรอวรรคสองจาเปนตองเกบตวอยาง เลอด เนอเยอ ผวหนง เสนผมหรอขน ปสสาวะ อจจาระ นาลายหรอสารคดหลงอน สารพนธกรรม หรอสวนประกอบอนของรางกาย หรอสงทอยในรางกายจากคความหรอบคคลใด ศาลอาจใหคความหรอบคคลใดรบการตรวจพสจนจากแพทยหรอผเชยวชาญอนได แตตองกระทาเพยงเทาทจาเปนและสมควร ทงน ถอเปนสทธของคความหรอบคคลนนทจะยนยอมหรอไมกได ในกรณทคความฝายใดไมยนยอมหรอไมใหความรวมมอตอการตรวจพสจนตามวรรคหนงหรอวรรคสอง หรอไมใหความยนยอมหรอกระทาการขดขวางมใหบคคลทเกยวของใหความยนยอมตอการตรวจเกบตวอยางสวนประกอบของรางกายตามวรรคสาม กใหสนนษฐานไวกอนวาขอเทจจรงเปนไปตามทคความฝายตรงขามกลาวอาง คาใชจายในการตรวจพสจนตามมาตราน ใหคความฝายทรองขอใหตรวจพสจนเปนผรบผดชอบโดยใหถอวาเปนสวนหนงของคาฤชาธรรมเนยม แตถาผรองขอไมสามารถเสยคาใชจายไดหรอเปนกรณทศาลเปนผสงใหตรวจพสจน ใหศาลสงจายตามระเบยบทคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมกาหนด สวนความรบผดในคาใชจายดงกลาวใหเปนไปตามมาตรา ๑๕๘ หรอมาตรา ๑๖๑

โจทกฟองจาเลยขอใหจาเลยรบวาเดกหญง ก อนเกดจากโจทกโดยมจาเลยเปนบดาของเดกหญง ก ซงจาเลยจะตองจาคาอปการะเลยงดเดกหญง ก ในชนพจารณาโจทกของใหตรวจพสจนทางวทยาศาสตรดวยการตรวจ DNA ของจาเลยวาตรงกบเดกหญง ก หรอไม แตจาเลยไมยอมใหเกบตวอยางเลอดของจาเลยเพอนาไปตรวจพสจน DNA ดงน ศาลจะรบฟงขอเทจจรงดงกลาวอยางไร

3. หลกปฏบตเกยวกบการชงนาหนกพยานหลกฐาน

3.1 พยานหลกฐานทมนาหนกไมมนคง

พยานหลกฐานทมนาหนกไมมนคง หมายถง พยานหลกฐานทเพยงลาพงพยานหลกฐานนนแลว ไมมนาหนกเพยงพอใหศาลรบฟง หรอเชอขอเทจจรงไปทางหนงทางใดได จาเปนตองรบฟงประกอบกบพยานหลกฐานอนๆ มาตรา 104 วรรคสอง ในการวนจฉยวาพยานบอกเลาตามมาตรา ๙๕/๑ หรอบนทกถอยคาทผใหถอยคามไดมาศาลตามมาตรา ๑๒๐/๑ วรรคสามและวรรคส หรอบนทกถอยคาตามมาตรา ๑๒๐/๒ จะมนาหนกใหเชอไดหรอไมเพยงใดนน ศาลจะตองกระทาดวยความระมดระวงโดยคานงถงสภาพ ลกษณะและแหลงทมาของพยานบอกเลาหรอบนทกถอยคานนดวย

พยานหลกฐานประกอบ ตาม ป.ว.อ.มาตรา 227/1 วรรคสอง กาหนดหลกเกณฑในการรบฟงและชงนาหนกพยานหลกฐานดงน

1. ตองเปนพยานหลกฐานทมไดตองหามมใหรบฟงตามกฎหมาย

2. แหลงทมาของพยานหลกฐาน ตองเปนอสระตางหากจากพยานหลกฐานนน

3. ตองเปนพยานหลกฐานททาใหพยานหลกฐานนนมความนาเชอถอมากขน

3.2 การอนมานขอเทจจรงทใหเปนผลรายแกคความทมพฤตการณสอพรธ

คความฝายใดฝายหนง มพฤตการณทเปนพรธ ขดแยงกบขออาง ขอเถยง หรอพยานหลกฐานของฝายตน ศาลกอาจอนมานขอเทจจรง ไปในทางทเปนผลรายตอรปคดของคความฝายนน

ก. การอนมานดวยวธนรนย

การอนมานดวยวธนรนย คอ การแสดงเหตผลจากสวนรวม ไปหาสวนยอย หรอการอนมานจากหลกความจรงทวไปกบความจรงเฉพาะเรอง แลวอนมานไดขอสรป ซงเปนความจรงเฉพาะอกเรองหนง

กฎหมายวธสบญญต ๑ : วธพจารณาความแพง

98

ข. การอนมานดวยวธอปมย แบงออกเปน 3 ประเภท

1. การอนมานจากสาเหตไปหาผลลพธ 2. การอนมานจากผลลพธไปหาสาเหต

3. การอนมานจากผลลพธไปหาผลลพธ ในคดความผดฐานรบของโจร โจทกนาสบแตเพยงวา เจาพนกงานตารวจยดรถจกรยานยนตของผเสยหายทมคนรายลกเอาไป

เทานน โดยไมมพยานหลกฐานยนยนใหเหนวา จาเลยไดรบรถจกรยานยนตไวโดยรวาเปนทรพยอนไดมาจากการกระทาความผด ดงนศาลจะรบฟงลงโทษจาเลยไดหรอไม ปรบปรงเมอ 12 กมภาพนธ 2553