ΕΚΘΕΣΗ ΑΛ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΕΥΧΟΣ Α 1_1(2)

ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ

της Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΕΥΧΟΣ Α΄

Γ. Νταουλτζής,, Π. Πανουτσοπούλου,

Α. Ραβδά, Α. Τσουκαντάς, Σ. Χαδιάρη

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εσωτερικές Εκδόσεις Εκπαιδευτηρίων Δούκα

Έκφραση – Έκθεση, Κείµενα και Ασκήσεις για τους Θεµατικούς Κύκλους της Α’ Λυκείου

4

Επιμέλεια έκδοσης

Νταουλτζής Ιωάννης

Συντονισμός

Μιχαηλίδης Μάριος

Γ. Νταουλτζής,, Π. Πανουτσοπούλου, Α. Ραβδά, Α. Τσουκαντάς, Σ. Χαδιάρη

� 5 �

1η ΕΝΟΤΗΤΑ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ


6

Κείμενο 1ο

Γλώσσα: Ο καθρέφτης του πολιτισμού

1. Ο πολιτισμός και η γλώσσα είναι δύο αέναα1 εξελισσόμενα στοιχεία. Η γλώσσα

είναι μία από τις ένυλες2 εκφράσεις κάθε πολιτισμού. Και τα δύο αυτά δεν είναι

στατικές οντότητες αλλά δυναμικές. Κάπου λέει ο Βίκτωρ Ουγκό: «Η λέξη, να το

ξέρετε, είναι μια ζωντανή ύπαρξη». Γι’ αυτό έχει κάθε λέξη την ιστορία της και

σημαίνει την ιστορία της και είναι πλούσια από την ιστορία της. Όσο πιο

προηγμένος είναι ο πολιτισμός ενός έθνους, τόσο πιο πλούσιες σε προϊστορία,

και συνεπώς και σε ουσία, είναι οι λέξεις της γλώσσας.

2. Η γλώσσα αποβλέπει στη συνεννόηση, όχι μόνο για τα καθημερινά της ζωής

αλλά και για τη διατύπωση υψηλότερων διανοημάτων με αυστηρή ακριβολογία.

Αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα χρειάζεται ικανότητα να εκφράζει καθαρά όλες τις

λογικές μορφές της σκέψης. Αλλά η γλώσσα πρέπει να εκφράζει και άλογα

στοιχεία και να προκαλεί συναισθήματα σ’ εκείνον που ακούει τα εκφραζόμενα.

Με τη γλώσσα, επομένως, μεταδίδουμε λογικές σκέψεις και προκαλούμε

συναισθήματα.

3. Παράλληλα η γλώσσα είναι ο καθρέφτης του πολιτισμού. Η γλώσσα είναι ό, τι

το μάρμαρο ή ο χαλκός για το γλύπτη. Ενώ η γλώσσα είναι κάτι προσωπικό,

είναι συγχρόνως και εθνικό. Στη γλώσσα, όπως και στα τραγούδια κάθε λαού,

εναποθηκεύεται ο πολιτισμός του. [...]

4. Τη γλώσσα, αυτό το σπαρταριστό από ζωή δημιούργημα του ανθρώπινου

πνεύματος, δεν την κατασκευάζουν οι γλωσσολόγοι ούτε οι δάσκαλοι στα

σχολειά. Τη γλώσσα πλάθει πρώτα ο λαός και με την καθημερινή του ομιλία

αλλά και με τις ευγενέστερες εκδηλώσεις του, όπως π.χ. το δημοτικό τραγούδι.

Την πλάθουν όμως και κορυφαία πνεύματα. Κορυφαία είτε στην έκφραση

αυστηρά λογικών διανοημάτων (π.χ. μαθηματικοί, νομικοί) είτε στην έκφραση

συναισθημάτων (π.χ. λογοτέχνες).

5. Γι’ αυτό, όταν θέλουμε να καταλάβουμε το πνεύμα μιας γλώσσας, δε θα

καταφύγουμε στις γραμματικές και στα συντακτικά, αλλά στα κείμενα των

μεγάλων συγγραφέων. Αυτοί υπαγορεύουν στους γλωσσολόγους τους νόμους

της γλώσσας και όχι οι γλωσσολόγοι στους δημιουργούς της γλώσσας. Δεν

1 αιώνια, παντοτινά

2 που περιέχεται στην ύλη


� 7 �

έμαθε ο Dante1 τα ιταλικά από τους γραμματικούς, αυτοί μάθανε τα ιταλικά από

τον Dante. (346 λ.)

Κωνσταντίνος Τσάτσος (ελαφρά διασκευή)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 80-100 λέξεις.

Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της 3ης παραγράφου του κειμένου.

Β2. Να αποδώσετε τις συνώνυμες των υπογραμμισμένων λέξεων.

Β3. Στην 3η παράγραφο χρησιμοποιείται μια αναλογία. Να την εντοπίσετε και να

βρείτε τι παρομοιάζεται με τι και ως προς τι.

Β4. Στην 4η παράγραφο διατυπώνεται η άποψη: «Τη γλώσσα πλάθει πρώτα ο λαός

και με την καθημερινή του ομιλία αλλά και με τις ευγενέστερες εκδηλώσεις του,

όπως π.χ. το δημοτικό τραγούδι». Να τη σχολιάσετε σε 50-60 λέξεις.

Β5. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η 4η παράγραφος;

Γ. Σε ένα κείμενο 350-400 λέξεων να αναφερθείτε

α. στη σημασία της σωστής γνώσης και χρήσης της γλώσσας και

β. στους βασικούς παράγοντες – φορείς και τον τρόπο με τον οποίο καθορίζουν την

ποιότητα της γλωσσικής ικανότηταςτου ανθρώπου.

1 (1265-1321) θεωρείται ο πατέρας της ιταλικής ποίησης και µε το

έργο του «Θεία Κωµωδία» διαµόρφωσε τη γραπτή ιταλική γλώσσα


8

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ


� 9 �

Κείμενο 2ο:

Η ελληνική γλώσσα στον 21ο αιώνα

1. Πώς διαγράφεται η μελλοντική εξέλιξη της Ελληνικής; Είναι αλήθεια ότι η

Ελληνική διατρέχει κινδύνους; Ισχύουν τα περί αγλωσσίας των νέων και ο

κυμαινόμενος αριθμός των λέξεων που χρησιμοποιούν από 100 έως 500 και, το

πολύ, 1.000 λέξεις; Κινδυνεύει να χαθεί η γλώσσα από τη χρήση των

ηλεκτρονικών υπολογιστών; Θα εξαγγλισθεί η Ελληνική μέχρι πλήρους

αλλοιώσεως; Δεν συμμερίζομαι αυτήν την κινδυνολογία.

2. Κατ’ αρχάς, καμία ζωντανή γλώσσα δεν χάνεται όσο υπάρχουν άνθρωποι που τη

μιλούν. Εκείνο που πρέπει να μας ανησυχεί και να μας κρατάει συγχρόνως σε

συνεχή εγρήγορση είναι η ποιότητα των Ελληνικών που χρησιμοποιούμε. Αν

πιστέψουμε ότι η γλώσσα δεν είναι ένα απλό εργαλείο επικοινωνίας αλλά

ανθρώπινη αξία που συνδέεται άμεσα με μια βαθύτερη έννοια εντιμότητας στην

επικοινωνία, δηλ. με το πόσο ουσιαστικά, πόσο ειλικρινά, πόσο αποκαλυπτικά

θέλουμε να συναντήσουμε ο ένας τον άλλο όταν επικοινωνούμε, τότε θα

ενδιαφερθούμε περισσότερο να αποκτήσουμε στέρεη γλωσσική παιδεία και να

αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες επιλογών που μας προσφέρει η γλώσσα. Τότε,

από γνώση και ευαισθησία γλωσσική, και την ξένη λέξη θα αποφύγω εκεί που

μπορώ να χρησιμοποιήσω μια ελληνική (αφού δεν θα βλέπω τη γλώσσα ως

ευκαιρία επίδειξης) και τις πολλαπλές δυνατότητες του ηλεκτρονικού

υπολογιστή θα αξιοποιήσω (ποικίλα λεξικά, γλωσσικά βοηθήματα και οδηγίες

για τη σύνταξη κειμένου κ.λπ.) και θα προσέξω να μιλήσω και να γράψω

καλύτερα τη γλώσσα μου. Γιατί άλλο άγνοια και άλλο βιασύνη και

προχειρότητα. Ο νέος που κατηγορούμε για τις 500 λέξεις δεν είναι ο ίδιος αυτός

που γράφει μια κανονική έκθεση στο σχολείο, που συναγωνίζεται χιλιάδες

άλλων νέων στις εισαγωγικές εξετάσεις ή που εξετάζεται προφορικά σε διάφορα

αντικείμενα, χρησιμοποιώντας μερικές χιλιάδες εναλλασσομένων λέξεων;

3. Από αλλού θα έπρεπε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε και άλλο να είναι το μέλημά μας

για τη γλώσσα στον 21ο αιώνα. Όσο καλύτερα γνωρίζει κανείς τη γλώσσα του

τόσο λιγότερο κινδυνεύει από ξένες επιρροές, από αδυναμίες και από όποια

έννοια γλωσσικής εξασθένησης ή ατονίας. Αυτό σημαίνει πως πρέπει

πρώταπρώτα να αρχίσουμε από τα παιδιά που πρέπει να τα κάνουμε να

αγαπήσουν τη γλώσσα. Να διαβάσουν κείμενα: εξωσχολικά βιβλία, εφημερίδες,

περιοδικά, ποικιλία κειμένων με προσεγμένο λόγο. Να διδάξουμε πιο σωστά και

πιο αποτελεσματικά, δηλ. επικοινωνιακά, τη γλώσσα στο σχολείο, τη γραπτή


10

αλλά και την πάντοτε παραμελημένη προφορική. Να διδάξουμε παράλληλα και

συμπληρωματικά τη διαχρονική διάσταση της Ελληνικής, τα «παλιότερα

Ελληνικά» μας, και να δώσουμε έμφαση κατά τη διδασκαλία στην ετυμολογική

πλευρά του λεξιλογίου και στην επαφή των παιδιών με κείμενα. Να

αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές με

τη σύνταξη έξυπνων, προσεγμένων, έγκυρων, ποιοτικών προγραμμάτων

γλώσσας, διευκολύνοντας την πρόσβαση όλων σ’ αυτά. Η εξ αποστάσεως

παιδεία για μεγάλους και μικρούς με προγράμματα γλώσσας, τα οποία μπορεί

να χρησιμοποιήσει κανένας σπίτι του όποτε και όσο θέλει, προγράμματα

ελκυστικά με αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας, είναι ένα άλλο όπλο που

μπορεί να αξιοποιηθεί, αφού ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της πληροφορικής.

4. Ο Σεφέρης γράφει κάπου ότι η ελληνική γλώσσα «για καλό ή για κακό είναι από

τις πιο συντηρητικές γλώσσες του κόσμου». Ενώ βυθίζεται στα βάθη 40 αιώνων,

προσθέτουμε εμείς, η σύγχρονη Ελληνική έχει μια ευρύτερα αναγνωρισμένη

συνέχεια και συνοχή, μια στενή λεξιλογική και δομική σχέση με τις παλιότερες

ιστορικές μορφές της, ακόμη και με την αρχαία Ελληνική. Αυτό σημαίνει ότι η

Ελληνική 40 αιώνες τώρα χωρίς διακοπή και επιβιώνει και εξελίσσεται δυναμικά

και λειτουργεί αυτόνομα όπως κάθε ζωντανή γλώσσα. Το γεγονός αυτό είναι και

η πιο αντικειμενική απάντηση στο ερώτημα ποια θα είναι η πορεία της

Ελληνικής στον 21ο αιώνα.

(Γιώργος Μπαμπινιώτης, «ΤΟ ΒΗΜΑ»)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 100-120 λέξεις.

Β1. “Όσο καλύτερα γνωρίζει κανείς τη γλώσσα του τόσο λιγότερο κινδυνεύει από

ξένες επιρροές, από αδυναμίες και από όποια έννοια γλωσσικής εξασθένησης ή

ατονίας”. Να σχολιάσετε σε 70-80 λέξεις το χωρίο αυτό της 3ης παραγράφου του

κειμένου.

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της 2ης και της 3ης παραγράφου.

Β3. Από πού εκπηγάζει η αισιοδοξία του συγγραφέα για το μέλλον της Ελληνικής

στον επίλογο του κειμένου;

Β4. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμες.


� 11 �

Γ. Πολλοί νέοι χρησιμοποιούν άκριτα και σε υπερβολικό βαθμό ξενικούς όρους

τόσο στην προφορική επικοινωνία όσο και στο γραπτό λόγο. Αφού σχολιάσετε το

φαινόμενο αυτό, να σκεφτείτε τι θα μπορούσατε να ζητήσετε από το σχολείο,

προκειμένου να βελτιώσετε τη γλωσσική σας ικανότητα. Να εκθέσετε τις απόψεις

σας σε ένα άρθρο 300350 λέξεων για τη σχολική εφημερίδα.


12



� 13 �

Κείμενο 3ο:

Η δύναμη των λέξεων

1. Λένε και ξαναλένε πως η εποχή μας ζει την κυριαρχία της εικόνας και το θάνατο

του λόγου. Κι επικαλούνται την παμπάλαιη διαπίστωση για την υπεροχή της

όρασης πάνω στην ακοή («Οφθαλμοί των ώτων ακριβέστεροι μάρτυρες», δεν

έλεγε ο Ηράκλειτος;) και της εικόνας πάνω στο λόγο («Μια εικόνα αξίζει όσο

χίλιες λέξεις»). Στον καιρό μας, η τεράστια εξάπλωση των οπτικών «μέσων»

κινηματογράφου και, προπάντων, τηλεόρασης μοιάζει να δικαιώνει τους

εικονολάτρες και λεξιμάχους.

2. Είναι, όμως, έτσι; Την απάντηση δίνει ο νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία

Μάρκες σ' ένα κείμενό του: «Στα δώδεκά μου χρόνια, παρά λίγο να με χτυπήσει

ένα ποδήλατο. Ένας ιερωμένος που περνούσε με έσωσε με μία κραυγή:

«Προσοχή!». Ο ποδηλάτης, ακούγοντας ξαφνιάστηκε κι έπεσε στο έδαφος. Ο

ιερωμένος, δίχως χασομέρι, μου είπε: «Είδες, παιδί μου, ποια είναι η δύναμη της

λέξης;» Εκείνη την ημέρα το έμαθα καλά. Τώρα ξέρουμε ότι οι Μάγια το

γνώριζαν αυτό ήδη απ' τα χρόνια του Χριστού, και με τέτοια απολυτότητα, που

είχαν ένα θεό ειδικά για τις λέξεις. Ποτέ όσο σήμερα δεν ήταν τόσο μεγάλη αυτή

η δύναμη.»

3. Η ανθρωπότητα θα μπει στην τρίτη χιλιετία υπό την αυτοκρατορία των λέξεων.

Δεν είναι αληθινό ότι η εικόνα τις παραμερίζει, ούτε ότι μπορεί να τις εξαλείψει.

Το αντίθετο μάλιστα, τις ενισχύει: ποτέ δεν υπήρξαν στον κόσμο τόσο πολλές

λέξεις τέτοιου βεληνεκούς1, κύρους και πείσματος, όπως στην απέραντη Βαβέλ2

της σύγχρονης ζωής. Λέξεις εφευρημένες, κακομεταχειρισμένες ή θυσιασμένες

απ' τον Τύπο, από τα απορριπτέα βιβλία, απ' τις διαφημιστικές αφίσες·

μιλημένες και τραγουδισμένες στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον

κινηματογράφο, το τηλέφωνο· Όχι: ο μεγάλος νικημένος είναι η σιωπή. Τα

πράγματα έχουν τώρα τόσα ονόματα σε τόσες γλώσσες, που πια δεν είναι

εύκολο να ξέρεις πώς λέγονται σε καμία...». […]

4. «Αυτοκρατορία των λέξεων» ονομάζει ο Μάρκες την εποχή μας. Και δεν είναι

μόνο οι αμέτρητες καινούριες λέξεις που έχουν πλουτίσει το λεξιλόγιό μας

λέξεις που επινόησε η φιλοσοφία, οι επιστήμες, η ψυχολογία, η τεχνολογία, ο

σύγχρονος βίος. Τα ίδια τα «μέσα επικοινωνίας» που τάχα εκτοπίζουν το λόγο,

1 εμβέλεια

2 2Βαβέλ: κατάσταση πλήρους σύγχυσης και ασυνεννοησίας


14

ονομάζονται, διόλου τυχαία, «οπτικοακουστικά», αφού στηρίζονται τόσο στην

όραση όσο και στην ακοή. Άλλωστε, τα «μηνύματα» που μεταδίδουν δεν είναι

πλήρη χωρίς τη συνοδεία του λόγου.

5. Η εικόνα απομονώνει και αποτυπώνει μια σκηνή, ένα γεγονός ο λόγος το

συμπληρώνει, το εξηγεί, δίνει τις διαστάσεις του, τις αιτίες του, τις συνέπειές του,

την κρυμμένη ή μισοκρυμμένη ουσία του. Αντίθετα απ' ό,τι νομίζεται, η εικόνα

από μόνη της ακόμα και η κινούμενη εικόνα είναι ανάπηρη, άψυχη. Η εικόνα

είναι στιγμή, ο λόγος τής δίνει διάρκεια. Ξέρουμε, φυσικά, πως η εικόνα μπορεί

να παραπληροφορήσει, να παραποιηθεί, να πλαστογραφηθεί, χάρη στην

τεχνολογία ή, και μόνο, χάρη στην κατάλληλη επιλογή και προβολή ορισμένων

«πλάνων». Το ίδιο και περισσότερο ο λόγος, με τα σχόλιά του, μπορεί να

διαστρεβλώσει την εικόνα, δίνοντάς της ερμηνείες που συμφέρουν τον λέγοντα.

(Μάριος Πλωρίτης, «ΤΟ ΒΗΜΑ»)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά (80-100 λέξεις) το περιεχόμενο του κειμένου.

Β1. «Η εικόνα απομονώνει και αποτυπώνει μια σκηνή, ένα γεγονός ο λόγος το

συμπληρώνει, το εξηγεί»: Χρησιμοποιώντας την παραπάνω παρατήρηση ως

θεματική πρόταση, να συντάξετε μία παράγραφο 70-80 λέξεων, η οποία θα

αναπτύσσεται με τη μέθοδο του παραδείγματος.

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της 5ης παραγράφου.

Β3. Να παραθέσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις του

κειμένου: δικαιώνει, δύναμη, παραμερίζει, εξαλείψει, εξηγεί

Β4. Από την ετυμολογία των ακόλουθων λέξεων να παραθέσετε δύο ομόρριζες

(απλές ή σύνθετες) που θα προέρχονται από το α΄ συνθετικό: εικονολάτρες,

λεξιμάχους, πλαστογραφηθεί, τεχνολογία

Γ. Πότε η εικόνα αναδεικνύει και εξυψώνει τον

ανθρώπινο λόγο και πότε αποδυναμώνει τις

νοητικές δυνάμεις (φαντασία, μνήμη, αντίληψη)

που χάρη σε αυτές ο άνθρωπος παράγει λόγο; Να

αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα άρθρο 300-350

λέξεων που θα δημοσιευτεί σε σχολική εφημερίδα.


� 15 �



16


� 17 �

2η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ


18

Κείμενο 4ο:

Διαλεκτικοί θύλακοι1 της Ελληνικής

1. Με τον όρο διαλεκτικοί θύλακοι της ελληνικής αναφερόμαστε σε διαλεκτικές

εκδοχές της ελληνικής που επιζούν σε περιοχές εκτός της ελληνικής

επικράτειας: ποντιακή σε περιοχές του Εύξεινου Πόντου· κατωιταλική·

μαριουπολίτικα στην Ουκρανία· κρητική σε περιοχές της Συρίας. Η μελέτη

αυτών των γλωσσικών νησίδων παρουσιάζει ιδιαίτερο γλωσσολογικό

ενδιαφέρον, αφού η επαφή τους με άλλες ισχυρότερες γλώσσες τις έχει

επηρεάσει σημαντικά: εκτεταμένος δανεισμός σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα,

χρήση που περιορίζεται σε μη δημόσια πεδία (οικογένεια, φιλικό περιβάλλον)

και ταυτόχρονη απόρριψή τους από το δημόσιο χώρο, παθητική ή μηδενική

γνώση τους από τις νεότερες γενιές. Οι περισσότερες από αυτές αντιμετωπίζουν

την ίδια απειλή που αντιμετώπισαν και οι εντός της ελληνικής επικράτειας

διάλεκτοι από την κοινή νέα ελληνική: την εξαφάνιση.

2. Η επιβίωση των γλωσσικών θυλάκων εξαρτάται κυρίως από εξωγλωσσικούς

παράγοντες. Η επιθυμία των ίδιων των ομιλητών για διατήρηση της γλωσσικής

τους ιδιαιτερότητας είναι επίσης σημαντική, αλλά υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος

να πάρει χαρακτήρα φολκλορικό2. Σήμερα, καθώς αναπτύσσεται ισχυρός λόγος

περί γλωσσικών δικαιωμάτων, ίσως έχουν ωριμάσει οι συνθήκες ώστε να

αντιμετωπιστούν οι διάλεκτοι αυτές όχι ως μνημειακά υπολείμματα, αλλά ως

πηγές που συμβάλλουν στη διατήρηση του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής

όπου μιλιούνται.

3. Η ποντιακή είναι μία από τις πιο σημαντικές διαλέκτους της νέας ελληνικής οι

ενεργοί ομιλητές της υπολογίζεται ότι είναι πάνω από 300.000. Ο γεωγραφικός

χώρος που καταλαμβάνει εκτεινόταν κατά μήκος των ακτών του Εύξεινου

Πόντου σε περισσότερο από 400 χιλιόμετρα και προχωρούσε σε βάθος 100

χιλιομέτρων στην ορεινή ενδοχώρα. Τον 19ο αιώνα παρουσιάστηκε έντονο

μεταναστευτικό ρεύμα προς τη ρωσική αυτοκρατορία, με αποτέλεσμα την

ίδρυση πολυάριθμων ποντιακών κοινοτήτων στον Καύκασο, ενώ το 1924 με την

ανταλλαγή των πληθυσμών οι χριστιανοί Πόντιοι ήρθαν να εγκατασταθούν

στην Ελλάδα.

4. Η σύγχρονη κοινωνιογλωσσική κατάσταση της ποντιακής εμφανίζεται αρκετά

περίπλοκη αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα: στον ελλαδικό χώρο υπάρχει ήδη

1 θύλακας: περίβλημα διαφόρων οργάνων

2 παραδοσιακό


� 19 �

διαμορφωμένη μια ποντιακή κοινή από τους ομιλητές του πρώτου προσφυγικού

ρεύματος ενώ σήμερα ο επαναπατρισμός των Ποντίων της πρώην Σοβιετικής

Ένωσης διαμορφώνει νέα δεδομένα με σημαντικές κοινωνιογλωσσικές και

εκπαιδευτικές διαστάσεις. […]

(Τροποποιημένο κείμενο της Μαρίας Αραποπούλου)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το παραπάνω άρθρο σε 70-90 λέξεις.

Β1. Ποιον τρόπο ανάπτυξης (παραγράφου) αναγνωρίζετε στα ακόλουθα

αποσπάσματα του κειμένου;

α) «Με τον όρο διαλεκτικοί θύλακοι της ελληνικής αναφερόμαστε σε

διαλεκτικές εκδοχές της ελληνικής που επιζούν σε περιοχές εκτός της

ελληνικής επικράτειας »

β) «Η μελέτη αυτών των γλωσσικών νησίδων παρουσιάζει ιδιαίτερο

γλωσσολογικό και ενδιαφέρον, αφού η επαφή τους με άλλες ισχυρότερες

γλώσσες τις έχει επηρεάσει σημαντικά»

Β2. Ποια είναι η στάση του συγγραφέα απέναντι στην επιβίωση των γλωσσικών

θυλάκων της ελληνικής; (Η απάντησή σας να είναι τεκμηριωμένη)

Β3. Να παραθέσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις τονισμένες λέξεις και ένα

συνώνυμο για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

Β4. Να επισημάνετε πέντε (5) όρους που χρησιμοποιούνται με συνυποδηλωτική

σημασία μέσα στο κείμενο.

Γ. Είναι κοινή η διαπίστωση ότι η ελληνική μας γλώσσα δε μιλιέται από όλους τους

Έλληνες με τον ίδιο τρόπο. Όμως, το φαινόμενο της ελληνικής γλωσσικής

πολυμορφίας, σήμερα, δείχνει να απειλείται από την κυριαρχία του επίσημου και

του κοινού γλωσσικού ιδιώματος (των ελληνικών που μιλάμε στα σχολεία, που

διαβάζουμε στα βιβλία, που ακούμε στα ΜΜΕ…). Βρίσκετε ότι αυτό είναι θετικό ή

αρνητικό;


20



� 21 �

Κείμενο 5ο:

Ομιλείτε, γράφετε την ... ισότητα

1. […] «Φέρσου σαν κυρία», «Μην κάνεις σαν γυναικούλα», «Δεν είναι αντρίκεια

πράγματα αυτά», «Στο στρατό γίνεσαι άντρας», «Θηλυκό μυαλό», «Αντρικό

φιλότιμο». Πόσες φορές έχουμε χρησιμοποιήσει ανάλογες εκφράσεις χωρίς

δεύτερη σκέψη; Πώς θα απαντούσαμε στην παρατήρηση, πως οι παραπάνω

χαρακτηρισμοί αναπαράγουν παρωχημένα και αντιδραστικά σεξιστικά

στερεότυπα ή, ακόμα χειρότερα, ότι έτσι συναινούμε έμμεσα στην ιδεολογία της

ανισότητας;

2. Το πιθανότερο είναι να αντιπαρέλθουμε τέτοιου τύπου γλωσσικές υποδείξεις ως

σχολαστικές ή, ακόμα χειρότερα, να τις αποδώσουμε σε «πωρωμένες

φεμινίστριες». Οι περισσότεροι (ας μην προσθέσουμε και το «περισσότερες») από

εμάς είμαστε σε τέτοιο βαθμό συμφιλιωμένοι με την πατριαρχική δομή της

γλώσσας που τη θεωρούμε αδιαχώριστη και σύμφυτη με το λόγο της

καθημερινότητας. Για παράδειγμα, η γραμματική κυριαρχία του αρσενικού

γένους επί εμψύχων είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στη γλωσσική δομή, που μας

φαίνεται κουραστικό, αν όχι αδιανόητο, να προσθέτουμε κάθε φορά και το

θηλυκό γένος όταν αναφερόμαστε στο σύνολο του πληθυσμού. […] Στο γραπτό

λόγο το σύνολο είναι σχεδόν πάντοτε γένους αρσενικού: «οι φοιτητές», «οι

Έλληνες», «οι επιστήμονες» κ.ο.κ. […]

3. Στο εξωτερικό, όμως, και ιδιαίτερα σε προστατευόμενους θώκους της

ακαδημαϊκής κοινότητας, η λεγόμενη «μη σεξιστική γλώσσα», η γλώσσα που

περιορίζει τις αναφορές στο φύλο ή προσπαθεί να μειώσει την κυριαρχία του

αρσενικού γένους σε αναφορές επί του συνόλου, είναι αρκετά συνηθισμένη και

δεν ξενίζει κανέναν. […]

4. Δεν είναι λίγοι σήμερα αυτοί που θεωρούν ότι η γλώσσα πρέπει να αλλάξει,

έστω και με κάποιες τεχνητές μετατροπές, για να μην αντανακλά διακρίσεις που

οι δημοκρατικές κοινωνίες αγωνίζονται να εξαλείψουν. Π.χ. σε ιστοσελίδα του

πανεπιστημίου Harvard δίνονται πρακτικές οδηγίες για την αποφυγή των

σεξιστικών προκαταλήψεων όπως: «Όταν αναφέρεστε σε κάποια γυναίκα,

περιγράψτε την όπως θα περιγράφατε έναν άντρα σε ανάλογη θέση. Ποτέ μη

χρησιμοποιείτε εκφράσεις της καθομιλουμένης, όπως "κλαίει σαν γυναικούλα" ή

"αυτό είναι αντρική δουλειά". Να αποφεύγετε αναφορές σε στερεότυπα που

βασίζονται στο φύλο (π.χ. "γυναικεία διαίσθηση") σαν να πρόκειται για


22

αυταπόδεικτα γεγονότα. Μπορεί να προσβάλετε το ακροατήριό σας ή να

διακινδυνεύσετε το κύρος σας». […]

5. Θα πει κανείς ότι όλα αυτά μάς είναι λίγο πολύ ξένα και ανοίκεια. Εξάλλου εμάς

ποτέ δεν ίδρωσε τ' αυτί μας με τέτοια γλωσσικά τερτίπια. Αφήνοντας κατά μέρος

τους πολιτικά ορθούς γλωσσικούς ακροβατισμούς αρκούμαστε στα δικά μας

σεξιστικά υβρεολόγια και τα πατροπαράδοτα στερεότυπα, χωρίς κανείς να

θίγεται ιδιαίτερα. Ακόμα και εκείνο το ανεκδιήγητο «έχει ένα παιδί και δύο

κορίτσια» που λένε ακόμα στα χωριά το πολύ πολύ να το θεωρήσουμε ένα

άγαρμπο αστείο. [ … ]

6. Είναι θεμιτό να επεμβαίνει κανείς στο γλωσσικό ιστό προσπαθώντας να

καταπολεμήσει τις σεξιστικές – και όχι μόνο – προκαταλήψεις ή πρέπει να

αφήσουμε τα πράγματα να ακολουθήσουν τη «φυσιολογική» ροή τους; Η

απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη. Όσο η κοινωνία αλλάζει, και στο

βαθμό που επιθυμούμε να την αλλάξουμε, τόσο γίνεται επιτακτικότερη η

ανάγκη να αλλάξει η γλώσσα, να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες. Βέβαια, μια

γλώσσα λιγότερο «πατριαρχική» ή λιγότερο «εξουσιαστική» δεν λύνει από μόνη

της το πρόβλημα της ανισότητας, ούτε οι γλωσσικές αλλαγές συμπίπτουν με τις

αλλαγές που γίνονται στα χρονικά πλαίσια μιας γενιάς.

(Αφροδίτη Πολίτη, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το παραπάνω άρθρο σε 110 λέξεις.

Β1. Ποια είναι η θέση της Α. Πολίτη απέναντι στη «μη σεξιστική» γλώσσα;

Β2. Η αρθρογράφος χρησιμοποιεί στο κείμενό της πολλά παραδείγματα. Τι

επιτυγχάνει με αυτό;

Β3. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της 6ης παραγράφου.

Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις

του κειμένου.

Γ. Μέσα από την εμπειρία σας θα έχετε διαπιστώσει ότι, συχνά, ορισμένοι,

χρησιμοποιούν χαρακτηριστικές λέξεις και σχήματα λόγου (παρομοιώσεις,

μεταφορές) είτε για να επαινέσουν και να εξυψώσουν κάποιους είτε για να τους

απαξιώσουν και να τους υπονομεύσουν. Σε ένα κείμενο (300-350 λέξεων), μέσα από

παραδείγματα, να σχολιάσετε την επιρροή (θετική ή αρνητική) της γλώσσας στη

διαμόρφωση της αντίληψής μας για μεμονωμένα άτομα και κοινωνικές ομάδες.


� 23 �



24

Κείμενο 6ο:

Η γλώσσα των νέων και τα χαρακτηριστικά της

1. Ο όρος «γλώσσα των νέων» δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινομένων που

χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων μεταξύ τους. Παρά το χαρακτηρισμό

«γλώσσα», η γλώσσα των νέων δεν είναι ένα αυτοτελές γλωσσικό σύστημα,

αλλά μια "κοινωνιόλεκτος" [sociolect], δηλαδή ένας τρόπος ομιλίας με

λεξιλογικά, εννοιολογικά και δομικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιείται υπό

ορισμένες συνθήκες επικοινωνίας και είναι μέρος της γλωσσικής συνείδησης

μιας κοινότητας. Η κοινωνική βάση της γλώσσας των νέων είναι η «παρέα», το

δίκτυο των συνομηλίκων. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα των

νέων, αλλά ένα σύνολο από επιμέρους τρόπους ομιλίας με κοινές τάσεις

διαμόρφωσης και κοινά γλωσσικά στοιχεία.

2. Το νεανικό λεξιλόγιο περιλαμβάνει τόσο εκφράσεις χωρίς αντίστοιχο στην κοινή

γλώσσα (π.χ. για τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα μιας νεανικής κουλτούρας) όσο και

εκφράσεις που δηλώνουν μια ιδιαίτερη στάση (οικειότητα, αξιολόγηση, ειρωνεία)

απέναντι σε ένα γνωστό αντικείμενο αναφοράς (π.χ. ο χαρακτηρισμός η ώρα του

παιδιού για το μάθημα των αγγλικών). Ιδιαίτερα παραγωγικά σημασιολογικά

πεδία είναι οι κοινωνικές κατηγορίες (π.χ. φλώρος, τύπισσα), οι βιωματικές και

κοινωνικές εμπειρίες (π.χ. ξεσαλώνω 'διασκεδάζω'), οι ψυχολογικές καταστάσεις

(π.χ. τα πήρα στο κρανίο 'εκνευρίστηκα'), οι αξιολογικές (π.χ. αστέρι, σούπερ,

τζάμι 'πολύ καλό') και επιτατικές εκφράσεις (ψιλο, χοντρο, καρα). Η νεανική

επικοινωνία χρησιμοποιεί πολυάριθμες στερεότυπες εκφράσεις για την

οργάνωση του διαλόγου, όπως χαιρετισμούς (έλα ρε, τσα γεια), προσφωνήσεις

(ρε μεγάλε), εκφράσεις συμφωνίας (Μέσα είσαι!), άρνησης (Ούτε με σφαίρες!),

επιδοκιμασίας (Φοβερό! Έγραψε!), έναρξης μιας αφήγησης (π.χ. Άκου φάση!).

3. Μελέτες δείχνουν ότι οι νέοι χρησιμοποιούν στη διαλογική τους επικοινωνία το

σύνολο των γλωσσικών πηγών της κοινότητας όπου ζουν. Εδώ συγκαταλέγονται

καταρχήν οι γλώσσες και οι γλωσσικές ποικιλίες του κοινωνικού περίγυρου,

όπως η τοπική διάλεκτος (έστω και αν οι νέοι δεν τη μιλούν συστηματικά) ή η

γλώσσα μιας εθνικής μειονότητας. Ακόμη, στοιχεία από τα μέσα ενημέρωσης

και ψυχαγωγίας, π.χ. σλόγκαν από διαφημίσεις, ατάκες από ταινίες και

τραγούδια κ.ά. Στοιχεία από τις παραπάνω πηγές συνταιριάζονται δημιουργικά

στο νεανικό διάλογο, συγκροτώντας ένα «μωσαϊκό» που μεταβάλλεται ανάλογα

με τις επικοινωνιακές ανάγκες της στιγμής. Ο τρόπος που γίνεται αυτό


� 25 �

αντανακλά τις πολιτισμικές επιρροές και την κοινωνική τοποθέτηση της κάθε

νεανικής παρέας. […]

4. Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης; Οι εξηγήσεις της

βιβλιογραφίας συνδυάζουν τρεις παράγοντες. Κοινωνιολογικά, κάθε ηλικία έχει

ιδιαίτερα γλωσσικά χαρακτηριστικά που συναρτώνται με τυπικές συνθήκες

επικοινωνίας. Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των

ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την

παρέα. Ακόμη, οι συμβάσεις γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που

απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την

εφηβεία. 'Ετσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης γλώσσας είναι

μεγαλύτερη στη νεότητα από ό,τι στην ενήλικη ζωή. Ψυχολογικά, κατά τη

νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Η

απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με

εναλλακτικά μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία,

εκφράζονται και γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους, οι νέοι συμβολίζουν

ότι ανήκουν σε μια ηλικία με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες. Επικοινωνιακά,

λειτουργίες της γλώσσας όπως η εκφραστικότητα, η πρωτοτυπία και το

γλωσσικό παιχνίδι ίσως είναι ισχυρότερες στη νεανική ηλικία απ' ό,τι στη

μετέπειτα ζωή. […]

(Κείμενο του Γ. Ανδρουτσόπουλου από τον κόμβο www.abnet.agrino.org)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το παραπάνω άρθρο σε 110 λέξεις.

Β1. «Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους, οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία

με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες»: Να τεκμηριώσετε την παραπάνω άποψη με

σχετικά παραδείγματα.

Β2. Να ελέγξετε τον τρόπο ανάπτυξης της 1ης και της 4ης παραγράφου.

Β3. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της 3ης παραγράφου.

Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μία από τις υπογραμμισμένες λέξεις

Γ. Να στηριχτείτε τόσο στο κείμενο όσο και στην προσωπική σας εμπειρία και να

αναπτύξετε τις σκέψεις πάνω στο ακόλουθο ερώτημα: Πιστεύετε ότι το γλωσσικό

ιδίωμα των νέων εκφράζει μια τάση αμφισβήτησης και αντίδρασής τους προς το

κατεστημένο και την «κοινωνία των μεγάλων;;»


26



� 27 �

3η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑ


28

Κείμενο 7ο:

Η σημασία της γλωσσομάθειας

1. Γλωσσομάθεια είναι το να ξέρει κάποιος καλά, πλάι στη μητρική του γλώσσα,

μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες. Λέγοντας πως κάποιος ξέρει καλά μια ξένη

γλώσσα, εννοούμε ότι την μιλάει καλά, σαν να ήταν η μητρική του περίπου, με

την προφορά των ξενόγλωσσων όρων, με τη γραμματική της, με τους

ιδιωματισμούς της και με την ορθογραφία της.

2. Οι λόγοι που καθιστούν απαραίτητη τη γλωσσομάθεια στην εποχή μας, είναι

πολλοί. Καταρχάς. μια, τουλάχιστον, ξένη γλώσσα […] δίνει τη δυνατότητα στο

γλωσσομαθή να επικοινωνεί με τους πολίτες άλλων κρατών [...]. Και αν λάβουμε

υπόψη μας πόσο στενή και συχνή είναι σήμερα η διεθνής επικοινωνία, με τα

ταξίδια και τα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης, αντιλαμβανόμαστε πόσο

πολύτιμη είναι η γλωσσομάθεια, αν θέλουμε να επισκεφτούμε μια ξένη χώρα ή

να ενημερωθούμε για τα διεθνή γεγονότα.

3. Έπειτα, είναι χρήσιμη για να διεκπεραιώνονται διάφορες συναλλαγές, όπως

συμφωνίες, αγορές, εισαγωγές και εξαγωγές, με φυσικά και νομικά πρόσωπα

του εξωτερικού. Άλλωστε, είναι κοινός τόπος ότι οι επαγγελματικές

δραστηριότητες σήμερα έχουν επεκταθεί σ’ όλη την Οικουμένη. Παραγωγοί,

έμποροι και υπηρεσίες έχουν εξαπλώσει το δίκτυο των επιχειρηματικών τους

δραστηριοτήτων διεθνώς. Συμμετέχουν σε διεθνείς εκθέσεις, διαφημίζουν τα

προϊόντα τους σ’ όλο τον κόσμο, ενημερώνονται για την παγκόσμια οικονομική

κατάσταση, για τις εξελίξεις και τις συνθήκες που επικρατούν στη διεθνή αγορά.

Για να τα παρακολουθεί όλα αυτά αυτός που ενδιαφέρεται, πρέπει απαραίτητα

να είναι γλωσσομαθής. […]

4. Η γλωσσομάθεια μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμη και για επαγγελματική

αποκατάσταση, επειδή είναι πολύ σημαντικό εφόδιο για την πρόσληψη και τη

σταδιοδρομία σε κάποια υπηρεσία, πολύ δε περισσότερο, αν συνοδεύεται και με

άλλα προσόντα. Εξάλλου, υπάρχουν και επαγγέλματα που για την άσκησή τους

αρκεί μόνο η άπταιστη γνώση ξένων γλωσσών, όπως είναι π.χ. τα επαγγέλματα

του μεταφραστή, του διερμηνέα, του ξεναγού.

5. Η γλωσσομάθεια δεν έχει μόνο πρακτική χρησιμότητα, αλλά και θεωρητική

αξία. Είναι απαραίτητη για όποιον θέλει να σπουδάσει και να διακριθεί σε

κάποιον επιστημονικό κλάδο. Ο γλωσσομαθής έχει τη δυνατότητα να μορφωθεί

και να επιμορφωθεί σε ξένα πανεπιστήμια, να μελετά την ξενόγλωσση


� 29 �

βιβλιογραφία, να συμμετέχει σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και να

ανακοινώνει, όχι μόνο στη μητρική του, αλλά και σε ξένες γλώσσες, τα

πορίσματα της επιστημονικής του έρευνας.

6. Αν ξέρουμε ξένες γλώσσες, η επικοινωνία μας με τους άλλους λαούς γίνεται πιο

ουσιαστική. Γνωρίζουμε καλύτερα τον πολιτισμό τους. Μελετούμε τη λογοτεχνία

τους, μυούμαστε στον τρόπο σκέψης και έκφρασής τους, κατανοούμε την

ψυχολογία και τη νοοτροπία τους, γνωρίζουμε την ιστορία, τις παραδόσεις τους

και τα σύγχρονα επιτεύγματά τους στην επιστήμη, στην Τέχνη, στην οικονομία.

Η γνώση αυτή και η σύγκριση με τους ξένους λαούς μάς κάνει να

συνειδητοποιήσουμε την ιδιοτυπία του έθνους μας.

7. Τέλος, η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ασκεί πνευματικά τον άνθρωπο. Με τη

μελέτη ξένων βιβλίων, με τη γνώση του λεκτικού της πλούτου, της ακρίβειας

στην έκφραση, της γραμματικής, της σύνταξης και των ιδιωματισμών που έχει,

ασκείται η προσοχή, η μνήμη και η κρίση. Και όσο καλύτερα μαθαίνει κάποιος

μια ξένη γλώσσα, τόσο καλύτερα μαθαίνει και την ιδιαιτερότητα της δικής του

γλώσσας. Γι’ αυτό ο Goethe είπε: «Όποιος δεν ξέρει ξένες γλώσσες, δεν ξέρει

τίποτε από τη δική του».

(Σπύρος Κούτρας, «Πειστικός λόγος», Εκδόσεις Σαββάλα, 2003)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 90-110 λέξεις.

Β1. Με ποιον/ποιους τρόπο/ους αναπτύσσεται η 1η και η 3η παράγραφος;

Β2. Να σχολιάσετε – σε μία παράγραφο 70-90 λέξεων – τη φράση του Goethe:

«Όποιος δεν ξέρει ξένες γλώσσες, δεν ξέρει τίποτε από τη δική του».

Β3. Να γράψετε ένα συνώνυμο όρο για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις του

κειμένου: ιδιαιτερότητα, άπταιστη, πορίσματα, επιτεύγματα

Β4. Για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις να γράψετε από ένα αντώνυμο:

εξαπλώσει, συμμετέχουν, ουσιαστική, χρήσιμη

Γ. Η εκμάθηση ξένων γλωσσών στις μέρες μας θεωρείται βασικό εφόδιο για την

κοινωνική ζωή και επαγγελματική σταδιοδρομία κάθε ατόμου. Ωστόσο, πολλοί

υπογραμμίζουν ότι η γλωσσομάθεια, κάτω από ορισμένες συνθήκες (εκμάθηση από

τη νηπιακή ηλικία, σε συνδυασμό με ένα είδος προπαγάνδας για την ανωτερότητα

του λαού που μιλά τη συγκεκριμένη γλώσσα) μπορεί να έχει ορισμένες

παρενέργειες. Ποιες είναι οι παρενέργειες αυτές; (Να αναπτύξετε τις θέσεις σας σε

ένα άρθρο 300-350 λέξεων)


30



� 31 �

Κείμενο 8ο:

Η αλαζονεία τής μίας και μόνης γλώσσας

1. Η παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα στην οποία ζούμε είναι ένα διπρόσωπο

πλάσμα. Προωθεί δύο είδη συμπεριφοράς στους «πολίτες του κόσμου»: να είναι

περισσότερο ανοιχτοί και περίεργοι απέναντι στους άλλους ή να τρέφουν την

αυτάρεσκη ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος έρχεται προς το μέρος τους. Οι άνθρωποι

της πρώτης ομάδας έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη της γλωσσομάθειας,

γιατί καταλαβαίνουν ότι η επαφή σε βάθος με τις άλλες κουλτούρες, βασισμένη

στην αμοιβαία γνώση των γλωσσών, μπορεί να προωθήσει καλύτερες

οικονομικές σχέσεις, πλουσιότερες πολιτιστικές ανταλλαγές και διασφάλιση της

ειρήνης. Αντίθετα, οι δεύτεροι, που συχνά τους συναντάμε στον αγγλόφωνο

κόσμο, είναι υπερήφανοι με τη μονογλωσσία τους και έχουν κλειστεί σ’ ένα

φαντασιακό κόσμο όπου τους φαίνεται πως όλοι μιλούν τη δική τους γλώσσα.

[…]

2. Παρ’ όλες τις αποδείξεις που υπάρχουν για την κρίσιμη σημασία της

γλωσσομάθειας στη σημερινή παγκόσμια (υποτίθεται) κουλτούρα, εκείνοι που

ζητούν την υποχρεωτική διδασκαλία ξένων γλωσσών στα βρετανικά σχολεία

αποκαλούνται σνομπ και αντιδραστικοί. Ε, λοιπόν, ας αφήσουμε τους σνομπ

όλου του κόσμου να εισβάλουν στη Βρετανία και να επιβάλουν με το ζόρι στους

εφήβους μια δραστική δίαιτα ισπανικών, ρωσικών, αραβικών, ιαπωνικών,

κινεζικών, γερμανικών, ιταλικών κ.ο.κ., μέχρις ότου τα παιδιά καταλάβουν ότι

υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να εκφράζεις συναισθήματα, διαφορετικά

φρούτα να γευτείς, άλλες ιδέες να σκεφτείς – ώσπου οι Βρετανοί έφηβοι να πουν

«ευχαριστώ, είμαστε ευγνώμονες που μας ελευθερώσατε από τη μιζέρια της

μίας και μόνης γλώσσας». Τότε οι σνομπ επιτέλους θα ηρεμήσουν.

3. Προφανώς, οι αληθινοί σνομπ της ιστορίας είναι ακριβώς αυτοί που

χαρακτηρίζουν την εκμάθηση ξένων γλωσσών χόμπι μίας ελίτ. Είναι

πασίγνωστο ότι, δίνοντας στους εφήβους τα εργαλεία για να αμφισβητούν τον

κόσμο που ζούμε και το πώς ζούμε, τους δίνουμε ένα πολιτικό όπλο που

στοχεύει στο κατεστημένο. Το λένε δημοκρατία. Και η γλωσσομάθεια είναι

εργαλείο της δημοκρατίας. Και είναι το αντίθετο της ύπουλης ιδεολογίας που

θέλει να μας κάνει όλους υπάκουους, φανατικούς καταναλωτές, ανίκανους να

σκεφτόμαστε καθαρά, πρόθυμους αιχμάλωτους σ’ ένα φρούριο με χοντρούς

τοίχους πάνω στους οποίους οι ξένοι ρίχνουν τρομακτικές σκιές.


32

4. Το επιχείρημα ότι η αγγλική γλώσσα κυριαρχεί πλέον στην «παγκόσμια»

κουλτούρα είναι εξαιρετικά παραπλανητικό. Πρώτα πρώτα, εμπεριέχει την

τυφλή πεποίθηση πως οτιδήποτε σημαντικό στον κόσμο – στην πολιτική, την

τέχνη, τις επιχειρήσεις, την επιστήμη – γίνεται στα αγγλικά. Δεύτερον, για ποια

αγγλικά μιλάμε; Δεν αναφερόμαστε στον Σαίξπηρ, αλλά μάλλον στη φτωχή

γλώσσα των οδηγιών που βρίσκουμε στη συσκευασία του λογισμικού. Τίποτα

άξιο υπερηφάνειας, τίποτα που να δίνει ώθηση σε μια νέα παγκόσμια

κουλτούρα. […]

(Τροποποιημένο άρθρο της Agnes Poirier, «THE GUARDIAN»)

Α. Να πυκνώσετε νοηματικά το κείμενο σε 100-110 λέξεις.

Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τη μέθοδο ανάπτυξης της 1ης παραγράφου.

Β2. Ποια είναι, σύμφωνα με τη συγγραφέα, η πολιτική διάσταση της γνώσης ξένων

γλωσσών; Γιατί θεωρεί ότι η γλωσσομάθεια είναι «εργαλείο της δημοκρατίας»;

Β3. Να αποδώσετε στα νέα ελληνικά τις ακόλουθες ξενικές λέξεις του κειμένου:

σνομπ. ελίτ, χόμπι

Β4. Nα ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου και να γράψετε δύο (2)

σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας το α’ συνθετικό καθεμιάς από αυτές:

ψευδαίσθηση, οικονομικές, δημοκρατία, ιδεολογίας

Γ. Να συντάξετε ένα κείμενο 300-350 λέξεων στο οποίο να αναλύετε πώς και γιατί η

γνώση ξένων γλωσσών συμβάλλει στην κατανόηση και την προσέγγιση ανάμεσα

στους λαούς. (To κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στην

ηλεκτρονική ιστοσελίδα του σχολείου σας)


� 33 �



34


� 35 �

4η ΕΝΟΤΗΤΑ

Τη γλώσσα µου έδωσαν ελληνική� το σπίτι φτωχικό στις αµµουδιές του Όµηρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα µου στις αµµουδιές του Όµηρου. (…)

Μονάχη έγνοια η γλώσσα µου, µε τα πρώτα µαύρα ρίγη. (…)

Μονάχη έγνοια η γλώσσα µου, µε τα πρώτα πρώτα ∆όξα Σοι! Εκεί δάφνες και βάγια θυµιατό και λιβάνισµα

τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια. Στο χώµα το στρωµένο µε τ' αµπελοµάντιλα

κνίσες, τσουγκρίσµατα και Χριστός Ανέστη

µε τα πρώτα σµπάρα των Ελλήνων. Αγάπες µυστικές µε τα πρώτα λόγια του Ύµνου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα µου, µε τα πρώτα λόγια του Ύµνου

Άξιον ΕστίΆξιον ΕστίΆξιον ΕστίΆξιον Εστί

Οδ. ΕλύτηςΟδ. ΕλύτηςΟδ. ΕλύτηςΟδ. Ελύτης

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ


36

Κείμενο 9ο:

H αναγκαζιάρα και ο ξαπλουριάρης

1. «Παιδιόπλαστα» έχει ονομάσει ο Παντελής Μπουκάλας τα προϊόντα της

γλωσσικής αφέλειας των παιδιών, λέξεις που πλάθουν χωρίς συνείδηση της

διαδικασίας αυτής. Πρόκειται για λέξεις άλλες ηχομιμητικές, άλλες αυστηρά

προσωπικές, ακατανόητες ακόμα και για τους πιο οικείους της οικογένειας.

Ορισμένες από αυτές θέλησα να τις μεταφέρω εδώ. Βέβαια λέξεις φτιάχνουν και

οι μεγάλοι. Εδώ όμως μας ενδιαφέρει η αυθόρμητη λεξιπλασία ενός παρθένου

νου.

2. Μάλωναν τα παιδιά κάποιου φίλου, όταν το ένα διεκδικούσε όλο τον καναπέ:

ξαπλουριάρη κατηγόρησε τον αδερφό το κοριτσάκι, αναγκαζιάρα τη χαρακτήρισε

εκείνος. Εδώ δηλαδή, σε συνθήκες διαπληκτισμού, οι εκφραστικές ανάγκες

είναι ιδιαίτερα πιεστικές, και έδωσαν δύο εξαιρετικούς τύπους, τον προφανούς

ετυμολογίας ξαπλουριάρη και την αναγκαζιάρα από το αναγκάζω. Σαν τι θα

έπρεπε να ξέρει και να πει το κοριτσάκι; Πως είναι επεκτατικός ο αδερφός της;

Κι εκείνος να την πει καταπιεστική; Και πώς χαρακτηρίζεται από τον έκθαμβο

μπόμπιρα ο μπαμπάς που όλα τα καταλαβαίνει; καταλαβεστής. Άλλου φίλου η

κόρη ξεβράχηκε, όταν στέγνωσε, αφού σημασία είχε να ανατρέψει το κακό

αποτέλεσμα του ότι βράχηκε. Ίδια και με το ξενυχτώνει. Κηλίαση έχει το

κοριτσάκι, όταν του πονάει η κοιλιά, και έξω βροχαλίζει. Άλλο πιάνει και

κρεμώνεται, αλείφεται δηλαδή με κρέμες, κι όταν περάσει ο θυμός της μαμάς, τη

ρωτάει αν είναι τώρα μέσα φρενών. Ή παίζοντας, γίνεται τίγρης που θα βγάλει

τα γρατζούνια του. Καταδίψαστο είναι άλλο. Άλλο παραπονιέται που το

μαρκαδόρισε το αδερφάκι του. Περισσότερο προφανή είναι ο ψωμιάρης για τον

φούρναρη, ξυστατζής αυτός που πουλάει Ξυστό, και χαρακτηριστικές οι

«μεταφράσεις» ματογιατρός και δρομοστρωτήρας.

3. Παραμένοντας στην ενστικτώδη λεξιπλασία σε ιδιωτικό επίπεδο, δίνω ελάχιστα

παραδείγματα από μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα: Φίλος διηγήθηκε τη σκηνή

όπου νεαροί χαζεύουν μια βιτρίνα, και ένας αναφωνεί: «μα τι απαισιότητα είναι

αυτή!». Βέβαια, η «απαισιότητα» υπάρχει σε λεξικά, όπως και τόσες λέξεις που

όμως ποτέ δεν χρησιμοποιούνται· έτσι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχουμε

και πάλι παραγωγή και όχι μεταφορά λέξης που οι νεαροί είχαν συναντήσει σε

κάποιο λεξικό. Στην παραλία κάποιος αποφασίζει να κολυμπήσει λίγο

μακρύτερα, για να δει πώς είναι από κοντά αυτή η γυναίκα που από απόσταση


� 37 �

μοιάζει εντυπωσιακή: «έχω αινιγματιστεί» μου είπε, και δεν μπορώ να βρω πιο

εύγλωττο τύπο. Όχι, δεν είχε προβληματιστεί· είχε ίσως ιντριγκαριστεί; του είχε

«εξαφθεί η περιέργεια»; Μα τι λέμε τώρα; Είχε αινιγματιστεί!

4. Θα κλείσω με επώνυμη δημιουργία, αλλά στο μήκος κύματος των

«παιδιόπλαστων»: είναι ο σταλεγάκιας από το Πλαθολόγιο λέξεων του Λύο

Καλοβυρνά. Όπου λοιπόν «σταλεγάκιας: το εκνευριστικό είδος ανθρώπου που

επισημαίνει κάποιο λάθος σου και σου ρίχνει αλάτι στην πληγή, λέγοντας "Σ' τα

'λεγα εγώ, δεν σ' τα 'λεγα;"». Και τελευταίο σχετικό με τη γλώσσα, η

«καθεπερσία: η μεμψίμοιρη τάση των ηλικιωμένων να δηλώνουν κάθε στιγμή ότι

παλιά ήταν όλα καλύτερα ενώ τώρα με τους νέους που κυκλοφορούν...»

(Διασκευασμένο απόσπασμα από άρθρο του Γ. Χάρη από «ΤΑ ΝΕΑ»)

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου, περίπου εκατό (100) λέξεων.

Β1. Να βρείτε στο κείμενο δύο (2) παραδείγματα συνυποδηλωτικής λειτουργίας της

γλώσσας.

Β2. Ποια σημασία (αιτία, επεξήγηση, αντίθεση, έμφαση, συμπέρασμα, χρονική σχέση)

έχουν καθεμιά από τις τονισμένες διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις του κειμένου:

ακόμα και, όταν, δηλαδή, αφού, όμως, έτσι

Β3. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

Β4. Ποια είναι η προσωπική θέση / οπτική γωνία του συγγραφέα (θετική ή

αρνητική) σχετικά με την αυθόρμητη παραγωγή λέξεων; Να τεκμηριώσετε την

απάντησή σας με δύο συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο.

Γ. Γράφετε ένα κείμενο (300350 λέξεων) για τη σχολική εφημερίδα. Σ’ αυτό να

αναφέρετε:

α) Τα βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου που εκφράζονται οι έφηβοι και του

λεξιλογίου που χρησιμοποιούν.

β) Τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτεροι τις περιπτώσεις όπου οι

νέοι εκφράζονται με το δικό τους τρόπο και το δικό τους λεξιλόγιο.

γ) Την άποψή σας σχετικά με το αν η ομιλία που διαμορφώνουν οι νέοι εμπλουτίζει

ή υποβαθμίζει τη νεοελληνική γλώσσα.


38



� 39 �

Κείμενο 10ο:

Γλωσσική ευτέλεια

1. Μετά την αναγνώριση της νεοελληνικής (δημοτικής) ως επίσημης γλώσσας (το

1976), η γλώσσα μας έχει πάρει τον σωστό δρόμο. Κι όπως κατ΄ επανάληψη έχω

τονίσει, έπαψε να υφίσταται γλωσσικό ζήτημα. υπάρχει όμως πρόβλημα χρήσης

της νεοελληνικής γλώσσας: πρόβλημα ποιότητας της γλώσσας που

χρησιμοποιούμε σήμερα. Γιατί, βέβαια, τα ελληνικά που ακούμε ή διαβάζουμε

πολύ συχνά σήμερα χαρακτηρίζονται από χαμηλή ποιότητα γλώσσας, γεγονός

που υποβαθμίζει την όλη επικοινωνία μας. Και, βέβαια, δεν φταίει η δημοτική.

φταίμε εμείς, που, από άγνοια, ραθυμία1, προχειρότητα, βιασύνη, ή και από

έλλειψη της κατάλληλης γλωσσικής πληροφόρησης, από χρήστες καταντούμε

«καταχραστές» της γλώσσας μας.

2. Παρακολουθώντας συστηματικά λόγω ειδικότητας τον προφορικό και το

γραπτό μας λόγο, διαπιστώνω δύο ανησυχητικά συμπτώματα στη χρήση της: τη

συρρίκνωση του λεξιλογίου που χρησιμοποιούμε στην επικοινωνία μας, μια

δυσκολία στη χρήση συνωνύμων, λεπτών σημασιολογικών διακρίσεων,

ακριβολόγων λέξεων και φράσεων, στη χρήση απαιτητικού λόγου γενικότερα.

Αόριστα, γενικόλογα και κατά προσέγγιση εκθέτουμε τα διανοήματά μας. Λέμε,

χωρίς να μας ενδιαφέρει πώς τα λέμε. συχνά και … τι λέμε. Έχουμε δηλαδή

περιπέσει σε γλωσσική ολιγωρία2.

3. Ακόμη πιο ανησυχητικό όμως σύμπτωμα είναι η λεξιλογική αδυναμία πολλών

νέων μας. Παιδιά με μυαλό, με συγκρότηση και διάθεση για μάθηση βρίσκονται

άθελά τους σε αδυναμία να καταλάβουν σημαντικές λέξεις-έννοιες, που

παλιότερα αποτελούσαν «τρέχον νόμισμα». Στα παιδιά αυτά σήμερα η γλώσσα

εγκυκλοπαιδειών, λεξικών, επιστημονικών και πάσης φύσεως βιβλίων της

περασμένης εικοσαετίας αποτελεί αδιαπέραστο φράγμα (άλλωστε την θεωρούν

αρχαία!…). Ωστόσο, υπάρχουν σήμερα μεγαλύτερης αλλά και μικρότερης

ηλικίας άνθρωποι σε όλους τους τομείς, και ιδίως στη λογοτεχνία, που

χειρίζονται υποδειγματικά τη νεοελληνική μας γλώσσα. Και ευτυχώς δεν είναι

πια λίγοι.

4. Πολλοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν στη γλωσσική μας υποβάθμιση. Είναι μία

νοοτροπία γλωσσικής ισοπέδωσης, που κυριάρχησε εις βάρος της πολύτιμης

1 νωθρότητα, τεμπελιά

2 αμέλεια, αφροντισιά, αδιαφορία


40

πολυμορφίας φωνητικής, λεξιλογικής, γραμματικής και συντακτικής που

χαρακτηρίζει την ελληνική γλώσσα στη μακραίωνη διπλή της παράδοση

(καθαρεύουσα – δημοτική). Η εισαγωγή αυτούσιων ή παραλλαγμένων ξενισμών

έπαιξε και παίζει τον δικό της σημαντικό ρόλο στη χαμηλή ποιότητα των

ελληνικών μας. Αρκετές φορές, επίσης, έχω αναπτύξει τη σημασία και την

ευθύνη του σχολείου, των ακουσμάτων, των αναγνωσμάτων, των μέσων

μαζικής ενημέρωσης κλπ. στη διαμόρφωση του γλωσσικού μας αισθήματος.

5. Ας αρκεστώ εδώ να επαναλάβω, για μιαν ακόμη φορά, πως οι κίνδυνοι από μία

όλο και πιο χαμηλής ποιότητας γλωσσική επικοινωνία είναι προφανείς. Στον

αιώνα της ραγδαίας επικοινωνίας η γλωσσική αλλοτρίωση, είναι προϋπόθεση

και προανάκρουσμα1 οποιασδήποτε αλλοτρίωσης της εθνικής φυσιογνωμίας

ενός λαού και ουσιαστικής αλλοτρίωσης της ύπαρξης κάθε ατόμου, αποτελεί

ορατό κίνδυνο.

(Διασκευασμένο άρθρο του Γ. Μπαμπινιώτη από τον ημερήσιο Τύπο)


Β1.Προσπαθήστε να συγκεντρώσετε πληροφορίες από τους οικείους σας για το

γλωσσικό ζήτημα (δημοτικής – καθαρεύουσας) στο οποίο αναφέρεται ο συγγραφέας

στην 1η παράγραφο.

Β2. Ο κ. Μπαμπινιώτης υποστηρίζει ότι «τα ελληνικά που ακούμε ή διαβάζουμε πολύ

συχνά σήμερα χαρακτηρίζονται από χαμηλή ποιότητα γλώσσας, γεγονός που

υποβαθμίζει την όλη επικοινωνία μας». Τι εννοεί; Απαντήστε σε 60-80 λέξεις.

Β3. Να δώσετε συνώνυμες των υπογραμμισμένων στο κείμενο λέξεων.

Β4. Ποια είναι η νοηματική σχέση της 3ης με την 4η παράγραφο;

Γ. Να αναζητήσετε τους παράγοντες που συμβάλλουν στη συρρίκνωση της νέας

ελληνικής γλώσσας, καθώς τις επιπτώσεις του φαινομένου σε ένα άρθρο 300350

λέξεων για τη σχολική εφημερίδα.

1 (μτφ) ενέργεια που προετοιμάζει άλλη σοβαρότερη


� 41 �



42


Φτωχό το γλωσσικό απόθεμα των μαθητών

1. Η παπαγαλία στο σχολείο καλά κρατεί. Τα ελληνόπουλα δεν μπορούν να

λύσουν μία άσκηση που παρόμοια δεν έχουν διδαχθεί, και στην καλύτερη των

περιπτώσεων – χρησιμοποιούν το πολύ 900 λέξεις και αυτές μονοσήμαντα1,

στερούμενα της χαράς να κατανοήσουν και να γευτούν τον πλούτο και τη

γοητεία της ελληνικής γλώσσας. Δεν μπορούν, για παράδειγμα, να δώσουν στην

απλή λέξη «λόγος» τη διττή2 της σημασία ως «ομιλία» και ως «αιτία». Σύμφωνα

με έρευνες της πανεπιστημιακής καθηγήτριας κ. Μ. Τζάνη, στα τεστ γλώσσας

και μαθηματικής σκέψης, στα οποία υπεβλήθησαν 4.127 μαθητές δημοτικού

σχολείου όλοι οι μέσοι όροι πλην μόνο μίας περίπτωσης ήταν κάτω από τη

βάση. Μόνο τα κορίτσια της έκτης δημοτικού κατάφεραν να συγκεντρώσουν

μέσο όρο λίγο μεγαλύτερο από το 10.

2. Η τραγική ένδεια των σημερινών παιδιών στην ελληνική γλώσσα

καταδεικνύεται με τα πιο μελανά χρώματα στη βαθμολογία των μαθητών της

τρίτης λυκείου· των παιδιών, δηλαδή, που βρίσκονται ένα βήμα πριν από την

ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Στα τεστ γλωσσικής ικανότητας τα

αγόρια συγκέντρωσαν μέσο όρο 5.72 και τα κορίτσια 7.35, ενώ οι αντίστοιχοι

μέσοι όροι των μαθητών τρίτης γυμνασίου είναι 9.23 για τα αγόρια και 9.66 για

τα κορίτσια. Χειρότερα είναι τα αποτελέσματα στα τεστ που καταγράφουν τη

δυνατότητα των παιδιών να εμβαθύνουν στα μαθηματικά. Όλοι οι μέσοι όροι

είναι πολύ κάτω από τη βάση των 75 μονάδων με άριστα το 150.

3. Όπως, μάλιστα, ανέφερε στην «Κ» η κ. Μαρία Τζάνη η εικόνα χειροτερεύει

χρόνο με το χρόνο σε σύγκριση και με τα αποτελέσματα ανάλογης έρευνας που

είχε πραγματοποιηθεί στις αρχές της δεκαετίας του '90. «Το εκπαιδευτικό

σύστημα οδηγεί σε απαιδευσιά. Κύριος λόγος των αποτελεσμάτων αυτών είναι η

ακολουθούμενη διδακτική μεθοδολογία μέσα στην τάξη. Το γλωσσικό απόθεμα

των παιδιών είναι ιδιαίτερα μικρό με τραγικά αποτελέσματα για την πρόοδο της

κοινωνίας. Η γλωσσική συρρίκνωση σημαίνει διανοητική συρρίκνωση»,

επισήμανε η κ. Τζάνη.

4. Επιτακτικά τίθεται το θέμα της αλλαγής των παιδαγωγικών μεθόδων που

εφαρμόζονται στην τάξη. «Η πρόσληψη της γνώσης οφείλει να είναι πιο

εύπεπτη και η μάθηση θα πρέπει να γίνει βιωματική. Με αυτό τον τρόπο τα

παιδιά αποκτούν την ικανότητα να εμβαθύνουν, χρησιμοποιώντας κριτικά αυτά 1 που έχει μία μόνο σημασία


� 43 �

που μαθαίνουν στο σχολείο», πρόσθεσε η κ. Τζάνη, τονίζοντας ότι τα

αποτελέσματα της έρευνας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τους φορείς

που έχουν επωμισθεί τη χάραξη της εκπαιδευτικής στρατηγικής και εκείνους

που έχουν αναλάβει την υλοποίησή της...

(Άρθρο του Απόστολου Λακασά από την εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)


B1. Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της πρότασης της 3ης παραγράφου: «Η γλωσσική

συρρίκνωση σημαίνει διανοητική συρρίκνωση»; Απαντήστε σε 80 περίπου λέξεις.

Β2. Ποια είναι τα δομικά μέρη και ποιοι οι τρόποι ανάπτυξης της ακόλουθης

παραγράφου; «Το εκπαιδευτικό σύστημα οδηγεί σε απαιδευσιά. Κύριος λόγος των

αποτελεσμάτων αυτών είναι η ακολουθούμενη διδακτική μεθοδοδολογία μέσα στην

τάξη. Το γλωσσικό απόθεμα των παιδιών είναι ιδιαίτερα μικρό με τραγικά

αποτελέσματα για την πρόοδο της κοινωνίας. Η γλωσσική συρρίκνωση σημαίνει

διανοητική συρρίκνωση»

Β3. Να γράψετε αντώνυμες των υπογραμμισμένων στο κείμενο λέξεων.

Β4. Να τοποθετήσετε έναν εναλλακτικό τίτλο στο παραπάνω άρθρο.

Γ. Ο Απόστολος Λακασάς μιλά για «ένδεια των σημερινών παιδιών στην ελληνική

γλώσσα». Ποιοι φορείς και με ποιους τρόπους θεωρείτε ότι μπορούν να συμβάλουν

στην αντιμετώπιση του προβλήματος; Να αναπτύξετε τις θέσεις σας σε ένα άρθρο

300-350 λέξεων που θα δημοσιευτεί σε νεανικό περιοδικό.


44



� 45 �


Ομιλείτε Greeklish ή Ελληνικά;

1. «Η Sygklhtos sthn ar. {000} synedriash ths, apofasise na sas parakalesei na

enhmerwsete ta melh DEP toy tmhmatos sas oti, basei ths isxyoysas nomo8esias, den

einai nomimh h ana8esh aytodynamou didaktikou ergou se metaptyxiakous

foithtes...». Αυτό που μόλις διαβάσατε αν βέβαια τα καταφέρατε είναι μια

ανακοίνωση της Συγκλήτου, τον Ιανουάριο του 1998· ένα κείμενο που απεστάλη

μέσω Ιντερνέτ, με τη μορφή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου· ένα χαρακτηριστικό

παράδειγμα της διείσδυσης της χρήσης των Ελληνικών με λατινικούς

χαρακτήρες (ή απλά «greeklish», όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται) στο

Διαδίκτυο. Πρόκειται για μια γλωσσική «συνήθεια», που έκανε δυναμική την

επανεμφάνισή της τα τελευταία χρόνια στο Ιντερνέτ, μέσα από το ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο, τα chat, ακόμη και μέσα από τα γραπτά μηνύματα στα κινητά. […]

2. Γιατί, όμως, οι Έλληνες χρήστες του Ιντερνέτ επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν

έναν συγκεκριμένο τρόπο μεταγραφής; Η υπόθεση των greeklish ήταν αρχικά

θέμα λογισμικού των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που δεν έδιναν τη

δυνατότητα χρήσης ελληνικού αλφάβητου. Λίγο αργότερα, όμως, με την άνοδο

του αριθμού των Ελλήνων χρηστών και την είσοδο στην αγορά του Ιντερνέτ

μεγάλων ελληνικών εταιρειών, τα πράγματα σταδιακά μεταβλήθηκαν,

τουλάχιστον μέσα στα ελληνικά σύνορα. «Αρχικά χρησιμοποιούσα τα greeklish

στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, επειδή δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω τα

ελληνικά», λέει η Α. Μαρή, φοιτήτρια Λογιστικής.

3. Πέρα, όμως, από τη συνήθεια ή την έλλειψη ανάλογης υποδομής, κάποιοι

βλέπουν τα πράγματα από μία εντελώς διαφορετική οπτική. «Όπως ακριβώς ο

γελοιογράφος Μποστ έγραφε ανορθόγραφα και το αποτέλεσμα φαινόταν

αστείο, έτσι και τα greeklish είναι μια ... αναρχική ή και χιουμοριστική πράξη

απέναντι στο ελληνικό αλφάβητο! Άλλο να γράφεις "αναμένω νέα σου" και

άλλο ... "prosvlepw taxisti apantisi"!».

4. «Η ύπαρξη των greeklish έχει φυσικά σχέση και με τα αγγλικά», λέει ο

καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Π. Κοντός. «Κάθε εποχή

έχει τη δική της οικουμενική γλώσσα που επηρεάζει τις υπόλοιπες, είτε

λεξιλογικά είτε από πλευράς συμβόλων και δανείων. Η χρήση των αγγλικών

μάς έχει δημιουργήσει μια "οπτική" συνήθεια, που δεν είναι εμφανής μόνο μέσω

της απεικόνισης των ελληνικών με λατινικούς χαρακτήρες, αλλά και στη

γενικότερη χρήση της αγγλικής στην καθημερινότητά μας».


46

5. Τα greeklish είναι δυνατό να αποτελέσουν απειλή για την Ελληνική; Αν κάνουμε

εκπτώσεις και δεν προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε πλήρως τη γλώσσα μας σε

επικοινωνιακά πεδία όπως το Ιντερνέτ, σημαίνει ότι ολιγωρούμε απέναντι στο

χρέος μας να προασπίσουμε αυτήν μας την ιδιαιτερότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι

πρέπει να φοβούμαστε τα greeklish. Δεν μπορούν να είναι το πρότυπο, αλλά

ίσως θα πρέπει να μας ενοχλεί περισσότερο η ανεπάρκεια ως προς την Παιδεία

μας γενικώς.

(Κείμενο του Γιώργου Λιάλιου από τον κόμβο www.netschoobook.gr)

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 90-100 λέξεις.

Β1. Ποια είναι τα αίτια χρήσης των greeklish σύμφωνα με το κείμενο; Μπορείτε να

σκεφτείτε και άλλα;

Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 1η παράγραφος;

Β3. άνοδο, σύνορα, πεδία: Να γράψετε δύο (2) προτάσεις (με ολοκληρωμένο νόημα)

για κάθε λέξη, μία χρησιμοποιώντας τη λέξη κυριολεκτικά (δηλωτική σημασία) και

μία μεταφορικά (υποδηλωτική σημασία)

Β4. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) με την οποία

οργανώνεται το κείμενο; (Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας)

Γ. Συμφωνείτε με την άποψη του συγγραφέα για τα greeklish ή όχι και γιατί; Να

αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 350400 λέξεων.


� 47 �


Documents

ΕΚΘΕΣΗ ΑΛ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΕΥΧΟΣ Α 1_1(2)