Λατινικa Γλυκειου 2013 4 Κειμενα Μεταφρασεισ Ασκησεισ

ΚΕΙΜΕΝΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ,

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ,

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

2013-2014

ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ 21, σελ.2

ΚΕΙΜΕΝΟ 21

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem

Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui

diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam,

absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum

omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic

aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ήταν αρχηγός ο Βρέννος (: με αρχηγό το Βρέννο -υπό την αρχηγία του Βρέννου), οι

Γαλάτες, αφού κατατρόπωσαν1 τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον ποταμό Αλία,

κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη, εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο ως πήραν

αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, που είχε παραμείνει (: ήταν)

εξόριστος για πολύ καιρό κοντά στην Αρδέα, εξαιτίας της λείας από τους Βηίους, η οποία

δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, εκλέχτηκε δικτάτορας, αν και απουσίαζε (:ήταν μακριά) .

αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες, ενώ ήδη αποχωρούσαν (: έφευγαν) . αφού τους

εξολόθρευσε (:αφού αυτοί εξολοθρεύθηκαν), πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό

ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομα του στην πολιτεία: ονομάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή

εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτή την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου όμως

επέστρεψε, αφού τον παρακάλεσαν.

1 αυτολεξεί : αφού κατατροπώθηκαν οι λεγεώνες των Ρωμαίων (από τους Γαλάτες)


ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ :

deleo, delevi, deletum, -ere 2 = καταστρέφω,

everto - everti - eversum - evertere 3= καταστρέφω,

*accipio, accepi, acceptum, accipere 3*15 (ad+capio)=παίρνω, δέχομαι,

*sum, fui, -, esse =είμαι,

divido, divisi, divisum, -ere 3 =μοιράζω,

*absum, afui, - , abesse =είμαι μακριά, απουσιάζω,

*fio, factus sum, fieri =γίνομαι,

*abeo, abivi(abii), abitum, abire * (ab+eo)=φεύγω,

*sequor, secutus sum, secutum, sequi 3 (αποθ)=ακολουθώ,

interimo, interemi, interemptum, -ere 3=εξολοθρεύω,

*recipio, recepi, receptum, recipere 3*15(re+capio)=παίρνω πίσω,

appendo, appendi, appensum, -ere 3=ζυγίζω,

do, dedi, datum, -are 1=δίνω,

*dico, dixi, dictum, -ere 3=λέω,

penso, -avi, -atum, -are 1=ζυγίζω,

*redeo, redivi (redii), reditum, redire (red+eo)=επιστρέφω,

rogo, -avi, -atum, -are 1=ζητώ,

*revertor, reverti και reversus sum, reverti 3 (αποθ και ημιαποθ)=επιστρέφω, γυρίζω

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ :

Α΄ΚΛΙΣΗ :

Allia, -ae (Θ) =ο Αλλίας (ποταμός),

Roma, -ae =Ρώμη,

pecunia, -ae =χρήματα ,

Ardea, -ae =η Αρδαία,

praeda, -ae =λεία,

Β΄ΚΛΙΣΗ :

Brennus, -i (A)=Βρέννος,

Galli, -orum(A)=Γαλάτες,

Romani, -orum(A)=Ρωμαίοι,

*Capitolium, -ii και –i (O)=το Καπιτώλιο,

Camillus, -i (Α)=Κάμιλλος,

*exilium, -ii και –i (O)=εξορία,

aurum, -i (O)=χρυσάφι,

Pisaurum, -i (O)=Πίσαυρο,

factum,-i (O)=πράξη,

Γ΄ΚΛΙΣΗ :

dux, -cis (A)=αρχηγός,

flumen, -inis (Ο)=ποταμός,

legio, -onis (Θ)=λεγεώνα,

urbs, -is (Θ)=πόλη,

ius, -ris (Ο)=το δίκαιο,

dictator, -is (Α)=δικτάτορας,

*civitas, -tatis (Θ)=πολιτεία,

nomen, -inis (Ο)=όνομα,

ΕΠΙΘΕΤΑ : immensus, -a, -um = τεράστιος (δεν σχηματίζει

παραθετικά)

Veientanus, -a, -um =από τους Βηίους,

aequus, -a, -um (aequior, aequissimus)=ίσος,

omnis, -is, -e =όλος

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ : qui, quae, quod (αναφ.)=ο οποίος,

is, ea, id (οριστ.)=αυτός,

hic, haec, hoc (δεικτ.) =αυτός

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ : diu (diutius, diutissime)=για πολύ καιρό, επί πολύ,

tum =τότε,

iam =ήδη, πιά,

illic =εκεί,

unde=από όπου (αναφ. επίρρημα)

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ : apud +ΑΙΤ=κοντά σε,

praeter +ΑΙΤ =εκτός από,

pro +ΑΦ =ως αντάλλαγμα για,

in +ΑΦ = σε

post +AIT =μετά από,

in +AIT =se (προς)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :

nam (αιτιολ.παρατακτ.)=γιατί

quod (αιτιολ. υποτακτ.)=γιατί, επειδή

tamen (αντιθ.)=όμως


ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam

praeter Capitolium : κύρια πρόταση κρίσεως

everterunt : ρ., Galli: υποκείμενο του ρ., urbem : αντικείμενο του ρ., Romam : επεξήγηση στο urbem, praeter

Capitolium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εξαίρεσης/ everterunt, deletis : νόθος αφαιρετική

απόλυτος, χρονική μετοχή, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο everterunt, δηλώνει το προτερόχρονο,

legionibus : υποκείμενο της μτχ. deletis, Romanorum : γενική κτητική στο legionibus, apud Alliam : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο deletis, flumen : παράθεση στο Alliam, Brenno duce : ιδιόμορφη

αφαιρετική απόλυτος που δηλώνει τρόπο/χρόνο, Brenno : υποκείμενο, duce : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο

Brenno

pro quo immensam pecuniam acceperunt. Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο

Capitolium. Εισάγεται με την εμπρόθετη αναφορική αντωνυμία pro quo. Εκφέρεται με Οριστική, γιατί δηλώνει

το πραγματικό, χρόνου Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

acceperunt: ρ. pecuniam : αντικείμενο του ρ. immensam : επιθετικός προσδιορισμός στο pecuniam pro quo :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ανταλλάγματος στο acceperunt

Tum Camillus absens dictator est factus : κύρια πρόταση κρίσεως

est factus: ρ. Camillus: υποκείμενο του ρ. dictator : κατηγορούμενο στο Camillus absens : εναντιωματική

μετοχή, συνημμένη στο υ/ρ., δηλώνει το σύγχρονο Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Camillus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui.

Εκφέρεται με Οριστική (fuerat), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο

παρελθόν και δηλώνει πράξη προτερόχρονη σε σχέση με την πράξη της κύριας πρότασης (est factus).

fuerat : ρ. qui : υποκείμενο του ρ. diu : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. apud Ardeam :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρ. in exilio : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της κατάστασης στο ρ. propter praedam : επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας (εξωτερικού αναγκαστικού

αιτίου) στο fuerat Veientanam : επιθετικός προσδιορισμός στο praedam non divisam: αναφορική μτχ. συνημμένη

στο praedam, δηλώνει το προτερόχρονο iure : αφαιρετική του τρόπου στο divisam aequo : επιθετικός

προσδιορισμός στο iure

is Gallos iam abeuntes secutus est : κύρια πρόταση κρίσεως

secutus est : ρ. is : υποκείμενο του ρ. Gallos : αντικείμενο του ρ. abeuntes : χρονική μετοχή συνημμένη στο

Gallos, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο secutus est, δηλώνει το σύγχρονο iam : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο abeuntes

quibus interemptis aurum omne recepit : κύρια πρόταση κρίσεως

recepit: ρ. aurum : αντικείμενο του ρ. omne : επιθετικός προσδιορισμός στο aurum interemptis : νόθος

αφαιρετική απόλυτος, χρονική μετοχή, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο recepit, δηλώνει το

προτερόχρονο quibus : υποκείμενο της μτχ.

Quod illic appensum civitati nomen dedit: κύρια πρόταση κρίσεως

dedit: ρ. Quod : υποκείμενο του ρ. nomen : άμεσο αντικείμενο του ρ. civitati : έμμεσο αντικείμενο του ρ.

appensum : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο quod, δηλώνει το προτερόχρονο illic : επιρρηματικός

προσδιορισμός του τόπου στο appensum

nam Pisaurum dicitur: κύρια πρόταση κρίσεως

dicitur: ρ. Pisaurum : κατηγορούμενο του υ.(=civitas)

quod illic aurum pensatum est. Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός

προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική

Παρακειμένου, γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική, αντικειμενικά αποδεκτή στο παρελθόν.

pensatum est: ρ. aurum : υποκείμενο του ρ. illic : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρ.

Post hoc factum rediit in exilium : κύρια πρόταση κρίσεως

rediit : ρ. in exilium : εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης (εισόδου σε) στο rediit Post factum :

εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου στο rediit hoc : επιθετικός προσδιορισμός στο factum


unde tamen rogatus reversus est. Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο exilium. Εισάγεται

με το αναφορικό επίρρημα unde. Εκφέρεται με Οριστική (reversus est), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου

Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

reversus est: ρ., unde : επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο στο ρ., rogatus : χρονική μετοχή

συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (=is -Camillus), ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο reversus

est, δηλώνει το προτερόχρονο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

1. Brenno, Galli, Alliam, Capitοlium, Camillus, Ardeam : να γραφεί η γενική και κλητική ενικού

2. duce, flumen, legionibus, urbem, pecuniam, aequo iure, dictator, abeuntes, aurum omne, civitati, nomen,

hoc factum : να κλιθούν και στους δυο αριθμούς (η μετοχή στο γένος που βρίσκεται)

3. Brenno, Galli, Alliam, Capitοlium, Camillus, Ardeam, duce, flumen, legionibus, urbem, pecuniam, aequo

iure, dictator, abeuntes, aurum omne, civitati, nomen, factum : να βρεθεί το γένος και η κλίση των

παραπάνω λέξεων

4. deletis, immensam, aequo, absens, abeuntes, interemptis, omne, appensum, rogatus : να γραφούν οι

αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

5. deletis, immensam, aequo, absens, abeuntes, interemptis, omne, appensum, rogatus : να γραφούν οι

αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

6. quo, qui, is, quibus, quod, hoc : να γραφεί η αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού

7. quo, qui, is, quibus, quod, hoc : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

8. quo, is, hoc : να κλιθούν και στα τρία γένη

9. aequo : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

10. aequo : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο

11. aequo : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο ουδέτερο γένος

12. Να μεταφερθούν όλες οι κλιτές λέξεις των παρακάτω προτάσεων στον πληθυντικό αριθμό (εκτός των λέξεων

σε πλάγια γραφή, ώστε να είναι νοηματικά αποδεκτή η πρόταση που προκύπτει) : α) Quod illic appensum

civitati nomen dedit. β) Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

13. Να αντικατασταθούν χρονικά οι παρακάτω ρηματικοί τύποι : everterunt, acceperunt, fuerat, est factus,

abeuntes, secutus est, recepit, dedit, dicitur, rediit, reversus est 14. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον αντίστοιχο τύπο της υποτακτικής : everterunt,

acceperunt, fuerat, est factus, secutus est, recepit, dedit, dicitur, rediit, reversus est 15. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον αντίστοιχο τύπο της άλλης φωνής (για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) : everterunt,

acceperunt, est factus, recepit, dedit, dicitur, 16. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός

του υποκειμένου του ρήματος) :

deletis : αντίστοιχος τύπος της μετοχής ενεστώτα

everterunt : β΄ ενικό του ίδιου χρόνου στη μέση φωνή

acceperunt : β΄ενικό ενεστώτα της ίδιας φωνής σε όλες τις εγκλίσεις

fuerat : β΄ενικό προστακτικής ενεστώτα

divisam : απαρέμφατο μέλλοντα και των δυο φωνών

absens : β΄πληθυντικό υπερσυντελίκου υποτακτικής

est factus : δοτική ενικού το αρσενικού γένους του γερουνδιακού

abeuntes : β΄ ενικό παρακειμένου οριστικής και υποτακτικής

secutus est : όλοι οι ονοματικοί τύποι (οι μετοχές στη δοτική πληθυντικού του ουδετέρου γένους)

interemptis : β΄πληθυντικό ενεστώτα της μέσης φωνής σε όλες τις εγκλίσεις

recepit : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

appensum : β΄πληθυντικό του ίδιου χρόνου της υποτακτικής και των δυο φωνών

dedit : απαρέμφατα και μετοχές όλων των χρόνων της ίδιας φωνής (οι μετοχές στην αιτιατική ενικού του

αρσενικού γένους)

dicitur : χρονική αντικατάσταση στο ίδιο πρόσωπο της ενεργητικής φωνής

pensatum est : β΄ενικό προστακτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή

rediit : αντίστοιχος τύπος του ενεστώτα

rogatus : γερούνδιο και σουπίνο

reversus est : απαρέμφατα και μετοχές όλων των χρόνων (οι μετοχές στη δοτική ενικού του αρσενικού γένους)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ


1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : flumen, deletis,

Romanorum, Romam, pro quo, diu, propter praedam, iure, dictator, abeuntes, omne, illic, civitati, Post

factum, in exilium, unde, rogatus. 2. in exilio fuerat : να αναδιατυπωθεί η φράση, αφού αντικατασταθεί το in exilio από τα : α) Roma β) Carthago

γ) Italia, ώστε να εκφράζεται η στάση σε τόπο.

3. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στις παρακάτω περιόδους (σε παρενθέσεις το εννοούμενο

υποκείμενο που πρέπει να ληφθεί υπόψη):

α) Galli everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt.

β) (Camillus) aurum omne recepit

γ) Quod illic appensum civitati nomen dedit

4. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στις παρακάτω περιόδους (σε παρενθέσεις το εννοούμενο

υποκείμενο ή ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) Tum Camillus absens dictator est factus (a Romanis)

β) Nam (civitas) Pisaurum (a Romanis) dicitur, quod illic aurum pensatum est (a Romanis)

5. Να αναδιατυπωθούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού αναλυθούν οι μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις (με

όλους τους δυνατούς τρόπους) :

α) Brenno duce Galli apud Alliam flumen, deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam...

β) qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam

γ) Tum Camillus absens dictator est factus;

δ) is Gallos iam abeuntes secutus est

ε) quibus interemptis aurum omne recepit (Camillus).

στ) Quod illic appensum civitati nomen dedit:

ζ) unde tamen rogatus reversus est.

6. Brenno duce Galli urbem Romam everterunt : να αναλυθεί η υπογραμμισμένη ιδιόμορφη αφαιρετική

απόλυτος σε χρονική πρόταση εισαγόμενη με :

α) τον cum ιστορικό-διηγηματικό

β) τον cum καθαρά χρονικό

7. Να μεταφερθεί το απόσπασμα στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις που δίδονται :

Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam,

absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est:

Εξάρτηση :

α) Sallustius narrat

β) Sallustius narrabat

γ) Camillus narrat

δ) Camillus narrabat

8. nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est :

Η δευτερεύουσα πρόταση : α) να αναγνωρισθεί (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή, εκφορά και δικαιολόγησή

τους) β) να μετατραπεί σε μετοχή.

9. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις του κειμένου (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή,

εκφορά και δικαιολόγησή τους)



ΚΕΙΜΕΝΟ 23

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic

Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti

intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer,

respondebat: "Bene quievit, libenter cibum sumpsit". Deinde, cum lacrimae suae diu

cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur: tum se dolori dabat et paulo post siccis

oculis redibat. … Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Paetus in

partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Erat ascensurus navem. Arria

milites orabat, ut simul imponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam

ingentemque navem secuta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Καικίνας Παίτος, σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος, άρρωστος ήταν και ο γιος τους.

Ο γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε την κηδεία με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη το

καταλάβει ο σύζυγός της (: να μη γίνει αντιληπτό από τον σύζυγό της). Όχι μόνο αυτό

αλλά και κάθε φορά που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου της, προσποιείτο ότι

ζούσε ο γιος και στο σύζυγο, που ρωτούσε πολύ συχνά τι έκανε το παιδί, απαντούσε:

«κοιμήθηκε καλά, έφαγε με όρεξη». Έπειτα, όταν τα δάκρυά της, που συγκρατούσε

(:συγκρατούνταν) για πολύ ώρα, νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω· τότε παραδινόταν

στον πόνο και λίγο αργότερα ξαναγύριζε με τα μάτια στεγνά. … Ο Σκριβωνιανός είχε

στασιάσει (: είχε σηκώσει τα όπλα) στην Ιλλυρία εναντίον του Κλαυδίου. Ο Παίτος είχε

πάει με το μέρος του (:με την παράταξή του) και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός,

μεταφερόταν σιδηροδέσμιος στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει σε πλοίο. Η Αρρία

παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του. Δεν το κατόρθωσε. Νοίκιασε

ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο πλοίο.


ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:

aegroto 1=ασθενώ,

*morior, mortuus sum (μτχ.μέλλοντα moriturus), mortuum, mori (αποθ) 3=πεθαίνω,

paro 1 = ετοιμάζω, ignoro 1= αγνοώ, intro 1= μπαίνω,

vivo – vixi - victum - vivere 3= ζω,

simulo 1 = προσποιούμαι ,

interrogo 1 = ρωτώ ,

ago - egi - actum – agere 3= οδηγώ (άγω), κάνω,

respondeo - respondi - responsum - respondere 2= απαντώ,

quiesco - quievi - quietum - quiescere 3= ηρεμώ, αναπαύομαι,

sumo - sumpsi - sumptum - sumere 3= παίρνω,

cohibeo - cohibui - cohibitum - cohibere 2= συγκρατώ, εμποδίζω ,

vinco - vici - victum - vincere 3= νικώ ,

prorumpo - prorupi - proruptum - prorumpere 3= ξεσπώ

*egredior - egressus sum - egressum - egredi (αποθετικό) 3*15= βγαίνω ,

do - dedi -datum - dare 1= δίνω,

*redeo - redii (redivi)- reditum - redire = επιστρέφω (red+eo)

moveo - movi - motum - movere 2= κινώ ,

*sum, fui, esse=είμαι,

occido - occidi - occisum - occidere 3= σκοτώνω ,

traho - traxi - tractum - trahere 3= τραβώ ,

ascendo - ascendi - ascensum - ascendere 3= ανεβαίνω ,

oro 1= παρακαλώ ,

impono - imposui - impositum - imponere 3= επιβιβάζω,

impetro 1= κατορθώνω ,

*conduco - conduxi - conductum - conducere 3 = νοικιάζω (con+duco)

sequor - secutus sum - secutum - sequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ


Α΄ΚΛΙΣΗ :

Caecina, ae=Καικίνας,

Arria, ae=Αρρία,

lacrima, ae=δάκρυ,

Roma, ae=Ρώμη,

navicula, ae=πλοιάριο,

Β΄ΚΛΙΣΗ :

*arma, -orum(O)=τα όπλα (μόνο πληθυντικού),

*filius, -ii / –i =γιος,

Paetus, i=Παίτος,

maritus, i=σύζυγος,

cibus, i=τροφή,

oculus, i= μάτι ,

Scribonianus,-i= Σκριβωνιανός,

*Claudius, -ii / -i = Κλαύδιος,

puer, pueri =παιδί,

cubiculum, i= υπνοδωμάτιο,

Illyricum, i (Ο) = Ιλλυρία,

Γ΄ΚΛΙΣΗ :

funus, -eris (Ο)=κηδεία,

dolor, -is (A)=πόνος

*pars, partis(Θ)=μέρος

στον πληθυντικό partes, ium=πολιτική παράταξη

*navis, is (Θ) =πλοίο, αφ.εν.navi και nave

miles, militis (Α)==στρατιώτης

ΕΠΙΘΕΤΑ :

paulus,a,um=λίγος (εύχρηστο στην αιτ. και αφ.

ενικού του ουδετέρου : paulum, paulo=λίγο-δεν

σχηματίζει παραθετικά)

siccus, -a, -um (siccior, sicissimus)=στεγνός,

piscatorius, -a, -um=αλιευτικός, ψαράδικος

ingens, -ntis (μονοκατ.Γ΄- ingentior, ingentissimus)

=τεράστιος, πελώριος

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ :

ita =έτσι,

*bene(melius-optime)=καλά,

libenter (libentius, libentissime)=πρόθυμα,

deinde = τελικά,

*diu (diutius, diutissime) = για πολύ καιρό, επί

πολύ,

tum =τότε, *post (posterius, postremo-

postumo)=μετά, simul = μαζί

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ :

hic, haec, hoc (δεικτ)=αυτός,

ille, illa, illud (δεικτ) =εκείνος,

quis, quis, quid (ερωτημ)=ποιος;

suus, sua, suum (κτητ)=δικός του/τους,

ego(προσ)=εγώ,

is, ea, id (οριστ.)=αυτός

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :

in +ΑΦ=σε (στάση-κατάσταση),

contra +ΑΙΤ =εναντίον (εχθρική διάθεση)


et (συμπλ)=και, ut (συμπερ)=ώστε

quin immo (αντιθ)=όχι μόνο αλλά και

cum επαναληπτικός =όταν, κάθε φορά που

ac (συμπλ)= και

cum ιστορικός-διηγηματικός+υποτακτική=όταν,

αφού

ut (βουλ)=να

que (συμπλ. εγκλιτικός)=και



Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae : κύρια πρόταση κρίσεως

Aegrotabat : ρ. , Caecina Paetus : υποκείμενο του ρ., maritus: παράθεση στο Caecina Paetus, Arriae : γενική

κτητική στο maritus

aegrotabat et filius: κύρια πρόταση κρίσεως

aegrotabat : ρ., filius : υποκείμενο του ρ.

Filius mortuus est: κύρια πρόταση κρίσεως

mortuus est : ρ., Filius : υποκείμενο του ρ.

Huic Arria funus ita paravit: κύρια πρόταση κρίσεως

paravit : ρ., Arria : υποκείμενο του ρ., funus : αντικείμενο του ρ., Huic : δοτική προσωπική χαριστική στο ρ., ita

: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

ut ignoraretur a marito : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός

προσδιορισμός του αποτελέσματος στο paravit. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι

καταφατική (στην κύρια πρόταση υπάρχει το ita). Εκφέρεται με υποτακτική (ignoraretur), όπως όλες οι

συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου παρατατικού, γιατί

εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (paravit).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί το

αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη

δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

ignoraretur : ρ., funus : υποκείμενο του ρ., a marito : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το ρ.

cum illa cubiculum mariti intraverat : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός

του χρόνου στο simulabat. Εισάγεται με τον cum επαναληπτικό, γιατί εκφράζει επανάληψη. Εκφέρεται με

Οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό (και η επαναλαμβανόμενη πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη),

χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί δηλώνει πράξη επαναλαμβανόμενη στο παρελθόν, που είναι προτερόχρονη της

πράξης που δηλώνει η κύρια πρόταση (simulabat) .

intraverat : ρ., illa : υποκείμενο του ρ., cubiculum : αντικείμενο του ρ., mariti : γενική κτητική στο cubiculum

vivere filium simulabat: κύρια πρόταση κρίσεως

simulabat : ρ., (illa : υποκείμενο του ρ.), vivere : αντικείμενο του ρ., ειδικό απαρέμφατο filium : υποκείμενο του

απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία)

ac marito persaepe interroganti respondebat: κύρια πρόταση κρίσεως

respondebat : ρ., (illa : υποκείμενο του ρ.), marito : έμμεσο αντικείμενο του ρ. και υποκείμενο της μτχ.,

interroganti : αναφορική μετοχή, συνημμένη στο marito, persaepe : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

interroganti

quid ageret puer : Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως αντικείμενο

του interroganti. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με υποτακτική, (όπως όλες οι

πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις) γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου

παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου ( η μετοχή interroganti θεωρείται ιστορικού χρόνου,

γιατί εξαρτάται από το respondebat) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ageret : ρ., puer : υποκείμενο του ρ., quid : αντικείμενο του ρ.

Bene quievit: κύρια πρόταση κρίσεως

quievit : ρ, (puer : υποκείμενο του ρ.), Bene : επιρρηματικός προσδιορισμός (οργανική) του τρόπου στο ρ.

libenter cibum sumpsit: κύρια πρόταση κρίσεως

sumpsit : ρ, (puer : υποκείμενο του ρ.), cibum : αντικείμενο του ρ., libenter: επιρρηματικός προσδιορισμός του

τρόπου στο ρ.

Deinde egrediebatur: κύρια πρόταση κρίσεως

egrediebatur : ρ., (illa : υποκείμενο του ρ.), Deinde : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

cum lacrimae suae , diu cohibitae, vincerent / prorumperentque : Δύο δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις,

ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου στο egrediebatur. Εισάγονται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό,

που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρονται με Υποτακτική (vincerent - prorumperent),

όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου και

αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτώνται από

ρήμα ιστορικού χρόνου (egrediebatur) και δηλώνουν το σύγχρονο στο παρελθόν.

vincerent –prorumperent(que) : ρ., lacrimae : υποκείμενο του ρ. και της μτχ., suae :επιθετικός προσδιορισμός

στο lacrimae, cohibitae : αναφορική μετοχή, συνημμένη στο υ/ρ., diu : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

στο cohibitae.

tum se dolori dabat : κύρια πρόταση κρίσεως

dabat : ρ., (illa : υποκείμενο του ρ.), se : άμεσο αντικείμενο του ρ. (αυτοπάθεια), dolori : έμμεσο αντικείμενο του

ρ., tum :επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

paulo post siccis oculis redibat: κύρια πρόταση κρίσεως


redibat : ρ., (illa : υποκείμενο του ρ.), post : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., paulo : αφαιρετική

του μέτρου ή της διαφοράς στο post, oculis : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο ρ., siccis : επιθετικός

προσδιορισμός στο oculis.

Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: κύρια πρόταση κρίσεως

moverat : ρ., Scribonianus : υποκείμενο του ρ., arma : αντικείμενο του ρ., in Illyrico : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ., contra Claudium : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός εχθρικής διάθεσης στο ρ.

fuerat Paetus in partibus eius : κύρια πρόταση κρίσεως

fuerat : ρ., Paetus : υποκείμενο του ρ., in partibus : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο

(μεταφορικά) ή της κατάστασης, eius : γενική κτητική στο partibus

occiso Scriboniano, Romam trahebatur: κύρια πρόταση κρίσεως

trahebatur : ρ., (Paetus : υποκείμενο του ρ.), Romam : απρόθετη αιτιατική της κίνησης προς τόπο στο ρ., occiso :

γνήσια αφαιρετική απόλυτος, χρονική μετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο, Scriboniano : υποκείμενο της μτχ.

Erat ascensurus navem: κύρια πρόταση κρίσεως

Erat ascensurus : ρ.(ενεργητική περιφραστική συζυγία), (Paetus : υποκείμενο του ρ.), navem:αντικείμενο του ρ.

Arria milites orabat: κύρια πρόταση κρίσεως

orabat : ρ., Arria : υποκείμενο του ρ., milites : άμεσο αντικείμενο του ρ.

ut simul imponeretur : Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση. Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του orabat.

Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut , γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (imponeretur),

όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί

εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (orabat). Ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση

είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη

δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της.

imponeretur : ρ., (Arria : υποκείμενο του ρ.), simul : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

Non impetravit: κύρια πρόταση κρίσεως

Non impetravit : ρ., (Arria : υποκείμενο του ρ.)

conduxit piscatoriam naviculam : κύρια πρόταση κρίσεως

conduxit : ρ., (Arria : υποκείμενο του ρ.), naviculam : αντικείμενο του ρ., piscatoriam : επιθετικός

προσδιορισμός στο naviculam

ingentemque navem secuta est. : κύρια πρόταση κρίσεως

secuta est : ρ., (Arria : υποκείμενο του ρ.), navem : αντικείμενο του ρ., ingentem(que) : επιθετικός

προσδιορισμός στο navem.



1. Caecina Paetus, maritus, filius, funus, cubiculum, interroganti, puer, cibum, lacrimae suae, dolori,

siccis oculis, arma, Claudium, partibus, milites, piscatoriam naviculam, ingentem navem : να κλιθούν

2. huic, illa, quid, suae, se, eius : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού στο ίδιο γένος (ή και

πρόσωπο)

3. huic, illa, quid, suae, eius : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

4. suae, se : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι των άλλων προσώπων και στους δυο αριθμούς

5. huic, illa, quid, eius : να κλιθούν και στα τρία γένη

6. bene, libenter, diu, siccis, ingentem : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στους άλλους βαθμούς

7. bene, libenter : α) να γραφούν οι τρεις βαθμοί των επιθέτων από τα οποία παράγονται τα επιρρήματα στην

αφαιρετική ενικού του αρσενικού γένους. β) να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου από το οποίο

παράγεται το bene στο ουδέτερο γένος.

8. Να μεταφερθούν όλες οι κλιτές λέξεις των παρακάτω προτάσεων στον πληθυντικό αριθμό : α) Erat

ascensurus navem. β) Conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

9. interroganti, cohibitae, siccis, occiso, piscatoriam, ingentem : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα

γένη

10. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι :

aegrotabat : ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής και η αφαιρετική του σουπίνου

mortuus est : οι ονοματικοί τύποι όλων των χρόνων (οι μετοχές στη γενική ενικού του θηλυκού- για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος του υποκειμένου)

paravit : β΄πληθυντικό της προστακτικής του ενεστώτα και των δυο φωνών

ignoraretur : ο αντίστοιχος τύπος του ενεστώτα και στις δυο φωνές

intraverat : β΄πληθυντικό της προστακτικής του μέλλοντα

simulabat : α΄πληθυντικό της υποτακτικής του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου (για τυχόν περιφραστικούς

τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος του υποκειμένου)

interroganti : α΄πληθυντικό της υποτακτικής του ιδίου χρόνου της μέσης φωνής

ageret : απαρέμφατα όλων των χρόνων της ίδιας φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το

γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

respondebat : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

quievit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

sumpsit : ονοματικοί τύποι και των δυο φωνών (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)

cohibitae : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να

ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

vincerent : αντίστοιχος τύπος του μέλλοντα (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο

αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

prorumperent : αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του παρακειμένου

egrediebatur : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να


dabat : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής της ενεργητικής φωνής

redibat : δοτική του ενικού αριθμού της μετοχής του ενεστώτα και του μέλλοντα της ίδιας φωνής

moverat : αφαιρετική του σουπίνου και γενική του γερουνδίου

fuerat : απαρέμφατα και μετοχές όλων των χρόνων (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος

και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

occiso : α΄πληθυντικό του παρακειμένου και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής

trahebatur : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ενεργητικής φωνής

Erat ascensurus : αντίστοιχος τύπος του υπερσυντελίκου της υποτακτικής

orabat : β΄ενικό του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

imponeretur : α΄ενικό του ενεστώτα της ίδιας έγκλισης της ίδιας φωνής

impetravit : β΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

conduxit : β΄πληθυντικό του παρατατικού της υποτακτικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας και β΄ενικό της

προστακτικής του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος


secuta est : α΄πληθυντικό της υποτακτικής του μέλλοντα (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το


11. aegrotabat, mortuus est, paravit, ignoraretur, intraverat, simulabat, interroganti, ageret, respondebat,

quievit, sumpsit, vincerent, prorumperent, egrediebatur, dabat, redibat, moverat, fuerat, trahebatur,


Erat ascensurus, orabat, imponeretur, impetravit, conduxit, secuta est : να αντικατασταθούν χρονικά οι

τύποι

12. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον αντίστοιχο τύπο της υποτακτικής (για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) aegrotabat,

mortuus est, paravit, simulabat, respondebat, quievit, sumpsit, egrediebatur, dabat, redibat, moverat,

fuerat, trahebatur, Erat ascensurus, orabat, impetravit, conduxit, secuta est 13. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής (για τυχόν περιφραστικούς

τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) : ignoraretur, ageret,

vincerent, prorumperent, imponeretur 14. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον αντίστοιχο τύπο της άλλης φωνής (για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) : paravit,

ignoraretur, sumpsit, vincerent, dabat, trahebatur, imponeretur, impetravit, conduxit


1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : maritus, Arriae, Huic,

a marito, cubiculum, vivere, filium, interroganti, libenter, cohibitae, se, dolori, paulo, post, oculis, contra

Claudium, Scriboniano, Romam, navem(α΄), simul, ingentem

2. in Illyrico : να αντικατασταθεί από τα : α) Ephesus β) Athenae γ) Gallia, ώστε να εκφράζεται η ίδια

επιρρηματική σχέση.

3. Romam : να αντικατασταθεί από τα : α) patria β) Carthago γ) Gallia, ώστε να εκφράζεται η ίδια


4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στις παρακάτω περιόδους (σε παρενθέσεις το εννοούμενο

υποκείμενο που πρέπει να ληφθεί υπόψη):

α) Huic Arria funus ita paravit.

β) libenter (puer) cibum sumpsit.

γ) tum (Arria) se dolori dabat.

δ) Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat.

ε) Arria milites orabat.

στ) (Arria) conduxit piscatoriam naviculam.

5. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στις παρακάτω περιόδους (σε παρενθέσεις το εννοούμενο

υποκείμενο και ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) ut (id / funus) ignoraretur a marito

β) Paetus Romam (a militibus) trahebatur

γ) ut simul (Arria/ea a militibus) imponeretur



α) ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat:

β) cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur:

γ) occiso Scriboniano, Romam trahebatur.

7. Να μεταφερθούν τα παρακάτω αποσπάσματα στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις που δίδονται :

α) Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est.

Εξάρτηση : Sallustius narrat

β) Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito;

Εξάρτηση : Arria narrat

γ) Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito;

Εξάρτηση : Arria dicitur

δ) Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Paetus in partibus eius et, occiso

Scriboniano, Romam trahebatur. Erat ascensurus navem. Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Non

impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

Εξάρτηση : Sallustius narrabat

ε) " Bene (puer) quievit, libenter cibum sumpsit".

Εξάρτηση : Arria respondebat marito

στ) Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque

navem secuta est.

Εξάρτηση : Arria narrat

ζ) Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque

navem secuta est.

Εξάρτηση : Arria dicitur


η) Deinde, cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur: tum se dolori dabat et

paulo post siccis oculis redibat.

Εξάρτηση : Arria dicebatur

8. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού μεταφερθεί το ρήμα της

κύριας πρότασης στον Ενεστώτα, χωρίς να μεταβληθεί η χρονική σχέση των δύο προτάσεων.

9. cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur : να αναδιατυπωθεί η περίοδος,

ώστε οι δευτερεύουσες προτάσεις να δηλώνουν το προτερόχρονο στο παρελθόν.

10. ut ignoraretur a marito : να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα πρόταση (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή,

εκφορά και δικαιολόγησή τους).

11. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή, εκφορά

και δικαιολόγησή τους) και β) να μετατραπεί σε ευθεία.

12. ut simul imponeretur : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα πρόταση (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή,

εκφορά και δικαιολόγησή τους) β) να μετατραπεί σε τελικό απαρέμφατο. γ) να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο.

13. Να αναγνωρισθούν οι χρονικές προτάσεις του κειμένου (είδος, συντακτική θέση, εισαγωγή, εκφορά και

δικαιολόγησή τους).

14. Deinde, cum lacrimae suae , diu cohibitae, vincerent / prorumperentque, egrediebatur; : να μετατραπούν

οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές.

15. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού

μετατραπεί η πρώτη πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική που θα δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα παράλληλη

διάρκεια.

16. Tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού μετατραπεί η

πρώτη πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική που θα δηλώνει το προτερόχρονο (οι υπάρχοντες χρονικοί

προσδιορισμοί να παραλειφθούν).

17. fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Roman trahebatur. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος,

αφού μετατραπεί η πρώτη πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει αιτιολογία πραγματική-

αντικειμενικα αποδεκτή.

18. Erat ascensurus navem. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα,

αφού μετατραπεί η πρώτη πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με το σύνδεσμο cum ιστορικό.

19. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est. : να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική εισαγόμενη με το σύνδεσμο cum

αιτιολογικό (θα δηλώνει το προτερόχρονο), και η δεύτερη πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με το

χρονικό σύνδεσμο postquam.



ΚΕΙΜΕΝΟ 24

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium

ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum

intus esse. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad

Nasicam venisset et eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi

erat. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur: “Quid?” inquit “Ego non

cognosco vocem tuam?” Visne scire quid Nasica responderit? “Homo es impudens. Ego

cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?”

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς είχε έρθει (:πάει) στον ποιητή Έννιο και η υπηρέτρια

είπε σ’ αυτόν, που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα, ότι αυτός δεν ήταν στο σπίτι, ο

Νασικάς κατάλαβε ότι εκείνη το είπε αυτό κατά διαταγή του αφεντικού της κι ότι εκείνος

ήταν μέσα. Μάθε τώρα τι έκανε έπειτα ο Νασικάς. Λίγες μέρες αργότερα, όταν ο Έννιος

ήρθε (:πήγε) στο Νασικά και τον ζητούσε από την πόρτα, φώναξε ο Νασικάς ότι δεν ήταν

στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτισμένος (:επειδή αγανάκτησε)

αφού (: επειδή, που) ο Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά, είπε: «Τι (λες); Δεν

(ανα)γνωρίζω εγώ τη φωνή σου;» Θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; «Είσαι

αναιδής άνθρωπος. Όταν εγώ σε ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου ότι δεν ήσουν στο

σπίτι. Εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»



venio, veni, ventum, -ire 4 =έρχομαι, πηγαίνω, quaero, quaesivi, quaesitum, -ere 3 =ζητώ,

*dico, dixi, dictum, -ere 3=λέω,

*sum, fui, esse=είμαι,

sentio, sensi, sensum, -ire 4=καταλαβαίνω,

*accipio, accepi, acceptum, -ere 3-15(ad+capio)=παίρνω, μαθαίνω,

*facio, feci, factum, -ere 3 -15=κάνω,

exclamo, -avi, -atum, -are 1=φωνάζω,

indignor, indignatus sum, indignatum, -ari 1 (αποθ)= αγανακτώ, οργίζομαι,

mentior, mentitus sum, mentitum, -iri 4 (αποθ)=λέω ψέματα,

*inquam(ελλειπτικό)=λέω,

cognosco, cognovi, cognitum, -ere 3=(ανα)γνωρίζω,

*volo, volui, -, velle =θέλω,

*scio, scivi, scitum, -ire 4 =ξέρω, μαθαίνω,

respondeo, respondi, responsum, -ere 2=απαντώ,

credo, credidi, creditum, -ere 3 =πιστεύω


Α΄ΚΛΙΣΗ :

Nasica, -ae =ο Νασικάς, poeta, -ae =ποιητής,

ancilla, -ae =υπηρέτρια, ianua, -ae =πόρτα

Β΄ΚΛΙΣΗ :

P. : συντομογρ. του Publius=Πόπλιος,

*Cornelius , -ii/-i κλητ.-i=Κορνήλιος ,

*Ennius, -ii/-i , κλητ.-i= Έννιος,

*ostium, ii/i(Ο)=πόρτα, είσοδος,

dominus, -i =κύριος, αφέντης

Γ΄ΚΛΙΣΗ :

vox, vocis (Θ)=φωνή,

homo , -inis (Α)=άνθρωπος, άνδρας

Δ΄ΚΛΙΣΗ :

*domus, domus (Θ)=οίκος, σπίτι

*iussus(Α)=διαταγή : απαντά μόνο η αφαιρετική

ενικού iussu=σύμφωνα με τη διαταγή

Ε΄ΚΛΙΣΗ :

dies, diei (Α) =ημέρα

ΕΠΙΘΕΤΑ :

paucus,-a,-um (paucior, paucissimus)=λίγος,

impudens, -ntis (μονοκατάληκτο, Γ΄-impudentior,

impudentissimus)=αναιδής


intus=μέσα,

nunc =τώρα,

postea =έπειτα,

post (posterius, postremo/postumo)=μετά,

tum =τότε,

tam =τόσο,

aperte (apertius, apertissime)=φανερά


is, ea, id (οριστ.)= αυτός

ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος,

quis, quis, quid (ερωτ)=ποιος;


tuus,a,um(κτητ)=δικός σου,

ipse, ipsa, ipsum (οριστ.)=ο ίδιος


ad +ΑΙΤ= προς, σε (κιν. προς),

a/ab +ΑΦ=από

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ – ΜΟΡΙΑ :

Cum ιστορικός-διηγηματικός (χρον)+υποτακτική :

όταν, αφού

-que (συμπλ., εγκλιτικός) : και

et (συμπλ.): και

etsi (εναντ) : αν και

-ne (ερωτηματικό μόριο εγκλιτικό) : μήπως



Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο sensit. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για

διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (venisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum

ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην

δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(sensit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

venisset : ρ. , P. Cornelius Nasica : υποκείμενο του ρ., ad Ennium : εμπρόθετος προσδιορισμός της κατεύθυνσης

προς πρόσωπο στο venisset, poetam : παράθεση στο Ennium

Cum …eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse : Δευτερεύουσα χρονική

πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο sensit. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό,

που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (dixisset), όπως όλες οι

χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου και αιτιατού

ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα

ιστορικού χρόνου (sensit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

dixisset : ρ., ancilla : υποκείμενο του ρ. , non esse : ειδικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο του ρ., eum :

υποκείμενο του non esse (ετεροπροσωπία), ei(que) : έμμεσο αντικείμενο του dixisset, domi : επιρρηματικός

προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο non esse, quaerenti : αναφορική-επιθετική μετοχή, συνημμένη στο ei

Ennium : αντικείμενο της μτχ. quaerenti, ab ostio :εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στη μτχ.

quaerenti

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse : κύρια πρόταση κρίσεως

sensit : ρ., Nasica : υποκείμενο του ρ. , dixisse - esse: ειδικά απαρέμφατα, αντικείμενα του sensit, illam :

υποκείμενο του dixisse (ετεροπροσωπία), illum : υποκείμενο του esse (ετεροπροσωπία), iussu : αφαιρετική της

αιτίας (του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο dixisse, domini : γενική υποκειμενική στο iussu, intus :

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο esse

Accipe nunc : κύρια πρόταση επιθυμίας

Accipe : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), nunc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quid postea Nasica fecerit : Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως

αντικείμενο του Accipe. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες

οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου

παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (Accipe) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

fecerit : ρ., Nasica : υποκείμενο του ρ., quid : αντικείμενο του ρ., postea : επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο fecerit

cum Ennius ad Nasicam venisset : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο exclamavit. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του

παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (venisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό,

γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια

πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (exclamavit) και δηλώνει το

προτερόχρονο στο παρελθόν.

venisset : ρ., Ennius : υποκείμενο του ρ., ad Nasicam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης

προς πρόσωπο στο ρ.

cum (Ennius)… eum a ianua quaereret : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός

του χρόνου στο exclamavit. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις

του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (quaereret), όπως όλες οι χρονικές με τον cum


δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(exclamavit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

quaereret : ρ., (Ennius : υποκείμενο του ρ.), eum : αντικείμενο του ρ., a ianua : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός του τόπου στο ρ.

Paucis post diebus exclamavit Nasica se domi non esse : κύρια πρόταση κρίσεως

exclamavit : ρ., Nasica : υποκείμενο του ρ., non esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ., se : υποκείμενο του

non esse (τατυτοπροσωπία-λατινισμός), domi : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο non esse,

post : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα ρ. exclamavit και quaereret, diebus : αφαιρετική του μέτρου ή

της διαφοράς στο post, Paucis : επιθετικός προσδιορισμός στο diebus

etsi domi erat : Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi.

Εκφέρεται με Οριστική, γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της

κύριας. Ο χρόνος είναι παρατατικός, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.


erat : ρ., (Nasica : υποκείμενο του ρ.), domi : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ.

Tum Ennius indignatus inquit : κύρια πρόταση κρίσεως

inquit : ρ., Ennius : υποκείμενο του ρ., indignatus : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρ., Tum :

επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quod Nasica tam aperte mentiebatur : Δευτερεύουσα ουσιαστική αιτιολογική πρόταση. Λειτουργεί ως

αντικείμενο του indignatus (ρ. ψυχικού πάθους). Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με

Οριστική, γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική, αντικειμενικά αποδεκτή, χρόνου Παρατατικού, γιατί

αναφέρεται στο παρελθόν.

mentiebatur : ρ., Nasica : υποκείμενο του ρ., tam : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρ., aperte :

επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

Quid (dicis) ? Ευθεία ερώτηση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με

οριστική ενεστώτα (ενν. ρ. dicis)γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

(dicis : ρ., tu : υποκείμενο του ρ.), Quid : αντικείμενο του ρ.

Ego non cognosco vocem tuam? Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας. Δεν εισάγεται με κανένα

μόριο για έμφαση. Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα (non cognosco),

γιατί αναφέρεται στο παρόν.

non cognosco : ρ., Ego : υποκείμενο του ρ., vocem : αντικείμενο του non cognosco, tuam : επιθετικός

προσδιορισμός στο vocem

Visne scire ? Ευθεία ερώτηση ολικής αγνοίας. Εισάγεται με το μόριο –ne γιατί η απάντηση δεν είναι γνωστή.

Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (Vis) γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

Vis : ρ., (tu=υποκείμενο του ρ.), scire : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του Vis

quid Nasica responderit : Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως

αντικείμενο του scire. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι

πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου

παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου ( το απαρέμφατο scire θεωρείται αρκτικού χρόνου, γιατί

εξαρτάται από τον ενεστώτα vis) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

responderit : ρ., Nasica : υποκείμενο του ρ., quid : αντικείμενο του ρ.

Homo es impudens: κύρια πρόταση κρίσεως

es : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), Homo : κατηγορούμενο στο υποκ., impudens : επιθετικός προσδιορισμός στο

Homo

Ego cum te quaererem : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

credidi. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και

εκφέρεται με Υποτακτική (quaererem), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί

υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση,

χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (exclamavit) και δηλώνει το σύγχρονο στο

παρελθόν.

quaererem : ρ, Ego : υποκείμενο του ρ., te: αντικείμενο του ρ.

ancillae tuae credidi te non esse : κύρια πρόταση κρίσεως

credidi : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), non esse : ειδικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο του ρ., te : υποκείμενο

του non esse (ετεροπροσωπία), ancillae : έμμεσο αντικείμενο του ρ., tuae : επιθετικός προσδιορισμός στο ancillae,

domi : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο non esse

tu mihi ipsi non credis? Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, απλή. Δεν εισάγεται με κανένα μόριο,

για να δοθεί έμφαση. Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα (credis), γιατί

αναφέρεται στο παρόν.

non credis : ρ., tu : υποκείμενο του ρ., mihi : αντικείμενο του non credis, ipsi : κατηγορηματικός προσδιορισμός

στο mihi



1. Cornelius Nasica, Ennium, poetam, ostio, ancilla, domi, domini, paucis diebus, ianua, vocem tuam, homo

impudens, ancillae tuae : να κλιθούν

2. impudens : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

3. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : ei, eum, illam, id, illum, quid, se,

ego, tuam, te, tuae, tu, mihi, ipsi

4. ei, eum, illam, id, illum, quid, se, ego, tuam, te, tuae, tu, mihi, ipsi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του

άλλου αριθμού

5. tuam, tuae : α) να τοποθετηθούν οι τύποι στην κατάλληλη θέση του πίνακα και β) να συμπληρωθεί ο πίνακας

με τους κατάλληλους τύπους (στην ίδια πτώση του ίδιου αριθμού)

για έναν κτήτορα για πολλούς κτήτορες

α΄ πρόσωπο β΄πρόσωπο γ΄πρόσωπο α΄πρόσωπο β΄πρόσωπο γ΄πρόσωπο

6. se, ego, tuam, te, tuae, tu, mihi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

7. ei, eum, illam, id, illum, quid, tuam, tuae, ipsi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

8. ei, illam, id, illum, quid, se, tuam, te, mihi, ipsi : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. venisset, dixisset, sensit, accipe, fecerit, quaereret, exclamavit, erat, mentiebatur, cognosco, responderit,

es, quaererem, credidi, credis : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

10. dixisset, sensit, dixisse, accipe, fecerit, quaereret, exclamavit, cognosco, responderit, quaererem, credidi,

credis : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το


11. venisset, dixisset, accipe, fecerit, quaereret, responderit, quaererem : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της

οριστικής

12. sensit, accipe, exclamavit, erat, mentiebatur, cognosco, es, credidi, credis : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

της υποτακτικής

13. venisset, dixisset, esse, sensit, dixisse, accipe, fecerit, quaereret, exclamavit, erat, mentiebatur, cognosco,

responderit, es, quaererem, credidi, credis : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς

τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

14. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός

του υποκειμένου του ρήματος):

venisset : β΄πληθυντικό της προστακτικής του ενεστώτα

dixisset : ονοματικοί τύποι της ίδιας φωνής

esse : β΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής

sensit : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της μέσης φωνής

dixisse : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

accipe : αφαιρετική του γερουνδίου και γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού

fecerit : β΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της προστακτικής

quaereret : αφαιρετική του σουπίνου

exclamavit : γ΄πληθυντικό του ίδιου χρόνου της υποτακτικής της μέσης φωνής

erat : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα της προστακτικής

mentiebatur : β΄πληθυντικό του μέλλοντα της υποτακτικής

cognosco : α΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της μέσης φωνής

responderit : β΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

es : αφαιρετική του ενικού αριθμού της μετοχής του μέλλοντα στο θηλυκό γένος

quaererem : γ΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της ίδιας έγκλισης της ίδιας φωνής

credidi : απαρέμφατο του ενεστώτα και του μέλλοντα της μέσης φωνής

credis : β΄ενικό της προστακτικής του ενεστώτα του μέλλοντα και των δυο φωνών


10. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : ad Ennium, poetam,

ei, Ennium, eum (α΄), domi (α΄), non esse(α΄), domini, iussu, intus, diebus, a ianua, se, aperte, vocem,

scire, impudens, ancillae, te, mihi, ipsi

11. Να αναγνωρισθούν όλοι οι προσδιορισμοί του χρόνου του κειμένου.

12. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι δοτικές του κειμένου.


13. domi : να αντικατασταθεί από τα : α) Roma β) Athenae γ) Italia, ώστε να εκφράζεται η ίδια επιρρηματική

σχέση.

14. Paucis post diebus : να διατυπωθεί ο προσδιορισμός με άλλο τρόπο.

15. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα:

α) cum... ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse

β) quid postea Nasica fecerit

γ) Paucis post diebus cum Ennius eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica...

δ) Ego non cognosco vocem tuam?

ε) Visne scire quid Nasica responderit?

στ) tu mihi ipsi non credis?



α) eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset

β) Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit :

17. Να μεταφερθούν τα αποσπάσματα στον ευθύ λόγο :

α) ancilla dixisset eum domi non esse

β) exclamavit Nasica se domi non esse.

18. Να μεταφερθούν τα αποσπάσματα στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις που δίδονται :

α) exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat.

εξάρτηση : Sallustius narrat

β) Tum Ennius quod Nasica tam aperte mentiebatur inquit :

εξάρτηση : Ennius narrat, Ennius dicitur

γ) Homo es impudens.

εξάρτηση : Nasica respondit Ennio

δ) “Quid (dicis)?”

εξάρτηση : Ennius Nasicam interrogat, Ennius Nasicam interrogavit

ε) “Ego non cognosco vocem tuam?”

εξάρτηση : Ennius Nasicam interrogat

στ) Visne scire quid Nasica responderit?

εξάρτηση : Rogo te, Rogabam te

ζ) Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse;

εξάρτηση : Nasica Ennio respondit

η) tu mihi ipsi non credis ?

εξάρτηση : Nasica rogavit Ennium

19. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit : να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις : Tu me

adhortaris, Tu me adhortatus es (εσύ με προτρέπεις / προέτρεψες)

20. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές (αν αυτό

είναι δυνατόν) :

α) Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset

eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse.

β) Paucis post diebus cum Ennius Nasicam a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi

erat.

γ) Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse;

δ) Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur, inquit :

21. Acippe nunc quid postea Nasic fecerit : να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.

22. Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου να μετατραπούν σε ευθείες.

23. Να αναγνωρισθούν οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου :

24. Να αναγνωρισθούν οι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου :

25. Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; : να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δεύτερη κύρια πρόταση σε : α) δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει

αιτιολογία πραγματική-αντικειμενικά αποδεκτή. β) δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει αιτιολογία που

είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας.


ΚΕΙΜΕΝΟ 25

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus

«Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes

recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitote decerptam esse

Carthagine. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini

patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem

credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem

publicam in extremo discrimine quondam fuisse!” Statimque sumptum est Punicum bellum

tertium, quo Carthago deleta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα και

δείχνοντας το στους Συγκλητικούς «Σας ρωτώ», είπε, «πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το

σύκο από το δέντρο». Όταν όλοι είπαν ότι ήταν φρέσκο, «Κι όμως», είπε, «να ξέρετε ότι

κόπηκε στην Καρχηδόνα πριν από τρεις μέρες. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό!

Επομένως, να φυλάγεστε από τον κίνδυνο, να προστατεύετε την πατρίδα. Μη στηρίζεστε

στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την υπερβολική αυτοπεποίθηση σας (:την

αυτοπεποίθηση, που είναι υπερβολική σε εσάς). Μη πιστέψετε πως θα φροντίσει κανείς

για την πατρίδα, αν δεν φροντίσετε εσείς οι ίδιοι για την πατρίδα. Να θυμάστε ότι η

πολιτεία μας βρέθηκε κάποτε στον έσχατο κίνδυνο!» Και αμέσως άρχισε ο τρίτος

Καρχηδονιακός πόλεμος, κατά τη διάρκεια του οποίου η Καρχηδόνα καταστράφηκε.



*affero (adfero)-attuli-allatum-afferre (ad+fero)=φέρνω,

ostendo-ostendi-ostens(t)um -ere 3 = δείχνω,

interrogo-avi-atum-are 1=ρωτώ,

*inquam (ελλειπτικό)=λέω,

decerpo-decerpsi-decerptum-ere 3 =κόβω,

puto-avi-atum-are 1 =νομίζω,

*dico-dixi-dictum-ere 3 (πρ.Εν. dic) =λέω,

*scio-scivi-scitum-scire 4 =ξέρω,

habeο-habui-habitum-ere 2= έχω,

caveo-cavi-cautum-ere 2=προσέχω, φυλάγομαι,

tutor-tutatus sum-tutatum-ari 1 (αποθ)=προστατεύω,

*nolo-nolui-nolle=δεν θέλω,

confido-confisus sum-confisum-ere 3(ημιαπoθ)=εμπιστεύομαι,

*sum-fui-esse=είμαι,

deponο-deposui-depositum-ere 3=αποβάλλω,

credo-credidi-creditum-ere 3=πιστεύω,

consulo-consului-consultum-ere 3=φροντίζω,

*memini-meminisse (ελλειπτικό) =θυμάμαι,

sumo-sumpsi-sumptum-ere 3=αρχίζω,

deleo-evi-etum-ere 2=καταστρέφω


Α΄ΚΛΙΣΗ :

curia, ae=βουλευτήριο

patria,ae=πατρίδα,

fiducia,ae=αυτοπεποίθηση

Β΄ΚΛΙΣΗ :

*ficus, -i (B΄-Θ)και ficus, -us (Δ΄ετερόκλιτο) =σύκο,

murus, -i =τοίχος

στον πληθυντικό muri,orum= τα τείχη,

periculum,i=κίνδυνος,

bellum, -i=πόλεμος

Γ΄ΚΛΙΣΗ :

Cato, Catonis=Κάτων,

Carthago,-inis (Θ)=Καρχηδόνα,

*pater, patris(Α)=πατέρας /

στον πληθυντικό patres,um=οι Συγκλητικοί,

arbor, arboris(Θ)=δέντρο,

*(οps), οpis (Θ-ελλειπτικό)=δύναμη,

urbs, urbis (Θ)=πόλη,

discrimen, discriminis(Ο)=κίνδυνος,

hostis, is(A)=εχθρός,

Ε΄ΚΛΙΣΗ :

dies, -ei (A)=ημέρα

ΕΠΙΘΕΤΑ :

praecox, -cis (μονοκατάληκτο, Γ΄)=πρώιμος,

recens,-tis(μονοκατάληκτο, Γ΄)=πρόσφατος,

φρέσκος,

tertius, -a, -um (τακτικό αριθμητικό) =τρίτος,

nimius,a,um=υπερβολικός, (περιφραστικά

παραθετικά : magis nimius, maxime nimius)

publicus,a,um=δημόσιος (εδώ : res publica =η

πολιτεία),

extremus, -a, -um (υπερθετικός του exterus,a,um-

exterior-extremus και extimus) =έσχατος, εξώτατος

Punicus, -a, -um=Καρχηδονιακός


quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθ.)

=κάποιος,

ego (προσ.)=εγώ,

qui, quae, quod (αναφορική),

nemo(αόριστη ουσιαστική) =κάποιος,

ipse, ipsa, ipsum (οριστ)=ο ίδιος

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ : in +ΑΙΤ=σε (κιν.προς),

ex +ΑΦ =από,

ante +ΑΙΤ=πριν από,

a +ΑΦ=από, σε,

in+ΑΦ= σε (εντοπισμός σε κατάσταση)


quando =πότε (ερωτ),

prope (propius, proxime) =κοντά,

Statim(que) =(και) αμέσως

quondam=κάποτε


-que (συμπλ. εγκλιτικός)=και


όταν, αφού

Atqui (αντιθετικός) : και όμως

itaque (συμπερ. παρατ.)=επομένως, λοιπόν

nisi (υποθετικός αρνητικός)=αν δεν



Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine : κύρια πρόταση κρίσεως

attulit : ρ., Cato : υποκείμενο του ρ., ficum : αντικείμενο του ρ., praecocem : επιθετικός προσδιορισμός στο

ficum, die : αφαιρετική του χρόνου στο attulit, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο die, in curiam :

εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο στο attulit, ex Carthagine : εμπρόθετος προσδιορισμός της

προέλευσης στο attulit

ostendensque patribus inquit : κύρια πρόταση κρίσεως

inquit : ρ., (Cato=υποκείμενο του ρ. και της μτχ. "ostendens"), ostendens(que) : τροπική ή χρονική μετοχή,

συνημμένη στο Cato, δηλώνει το σύγχρονο, patribus : έμμεσο αντικείμενο της μτχ. ostendens, (ficum : άμεσο

αντικείμενο της μτχ. ostendens)

Interrogo vos : κύρια πρόταση κρίσεως

Interrogo : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), vos : άμεσο αντικείμενο του ρ. -έμμεσο αντικείμενο του ρ. είναι η

πλάγια ερωτηματική πρόταση

quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore : Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση,

μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του Interrogo. Εισάγεται με τo ερωτηματικό επίρρημα

quando. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει

υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου

(Interrogo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

putetis : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), decerptam esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο putetis

(ετεροπροσωπία), ficum : υποκείμενο του decerptam esse, hanc : επιθετικός προσδιορισμός στο ficum, ex

arbore : εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης στο decerptam esse, quando : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse

Cum omnes recentem esse dixissent : Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός

του χρόνου στο inquit. Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του

παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (dixissent), όπως όλες οι χρονικές με τον cum


δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(inquit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

dixissent : ρ., omnes : υποκείμενο του ρ., esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.(ετεροπροσωπία), (ficum

: υποκείμενο του esse), recentem : κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του esse ficum

inquit : κύρια πρόταση κρίσεως

inquit : ρ., (Cato : υποκείμενο του ρ.).

Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine : κύρια πρόταση κρίσεως

scitote : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), decerptam esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ., (ετεροπροσωπία),

(ficum : υποκείμενο του decerptam esse), ante diem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

decerptam esse, tertium : επιθετικός προσδιορισμός στο diem, Carthagine : απρόθετη αφαιρετική της στάσης

σε τόπο στο decerptam esse (όνομα πόλης γ΄κλίσης)

Tam prope a muris habemus hostem! : κύρια πρόταση επιφωνηματική

habemus : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.), hostem : αντικείμενο του ρ., Tam : επιρρηματικός προσδιορισμός του

ποσού στο prope, prope : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο habemus, a muris : εμπρόθετος

προσδιορισμός του τόπου (της τοπικής αφετηρίας) από το prope

Itaque cavete periculum : κύρια πρόταση επιθυμίας

cavete : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), periculum : αντικείμενο του ρ.

tutamini patriam : κύρια πρόταση επιθυμίας

tutamini : ρ, (vos : υποκείμενο του ρ.), patriam : αντικείμενο του ρ.

Opibus urbis nolite confidere : κύρια πρόταση επιθυμίας

nolite : ρ, (vos : υποκείμενο του ρ.), confidere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.(ταυτοπροσωπία),

Opibus : αφαιρετική του μέσου ως αντικείμενο στο confidere, urbis : γενική κτητική στο Opibus


Fiduciam deponite : κύρια πρόταση επιθυμίας

deponite : ρ, (vos : υποκείμενο του ρ.), Fiduciam : αντικείμενο του ρ.

quae nimia vobis est : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο fiduciam.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική (est), γιατί δηλώνει το πραγματικό,

χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

est : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., nimia : κατηγορούμενο του υποκειμένου “quae” (ή επιρρηματικό

κατηγορούμενο του τρόπου από το est, γιατί το το sum+ δοτική προσωπική κτητική δεν είναι συνδετικό και δεν

μπορεί να συνταχθεί με κατηγορούμενο), vobis : δοτική προσωπική κτητική από το est

Neminem credideritis patriae consulturum esse : κύρια πρόταση επιθυμίας

credideritis : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), consulturum esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.

(ετεροπροσωπία), Neminem : υποκείμενο του consulturum esse, patriae : δοτική χαριστική ως αντικείμενο στο

consulturum esse

nisi vos ipsi patriae consulueritis : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για την

ανάλυση του υποθετικού λόγου consulueritis : ρ., vos : υποκείμενο του ρ., ipsi : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο vos, patriae : δοτική

χαριστική ως αντικείμενο στο consulueritis, ipsi : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο vos

Η παραπάνω πρόταση και η προηγούμενη κύρια σχηματίζουν υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :

ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

υπόθεση : nisi vos ipsi patriae consulueritis = υποτακτική παρακειμένου

απόδοση : neminem (credideritis) patriae consulturum esse = ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα

Πρόκειται για υποθετικό λόγο εξαρτημένο από το ρ. credideritis (=υποτακτική παρακειμένου, λόγω της

απαγόρευσης που εκφράζεται). Η απόδοση είναι ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα ως αντικείμενο του ρ. credideritis.

Μετατροπή στον ευθύ λόγο (σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο) :

υπόθεση : nisi + οριστική συντελεσμένου μέλλοντα (γιατί η υπόθεση είναι νοηματικά προτερόχρονη της

απόδοσης στο μέλλον)

απόδοση : οριστική μέλλοντα

έτσι θα έχουμε : Νemo patriae consulet, nisi vos ipsi patriae consulueritis

Είδος : Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον, με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης

Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse : κύρια πρόταση επιθυμίας

Mementote : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), fuisse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία), rem

publicam : υποκείμενο του απαρεμφάτου, publicam : επιθετικός προσδιορισμός στο rem, in discrimine :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης (εντοπισμός σε κατάσταση) στο fuisse, extremo :

επιθετικός προσδιορισμός στο discrimine, quondam : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fuisse

Statimque sumptum est Punicum bellum tertium : κύρια πρόταση κρίσεως

sumptum est : ρ., bellum : υποκείμενο του ρ., Punicum - tertium : επιθετικοί προσδιορισμοί στο bellum,

Statim(que) : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quo Carthago deleta est : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο bellum.

Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα quo. Εκφέρεται με Οριστική (deleta est), γιατί δηλώνει το πραγματικό,

χρόνου Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

deleta est : ρ., Carthago : υποκείμενο του ρ., quo : αφαιρετική του χρόνου στο deleta est


1. Cato, quodam die, curiam, ficum, Carthagine, patribus, arbore, omnes, recentem, tertium diem, muris,

hostem, periculum, patriam, opibus, urbis, fiduciam, rem publicam, extremo discrimine, Punicum

bellum tertium : να κλιθούν

2. praecocem, ostendens, omnes, recentem, tertium, nimia, extremo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα

άλλα γένη

3. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quodam, hanc, quae, vobis,

neminem, vos, ipsi


4. quodam, hanc, quae, vobis, neminem, vos ipsi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

5. quodam, hanc, quae, ipsi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

6. quodam, hanc, quae, neminem, vos ipsi : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

7. praecocem, recentem, nimia, extremo : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς


attulit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και απαρέμφατα όλων των χρόνων της ίδιας φωνής

ostendens : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

interrogo : α΄πληθυντικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

inquit : γ΄ενικό του παρατατικού και του μέλλοντα της οριστικής

decerptam esse : β΄πληθυντικό του ενεστώτα της οριστικής και της προστακτικής της ίδιας φωνής

putetis : γενική του γερουνδίου και αφαιρετική του ενικού αριθμού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό

γένος

esse : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρατατικού της υποτακτικής

dixissent : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών

scitote : αντίστοιχος τύπος στο γ΄πληθυντικό

habemus : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


cavete : β΄ενικό του παρακειμένου του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της ίδιας φωνής

tutamini : β΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής και της προστακτικής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να


nolite : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής και της υποτακτικής

confidere : απαρέμφατα και μετοχές όλων των χρόνων (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το


deponite : β΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών

credideritis : αφαιρετική του γερουνδίου και γενική του ενικού αριθμού του γερουνδιακού στο ουδέτερο γένος

consulturum esse : α΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της υποτακτικής της ίδιας φωνής

consulueritis : πλήρης κλίση της προστακτικής του μέλλοντα

mementote : αντίστοιχος τύπος στο β΄ενικό και απαρέμφατο του παρακειμένου

sumptum est : απαρέμφατο του παρακειμένου και των δυο φωνών

deleta est : α΄πληθυντικό του παρατατικού της υποτακτικής και των δυο φωνών και β΄πληθυντικό του

συντελεσμένου μέλλοντα και των δυο φωνών

9. attulit, interrogo, inquit, putetis, dixissent, scitote, habemus, cavete, tutamini, nolite, deponite,

credideritis, consulueritis, mementote, sumptum est, deleta est : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο

αριθμό

10. attulit, interrogo, decerptam esse, putetis, dixissent, habemus, deponite, credideritis, consulturum esse,

consulueritis, sumptum est, deleta est : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν


11. putetis, dixissent, scitote, tutamini, nolite, deponite, credideritis, consulueritis : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος της οριστικής

12. attulit, interrogo, scitote, habemus, cavete, tutamini, nolite, deponite, sumptum est, deleta est : να γραφεί

ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

13. attulit, ostendens, interrogo, inquit, decerptam esse, putetis, esse, dixissent, scitote, habemus, cavete,

nolite, confidere, deponite, credideritis, consulturum esse, consulueritis, mementote, sumptum est,

deleta est : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το



1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : die, decerptam, esse,

recentem, Opibus, urbis, Neminem, patriae, ipsi, quo

2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι προσδιορισμοί του τόπου του κειμένου.

3. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι δοτικές του κειμένου.

4. Carthagine : να αντικατασταθεί από τα : α) Ephesus β) Athenae γ) Italia, ώστε να εκφράζεται η ίδια



1. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine

2. Interrogo vos

3. Itaque cavete periculum


4. Fiduciam ... deponite.

6. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρενθέσεις το

υποκείμενο ή το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

1. Atqui ante tertium diem scitote (hanc ficum) decerptam esse Carthagine (ab aliquo).

2. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (ab aliquo).

3. Statimque sumptum est Punicum bellum tertium (a Romanis), quo Carthago deleta est (a

Romanis).

7. Cato ... ostendensque patribus inquit : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού αναλυθεί η μετοχή σε

δευτερεύουσα πρόταση (με όλους τους δυνατούς τρόπους) :


α) Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit

Εξάρτηση : Sallustius narrat, Cato narrat, Cato dicitur

β) Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.

Εξάρτηση : Plinius narrat, Plinius narrabat


α) cavete periculum

β) tutamini patriam.

γ) Opibus urbis nolite confidere.

δ) Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.

Εξάρτηση :

Moneo vos, Cato patres admonet, Cato patres monuit

10. cavete periculum, tutamini patriam : α) να μεταφερθούν οι φράσεις στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση το

debetis. β) οι φράσεις που θα προκύψουν να αναδιατυπωθούν με τη χρήση της παθητικής περιφραστικής

συζυγίας (προσωπική σύνταξη).

11. Να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε μετοχή :

Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis.

12. Στις ακόλουθες φράσεις να εκφραστεί η απαγόρευση με τον άλλο τρόπο :

α) nolite confidere

β) Neminem credideritis patriae consulturum esse

13. Στις ακόλουθες φράσεις να εκφραστεί προτροπή :

α) nolite confidere

β) Neminem credideritis patriae consulturum esse

14. Nα εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στις ακόλουθες φράσεις :

α) cavete periculum.

β) tutamini patriam.

γ) Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.

ε) Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!

15. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί και β) να μετατραπεί σε ευθεία.

16. Να αναγνωρισθεί η δευτερεύυσα χρονική πρόταση του κειμένου.

17. Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis : ο εξαρτημένος

υποθετικός λόγος του κειμένου : α) να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο και να αναγνωρισθεί το είδος του και β) να

μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρελθόν (στον ευθύ λόγο).

18. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου.

19. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit. : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική που θα

δηλώνει το προτερόχρονο εισαγόμενη : α) με το σύνδεσμο postquam και β) με το σύνδεσμο cum ιστορικό-

διηγηματικό

20. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam. : να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει : α)

αιτιολογία πραγματική-αντικειμενικά αποδεκτή. β) αιτιολογία υποκειμενική- υποθετική. (να παραλειφθεί το

Itaque)


ΚΕΙΜΕΝΟ 27

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat,

devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui “Atreus”

nomen est, ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, quae

scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. “Ita est” inquit Accius “ut dicis;

neque id me sane paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in

pomis est, idem esse aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et

iucunda; sed quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria”.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Άκκιος ήρθε (:πήγε) από την πόλη της Ρώμης (από τη Ρώμη) στον Τάραντα, όπου

ο Πακούβιος σε μεγάλη πια ηλικία είχε αποσυρθεί, έμεινε (:κατέλυσε) σ’ αυτόν. Ο

Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος σε ηλικία, διάβασε σ’ αυτόν, που του το ζήτησε

(:μετά από επιθυμία του), την τραγωδία του με το όνομα «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος

είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλόπρεπα όσα είχε γράψει, αλλά όμως του φαίνονταν

ότι ήταν κάπως τραχιά (:σκληρά) και άγουρα (: στυφά, πικρά). «Έτσι είναι» είπε ο

Άκκιος, όπως τα λες· δε μετανιώνω βέβαια γι’ αυτό· γιατί ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα,

αυτά που θα γράψω αργότερα. Γιατί αυτό που συμβαίνει με τους καρπούς, το ίδιο λένε

πως συμβαίνει και με τα πνεύματα: όσοι γεννιούνται σκληροί και στυφοί (: άγουροι,

πικροί), αργότερα γίνονται ώριμοι και γλυκοί· αλλά όσοι γεννιούνται από την αρχή

μαραμένοι και μαλακοί, δε γίνονται αργότερα ώριμοι αλλά σάπιοι.

errare

humanum

est, Caesar...

sed non

errare est

meum,

Auguste !



venio, veni, ventum, -ire 4 =έρχομαι

recedo, recessi, recessum, -ere 3=αποσύρομαι

deverto - deverti - deversum - devertere ή devertor - deverti - deversum - deverti 3 (ημιαποθετικό) =καταλύω,

διαμένω

*sum, fui, esse =είμαι

desiderο, -avi, -atum, -are 1=επιθυμώ

lego,legi, lectum, -ere 3=διαβάζω

* dico, dixi, dictum, -ere 3 (πρ.Εν. dic) =λέω

scribo, scripsi, scriptum, -ere 3=γράφω

video, vidi, visum, -ere 2=βλέπω

*inquam(ελλειπτικό)=λέω

*paenitet, paenituit, -ere 2(απρόσωπο) =μετανοώ, μεταμέλει μοι εδώ το ρ. είναι προσωπικό (υ/ρ=id)

spero, -avi, -atum, -are 1=ελπίζω

*aiο (ελλειπτικό)=λέω

*nascor, natus sum, natum, nasci 3 (αποθ) μτχ.Μελ. nasciturus=γεννιέμαι

*fio, factus sum, fieri =γίνομαι

gigno, genui, genitum, -ere 3=γεννιέμαι


Α ΚΛΙΣΗ :

Roma, ae=Ρώμη

tragoedia, ae=τραγωδία

Β΄ΚΛΙΣΗ :

Accius, -ii/-i, κλητ.-i=΄Ακκιος

Tarentum, -i=Τάραντας

Pacuvius, -ii/-i, κλητ.-i=Πακούβιος

*Atreus, -i =Ατρέας (ελληνική κλίση)

pomum, -i=καρπός

ingenium, -ii /-i =πνεύμα

Γ΄ΚΛΙΣΗ :

urbs,urbis (Θ)=πόλη

*aetas, aetatis (Θ) γεν.πληθ.aetat(i)um=ηλικία

nomen, nominis (O)=όνομα

Δ΄ΚΛΙΣΗ :

*natus, -us=ηλικία : απαντά μόνο στην αφαιρετική

ενικού natu

ΕΠΙΘΕΤΑ : grand-is, -is, -e =μεγάλος, μεγαλόπρεπος (grandior-

grandissimus)

*multus,-a,-um=πολύς (multus, plus(ουδ. μόνο),

plurimus / πληθυντικός αριθμός : multi-plures (3

γένη)-plurimi, βλ. κλίση του plures,es,a)

*minor, is=μικρότερος (συγκριτικός του

parvus,a,um –minor-minimus)

sonorus,-a,-um=ηχηρός (δεν σχηματίζει


durus,-a,-um=σκληρός, τραχύς (durior-durissimus)

acerbus,-a,-um=στυφός, άγουρος, πικρός (acerbior-

acerbissimus)

*bonus,-a,-um=καλός (melior-optimus)

mitis, is, e =ώριμος, γλυκός (mitior-mitissimus)

iucundus,a,um=γλυκός (iucundior-iucundissimus)

vietus ,a,um=μαραμένος (δεν σχηματίζει


mollis, is, e=μαλακός (mollior-molisimus)

*maturus ,-a,-um=ώριμος (maturior-maturissimus

και maturrimus)

putris, -is, -e=σάπιος (δεν σχηματίζει παραθετικά)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ : is, ea, id (οριστ.)=αυτός

qui, quae, quod (αναφ)=ο οποίος

suus,a,um (κτητ)=δικός του/τους

ego (προσ.)=εγώ

idem, eadem, idem (οριστ.)=ο ίδιος

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ex +ΑΦ=από (κίνηση από),

ad +ΑΙΤ=προς, σε (κίνηση προς)

in +ΑΦ=σε


ubi=όπου,

iam=ήδη, πια, πλέον,

quidem=βέβαια

Ita=έτσι,

post=μετά, έπειτα,

statim= αμέσως, από την αρχή,

mox=αργότερα

*sane=βέβαια (μόνο συγκριτικός : sanius)



όταν, αφού

et (συμπλ. )=και, ut (παραβολ.)=όπως,

sed (αντιθ.)=αλλά, tamen (αντιθ)=όμως

neque (συμπλ)=ούτε, enim (αιτιολ.παρατακτ)=γιατί,

βέβαια, γάρ, Nam (αιτιολ.παρατακτ.)=γιατί, διότι



Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο devertit. Εισάγεται με τον cum

ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (venisset),


αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα

ιστορικού χρόνου (devertit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

venisset : ρ., Accius : υποκείμενο του ρ., ex urbe : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο

(αφετηρία της κίνησης) στο venisset, Roma : επεξήγηση στο urbe, Tarentum : απρόθετη αιτιατική της κίνησης

προς τόπο στο (όνομα πόλης) venisset

ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο Tarentum. Εισάγεται με το αναφορικό

επίρρημα ubi. Εκφέρεται με Οριστική (recesserat), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί

δηλώνει πράξη προτερόχρονη στο παρελθόν.

recesserat : ρ., Pacuvius : υποκείμενο του ρ., aetate : αφαιρετική του χρόνου στο ρ., grandi : επιθετικός

προσδιορισμός στο aetate, ubi : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρ., iam : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

devertit ad eum: κύρια πρόταση κρίσεως

devertit : ρ., (Accius : υποκείμενο του ρ.), ad eum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (πλησίον

προσώπου) στο ρ.

Accius tragoediam suam ei desideranti legit : κύρια πρόταση κρίσεως

legit : ρ., Accius : υποκείμενο του ρ., tragoediam : άμεσο αντικείμενο του ρ., suam : επιθετικός προσδιορισμός

στο tragoediam, ei : έμμεσο αντικείμενο του ρ., desideranti : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο ei, δηλώνει το

σύγχρονο

qui multo minor natu erat, Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο Accius. Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Οριστική (erat), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Παρατατικού, γιατί αναφέρεται

στο παρελθόν.

erat: ρ., qui : υποκείμενο του ρ., minor : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. “qui”, multo : αφαιρετική του

μέτρου ή της διαφοράς στο minor, natu : αφαιρετική της αναφοράς στο minor

cui “Atreus” nomen est

Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο tragoediam. Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία cui. Εκφέρεται με Οριστική (erat), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Παρατατικού, γιατί αναφέρεται


est: ρ., nomen : υποκείμενο στο est, cui : δοτική προσωπική κτητική από το est, “Atreus” : παράθεση στο nomen

(ή κατηγορούμενο στο nomen; Όμως το sum+ δοτική προσωπική κτητική δεν είναι συνδετικό και δεν μπορεί να

συνταχθεί με κατηγορούμενο)

Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora : κύρια

πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., Pacuvius : υποκείμενο του ρ., esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία-υποκείμενο

του esse είναι η αναφορική πρόταση ή το εννοούμενο ea), sonora et grandia : κατηγορούμενα στο υποκείμενο

του esse, quidem : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο esse, videri : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο

του ρ. (ετεροπροσωπία), ea : υποκείμενο του videri, duriora et acerbiora : κατηγορούμενα στο υποκείμενο του

videri “ea” ( οι συγκριτικοί βαθμοί εκφράζουν απόλυτη σύγκριση), sibi : δοτική προσωπική του κρίνοντος

προσώπου από το videri, Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quae scripsisset Δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική πρόταση, ως υποκείμενο του esse (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο ea).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Υποτακτική (scripsisset), γιατί λειτουργεί στα πλαίσια

πλαγίου λόγου, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (το απαρέμφατο esse

θεωρείται ιστορικού χρόνου, γιατί εξαρτάται από το dixit) και δηλώνει πράξη προτερόχρονη στο παρελθόν.


scripsisset : ρ., (is ή Accius : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ.

inquit Accius : κύρια πρόταση κρίσεως, παρενθετική

inquit : ρ., Accius : υποκείμενο του ρ.

Ita est : κύρια πρόταση κρίσεως

est : ρ., (id : υποκείμενο του ρ.), Ita : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

ut dicis

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το επίρρημα ut (στην κύρια υπάρχει το δεικτικό επίρρημα

ita). Εκφέρεται με Οριστική, γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική

πραγματικότητα, χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

dicis : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), ut : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

neque id me sane paenitet : κύρια πρόταση κρίσεως

paenitet: ρ., id : υποκείμενο του paenitet, me : αιτιατική του προσώπου που μετανοεί στο paenitet, sane :


meliora enim fore spero : κύρια πρόταση κρίσεως

spero : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), fore : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του spero (ετεροπροσωπία, υποκείμενο

του απαρεμφάτου η αναφορική πρόταση ή το εννοούμενο ea), meliora : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ.

quae deinceps scribam.

Δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική πρόταση, ως υποκείμενο του fore (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο ea).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Μέλλοντα (scribam), γιατί δηλώνει το

πραγματικό στο μέλλον.

scribam: ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ., deinceps : επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο ρ.

quod in pomis est Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο idem. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.

Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (est), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

est : ρ., quod : υποκείμενο του ρ., in pomis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης (ή της

αναφοράς)

idem esse aiunt in ingeniis : κύρια πρόταση κρίσεως

aiunt : ρ., (homines : υποκείμενο του ρ.), esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ., idem : υποκείμενο του

απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία), in ingeniis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης (ή της

αναφοράς)

quae dura et acerba nascuntur

Δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική πρόταση, ως υποκείμενο του fiunt (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο ea).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (nascuntur), γιατί δηλώνει το

πραγματικό στο παρόν.

nascuntur : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., dura et acerba : κατηγορούμενα στο υποκείμενο του ρ.

post fiunt mitia et iucunda : κύρια πρόταση κρίσεως

fiunt : ρ., (υποκείμενο του ρ. η αναφορική ή το εννοούμενο ea), mitia et iucunda : κατηγορούμενα στο

υποκείμενο του ρ., post : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quae gignuntur statim vieta et mollia Δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική πρόταση, ως υποκείμενο του fiunt (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο ea).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (gignuntur), γιατί δηλώνει το

πραγματικό στο παρόν.

gignuntur : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., vieta et mollia : κατηγορούμενα στο υποκείμενο του ρ., statim :


non matura mox fiunt sed putria : κύρια πρόταση κρίσεως


non fiunt : ρ., (υποκείμενο του ρ. η αναφορική ή το εννοούμενο ea), matura sed putria : κατηγορούμενα στο

υποκείμενο του ρ., mox : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.


1. Να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό : grandi, minor, desideranti, sonora, grandia, duriora,

acerbiora, meliora, dura, acerba, mitia, iucunda, vieta, mollia, matura, putria

2. Να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη : grandi, minor, desideranti, sonora, grandia, duriora,

acerbiora, meliora, dura, acerba, mitia, iucunda, vieta, mollia, matura, putria

3. Accius, urbe, Roma, Tarentum, Pacuvius, grandi aetate, minor, tragoediam suam, Atreus, nomen,

desideranti, sonora, meliora, pomis, ingeniis, putria: να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : eum, qui, suam, cui, ei, quae (το

πρώτο), ea, sibi, id, me, quod, quae (το τρίτο), idem

5. eum, qui, suam, cui, ei, quae (το δεύτερο), ea, sibi, id, me, quod, quae (το τέταρτο), idem : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

6. eum, qui, suam, cui, ei, quae (το δεύτερο), ea, id, quod, quae (το τέταρτο), idem : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος στα άλλα γένη

7. eum, qui, sibi, id, me, quod, idem: να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

8. grandi, minor, sonora, grandia, duriora, acerbiora, meliora, mitia, iucunda, vieta, mollia, matura, putria

: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

9. grandi, multo, minor, sonora, duriora, acerbiora, meliora, mitia, iucunda, mollia, matura : να γραφούν

στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα

10. grandi, multo, minor, sonora, duriora, acerbiora, meliora, mitia, iucunda, mollia, matura : να γραφούν τα

επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα σε όλους τους βαθμούς


venisset : απαρέμφατα και μετοχές της ίδιας φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος


recesserat : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής της ίδιας φωνής

devertit : β΄πληθυντικό του μέλλοντα της υποτακτικής και της προστακτικής

erat : ονοματικοί τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του

υποκειμένου του ρήματος)

desideranti : γ΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής και των δυο φωνών

legit : α΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών

dixit : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών

esse : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

scripsisset : γενική γερουνδίου και αφαιρετική του σουπίνου

videri : γ΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

inquit : δοτική του ενικού αριθμού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό γένος

dicis : γ΄ενικό του συντελεσμένου μέλλοντα και των δυο φωνών

paenitet : απαρέμφατα όλων των χρόνων

fore : β΄πληθυντικό της υποτακτικής του ίδιου χρόνου

scribam : γ΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ενεργητικής φωνής και γ΄ενικό του παρακειμένου της

υποτακτικής της μέσης φωνής

aiunt : γ΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής

nascuntur : ονοματικοί τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του


gignuntur : αιτιατική του γερουνδίου και α΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής (για

τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

fiunt : β΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της προστακτικής

12. venisset, recesserat, devertit, erat, legit, dixit, scripsisset, inquit, dicis, scribam, aiunt, nascuntur,

gignuntur, fiunt : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

13. legit, dixit, scripsisset, videri, dicis, scribam, gignuntur, fiunt : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης

φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

14. venisset, scripsisset : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

15. recesserat, devertit, erat, legit, dixit, dicis, paenitet, scribam, aiunt, nascuntur, gignuntur, fiunt : να

γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής


16. venisset, recesserat, devertit, erat, desideranti, legit, dixit, scripsisset, videri, inquit, dicis, paenitet,

scribam, aiunt, nascuntur, gignuntur, fiunt : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν



26. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : ex urbe, Tarentum,

multo, cui, nomen, ei, grandia, sibi, id, me, fore, in pomis, acerba, iucunda, statim

27. Να αναγνωρισθούν τα απαρέμφατα του κειμένου.

28. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι απρόθετες αφαιρετικές του κειμένου.

29. ex urbe Roma: να αντικατασταθεί από τα : α) domus β) Athenae γ) Italia, δ) Roma, ώστε να εκφράζεται η

ίδια επιρρηματική σχέση.

30. Tarentum : να αντικατασταθεί από τα : α) domus β) Athenae γ) Italia, δ) urbs, ώστε να εκφράζεται η ίδια


31. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρενθέσεις το υποκείμενο

ή το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) Accius...tragoediam suam...ei desideranti legit.

β) Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae (Accius) scripsisset.

γ) quae deinceps scribam

δ) quae dura et acerba nascuntur, post fiunt (natura : απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου) mitia et

iucunda ; sed quae (natura: απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου) gignuntur statim vieta et mollia, non

matura mox fiunt sed putria”.

32. Tum Pacuvius dixit ...videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε

ενεργητική.

33. Accius tragoediam suam ei desideranti legit. : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού αναλυθεί η μετοχή σε

δευτερεύουσα πρόταση (με όλους τους δυνατούς τρόπους) :

34. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et

acerbiora : να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο


α) Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat, devertit ad eum.

εξάρτηση : Sallustius narrat, Accius narrat, Accius dicitur

β) Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui “Atreus” nomen est, ei desideranti legit.

εξάρτηση : Sallustius narrat, Accius narrat, Accius dicebatur

γ) “Ita est, ut dicis; neque id me sane paenitet;”

εξάρτηση : Accius dicit, Accius dixit

δ) “meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.”

εξάρτηση : Accius dixit

ε) “quae dura et acerba nascuntur post fiunt mitia et iucunda; ”

εξάρτηση : Accius dicit

36. devertit ad eum : να εκφραστεί : α) προτροπή β) απαγόρευση και με τους δύο τρόπους (στο β΄ πληθυντικό

πρόσωπο).


38. Να μετατραπούν οι παρακάτω αναφορικές προτάσεις σε αναφορικές μετοχές :

α) quae scripsisset

β) quae dura et acerba nascuntur 39. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων :

α) Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, devertit ad eum.

β) “Ita est” inquit Accius “ut dicis”

40. quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική, ώστε να δηλώνει υπόθεση

πιθανή.


ΚΕΙΜΕΝΟ 28

Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. Is Athenis apud Patronem

Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. Postea Plato quidam

Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit

et in custodiam Ephesi tradidit. Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel

Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim

preti est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est

adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο υπηρέτης του φίλου μας του Αισώπου ο Λίκινος, που σου είναι γνωστός (:γνωστός σε

σένα), δραπέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα. Αυτός έμεινε για μερικούς μήνες ως

ελεύθερος στην Αθήνα στο σπίτι του Πάτρωνα του Επικούρειου (: κοντά στον Πάτρωνα

τον Επικούρειο), κι από κει πήγε στην Ασία. Έπειτα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις,

όταν έμαθε από γράμμα του Αισώπου ότι αυτός ήταν δραπέτης, συνέλαβε τον άνθρωπο

και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο. Εσύ αναζήτησε τα ίχνη του ανθρώπου, σε

παρακαλώ, και με πολύ μεγάλη φροντίδα (:με την πιο μεγάλη φροντίδα) είτε να τον

στείλεις ( : στείλε τον) στη Ρώμη είτε επιστρέφοντας από την Έφεσο να τον φέρεις (: φέρε

τον) μαζί σου. Μη σε απασχολήσει πόσο αξίζει ο άνθρωπος. Γιατί έχει μικρή αξία, όποιος

είναι τόσο τιποτένιος. Αλλά, εξαιτίας της ελεεινής πράξης και του θράσους του δούλου, ο

Αίσωπος οργίστηκε τόσο πολύ, ώστε τίποτε δε θα μπορούσε να του είναι πιο ευχάριστο

από την επανάκτηση του δραπέτη.



nosco, novi, notum, -ere 3=γνωρίζω

fugio, fugi, fugitum, -ere 3 *15=φεύγω, δραπετεύω

*sum, fui, - , esse =είμαι

*abeo, abivi(abii), abitum, abire=φεύγω (ab+eo)

cognosco, cognovi, cognitum, -ere 3=μαθαίνω

comprehendo, -ndi, -nsum, -ere 3=συλλαμβάνω

trado, tradidi, traditum, -ere 3=παραδίδω (tra+ do)

investigo, -avi, -atum, -are 1=αναζητώ, ερευνώ

*quaeso (ελλειπτικό)=παρακαλώ

mitto, misi, missum, -ere 3=στέλνω

*redeo, redivi(redii), reditum, redire=επιστρέφω (red+eo)

*deduco, deduxi, deductum, -ere 3=οδηγώ προς, φέρνω (πρ.εν. deduc)

*nolo, nolui, - , nolle=δεν θέλω

specto, -avi, -atum, -are 1=βλέπω, με απασχολεί

afficio (adficio) - affeci (adfeci) - affectum (adfectum) - afficere (adficere) = περιβάλλω

(dolore adficior=περιβάλλομαι με οργή, οργίζομαι)

*possum, potui, - , posse=μπορώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

Roma, -ae=Ρώμη,

Athenae, -arum (μόνο πληθ)=Αθήνα, Αθήναι,

Asia, -ae, =Ασία,

littera,-ae=το γράμμα του αλφαβήτου / στον

πληθυντικό

litterae,-arum=τα γράμματα της αλφαβήτου, η

επιστολή, τα γράμματα(η λογοτεχνία),

custodia, -ae=φυλακή,

diligentia,-ae=φροντίδα, επιμέλεια,

audacia, -ae=θράσος, θάρρος

Β΄ ΚΛΙΣΗ

Aesopus, -i=Αίσωπος,

Licinus, -i=Λίκινος,

servus, -i=δούλος,

fugitivus, -i=δραπέτης

Ephesus, -i=Έφεσος,

pretium, -ii/-i=αξία

nihilum,-i=τίποτα

Γ΄ ΚΛΙΣΗ

*Patro, Patronis (Α)=Πάτρων (ελληνική κλιση)

mensis, mensis (Α)=μήνας

*Plato, Platonis (Α)=Πλάτων (ελληνική κλιση)

homo, hominis (Α)=άνθρωπος, άνδρας

scelus, sceleris (Ο)=ελεεινή πράξη

dolor, doloris (Α)=οργή, θλίψη

recuperatio , -ionis(Θ)=επανάκτηση

ΕΠΙΘΕΤΑ :

Epicureus, -a, -um=Επικούρειος

paucus,-a,-um=λίγος (paucior, paucssimus)

*liber, libera, liberum=ελεύθερος (liberior,

liberrimus)

*summus, -a, -um =ανώτατος, ο πιο μεγάλος

(υπερθετικός του superus,-a,-um – superior -

supremus / summus)

*parvus, -a, -um= μικρός (minor, minimus)

gratus, -a, -um=ευχάριστος (gratior, gratissimus)

Sardianus,-a,-um =Σαρδεικός, από τις Σάρδεις

*παραθετικά σχηματίζει και η επιθετικοποιημένη

μετοχή notus, -a, -um=γνωστός (notior, notissimus)


noster, nostra, nostrum (κτητ)=δικός μας

ego (προσ)=εγώ


quidam, quaedam, quoddam (αόρ)=κάποιος

quantus, -a, -um (αναφ)=πόσος


tantus, -a, -um (δεικτ)=τόσος

nihil (αόρ)=τίποτε


apud +ΑΙΤ : κοντά σε (πλησίον)

pro +ΑΦ : σαν (παραβολή)

in +ΑΙΤ : σε, προς (κίνηση προς)

ex +ΑΦ : από (προέλευση)

cum + ΑΦ : με, μαζί με (tecum αντί cum te, ομοίως

: mecum, secum)

propter+ΑΙΤ : εξαιτίας (εξωτερικό αναγκαστικό

αίτιο)


inde : από εκεί, Postea : έπειτα, tam : τόσο



όταν, αφού

et (συμπλ. )=και

vel (διαζευκτ.)=ή

enim (αιτιολ.παρατακτ)=γιατί, βέβαια, γάρ,

sed (αντιθ.)=αλλά,

ut (συμπερ.)=ώστε

quam (συγκρ.)=παρά (εισάγει τον β΄ όρο της

σύγκρισης : quam+ομοιόπτωτα ή ομοιότροπα

προς τον α΄ όρο)



Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit : κύρια πρόταση κρίσεως

fugit : ρ., Licinus : υποκείμενο του ρ., servus : παράθεση στο Licinus, Aesopi : γενική κτητική στο servus, nostri :

επιθετικός προσδιορισμός στο Aesopi, notus : επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο Licinus, tibi :

δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου στο notus (γιατί ο ρηματικός τύπος είναι συντελικού χρόνου), Roma :

απρόθετη αφαιρετική της κίνησης από τόπο στο fugit (γιατί είναι όνομα πόλης), Athenas : απρόθετη αιτιατική της

κίνησης προς τόπο στο fugit (γιατί είναι όνομα πόλης)

Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit : κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., Is : υποκείμενο του ρ., pro libero : εμπρόθετος προσδιορισμός σε θέση κατηγορουμένου στο is (δηλώνει

παραβολή), apud Patronem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το πλησίον προσώπου στο

fuit, Epicureum : επιθετικός προσδιορισμός στο Patronem, Athenis : απρόθετη αφαιρετική της στάσης σε τόπο στο

fuit (γιατί είναι όνομα πόλης πληθυντικού αριθμού), menses : αιτιατική του χρόνου (της χρονικής διάρκειας) στο

fuit, paucos : επιθετικός προσδιορισμός στο menses

inde in Asiam abiit : κύρια πρόταση κρίσεως

abiit : ρ., (is : υποκείμενο του ρ.), inde : επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο στο ρ., in Asiam :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο στο abiit

Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit: κύρια πρόταση κρίσεως

comprehendit : ρ., Plato : υποκείμενο του ρ., hominem : αντικείμενο του ρ., quidam : επιθετικός προσδιορισμός

στο Plato, Sardianus : επιθετικός προσδιορισμός στο Plato, Postea : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

ρ.

in custodiam Ephesi tradidit : κύρια πρόταση κρίσεως

tradidit : ρ., (Plato : υποκείμενο του ρ.), (hominem : αντικείμενο του ρ.), Ephesi : απρόθετη γενική της στάσης σε

τόπο στο tradidit (γιατί είναι όνομα πόλης β΄κλίσης και ενικού αριθμού), in custodiam : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο (ή του σκοπού) στο tradidit

cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα comprehendit και tradidit.

Εισάγεται με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με

Υποτακτική (cognovisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η

βαθύτερη σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου,

γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (comprehendit και tradidit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο

παρελθόν.

cognovisset : ρ., esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία), eum : υποκείμενο του

απαρεμφάτου, fugitivum : κατηγορούμενο στο eum, ex litteris : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της

προέλευσης στο cognovisset, Aesopi: γενική του δημιουργού στο litteris

Tu hominem investiga : κύρια πρόταση επιθυμίας

investiga : ρ., Tu : υποκείμενο του ρ., hominem : αντικείμενο του ρ.

quaeso : κύρια πρόταση κρίσεως, παρενθετική

quaeso : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.)

summaque diligentia vel Romam mitte : κύρια πρόταση επιθυμίας

mitte : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), (hominem : αντικείμενο του ρ.), diligentia : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου

στα ρ. mitte και deduc, summa(que) : επιθετικός προσδιορισμός στο diligentia, Romam : απρόθετη αιτιατική της

κίνησης προς τόπο στο mitte (γιατί είναι όνομα πόλης)

vel Epheso rediens tecum deduc : κύρια πρόταση επιθυμίας

deduc : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), (hominem : αντικείμενο του ρ.), rediens : χρονική μετοχή, συνημμένη στο

εννοούμενο υποκείμενο tu, δηλώνει το σύγχρονο, Epheso : απρόθετη αφαιρετική της κίνησης από τόπο στο rediens

(γιατί είναι όνομα πόλης), tecum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της συνοδείας στο deduc

Noli spectare: κύρια πρόταση επιθυμίας


Noli : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), spectare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.(ταυτοπροσωπία), αντικείμενο

του απαρεμφάτου είναι η πλάγια ερωτηματική πρόταση

quanti homo sit.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως αντικείμενο του spectare. Εισάγεται

με την ερωτηματική αντωνυμία quanti. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις),

γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού

χρόνου (το απαρέμφατο spectare θεωρείται αρκτικού χρόνου, γιατί εξαρτάται από το noli) και δηλώνει το σύγχρονο

στο παρόν.

sit : ρ., homo : υποκείμενο του ρ., quanti : γενική κατηγορηματική (λόγω του συνδετικού sit) της αξίας στο

υποκείμενο του ρ. “homo” (δηλώνει αφηρημένη αξία)

Parvi enim preti est : κύρια πρόταση κρίσεως

est : ρ., (υποκείμενο του ρ. είναι η αναφoρική πρόταση που ακολουθεί ή το εννοούμενο is), preti : γενική

κατηγορηματική (λόγω του συνδετικού sit) της αξίας στο υποκείμενο του ρ. (δηλώνει αφηρημένη αξία), Parvi :

επιθετικός προσδιορισμός στο preti

qui tam nihili est Δευτερεύουσα ουσιαστική αναφορική πρόταση, ως υποκείμενο του est της κύριας πρότασης (ή προσδιοριστική στο

εννοούμενο υποκείμενο is). Εισάγεται με το αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (est),

γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

est : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., tam : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρ., nihili : γενική

κατηγορηματική (λόγω του συνδετικού sit) της αξίας στο υποκείμενο του ρ. “qui”(δηλώνει αφηρημένη αξία)

Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus : κύρια πρόταση κρίσεως

est adfectus : ρ., Aesopus : υποκείμενο του ρ., dolore : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο est adfectus

tanto : επιθετικός προσδιορισμός στο dolore, propter scelus et audaciam : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της αιτίας (του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο est adfectus, servi : γενική υποκειμενική στα

scelus και audaciam

ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο

est adfectus. Εισάγεται με το ut, γιατί είναι καταφατική (στην κύρια υπάρχει το δεικτικό tanto). Εκφέρεται με

Υποτακτική (possit), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση,

χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (ο παρακείμενος est adfectus λογίζεται εδώ ως

αρκτικός χρόνος). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή

που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή

της πιθανής πραγματοποίησής του.

possit : ρ., nihil : υποκείμενο του ρ., esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.(ταυτοπροσωπία), gratius :

κατηγορούμενο στο nihil, ei : δοτική ως συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο gratius, quam recuperatio : β΄ όρος της

σύγκρισης από το gratius (α΄ όρος το nihil), fugitivi : γενική αντικειμενική στο recuperatio



1. notus, paucos, libero, summa, rediens, parvi, gratius : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

2. notus, paucos, libero, summa, rediens, parvi, gratius : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό.

3. Aesopi nostri, Licinus, servus, Roma, Athenas, Patronem Epicureum, paucos menses, libero, Asiam,

Plato quidam Sardianus, fugitivum, litteris, custodiam, Ephesi, hominem, summa diligentia, rediens,

preti, nihili, scelus, audaciam, tanto dolore, gratius, recuperatio : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : nostri, tibi, is, quidam, eum, tu,

quanti, qui, tanto, nihil, ei.

5. nostri, tibi, is, quidam, eum, tu, quanti, qui, tanto, nihil, ei : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού

6. nostri, is, quidam, eum, quanti, qui, tanto : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. tibi, tu : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα.

8. nostri, tibi, is, quidam, eum, tu, quanti, qui, tanto, nihil, ei : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που

βρίσκονται.

9. paucos, summa, parvi, gratius : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς.

10. summa, parvi, gratius : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω

επίθετα.

11. summa, parvi, gratius : να γραφούν τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα σε όλους τους

βαθμούς


notus : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

fugit : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

fuit : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής

abiit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρατατικού της υποτακτικής και αιτιατική του γερουνδίου

esse (το πρώτο) : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

cognovisset : απαρέμφατα και των δυο φωνών (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


comprehendit : μετοχές και των δυο φωνών και αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους του

γερουνδιακού

tradidit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

investiga : κλητική του πληθυντικού αριθμού της μετοχής του ενεστώτα και του γερουνδιακού (και τα δυο στο

θηλυκό γένος)

quaeso : β΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής και β΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής

mitte : γ΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς


rediens : γ΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και απαρέμφατα όλων των χρόνων (για τυχόν περιφραστικούς τύπους

να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

deduc : β΄πληθυντικό του ενεστώτα της προστακτικής και γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής της

μέσης φωνής

noli : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρατατικού της οριστικής και της υποτακτικής

spectare : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


sit : γ΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής

est : α΄πληθυντικό του συντελεσμένου μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής

est adfectus : β΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της υποτακτικής και των δυο φωνών

possit : δοτική του πληθυντικού αριθμού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό γένος

esse (το δεύτερο): απαρέμφατο του μέλλοντα και β΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής (για τυχόν


13. fugit, fuit, abiit, cognovisset, comprehendit, tradidit, investiga, quaeso, mitte, deduc, noli, sit, est, est

adfectus, possit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

14. cognovisset, comprehendit, tradidit, investiga, mitte, deduc, est adfectus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

15. cognovisset, investiga, mitte, deduc, noli, sit, possit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

16. fugit, fuit, abiit, comprehendit, tradidit, investiga, mitte, deduc, noli, est, est adfectus : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής


17. fugit, fuit, abiit, esse (το πρώτο), cognovisset, comprehendit, tradidit, investiga, mitte, rediens, deduc,

noli, spectare, sit, est, est adfectus, possit, esse (το δεύτερο) : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για

τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)


1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : tibi, notus, menses,

fugitivum, diligentia, rediens, quanti, nihili, servi, dolore, ei, quam, recuperatio

2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι απρόθετοι πτωτικοί προσδιορισμοί τόπου του κειμένου και να δικαιολογηθεί η

χρήση τους.

3. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του κειμένου.

4. Roma, Athenas, Athenis, Ephesi, Romam, Epheso : να αντικατασταθεί από τα : α) domus β) Italia γ)

Carthago, ώστε να εκφράζεται η ίδια επιρρηματική σχέση.


α) Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem

comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.

β) Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.

6. ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi : να διατυπωθεί με άλλο τρόπο ο β΄ όρος της

σύγκρισης.


α) Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit.

Εξάρτηση : Sallustius narrat

β) Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem

comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.

Εξάρτηση :

Plinius narrat

Plato quidam Sardianus narrat

Plato quidam Sardianus dicitur

γ) Parvi enim preti est, qui tam nihili est. (να παραλειφθεί το enim)

Εξάρτηση : Cicero putebat

δ) Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse

quam recuperatio fugitivi. (να παραλειφθεί το sed)

Εξάρτηση : Sallustius narrabat

ε) Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.

Εξάρτηση :

Cicero amico suo imperat + τελικό απαρέμφατο

Cicero amicum suum adhortatur + βουλητική πρόταση

Cicero amicum suum adhortatus est + βουλητική πρόταση

Oro te + βουλητική πρόταση

στ) Noli spectare quanti homo sit.

Εξάρτηση :

Cicero amicum suum adhortatur + τελικό απαρέμφατο,

Cicero amicum suum adhortabatur + βουλητική πρόταση

8. Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. : α) να

μεταφερθούν οι φράσεις στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση το debes. β) οι φράσεις που θα προκύψουν να

αναδιατυπωθούν με τη χρήση της παθητικής περιφραστικής συζυγίας (προσωπική σύνταξη).

9. Να αναδιατυπωθούν τα αποσπάσματα, αφού μετατραπούν οι μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις :

α) Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit.

β) vel Epheso rediens tecum deduc.

10. Noli spectare quanti homo sit. : α) να εκφραστεί η απαγόρευση με τον άλλο τρόπο. β) να εκφραστεί προτροπή.

11. Nα εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στις ακόλουθες φράσεις :

α) Tu, hominem investiga.

β) Romam mitte.

γ) Epheso rediens tecum deduc.


13. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των αποσπασμάτων :

α) Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse

quam recuperatio fugitivi.


β) Parvi enim preti est, qui tam nihili est.

14. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem

comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit. : η δευτερεύουσα πρόταση του αποσπάσματος : α) να

αναγνωρισθεί και β) να μετατραπεί σε μετοχή γ) να αναδιατυπωθεί, αφού μεταφερθούν τα comprehendit και

tradidit στον Ενεστώτα.

15. Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. : να




16. Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit. : να




17. Tu, hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. : α) να


δηλώνει το προτερόχρονο εισαγόμενη με το σύνδεσμο postquam β) στη χρονική πρόταση που θα προκύψει να

μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική γ) η χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε

χρονική μετοχή

pauper et solus

imperator sum..



ΚΕΙΜΕΝΟ 29

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit

corvum tenens; instituerat haec dicere: "Ave, Caesar, victor imperator". Caesaris multum

interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem

quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat;

quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi".

Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita

salutatione Caesar dixit: " Domi satis salutationum talium audio". Tum venit corvo in

mentem verborum domini sui: "Oleum et operam perdidi". Ad haec verba Augustus risit

emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Οκταβιανός μετά τη νίκη του στο Άκτιο επέστρεφε στη Ρώμη, κάποιος άντρας (:

άνθρωπος) πήγε (: έτρεξε) να τον συναντήσει κρατώντας ένα κοράκι. Το είχε διδάξει να

λέει τα εξής: "Χαίρε Καίσαρα, νικητή αυτοκράτορα". Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να

αγοράσει το κοράκι. Το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Αυτό το

παράδειγμα παρακίνησε κάποιον τσαγκάρη (: παπουτσή) να μάθει σ' ένα κοράκι τον ίδιο

χαιρετισμό. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια. Κάθε φορά που το πουλί δεν

(αντ)αποκρινόταν, ο τσαγκάρης (: παπουτσής) συνήθιζε να λέει: "Κρίμα στο λάδι και στον

κόπο μου"(: έχασα το λάδι και τον κόπο μου) . Επιτέλους, το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό

και ο τσαγκάρης επιθυμώντας να βγάλει χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας

άκουσε το χαιρετισμό και είπε (:Ο Καίσαρας, αφού άκουσε το χαιρετισμό, είπε): «Στο

σπίτι ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε στο μυαλό του κορακιού ήρθαν τα

λόγια του κυρίου του: "Κρίμα στο λάδι και στον κόπο μου". Σ' αυτά τα λόγια ( :

ακούγοντας τα λόγια αυτά) ο Καίσαρας γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσα χρήματα,

για όσα ποτέ μέχρι τότε δεν είχε αγοράσει κανένα .



*redeo – redi(v)i - reditum – redire= επιστρέφω (red+eo)

occurro-occurri (occucurri)-occursum-occurrere 3= πηγαίνω (τρέχω) να συναντήσω (ob+curro)

teneo - tenui - tentum – tenere2 = κρατώ

instituo - institui - institutum - instituere 2= διδάσκω

*dico - dixi - dictum - dicere 3= λέγω

*aveo(ελλειπτικό)=χαιρετώ

*interest - interfuit - interesse (απρόσωπο) = ενδιαφέρει

emo - emi - emptum - emere 3= αγοράζω

incito 1= παρακινώ

doceo - docui - doctum - docere 2= διδάσκω κάποιον κάτι

impendo - impendi - impensum - impendere 3= ξοδεύω (εδώ : frustra impendo operam=κοπιάζω μάταια)

respondeo - respondi - responsum - respondere 2= απαντώ

soleo - solitus sum - solitum - solere (ημιαποθ.) 2 = συνηθίζω

perdo - perdidi - perditum - perdere 3= χάνω

disco - didici - - - discere 3 (μετοχή μέλλοντα disciturus) = μαθαίνω, διδάσκομαι κάτι

*affero (adfero) - attuli - allatum - afferre = φέρω, προσφέρω

audio - audivi - auditum - audire 4= ακούω

venio - veni - ventum - venire 4= έρχομαι

(εδώ η περίφραση: venit mihi in mentem=μου έρχεται στο νου, θυμάμαι, παρίσταταί μοι)

rideo - risi - risum - ridere 2= γελώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

victoria,-ae=νίκη,

Roma,-ae=Ρώμη,

opera,-ae=έργο, κόπος

στον πληθυντικό operae,-arum=εργάτες,

pecunia,-ae=χρήμα, χρήματα

Β΄ΚΛΙΣΗ

Octavianus,-i=Οκταβιανός,

corvus,-i=κοράκι,

*sestertius,-i=σηστέρτιος, (γ.πληθ-orum και um),

exemplum,-i=παράδειγμα,

oleum,-i=λάδι,

verbum,-i=λόγος, dominus,-i=κύριος, αφέντης, Γ΄ΚΛΙΣΗ

homo, inis (Α)=άνδρας, άνθρωπος,

Caesar, - is=Καίσαρ,

victor,-is=νικητής,

imperator,-is=στρατηγός,

sutor, -is (Α)=παπουτσής,

salutatio, -onis (Θ)=χαιρετισμός,

*avis, -is (Θ)=πουλί (αφ.εν–i και–e),

mens, mentis (Θ)=νους

Δ΄ΚΛΙΣΗ :


ΕΠΙΘΕΤΑ : Actiacus,a,um (δεν σχηματίζει

παραθετικά)=Ακτιακός, του Ακτίου

par, paris (μονοκατ. γ΄) (δεν σχηματίζει

παραθετικά)=όμοιος, ίδιος

cupidus,-a,-um (cupidior, cupidissimus)=αυτός που

επιθυμεί


quidam, quaedam, quoddam (αορ.επιθ) =κάποιος


hic, haec, hoc (δεικτ)=αυτός

talis,-is,-e (δεικτ)=τέτοιος

suus,-a,-um (κτητ)=δικός του/τους

tantus,-a,-um (δεικτ)=τόσος

quantus,-a,-um (αναφ)=όσος

nullus,-a,-um (αορ.επιθ./αντων.επίθετο) =κανένας

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ :

viginti (άκλιτο απόλυτο αριθμητικό)=είκοσι

*mille (απόλυτο αριθμητικό-ενικός άκλιτος-

πληθυντικός mi(l)lia=ουδ.γ΄κλ)=χίλια

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ : *multum=πολύ (plus-plurimum)

*diu =για πολύ καιρό (diutius- diutissime)

Tandem =επιτέλους

*satis=αρκετά (satius, - )

frustra =μάταια

adhuc=μέχρι τότε


post +ΑΙΤ=μετά από,

in +ΑΦ=σε,

Ad +ΑΙΤ=σε



όταν, αφού

itaque (συμπ): γι αυτό, λοιπόν

ut (βουλ) : να

quotiescumque επαναλητικός=cum επαναληπτικός

(χρον)=όταν, κάθε φορά που



Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο occurrit. Εισάγεται με τον cum

ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (rediret),


αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα

ιστορικού χρόνου (occurrit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

rediret : ρ., Octavianus : υποκείμενο του ρ., post victoriam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο rediret, Actiacam : επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam, Romam : απρόθετη αιτιατική της κίνησης

προς τόπο στο (όνομα πόλης) rediret

homo quidam ei occurrit corvum tenens : κύρια πρόταση κρίσεως

occurrit : ρ., homo : υποκείμενο του ρ., quidam : επιθετικός προσδιορισμός στο homo, ei : αντικείμενο στο occurit,

tenens : τροπική μετοχή, συνημμένη στο homo, corvum : αντικείμενο στο tenens

instituerat haec dicere: κύρια πρόταση κρίσεως

instituerat : ρ., (homo : υποκείμενο του ρ.,) dicere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο instituerat, haec :

αντικείμενο στο dicere

"Ave, Caesar, victor imperator" : κύρια πρόταση επιθυμίας

Ave : ρ., Caesar : κλητική προσφώνηση, victor : παράθεση στο Caesar (ή επιθετικός προσδιορισμός στο

imperator), imperator : παράθεση στο Caesar

Caesaris multum interfuit corvum emere : κύρια πρόταση κρίσεως

interfuit : απρόσωπο ρ., emere : τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. interfuit (υποκείμενο του

απαρεμφάτου : Caesarem (ετεροπροσωία), corvum : αντικείμενο στο emere, Caesaris : γενική του

ενδιαφερομένου προσώπου από το interfuit, multum : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο interfuit

itaque viginti milibus sestertium eum emit : κύρια πρόταση κρίσεως

emit : ρ., (Caesar : υποκείμενο του ρ.), eum : αντικείμενο στο emit, milibus : αφαιρετική (οργανική) της αξίας

(δηλώνει συγκεκριμένη αξία) στο emit, viginti : επιθετικός προσδιορισμός στο milibus, sestertium : γενική

περιεχομένου (ή διαιρετική) στο milibus

Id exemplum sutorem quendam incitavit: κύρια πρόταση κρίσεως

incitavit : ρ., exemplum : υποκείμενο του incitavit, Id : επιθετικός προσδιορισμός στο exemplum, sutorem :

άμεσο αντικείμενο στο incitavit, quendam : επιθετικός προσδιορισμός στο sutorem ( έμμεσο αντικείμενο του ρ.

είναι η βουλητική πρόταση που ακολουθεί)

ut corvum doceret parem salutationem. Δευτερεύουσα ονοματική βουλητική πρόταση. Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο incitavit. Εισάγεται με το

βουλητικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (doceret), όπως όλες οι βουλητικές,

γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου

(incitavit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένο τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της

πιθανής πραγματοποίησής της.

doceret : ρ., (sutor ή is : υποκείμενο του ρ.), corvum άμεσο αντικείμενο στο doceret, salutationem : έμμεσο

αντικείμενο στο doceret, parem : επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem

Diu operam frustra impendebat: κύρια πρόταση κρίσεως

impendebat : ρ., (sutor ή is : υποκείμενο του ρ.), operam : αντικείμενο στο impendebat, Diu : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο impendebat, frustra : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο impendebat

quotiescumque avis non respondebat Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο solebat. Εισάγεται με το

χρονικό σύνδεσμο quotiescumque (που ισοδυναμεί με τον cum επαναληπτικό), γιατί δηλώνει επανάληψη.

Εκφέρεται με Οριστική ( η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη) Παρατατικού, γιατί δηλώνει επανάληψη



non respondebat : ρ., avis : υποκείμενο του ρ.

sutor dicere solebat : κύρια πρόταση κρίσεως

solebat : ρ., sutor : υποκείμενο του ρ., dicere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του solebat

"Oleum et operam perdidi": κύρια πρόταση κρίσεως

perdidi : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), Oleum et operam : αντικείμενο στο perdidi

Tandem corvus salutationem didicit : κύρια πρόταση κρίσεως

didicit : ρ., corvus : υποκείμενο του ρ., salutationem : αντικείμενο στο didicit, Tandem : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο didicit

et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit: κύρια πρόταση κρίσεως

attulit : ρ., sutor : υποκείμενο του ρ., eum : άμεσο αντικείμενο στο attulit, Caesari : έμμεσο αντικείμενο του

attulit, cupidus : επιρρηματικό κατηγορούμενο (δηλώνει αιτία) στο sutor, pecuniae : γενική ως συμπλήρωμα

(αντικειμενική) στο cupidus

Audita salutatione Caesar dixit: κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., Caesar : υποκείμενο του ρ., Audita : νόθος αφαιρετική απόλυτος χρονική μετοχή, salutatione :

υποκείμενο της μετοχής audita

" Domi satis salutationum talium audio": κύρια πρόταση κρίσεως

audio : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), Domi : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ., satis :

επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού σε θέση αντικειμένου του audio, salutationum : γενική διαιρετική στο

satis, talium : επιθετικός προσδιορισμός στο salutationum

Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: κύρια πρόταση κρίσεως

venit in mentem : απρόσωπη έκφραση, (ως υποκείμενο του venit in mentem νοείται η σύστοιχη έννοια memoria),

verborum : αντικείμενο στην απρόσωπη έκφραση venit in mentem, domini : γενική υποκειμενική στο verborum,

sui : επιθετικός προσδιορισμός στο domini, corvo : δοτική προσωπική από την απρόσωπη έκφραση venit in

mentem, in mentem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο venit (μεταφορικά), Tum :

επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο venit in mentem

"Oleum et operam perdidi": κύρια πρόταση κρίσεως

perdidi : ρ., Oleum et operam : αντικείμενο στο perdidi

Ad haec verba Augustus risit : κύρια πρόταση κρίσεως

risit : ρ., Augustus : υποκείμενο του ρ., Ad verba : εμπρόθετοςεπιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας (ή της

αναφοράς) στο risit, haec : επιθετικός προσδιορισμός στο verba

emitque avem tanti : κύρια πρόταση κρίσεως

emit(que) : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), avem : αντικείμενο του ρ., tanti : γενική της αξίας (αφηρημένη

αξία) στο emit

quanti nullam adhuc emerat

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το την αναφορική αντωνυμία quanti (στην κύρια πρόταση

το tanti). Εκφέρεται με Οριστική (emerat), γιατί η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως)

αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει πράξη

προτερόχρονη της πράξης ης κύριας πρότασης.

emerat : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), nullam : αντικείμενο στο emerat (ή επιθετικός προσδιορισμός στο

εννοούμενο αντικείμενο avem), quanti : γενική της αξίας (αφηρημένη αξία) στο emerat, adhuc : επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο emerat

ΚΕΙΜΕΝΟ 30, σελ. 46


1. Actiacam, tenens, parem, cupidus, audita : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη

2. Actiacam, tenens, parem, cupidus, audita : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

3. Octavianus, victoriam Actiacam, homo quidam, corvum, tenens, Caesar, victor, imperator, viginti

milibus, sestertium, id exemplum, sutorem quendam, parem salutationem, operam, avis, oleum,

pecuniae, domi, mentem, verborum, domini sui, haec verba, Augustus : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quidam, ei, haec, eum, id,

quendam, talium, sui, haec, tanti, quanti, nullam.

5. quidam, ei, haec, eum, id, quendam, talium, sui, haec, tanti, quanti, nullam : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος του άλλου αριθμού

6. quidam, ei, haec, eum, id, quendam, talium, sui, haec, tanti, quanti, nullam : να γραφεί ο αντίστοιχος


7. quidam, ei, haec, id, talium, sui, tanti, quanti, nullam : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που

βρίσκονται

8. diu, cupidus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

9. cupidus : να γραφούν και οι τρεις βαθμοί του επιρρήματος που παράγεται από το παραπάνω επίθετο και να

κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου στο θηλυκό γένος.


rediret : ονοματικοί τύποι της ίδιας φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και

ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

occurrit : β΄πληθυντικό του παρατατικού και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

tenens : γ΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής και της υποτακτικής και των δυο

φωνών

instituerat : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής της ίδιας φωνής

dicere : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών

interfuit : ονοματικοί τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του


emere : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής και των δυο φωνών

emit : αφαιρετική του γερουνδίου και του σουπίνου

incitavit : γ΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

doceret : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

impendebat : απαρέμφατα και μετοχές της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη

το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

respondebat : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί

υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

solebat : ονοματικοί τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του


perdidi : γ΄ενικό του παρατατικού και β΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο

φωνών

didicit : αιτιατική του γερουνδίου και α΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής

attulit : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής και της προστακτικής της μέσης φωνής

audita : αφαιρετική του ενικού αριθμού του γερουνδιακού του αρσενικού γένους

dixit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρατατικού της οριστικής της μέσης φωνής

audio : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και


venit : ονοματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος


risit : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της οριστικής

emerat: β΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας

11. occurit, instituerat, interfuit, emit, incitavit, impendebat, respondebat, solebat, perdidi, didicit, attulit,

dixit, audio, venit, risit, emerat : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

12. rediret, occurit, tenens, instituerat, dicere, interfuit, emere, emit, incitavit, doceret, impendebat,

respondebat, solebat, perdidi, didicit, attulit, dixit, audio, venit, risit : να αντικατασταθούν χρονικά οι

τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

13. rediret, doceret : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής


14. occurit, instituerat, dicere, emere, emit, incitavit, doceret, impendebat, respondebat, perdidi, attulit,

dixit, audio, emerat : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να

διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

15. rediret, occurit, instituerat, ave, interfuit, emit, incitavit, doceret, impendebat, respondebat, solebat,

perdidi, didicit, attulit, dixit, audio, venit, risit, emerat : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό


1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : post victoriam, ei,

tenens, dicere (α΄), victor, Caesaris, emere, milibus, sestertium, exemplum, dicere (β΄), cupidus,

pecuniae, Caesari, Audita, salutationum, corvo, verborum, domini, Ad verba, quanti 2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλα τα επιρρήματα του κειμένου.

3. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι απρόθετες αιτιατικές του κειμένου.

4. Romam, domi : να αντικατασταθούν από τα : α) Athenae β) Ephesus γ) patria, ώστε να εκφράζεται η ίδια


5. post victoriam Actiacam : α) να αντικατασταθεί η πρόθεση, ώστε να δηλώνεται το «πριν» β) να

αναδιατυπωθεί η φράση αφού αντικατασταθεί ο εμπρόθετος προσδιορισμός με δευτερεύουσα πρόταση και ο

επιθετικός προσδιορισμός με προσδιορισμό της στάσης σε τόπο (Actium : όνομα πόλης)

6. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρένθεση το

υποκείμενο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) (Sutor) eum instituerat haec dicere

β) itaque (Caesar) viginti milibus sestertium eum emit.

γ) Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem.

δ) Diu operam frustra impendebat (sutor);

ε) Oleum et operam perdidi.

στ) sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.

ζ) " Domi satis salutationum talium audio".

η) ... Augustus ... emit(que) avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

7. Tandem corvus salutationem didicit (a sutore) : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε

παρένθεση το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη).

8. homo quidam ei occurrit corvum tenens; : α αντικατασταθεί η μετοχή με : α)δευτερεύουσα αναφορική

πρόταση β) με δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα συνεχιζόμενη

πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη.

9. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές :

α) Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens;

β) quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat “Oleum et operam perdidi”.

10. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem : α) να μετατραπεί η

δευτερεύουσα πρόταση σε τελικό απαρέμφατο β) να μεταφερθεί το απόσπασμα σε ευθύ λόγο

11. Audita salutatione Caesar dixit : να αναδιατυπωθεί η φράση, αφού αναλυθεί η μετοχή σε δευτερεύουσα

πρόταση(με όλους τους δυνατούς τρόπους) :


α) Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens;

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Homo quidam dicitur

β) “oleum et operam perdidi.”

εξάρτηση : Sutor dicere solebat

γ) quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi".

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sutor narrat

δ) “Domi satis salutationum talium audio”.

εξάρτηση : Caesar dixit

ε) Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sutor dicit

Caesar narrat


στ) Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Augustus dicit / dixit

Augustus dicitur / dicebatur

13. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.

14. Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit : να αναδιατυπωθεί

το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δεύτερη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα συμπερασματική (στην κύρια να

προστεθεί το ποσοτικό επίρρημα tam)

15. Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit : να αναδιατυπωθεί

το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική, ώστε να δηλώνεται

υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρελθόν.

16. quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi" : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική, ώστε

να δηλώνεται : α)ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν β) υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

hmmm...

quasi nota

haec facies... ave, dux

Gallorum!



ΚΕΙΜΕΝΟ 30

Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in

periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem

quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter

vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus

familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac

dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo

bello virtutis fuit; patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum

patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αυτός όμως, δικαστές, και βρέθηκε στην Ασία και έναν άνδρα γενναιότατο, τον πατέρα

του, βοήθησε πολύ στους κινδύνους, παρηγόρησε στους μόχθους, συγχάρηκε στη νίκη.

Και εάν η Ασία κρύβει (:έχει) κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινούμε το

Μουρήνα, επειδή είδε την Ασία, αλλά στην Ασία με εγκράτεια έζησε. Για το λόγο αυτό,

οι κατήγοροί του δε χρησιμοποίησαν ως μομφή εναντίον του Μουρήνα το όνομα «Ασία»

( : της Ασίας), από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένειά του,

υστεροφημία για τη γενιά του, τιμή και δόξα για το όνομά του, αλλά (χρησιμοποίησαν ως

μομφή) κάποιο όνειδος και (κάποια) ντροπή που είτε φορτώθηκε ( : πήρε) στην Ασία είτε

έφερε μαζί του από την Ασία. Το ότι υπηρέτησε, όμως, τη στρατιωτική του θητεία ( : ως

στρατιώτης) σ’ αυτόν τον πόλεμο υπήρξε δείγμα ανδρείας. Το ότι υπηρέτησε

προθυμότατα, όταν ο πατέρας του ήταν στρατηγός ( : υπό τη στρατηγία του πατέρα του),

υπήρξε δείγμα σεβασμού (προς αυτόν, το πατέρα του). Το ότι το τέλος της στρατιωτικής

θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα του υπήρξε δείγμα καλής

τύχης.


ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ : *sum - fui - esse = είμαι (εδώ : sum+δοτική ουσιαστικού ως δοτική κατηγορηματική του σκοπού+δοτική

προσωπική χαριστική=κάνω κάτι για κάποιον, π.χ. sum adiumento(=βοήθεια) tibi=σε βοηθώ)

habeo - habui - habitum - habere 2= έχω

laudo 1= επαινώ

debeo - debui - debitum - debere 2= οφείλω, πρέπει

video - vidi - visum – videre 2 = βλέπω

vivo – vixi - victum - vivere 3= ζω

*obicio - obieci - obiectum - obicere 3 -15= προσάπτω ως μομφή, χρησιμοποιώ ως μομφή εναντίον κάποιου

constituo - constitui - constitutum - constituere 3= αναδιοργανώνω, αποφασίζω

suscipio - suscepi - susceptum - suscipere 3-15( subs+capio)= παραλαμβάνω, δέχομαι

deporto 1= παίρνω μαζί μου

mereo - merui - meritum - merere 2= αξίζω ( εδώ : mereo stipendia =υπηρετώ τη στρατιωτική θητεία μου)


Α΄ ΚΛΙΣΗ

Asia, -ae=Ασία

victoria, -ae=νίκη

*luxuria, -ae (και ε΄κλίση : luxuries,ei) =

πολυτέλεια, τρυφή,

Murena,-ae=Μουρήνας,

memoria, -ae=μνήμη, υστεροφημία,

gloria,-ae=δόξα,

*familia,-ae και –as=οικογένεια

Β΄ ΚΛΙΣΗ

vir,-i=άνδρας

triumphus,-i=θρίαμβος

adiumentum, -i=βοήθεια

periculum,-i=κίνδυνος

bellum, i=πόλεμος

*stipendium, -ii και –i =μισθός

στον πληθυντικό : stipendia,-orum =στρατιωτική

θητεία

*solacium, -ii και –i,=παρηγοριά

*flagitium, -ii και –i =όνειδος, ντροπή

Γ΄ ΚΛΙΣΗ

iudex, iudicis (Α)=δικαστής

*pater, patris(Α)γεν.πληθ patrum=πατέρας

*labor ή labos, laboris(Α)= μόχθος, έργο

gratulatio, gratulationis (Θ)=συγχαρητήρια

suspicio, suspicionis(Θ)=υποψία

nomen, nominis (Ο)=όνομα

*laus, laudis, γεν.πληθ. laud(i)um (Θ)= έπαινος

genus, generis (Ο)=γένος, γενιά

honor ή honos, honoris(Α)=τιμή

dedecus, dedecoris (Ο)=ντροπή

*virtus, virtutis, γεν.πληθ. virtut(i)um (Θ)=αρετή,

ανδρεία

imperator, imperatoris(Α)=στρατηγός

pietas, pietatis (Θ)=σεβασμός, ευσέβεια

finis, finis(Α)=τέλος

accusator, accusatoris (Α)=κατήγορος

felicitas, felicitatis(Θ)=καλή τύχη, ευτυχία

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei (Θ)=πράγμα

ΕΠΙΘΕΤΑ :

fortis,-is,-is (fortior, fortissimus)=γενναίος, δυνατός

*magnus,-a,-um (maior-maximus)=μεγάλος


continenter (continentius, continentissime)=με

εγκράτεια (<continens =εγκρατής)

libentissime=προθυμότατα (υπερθετικός του

libenter, libentius, libentissime <libens = πρόθυμος)



suus, -a, -um (κτητ)=δικός του /τους

quidam, quaedam, quoddam (αορ.επιθ.)=κάποιος


aliqui, aliqua, aliquod (αορ.επιθ)=κάποιος



in+ΑΦ=σε

ob +ΑΙΤ =για, εξαιτιας (εξωτερικό αναγκαστικό

αίτιο)

ex +ΑΦ=από (προέλευση)


vero (αντιθ)=όμως

et (συμπλ)=και

si (υποθ)=αν

quod (αιτιολογ. υποτακτ.)=γιατί, επειδή

sed (αντιθ)=αλλά

ac (συμπλ)=και

aut (διαζευκτ)=ή, είτε



Hic vero, iudices, et fuit in Asia : κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., Hic : υποκείμενο του ρ., in Asia : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ.,

iudices : κλητική προσφώνηση

et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria

fuit : κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., (Hic : υποκείμενο του ρ.), viro : δοτική προσωπική χαριστική από fuit, fortissimo : επιθετικός

προσδιορισμός στο viro, patri : επεξήγηση στο viro, suo : επιθετικός προσδιορισμός στο patri, adiumento-

solacio-gratulationi : δοτικές κατηγορηματικές του σκοπού από το fuit, magno : επιθετικός προσδιορισμός στο

adiumento, in periculis - in laboribus - in victoria : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

στο fuit.

si habet Asia suspicionem quandam luxuriae : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, βλ. πιο κάτω για την

ανάλυση του υποθετικού λόγου habet : ρ., Asia : υποκείμενο του ρ., suspicionem : αντικείμενο του ρ., quandam : επιθετικός προσδιορισμός στο

suspicionem, luxuriae : γενική αντικειμενική στο suspicionem

Η παραπάνω πρόταση και η επόμενη κύρια σχηματίζουν υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

υπόθεση : si habet Asia suspicionem quandam luxuriae = si+οριστική ενεστώτα

απόδοση : Murenam laudare debemus = οριστική ενεστώτα

Είδος : Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο παρόν.

Murenam laudare debemus : κύρια πρόταση κρίσεως

debemus : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.), laudare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία),

Murenam : αντικείμενο του απαρεμφάτου

quod Asiam vidit

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο debemus.

Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική, γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική,

αντικειμενικά αποδεκτή, χρόνου Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

vidit : ρ., (Murena : υποκείμενο του ρ.), Asiam : αντικείμενο του ρ.

sed (quod) in Asia continenter vixit.

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο debemus.

Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική, γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική,

αντικειμενικά αποδεκτή, χρόνου Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

vixit : ρ., (Murena : υποκείμενο του ρ.), in Asia : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο

στο ρ., continenter : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, sed aliquod flagitium ac dedecus aut

in Asia susceptum aut ex Asia deportatum : κύρια πρόταση κρίσεως

non obiecerunt : ρ., accusatores : υποκείμενο του ρ., nomen (sed) flagitium (ac) dedecus : άμεσα αντικείμενα

του ρ., Murenae : έμμεσο αντικείμενο του ρ., Asiae : γενική επεξηγηματική στο nomen, aliquod : επιθετικός

προσδιορισμός στα flagitium (ac) dedecus, ob rem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας (του

εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο ρ., Quam : επιθετικός προσδιορισμός στο rem, susceptum, deportatum :

επιθετικές μετοχές, συνημμένες ως επιθετικοί προσδιορισμοί στα flagitium (ac) dedecus, in Asia : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο susceptum, ex Asia : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της κίνησης από τόπο (προέλευσης) στο deportatum

ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est

Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο Asiae. Εισάγεται με την εμπρόθετη

αναφορική αντωνυμία ex qua. Εκφέρεται με Οριστική (constituta est), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου


constituta est : ρ., laus, memoria, honos et gloria : υποκείμενα του ρ., familiae, generi, nomini : δοτικές

χαριστικές από το ρ., ex qua : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης (ή του εξωτερικού

αναγκαστικού αιτίου) στο ρ.


Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit: κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., Meruisse : ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του ρ., (Murenam : υποκείμενο του meruisse-

ετεροπροσωπία), stipendia : αντικείμενο του απαρεμφάτου, virtutis : γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος

από το fuit, in bello : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., eo : επιθετικός

προσδιορισμός στο bello

patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit: κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., meruisse : ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του ρ., (Murenam : υποκείμενο του meruisse-

ετεροπροσωπία), pietatis : γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος από το fuit, patre imperatore : ιδιόμορφη

αφαιρετική απόλυτος που δηλώνει χρόνο (patre : υποκείμενο, imperatore : κατηγορηματικός προσδιορισμός),

libentissime : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο meruisse

finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit : κύρια πρόταση κρίσεως

fuit : ρ., fuisse : ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του ρ., finem : υποκείμενο του meruisse- ετεροπροσωπία ,

stipendiorum : γενική υποκειμενική στο finem, victoriam ac triumphum : κατηγορούμενα στο finem, patris :

γενική υποκειμενική στα victoriam ac triumphum, felicitatis : γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος από το

fuit


1. fortissimo, magno, susceptum, deportatum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

2. fortissimo, magno, susceptum, deportatum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό.

3. iudices, Asia, viro fortissimo, patri suo, magno adiumento, periculis, solacio, laboribus, gratulationi,

victoria, suspicionem quandam, luxuriae, Murenam, rem, accusatores, nomen, laus, familiae, memoria,

generi, honos, gloria, aliquod flagitium, dedecus, deportatum, stipendia, eo bello, virtutis, imperatore,

pietatis, finem, triumphum, felicitatis : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : hic, suo, quandam, quam, qua,

aliquod.

5. hic, suo, quandam, quam, qua, aliquod : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

6. hic, suo, quandam, quam, qua, aliquod : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

7. hic, suo, quandam, quam, aliquod : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

8. aliquod : να κλιθεί η αντωνυμία και στα τρία γένη

9. suo : να κλιθεί η αντωνυμία του β΄ προσώπου στο ίδιο γένος για πολλούς κτήτορες

10. fortissimo, magno, continenter, libentissime : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς.

11. fortissimo, magno : να γραφούν τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα σε όλους τους

βαθμούς

12. continenter, libentissime : να γραφούν τα επίθετα από τα οποία παράγονται τα παραπάνω επιρρήματα σε

όλους τους βαθμούς


fuit : γ΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής και β΄πληθυντικό του μέλλοντα της προστακτικής

habet : γ΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών (για τυχόν


laudare : δοτική του γερουνδίου

debemus : β΄πληθυντικό του ενεστώτα της υποτακτικής και β΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής της

ίδιας φωνής

vidit : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


vixit : ονοματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και


obiecerunt : β΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και των δυο φωνών

constituta est : μετοχές και των δυο φωνών στην αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους

susceptum : α΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής και β΄ενικό του

ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

deportatum : αντίστοιχος τύπος του γερουνδίου

meruisse : α΄πληθυντικό του παρατατικού της υποτακτικής της ίδιας φωνής

fuisse : αντίστοιχος τύπος του μέλλοντα

14. fuit, habet, debemus, vidit, vixit, obiecerunt, constituta est : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό


15. habet, laudare, vidit, obiecerunt, constituta est, meruisse : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής

(για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

16. fuit, habet, debemus, vidit, vixit, obiecerunt, constituta est : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της

υποτακτικής

17. fuit, habet, laudare, debemus, vidit, vixit, obiecerunt, constituta est, meruisse, fuisse : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο



1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) :

viro, patri, adiumento, in periculis, luxuriae, laudare, in Asia, continenter, ob rem, Asiae, Murenae,

familiae, flagitium, susceptum, ex Asia, Meruisse, in bello, virtutis, patre imperatore, finem,

stipendiorum, patris, victoriam, fuisse, felicitatis

2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του χρόνου του κειμένου.

3. finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit : να γίνει πλήρης συντακτική

ανάλυση του αποσπάσματος.

4. in Asia, ex Asia : να αντικατασταθούν από τα : α) Roma β) Carthago γ) domus, ώστε να εκφράζεται η ίδια


5. Murenam laudare debemus : να αναδιατυπωθεί η φράση α) με τη χρήση της παθητικής περιφραστικής

συζυγίας β) ως προτροπή στο ίδιο πρόσωπο γ) ως απαγόρευση στο β΄πληθυντικό πρόσωπο (και με τους δύο

τρόπους)


α) Murenam laudare debemus

β) quod (Murena/is) Asiam vidit

γ) Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ..., sed aliquod flagitium ac dedecus

aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum

7. sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum : α) να αναδιατυπωθεί η

περίοδος, αφού αναλυθούν οι μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις.β) στις προτάσεις που θα προκύψουν να

μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε παρένθεση το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη)

8. patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού μετατραπεί η

υπογραμμισμένη φράση σε δευτερεύουσα πρόταση.


α) Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in periculis, solacio in

laboribus, gratulationi in victoria fuit.

Εξάρτηση :

Orator dicit iudicibus

Murena dicititur (να παραλειφθεί η κλητική προσφώνηση)

β) Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in

Asia continenter vixit.

Εξάρτηση :

Orator dicit nobis

Orator putabat

γ) Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi,

honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia

deportatum.

Εξάρτηση :

Orator dicit

Murena dicit

Accusatores dixerunt

10. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus : α) να αναγνωρισθεί ο

υποθετικός λόγος β) να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν και σε υπόθεση δυνατή

ή πιθανή γ) να μετατραπεί η υποθετική πρόταση σε υποθετική μετοχή

11. quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. : α) να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις. β) να

μετατραπούν σε μετοχές (αν αυτό είναι δυνατόν)


12. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi,

honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia suspectum aut ex Asia

deportatum : να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα πρόταση του αποσπάσματος.

13. quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η

πρώτη δευτερεύουσα πρόταση σε δευτερεύουσα εναντιωματική και η δεύτερη σε κύρια.


ΚΕΙΜΕΝΟ 31

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum

aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed paulo post filius eius

castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est;

"Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano

virtute antecellat". Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi

permotus, iniussu consulis in certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis

spoliavit. Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset,

adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κατά τη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο ύπατος Τίτος Μάνλιος, που καταγόταν από

αριστοκρατική γενιά, υπήρξε (:ήταν) αρχηγός του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός, όταν

κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο, διέταξε να κρατηθούν όλοι μακριά από τη μάχη

(:διέταξε όλους να απέχουν από τη μάχη). Αλλά λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε

έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός των εχθρών τον

προκάλεσε σε μάχη (:μονομαχία) μ' αυτά τα λόγια: "Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί

από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνάει το Ρωμαίο στην

ανδρεία ". Τότε ο νεαρός έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρασυρμένος από

την επιθυμία του να πολεμήσει, παρά τη διαταγή του υπάτου (:παραβαίνοντας τη διαταγή

του υπάτου) όρμησε στον αγώνα. Και, (όντας) δυνατότερος από τον εχθρό, τον

διαπέρασε με το δόρυ του και τον απογύμνωσε από τα όπλα του. Αμέσως οι εχθροί

ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή. Αλλά ο ύπατος, όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο,

τιμώρησε με θάνατο το νεαρό, χάρη στη δράση του οποίου (: χάρη στον οποίο) είχαν

τραπεί σε φυγή οι εχθροί.



nascor, natus sum, natum, nasci (αποθ) 3 (μτχ.μέλλοντα nasciturus)=γεννιέμαι

*praesum - praefui-praeesse= προΐσταμαι, έχω την αρχηγία

*abeo - abivi (abii) - abitum – abire = φεύγω

*edico - edixi - edictum – edicere 3 (e+dico) = διατάζω να

abstineo - abstinui - abstentum - abstinere 2= απέχω από

lacesso – lacessivi – lacessitum – ere 3 = προκαλώ

praeterequito 1= περνώ έφιππος μπροστά από

*congredior-congressus sum-congressum-congredi 3-15 (αποθετικό) = συγκρούομαι, μονομαχώ

cerno - crevi - cretum - cernere 3= (δια)κρίνω (παθητική φωνή : ΠΡΚ: conspectus sum ΥΠ: conspectus eram

Σ.Μ: conspectus ero από το ρ. conspicio)

antecello - - - - - antecellere 3= ξεπερνώ κάποιον σε κάτι

confido - confisus sum - confisum - confidere (ημιαποθετικό) 3= έχω εμπιστοσύνη

pugno, pugnavi, pugnatum, -are 1= μάχομαι, πολεμώ

permoveo - permovi - permotum - permovere 2= παρακινώ

*ruo - rui - rutum– ruere (μετοχή μέλλοντα ruiturus) 3= ορμώ

transfigo - transfixi - transfixum - transfigere 3= διαπερνώ, καρφώνω

spolio, spoliavi, spoliatum, -are 1= απογυμνώνω, σκυλεύω

peto - petivi (petii) - petitum - petere 3= ζητώ

revertor - reverti - reversum - reverti (ημιαποθετικό) ή revertor - reversus sum - reversum - reverti

(αποθετικό) 3= επιστρέφω

fugo, fugavi, fugatum, -are 1= τρέπω σε φυγή

multo, multavi, multatum, -are 1= τιμωρώ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ :

Α΄ΚΛΙΣΗ pugna, -ae=μάχη,

fuga, -ae=φυγή,

hasta,-ae=δόρυ,

opera, -ae=έργο, μόχθος στον πληθυντικό : operae,-

arum=εργάτες (εδώ: opera+γενική υποκειμενική=με

τις ενέργειες κάποιου, χάρη σε κάποιον. Ισοδύναμη

έκφραση : per+αιτιατική προσώπου=χάρη σε

κάποιον)

Β΄ΚΛΙΣΗ

bellum,-i =πόλεμος,

Τ. =συντομογραφία αντί Titus =Τίτος,

*Manlius,-ii και –i=Μάνλιος,

Romani,-orum=Ρωμαίοι στον ενικό ως επίθετο :

Romanus,-i,

*castra, -orum(μόνο.πληθ)=στρατόπεδο,

*filius, -ii/i κλητ.filie/-i =γιος,

verbum,-i=λόγος,

*proelium, -ii και –i=μάχη

Γ΄ΚΛΙΣΗ

consul, -is(Α)=ύπατος

genus, -eris (ΟΥΔ)=γένος, γενιά

dux, ducis(Α)=αρχηγός

hostis, -is (Α)=εχθρός

miles, -itis (Α)=στρατιώτης

*virtus, virtutis γεν.πλ.(i)um (Θ)=ανδρεία, αρετή

*adulescens, -ntis αφ.εν. adulescenti /-e γεν.πλ.adulescent(i)um (Α)=νεαρός (σχηματίζει

συγκριτικό : adulescentior)

*vis, - (Θ)=δύναμη (βλ.ανώμαλα γ΄κλίσης)

cupiditas, -tatis (Θ)=επιθυμία

certamen, -inis (ΟΥΔ)=αγώνας, μάχη salus, -utis (Θ)=σωτηρία

mors, -rtis (Θ)=θάνατος

Δ΄ΚΛΙΣΗ exercitu, -us (Α)=στρατός,

eventus, -us (Α)=έκβαση

*iniussus, -us : εύχρηστη μόνο η αφαιρετική ενικού

iniussu=κατά παράβαση της διαταγής

ΕΠΙΘΕΤΑ :

Latinus,-a,-um =Λατίνος, λατινικός (δεν σχηματίζει


nobilis,-is,-e =ευγενής, αριστοκρατικός (nobilior-

nobilissimus)

omnis,-is,-e =όλος, πᾶς(δεν σχηματίζει παραθετικά)

paulus,a,um=λίγος (εύχρηστο στην αιτ. και αφ. ενικού

του ουδετέρου : paulum, paulo=λίγο-δεν σχηματίζει


singularis,-is,-e =μοναδικός, «ἑνικός» (εδώ : singulare

proelium=μονομαχία-(δεν σχηματίζει παραθετικά)

Romanus,-a,-um =Ρωμαίος, ρωμαϊκός (δεν σχηματίζει


fortior =δυνατότερος (συγκριτικός του fortis,-is,-e –

fortior – fortissimus)




quantus,-a,-um (ερωτ.)=πόσος

suus,-a,-um (κτητ)=δικός του / τους



cum ιστορικός διηγηματικός+υποτακτική (χρον)=όταν, αφού, ut (βουλ)=να, Sed (αντιθ)=αλλά,

et (συμπλ)=και, ut (τελ)=για να

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ : aliquando =κάποτε, post =έπειτα, αργότερα, Tum =

τότε, Statim=αμέσως


a / ab +ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο)

in +ΑΙΤ=σε, προς (κίνηση προς τόπο)



Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit : κύρια πρόταση

κρίσεως

praefuit : ρ., T. Manlius : υποκείμενο του ρ., exercitui : αντικείμενο του praefuit, consul : παράθεση στο T.

Manlius, Romanorum : γενική κτητική στο exercitui, natus : επιθετική μετοχή, συνημμένη ως παράθεση στο T.

Manlius, genere : αφαιρετική της καταγωγής από το natus, nobili : επιθετικός προσδιορισμός στο genere, Bello :

αφαιρετική του χρόνου στο praefuit, Latino : επιθετικός προσδιορισμός στο Bello

Is edixit : κύρια πρόταση κρίσεως

edixit : ρ., Is : υποκείμενο του ρ. (αντικείμενο του ρ. είναι η βουλητική πρόταση)

cum aliquando castris abiret

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο edixit. Εισάγεται με τον cum

ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική (abiret),


αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα

ιστορικού χρόνου (inquit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

cum aliquando castris abiret

abiret : ρ., (Is : υποκείμενο του ρ.), castris : αφαιρετική της απομάκρυνσης ως αντικείμενο του abiret, aliquando :


ut omnes pugna abstinerent.

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως αντικείμενο στο edixit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut , γιατί είναι

καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (abstinerent), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους είναι

απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (edixit). Ισχύει ιδιομορφία στην

ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή

(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της.

abstinerent : ρ., omnes : υποκείμενο του ρ., pugna : αφαιρετική της απομάκρυνσης (ή του χωρισμού) ως

αντικείμενο του abstinerent

Sed paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit : κύρια πρόταση κρίσεως

praeterequitavit : ρ., filius : υποκείμενο του ρ., castra : αντικείμενο του praeterequitavit, eius : γενική κτητική

στο filius, hostium : γενική κτητική στο castra, post : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

praeterequitavit, paulo : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς από το post

et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est : κύρια πρόταση κρίσεως

lacessitus est : ρ., (filius : υποκείμενο του ρ.), a duce : ποιητικό αίτιο από το lacessitus est, hostium : γενική

αντικειμενική στο duce, proelio : αντικείμενο του lacessitus est (δοτική), verbis : αφαιρετική (οργανική) του

τρόπου στο lacessitus est, his : επιθετικός προσδιορισμός στο verbis

Congrediamur: κύρια πρόταση κρίσεως

Congrediamur : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.)

ut singularis proelii eventu cernatur

Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο Congrediamur. Εισάγεται με τον

τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική, όπως όλες οι τελικές προτάσεις, γιατί ο

σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (cernatur), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού

χρόνου(Congrediamur). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή

που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή


cernatur : απρόσωπο ρ., (υποκείμενο του απρ. ρ. είναι η πλάγια ερωτηματική), eventu : αφαιρετική που δηλώνει

το σημείο εκκίνησης για κρίση από το cernatur, proelii : γενική υποκειμενική στο eventu, singularis : επιθετικός

προσδιορισμός στο proelii

quanto miles Latinus Romano virtute antecellat

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Λειτουργεί ως υποκείμενο του cernatur. Εισάγεται

με την ερωτηματική αντωνυμία quanto. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις),


γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ.αρκτικού

χρόνου (το cernatur θεωρείται αρκτικός χρόνος, εξαρτώμενο από το Congrediamur) και δηλώνει το σύγχρονο στο

παρόν.

antecellat :ρ., miles : υποκείμενο του ρ., Latinus : επιθετικός προσδιορισμός στο miles, Romano : αντικείμενο του

antecellat (ή επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο militi), quanto : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο

antecellat, virtute : αφαιρετική της αναφοράς στο antecellat

Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit :

κύρια πρόταση κρίσεως

ruit : ρήμα, adulescens : υποκείμενο του ρήματος, Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ruit, in

certamen : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού (της σκόπιμης κατεύθυνσης) στο ruit, confisus

et permotus : αιτιολογικές μετοχές, συνημμένες στο υποκείμενο adulescens, συνδεόμενες με τον et, ως

επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου στο ruit, viribus : αφαιρετική (οργανική) του μέσου από το confisus, suis

: επιθετικός προσδιορισμός στο viribus, cupiditate : αφαιρετική της αιτίας (του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου)

στο permotus, pugnandi : γενική γερουνδίου ως γενική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο cupiditate, iniussu :

αφαιρετική της αιτίας στο ruit, consulis : γενική υποκειμενική στο iniussu

et fortior hoste, hasta eum transfixit : κύρια πρόταση κρίσεως

transfixit : ρ., (adulescens : υποκείμενο του ρήματος), eum : αντικείμενο του ρ., fortior : επιρρηματικό

κατηγορούμενο του τρόπου στο εννοούμενο υποκείμενο adulescens, hoste : αφαιρετική συγκριτική (β΄όρος

σύγκρισης) από το fortior (α΄ όρος : adulescens), hasta : αφαιρετική του οργάνου στο transfixit

et armis spoliavit : κύρια πρόταση κρίσεως

spoliavit : ρ., (adulescens : υποκείμενο του ρήματος),, armis : αφαιρετική του χωρισμού ως αντικείμενο του

spoliavit

Statim hostes fuga salutem petiverunt : κύρια πρόταση κρίσεως

petiverunt : ρ., hostes : υποκείμενο του ρ., salutem : αντικείμενο του ρ., fuga : αφαιρετική (οργανική) του

τρόπου στο petiverunt, Statim : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

Sed consul adulescentem morte multavit : κύρια πρόταση κρίσεως

multavit : ρ., consul : υποκείμενο του ρ., adulescentem : αντικείμενο του ρ., morte : αφαιρετική της ποινής στο

multavit

cum in castra revertisset

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο multavit. Εισάγεται με τον cum

ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική

(revertisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση

αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται

από ρήμα ιστορικού χρόνου (multavit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

revertisset : ρ., (consul : υποκείμενο του ρ.), in castra : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης

προς τόπο στο revertisset

cuius opera hostes fugati erant

Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο adulescentem Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία cuius. Εκφέρεται με οριστική (fugati erant), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου υπερσυντελίκου, γιατί

αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει πράξη προτερόχρονη της πράξης της κύριας πρότασης.

fugati erant : ρ., hostes : υποκείμενο του ρ., cuius : γενική υποκειμενική στο opera, opera : αφαιρετική

(οργανική) του τρόπου στο fugati erant



1. bello Latino, Manlius, consul, nobili genere, natus, exercitui, Romanorum, castris, omnes, pugna, filius,

hostium, duce, his verbis, singularis proelii, eventu, miles Latinus, virtute, adulescens, viribus suis, confisus,

cupiditate, permotus, iniussu, certamen, fortior, hasta, fuga, salutem, opera, morte : να κλιθούν

2. nobili, confisus, adulescens, fortior : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

3. nobili, permotus, adulescens, fortior : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη

4. nobili, adulescens, fortior : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς.

5. nobili, fortior : να γραφούν τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα σε όλους τους βαθμούς

6. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : is, eius, his, quanto, suis, eum,

cuius

7. is, eius, his, quanto, suis, eum, cuius : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

8. is, eius, his, quanto, suis, eum, cuius : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

9. is, his, quanto, suis, cuius : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

10. eius, cuius : να κλιθούν στο ουδέτερο γένος

11. suis : να κλιθεί στο α΄ πρόσωπο του ουδετέρου γένους για πολλούς κτήτορες


natus : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής

praefuit : δοτική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του ενεστώτα

abiret : β΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής

edixit : απαρέμφατα της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός

του υποκειμένου του ρήματος) και β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής της ενεργητικής φωνής

abstinerent : γ΄ενικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

praeterequitavit : γενική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους της μετοχής του μέλλοντα

lacessitus est : ονοματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το


congrediamur : γ΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής

cernatur : γ΄ενικό του παρατατικού και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της ενεργητικής φωνής και

β΄ενικό του παρακειμένου της υποτακτικής της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη


antecellat : απαρέμφατα και των δυο φωνών (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


confisus : β΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής

pugnandi : ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους του γερουνδιακού

permotus : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

ruit : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών στην ονομαστική του ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους

transfixit : β΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

spoliavit : γ΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών

petiverunt : β΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

revertisset : γ΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής

fugati erant : β΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ενεργητικής φωνής

multavit : α΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής

13. praefuit, abiret, edixit, abstinerent, praeterequitavit, lacessitus est, congrediamur, cernatur, antecellat,

ruit, transfixit, spoliavit, petiverunt, revertisset, fugati erant, multavit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο

αριθμό

14. edixit, abstinerent, lacessitus est, cernatur, antecellat, transfixit, spoliavit, petiverunt, fugati erant,

multavit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το


15. abiret, abstinerent, congrediamur, cernatur, antecellat, revertisset : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της

οριστικής.

16. praefuit, praeterequitavit, lacessitus, est, ruit, transfixit, spoliavit, petiverunt, fugati erant, multavit : να


17. praefuit, abiret, edixit, abstinerent, praeterequitavit, lacessitus est, congrediamur, cernatur, antecellat,

confisus, ruit, transfixit, spoliavit, petiverunt, revertisset, fugati erant, multavit : να αντικατασταθούν χρονικά

οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)




consul, exercitui, post, eius, castra, a duce, hostium, proelii, Romano, confisus, pugnandi, consulis, fortior, in

castra, cuius.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι απρόθετες αφαιρετικές του κειμένου.

Bello, Latino, nobili, genere, castris, pugna, paulo, his, verbis, proelio, eventu, quanto, virtute, viribus, suis,

cupiditate, iniussu, hoste, hasta, armis, fuga, opera, morte.

3. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;

: να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση της πρότασης.

4. fortior hoste : Να διατυπωθεί με άλλο τρόπο ο β΄ όρος της σύγκρισης


α) et (adulescens) fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit

β) Statim hostes fuga salutem petiverunt.

γ) Sed consul...adulescentem … morte multavit.

6. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στα παρακάτω αποσπάσματα:

α) Sed paulo post (filius eius/is) a duce hostium his verbis proelio lacessitus est;

β) Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat.

γ) cuius opera hostes fugati erant



α) Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit.

β) Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;


α) Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum aliquando

castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

T.Manlius narrat

β) Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;

et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit.

εξάρτηση :

Adulescens dicit

Adulescens dicitur

γ) paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est;

εξάρτηση :

Sallustius narrat

T.Manlius narrat

Filius T. Manlii/(-i) dicitur

δ) Statim hostes fuga salutem petiverunt.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Hostes dicunt

Hostes dicuntur

ε) Consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.

εξάρτηση :

Consul dicit

Consul dicitur

Plinius narrat

στ) “Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat”.

εξάρτηση :

Dux hostium adulescentem adhortatur+τελικό απαρέμφατο

Dux hostium adulescentem adhortatus est+βουλητική πρόταση

9. Congrediamur : να εκφραστεί απαγόρευση : α) στο ίδιο πρόσωπο β) στο β΄πληθυντικό πρόσωπο και με τους

δύο τρόπους.

10. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου : α)να αναγνωρισθεί και β) να μετατραπεί σε ευθεία.

11. Να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα τελική πρόταση του κειμένου


12. ut singularis proelii eventu cernatur : να δηλωθεί ο προσδιορισμός του σκοπού με : α) σουπίνο β)

αd+αιτιατική γερουνδίου γ) causa/ gratia + γενική γερουνδίου

13. edixit ut omnes pugna abstinerent : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα πρόταση του αποσπάσματος β) να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού αντικατασταθεί η δευτερεύουσα πρόταση με τελικό απαρέμφατο γ) να

μεταφερθεί στον ευθύ λόγο

14. Sed consul ... adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit : α) να αναγνωρισθεί η

δευτερεύουσα πρόταση του αποσπάσματος β) να διατυπωθεί με άλλο τρόπο η έκφραση cuius opera

15. Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις του κειμένου : α) να αναγνωρισθούν και β) να μετατραπούν σε μετοχές :

16. Paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est; :

να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική που θα

δηλώνει : α) ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον β) υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν γ) υπόθεση αντίθετη

του πραγματικού στο παρελθόν

17. fortior hoste, hasta eum transfixit : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί το επιρρηματικό

κατηγορούμενο σε δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση που θα δηλώνει αιτιολογία πραγματική, αντικειμενικά

αποδεκτή (εννοούμενο υποκείμενο adulescens).



ΚΕΙΜΕΝΟ 32

Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent

in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum

virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum- scriptores et Graeci et

Latini nobis reliquerunt! Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam,

semper mihi proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem

meam conformabam. Sic enim -laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus

corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo- me pro salute vestra in tot ac tantas

dimicationes obicere potui.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη από παραδείγματα η

αρχαιότητα. Όλα αυτά θα βρίσκονταν (:κείτονταν) στο σκοτάδι, αν δεν τα συνόδευε το

φως της λογοτεχνίας (:των γραμμάτων). Πόσο πολλές εικόνες γενναιοτάτων ανδρών μας

κληροδότησαν οι συγγραφείς, και οι Έλληνες και οι Λατίνοι, όχι μόνο για να τις

κοιτάζουμε (: ατενίζουμε), αλλά και για να τις μιμούμαστε! Αυτές εγώ, έχοντας την

επιθυμία να διοικήσω σωστά και να διαχειριστώ την πολιτεία μας, πάντα τις έβαζα

μπροστά μου ως πρότυπα. Με το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους έξοχους

ανθρώπους διέπλαθα την ψυχή και το νου μου. Γιατί έτσι – με το να επιδιώκω δηλαδή

μόνο τον έπαινο και την τιμή και με το να μην υπολογίζω όλα τα βάσανα του σώματος και

όλους τους κινδύνους του θανάτου – μπόρεσα να ριχθώ σε τόσο πολλούς και τόσο

μεγάλους αγώνες για τη σωτηρία σας.



*sum - fui – esse = είμαι

iaceo-iacui - (iacitum) - iacere 2= κείμαι

accedo - accessi - accessum – accedere 3= συνοδεύω

intueor - intuitus sum - intuitum - intueri (αποθετικό) 2= κοιτάζω

imitor - imitatus sum - imitatum - imitari (αποθετικό) 1= μιμούμαι

relinquo - reliqui - relictum - relinquere 3= αφήνω

gero - gessi - gestum - gerere 3= διεξάγω (εδώ : gero rem publicam= διοικώ την πολιτεία)

administro,-avi, -atum, -are 1= διαχειρίζομαι

propono-proposui-propositum-proponere 3= βάζω μπροστά μου ως παράδειγμα

colo - colui - cultum - colere 3= λατρεύω, κατοικώ, καλλιεργώ

cogito,-avi, -atum, -are 1= σκέπτομαι

conformo,-avi, -atum, -are 1= διαπλάθω, διαμορφώνω

expeto - expetivi (-petii) - expetitum - expetere 3= επιδιώκω

*duco - duxi -ductum - ducere 3= θεωρώ, οδηγώ

*obicio - obieci - obiectum - obicere 3-15 = ρίχνω, προβάλλω αντίρρηση

*possum - potui – posse = μπορώ


Α΄ΚΛΙΣΗ tenebrae, -arum (μόνο πληθ)=σκοτάδι, αφάνεια


πληθυντικό

litterae,-arum=τα γράμματα της αλφαβήτου, η

επιστολή, τα γράμματα(η λογοτεχνία),

Β΄ΚΛΙΣΗ

liber, libri(Α)=βιβλίο

exemplum, -i (OYΔ)=παράδειγμα

vir, -i(Α)=άνδρας

animus, -i (Α)=ψυχή

periculum, -i (OYΔ)=κίνδυνος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

*sapiens, sapientis, αφ.εν.-e και -i (Α)=σοφός

(ουσιαστικοποιημένη μετοχή του ρ. sapio=γνωρίζω,

όταν λειτουργεί ως επίθετο σχηματίζει παραθετικά :

sapientior, sapientissimus)

vox,vocis (Θ)=φωνή

vetustas, vetustatis(Θ)=αρχαιότητα

lumen, luminis (OYΔ)=φως

imago, imaginis (Θ)=εικόνα

scriptor, scriptoris (Α)=συγγραφέας


mens, mentis(Θ)=νους

laus, laudis(Θ), γεν.πληθ. laud(i)um=έπαινος

honestas, honestatis(Θ)=τιμή

corpus, corporis (OYΔ)=σώμα

mors, mortis (Θ)=θάνατος

salus, salutis(Θ)=σωτηρία

dimicatio, dimicationis (Θ)=αγώνας

Δ΄ ΚΛΙΣΗ

cruciatus, -us (Α)=βάσανο, ταλαιπωρία

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei (Θ)=πράγμα (εδώ : res publica=η πολιτεία,

το κράτος)

ΕΠΙΘΕΤΑ :

plenus, -a,-um (plenior, plenissimus)=πλήρης,

γεμάτος

omnis,-is,-e=όλος, πᾶς (δεν σχηματίζει παραθετικά)




fortissimus,-a,-um=γενναιότατος (υπερθετικός του

fortis,-is,-e, fortior, fortissimus)

Graecus,-a,-um=Έλληνας, ελληνικός (δεν


Latinus,-a,-um =Λατίνος, λατινικός (δεν σχηματίζει


cupidus,-a,-um (cupidior, cupidissimus)=αυτός που

επιθυμεί

excellens(μονοκαταλ. γ΄κλ)=εξαιρετικός

(excellentior, excellentissimus)

*parvus, -a, -um= μικρός (minor, minimus)


Quam : πόσο

bene (<bonus)=καλά, εὖ (melius, optime)

semper : πάντοτε

Sic : έτσι

solum : μόνο


qui, quae, quod (αναφ)=ο οποίος,


vester, vestra, vestrum (κτητ) =δικός σας

tot (δεικτ)= τόσοι (άκλιτη, μόνο πληθυντικού

αριθμού)

tantus, tanta, tantum (δεικτ) =τόσος


nisi (υποθετικός αρνητικός)=αν δεν

non solum ... verum etiam (αντιθετική επιδοτική

σύνδεση)=όχι μόνο… αλλά και


enim (αιτιολ.παρατακτ)=γιατί, βέβαια, γάρ

ac (συμπλ. )=και


in +ΑΦ=σε

ad +ΑΙΤ. ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ=για να (σκοπός)

pro +ΑΦ=υπέρ, για (υπεράσπιση)

in +ΑΙΤ=σε



Pleni omnes sunt libri : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., libri : υποκείμενο του ρ., Pleni : κατηγορούμενο στο libri, omnes : επιθετικός προσδιορισμός στο

libri, exemplorum : γενική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο κατηγορούμενο pleni

plenae sapientium voces : κύρια πρόταση κρίσεως

(sunt : ρ.), voces : υποκείμενο του ρ., plenae : κατηγορούμενο στο voces, sapientium : γενική υποκειμενική

στο voces, exemplorum : γενική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο κατηγορούμενο plenae

plena exemplorum vetustas : κύρια πρόταση κρίσεως

(est : ρ.), vetustas : υποκείμενο του ρ., plena : κατηγορούμενο στο vetustas, exemplorum : γενική

συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο κατηγορούμενο plena

quae iacerent in tenebris omnia : κύρια πρόταση κρίσεως

iacerent : ρ., quae : υποκείμενο του iacerent (δεν εισάγει αναφορική πρόταση, γιατί βρίσκεται μετά από

τελεία), omnia : επιθετικός προσδιορισμός στο quae, in tenebris : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της κατάστασης στο iacerent

nisi litterarum lumen accederet : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για

την ανάλυση του υποθετικού λόγου accederet : ρ., lumen : υποκείμενο του ρ., litterarum : γενική υποκειμενική στο lumen



υπόθεση : nisi litterarum lumen accederet = υποτακτική παρατατικού

απόδοση: quae iacerent in tenebris omnia = υποτακτική παρατατικού

Είδος : Πρόκειται υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν

Quam multas imagines fortissimorum virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad

imitandum- scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! : κύρια επιφωνηματική πρόταση

reliquerunt : ρ., scriptores : υποκείμενο του ρ., Graeci et Latini : επιθετικοί προσδιορισμοί στο scriptores

imagines : άμεσο αντικείμενο του reliquerunt, nobis : έμμεσο αντικείμενο στο reliquerunt, multas :

επιθετικός προσδιορισμός στο imagines, virorum : γενική κτητική (ή γενική αντικειμενική) στο imagines,

fortissimorum : επιθετικός προσδιορισμός στο virorum, Quam : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού

στο multas, ad intuendum - ad imitandum: εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου, ως εμπρόθετος προσδιορισμός

του σκοπού στο reliquerunt (συνδέονται με επιδοτική αντιθετική σύνδεση : non solum...verum etiam)

Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam : κύρια


proponebam : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., Quas : άμεσο αντικείμενο του ρ., mihi : έμμεσο αντικείμενο του

ρ., semper : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., cupidus : επιρρηματικό κατηγορούμενο του

τρόπου (δηλώνει αιτία) στο υποκείμενο του ρ. «ego», gerendi et administrandi : γενικές γερουνδίου ως

γενικές συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο cupidus, rem publicam : αντικείμενο των γερουνδίων, publicam :

επιθετικός προσδιορισμός στο rem, bene : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στα gerendi et

administrandi

Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam : κύρια πρόταση

κρίσεως

conformabam : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), animum et mentem : αντικείμενα του ρ., meam : επιθετικός

προσδιορισμός στα animum et mentem, Colendo et cogitando : αφαιρετικές γερουνδίου ως αφαιρετικές του

τρόπου στο conformabam, homines : αντικείμενο των γερουνδίων colendo-cogitando, excellentes :

επιθετικός προσδιορισμός στο homines

Sic enim -laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula

mortis parvi esse ducendo- me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui : κύρια


potui : ρήμα, (ego: υποκείμενο του ρήματος και του απαρεμφάτου obicere), obicere : τελικό απαρέμφατο,

αντικείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία), me : αντικείμενο του απαρεμφάτου (αυτοπάθεια), Sic :


επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο potui, pro salute : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της κατάστασης στο ρ., vestra : επιθετικός προσδιορισμός στο salute, in dimicationes : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης (είσοδος σε κατάσταση) στο obicere, tot ac tantas : επιθετικοί

προσδιορισμοί στο dimicationes (συνδέονται με το συμπλεκτικό σύνδεσμο ac), expetendo - ducendo :

αφαιρετικές γερουνδίου που δηλώνουν τρόπο, ως επεξηγήσεις στο sic, laudem et honestatem : αντικείμενα

του γερουνδίου expetendo, solum : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο expetendo, esse : ειδικό

απαρέμφατο, αντικείμενο του ducendo (ετεροπροσωπία), cruciatus - pericula : υποκείμενα του esse , omnes

: επιθετικός προσδιορισμός στο cruciatus, corporis : γενική αντικειμενική στο cruciatus, omnia : επιθετικός

προσδιορισμός στο pericula, mortis : γενική επεξηγηματική στο pericula, parvi : γενική κατηγορηματική της

αξίας (αφηρημένη αξία) στα υποκείμενα cruciatus-pericula από το esse


1. Pleni, omnes libri, sapientium, voces, vetustas, exemplorum, tenebris, litterarum, lumen, multas

imagines, fortissimorum virorum, scriptores Graeci, Latini, cupidus, rem publicam, homines

excellentes, animum, mentem meam, laudem, honestatem, omnes cruciatus, corporis, omnia pericula,

mortis, parvi, salute vestra, tantas dimicationes : να κλιθούν

2. pleni, omnes, plenae, plena, omnia, multas, fortissimorum, cupidus, excellentes, parvi, tantas : να

γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη

3. pleni, omnes, plenae, plena, omnia, multas, fortissimorum, cupidus, excellentes, parvi, tantas : να

γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quae, nobis, quas, ego, mihi,

meam, me, vestra, tot, tantas. 5. quae, nobis, quas, ego, mihi, meam, me, vestra, tot, tantas : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού

6. quae, quas, meam, vestra, tot, tantas : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

7. meam, vestra: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. quae, nobis, meam, vestra, tantas : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. α) nobis : να κλιθεί στο β΄ πρόσωπο

β) quas : να κλιθεί στο αρσενικό γένος

γ) vestra : να κλιθεί στο αρσενικό γένος του α΄ προσώπου για έναν κτήτορα

δ) meam : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του γ΄ προσώπου για πολλούς κτήτορες

10. pleni, plenae, plena, multas, fortissimorum, cupidus, excellentes, parvi : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος στους άλλους βαθμούς

11. pleni, multas, fortissimorum, cupidus, excellentes, parvi : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα

που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα.

12. pleni, multas, fortissimorum, cupidus, excellentes, parvi : να γραφούν τα επιρρήματα που παράγονται

από τα παραπάνω επίθετα σε όλους τους βαθμούς


sunt : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής

iacerent : β΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής

accederet : γ΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

intuendum : απαρέμφατα όλων των χρόνων (στους τυχόν περιφραστικούς τύπους να χρησιμοποιηθεί το

αρσενικό γένος και ο ενικός αριθμός)

imitandum : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

reliquerunt : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής

gerendi : β΄ενικό του ενεστώτα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της ίδιας φωνής

administrandi : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών στη δοτική του ενικού αριθμού του

ουδετέρου γένους

proponebam : β΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της μέσης φωνής

colendo : αιτιατική του σουπίνου και α΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής

cogitando : αφαιρετική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού και β΄ενικό του ενεστώτα

και του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

conformabam : α΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

expetendo : β΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της οριστικής και της υποτακτικής της ίδιας φωνής

ducendo : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής της ίδιας φωνής και γ΄ενικό του μέλλοντα της

προστακτικής της μέσης φωνής

obicere : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής


potui : ονοματικοί τύποι

14. sunt, iacerent, accederet, reliquerunt, proponebam, conformabam, potui : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο

στον άλλο αριθμό

15. accederet, reliquerunt, proponebam, conformabam, obicere : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της

άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

16. iacerent, accederet : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

17. sunt, reliquerunt, proponebam, conformabam : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

18. sunt, iacerent, accederet, reliquerunt, proponebam, conformabam, obicere, potui : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του

υποκειμένου του ρ.)



Pleni, sapientium, exemplorum, quae, in tenebris, litterarum, imagines, virorum, Graeci, nobis,

cupidus, mihi, homines, mentem, laudem, corporis, omnia, pericula, mortis, parvi, pro salute, in

dimicationes, tot.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλοι οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι του κειμένου.

3. Sic enim -laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula

mortis parvi esse ducendo- me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui : να γίνει

πλήρης συντακτική ανάλυση του αποσπάσματος.


α) quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.

β) Quam multas imagines fortissimorum virorum ... scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!

γ) Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam.

δ) ... animum et mentem meam conformabam.

ε) me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.


α) Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in

tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.

β) Multas imagines fortissimorum virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum-

scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!

εξάρτηση : Orator dicit

γ) Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam.

εξάρτηση :

Dico vobis

Orator dicit

Orator dicitur

δ) Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.

εξάρτηση : Cicero dixit

ε) Sic... me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.

εξάρτηση : Orator dixit Romanis

6. Quas ego semper mihi proponebam : α) να εκφραστεί προτροπή στο β΄πληθυντικό πρόσωπο β) να

εκφραστεί απαγόρευση στο β΄ ενικό πρόσωπο και με τους δυο τρόπους.

7. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet : α) να αναγνωρισθεί ο υποθετικός

λόγος β) να μετατραπεί σε ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν και σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή γ) να μετατραπεί

η υποθετική πρόταση σε υποθετική μετοχή

8. Quam multas imagines fortissimorum virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum-

scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! : ο προσδιορισμός του σκοπού να διατυπωθεί με : α)

causa/gratia+γενική γερουνδίου β) σουπίνο γ) τελική πρόταση δ) αναφορική τελική πρόταση ε) ad + αιτιατική

γερουνδιακού στ) causa/gratia+γενική γερουνδιακού (στις δύο τελευταίες περιπτώσεις να προστεθεί ως

αντικείμενο των γερουνδίων το imagines)

9. Στα παρακάτω παραδείγματα να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική (να γίνει γερουνδιακή

έλξη) και να δηλωθεί αν πρόκειται για προαιρετική ή υποχρεωτική :

α) cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam

β) Colendo et cogitando homines excellentes

γ) laudem et honestatem solum expetendo


10. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί το επιρρηματικό κατηγορούμενο σε αιτιολογική πρόταση

που θα δηλώνει αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας

11. Να αναδιατυπωθούν τα αποσπάσματα, αφού μετατραπούν τα γερούνδια σε τροπικές μετοχές :

α) Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam

β) laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi

esse ducendo


ΚΕΙΜΕΝΟ 34

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum

venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium

domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis

ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!)

virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is

fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum

templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum

dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum

reverterunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο (:στην έπαυλή του στο Λίτερνο), (πάρα)

πολλοί αρχηγοί ληστών ήρθαν κατά τύχη σ’ αυτόν, για να τον χαιρετήσουν επίσημα.

Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή είχε νομίσει ότι αυτοί ήρθαν για να συλλάβουν τον ίδιο,

εγκατέστησε στο σπίτι του φρουρά από δούλους του σπιτιού. Όταν οι ληστές το

παρατήρησαν, αφού πέταξαν μακριά τα όπλα τους, πλησίασαν στην πόρτα και με

δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα (να το ακούς και να μην το πιστεύεις!)

(:απίστευτο να το ακούς) ότι ήρθαν για να θαυμάσουν την ανδρεία του. Όταν οι

δούλοι ανέφεραν αυτά τα λόγια στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν οι πόρτες

και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν

ιερό ναό και με πάθος φίλησαν το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού τοποθέτησαν

μπροστά στην είσοδο δώρα, που οι άνθρωποι συνηθίζουν να προσφέρουν στους

αθάνατους θεούς, επέστρεψαν στα λημέρια τους.



*sum - fui - esse = είμαι

saluto, salutavi, salutatum, salutare 1=χαιρετώ


*capio, cepi, captum, capere 3-15=πιάνω, συλλαμβάνω

existimo, existimavi, existimatum, existimare 1= νομίζω

conloco, conlocavi, conlocatum, conlocare 1= εγκαθιστώ

animadverto - animadverti - animadversum - animadvertere 3= παρατηρώ

*abicio - abieci - abiectum - abicere 3-15= πετάω κάτι, καταθέτω (τα όπλα)

appropinquo, appropinquavi, appropinquatum, appropinquare 1= πλησιάζω

nuntio, nuntiavi, nuntiatum, nuntiare 1= αναγγέλλω


admiror, admiratus sum, admiratum, admirari (αποθετικό) 1= θαυμάζω

*refero - retuli (rettuli) - relatum – referre = παραδίδω, αναφέρω

resero, reseravi, reseratum, reserare 1= ανοίγω

intromitto - instromisi - intromissum - intromittere 3= βάζω μέσα

iubeo - iussi - iussum - iubere 2= διατάζω

veneror, veneratus sum, veneratum, venerari (αποθετικό) 1= λατρεύω, προσκυνώ

osculor, osculatus sum, osculatum, osculari (αποθετικό) 1= φιλώ

pono- posui - positum - ponere 3= τοποθετώ

consecro, consecravi, consecratum, consecrare 1= αφιερώνω, προσφέρω

soleo - solitus sum - solitum - solere (ημιαποθετικό) 2= συνηθίζω

*revertor - reverti - reversum - reverti (ημιαποθετικό)

ή revertor - reversus sum - reversum - reverti (αποθετικό) 3= επιστρέφω


Α΄ΚΛΙΣΗ

arma, -orum (ΟΥΔ-μόνο πληθ)=όπλα

ianuα, -ae (Θ)=πόρτα

dextra, -ae (Θ)=δεξί χέρι (ουσιαστικοποιημένο

επίθετο dexter, dext(e)ra, dext(e)rum=δεξιός, βλ.

και στα επίθετα)

Β΄ ΚΛΙΣΗ

Africanus,-i=Αφρικανός (προσωνύμιο του

Σκιπίωνα, από το επίθετο africanus,-a,-um)

Liternum, -i (ΟΥΔ)=Λίτερνο

praesidium , -i/-ii (ΟΥΔ)=φρουρά

domesticus,-i (Α)=οικιακός δούλος, δούλος του

σπιτιού

tectum,-i (ΟΥΔ)=στέγη, σπίτι

templum ,-i (ΟΥΔ)=ναός

vestibulum,-i (ΟΥΔ)=είσοδος

*deus,-i (Α)=θεός

Γ΄ ΚΛΙΣΗ :

praedo, -onis (Α)=ληστής, dux, -cis (Α)=αρχηγός

Scipio, -onis (Α)=Σκιπίων

vox, -cis (Θ)=φωνή

*virtus, -tis, γεν.πληθ. virtut(i)um (Θ)=ανδρεία,

αρετή

foris, -is (Θ)=πόρτα (δίφυλλη)

postis,-is(A)= παραστάδα

homo, -inis (Α)=άνδρας, άνθρωπος

Δ΄ΚΛΙΣΗ


ΕΠΙΘΕΤΑ :

*complures, -ium (μόνο πληθ.)=πάρα

πολλοί(<cum+plures, δεν σχηματίζει παραθετικά,

γεν.πληθ. plurium)

clarus,-a,-um=καθαρός, δυνατός (clarior,

clarissimus)

incredibilis,-is,-e=απίστευτος (δεν σχηματίζει


sanctus,-a,-um=ιερός (sanctior, sanctissimus)

dexter, dext(e)ra, dext(e)rum=δεξιός (dexterior-

dextimus)

immortalis, -is, -e =αθάνατος (δεν σχηματίζει



is, ea, id (οριστ.)=αυτός,



qui, quae, quod (αναφ)=ο οποίος,

hic, haec, hoc (δεικτ) =αυτός


forte =τυχαία (δεν σχηματίζει παραθετικά)

Tum = τότε

cupide =με επιθυμία, με λαχτάρα (cupidius,

cupidissime <cupidus=αυτός που επιθυμεί)


in +ΑΦ : σε (στάση)

ad +ΑΙΤ : σε, προς (κίνηση προς)

ante +ΑΙΤ : μπροστά σε, πριν, προ



όταν, αφού

cum (αιτιολογ.)+υποτακτική : επειδή (αιτιολογία

που είναι αποτέλεσμα εσωτερικής-λογικής

διεργασίας), ut (χρον) : όταν, μόλις

(προτερόχρονο), et (συμπλ.): και

postquam (χρον) : όταν, αφού(προτερόχρονο)

-que (συμπλ., εγκλιτικός) : και



Cum Africanus in Literno esset Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο venerunt. Εισάγεται με τον

cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική

(esset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση αιτίου

και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από

ρήμα ιστορικού χρόνου (venerunt) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

esset : ρ., Africanus : υποκείμενο του ρ., in Literno : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε

τόπο στο esset (εμπρόθετος αντί απρόθετης γενικής, γιατί το Liternum δε λογίζεται ως όνομα πόλης, αλλά

δηλώνει την έπαυλη του Σκιπίωνα εκεί)

complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt : κύρια πρόταση κρίσεως

venerunt : ρ., duces : υποκείμενο του ρ., complures : επιθετικός προσδιορισμός στο duces, forte : επιρρηματικός

προσδιορισμός του τρόπου στο ρ., praedonum : γενική αντικειμενική στο duces, salutatum : αιτιατική σουπίνου

ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο venerunt, ad eum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της κίνησης προς πρόσωπο στο venerunt

Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit : κύρια πρόταση κρίσεως

conlocavit : ρ., Scipio : υποκείμενο του ρ., praesidium : αντικείμενο του ρ., domesticorum : γενική του

περιεχομένου στο praesidium, in tecto : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (της στάσης σε

τόπο) της αιτίας (του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο conlocavit, Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο ρ.,

cum se ipsum captum venisse eos existimasset

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο conlocavit. Εισάγεται με

τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με Υποτακτική (existimasset), γιατί δηλώνει αιτιολογία που είναι (ή

θεωρείται) αποτέλεσμα εσωτερικής, λογικής διεργασίας, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρ.

ιστορικού χρόνου (conlocavit ) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

existimasset : ρ., (Scipio : υποκείμενο του ρ.), venisse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του existimasset, eos :

υποκείμενο του venisse (ετεροπροσωπία), se : αντικείμενο του captum, ipsum : κατηγορηματικός προσδιορισμός

στο se, captum : αιτιατική του σουπίνου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο venisse

Quod ut praedones animadverterunt Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα appropinquaverunt και

nuntiaverunt. Εισάγεται με τον σύνδεσμο ut και εκφέρεται με Οριστική (η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική

άποψη) Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

animadverterunt : ρ., praedones : υποκείμενο του ρ., Quod : αντικείμενο του ρ.

abiectis armis ianuae appropinquaverunt : κύρια πρόταση κρίσεως

appropinquaverunt : ρ., (praedones : υποκείμενο του ρ.), ianuae : αντικείμενο του appropinquaverunt,

abiectis : νόθος αφαιρετική απόλυτος, χρονική μετοχή, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα

appropinquaverunt και nuntiaverunt, δηλώνει το προτερόχρονο, armis : υποκείμενο της μετοχής abiectis

et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse : κύρια


nuntiaverunt : ρ., (praedones : υποκείμενο του ρ.), venisse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.,

(ταυτοπροσωπία), se : υποκείμενο του venisse (ταυτοπροσωπία-λατινισμός), Scipioni (β΄) : έμμεσο αντικείμενο

του nuntiaverunt, voce : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο nuntiaverunt, clara : επιθετικός προσδιορισμός

στο voce, admiratum : αιτιατική του σουπίνου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο venisse, se :

υποκείμενο του venisse (ταυτοπροσωπία), virtutem : αντικείμενο του admiratum, eius : γενική κτητική στο

virtutem, incredibile auditu : προεξαγγελτική παράθεση στη φράση virtutem eius admiratum se venisse, auditu :

αφαιρετική σουπίνου ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο incredibile

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt


Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο iussit. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με Οριστική (η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη) Παρακειμένου,

γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

rettulerunt : ρ., domestici : υποκείμενο του ρ., Haec : άμεσο αντικείμενο του ρ., Scipioni : έμμεσο αντικείμενο

του ρ.

is fores reserari eosque intromitti iussit : κύρια πρόταση κρίσεως

iussit : ρ., is : υποκείμενο του ρ., reserari - intromitti : τελικό απαρέμφατο, ως αντικείμενο του ρ., eos(que) :

υποκείμενο του intromitti (ετεροπροσωπία), fores : υποκείμενο του reserari (ετεροπροσωπία)

Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt : κύρια πρόταση κρίσεως

venerati sunt : ρ., Praedones : υποκείμενο του ρ., postes : αντικείμενο του ρ., ianuae : γενική κτητική στο

postes : αντικείμενο του ρ., tamquam templum : κατηγορούμενο στο postes, sanctum : επιθετικός

προσδιορισμός στο templum

*στη βραχυλογική φράση tamquam sanctum templum (=σαν ιερό ναό) λανθάνει η παραβολική υποθετική

πρόταση :

tamquam postes sanctum templum essent (=σα να ήταν οι παραστάδες ιερός ναός, postes =υποκείμενο,

templum =κατηγορούμενο). Εισάγεται με το tamquam και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται

από ρ. ιστορικού χρόνου (venerati sunt) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

et cupide Scipionis dextram osculati sunt : κύρια πρόταση κρίσεως

osculati sunt : ρ., (Praedones : υποκείμενο του ρ.), dextram : αντικείμενο του ρ., Scipionis : γενική κτητική στο

dextram, cupide : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

Cum ante vestibulum dona posuissent Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο reverterunt. Εισάγεται με τον


(posuissent), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση

αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί

εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (reverterunt) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

posuissent : ρ., (Praedones : υποκείμενο του ρ.), dona : αντικείμενο του ρ., ante vestibulum : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρ.

quae homines deis immortalibus consecrare solent Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο dona. Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (solent), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

solent : ρ., homines : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, consecrare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο το

ρ. (ταυτοπροσωπία), quae : άμεσο αντικείμενο του consecrare, deis : έμμεσο αντικείμενο του consecrare,

immortalibus : επιθετικός προσδιορισμός στο deis

domum reverterunt : κύρια πρόταση κρίσεως

reverterunt : ρ., (Praedones : υποκείμενο του ρ.), domum : επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς

τόπο στο ρ.


1. Africanus, Literno, complures duces, praedonum, Scipio, praesidium, domesticorum, tecto, abiectis

armis, ianuae, clara voce, incredibile, virtutem, fores, postes, sanctum templum, dextram, vestibulum,

dona, homines, deis immortalibus, domum : να κλιθούν

2. clara, incredibile, sanctum, dextram, immortalibus : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. clara, incredibile, sanctum, dextram, immortalibus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : eum, se, ipsum, eos, quod, eius,

haec, is 5. eum, ipsum, eos, quod, eius, haec, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

6. eum, se, ipsum, eos, quod, eius, haec, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στον άλλο αριθμό

7. eum, se, ipsum, quod, haec : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

8. α) se : να κλιθεί η αντωνυμία στο α΄πρόσωπο

β) quod : να κλιθεί η αντωνυμία στο αρσενικό γένος


γ) haec : να κλιθεί η αντωνυμία στο θηλυκό γένος

9. clara, incredibile, sanctum, cupide, dextram, immortalibus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους

βαθμούς

10. clara, incredibile, sanctum, dextram, immortalibus : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που

παράγονται από τα παραπάνω επίθετα

11. clara, incredibile, sanctum, dextram, immortalibus : να γραφούν και στους τρεις βαθμούς τα επιρρήματα

που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα

12. cupide : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους βαθμούς στην

ονομαστική ενικού του ουδeτέρου

13. complures : να κλιθεί και στα τρία γένη

14. clara : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο ουδέτερο γένος

15. esset, existimasset, posuissent : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

venerunt, conlocavit, animadverterunt, appropinquaverunt, nuntiaverunt, rettulerunt, iussit, venerati sunt,

osculati sunt, solent, reverterunt : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

16. existimasset, conlocavit, animadverterunt, appropinquaverunt, nuntiaverunt, rettulerunt, reserari,

iussit, posuissent, consecrare : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς

τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

17. esset, venerunt, venisse, existimasset, conlocavit, animadverterunt, appropinquaverunt, nuntiaverunt,

rettulerunt, reserari, iussit, venerati sunt, osculati sunt, posuissent, consecrare, solent, reverterunt : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο



1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : praedonum,

salutatum, se, (α΄), ipsum, venisse, eos, domesticorum, abiectis, ianuae, voce, incredibile auditu, auditu,

se, (β΄), Scipioni, (β΄), fores, intromitti, ianuae, Scipionis, deis, domum 2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του κειμένου.

3. domum : να αντικατασταθεί από τα : α) Roma β) Athenae γ) Gallia, ώστε να εκφράζεται η ίδια



α) Tum Scipio ... praesidium domesticorum in tecto conlocavit.

β) Quod ut praedones animadverterunt

γ) (praedones) clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse

δ) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt

ε) is fores reserari eosque intromitti (a domesticis) iussit.

στ) Cum ante vestibulum (praedones) dona posuissent.

5. praedones abiectis armis ianuae αppropinquaverunt : να αναδιατυπωθεί η φράση, αφού αναλυθεί η

μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση (με όλους τους δυνατούς τρόπους) :


α) Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

εξάρτηση :

Plinius narrat

Preadonum duces narrant

Preadonum duces dicuntur

β) Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Scipio narrat

Scipio dicitur

γ) Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni

nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse.

εξάρτηση :

Sallustius narrabat

Praedones narrant

Praedones dicuntur

δ) Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt.

εξάρτηση :


Sallustius narrabat

Praedones narrant

Praedones dicebantur

ε) Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Praedones dixerunt

Praedones dicuntur

στ) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Scipio narrat


α) praedones … clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse.

β) is fores reserari eosque intromitti iussit.

8. Να διατυπωθεί ο προσδιορισμός του σκοπού με τους άλλους τέσσερις τρόπους :

α) complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

β) Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, ...conlocavit.

γ) ...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ...virtutem eius admiratum se venisse.

9. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt

: να αναπτυχθεί η υπογραμμισμένη φράση σε παραβολική υποθετική πρόταση.

10. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto

conlocavit : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα πρόταση β) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε μετοχή.

11. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις του κειμένου.

12. Να αναδιατυπωθούν τα αποσπάσματα, αφού μετατραπούν οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές.

α) Quod ut praedones animadverterunt, … appropinquaverunt et …nuntiaverunt…

β) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores resecari eosque intromitti iussit.

γ) Cum ante vestibulum dona posuissent … praedones domum reverterunt.

13. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit :

να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στον Ενεστώτα (χωρίς να

μεταβληθεί η χρονική σχέση των δύο προτάσεων).

14. Praedones ianuae appropinquaverunt : α) να εκφραστεί προτροπή β) να εκφραστεί απαγόρευση και με

τους δύο τρόπους.

15. Praedones ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem

eius admiratum se venisse : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε

δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον χρονικό σύνδεσμο cum ιστορικό διηγηματικό που θα δηλώνει το

προτερόχρονο. β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε χρονική μετοχή.

16. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati

sunt : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα

χρονική εισαγόμενη με τον χρονικό σύνδεσμο postquam. β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα

προκύψει να μετατραπεί σε χρονική μετοχή.

17. Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική, ώστε

να δηλώνεται : α) υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν β) ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον γ) οι

υποθετικές προτάσεις που θα προκύψουν να μετατραπούν σε υποθετικές μετοχές.


ΚΕΙΜΕΝΟ 36

Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere

posset. Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt. Ille se in scamno assidentem

apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. Samnitium divitias

contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt. Nam cum ad eum magnum pondus

auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit: "

Supervacaneae, ne dicam ineptae, legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium

malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem; et mementote me nec acie

vinci nec pecunia corrumpi posse".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής (:ζούσε με πολύ μεγάλη

ολιγάρκεια), για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα πλούτη. Κάποια μέρα

απεσταλμένοι των Σαμνιτών ήρθαν (:πήγαν) σ’ αυτόν. Εκείνος παρουσιάστηκε στα μάτια

τους καθισμένος (:να κάθεται) σ’ ένα σκαμνί δίπλα στη φωτιά και τρώγοντας (:να τρώει)

από ξύλινο πιάτο για να τον προσέξουν. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι

Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Δηλαδή, όταν του προσέφεραν μεγάλη ποσότητα

χρυσού (:πολύ χρυσάφι) σταλμένο εκ μέρους της πολιτείας τους, για να το κάνει ό,τι

θέλει, μαλάκωσε (:χαλάρωσε) το πρόσωπο του με το γέλιο κι απάντησε αμέσως: «Μέλη

αυτής της περιττής, για να μην πω ανόητης, πρεσβείας, πείτε στους Σαμνίτες πως ο

Μάνιος Κούριος προτιμά να εξουσιάζει τους πλουσίους, παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος.

Και θυμηθείτε πως εμένα ούτε στη μάχη είναι δυνατόν (:μπορούν) να με νικήσουν ούτε

με χρήματα να με διαφθείρουν (:πως εγώ ούτε στη μάχη είναι δυνατόν να νικηθώ ούτε με

χρήματα να διαφθαρώ)».



utor - usus sum - usum - uti (αποθετικό) 3= χρησιμοποιώ

*possum - potui - posse = μπορώ


assideo - assedi - assessum - assidere 2= κάθομαι(δίπλα σε)

ceno, cenavi, cenatum, cenare 1= δειπνώ, γευματίζω

specto, spectavi, spectatum, spectare 1= κοιτάζω

praebeo - praebui - praebitum - praebere 2= παρέχω, προσφέρω

contemno - contempsi - contemptum - contemnere 3= περιφρονώ

miror, miratus sum, miratum, mirari (αποθετικό) 1= θαυμάζω

mitto - misi - missum - mittere 3= στέλνω, ρίχνω

*affero (adfero) - attuli - allatum - afferre = φέρω, προσφέρω

solvo - solvi - solutum - solvere 3= λύνω


narro, avi, atum, are 1= αφηγούμαι

*malo - malui - malle = προτιμώ

impero, avi, atum, are 1= διατάζω.

*fio- factus sum - fieri = γίνομαι

*memini - meminisse (ελλειπτικό)= θυμάμαι

vinco - vici - victum - vincere 3= νικώ

corrumpo - corrupi - corruptum – corrumpere 3 = διαφθείρω

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ΚΛΙΣΗ

*divitiae, -arum (Θ μόνο πληθ)=τα πλούτη

pecunia,-ae=χρήμα, χρήματα

Β΄ΚΛΙΣΗ

*Manius, -ii/i κλητ. –i (A)=Μάνιος, *Curius, -ii/i

κλητ. –i (Α)=Κούριος, Dentatus, -i (Α)=Δεντάτος

legatus, -i (Α)=απεσταλμένος, πρεσβευτής,

scamnum, -i (ΟΥΔ)=σκαμνί , focus, -i (Α)=εστία,

τζάκι, φωτιά, catillus, -i (Α)=πιάτο

aurum, -i (ΟΥΔ)=χρυσός

minister, ministri (A)=θεράπων, υπηρέτης (εδώ :

ministri legationis=απεσταλμένοι, πρεσβευτές)

Γ΄ΚΛΙΣΗ

*frugalitas, frugalitatis, γεν.πληθ.

frugalitat(i)um(Θ)=ολιγάρκεια

*Samnites, Samnitium (Α)=Σαμνίτες

paupertas, paupertatis (Θ)=φτώχεια, πενία

pondus, ponderis (ΟΥΔ)=βάρος, ποσότητα

legatio, legationis (Θ)= πρεσβεία

locuples, locupletis*, αφ. εν. –e και –i, γεν.πληθ.-

um και -ium(A)=πλούσιος (<ουσιαστικοποιημένο

μονοκατάληκτο επίθετο της γ΄ κλ. locuples,

locupletis, βλ. και στα επίθετα)

Δ΄ΚΛΙΣΗ

vultus, -us (A)=πρόσωπο, risus, -us (A)=γέλιο

Ε΄ΚΛΙΣΗ

dies, -ei (A)=ημέρα

ΕΠΙΘΕΤΑ

*magnus, -a,-um (maior, maximus)=μεγάλος

supervacaneus,-a,-um (magis supervacaneus,

maxime supervacaneus)=περιττός, ανώφελος

locuples (μονοκατάληκτο της γ΄ κλ.-locupletior,

locupletissimus)=πλούσιος

ineptus,-a,-um (ineptior, ineptissimus)=ανόητος

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

quidam, quaedam, quodam (αορ.επιθ)=κάποιος


ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος ego(προσ)=εγώ ipse,

ipsa, ipsum (οριστ.)=ο ίδιος

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤA

* facilius (συγκριτικός του facile-facilius-

facillime)=ευκολότερα

publice=δημοσίως, από την πολιτεία, από το

δημόσιο ταμείο(δεν σχηματίζει παραθετικά)

protinus=αμέσως

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

quo (τελ., όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός

επιθέτου ή επιρρήματος)=για να

et (συμπλ.)=και

Nam (αιτιολ.παρατακτ.)=γιατί, διότι (επεξηγ)

=δηλαδή


όταν, αφού

ut (τελ.καταφατικός)=για να

ne (τελ.αρνητικός)=για να μην

quam (συγκρ.)=παρά (εισάγει τον β΄ όρο της



nec (συμπλ)=ούτε

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

ad +ΑΙΤ=σε (κίνηση προς), in +ΑΦ=σε (στάση)

apud +ΑΙΤ=κοντά σε (πλησίον), ex +ΑΦ=από

(προέλευση)



Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur : κύρια πρόταση κρίσεως

utebatur : ρ., Manius Curius Dentatus : υποκείμενο του ρ. utebatur, frugalitate : αντικείμενο του ρ. utebatur,

maxima : επιθετικός προσδιορισμός στο frugalitate

quo facilius divitias contemnere posset.

Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο utebatur. Εισάγεται με τον

τελικό σύνδεσμο quo, γιατί ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού (facilius). Εκφέρεται με Υποτακτική (posset),

όπως όλες οι τελικές, γιατί ο σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται

από ρ. ιστορικού χρόνου (utebatur). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος

τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι

τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

posset : ρ., (Manius Curius Dentatus : υποκείμενο του ρ. posset) contemnere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο

του ρ. posset (ταυτοπροσωπία), divitias : αντικείμενο του contemnere, facilius : επιρρηματικός προσδιορισμός του

τρόπου στο contemnere

Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt : κύρια πρόταση κρίσεως

venerunt : ρ., legati : υποκείμενο του ρ., Samnitium : γενική κτητική στο legati, ad eum : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς πρόσωπο στο ρ., Die : αφαιρετική του χρόνου στο venerunt,

quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο die

Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit : κύρια


praebuit : ρ., Ille : υποκείμενο του ρ., se : άμεσο αντικείμενο του (άμεση αυτοπάθεια) ρ. praebuit , eis : έμμεσο

αντικείμενο του ρ. praebuit, assidentem – cenantem : κατηγορηματικές μετοχές από το spectandum, συνημμένες

στο αντικείμενο του ρ. se ως κατηγορούμενα, in scamno : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης

σε τόπο στο assidentem, apud focum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (πλησίον) στο

assidentem, ex catillo : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο cenantem, ligneo :

επιθετικός προσδιορισμός στο catillo, spectandum : αιτιατική γερουνδιακού ως κατηγορηματικός προσδιορισμός

στο se (δηλώνει σκοπό)

Samnitium divitias contempsit : κύρια πρόταση κρίσεως

contempsit : ρ., (Ille: υποκείμενο του ρ.) divitias : αντικείμενο του ρ., Samnitium : γενική κτητική στο divitias

et Samnites paupertatem eius mirati sunt : κύρια πρόταση κρίσεως

mirati sunt : ρ., Samnites : υποκείμενο του ρ., paupertatem : αντικείμενο του ρ., eius : γενική κτητική στο

paupertatem

cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα solvit και dixit. Εισάγεται με

τον cum ιστορικό/διηγηματικό, που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με Υποτακτική

(attulissent), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση


από ρήμα ιστορικού χρόνου (solvit και dixit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

attulissent : ρ., (Samnites : υποκείμενο του ρ.), pondus : αντικείμενο του ρ., magnum : επιθετικός προσδιορισμός

στο pondus, auri : γενική του περιεχομένου στο pondus, missum : αναφορική-επιθετική μετοχή, συνημμένη στο

pondus ως επιθετικός προσδιορισμός, publice : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο missum, ad eum :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς πρόσωπο στο ρ.

ut eo uteretur Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο attulissent. Εισάγεται με τον

τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (uteretur), όπως όλες οι τελικές, γιατί ο

σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου

(attulissent). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της

πιθανής πραγματοποίησής του.

uteretur : ρ., (is: υποκείμενο του ρ.) eo : αφαιρετική οργανική ως αντικείμενο του ρ.


vultum risu solvit : κύρια πρόταση κρίσεως

solvit : ρ., (is : υποκείμενο του ρ.), vultum : αντικείμενο του ρ., risu : αφαιρετική (οργανική) του μέσου (ή του

τρόπου) στο solvit

et protinus dixit : κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., (is: υποκείμενο του ρ.), protinus : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit

Supervacaneae legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare

quam ipsum fieri locupletem : κύρια πρόταση επιθυμίας

narrate : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), Samnitibus : έμμεσο αντικείμενο του narrate, malle : ειδικό απαρέμφατο,

άμεσο αντικείμενο του narrate –ετεροπροσωπία, Manium Curium : υποκείμενο των απαρεμφάτων malle,

imperare και fieri (ως υποκείμενο του fieri μπορεί να θεωρηθεί και το ipsum, βλ. πιο κάτω), imperare : τελικό

απαρέμφατο, αντικείμενο του malle –ταυτοπροσωπία (ως προς το malle), locupletibus : αντικείμενο του imperare,

quam fieri : τελικό απαρέμφατο, (αντικείμενο του malle –ταυτοπροσωπία ως προς το malle) ως β΄όρος σύγκρισης

από το malle (α΄ όρος imperare), ipsum : υποκείμενο του fieri (ή κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο

Manium Curium), locupletem : κατηγορούμενο στο ipsum, ministri : κλητική προσφώνηση, legationis : γενική

κτητική στο ministri, Supervacaneae : επιθετικός προσδιορισμός στο legationis

ne dicam ineptae

Δευτερεύουσα τελική πρόταση, χρησιμοποιείται παρενθετικά. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ne, γιατί είναι

αρνητική. Εκφέρεται με Υποτακτική (dicam), όπως όλες οι τελικές, γιατί ο σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική

κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (narrate). Ισχύει ιδιομορφία στην

ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή

(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

dicam : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.) ineptae : επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο από την κύρια πρόταση

legationis

et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse : κύρια πρόταση επιθυμίας

mementote : ρ., (vos : υποκείμενο του ρ.), posse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του mementote –

ετεροπροσωπία (πρόκειται για το απαρέμφατο του απροσώπου potest–λιγότερο ορθή η άποψη ότι είναι του

προσωπικού possum με υποκείμενο το me -ετεροπροσωπία), me : υποκείμενο των απαρεμφάτων vinci-corrumpi

(ετεροπροσωπία), vinci - corrumpi: τελικά απαρέμφατα, υποκείμενα του απροσώπου posse, ετεροπροσωπία (αν το

posse θεωρηθεί προσωπικό, τότε τα vinci – corrumpi είναι αντικείμενά του - ταυτοπροσωπία), acie : αφαιρετική

(οργανική) του μέσου στο vinci, pecunia : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο corrumpi


1. Manius Curius Dentatus, maxima frugalitate, divitias, die, Samnitium, legati, scamno, assidentem, focum,

ligneo catillo, cenantem, paupertatem, magnum pondus missum, auri, vultum, risu, supervacaneae, ineptae

legationis, ministri, locupletibus, acie, pecunia : να κλιθούν

2. maxima, assidentem, cenantem, magnum, missum, supervacaneae, ineptae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

του άλλου αριθμού

3. maxima, assidentem, cenantem, magnum, missum, supervacaneae, ineptae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

στα άλλα γένη

4. maxima, facilius, magnum, publice, supervacaneae, ineptae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους

βαθμούς

5. maxima : να γραφεί το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο σε όλους τους βαθμούς

facilius : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους βαθμούς (στην

ονομαστική ενικού του αρσενικού)

6. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quodam, eum, ille, se, eis, eius, eo,

ipsum, me

7. quodam, eum, ille, se, eis, eius, eo, ipsum, me : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

8. quodam, eum, ille, se, eis, eius, eo, ipsum, me : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

9. quodam, eum, ille, se, ipsum, me : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

10. α) quodam : να κλιθεί στο θηλυκό γένος β) ipsum : να κλιθεί στο θηλυκό γένος



utebatur : β΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και β΄πληθυντικό του μέλλοντα


contemnere : γ΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής της μέσης φωνής

posset : β΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής και του συντελεσμένου μέλλοντα

venerunt : αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του μέλλοντα

assidentem : γ΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής και γ΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της οριστικής της


cenantem : β΄ενικό του ενεστώτα της υποτακτικής και των δυο φωνών

spectandum : ονομαστική του ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους της μετοχής του παρακειμένου

praebuit : γ΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

contempsit : απαρέμφατα της μέσης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο


mirati sunt : ονοματικοί τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του


missum : β΄ενικό του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής και αφαιρετική του γερουνδίου

attulissent : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

uteretur : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το


solvit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

dixit : αφαιρετική του σουπίνου και δοτική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του ενεστώτα

dicam : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

narrate : απαρέμφατα του παρακειμένου και των δυο φωνών (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη


malle : α΄πληθυντικό του ενεστώτα της οριστικής και του παρατατικού της υποτακτικής

imperare : αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού

fieri : β΄ενικό του ενεστώτα της υποτακτικής και της προστακτικής

mementote : β΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής

vinci : απαρέμφατα του παρακειμένου της ενεργητικής φωνής και του συντελεσμένου μέλλοντα της μέσης φωνής

corrumpi : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής

posse : ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του ενεστώτα

12. utebatur, posset, venerunt, praebuit, contempsit, mirati sunt, attulissent, uteretur, solvit, dixit, dicam,

narrate, mementote : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

13. posset, attulissent, uteretur, dicam, narrate : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

14. utebatur, venerunt, praebuit, contempsit, mirati sunt, solvit, dixit, narrate : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος


15. utebatur, contemnere, posset, venerunt, assidentem, cenantem, praebuit, contempsit, mirati sunt,

attulissent, uteretur, solvit, dixit, dicam, narrate, malle, imperare, fieri, vinci, corrumpi, posse : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του



1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : frugalitate, Die, se, eis,

spectandum, Samnitium, (β΄), eius, auri, publice, missum, risu, protinus, Supervacaneae, legationis, ministri,

Samnitibus, locupletibus, ipsum, locupletem, me, acie, pecunia.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά τα απαρέμφατα του κειμένου.


που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) quo (Manius Curius Dentatus / is) facilius divitias contemnere posset

β) Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.

γ) (Manius Curius Dentatus / is) Samnitium divitias contempsit.

δ) Nam cum ad eum (Samnites) magnum pondus auri publice missum attulissent.

ε) (is) vultum risu solvit et protinus dixit : " Supervacaneae...”

4. et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi (a quodam / ab aliquo) posse : να μετατραπεί η

παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

5. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit : α) να

αναγνωρισθούν οι μετοχές και β) να μετατραπούν σε ειδικά απαρέμφατα.


6. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent : να αναλυθεί η μετοχή σε

δευτερεύουσα πρόταση.

7. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit : να

διατυπωθεί ο προσδιορισμός του σκοπού με : α) σουπίνο β) ad+αιτιατική γερουνδίου γ) causa / gratia +γενική

γερουνδίου δ) αναφορική-τελική πρόταση


α) Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Manius Curius Dentatus narrat

Manius Curius Dentatus dicitur

β) Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Manius Curius Dentatus narrat

γ) Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Manius Curius Dentatus dicitur

δ) (Manius Curius Dentatus) Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Manius Curius Dentatus dixit

Samnites narrant

ε) (Manius Curius Dentatus), cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur,

vultum risu solvit et protinus dixit :

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Manius Curius Dentatus dixit

Manius Curius Dentatus fertur

στ) "Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem; "

εξάρτηση : Manius Curius Dentatus adhortatus est ministros legationis

ζ) “mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse.”

εξάρτηση : Manius Curius Dentatus oravit ministros+τελικό απαρέμφατο

9. Να μεταφερθούν τα παρακάτω αποσπάσματα στον ευθύ λόγο :

α) narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri

locupletem;

β) mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse.

10. Στα παρακάτω αποσπάσματα να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.

α) narrate Samnitibus Manium Curium...

β) mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse

11. Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί και β) να μετατραπεί σε μετοχή.

12. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες τελικές προτάσεις του κειμένου :

13. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει

αιτιολογία πραγματική-αντικειμενικά αποδεκτή και η δευτερεύουσα τελική σε κύρια πρόταση β) Η αιτιολογική

πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε μετοχή.


αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα υποθετική που θα δηλώνει

υπόθεση δυνατή ή πιθανή και η δευτερεύουσα τελική σε κύρια πρόταση, ως απόδοση του υποθετικού λόγου.


αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στον ενεστώτα.

16. Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt : α) να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον cum ιστορικό-

διηγηματικό, ώστε να δηλώνει το προτερόχρονο β) Η χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε μετοχή.


17. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, …vultum risu solvit et protinus dixit

: να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού αντικατασταθεί ο χρονικός σύνδεσμος cum ιστορικός : α) με το χρονικό

σύνδεσμο postquam β) με τον εναντιωματικό etsi



ΚΕΙΜΕΝΟ 37

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse

nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere,

quae ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent,

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus,

sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut,

etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus

tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur

iis, quorum auxilio victoria parta sit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Σε τέτοιο (: αυτό το) σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε να μην μπορούμε να

σωθούμε, αν δε μας βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό. Εγώ βέβαια,

μόλις ήρθα στην πόλη (:στη Ρώμη), δε σταμάτησα και να πιστεύω και να λέω και να

πράττω όλα όσα στόχευαν στην ομόνοια· Αλλά τόση μανία είχε καταλάβει όλους, ώστε

να επιθυμούν να πολεμούν, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από

τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους πολέμους, αλλά τίποτα δεν

είναι πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο

αχαλίνωτους (απ’ ότι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους,

να πιέζονται από ανάγκη να γίνουν. Γιατί η έκβαση των εμφυλίων πολέμων είναι πάντα

τέτοια, ώστε να γίνονται όχι μόνο αυτά τα οποία θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη να κάνει ο

νικητής το χατίρι εκείνων (:να δείχνει ο νικητής εύνοια προς εκείνους), με τη βοήθεια

των οποίων κερδήθηκε η νίκη.


ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

*deduco - deduxi - deductum - deducere 3= οδηγώ, φέρω

subvenio - subveni - subventum - subvenire 4= βοηθώ

*nequeo - nequivi - nequire (ελλειπτικό) = δεν μπορώ


*desisto - destiti - - - desistere 3= σταματώ

sentio - sensi - sensum - sentire 4= καταλαβαίνω

dico - dixi - dictum - dicere 3= λέγω

facio - feci - factum – facere 3-15 = κάνω

pertineo - pertinui - pertentum - pertinere 2= αφορώ

invado - invasi - (invasum) - invadere 3= εισχωρώ, καταλαμβάνω

pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare 1= μάχομαι

*cupio - cupivi (cupii) - cupitum - cupere 3-15 = επιθυμώ

clamo, clamavi, clamatum, clamare 1= φωνάζω

*sum- fui - esse = είμαι

reddo - reddidi - redditum - reddere 3= κάνω, καθιστώ

cogo - coegi - coactum - cogere 3= συγκαλώ, εξαναγκάζω

*fio- factus sum - fieri = γίνομαι.

*volo - volui - velle = θέλω

obsequor - obsecutus sum - obsecutum - obsequi (αποθετικό) 3= κάνω το χατίρι κάποιου, ευνοώ κάποιον

*pario - peperi - partum - parere 3-15(μετοχή μέλλοντα pariturus) = γεννώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

concordia, -ae (Θ)=ομόνοια

victoria, -ae (Θ)=νίκη

natura, -ae (Θ)=φύση

Β΄ΚΛΙΣΗ

locus, -i ,= τόπος, πληθ loca(ΟΥΔ=τόποι) και

loci(Α=χωρία βιβλίου)

deus, -i* (Α)=θεός

bellum, -i (ΟΥΔ)=πόλεμος

auxilium, -ii και –i (ΟΥΔ)=βοήθεια

Γ΄ΚΛΙΣΗ

urbs, -is (Θ)=πόλη

furor, -is (Α)=μανία

victor, -is (Α)=νικητής

necessitas, -tatis (Θ)=ανάγκη

Δ΄ΚΛΙΣΗ

casus, -us (Α)=τύχη, τυχαίο περιστατικό

exitus, -us (Α)=έκβαση

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei (Θ)=πράγμα (εδώ : τα πράγματα)

ΕΠΙΘΕΤΑ :

salvus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά)=σώος

omnis, -is, -e (δεν σχηματίζει παραθετικά)=όλος,

πᾶς

civilis, -is, -e (δεν σχηματίζει

παραθετικά)=πολιτικός (εδώ : bellum

civile=εμφύλιος πόλεμος)

*miser, misera, miserum (miserior,

miserrimus)=άθλιος

ferox, ferocis (μονοκατάληκτο γ΄κλ., ferocior,

ferocissimus)=άγριος

impotens, impotentis (μονοκατάληκτο γ΄κλ.,

impotentior, impotentissimus)=που δεν

κυριαρχείται, αχαλίνωτος


is, ea, id (οριστ.) =αυτός

qui, quae ή qua, quod (αόρ.επιθετική) =κάποιος

aliqui, aliqua, aliquod (αόρ.επιθετική) =κάποιος

qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος

ego (πρ) =εγώ

nihil (αορ) =τίποτε

ipse, -a , -um (ορ-επαν) =ο ίδιος

tantus, -a, -um (δεικτ) =τόσος

talis, -is, -e (δεικτ)= τέτοιος


Equidem =βέβαια

semper=πάντοτε

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ : In +ΑΙΤ=σε (κατάσταση) : in eum locum=σε αυτό

το σημείο

ad +ΑΙΤ =σε (κίνηση προς) : ad urbem =στην πόλη

ad +AIT=σε (σκοπός) : ad concordiam=στην

ομόνοια

in +ΑΙΤ=σε (χρόνος) : in bellis=στους πολέμους,

στη διάρκεια των πολέμων

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΜΟΡΙΑ :

ut (συμπ)=ώστε,

nisi (υποθ. αρνητικός)=αν δεν

vel (διαζευκτ.)=ή, ut (χρον) = όταν, μόλις

(προτερόχρονο), et (συμπλ.) = και

sed (αντιθ)=αλλά,

etsi (εναντ.)=αν και

-que (συμπλ., εγκλιτικός) = και, etiamsi

(παραχωρ.)=ακόμα και αν, enim(αιτιολ.παρατακτ)

=γιατί, βέβαια, γάρ, non solum … sed etiam

(αντιθ.επιδοτική σύνδεση)=όχι μόνο … αλλά και

quam (συγκρ. μόριο)=παρά (εισάγει τον β΄ όρο της





In eum locum res deducta est : κύρια πρόταση κρίσεως

deducta est : ρ., res : υποκείμενο του ρ., In locum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

στο ρ., eum : επιθετικός προσδιορισμός στο locum

ut salvi esse nequeamus. Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (nequeamus), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα

θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta

est).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται

στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής

πραγματοποίησής του.

nequeamus : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.), esse : αντικείμενο του ρ., salvi : κατηγορούμενο στο υποκείμενο

“nos”

nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για

την ανάλυση του υποθετικού λόγου subvenerit : ρ., deus (vel) casus : υποκείμενα του ρ., qui : επιθετικός προσδιορισμός στο deus, aliqui :

επιθετικός προσδιορισμός στο casus

Η ανάλυση του υποθετικού λόγου έχει ως εξής :


In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. υπόθεση : nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit=nisi + υποτακτική παρακειμένου

απόδοση : ut salvi esse nequeamus =συμπερασματική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα

Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος γιατί η απόδοση είναι δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση

μετατροπή στον ευθύ λόγο :

υπόθεση : nisi +οριστική συντελεσμένου μέλλοντα (υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης)

απόδοση : οριστική ενεστώτα

nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequimus

είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον (με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης)

Equidem non destiti omnia et sentire et dicere et facere : κύρια πρόταση κρίσεως

non destiti : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ. και των απαρεμφάτων), et sentire et dicere et facere : τελικά

απαρέμφατα, αντικείμενα του ρ.(ταυτοπροσωπία), omnia : αντικείμενο των απαρεμφάτων, Equidem :


ut veni ad urbem Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο ut και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο.

veni : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), ad urbem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο

στο ρ.

quae ad concordiam pertinerent : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός

στο omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Υποτακτική (pertinerent), γιατί

δηλώνει κάτι το δυνατό ή ενδεχόμενο, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (τα

απαρέμφατα sentire et dicere et facere θεωρούνται ιστορικού χρόνου, γιατί εξαρτώνται από τον ιστορικό

χρόνο non destiti.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

pertinerent : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., ad concordiam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του

σκοπού στο ρ.

sed tantus furor omnes invaserat : κύρια πρόταση κρίσεως

invaserat : ρ., furor : υποκείμενο του ρ., omnes : αντικείμενο του ρ., tantus : επιθετικός προσδιορισμός στο

furor

ut pugnare cuperent Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cuperent), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα


θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(invaserat).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της


cuperent : ρ., (omnes : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), pugnare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο

του ρ. (ταυτοπροσωπία)

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική

(clamabam), γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Ο

χρόνος είναι παρατατικός, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

clamabam : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., esse : αντικείμενο του ρ., nihil : υποκείμενο του απαρεμφάτου

(ετεροπροσωπία), miserius : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου “nihil”, bello : αφαιρετική

συγκριτική ως β΄ όρος σύγκρισης από το miserius (α΄όρος το “nihil”), civili : επιθετικός προσδιορισμός στο bello

Omnia sunt misera in bellis civilibus : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., Omnia : υποκείμενο του ρ., misera : κατηγορούμενο στο omnia, in bellis : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., civilibus : επιθετικός προσδιορισμός στο bellis

sed nihil miserius quam ipsa victoria : κύρια πρόταση κρίσεως

(est : ρ.), nihil : υποκείμενο του ρ., miserius : κατηγορούμενο στο nihil, quam victoria : β΄ όρος σύγκρισης από

το miserius (quam+ομοιόπτωτα προς τον α΄όρο “nihil”), ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο victoria

ea victores ferociores impotentioresque reddit : κύρια πρόταση κρίσεως

reddit : ρ., ea : υποκείμενο του ρ., victores : αντικείμενο του ρ., ferociores impotentioresque : κατηγορούμενα

στο αντικείμενο “victores”.

ut necessitate esse cogantur.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cogantur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα

θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου

(reddit).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που



cogantur : ρ., (victores : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του

ρ.(ταυτοπρσωπία), necessitate : αφαιρετική της αιτίας στο ρ.

etiamsi natura tales non sint Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi. Εκφέρεται με

Υποτακτική (non sint), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το

περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Ο χρόνος είναι ενεστώτας, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου

(cogantur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

non sint : ρ., (victores : υποκείμενο του ρ.), tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. “victores”, natura :

αφαιρετική της αιτίας (του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο ρ.

Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., exitus : υποκείμενο του ρ., tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “exitus”, Bellorum : γενική

υποκειμενική στο exitus, civilium : επιθετικός προσδιορισμός στο bellorum, semper : επιρρηματικός


ut non solum ea fiant Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (fiant), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα

θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(sunt).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που



fiant : ρ., ea : υποκείμενο του ρ.,


quae velit victor : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός στο ea. Εισάγεται

με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με υποτακτική (velit), λόγω έλξης από την υποτακτική της

προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Eνεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fiant) και

δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

velit : ρ., victor : υποκείμενο του ρ., quae : αντικείμενο του ρ.,

(sed etiam) ut victor obsequatur iis Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (obsequatur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα

θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου

(sunt).Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που



obsequatur : ρ., victor : υποκείμενο του ρ., iis : αντικείμενο του ρ.,

quorum auxilio victoria parta sit : Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως προσδιορισμός

στο iis. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quorum. Εκφέρεται με υποτακτική (parta sit), λόγω έλξης

από την υποτακτική της προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται

από αρκτικό χρόνο (obsequatur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

parta sit : ρ., (victoria : υποκείμενο του ρ.), auxilio : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο ρ., quorum : γενική

υποκειμενική στο auxilio


1. locum, res, qui deus, casus aliqui, salvi, urbem, omnia, concordiam, tantus furor, omnes, bello civili,

miserius, misera, victoria, victores, ferociores, impotentiores, natura, necessitate, exitus, auxilio : να κλιθούν

2. locum, res, deus, casus, salvi, urbem, omnia(α΄), concordiam, tantus, furor, omnes, bello, civili,

miserius, misera, bellis, civilibus, victoria(α΄), victores, ferociores, impotentiores, natura, tales, necessitate,

bellorum, civilium, exitus, victor, auxilio, victoria(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

3. salvi, omnia(α΄), omnes, civili, miserius (α΄), omnia, misera, miserius (β΄), civilibus, ferociores,

impotentiores, civilium : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

4. salvi, miserius (α΄), misera, miserius (β΄), ferociores, impotentiores : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους

άλλους βαθμούς

5. salvi, miserius, misera, ferociores, impotentiores : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που


6. salvi, miserius, ferociores, impotentiores : να γραφούν και στους τρεις βαθμούς τα επιρρήματα που


7. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : eum, qui, aliqui, quae(α΄),

tantus, ego, nihil(α΄), nihil(β΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), tales(β΄), ea (β΄), quae(β΄), iis, quorum.

8. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ego, nihil(α΄), nihil(β΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), tales(β΄), ea (β΄),

quae(β΄), iis, quorum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

9. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ipsa, ea (α΄), tales(α΄), ea(β΄), quae(β΄), iis, quorum : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

10. eum, qui, aliqui, quae(α΄), tantus, ego, nihil(α΄), ipsa, ea (α΄), tales(α΄), ea(β΄), quorum : να κλιθούν στο

γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

11. qui, aliqui, quorum : να κλιθούν στο θηλυκό γένος.

12. tales : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος.

13. subvenerit, nequeamus, pertinerent, cuperent, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να

γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

14. deducta est, veni, destiti, invaserat, clamabam, sunt, reddit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της


15. deducta est, subvenerit, sentire, dicere, facere, invaserat, cuperent, clamabam, reddit, cogantur, fiant,

parta sit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το


16. deducta est, subvenerit, nequeamus, veni, destiti, pertinerent, invaserat, cuperent, clamabam, sunt,

reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό


17. deducta est, subvenerit, esse, nequeamus, veni, destiti, sentire, dicere, facere, pertinerent, invaserat,

pugnare, cuperent, clamabam, sunt, reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός

του υποκειμένου του ρήματος)

18. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο του

ρήματος) deducta est : β΄ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και των δυο φωνών

subvenerit : μετοχή του μέλλοντα στην ονομαστική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους

esse : απαρέμφατο του μέλλοντα

nequeamus : αντίστοιχος τύπος της οριστικής

veni : β΄ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και του μέλλοντα

destiti : β΄πληθυντικό της υποτακτικής του παρατατικού

sentire : α΄πληθυντικό της υποτακτικής του παρακειμένου της μέσης φωνής

dicere : γ΄πληθυντικό της υποτακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής

facere : γ΄ενικό της οριστικής του παρατατικού της ίδιας φωνής

pertinerent : β΄ενικό της υποτακτικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής

invaserat : β΄ενικό της υποτακτικής του υπερσυντελίκου της μέσης φωνής

pugnare : αφαιρετική σουπίνο

cuperent : μετοχή του ενεστώτα στην αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

clamabam : αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

sunt : γ΄πληθυντικό της οριστικής του συντελεσμένου μέλλοντα

reddit : αντίστοιχος τύπος του παρακειμένου

sint : αντίστοιχος τύπος του παρατατικού

cogantur : ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

fiant : αντίστοιχος τύπος της ενεργητικής φωνής

velit : α΄ενικό της υποτακτικής του ενεστώτα και του παρατατικού

obsequatur : β΄πληθυντικό της υποτακτικής του μέλλοντα

parta sit: γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού και της μετοχής του μέλλοντα

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : qui, salvi, ad

concordiam, pugnare, bello, in bellis, miserius, ferociores, natura, necessitate, Bellorum, iis, quorum,

auxilio

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι αιτιατικές (απρόθετες ή εμπρόθετες) του κειμένου.

3. ad urbem : α) να αντικατασταθεί από τα : Roma, Athenae, Illyricum, ώστε να εκφράζεται η ίδια

επιρρηματική σχέση β) να δηλωθεί κίνηση από τόπο


α) tantus furor omnes invaserat

β) ea victores ferociores impotentioresque reddit

5. ea fiant (a victore) : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που

πρέπει να ληφθεί υπόψη):

6. ego clamabam nihil esse bello civili miserius : α) να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο. β) η

πρόταση που θα προκύψει να αναδιατυπωθεί ως απαγόρευση (αποτροπή) και με τους δύο τρόπους


α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.

Εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dicebat

β) (Equidem,) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam

pertinerent;

Εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dicebat

γ) (sed) tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili

miserius.

Εξάρτηση :

Cicero dicit


Cicero dicebat

δ) Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria:

Εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dicebat

ε) ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur.

Εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dicebat

στ) Bellorum (enim) civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut

victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.

Εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dicebat

ζ) (Equidem, ) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;

Εξάρτηση :

Cicero dicitur

Cicero dicebatur

8. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις σε

μετοχές :

α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.

β) non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;

γ) ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.

9. ut veni ad urbem : να αντικατασταθεί ο σύνδεσμος ut από τον cum ιστορικό-διηγηματικό και να γίνουν οι

απαραίτητες μεταβολές.

10. Ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου : α) να γίνει ανεξάρτητος β) να αναγνωρισθεί το είδος του και

γ) να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν και υπόθεση δυνατή ή πιθανή (ως

ανεξάρτητος)

11. Να αναγνωρισθούν οι συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου.

12. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου

13. Να αναγνωρισθούν οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις του κειμένου.

14. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens

proposito audiretur : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση

σε τελική β) ο προσδιορισμός του σκοπού που θα δηλώνεται με τη δευτερεύουσα τελική πρόταση που θα

προκύψει, να διατυπωθεί με σουπίνο, ad + αιτιατική γερουνδιακού, causa/gratia + γενική γερουνδιακού.

ΚΕΙΜΕΝΟ 38 σελ. 91


ΚΕΙΜΕΝΟ 38

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit

omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum

aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa,

rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: "ego

libenter tibi mea sede cedo". Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est

Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium

duxit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Καικιλία, η σύζυγος του Μετέλλου, ενώ, σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες (:αρχαίες)

συνήθειες, επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδελφής της,

δημιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα, δηλαδή, καθόταν για πολλή ώρα μαζί με την

κόρη της αδελφής της σε κάποιο μικρό ιερό και περίμενε, μέχρι να ακουστεί κάποια

φωνή που να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε πια η κοπέλα, κουρασμένη από

την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της.

Τότε η Καικιλία είπε στη κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου». Αυτό το

λόγο επαλήθευσαν λίγο καιρό αργότερα τα ίδια τα πράγματα (πιο σωστά: η ίδια η

πραγματικότητα επιβεβαίωσε αυτό το λόγο λίγο καιρό αργότερα). Πέθανε δηλαδή η

Καικιλία, την οποία, όσο (αυτή) ζούσε, ο Μέτελλος πολύ αγαπούσε. Έπειτα αυτός

παντρεύτηκε την κοπέλα.



peto - petivi (petii) - petitum - petere 3= ζητώ, ορμώ

*facio - feci - factum - facere 3-15= κάνω

persedeo - persedi - persessum - persedere 2= κάθομαι για πολλή ώρα

expecto, expectavi, expectatum, expectare 1=περιμένω

congruo - congrui - - - congruere 3= συμφωνώ


fatiscor, (fessus sum, fessum), fatisci 3 (αποθ)=κουράζομαι sto - steti - statum - stare 1= στέκομαι

rogo, rogavi, rogatum, rogare 1= παρακαλώ, ρωτώ

cedo - cessi - cessum - cedere 3= παραχωρώ


confirmo, confirmavi, confirmatum, confirmare 1= επιβεβαιώνω

*morior, mortuus sum (μτχ.μέλλοντα moriturus), mortuum, mori (αποθ) 3-15=πεθαίνω


amo, amavi, amatum, amare 1=αγαπώ

*duco - duxi -ductum - ducere 3= οδηγώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

Caecilia, ae=Καικιλία

*filia, ae , δοτ. και αφ. πληθ. filiis και filiabus=κόρη

puella, ae=κοπέλλα

mora, ae=χρονοτριβή, καθυστέρηση (εδώ : longa

mora standi=από την πολλή ορθοστασία)

matertera, ae=αδελφή της μητέρας, θεία

Β΄ΚΛΙΣΗ

Metellus, -i =Μέτελλος

sacellum, -i =μικρό ιερό, μικρό τέμενος

propositum, -i=σκοπός

*locus, -i =τόπος, στον πληθ. loci (Α)=χωρία

βιβλίου και loca(ΟΥΔ)=τόποι

dictum, -i =λόγος

*matrimonium, -ii και -i =γάμος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

uxor, -is (Θ)=σύζυγος

mos, moris (ΑΡΣ) =έθιμο

omen , ominis(ΟΥΔ)=οιωνός

nox, noctis (Θ)=νύχτα

soror,-is (Θ)=αδελφή

vox, vocis(Θ)=φωνή

*sedes, -is, γεν.πληθ. sedum, ενίοτε sedium

(Θ)=θέση, κάθισμα

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei (Θ)= πράγμα

ΕΠΙΘΕΤΑ :

priscus,-a,um =αρχαίος (δεν σχηματίζει


nuptialis,-is,-e =γαμήλιος(δεν σχηματίζει


longus,-a,-um =μακρύς (longior, longissimus)

fessus, -a, -um=κουρασμένος (-δεν σχηματίζει

παραθετικά, μπορεί να θεωρηθεί και μετοχή

παρακειμένου του αποθετικού ρ. fatiscor 3

=κουράζομαι , βλ. πιο πάνω στα ρήματα)

paulus,a,um=λίγος (εύχρηστο στην αιτ. και αφ.

ενικού του ουδετέρου : paulum, paulo=λίγο-δεν




quidam, quaedam, quodam (αορ.επιθ)=κάποιος

aliqui, aliqua, aliquod (αορ.επιθ)=κάποιος

meus, mea, meum (κτητ.)=δικός μου

hic, haec, hoc (δεικτ.)=αυτός



Tandem =τέλος, κάποτε

paulisper =για λίγο

Tum =τότε

libenter=πρόθυμα (libentius, libentissime <libens =

πρόθυμος)

post =έπειτα

*multum=πολύ (plus-plurimum)

postea = αργότερα, έπειτα


dum (χρον.)=α) ενώ (σύγχρονο), β) μέχρι να

(υστερόχρονο), γ) όσο (σύγχρονο)

nam (αιτιολ.παρατακτ.)=γιατί

ut (βουλ)=να


in+ΑΦ=σε (στάση)

cum+ΑΦ=μαζί με, με (συνοδεία, κοινωνία, «ομού»)

in +ΑΙΤ=σε (προς)



Caecilia, uxor Metelli ipsa fecit omen : κύρια πρόταση κρίσεως

fecit : ρ. Caecilia : υποκείμενο του ρ., omen : αντικείμενο του ρ., uxor : παράθεση στο Caecilia,

Metelli : στο γενική κτητική στο uxor, ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο Caecilia

dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fecit. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο dum και εκφέρεται με Οριστική Eνεστώτα(ανεξάρτητα από το χρόνο της κύριας, που είναι

Παρακείμενος, γιατί δηλώνει πράξη του παρελθόντος), γιατί δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα συνεχιζόμενη

πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη.

petit :ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.), omen : αντικείμενο του ρ., nuptiale : επιθετικός προσδιορισμός στο

omen, more : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο στα persedebat και expectabat, prisco : επιθετικός

προσδιορισμός στο more, filiae : δοτική προσωπική χαριστική από το petit, sororis : γενική κτητική στο filiae

Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat : κύρια πρόταση κρίσεως

persedebat : ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.), in sacello : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της στάσης σε τόπο στα ρ. persedebat και expectabat, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο sacello,

nocte : αφαιρετική του χρόνου στα ρ. persedebat και expectabat, cum filia : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της συνοδείας (ή της κοινωνίας) στα ρ. persedebat και expectabat, sororis : γενική κτητική στο

filiae

expectabatque : κύρια πρόταση κρίσεως

expectabat : ρ., (Caecilia : υποκείμενο του ρ.)

dum aliqua vox congruens proposito audiretur

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στα persedebat και expectabat.

Εισάγεται με τον σύνδεσμο dum και δηλώνει το υστερόχρονο. Εκφέρεται με Υποτακτική (audiretur), γιατί η

πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη (ρήμα εξάρτησης άλλωστε είναι το expectabat), χρόνου

Παρατατικού, επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (expectabat).

audiretur : ρ., vox : υποκείμενο του audiretur και της μετοχής congruens, aliqua : επιθετικός προσδιορισμός στο

vox, congruens : αναφορική- επιθετική μετοχή, συνημμένη στο vox ως επιθετικός προσδιορισμός, δηλώνει το

σύγχρονο, proposito : αντικείμενο της μετοχής congruens

Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram : κύρια πρόταση κρίσεως

rogavit :ρ., puella : υποκείμενο του ρ., materteram : άμεσο αντικείμενο του ρ., (έμμεσο αντικείμενο του ρ. είναι

η βουλητική πρόταση που ακολουθεί), fessa : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο puella (αν

θεωρηθεί επίθετο τότε : επιρρηματικό κατηγορούμενο στο puella, δηλώνει αιτία), mora : αφαιρετική της αιτίας

(του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο fessa, standi : γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα στο mora, longa :

επιθετικός προσδιορισμός στο mora, Tandem : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

ut sibi paulisper loco cederet Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως έμμεσο αντικείμενο του rogavit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut,

γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (cederet), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους

είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (rogavit). Ισχύει

ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό

του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής

πραγματοποίησής της.

cederet : ρ., (matertera / ea : υποκείμενο του ρ.), loco : αφαιρετική της απομάκρυνσης (ως

αντικείμενο) στο cederet, sibi : δοτική προσωπική χαριστική από το cederet, paulisper : επιρρηματικός


Tum Caecilia puellae dixit : κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., Caecilia : υποκείμενο του ρ., puellae : αντικείμενο του ρ., Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του


"ego libenter tibi mea sede cedo" : κύρια πρόταση κρίσεως


cedo : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., sede : αφαιρετική της απομάκρυνσης (ως αντικείμενο) στο cedo, mea

: επιθετικός προσδιορισμός στο sede, tibi : δοτική προσωπική χαριστική από το cedo, libenter :


Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit : κύρια πρόταση κρίσεως

confirmavit : ρ., res : υποκείμενο του confirmavit, ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο res,

dictum : αντικείμενο του confirmavit, Hoc : επιθετικός προσδιορισμός στο dictum, post :

επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ., paulo : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο

post

Nam mortua est Caecilia

mortua est : ρ., Caecilia : υποκείμενο του ρ.

quam Metellus multum amavit ;

Δευτερεύουσα προσδιοριστική αναφορική πρόταση, ως παράθεση στο Caecilia. Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία quam. Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου (amavit), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

amavit : ρ., Metellus : υποκείμενο του ρ., quam : αντικείμενο του ρ., multum : επιρρηματικός προσδιορισμός

του ποσού στο ρ.

dum vixit Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο amavit. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο dum και εκφέρεται με Οριστική (vixit - η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη), γιατί δηλώνει

το σύγχρονο και μάλιστα παράλληλη διάρκεια, χρόνου παρακειμένου (ίδιος με το χρόνο του ρήματος της κύριας),

γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

vixit : ρ., (ea / Caecilia : υποκείμενο του ρ.)

postea is puellam in matrimonium duxit.

duxit : ρ., is : υποκείμενο του ρ., puellam : αντικείμενο του ρ., postea : επιρρηματικός προσδιορισμός του

χρόνου στο ρ., in matrimonium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εισόδου σε μια κατάσταση (ή

του σκοπού) στο duxit


1. uxor, more, prisco, omen nuptiale, filiae, sororis, sacello, nocte, vox congruens, proposito, puella, longa

mora, fessa, materteram, loco, sede, dictum, res ipsa, matrimonium : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι


2. prisco, nuptiale, congruens, longa, fessa : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη

3. Caecilia, uxor, Metelli, more prisco, omen nuptiale, filiae, sororis, sacello, nocte, vox congruens,

proposito, puella, longa mora, fessa, materteram, loco, sede, dictum, res, matrimonium : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : ipsa (α΄), quodam, aliqua, sibi,

ego, tibi, mea, hoc, quam, is

5. ipsa (α΄), quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού

6. ipsa, quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη

7. sibi, ego, mea : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. ipsa, quodam, aliqua, sibi, ego, tibi, mea, hoc, quam, is : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που


9. quodam : να κλιθεί στο θηλυκό γένος

aliqua : να κλιθεί στο αρσενικό γένος

mea : να κλιθεί στο αρσενικό γένος του β΄προσώπου για πολλούς κτήτορες

10. prisco, nuptiale, longa, libenter, multum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

11. prisco, nuptiale, longa : να γραφούν σε όλους τους βαθμούς τα επιρρήματα που παράγονται από τα

παραπάνω επίθετα

12. libenter, multum : να γραφούν τα επίθετα ή μετοχές από όπου παράγονται τα παραπάνω επιρρήματα σε

όλους τους βαθμούς στην δοτική πληθυντικού του αρσενικού

13. longa : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο θηλυκό γένος


multum : να κλιθεί ο πληθυντικός αριθμός του συγκριτικού βαθμού του αντίστοιχου επιθέτου στο αρσενικό

γένος

14. petit, fecit, persedebat, expectabat, congruens, audiretur, standi, fessa, rogavit, cederet, dixit, cedo,

confirmavit, mortua est, vixit, amavit, duxit : να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι

petit : δοτική του πληθυντικού αριθμού των μετοχών της ενεργητικής φωνής

fecit : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών και δοτική του γερουνδίου

persedebat : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

expectabat : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης

φωνής

congruens : β΄πληθυντικό του παρατατικού και του μέλλοντα της οριστικής

audiretur : απαρέμφατα και των δυο φωνών

standi : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής

fessa : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

rogavit : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

cederet : απαρέμφατα του παρακειμένου και των δυο φωνών

dixit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών

cedo : μετοχές και των δυο φωνών στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους

confirmavit : α΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας και

του παρατατικού της υποτακτικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας

mortua est : απαρέμφατο του ενεστώτα και μετοχή του ενεστώτα στην αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού

του ουδετέρου γένους

vixit : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

amavit : δοτική του γερουνδίου και αφαιρετική του σουπίνου

duxit : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

15. petit, fecit, persedebat, expectabat, audiretur, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit, mortua est,

vixit, amavit, duxit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

16. petit, fecit, expectabat, audiretur, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit, amavit, duxit : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός


17. audiretur, cederet: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

18. petit, fecit, persedebat, expectabat, rogavit, dixit, cedo, confirmavit, mortua, est, vixit, amavit, duxit : να


19. petit, fecit, persedebat, expectabat, audiretur, standi, fessa, rogavit, cederet, dixit, cedo, confirmavit,

mortua est, vixit, amavit, duxit : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους

να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)


1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : uxor, Metelli, filiae,

sororis, vox, congruens, proposito, standi, fessa, sibi, tibi, dictum, res, ipsa, in matrimonium.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι αφαιρετικές (απρόθετες ή εμπρόθετες) του κειμένου.

3. in sacello : α) να αντικατασταθεί από τα : Roma, Athenae, Illyricum, ώστε να εκφράζεται η ίδια

επιρρηματική σχέση β) να δηλωθεί κίνηση προς τόπο


α) Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.

β) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram...

γ) ut sibi paulisper loco (matertera / ea) cederet.

δ) Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo".

ε) Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit.

στ) quam Metellus, dum vixit, multum amavit;

ζ) postea is puellam in matrimonium duxit

5. dum (a Caecilia / ea) aliqua vox congruens proposito audiretur : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε

ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη):



α) dum aliqua vox congruens proposito audiretur.

β) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram…


7. puella …rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet : α) να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ

λόγο. β) η πρόταση που θα προκύψει να αναδιατυπωθεί ως απαγόρευση (αποτροπή) και με τους δύο τρόπους

(να παραλειφθεί το paulisper)



εξάρτηση :

Sallustius narrat

Caecilia, uxor Metelli, narrat

Caecilia, uxor Metelli, dicitur

β) (Caecilia) in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens

proposito audiretur.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Caecilia narrat

Caecilia dicitur

γ) Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Puella narrat

Puella dicitur

δ) "ego libenter tibi mea sede cedo".

εξάρτηση : Tum Caecilia puellae dixit

ε) Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit.

εξάρτηση : Sallustius narrat

στ) mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit;

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Caecilia dicitur

Metellus narrat

ζ) postea is puellam in matrimonium duxit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Metellus narrat

Metellus dicitur

9. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις σε

μετοχές :


β) Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit ;

γ) Nam mortua est Caecilia, quam Metellus … multum amavit ;

10. Η βουλητική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί β) να μετατραπεί σε τελικό απαρέμφατο. γ) να

αναδιατυπωθεί, αφού μεταφερθεί το ρήμα εξάρτησης στον ενεστώτα

11. Να αναγνωρισθεί η αναφορική πρόταση του κειμένου

12. Να αναγνωρισθούν οι χρονικές προτάσεις του κειμένου.

13. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque : να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί το expectabat σε τροπική μετοχή.

14. Mortua est Caecilia; postea is puellam in matrimonium duxit : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με το χρονικό σύνδεσμο postquam

β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε μετοχή.

15. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens

proposito audiretur : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική

πρόταση σε τελική β) ο προσδιορισμός του σκοπού που θα δηλώνεται με τη δευτερεύουσα τελική πρόταση

που θα προκύψει, να διατυπωθεί με σουπίνο, ad + αιτιατική γερουνδιακού, causa/gratia + γενική

γερουνδιακού.


ΚΕΙΜΕΝΟ 40

Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis

iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus Quintus Mucius Scaevola

augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei

instaret, dixit is Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam

circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi

senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario

conservatam esse.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σύλλας, αφού κατέλαβε τη Ρώμη, συγκάλεσε ένοπλος τη Σύγκλητο, για να κηρύξει

όσο πιο γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού) (: για να κηρυχθεί

..ο Γ.Μάριος εχθρός…). Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει αντίθετα. Μόνο ο

Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη του γι΄ αυτό,

αρνήθηκε να ψηφίσει. Κι επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά (: απειλώντας

τον), αυτός είπε στο Σύλλα: «Κι αν ακόμη μου δείξεις τα αγήματα των στρατιωτών, με τα

οποία έχεις περικυκλώσει το Βουλευτήριο, κι αν ακόμη με απειλήσεις με θάνατο, εγώ

εντούτοις ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Αν και είμαι γέρος

και αδύναμος στο σώμα (: με αδύναμο σώμα), εντούτοις πάντα θα θυμάμαι ότι η πόλη

της Ρώμης (: η Ρώμη) και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο.



occupo, occupavi, occupatum, occupare 1= καταλαμβάνω

cogo - coegi - coactum - cogere 3= συγκαλώ, εξαναγκάζω

iudico, avi, atum, are 1= κρίνω

*eo, ii (ivi), itum, ire =πηγαίνω

*audeo - ausus sum - ausum - audere (ημιαποθετικό) 2= τολμώ

interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare 1= ρωτώ


*nolo- nolui - nolle = δε θέλω minitor, minitus sum, minitatum, minitari (αποθετικό) 1= απειλώ

*insto - institi - - (μετοχή μέλλοντα instaturus) - instare 1= ασκώ πίεση

ostendo - ostendi - ostentum (ostensum) – ostendere 3= δείχνω

circumsedeo - circumsedi - circumsessum - circumsedere 2= περικυκλώνω


*memini - meminisse (ελλειπτικό) = θυμάμαι

conservo, conservavi, conservatum, conservare 1= σώζω


Α΄ΚΛΙΣΗ

Sulla, -ae(Α)=Σύλλας

Scaevola, -ae=Σκαιόλας

sententia, -ae=γνώμη, άποψη

curia, -ae =βουλευτήριο

Roma , -ae=Ρώμη

Italia , -ae =Ιταλία

Β΄ΚΛΙΣΗ

C. : συντομογραφία αντί Caius,-ii και –i=Γάιος

Marius, -ii και-i, κλητ.-i=Μάριος

Quintus, -i=Κόιντος

Mucius, -ii και -i, κλητ.-i= Μούκιος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

urbs, urbis (Θ)=πόλη

hostis, hostis (Α)=εχθρός

voluntas, voluntatis(Θ)=βούληση, θέληση

augur, augur is (Α)=οιωνοσκόπος

agmen, agminis(ΟΥΔ)=άγημα

miles, militis(Α)=στρατιώτης

mors, mortis(Θ)=θάνατος

*senex, senis(Α)=γέροντας (σχηματίζει συγκριτικό

βαθμό : senior)

corpus, corporis(ΟΥΔ)=σώμα

Δ΄ΚΛΙΣΗ

senatus, senatus (Α)=Σύγκλητος

Ε΄ΚΛΙΣΗ


ΕΠΙΘΕΤΑ :

armatus,-a,-um=ένοπλος (δεν σχηματίζει


infirmus,-a,-um (infirmior, infirmissimus)

=αδύναμος


qui, quae, quod (αναφ.)=ο οποίος

*nemo (αορ.ουσιαστική)=κανένας

solus,-a,-um (αντων.επίθετο)=μόνος

hic, haec, hoc (δεικτ) =αυτός


ego (προσ.)=εγώ


quam =όσο (quam+υπερθετικός βαθμός=όσο πιο…,

πρβλ.αρχ.ελλ.ὡς τάχιστα)

celerrime (υπερθετικός του celeriter, celerius,

celerrime <επίθετο celer=ταχύς)=ταχύτατα (εδώ :

quam celerrime=όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, ως

τάχιστα)

obviam =αντίθετα (εδώ : obviam eo=πηγαίνω

αντίθετα, αντιτίθεμαι)

numquam =ποτέ

semper=πάντα


ut (τελ.) =για να

Quin etiam (αντιθετ.)=και επιπλέον (πρβλ.quin

immo = όχι μόνο αλλά και, κειμ.23)


όταν, αφού

Licet (παραχωρ.)=και αν ακόμα (προέρχεται από το

απρόσωπο ρ. licet+βουλητική πρόταση (ut)

=επιτρέπεται να, με παράλειψη της βουλητικής

πρότασης)

tamen (αντιθ.)=όμως, εντούτοις

Etsi (εναντ.)=αν και


ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ : de +ΑΦ=για, σχετικά με (αναφορά : de hac re=γι’

αυτό το πράγμα)

a +ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο για έμψυχο : a

Mario=από το Μάριο)



Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat : κύρια πρόταση κρίσεως

coegerat : ρ., Sulla : υποκείμενο του ρ., senatum : αντικείμενο του ρ., armatus : επιρρηματικό κατηγορούμενο

του τρόπου στο υποκείμενο “Sulla”, occupata : νόθος αφαιρετική απόλυτος, χρονική μετοχή, δηλώνει το

προτερόχρονο, urbe : υποκείμενο της μετοχής occupata

ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο coegerat. Εισάγεται με τον

τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (iudicaretur), όπως όλες οι τελικές, γιατί

το ο σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού

χρόνου (coegerat). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή


iudicaretur : ρ., C. Marius : υποκείμενο του ρ., hostis : κατηγορούμενο στο υποκείμενο C.Marius, celerrime :

επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ., το επίρρημα quam επιτείνει την έννοια του υπερθετικού

celerrime (πρβλ. αρχ.ελλ.ὡς τάχιστα)

Cuius voluntati nemo obviam ire audebat : κύρια πρόταση κρίσεως

audebat : ρ., nemo : υποκείμενο του ρ., ire : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του audebat – ταυτοπροσωπία,

obviam : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ire, voluntati : δοτική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο

obviam, Cuius : γενική υποκειμενική στο voluntati

solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicĕre noluit : κύρια πρόταση

κρίσεως

noluit : ρ., Quintus Mucius Scaevola : υποκείμενο του ρ., του απαρεμφάτου dicere και της μετοχής

interrogatus, dicere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία), sententiam : αντικείμενο του

απαρεμφάτου dicere, solus : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Quintus Mucius Scaevola, augur : παράθεση

στο Quintus Mucius Scaevola, interrogatus : χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρ., δηλώνει το

προτερόχρονο, de re : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο interrogatus, hac : επιθετικός

προσδιορισμός στο re

cum Sulla minitans ei instaret

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit. Εισάγεται με τον cum


(instaret), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση

αιτίου και αιτιατού ανάμεσα στην δευτερεύουσα και την κύρια πρόταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται

από ρήμα ιστορικού χρόνου (dixit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

instaret : ρ., Sulla : υποκείμενο του ρ. και της μετοχής minitans, ei : αντικείμενο του instaret, minitans :

τροπική μετοχή, συνημμένη στο Sulla, δηλώνει το σύγχρονο

dixit is Sullae : κύρια πρόταση κρίσεως

dixit : ρ., is : υποκείμενο του ρ., Sullae : έμμεσο αντικείμενο του dixit

Licet mihi ostendas agmina militum Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο

περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet. Εκφέρεται με Υποτακτική

(ostendas), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο

της κύριας πρότασης, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το

σύγχρονο στο παρόν και το μέλλον.

ostendas : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), agmina : άμεσο αντικείμενο του ρ., mihi : έμμεσο αντικείμενο του ρ.,

militum : γενική του περιεχομένου στο agmina

quibus curiam circumsedisti

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο agmina. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quibus.

Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.


circumsedisti : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), curiam : αντικείμενο του ρ., quibus : αφαιρετική (οργανική) του

μέσου στο circumsedisti

licet mortem miniteris

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο

περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet. Εκφέρεται με Υποτακτική

(miniteris), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο

της κύριας πρότασης, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το

σύγχρονο στο παρόν και το μέλλον.

miniteris : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), mortem : έμμεσο αντικείμενο του miniteris (εννοείται το mihi ως άμεσο

αντικείμενο)

numquam tamen ego hostem iudicabo Marium : κύρια πρόταση κρίσεως

iudicabo : ρ., ego : υποκείμενο του ρ., Marium : αντικείμενο του ρ., hostem : κατηγορούμενο του αντικειμένου

Marium, numquam : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

Etsi senex et corpore infirmo sum Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική,

γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης, χρόνου

Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

sum : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), senex : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “ego”, corpore : αφαιρετική

κατηγορηματική της ιδιότητας στο υποκείμενο “ego”, infirmo : επιθετικός προσδιορισμός στο corpore

semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse : κύρια πρόταση κρίσεως

meminero : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), conservatam esse : ειδικό απρέμφατο, αντικείμενο του ρ.

(ετεροπροσωπία), urbem : υποκείμενο του conservatam esse (ή παράθεση στο Romam, αν και προηγείται ),

Romam : επεξήγηση στο urbem (ή υποκείμενο του conservatam esse, με το urbem ως παράθεση στο Romam), a

Mario : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το conservatam esse, semper : επιρρηματικός



1. occupata, armatus, interrogatus, minitans, infirmo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. occupata, armatus, interrogatus, minitans, infirmo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. Sulla, occupata urbe, senatum, armatus, Marius, hostis, voluntati, solus Quintus Mucius Scaevola,

augur, hac re, interrogatus, sententiam, minitans, agmina, militum, curiam, mortem, senex, corpore

infirmo, Romam, Italiam : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : cuius, nemo, solus, hac, ei, is,

mihi, quibus, ego 5. cuius, nemo, solus, hac, ei, is, mihi, quibus, ego : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

6. cuius, solus, hac, ei, is, quibus : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. mihi, ego : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. cuius, nemo, solus, hac, ei, mihi, quibus: να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. α) hac : να κλιθεί στο αρσενικό γένος

β) solus : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος

10. celerrime, senex, infirmo : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

11. infirmo : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο

12. celerrime : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους βαθμούς

στην αιτιατική ενικού του θηλυκού

13. senex : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο αρσενικό γένος

14. occupata, coegerat, iudicaretur, ire, audebat, interrogatus, dicere, noluit, minitans, instaret, dixit,

ostendas, circumsedisti, miniteris, iudicabo, sum, meminero, conservatam esse : να γραφούν οι

ζητούμενοι τύποι :

occupata : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ενεργητικής φωνής

coegerat : α΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών

iudicaretur : αιτιατική του σουπίνου και αιτιατική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους του

γερουνδιακού


ire : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

audebat : γ΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής

interrogatus : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας (στο

ίδιο γένος)

dicere : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής

noluit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

minitans : γ΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

instaret : β΄ενικό των συντελικών χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

dixit : απαρέμφατα και των δυο φωνών

ostendas : β΄ενικό του παρατατικού της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής

circumsedisti : β΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής και των δυο φωνών

miniteris : ονοματικοί τύποι

iudicabo : γ΄ενικό του υπερσυντελίκου και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

sum : ονοματικοί τύποι

meminero : β΄ενικό της προστακτικής και απαρέμφατο του παρακειμένου

conservatam esse : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

15. coegerat, iudicaretur, audebat, noluit, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti, miniteris, iudicabo, sum,

meminero : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

16. coegerat, iudicaretur, ire, dicere, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti, iudicabo, conservatam esse : να

γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο


17. iudicaretur, instaret, ostendas, miniteris: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

18. coegerat, audebat, noluit, dixit, circumsedisti, iudicabo, sum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της


19. coegerat, iudicaretur, ire, audebat, dicere, noluit, minitans, instaret, dixit, ostendas, circumsedisti,

miniteris, iudicabo, sum, meminero, conservatam esse : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν



1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος)

urbe, armatus, hostis, Cuius, obviam, ire, solus, augur, de re, minitans, ei, Sullae, mihi, quibus, mortem,

hostem, corpore, Romam, a Mario.

2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.


α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat

β) Quin etiam dixit is Sullae:

γ) cum Sulla minitans ei instaret

δ) Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti;

ε) numquam tamen ego hostem iudicabo Marium


α) ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

β) semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.



α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat

β) solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.

6. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur : να

διατυπωθεί ο προσδιορισμός του σκοπού με : α) σουπίνο β) ad+αιτιατική γερουνδιακού γ) causa / gratia

+γενική γερουνδιακού δ) αναφορική-τελική πρόταση

7. semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse : να μεταφερθεί στον ευθύ

λόγο.


α) Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

εξάρτηση :

Plinius narrat

Sulla narrat

Sulla dicitur


β) Cuius voluntati nemo obviam ire audebat;

εξάρτηση :

Plinius narrat

Sulla narrat

γ) solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.

εξάρτηση :

Plinius scribit

Quintus Mucius Scaevola augur narrat

Quintus Mucius Scaevola augur dicitur

δ) cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae.

εξάρτηση :

Plinius narrat / narrabat

Quintus Mucius Scaevola augur narrat

Quintus Mucius Scaevola augur dicitur

ε) "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, nunquam

tamen ego hostem iudicabo Marium.

εξάρτηση :

Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae

Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae

στ) Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario

conservatam esse.

εξάρτηση :

Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae

Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae

9. Να αναδιατυπωθούν τα παρακάτω αποσπάσματα, αφού μετατραπούν οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές.

α) “ Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam

tamen ego hostem iudicabo Marium.

β) cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae.

10. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.

Mens sana in corpore sano

an corpus sanum cum mente

sana?


ΚΕΙΜΕΝΟ 41

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis

locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed

aetatis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris,

sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere

vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi

placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic

loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in

memoria et in pectore: "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque

inauditum".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες που έζησαν πάρα πολύ παλιά (:αρχαιότατοι άνδρες),

και οι παλαιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι μιλούσαν μεταξύ τους καθαρά και με διαύγεια. Δε

χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών, οι οποίοι λένε ότι ήταν οι

πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας (ότι πρώτοι κατοίκησαν την Ιταλία), αλλά τη γλώσσα της

εποχής τους. Εσύ όμως, σαν να μιλάς τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου, χρησιμοποιείς

γλώσσα που είναι απαρχαιωμένη εδώ και πολλά χρόνια πια, επειδή δε θέλεις να ξέρει και

να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό

που θέλεις; Λες, όμως, πως σου αρέσουν τα αρχαία χρόνια (:η αρχαιότητα), γιατί τάχα

είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι, λοιπόν, να ζεις, όπως οι παλαιοί, αλλά να μιλάς

έτσι, όπως οι άνθρωποι της εποχής μας. Και να΄ χεις πάντα στη μνήμη σου και στην

καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Καίσαρας (: αυτό που γράφτηκε από τον Γάιο

Καίσαρα): «Σαν το σκόπελο , έτσι να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την

πρωτάκουστη».



loquor - locutus sum - locutum - loqui 3 (αποθετικό) = μιλώ .

colo - colui - cultum - colere 3= κατοικώ, καλλιεργώ, λατρεύω


utor - usus sum - usum - uti 3 (αποθετικό) = χρησιμοποιώ

*scio - scivi (scii) - scitum - scire 4= γνωρίζω

intellego (intelligo) - intellexi - intellectum – intellegere 3= καταλαβαίνω


taceo - tacui - tacitum - tacere 2= σωπαίνω

consequor - consecutus sum - consecutum - consequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ, πετυχαίνω

placeo - placui - placitum - placere 2= αρέσω



scribo - scripsi - scriptum - scribere 3= γράφω

habeo - habui - habitum - habere 2= έχω

*fugio - fugi - fugitum - fugere 3-15= (απο-)φεύγω


Α΄ΚΛΙΣΗ

Italia, -ae =Ιταλία

memoria, -ae =μνήμη

Β΄ΚΛΙΣΗ

Curius, -ii και –i, κλητ. –i= Κούριος

Fabricius, -ii και–i, κλητ.–i=Φαβρίκιος

Horatius, -ii και –i, κλητ. –i=Οράτιος

vir, viri (Α)=άνδρας

Sicani, Sicanorum =Σικανοί

Pelasgi, Pelasgorum =Πελασγοί

verbum, -i (ΟΥΔ)=λόγος

Evander, Evandri =Εύανδρος

annus, -i (Α)=χρόνος, έτος

C. : συντομογραφία αντί Caius,-ii και –i=Γάιος

scopulus, -i (A)=σκόπελος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

*aetas, aetatis (Θ)* γ.πλ.aetat(i)um =ηλικία

*mater, matris (Θ)* γ.πλ.matrum=μητέρα

sermo, sermonis (Α)=λόγος, γλώσσα


antiquitas, antiquitatis (Θ)=αρχαιότητα

Caesar, Caesar is (Α)=Καίσαρ

pectus, pectoris (ΟΥΔ)=καρδιά

ΕΠΙΘΕΤΑ :

antiquissimus, -a,-um (υπερθετικός του antiquus,

antiquior, antiquissimus)=αρχαιότατος

*primus,-a,-um =πρώτος (υπερθετικός επιθέτου

από το επίρρημα prae, συγκριτικός επιθέτου prior)




obsoletus, -a,-um (obsoletior, - )=απαρχαιωμένος,

ξεπερασμένος (πρόκειται για επιθετικοποιημένη

μετοχή του ρ. obsolesco, obsolevi, obsoletum,

obsolescere 3=πέφτω σε αχρηστία, ξεπερνιέμαι,

ξεχνιέμαι)

ineptus, -a,-um (ineptior, ineptissimus)=ανόητος

honestus, -a,-um (honestior,

honestissimus)=τιμημένος, ευπρεπής, αξιοπρεπής

*bonus, -a,-um (melior, optimus)=καλός

modestus, -a,-um (modestior,

modestissimus)=σεμνός, κόσμιος

insolens (μονοκατάληκτο, γ΄κλ. insolentior,

insolentissimus)=ασυνήθιστος (in

στερητικό+solens= μτχ. πρκ. του ρ. soleo)

inauditus, -a,-um (inauditior, - )=ανήκουστος,

πρωτάκουστος (in στερητικό+auditus= μτχ. πρκ. του

ρ. audio)



suus, -a, -um (κτητ)=δικός του /τους



*nemo (αορ. ουσιαστική)=κανείς



ΕΠΙΡΡΗΜΑΤA :

plane (planius, planissime<planus)=καθαρά

dilucide (dilucidius, dilucidissime <dilucidus)=με

διαύγεια

nunc : τώρα

abhinc : εδώ και, ήδη

iam : ήδη, πια

Quin (ερωτ.): γιατί δεν;

Sic : έτσι

semper : πάντοτε


et (συμπλ.) : και

ac (συμπλ.): και

sed (αντιθ.) : αλλά

autem (συμπλ.) : όμως

proinde quasi (παραβολ.) : σα να, ὡς ἐάν

quod (αιτιολ.) : γατί, επειδή

atque (συμπλ.) : και

ut (τελ) : για να

ergo : λοιπόν, ut (παραβολ.) : όπως


cum +ΑΦ=με, μαζί με (κοινωνίας, «ομού»: cum

suis , cum matre)

a, ab +ΑΦ =από (ποιητικό αίτιο : a C. Caesare)

in +ΑΦ=σε (στάση : in memoria, in pectore)



Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt :


locuti sunt : ρ., Curius (et) Fabricius (et) Horatii : υποκείμενα του ρ., viri : παράθεση στα Curius (et) Fabricius,

antiquissimi : επιθετικός προσδιορισμός στο viri, antiquiores : επιθετικός προσδιορισμός στο Horatii, his :

αφαιρετική συγκριτική ως β΄ όρος σύγκρισης από το antiquiores (α΄ όρος το Horatii), plane ac dilucide :

επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τρόπου στο locuti sunt, cum suis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός

της κοινωνίας στο locuti sunt

non Sicanorum aut Pelasgorum sed aetatis suae verbis utebantur : κύρια πρόταση κρίσεως

non utebantur : ρ., verbis : αφαιρετική οργανική ως αντικείμενο του utebantur, Sicanorum (aut) Pelasgorum

(sed) aetatis : γενικές κτητικές στο verbis, suae : επιθετικός προσδιορισμός στο aetatis

qui primi coluisse Italiam dicuntur

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στα Sicanorum – Pelasgorum. Εισάγεται με την αναφορική

αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

dicuntur : ρ.(παθητικό προσωπικό), qui : υποκείμενο του ρ. dicuntur και του απαρεμφάτου coluisse, colluisse :

ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία, δεν έχουμε λατινισμό του ειδικού απαρεμφάτου, λόγω

εξάρτησης από ρήμα παθητικό προσωπικό), primi : επιρρηματικό κατηγορούμενο της σειράς στο υποκείμενο

“qui” , Italiam : αντικείμενο του coluisse

Tu autem sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris : κύρια πρόταση κρίσεως

uteris : ρ., Tu : υποκείμενο του ρ., sermone : αφαιρετική οργανική ως αντικείμενο του ρ. uteris, obsoleto :

επιθετικός προσδιορισμός στο sermone, abhinc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο obsoleto, annis :

αφαιρετική του χρόνου στο obsoleto, multis : επιθετικός προσδιορισμός στο annis (ισοδύναμες εκφράσεις του

abhinc multis annis : abhinc multos annos και abhinc hos multos annos), iam : επιρρηματικός προσδιορισμός

του χρόνου στο obsoleto

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris

Δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi.

Εκφέρεται με Υποτακτική (loquaris), γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη, χρόνου Ενεστώτα, γιατί

εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (uteris) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

loquaris : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), cum matre : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κοινωνίας στο

ρ., Evandri : γενική κτητική στο matre, nunc : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο loquaris

quod neminem scire atque intellegere vis

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο uteris. Εισάγεται με τον

αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (vis), γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική –

αντικειμενικά αποδεκτή στο παρόν.

vis :ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), scire (atque) intellegere : τελικά απαρέμφατα, αντικείμενα του

ρ.(ετεροπροσωπία), neminem : υποκείμενο των απαρεμφάτων scire και intellegere

quae dicas.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae.

Λειτουργεί ως αντικείμενο των scire - intellegere. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται

από ρ. αρκτικού χρόνου (scire – intellegere, που θεωρούνται αρκτικού χρόνου, γιατί εξαρτώνται από τον

Ενεστώτα vis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

dicas : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ.

Quin, homo inepte, taces?

Ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quin. Εκφέρεται με

οριστική (taces), γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

taces : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), homo : κλητική προσφώνηση, inepte : επιθετικός προσδιορισμός στο homo,

Quin : ερωτηματικό επίρρημα (δηλώνει αιτία), εισάγει την ευθεία ερωτηματική πρόταση

ut consequaris


Δευτερεύουσα τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο taces. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο

ut, γιατί είναι καταφατική / αρνητική. Εκφέρεται με Υποτακτική (consequaris), όπως όλες οι τελικές, γιατί ο

σκοπός θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού (taces).

Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο

μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής


consequaris :ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), (αντικείμενο του ρ. είναι η αναφορική πρόταση που ακολουθεί)

quod vis

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, ως αντικείμενο στο consequaris (ή προσδιοριστική στο εννοούμενο id).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό

στο παρόν.

vis, : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), quod : αντικείμενο του ρ.

Sed antiquitatem tibi placere dicis : κύρια πρόταση κρίσεως

dicis : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), placere : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. dicis (ετεροπροσωπία),

antiquitatem : υποκείμενο του απαρεμφάτου placere, tibi : αντικείμενο του απαρεμφάτου placere

quod honesta et bona et modesta sit

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο uteris. Εισάγεται με τον

αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Υποτακτική (sit), γιατί δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία, χρόνου

Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού (dicis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

sit : ρ., (antiquitas : υποκείμενο του ρ.), honesta (et) bona (et) modesta : κατηγορούμενο στο εννοούμενο

υποκείμενο antiquitas

Sic ergo vive : κύρια πρόταση επιθυμίας

vive : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), Sic : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο vive

ut viri antiqui

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Είναι ελλειπτική κατά το ρήμα. Εννοείται το ρ. vivebant. Εισάγεται με

τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική (vivebant ), γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που

είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Παρατατικού, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

ut viri antiqui

(vivebant : ρ.), viri : υποκείμενο του εννοούμενου ρ., ut : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο

εννοούμενο ρ. vivebant, εισάγει την απλή παραβολική πρόταση (κατ’άλλους πρόκειται για παραβολικό

σύνδεσμο)

sed sic loquere : κύρια πρόταση επιθυμίας

loquere : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο loquere

ut viri aetatis nostrae

Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Είναι ελλειπτική κατά το ρήμα. Εννοείται το ρ. loquuntur. Εισάγεται

με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική (loquuntur), γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις

που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

(loquuntur : ρ.), viri : υποκείμενο του εννοούμενου ρ., aetatis : γενική κτητική στο viri, nostrae : επιθετικός

προσδιορισμός στο aetatis, ut (β΄) : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο εννοούμενο ρ. loquuntur,

εισάγει την απλή παραβολική πρόταση (κατ’άλλους πρόκειται για παραβολικό σύνδεσμο)

atque id habe semper in memoria et in pectore : κύρια πρόταση επιθυμίας

habe : ρ., tu : υποκείμενο του ρ., id : αντικείμενο του ρ., semper : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο

habe, in memoria (et) in pectore : εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τόπου (μεταφορικά) στο habe

quod a C. Caesare scriptum est

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο id. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod.

Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

scriptum est : ρ., quod : υποκείμενο του ρ., a C. Caesare : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από

το scriptum est


"tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum" : κύρια πρόταση επιθυμίας

fugias : ρ., tu : υποκείμενο του ρ., verbum : αντικείμενο του ρ., insolens (atque) inauditum : επιθετικοί

προσδιορισμοί στο verbum, sic : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο fugias, tamquam scopulum:

βραχυλογική παραβολική φράση σε θέση κατηγορουμένου. Λανθάνει η παραβολική υποθετική πρόταση

tamquam scopulus sit. Εισάγεται με το παραβολικό επίρρημα tamquam. Εκφέρεται με Υποτακτική (sit), γιατί η

σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (fugias) και



1. antiquissimi, antiquiores, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, antiqui, insolens,

inauditum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. antiquissimi, antiquiores, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, antiqui, insolens,

inauditum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. antiquissimi viri, Horatii, Sicanorum, primi, Italiam, aetatis suae, matre, Evandri, sermone obsoleto,

multis annis, homo inepte, antiquitatem, honesta, antiqui, Caesare, memoria, pectore, scopulum,

verbum insolens atque inauditum : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : his, suis, qui, suae, quae, quod,

tibi, neminem, id, quod

5. his, suis, qui, suae, quae, quod (α΄), tibi, neminem, id, quod (β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού.

6. his, suis, qui, suae, quae, quod (α΄), id, quod (β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. suis, suae, tibi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. his, suis, qui, suae, quae (α΄), tibi, neminem, id : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. α) suae : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του β΄προσώπου για πολλούς κτήτορες

β) id : να κλιθεί στο αρσενικό γένος

10. antiquissimi, plane, dilucide, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, insolens,

inauditum: να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

11. antiquissimi, plane, dilucide, primi, multis, obsoleto, inepte, honesta, bona, modesta, insolens,

inauditum : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα που παράγεται από το παραπάνω επίθετο

12. plane, dilucide : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους

βαθμούς στην αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου

13. α) bona : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο θηλυκό γένος

β) multis : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στον πληθυντικό αριθμό του ουδετέρου γένους

14. Nα γραφούν οι ζητούμενοι τύποι :

locuti sunt : β΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

coluisse : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής

dicuntur : α΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ενεργητικής φωνής

utebantur : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής και μετοχές όλων των χρόνων

loquaris : β΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής και αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

του γερουνδιακού

uteris : απαρέμφατα όλων των χρόνων και α΄ενικό του παρατατικού της οριστικής της ενεργητικής

περιφραστικής συζυγίας στο αρσενικό γένος

scire : να κλιθεί ο ενεστώτας της προστακτικής της ίδιας φωνής

intellegere : β΄πληθυντικό της οριστικής, γ΄πληθυντικό της υποτακτικής και απαρέμφατο του παρακειμένου της

μέσης φωνής

vis : α΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

dicas : β΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

taces : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

consequaris : γ΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής της παθητικής περιφραστικής συζυγίας στο ουδέτερο γένος

placere : β΄πληθυντικό του συντελεσμένου μέλλοντα και απαρέμφατο του παρακειμένου της ίδιας φωνής

dicis : δοτική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους των μετοχών και των δυο φωνών

sit : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου όλων των εγκλίσεων

vive : αιτιατική του σουπίνου, αιτιατική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής του ενεστώτα

και του μέλλοντα

loquere : β΄πληθυντικό του υπερσυντελίκου όλων των εγκλίσεων

scriptum est : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής και των δυο φωνών


habe : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής

fugias : α΄ενικό του ίδιου χρόνου της ίδιας έγκλισης της ίδιας φωνής και α΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής της


15. locuti sunt, dicuntur, utebantur, loquaris, uteris, vis, dicas, taces, consequaris, dicis, sit, vive, loquere,

scriptum est, habe, fugias : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

16. coluisse, dicuntur, scire, intellegere, dicas, dicis, scriptum est, habe, fugias : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του


17. loquaris, dicas, consequaris, sit, vive, loquere, habe, fugias : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

18. locuti sunt, uteris, dicuntur, utebantur, vis, taces, dicis, vive, loquere, scriptum est, habe : να γραφεί ο


19. locuti sunt, coluisse, dicuntur, utebantur, loquaris, uteris, scire, intellegere, vis, dicas, taces,

consequaris, placere, dicis, sit, vive, loquere, scriptum est, habe, fugias : να αντικατασταθούν χρονικά οι

τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)



viri, his, plane, cum suis, Pelasgorum, primi, coluisse, qui, aetatis, verbis, sermone, abhinc, annis, neminem,

tibi, bona, nostrae, a C. Caesare, in memoria.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλα τα επιρρήματα του κειμένου.

3. Στα παρακάτω αποσπάσματα να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη των απαρεμφάτων σε παθητική:

α) qui primi coluisse Italiam dicuntur

β) quod neminem scire atque intellegere vis

4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα :

α) quae dicas.

β) "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum" 5. quod a C. Caesare scriptum est : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

6. antiquitatem tibi placere dicis : να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο.


α) Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt;

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii dicuntur

β) (Ei) non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis

utebantur.

εξάρτηση :

Sallustius scribit

Sallustius scripsit

γ) Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto

uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.

εξάρτηση :

Sallustius dicit

Sallustius dixit

δ) Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?

εξάρτηση :

Scriptor rogat illum

Scriptor rogabat illum

ε) Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae;

εξάρτηση :

Scriptor eum adhortatur +τελικό απαρέμφατο

Scriptor eum adhortabatur +βουλητική πρόταση

στ) id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore:

εξάρτηση :

Ego te adhortor +βουλητική πρόταση

Ego te adhortabar + τελικό απαρέμφατο

ζ) "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum".

εξάρτηση :


Caesar nos adhortatur +βουλητική πρόταση

Caesar nos adhortatus est +βουλητική πρόταση

8. “ tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum”. να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα,

αφού αναπτυχθεί η φράση tamquam scopulum σε παραβολική υποθετική πρόταση.

9. sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί o

προσδιορισμός (ή επιθετική μετοχή) obsoleto σε αναφορική πρόταση.

10. Να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στα παρακάτω αποσπάσματα :

α) Sic ergo … vive sed

β) sic loquere

γ) habe semper in memoria et in pectore

δ) sic fugias verbum insolens atque inauditum


12. atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore : να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η αναφορική πρόταση σε αναφορική μετοχή.

13. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα τελική πρόταση

του αποσπάσματος β) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρ. taces στον Παρατατικό.


15. Να αναγνωρισθούν οι παραβολικές προτάσεις του κειμένου :

16. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit : να αναγνωρισθεί η

δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση της περιόδου β) να αναδιατυπωθεί ή περίοδος, αφού μεταφερθεί το ρ. της

κύριας πρότασης στον Παρακείμενο.

17. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis obsoleto

uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas : α) να αναγνωρισθεί η δευτερεύουσα

αιτιολογική πρόταση της περιόδου β) να μετατραπεί η αιτιολογική πρόταση σε αιτιολογική μετοχή



ΚΕΙΜΕΝΟ 42

Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident,

dissimulent: qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem

non credendo confirmaverunt; quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi

verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse

dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam

stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non

fateatur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτήν τη Σύγκλητο, που είτε δε βλέπουν αυτά, τα οποία

πλησιάζουν απειλητικά, είτε προσποιούνται ότι δε βλέπουν αυτά, τα οποία βλέπουν·

αυτοί εξέθρεψαν την ελπίδα του Κατιλίνα με τις επιεικείς τους αποφάσεις και ενίσχυσαν

τη συνωμοσία που γεννιόταν με το να μη πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας υπό

την επιρροή τους πολλοί, όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον είχα τιμωρήσει, θα

έλεγαν ότι αυτό έγινε με σκληρό και τυραννικό τρόπο. Τώρα καταλαβαίνω ότι, αν αυτός

φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται, κανείς δε θα είναι τόσο

ανόητος, που (:ώστε) να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία, κανείς τόσο αχρείος, που

(:ώστε) να μην το ομολογεί.




immineo, - , - , imminere 2= πλησιάζω απειλητικά

video - vidi - visum – videre 2 = βλέπω

dissimulo, dissimulavi, dissimulatum, dissimulare 1= προσποιούμαι ότι δεν υπάρχει κάτι που υπάρχει,

αποκρύπτω

alo - alui - alitum (altum) - alere 3= εκτρέφω

*nascor - natus sum (μετοχή μέλλοντα nasciturus) - natum - nasci (αποθετικό) 3= γεννιέμαι

credo - credidi - creditum - credere 3= πιστεύω

confirmo , confirmavi, confirmatum, confirmare 1= επιβεβαιώνω

*sequor - secutus sum - secutum - sequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ (εδώ : auctoritatem alicuius

sequor=ενεργώ κάτω από την επιρροή κάποιου)

animadverto - animadverti - animadversum - animadvertere 3= παρατηρώ (εδώ : animadverto in

aliquem=τιμωρώ κάποιον



intellego (intelligo) - intellexi - intellectum – intellegere 3= καταλαβαίνω

pervenio - perveni - perventum - pervenire 4= φθάνω

intendo - intendi - intentum (intensum) - intendere 3= κατευθύνομαι

*fateor - fassus sum - fassum - fateri (αποθετικό) 2= ομολογώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

Catilina, ae (Α) =Κατιλίνας

sententia, ae (Θ) =γνώμη, άποψη, απόφαση

Β΄ΚΛΙΣΗ

castra, orum (OYD) (m;ono plhu.) =στρατόπεδο

Γ΄ ΚΛΙΣΗ

ordo, ordinis (A) =τάξη (εδώ : η Σύγκλητος)

coniuratio, coniurationis (Θ) =συνομωσία

auctoritas, auctoritatis (Θ)=κύρος, επιρροή

Ε΄ ΚΛΙΣΗ

spes, spei (Θ)=ελπίδα

ΕΠΙΘΕΤΑ :

mollis, -is,-e (mollior, mollissimus)=μαλακός, εδώ :

επιεικής




improbus,-a,-um (improbior, improbissimus)=

αχρείος

imperitus,-a,-um (imperitior, imperitissimus)=

άπειρος

stultus,-a,-um (stultior, stultissimus)=ανόητος


nonnullus, -a, -um (αόριστη)=κάποιος (στον

πληθυντικό nonnulli, -ae,-a =μερικοί)




iste, ista, istud (δεικτ.)=αυτός

*nemο (αορ. ουσιαστική)=κανένας


crudeliter (crudelius, crudelissime<crudelis)=με

σκληρότητα

regie (<regius, δεν σχηματίζει παραθετικά)=

τυραννικά

Nunc =τώρα

quo (αναφ.τοπικό)=όπου

tam=τόσο


in +ΑΦ=σε (στάση, εδώ μεταφορικά: in hoc ordine

=σε αυτή τη Σύγκλητο)

in +ΑΙΤ : εδώ στη φράση "si in hunc

animadvertissem" δηλώνει εχθρική διάθεση

in +ΑΙΤ =σε, προς (κίνηση προς τόπο : in Manliana

castra = στο στρατόπεδο του Μανλίου)


aut (διαζευκτ)=ή, είτε

non solum ... verum etiam (αντιθετική επιδοτική

σύνδεση)=όχι μόνο… αλλά και

si (υποθετ.καταφατικός)=αν




Nonnulli sunt in hoc ordine : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., Nonnulli : υποκείμενο του ρ., in ordine : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε

τόπο (μεταφορικά) στο ρ., hoc : επιθετικός προσδιορισμός στο ordine

qui aut ea non videant

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός το Nonnulli. Εισάγεται με

την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται με Υποτακτική, όπως και οι συμπερασματικές προτάσεις, γιατί το

αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (videant), γιατί εξαρτάται από ρήμα

αρκτικού (sunt). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή

της πιθανής πραγματοποίησής του.(συνδέεται με την αναφορική συμπερασματική πρόταση (qui) aut ea

dissimulent με τους διαζευκτικούς συνδέσμους aut…aut)

non videant : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., ea : αντικείμενο του ρ.

quae imminent

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.

Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

imminent : ρ., quae : υποκείμενο του ρ.

aut (qui) ea dissimulent

Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός το Nonnulli. Εισάγεται με


αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (dissimulent), γιατί εξαρτάται από ρήμα

αρκτικού (sunt). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που

εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή

της πιθανής πραγματοποίησής του. (συνδέεται με την αναφορική συμπερασματική πρόταση qui aut ea non

videant με τους διαζευκτικούς συνδέσμους aut…aut)

dissimulent : ρ., (qui : υποκείμενο του ρ.), ea : αντικείμενο του ρ.

quae vident

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.


vident : ρ., (nonnulli / ei : υποκείμενο του ρ.), quae : αντικείμενο του ρ.

qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία qui

μετά από ισχυρό σημείο στίξης-άνω και κάτω τελεία-ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία (qui=ei, hi) και δεν

εισάγει αναφορική πρόταση)

aluerunt : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., spem : αντικείμενο του ρ., Catilinae : γενική υποκειμενική στο spem,

sententiis : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο aluerunt, mollibus : επιθετικός προσδιορισμός στο sententiis

coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt : κύρια πρόταση κρίσεως

confirmaverunt : ρ., coniurationem : αντικείμενο του ρ. confirmaverunt και υποκείμενο της μετοχής nascentem,

nascentem : επιθετική μετοχή, συνημμένη ως επιθετικός προσδιορισμός στο coniurationem ή χρονική μετοχή

συνημμένη στο coniurationem, δηλώνει το σύγχρονο, non credendo : αφαιρετική γερουνδίου ως αφαιρετική

(οργανική) του τρόπου στο ρ., (nasci : εννοούμενο ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του σουπίνου non

credendo, με υποκείμενό του το coniurationem)

quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, crudeliter et regie id

factum esse dicerent : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία quorum μετά από ισχυρό σημείο

στίξης-άνω τελεία-ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία (qui=eorum, horum) και δεν εισάγει αναφορική

πρόταση)

dicerent : ρ., multi : υποκείμενο του ρ., factum esse : ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του dicerent

(ετεροπροσωπία), id : υποκείμενο του απαρεμφάτου factum esse, (non solum) improbi (verum etiam) imperiti :

παραθέσεις στο multi (συνδέονται με επιδοτική αντιθετική σύνδεση non solum…verum etiam), secuti :

αιτιολογική (ή τροπική) μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο multi, quorum : γενική κτητική (ή υποκειμενική)


στο auctoritatem, auctoritatem : αντικείμενο της μετοχής secuti, crudeliter (et) regie : επιρρηματικοί

προσδιορισμοί του τρόπου στο factum esse

si in hunc animadvertissem : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την

ανάλυση του υποθετικού λόγου

animadvertissem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), in hunc : εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο

ρ. animadvertissem



υπόθεση : si in hunc animadvertissem =si + υποτακτική υπερσυντελίκου

απόδοση : quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, crudeliter et

regie id factum esse dicerent = υποτακτική παρατατικού

Είδος : υπόθεση αντίθετη του πραγματικού (η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοση στο παρόν ή η

υπόθεση είναι προτερόχρονη της απόδοσης)

Nunc intellego neminem tam stultum fore, neminem tam improbum : κύρια πρόταση κρίσεως

intellego :ρ., fore : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία), neminem-neminem : υποκείμενα

του fore (ετεροπροσωπία), stultum - improbum: κατηγορούμενα στα neminem-neminem, tam - tam :

επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στα stultum – improbum, Nunc : επιρρηματικός προσδιορισμός του


si iste in Manliana castra pervenerit: δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την

ανάλυση του υποθετικού λόγου pervenerit : ρ., iste : υποκείμενο του ρ. pervenerit, in castra : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της

κίνησης προς τόπο στο ρ., Manliana : επιθετικός προσδιορισμός στο castra

Η παραπάνω πρόταση και η προηγούμενη κύρια σχηματίζουν εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει

ως εξής :


Μεταφορά στον ευθύ λόγο – αναγνώριση υποθετικού λόγου

Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος από το intellego :

υπόθεση : si pervenerit =si+υποτακτική παρακειμένου

απόδοση : fore =ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα

Στον ευθύ λόγο σε μετατρέπεται σε :

υπόθεση : si+οριστική συντελεσμένου μέλλοντα

απόδοση : οριστική μέλλοντα

Si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat coniurationem esse

factam, nemo tam improbus, qui non fateatur.

είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης.

Κατά τη μεταφορά στον ευθύ λόγο οι υποτακτικές non videat και non fateatur παραμένουν, αφού ανήκουν σε

αναφορικές-συμπερασματικές προτάσεις.

quo intendit Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο in Manliana castra. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα

quo. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν. (παρά την ύπαρξη πλαγίου

λόγου, η πρόταση διατηρεί την Οριστική, γιατί λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο).

intendit : ρ., (iste : υποκείμενο του ρ.), quo : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (της κίνησης προς τόπο)

στο ρ. intendit

qui non videat coniurationem esse factam Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός στο neminem. Εισάγεται με


αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (non videat), γιατί εξαρτάται από αρκτικό

χρόνο (το απαρέμφατο fore θεωρείται αρκτικού χρόνου εξαρτώμενο από το intellego). Ισχύει ιδιομορφία στην

ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή

(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

non videat : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., esse factam : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία),

coniurationem : υποκείμενο του esse factam


qui non fateatur Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως προσδιορισμός στο neminem. Εισάγεται με


αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα (non fateatur), γιατί εξαρτάται από

αρκτικό χρόνο (το απαρέμφατο fore θεωρείται αρκτικού χρόνου εξαρτώμενο από το intellego). Ισχύει ιδιομορφία

στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του

ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής

πραγματοποίησής του.

non fateatur : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., (esse factam : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.

(ετεροπροσωπία), coniurationem : υποκείμενο του esse factam)


1. ordine, spem, mollibus sententiis, coniurationem, nascentem, auctoritatem, multi, improbi, imperiti,

Manliana, stultum, improbum : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. mollibus, nascentem, multi, improbi, imperiti, Manliana, stultum, improbum : να γραφούν οι αντίστοιχοι

τύποι στα άλλα γένη.

3. ordine, spem, Catilinae, mollibus sententiis, coniurationem nascentem, auctoritatem, multi, Manliana

castra, stultum : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄),

quae(β΄), qui(α΄), quorum, hunc, id, iste, neminem, qui(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού.

5. nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄), quae(β΄), qui(α΄), quorum, hunc, id, iste, qui(β΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος στα άλλα γένη.

6. nonnulli, hoc, ea(α΄), quae(α΄), quorum, iste, neminem : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που


7. iste : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος

8. mollibus, multi, improbi, imperiti, crudeliter, regie, stultum, improbum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

στους άλλους βαθμούς

9. mollibus, multi, improbi, imperiti, stultum, improbum : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίρρημα

που παράγεται από το παραπάνω επίθετο

10. crudeliter, regie : να γραφεί το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα σε όλους τους

βαθμούς στην αφαιρετική ενικού του ουδετέρου

11. α) multi : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο ουδέτερο γένος

β) mollibus : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στον ενικό αριθμό του αρσενικού γένους


videant : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

vident : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής

dissimulent : γ΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής και γενική του γερουνδίου

aluerunt : γ΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής

nascentem : γ΄ενικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής

credendo : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

confirmaverunt : ονοματικοί τύποι

secuti : ονοματικοί τύποι

animadvertissem : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

factum esse : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής και των δυο φωνών

dicerent : α΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της υποτακτικής και των δυο φωνών

intellego : β΄ενικό του ενεστώτα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

pervenerit : β΄ενικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (στο

αρσενικό γένος)

intendit : γ΄ενικό του παρατατικού όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

fore : β΄πληθυντικό του μέλλοντα της προστακτικής

videat : απαρέμφατα όλων των χρόνων και των δυο φωνών

esse factam : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

fateatur : μετοχές όλων των χρόνων στην αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους


13. videant, vident, dissimulent, aluerunt, confirmaverunt, animadvertissem, dicerent, intellego, pervenerit,

intendit, videat, fateatur : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

14. videant, vident, dissimulent, aluerunt, confirmaverunt, animadvertissem, factum esse, dicerent,

intellego, pervenerit, videat, esse factam : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν

περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

15. videant, dissimulent, animadvertissem, dicerent, pervenerit, videat, fateatur : να γραφεί ο αντίστοιχος


16. vident, aluerunt, confirmaverunt, intellego, intendit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

17. videant, vident, dissimulent, aluerunt, nascentem, confirmaverunt, animadvertissem, factum esse,

dicerent, intellego, pervenerit, intendit, fore, videat, esse factam, fateatur : να αντικατασταθούν χρονικά

οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)



quorum, secuti, improbi, regie, factum esse, iste, quo, neminem(α΄), stultum, coniurationem(β΄).

2. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo

confirmaverunt; : να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση της περιόδου.

3. in hoc ordine, in Manliana castra : να αντικατασταθούν από τα : α) domus β) Athenae γ) Roma, ώστε να

εκφράζεται η ίδια επιρρηματική σχέση.

4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρενθέσεις το


α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant

β) aut ea, quae vident, dissimulent:

γ) qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt

δ) qui coniurationem nascentem confirmaverunt;

ε) crudeliter et regie id factum esse dicerent (a me).

στ) qui non videat (a Catilina) coniurationem esse factam

ζ) qui non videat coniurationem esse factam : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.



α) coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt

β) quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent.

6. quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent : α) να μετατραπεί η μετοχή σε προσδιορισμό του τρόπου

εκφερόμενο με γερούνδιο β) στην πρόταση που θα προκύψει να γίνει γερουνδιακή έλξη

7. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί ο

επιθετικός προσδιορισμός σε αναφορική πρόταση.

8. crudeliter et regie id factum esse dicerent : να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο.


α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent:

εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dixit

β) qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo

confirmaverunt;

εξάρτηση :

Cicero dicit

γ) quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem,

crudeliter et regie id factum esse dicerent.

εξάρτηση :

Cicero dicit

δ) Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non

videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.

εξάρτηση :

Cicero dicit

Cicero dixit


10. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc

animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent : α) να αναγνωρισθεί ο υποθετικός

λόγος β) να μετατραπεί σε ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν και σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή

11. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore,

qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur : α) να

μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο και να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος β) να μετατραπεί η

υποθετική πρόταση σε μετοχή γ) ο υποθετικός λόγος να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού

στο παρόν και σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή (στον ευθύ λόγο)

12. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις των αποσπασμάτων :

α) Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent:

β) Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non

videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.

13. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo

confirmaverunt; : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε

δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον χρονικό σύνδεσμο cum ιστορικό που θα δηλώνει το προτερόχρονο

β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε χρονική μετοχή.

14. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent :

να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρ. sunt στον Παρατατικό.

15. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc

animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η φράση non solum improbi verum etiam imperiti σε αναφορική πρόταση.



ΚΕΙΜΕΝΟ 43

Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? In hoc me longa vita et infelix senecta

traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? Qui potuisti populari hanc terram,

quae te genuit atque aluit? Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto

et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit: “intra

illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique”? Ergo ego nisi

peperissem, Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua

essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si pergis,

aut immatura mors aut longa servitus manet.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου; Σε τέτοιο σημείο με

κατάντησε η μακρόχρονη ζωή μου και τα δυστυχισμένα μου γηρατειά, ώστε να σε δω

πρώτα εξόριστο κι έπειτα εχθρό (της πατρίδας); Πώς μπόρεσες να λεηλατήσεις αυτή τη

χώρα που σε γέννησε και σε ανέθρεψε; Δε σου πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες (:

περνούσες) τα σύνορα της πατρίδας (σου); Παρόλο που είχες φτάσει με εχθρική και

απειλητική διάθεση, γιατί, όταν είδες τη Ρώμη, δε σου πέρασε από το μυαλό: “μέσα σ’

εκείνα τα τείχη βρίσκονται το σπίτι και οι θεοί μου, η μάνα, η σύζυγος και τα παιδιά

(μου)”; Λοιπόν, αν εγώ δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη. αν

δεν είχα γιο, θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δεν μπορώ να

πάθω κι ούτε θα είμαι για πολύ ακόμη τόσο (πολύ) δυστυχισμένη: αντίθετα, αυτούς, αν

συνεχίσεις (: αν κατευθυνθείς προς τα εδώ), τους περιμένει είτε πρόωρος θάνατος είτε

μακρόχρονη σκλαβιά.





traho - traxi - tractum - trahere 3= τραβώ

video - vidi - visum - videre 2= βλέπω


populor (αποθετικό) 1= λεηλατώ

gigno - genui - genitum - gignere 3= γεννώ

alo - alui - alitum (altum) - alere 3= εκτρέφω

*ingredior - ingressus sum - ingressum - ingredi (αποθετικό) 3-15= εισέρχομαι

cado - cecidi - casum - cadere 3= πέφτω

pervenio - perveni - perventum - pervenire 4= φθάνω

*succurrit (απρόσωπο) 3= μου έρχεται κάτι στο μυαλό

*pario - peperi - partum (μετοχή μέλλοντα pariturus) - parere 3-15= γεννώ

oppugno 1= πολιορκώ

habeo - habui - habitum - habere 2= έχω, θεωρώ

*morior - mortuus sum (μετοχή μέλλοντα moriturus) - mortuum - mori (αποθετικό) 3-15= πεθαίνω

*patior - passus sum - passum - pati (αποθετικό) 3-15= ανέχομαι, υπομένω

pergo - perrexi - perrectum - pergere 3= κατευθύνομαι προς

maneo - mansi - mansum - manere 2= περιμένω


Α΄ΚΛΙΣΗ

vita, ae=ζωή

*senecta, ae και senectus, senectutis (γ΄ κλίση)

(Θ)=το γήρας, τα γηρατειά

terra, ae=γη, χώρα, patria, ae=πατρίδα

ira, ae=οργή, Roma, ae=Ρώμη

Β΄ΚΛΙΣΗ

castra, castrorum (μόνο πληθ.)=στρατόπεδο

animus, i =ψυχή

liberi, orum (Α) (μόνο πληθ.)=τα παιδιά

*filius, ii και i , κλητ.εν. filie και fili=γιος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

hostis, hostis (A)=εχθρός

ex(s)ul, ex(s)ulis (A)=εξόριστος

finis, finis (A)=τέλος, στον πληθ. fines, finium=τα

σύνορα, η χώρα

moenia, ium (ΟΥΔ) (μόνο πληθ.)=τα τείχη

*penates, penatium (Α) (μόνο πληθ., ο ενικός

penas, penatis άχρηστος)=οι θεοί του σπιτιού, οι

εφέστιοι θεοί

*mater, matris (Θ) γεν πληθ. matrum=μητέρα

coniunx , coniungis (Θ)=η σύζυγος

mors, mortis (Θ)=θάνατος

servitus, servitutis (Θ)=δουλεία

Δ΄ΚΛΙΣΗ

conspectus, conspectus (Α)=όψη, θέα (εδώ : cum

in conspectu Roma fuit=όταν είδες τη Ρώμη)


ΕΠΙΘΕΤΑ :

captivus,a,um (δεν σχηματίζει

παραθετικά)=αιχμάλωτος

longus,a,um (longior, longissimus)=μακρύς,

μακρόχρονος

infelix (μονοκατάληκτο γ΄ κλ.-infelicior,

infelicissimus)=δυστυχισμένος

infestus,a,um (infestior, infestissimus)=εχθρικός

minax (μονοκατάληκτο γ΄ κλ.-minacior,

minacissimus)=απειλητικός

*liber, libera, liberum (liberior,

liberrimus)=ελεύθερος

*miserrimus : υπερθετικός του miser, misera,

miserum (miserior, miserrimus)=άθλιος,

δυστυχισμένος

immaturus, a, um (δεν σχηματίζει

παραθετικά)=πρόωρος


tuus,a,um (κτητ)=δικός σου, hic, haec, hoc

(δεικτ.)=αυτός, ego(προσ)=εγώ


ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος, meus, mea, meum

(κτητ.)=δικός μου nihil (αόρ)=τίποτε


primum (υπερθετικός του prae, prius,

primum)=πρώτα, deinde =έπειτα, Qui (ερωτ.)=πώς;

cur (ερωτ.)=γιατί;, iam =πιά, ήδη, diu (diutius,

diutissime)=για πολύ, contra =αντίθετα


et (συμπλ.): και, ut (συμπερ.)=ώστε

atque (συμπλ.)=και, quamvis (παραχωρ.)=αν και,

παρόλο που, cum καθαρά χρονικός+οριστική=όταν

ac (συμπλ.)=και, -que (συμπλ. εγκλιτικός)=και

ergo (συμπερ. παρατακτ.)=επομένως

nisi (υποθετ αρνητικός)=αν δεν, nec (συμπλ.)=ούτε,

at (αντιθ.)=αλλά, si (υποθετ.καταφατικός)=αν,

nec(συμπλ.)=ούτε, aut (διαζευκτ)=ή, είτε ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :

ad +ΑΙΤ=σε, προς (κίνηση προς : ad hostem =σε εχθρό),

in +ΑΦ=σε (στάση : in castris tuis =στο στρατόπεδό σου,

in libera patria= σε ελεύθερη πατρίδα, στάση ή

εντοπισμός σε κατάσταση : in hoc =σε αυτό το σημείο,

τόπος μεταφορικά : cum Roma in conspectu fuit=όταν η

Ρώμη «βρέθηκε στη θέα σου», όταν είδες τη Ρώμη)

intra +ΑΙΤ = μέσα σε (intra illa moenia =μέσα σε εκείνα

τα τείχη)



Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, απλή. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο num, γιατί περιμένουμε

αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση). Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου

παρακειμένου(veni), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν, η δεύτερη χρόνου ενεστώτα (sum), γιατί αναφέρεται στο

παρόν.

veni : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.),ad hostem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς

πρόσωπο στο veni

(Num) ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, απλή. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο num, γιατί περιμένουμε

αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση). Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα

(sum), γιατί αναφέρεται στο παρόν. (Οι δύο ευθείες ερωτηματικές προτάσεις συνδέονται με το et)

sum : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), captiva : κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του ρ. sum ego, in

castris : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο sum, tuis : επιθετικός προσδιορισμός

στο castris

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit? Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, απλή. Δεν εισάγεται με κανένα μόριο, για να δοθεί έμφαση.

Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου (traxit), γιατί αναφέρεται στο

παρελθόν.

traxit : ρ., vita (et) senecta : υποκείμενα του ρ., me : αντικείμενο του ρ., longa : επιθετικός προσδιορισμός στο

vita, infelix : επιθετικός προσδιορισμός στο senecta, In hoc : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου

μεταφορικά (ή της κατάστασης) στο traxit

ut primum exsulem deinde hostem te viderem

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο traxit.

Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (viderem), όπως

όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού, γιατί

εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (traxit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα

είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα

πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

viderem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), te : αντικείμενο του ρ., exsulem - hostem: κατηγορούμενα στο

αντικείμενο του ρ. viderem “te”, primum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο viderem, deinde :


Qui potuisti populari hanc terram? Ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα qui. Εκφέρεται με

οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου (potuisti), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

potuisti : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου “populari”), populari : τελικό απαρέμφατο ως

αντικείμενο του potuisti (ταυτοπροσωπία), terram : αντικείμενο του του απαρεμφάτου “populari”, hanc :

επιθετικός προσδιορισμός στο terram, Qui : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

quae te genuit atque aluit

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση, λειτουργεί ως παράθεση στο terram. Εισάγεται με την

αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

genuit : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., te : αντικείμενο του ρ.

atque (quae) aluit

Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση, λειτουργεί ως παράθεση στο terram. Εισάγεται με την

αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

(Οι δύο αναφορικές προτάσεις συνδέονται με το atque)

aluit : ρ., (quae : υποκείμενο του ρ., te : αντικείμενο του ρ.)

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?


Ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, απλή. Δεν εισάγεται με κανένα μόριο, για να δοθεί έμφαση.

Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου (cecidit), γιατί αναφέρεται στο

παρελθόν.

Non cecidit : ρ., ira : υποκείμενο του ρ., tibi : δοτική προσωπική ηθική στο cecidit (λιγότερο ορθή άποψη :

αντικείμενο στο cecidit), ingredienti : χρονική μετοχή, συνημμένη στο tibi, δηλώνει το σύγχρονο, fines :

αντικείμενο της μτχ. “ingredienti”, patriae : γενική κτητική στο fines

Quamvis infesto et minaci animo perveneras Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική. Η

σύνταξη quamvis + οριστική είναι ποιητική μετακλασσική και παρά την οριστική εκφράζεται υποθετική

κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Ο χρόνος είναι

υπερσυντέλικος, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

perveneras : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.), animo : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο ρ., perveneras, infesto

(et) minaci : επιθετικοί προσδιορισμοί στο animo

cur tibi non succurrit ? Ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα cur. Εκφέρεται με οριστική,

γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου παρακειμένου (non succurrit), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

non succurrit : ρ. απρόσωπο, ως υποκείμενό του θεωρείται η επόμενη πρόταση του ευθέος λόγου “intra …

liberique”, tibi : δοτική προσωπική στο non succurrit, cur : επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ.

cum in conspectu Roma fuit Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο non succurit. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο cum καθαρά χρονικό και εκφέρεται με Οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη

(δηλώνεται μόνο ο χρόνος), χρόνου Παρακειμένου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

fuit : ρ., Roma : υποκείμενο του ρ., in conspectu : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο

στο ρ. fuit

“intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique” : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., domus (ac) penates, mater coniunx liberi(que) : υποκείμενα του ρ., mei : επιθετικός προσδιορισμός στο

penates, intra moenia : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο sunt, illa : επιθετικός

προσδιορισμός στο moenia

ego nisi peperissem : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του

υποθετικού λόγου

peperissem :ρ., ego : υποκείμενο του ρ.



ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur

υπόθεση : ego nisi peperissem = nisi + υποτακτική υπερσυντελίκου

απόδοση : Roma non oppugnaretur = υποτακτική παρατατικού

Είδος : υπόθεση αντίθετη του πραγματικού (η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοση στο παρόν ή η

υπόθεση είναι προτερόχρονη της απόδοσης)

Roma non oppugnaretur : κύρια πρόταση κρίσεως

non oppugnaretur : ρ., Roma : υποκείμενο του ρ.

nisi filium haberem : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του

υποθετικού λόγου haberem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), filium : αντικείμενο του ρ.



nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.

υπόθεση : nisi filium haberem = nisi + υποτακτική παρατατικού

απόδοση : libera in libera patria mortua essem. = υποτακτική παρατατικού

Είδος : υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν

libera in libera patria mortua essem : κύρια πρόταση κρίσεως


essem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), libera (α΄) : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. essem “ego”, mortua :

χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρ. essem “ego”, in patria : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο essem, libera (β΄): επιθετικός προσδιορισμός στο patria

Ego nihil iam pati possum : κύρια πρόταση κρίσεως

possum : ρ., Ego : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου “pati”, pati : τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του

possum (ταυτοπροσωπία), nihil : αντικείμενο του απαρεμφάτου “pati”, iam : επιρρηματικός προσδιορισμός του


nec diu miserrima futura sum : κύρια πρόταση κρίσεως

futura sum : ρ. (ενεργητική περιφραστική συζυγία), (ego : υποκείμενο του ρ.), miserrima : κατηγορούμενο στο

υποκείμενο του ρ. futura essem “ego”, diu : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

at contra hos aut immatura mors aut longa servitus manet : κύρια πρόταση κρίσεως

manet : ρ., (aut) mors (aut) servitus : υποκείμενα του ρ., hos : αντικείμενο του ρ., immatura : επιθετικός

προσδιορισμός στο mors, longa : επιθετικός προσδιορισμός στο servitus, contra : επιρρηματικός προσδιορισμός

του τρόπου στο manet

si pergis : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του υποθετικού

λόγου

pergis : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.)



at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

υπόθεση: si pergis = si+οριστική ενεστώτα

απόδοση : hos...aut immatura mors aut longa servitus manet.= οριστική ενεστώτα

Είδος: ανοιχτή υπόθεση στο παρόν



1. captiva, longa(α΄), infelix, infesto, libera, libera, miserrima, immatura : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι


2. captiva, longa(α΄), infelix, infesto, libera(α΄), libera(β΄), miserrima, immatura : να γραφούν οι αντίστοιχοι


3. hostem, captiva, castris tuis, longa vita, infelix senecta, exsulem, terram, ingredienti, fines, patriae, ira,

infesto et minaci animo, conspectu, Roma, moenia, domus, penates mei, mater, coniux, liberi, filium,

libera, miserrima, immatura mors, longa servitus : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : tuis, hoc, me, te, hanc, tibi, illa,

mei, ego, nihil, hos 5. tuis, hoc, me, te, hanc, tibi, illa, mei, ego, nihil, hos : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

6. tuis, hoc, hanc, illa, mei, hos : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. tuis, me, tibi, mei, ego : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. tuis, hoc, me, te, hanc, illa, mei, nihil, hos : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. mei : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του ίδιου προσώπου για πολλούς κτήτορες

10. longa, infelix, infesto, libera(α΄), libera(β΄), miserrima, immatura : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους

άλλους βαθμούς

11. longa, infelix, infesto, libera, miserrima, immatura : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς τα επιρρήματα που


12. α) libera : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο ουδέτερο γένος

β) longa : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο αρσενικό γένος


veni : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

sum : ονοματικοί τύποι

traxit : β΄πληθυντικό του μέλλοντα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

viderem : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών στην ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του

ουδετέρου γένους

potuisti : γ΄ενικό του ενεστώτα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής

populari : μετοχές όλων των χρόνων στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους

genuit : α΄πληθυντικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

aluit : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής

ingredienti : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

cecidit : απαρέμφατα όλων των χρόνων της ίδιας φωνής

perveneras : αιτιατική του γερουνδίου και αφαιρετική του σουπίνου

fuit : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα της προστακτικής

succurrit : απαρέμφατα όλων των χρόνων

sunt : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

peperissem : α΄ενικό του παρατατικού, του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

oppugnaretur : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

haberem : γ΄ενικό του παρατατικού της οριστικής και της υποτακτικής της μέσης φωνής

mortua : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής

essem : α΄πληθυντικό του παρατατικού της οριστικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας

pati : γ΄ενικό του παρακειμένου και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής

possum : ονοματικοί τύποι

futura sum : γ΄πληθυντικό του παρακειμένου της υποτακτικής

pergis : β΄ενικό των συντελικών χρόνων όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

manet : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής

14. veni, sum, traxit, viderem, potuisti, genuit, aluit, cecidit, perveneras, fuit, sunt, peperissem,

oppugnaretur, haberem, essem, possum, futura sum, pergis, manet : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο

αριθμό

15. traxit, viderem, genuit, aluit, peperissem, oppugnaretur, haberem, manet : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος


ρήματος)

16. viderem, peperissem, oppugnaretur, haberem, essem : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

17. veni, sum, traxit, potuisti, genuit, aluit, cecidit, perveneras, fuit, succurrit, sunt, possum, futura sum,

pergis, manet : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής


18. veni, sum, traxit, viderem, potuisti, populari, genuit, aluit, ingredienti, cecidit, perveneras, fuit, succurrit,

sunt, peperissem, oppugnaretur, haberem, essem, pati, possum, futura sum, pergis, manet : να

αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός




captiva, primum, exsulem, populari, tibi(α΄), ingredienti, animo, tibi(β΄), libera, mortua, nihil, pati,

miserrima, contra

2. Να αναγνωρισθούν όλοι οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του κειμένου.

3. ad hostem : να αντικατασταθεί από τα : α) domus β) Athenae γ) Gallia, ώστε να εκφράζεται η ίδια



εννοούμενο υποκείμενο που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?

β) quae te genuit atque aluit

γ) Ergo ego nisi (te) peperissem, Roma non oppugnaretur (a te);

5. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού αναλυθεί η μετοχή σε

δευτερεύουσα πρόταση(με όλους τους δυνατούς τρόπους) :

6. Να αναγνωρισθούν οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου.


α) Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

εξάρτηση :

Mater rogat filium

Mater rogabat filium

Mater quaerit

Mater quaerebat

β) In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?

εξάρτηση :

Mater rogat filium


Mater quaerit

Mater quaerebat

γ) Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?

εξάρτηση :

Mater rogat filium


δ) Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?

εξάρτηση :

Mater rogat filium


Mater quaerit

Mater quaerebat

ε) Cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit ?

εξάρτηση :

Mater rogat filium


στ) “intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniux liberique”

εξάρτηση : Cur tibi non succurrit

ζ) Ergo nisi peperissem, Roma non oppugnaretur;

εξάρτηση : Mater filio dicit

η) nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.


θ) Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum:


ι) at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

εξάρτηση :


Mater filio dicit

Mater filio dixit 8. α) Να αναγνωρισθούν οι υποθετικοί λόγοι του κειμένου β) να μετατραπούν οι υποθετικές προτάσεις σε

υποθετικές μετοχές.

9. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur ; : να μετατραπεί ο υποθετικός λόγος σε : α) ανοιχτή

υπόθεση στο παρελθόν και β) υπόθεση δυνατή ή πιθανή

10. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. : να μετατραπεί ο υποθετικός λόγος σε : α)

ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον και β) υπόθεση δυνατή ή πιθανή

11. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. : να μετατραπεί ο υποθετικός λόγος

σε : α) υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν και β) υπόθεση δυνατή ή πιθανή

12. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των αποσπασμάτων :

α) In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?

β) Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurit:

γ) “ Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram ” .

13. Οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις του κειμένου: α) να αναγνωρισθούν β) να μετατραπούν σε

αναφορικές μετοχές

14. ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού γίνουν οι εξής

μετατροπές : α) η δευτερεύουσα υποθετική πρόταση να μετατραπεί σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα

δηλώνει αιτιολογία πραγματική-αντικειμενικά αποδεκτή στο παρελθόν β) η κύρια πρόταση να δηλώνει το

πραγματικό στο παρόν γ) και οι δύο προτάσεις από αρνητικές να μετατραπούν σε καταφατικές.

15. Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού γίνουν οι εξής

μετατροπές : α) η πρώτη ευθεία ερωτηματική πρόταση να μετατραπεί σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα

δηλώνει αιτιολογία υποκειμενική και το προτερόχρονο β) η δεύτερη ευθεία ερωτηματική πρόταση να

μετατραπεί σε κύρια πρόταση κρίσεως, που θα δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

16. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit? : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η ευθεία ερωτηματική πρόταση σε δευτερεύουσα εναντιωματική.

17. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα απλή παραβολική.

18. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μεταφερθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στον Ενεστώτα.

19. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα ώστε η δευτερεύουσα

πρόταση να δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν.


ΚΕΙΜΕΝΟ 44

Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae

stabilis esse potest; tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt; nullus locus

amicitiae eis est. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se

metui putet. Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi forte, ut fit

plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod

Tarquinium dixisse ferunt exulantem: "Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos

infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Τέτοια είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία (:που σ’αυτήν) δεν μπορεί να υπάρξει

καμιά εμπιστοσύνη, καμιά αγάπη, καμία πίστη σε σταθερή φιλία: οι τύραννοι πάντα

υποπτεύονται και ανησυχούν για όλα. Δεν έχει καμία θέση η φιλία σ’ αυτούς. Γιατί δε

γνωρίζω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν, τον οποίο φοβάται, ή αυτόν, που νομίζει πως τον

φοβάται. Στους τυράννους εντούτοις (οι άνθρωποι) δείχνουν υποκριτικό σεβασμό,

τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν όμως ίσως, όπως συμβαίνει συνήθως,

χάσουν την εξουσία, τότε γίνεται κατανοητό πόσο τους έλειπαν οι φίλοι (:πόσο ήταν

στερημένοι από φίλους). Αυτό είναι που λένε ότι είπε ο Ταρκύνιος, όταν ήταν εξόριστος:

«Τότε (μόνο) κατάλαβα ποιους είχα αληθινούς (:πιστούς) φίλους και ποιους ψεύτικους,

όταν δεν μπορούσα πια να ανταποδώσω τη χάρη ούτε στον ένα ούτε στον άλλο».





suspicio, suspexi, suspectum, suspicere 3-15 =υποπτεύομαι

nescio - nescivi (nescii) - nescitum - nescire 4= δεν ξέρω

diligo - dilexi - dilectum - diligere 3= αγαπώ

metuo - metui - metutum - metuere 3= φοβάμαι

puto, putavi, putatum, putare 1= νομίζω, θεωρώ

colo - colui - cultum - colere 3= καλλιεργώ, λατρεύω, κατοικώ



intellego (intelligo) - intellexi - intellectum – intellegere3 = καταλαβαίνω


*fero - tuli - latum - ferre = φέρω, αναφέρω

ex(s)ulo, ex(s)ulavi, ex(s)ulatum, ex(s)ulare 1=είμαι εξόριστος


*refero - retuli (rettuli) - relatum - referre = παραδίδω, αναφέρω


Α΄ΚΛΙΣΗ

vita, ae =ζωή

fiducia, ae= πίστη

benevolentia,ae= ευμένεια, καλή θέληση (εδώ :

nulla fiducia benevolentiae stabilis=καμία πίστη σε

σταθερή φιλία)

amicitia, ae =φιλία

gratia, ae =εύνοια, χάρη

Β΄ΚΛΙΣΗ

tyrannus, i =τύραννος

*locus, -i =τόπος, στον πληθ. loci (Α)=χωρία

βιβλίου και loca(ΟΥΔ)=τόποι

amicus, i=φίλος

*Tarquinius, ii και -i, κλητ.-i=Ταρκύνιος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

caritas, tatis(Θ)=αγάπη, στοργή

simulatio, onis (Θ)=προσποίηση, υποκρισία (εδώ :

simulatione =υποκριτικά

tempus, oris (ΟΥΔ)=χρόνος

Ε΄ ΚΛΙΣΗ *fides, ei (Θ)=εμπιστοσύνη

ΕΠΙΘΕΤΑ :

stabilis, is, e =σταθερός, διαρκής (stabilior,

stabilissimus)

omnis, is, e =όλος, πᾶς (δεν σχηματίζει παραθετικά)

suspectus, a, um =ύποπτος (μετοχή παρακειμένου του ρ. suspicio 3-15 =υποπτεύομαι, βλ. πιο πάνω στα ρήματα, σχηματίζει παραθετικά : suspectior, suspectissimus) sollicitus, a, um =ανήσυχος (solicitior,

solicitissimus)

*inops (μονοκατάληκτο γ΄ κλ., γεν. πληθ.

inopum)=αυτός που έχει έλλειψη από κάτι,

στερημένος (αναπληρώνει τα παραθετικά του από το

συνώνυμο επίθετο egens : egentior, egentissimus)

fidus, a, um =πιστός (fidior, fidissimus)

infidus, a, um =άπιστος, ψεύτικος (δεν σχηματίζει





nullus,-a,-um (αορ.επιθ./αντων.επίθετο) =κανένας

quis, quis, quid (ερωτημ)=ποιος;

ego(προσ)=εγώ

neuter, neutra, neutrum (αορ./αντωνυμικό

επίθετο)= κανείς απ'τους δυο


semper =πάντα

dumtaxat =τουλάχιστον, μόνο

forte =ίσως

plerumque =συνήθως, ως επί το πλείστον

tum =τότε

quam (ερωτ.)=πόσο

iam =ήδη, πια


atque (συμπλ.)=και

enim (αιτιολ.παρατακτ)=γιατί, βέβαια, γάρ, aut

(διαζευκτ.)=ή, είτε

tamen (αντιθ.)=όμως

Quodsi (υποθ.)=αν όμως

ut (παραβολ.)=όπως

cum καθαρά χρονικός+οριστική=όταν


in +ΑΦ=σε (τόπου μεταφορικά : in qua =στην

οποία)

a, ab +ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο : a quo =από τον

οποίο)

ad +ΑΙΤ=επί, για (χρόνου, χρονικής διάρκειας : ad

tempus =επί, για κάποιο χρονικό διάστημα)



Haec est tyrannorum vita : κύρια πρόταση κρίσεως

est : ρ., vita : υποκείμενο του ρ., Haec : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “haec”, tyrannorum : γενική

υποκειμενική στο vita

in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest.

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο vita. Εισάγεται με το εμπρόθετο αναφορικό in qua.


potest : ρ., fides, caritas, fiducia : υποκείμενα του ρ. potest και του απαρεμφάτου esse, esse : τελικό

απαρέμφατο, ως αντικείμενο του potest (ταυτοπροσωπία), τα 3 nulla : επιθετικοί προσδιορισμοί αντίστοιχα στα

fides, caritas, fiducia, benevolentiae : γενική αντικειμενική στο fiducia, stabilis : επιθετικός προσδιορισμός στο

benevolentiae, in qua : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (μεταφορικά) στο ρ.

tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt : κύρια πρόταση κρίσεως

sunt : ρ., omnia : υποκείμενο του ρ., suspecta (atque) sollicita : κατηγορούμενα στο omnia (το suspecta

επιθετική μετοχή), tyrannis : δοτική προσωπική αντιχαριστική (ή του κρίνοντος προσώπου) από το sunt,

semper : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

nullus locus amicitiae eis est : κύρια πρόταση κρίσεως

est : ρ., locus : υποκείμενο του ρ., nullus : επιθετικός προσδιορισμός στο locus, amicitiae : δοτική του σκοπού

στο locus, eis : δοτική προσωπική κτητική από το est

Nescio enim : κύρια πρόταση κρίσεως

Nescio : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), αντικείμενο του ρ. είναι η πλάγια ερωτηματική πρόταση που ακολουθεί

quis possit diligere eum…aut eum

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quis.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του Nescio. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται

από ρ. αρκτικού χρόνου (Nescio) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

possit : ρ., quis : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου “diligere”, diligere : τελικό απαρέμφατο, ως

αντικείμενο του posit (ταυτοπροσωπία), eum (aut) eum : αντικείμενο του απαρεμφάτου “diligere”

quem metuat

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο eum. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quem.

Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου, χρόνου Ενεστώτα (metuat), γιατί

εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (το diligere θεωρείται αρκτικού χρόνου, γιατί εξαρτάται από το possit, που με

τη σειρά του εξαρτάται από τον αρκτικό χρόνο Nescio) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

metuat : ρ., (is : υποκείμενο του ρ.), quem : αντικείμενο του ρ.

a quo se metui putet.

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο eum. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quem.

Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου, χρόνου Ενεστώτα (putet), γιατί εξαρτάται

από ρ. αρκτικού χρόνου (το diligere θεωρείται αρκτικού χρόνου, γιατί εξαρτάται από το possit, που με τη σειρά

του εξαρτάται από τον αρκτικό χρόνο Nescio) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

putet : ρ., (is : υποκείμενο του ρ.), metui : ειδικό απαρέμφατο, ως αντικείμενο του putet, se : υποκείμενο του

metui (ταυτοπροσωπία, λατινισμός του ειδικού απαρεμφάτου), a quo : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού

αιτίου στο metui

Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus : κύρια πρόταση κρίσεως

Coluntur : ρ., (ei / tyranni : υποκείμενο του ρ.), simulatione : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο ρ.,

dumtaxat : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ad tempus, ad tempus : εμπρόθετος επιρρηματικός



Quodsi forte ceciderunt : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του

υποθετικού λόγου.

ceciderunt : ρ., (ei / tyranni : υποκείμενο του ρ.), forte : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

Η παραπάνω πρόταση και η επόμενη κύρια (tum intellegitur) σχηματίζουν υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει

ως εξής :


υπόθεση : Quodsi …ceciderunt = Quodsi +οριστική παρακειμένου

απόδοση : tum intellegitur = οριστική ενεστώτα

Είδος : ανοιχτή υπόθεση (ο ενεστώτας intellegitur δηλώνει επανάληψη - ο παρακείμενος ceciderunt δηλώνει το

προτερόχρονο)

ut fit plerumque Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική

(fit), γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα,

χρόνου Ενεστώτα, γιατί δηλώνει επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.

fit : ρ., (id : υποκείμενο του ρ.), plerumque : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fit

tum intellegitur : κύρια πρόταση κρίσεως

intellegitur : ρ. απρόσωπο, ως υποκείμενο του ρ. λειτουργεί η επόμενη δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική

πρόταση, tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

quam fuerint inopes amicorum.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam.

Λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρ. intellegitur. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες

ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου

Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (intellegitur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

fuerint : ρ., (ei / tyranni : υποκείμενο του ρ.), inopes : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ, amicorum :

γενική συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο inopes, quam : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρ.

Hoc est : κύρια πρόταση κρίσεως

est : ρ., Hoc : υποκείμενο του ρ. (ως κατηγορούμενο του υποκειμένου “hoc” στην περίπτωση αυτή εννοείται

“id”) ή κατηγορούμενο του υποκειμένου (ως υποκείμενο του ρ. θεωρείται στην περίπτωση αυτή η δευτερεύουσα

αναφορική πρόταση που ακολουθεί),

quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem :

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο εννοούμενο id (=κατηγορούμενο του hoc) ή υποκείμενο

του est (το hoc κατηγορούμενο σε αυτή την περίπτωση). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod.

Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (ferunt), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρόν.

ferunt : ρ., (homines : υποκείμενο του ρ.), dixisse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ferunt, ετεροπροσωπία,

Tarquinium : υποκείμενο του dixisse, quod : αντικείμενο του dixisse, exulantem : χρονική μετοχή, συνημμένη

στο Tarquinium, δηλώνει το σύγχρονο

Tum intellexi : κύρια πρόταση κρίσεως

intellexi : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. intellexi

quos fidos amicos habuissem, / quos infidos.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quos.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του intellexi. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί

εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (intellexi) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

habuissem : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), quos : αντικείμενο του ρ., amicos : κατηγορούμενο του αντικειμένου

“quos”, fidos : επιθετικός προσδιορισμός στο amicos

quos infidos :

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quos.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του intellexi. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές


προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί

εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (intellexi) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

(habuissem : ρ.), (ego : υποκείμενο του ρ.), quos : αντικείμενο του ρ., (amicos : κατηγορούμενο του

αντικειμένου “quos”), infidos: επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο κατηγορούμενο amicos

cum iam neutris gratiam referre poteram.

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο intellexi. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο cum καθαρά χρονικό και εκφέρεται με Οριστική , γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη,

(η Οριστική διατηρείται γιατί η πρόταση βρίσκεται εκτός του πλαγίου λόγου), χρόνου Παρατατικού, γιατί


poteram : ρήμα, (ego : υποκείμενο του ρήματος και του απαρεμφάτου referre), referre : τελικό απαρέμφατο,

αντικείμενο του ρήματος, ταυτοπροσωπία, gratiam : άμεσο αντικείμενο του referre, neutris : έμμεσο αντικείμενο

του referre, iam : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο poteram


1. stabilis, omnia, suspecta, sollicita, inopes, exulantem, fidos, infidos : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα

άλλα γένη

2. stabilis, omnia, suspecta, sollicita, inopes, exulantem, fidos, infidos : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον

άλλο αριθμό

3. tyrannorum, vita, fides, caritas, fiducia, benevolentiae, stabilis, omnia, suspecta, sollicita, locus,

amicitiae, simulatione, tempus, inopes, Tarquinium, exulantem, fidos, amicos, gratiam : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : haec, qua, nulla, nullus, eis,

quis, eum, quem, quo, se, hoc, quod, quos (α΄), neutris 5. haec, qua, nulla, nullus, eis, quis, eum, quem, quo, se, hoc, quod, quos (α΄), neutris : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού

6. haec, qua, nulla, nullus, eis, quis, eum, quem, quo, hoc, quod, quos (α΄), neutris : να γραφεί ο αντίστοιχος


7. se : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

haec, qua, nulla, nullus, eis, quis, quem, se, hoc, quod, neutris : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που


8. α) quis : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος

β) neutris : να κλιθεί στο θηλυκό γένος

9. stabilis, inopes, fidos, infidos : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

10. stabilis, fidos, infidos : να γραφούν σε όλους τους βαθμούς τα επιρρήματα που παράγονται από τα

παραπάνω επίθετα

11. est, esse, potest, sunt, nescio, possit, diligere, metuat, metui, putet, coluntur, fit, ceciderunt, intellegitur,

fuerint, dixisse, ferunt, exulantem, intellexi, habuissem, referre, poteram : να αντικατασταθούν χρονικά

οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

12. est, potest, sunt, nescio, possit, metuat, putet, coluntur, fit, ceciderunt, intellegitur, fuerint, ferunt,

intellexi, habuissem, poteram : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

13. est, esse, potest, suspecta, sunt, nescio, possit, diligere, metuat, metui, putet, coluntur, fit, ceciderunt,

intellegitur, fuerint, dixisse, ferunt, exulantem, intellexi, habuissem, referre, poteram: να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός


14. possit, metuat, putet, fuerint, habuissem : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

15. est, potest, sunt, nescio, coluntur, fit, ceciderunt, intellegitur, ferunt, intellexi, poteram : να γραφεί ο




fides, suspecta, a, quo, se, simulatione, ad, tempus, plerumque, amicorum, Tarquinium, exulantem.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά τα απαρέμφατα του κειμένου.

3. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι γενικές και οι δοτικές του κειμένου.

4. "Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram" :

να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση του αποσπάσματος.


5. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem : να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

6. (Tyranni – Ei) Coluntur (a civibus / a hominibus) tamen simulatione dumtaxat ad tempus. : να μετατραπεί

η παθητική σύνταξη σε ενεργητική ( σε παρενθέσεις το υποκείμενο και το ποιητικό αίτιο που πρέπει να

ληφθεί υπόψη).

7. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού αναλυθεί η

μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση (με όλους τους δυνατούς τρόπους).


α) Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse

potest;

εξάρτηση :

Orator dicit

Orator dixit

Tyranni fatentur (=Οι τύραννοι ομολογούν)

β) tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt;

εξάρτηση :

Orator putat

Tyranni fatentur (=Οι τύραννοι ομολογούν)

γ) nullus locus amicitiae eis est.

εξάρτηση :

Orator dicit

Tyranni non fatentur (=Οι τύραννοι δεν ομολογούν)

δ) Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet.

εξάρτηση :

Orator dicit

Orator dixit

ε) Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus.

εξάρτηση : Orator arbitratur (=O ρήτορας νομίζει)

στ) Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum.

εξάρτηση :

Orator dicit

Orator dixit

ζ) Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem:

εξάρτηση :

Orator dicit

Orator dixit

η) "Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram".

εξάρτηση : Tarquinius dixit exulans

9. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού αντικατασταθεί

το ρήμα ferunt από το παθητικό προσωπικό fertur.

10. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem : ο πλάγιος λόγος του αποσπάσματος να μετατραπεί σε

ευθύ.

11. Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου : α) να αναγνωρισθούν και β) να μετατραπούν σε ευθείες.

12. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις του κειμένου :

13. Ο υποθετικός λόγος του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί β) να μετατραπεί σε ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον και

σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

14. Να αναγνωρισθεί η χρονική πρόταση του κειμένου.

15. Να αναγνωρισθεί η παραβολική πρόταση του κειμένου.


ΚΕΙΜΕΝΟ 45

Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.

Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. Curat et

providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur . Quam ob rem

epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. Legatum monet ut, si adire non possit ,

epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. In litteris scribit se cum

legionibus celeriter adfore. Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret.

Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad

Ciceronem defertur. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Καίσαρας πληροφορείται από τους αιχμαλώτους τι συμβαίνει στο στρατόπεδο του

Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται τα πράγματα. Τότε πείθει κάποιον

από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει ένα γράμμα στον Κικέρωνα. Φροντίζει και

προνοεί να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους εχθρούς, αν αρπάξουν την επιστολή

(:αν πέσει στα χέρια τους η επιστολή). Γι’ αυτό το λόγο στέλνει επιστολή γραμμένη στα

ελληνικά. Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει, να δέσει το

γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο. Στην επιστολή

γράφει ότι θα έρθει γρήγορα με τις λεγεώνες του. Ο Γαλάτης, επειδή φοβήθηκε τον

κίνδυνο, αποφάσισε να ρίξει το ακόντιο. Αυτό κατά σύμπτωση καρφώθηκε σ’ ένα πύργο

και τρεις μέρες αργότερα το είδε κάποιος στρατιώτης και το πήγε στον Κικέρωνα(:έγινε

αντιληπτό από κάποιον στρατιώτη και μεταφέρθηκε στον Κικέρωνα). Εκείνος διάβασε

ως το τέλος το γράμμα και προέτρεψε τους στρατιώτες του να ελπίζουν στη σωτηρία

τους.



cognosco - cognovi - cognitum - cognoscere 3= γνωρίζω

gero - gessi - gestum - gerere 3= διεξάγω


persuadeo - persuasi - persuasum - persuadere 2= πείθω

*defero - detuli - delatum - deferre= μεταφέρω

curo- curavi- curatum- curare 1=φροντίζω

provideo - providi - provisum - providere 2= προνοώ, μεριμνώ

*intercipio - intercepi - interceptum - intercipere 3-15= αρπάζω

conscribo - conscripsi - conscriptum - conscribere 3= γράφω

mitto - misi - missum - mittere 3= στέλνω, ρίχνω

moneo - monui - monitum - monere 2= συμβουλεύω, καθοδηγώ

*adeo - adii - aditum - adire = πλησιάζω


adligo- adligavi- adligatum- adligare 1= δένω

*abicio - abieci - abiectum - abicere 3-15= πετάω κάτι, καταθέτω (τα όπλα)

scribo - scripsi - scriptum - scribere 3= γράφω

*adsum - adfui (affui) - adesse = παρευρίσκομαι, έρχομαι

vereor - veritus sum - veritum - vereri (αποθετικό) 2= φοβάμαι

constituo - constitui - constitutum - constituere 3= αναδιοργανώνω, αποφασίζω

adhaeresco - adhaesi - adhaesum - adhaerescere 3= προσκολλιέμαι *conspicio - conspexi - conspectum - conspicere 3-15= βλέπω

perlego - perlegi - perlectum - perlegere 3= διαβάζω μέχρι το τέλος

adhortor-adhortatus sum - adhortatum-adhortari (αποθετικό) 1= προτρέπω

spero-speravi- speratum- sperare 1=ελπίζω


Α΄ΚΛΙΣΗ

epistula, ae=επιστολή


πληθυντικό litterae,-arum=τα γράμματα της

αλφαβήτου, η επιστολή, τα γράμματα(η λογοτεχνία),

tragula, ae=ακόντιο

Β΄ΚΛΙΣΗ periculum, i =κίνδυνος

consilium, ii/i=σχέδιο

legatus, i=απεσταλμένος

amentum, i =ιμάντας, λουρί

castra , orum(ΟΥΔ., μόνο πληθ.)=στρατόπεδο

Γ΄ΚΛΙΣΗ

Caesar, Caesaris=Καίσαρ

Cicero, Ciceronis =Κικέρων

eques, equities(Α)=ιππέας hostis, is(Α)=εχθρός

legio, legionis(Θ)=λεγεώνα

*turris,is (Θ, αιτ.εν.turrim, αφ.εν. turri)=πύργος

miles, militis(Α)=στρατιώτης

salus, salutis(Θ)=σωτηρία

Δ΄ΚΛΙΣΗ

casus, us(Α)=τυχαίο περιστατικό (εδώ : casu=κατά

τύχη, τυχαία)

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei(Θ)=πράγμα, dies, diei(Α)=ημέρα

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Tum =τότε

celeriter (celerius, celerrime< celer)= γρήγορα

post =μετά, ύστερα

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ quis, quis, quid (ερωτημ)=ποιος; quantus,-a,-um (ερωτ.)=πόσος;

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθ.)

=κάποιος





ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος

ΕΠΙΘΕΤΑ captivus,a,um=αιχμάλωτος (δεν σχηματίζει


Gallus, a, um=Γαλάτης(δεν σχηματίζει παραθετικά)

Graecus, a,um=ελληνικός(δεν σχηματίζει παραθετικά)

tertius,a,um=τρίτος (τακτικό αριθμητικό-δεν


ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

ex +ΑΦ=από (προέλευση : ex captivis =από τους

αιχμαλώτους), apud +ΑΙΤ=σε, κοντά σε (τόπος,

πλησίον : apud Ciceronem =στον Κικέρωνα, παρά τῳ

Κικέρωνι, στο στρατόπεδο του Κικέρωνα)

in +ΑΦ=σε (κατάσταση : in periculo =σε κίνδυνο)

ex +ΑΦ=από (διαιρεμένο όλον : ex equitibus =από

τους ιππείς), ad +ΑΙΤ=σε, προς (κίνηση προς

πρόσωπο: ad Ciceronem =στον Κικέρωνα)

ab +ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο : ab hostibus =από τους

εχθρούς, a quodam milite=από κάποιον στρατιώτη), ob

+ ΑΙΤ=εξαιτίας, για (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο :

quam ob rem =γι αυτό το λόγο)

ad +ΑΙΤ= σε (τόπος : ad amentum= στον ιμάντα, ad

turrim σε πύργο), intra +ΑΙΤ=μέσα, εντός (τόπος :

intra castra =μέσα στο στρατόπεδο)

in+ΑΦ=σε (τόπος : in litteris=στην επιστολή) cum + ΑΦ=μαζί με, με (συνοδεία : cum legionibus

=με τις λεγεώνες)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ


-que (συμπλ. εγκλιτικός)=και, ut (βουλ)=να, et

(συμπλ.)=και, ne (βουλ.αρνητικός)= να μην

si (υποθετ.καταφατικός)=αν


Caesar ex captivis cognoscit : κύρια πρόταση κρίσεως

cognoscit : ρ., Caesar : υποκείμενο του ρ., ex captivis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της

προέλευσης στο cognoscit

quae apud Ciceronem gerantur

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του cognoscit. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Ενεστώτα (gerantur), γιατί

εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

gerantur :ρ, quae : υποκείμενο του ρ., apud Ciceronem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου

(μεταφορικά) στο gerantur

quantoque in periculo res sit.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την εμπρόθετη ερωτηματική

αντωνυμία (in) quanto. Λειτουργεί ως αντικείμενο του cognoscit. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες

ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Ενεστώτα

(sit), γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

sit :ρ, res : υποκείμενο του ρ., in periculo : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης στο sit,

quanto(que) : επιθετικός προσδιορισμός στο periculo

Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet : κύρια πρόταση κρίσεως

persuadet : ρ., (Caesar : υποκείμενο του ρ.), cuidam : δοτική ως συμπλήρωμα του persuadet (ή έμμεσο

αντικείμενο / ως άμεσο αντικείμενο λειτουργεί η βουλητική πρόταση που ακολουθεί), ex equitibus : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του διαιρεμένου όλου στο cuidam, Gallis : επιθετικός προσδιορισμός στο

equitibus, Tum : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ.

ut ad Ciceronem epistulam deferat.

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, λειτουργεί ως άμεσο αντικείμενο στο persuadet. Εισάγεται με το βουλητικό

σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (deferat), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το

περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Ενεστώτα / Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού

χρόνου (persuadet). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που


της πιθανής πραγματοποίησής της.

deferat : ρ., (is / eques : υποκείμενο του ρ.), epistulam : αντικείμενο του ρ., ad Ciceronem : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς πρόσωπο στο deferat

Curat : κύρια πρόταση κρίσεως

Curat : ρ., (Caesar : υποκείμενο του ρ.) (ως αντικείμενο του ρ., λειτουργεί η βουλητική πρόταση που

ακολουθεί)

et providet : κύρια πρόταση κρίσεως

providet : ρ., (Caesar : υποκείμενο του ρ.), (ως αντικείμενο του ρ., λειτουργεί η βουλητική πρόταση που

ακολουθεί)

ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, λειτουργεί ως αντικείμενο στα ρ. curat και providet. Εισάγεται με το

βουλητικό σύνδεσμο ne, γιατί είναι αρνητική. Εκφέρεται με Υποτακτική (cognoscantur), όπως όλες οι

βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού

χρόνου (providet). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που


της πιθανής πραγματοποίησής της.

cognoscantur : ρ., consilia : υποκείμενο του ρ., nostra : επιθετικός προσδιορισμός στο consilia, ab hostibus :

εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το cognoscantur, intercepta : αφαιρετική απόλυτος

υποθετική μετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο, epistula : υποκείμενο της μετοχής


Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit : κύρια πρόταση κρίσεως

mittit : ρ, (Caesar : υποκείμενο του ρ.), epistulam : αντικείμενο του ρ. και υποκείμενο της μετοχής conscriptam,

conscriptam : επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο epistulam, litteris : αφαιρετική (οργανική) του

μέσου στο conscriptam, Graecis : επιθετικός προσδιορισμός στο litteris, ob rem : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της αιτίας (του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο mittit, Quam : επιθετικός προσδιορισμός

στο rem

Legatum monet : κύρια πρόταση κρίσεως

monet : ρ, (Caesar : υποκείμενο του ρ.), Legatum : άμεσο αντικείμενο του ρ. (ως έμμεσα αντικείμενα του ρ.

λειτουργούν οι βουλητικές προτάσεις που ακολουθούν)

ut …epistulam ad amentum tragulae adliget

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως έμμεσο αντικείμενο στο monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut,

γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (adliget), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό της

είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet). Ισχύει ιδιομορφία

στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή


adliget : ρ., (is/ legatus : υποκείμενο του ρ.), epistulam : αντικείμενο του ρ., ad amentum : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο adliget, tragulae : γενική κτητική (ή διαιρετική) στο amentum

(ut) intra castra abiciat

Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως έμμεσο αντικείμενο στο monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut,

γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (abiciat), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό της

είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet). Ισχύει ιδιομορφία



abiciat : ρ., (is / legatus : υποκείμενο του ρ., epistulam : αντικείμενο του ρ.), intra castra : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο abiciat

si adire non possit : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση. αρνητική. βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του

υποθετικού λόγου non possit : ρ., (is / legatus : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), adire : τελικό απαρέμφατο ως

αντικείμενο του non possit (ταυτοπροσωπία)

Η παραπάνω πρόταση και οι δύο βουλητικές προτάσεις σχηματίζουν υποθετικό λόγο εξαρτημένο από το ρ.

monet. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :

ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ υπόθεση : si adire non possit = si+ υποτακτική ενεστώτα

απόδοση : (Legatum monet) ut … adliget et … abiciat= βουλητικές προτάσεις εκφερόμενες με υποτακτική

ενεστώτα εξαρτώμενες από αρκτικό χρόνο (monet)

Πρόκειται για υποθετικό λόγο εξαρτημένο από το monet.

Μετατροπή σε ευθύ λόγο : υπόθεση : si+Οριστική Ενεστώτα (με σημασία μέλλοντα) ή μέλλοντα = Si adire non potes / poteris

απόδοση : Προστακτική ενεστώτα = epistulam ad amentum tragulae adliga et et intra castra abice.

Si adire non potes / poteris, epistulam ad amentum tragulae adliga et et intra castra abice.

Είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον (η προστακτική είναι μελλοντική έκφραση)

In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore : κύρια πρόταση κρίσεως

scribit : ρ., (Caesar : υποκείμενο του ρ.), adfore : ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία), se

: υποκείμενο του adfore (ταυτοπροσωπία, λατινισμός του ειδικού απαρεμφάτου), cum legionibus : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της συνοδείας στο adfore, celeriter : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

στο adfore, In litteris : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (μεταφορικά) στο scribit

Gallus, periculum veritus, constituit : κύρια πρόταση κρίσεως

constituit :ρ., Gallus : υποκείμενο του ρ. και της μετοχής, (ως αντικείμενο του ρ. λειτουργεί η δευτερεύουσα

βουλητική πρόταση που ακολουθεί), veritus : αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Gallus, δηλώνει το

προτερόχρονο, periculum : αντικείμενο της μετοχής

ut tragulam mitteret.


Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως αντικείμενο στο constituit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, γιατί

είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (mitteret), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους είναι

απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (constituit). Ισχύει ιδιομορφία



Haec casu ad turrim adhaesit : κύρια πρόταση κρίσεως

adhaesit : ρ., Haec :υποκείμενο του ρ., casu : αφαιρετική του τρόπου στο adhaesit, ad turrim : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο adhaesit

et tertio post die a quodam milite conspicitur : κύρια πρόταση κρίσεως

conspicitur : ρ., (Haec :υποκείμενο του ρ.), a milite : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το

conspicitur, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο milite, post : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

στο ρ., die : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post, tertio : επιθετικός προσδιορισμός στο die

et ad Ciceronem defertur : κύρια πρόταση κρίσεως

defertur : ρ., (Haec :υποκείμενο του ρ.), ad Ciceronem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης

προς πρόσωπο στο defertur

Ille epistulam perlegit : κύρια πρόταση κρίσεως

perlegit :ρ., Ille : υποκείμενο του ρ., epistulam : αντικείμενο του ρ.

militesque adhortatur : κύρια πρόταση κρίσεως

adhortatur : ρ., (Ille : υποκείμενο του ρ.), milites(que) : άμεσο αντικείμενο του ρ. (ως έμμεσο αντικείμενο του

ρ. λειτουργεί η δευτερεύουσα βουλητική πρόταση που ακολουθεί)

ut salutem sperent Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως έμμεσο αντικείμενο στο adhortatur. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο

ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (sperent), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό

τους είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (adhortatur). Ισχύει




sperent : ρ., (milites : υποκείμενο του ρ.), salutem : αντικείμενο του sperent


1. captivis, periculo, res, equitibus, Gallis, epistulam, intercepta, consilia, hostibus, conscriptam, Graecis,

litteris, legatum, amentum, tragulae, castra, legionibus, veritus, casu, turrim, tertio, die, milite, salutem

: να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. captivis, intercepta, conscriptam, Graecis, veritus, tertio : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. Caesar, captivis, Ciceronem, periculo, res, equitibus, Gallis, epistulam, intercepta, nostra consilia,

hostibus, conscriptam, Graecis litteris, legatum, amentum, tragulae, castra, legionibus, veritus, casu,

turrim, tertio die, milite, salutem : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quae, quanto, cuidam, nostra,

quam, se, haec, quodam, ille

5. quae, quanto, cuidam, nostra, quam, se, haec, quodam, ille : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου

αριθμού.

6. quae, quanto, cuidam, nostra, quam, haec, quodam, ille : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. nostra, se : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. quae, quanto, cuidam, nostra, quam, se, haec, ille : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

9. nostra : να κλιθεί στο θηλυκό γένος του ίδιου προσώπου για έναν κτήτορα

10. celeriter : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

11. celeriter : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα (στη

γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους)


cognoscit : β΄ενικό του παρατατικού και του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

gerantur : α΄πληθυντικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής και των δυο φωνών

sit : β΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων


persuadet : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

deferat : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής

curat : απαρέμφατα όλων των χρόνων και των δυο φωνών

providet : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών (στην αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού

γένους)

intercepta : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρατατικού όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

cognoscantur : αιτιατική του γερουνδίου και δοτική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους της μετοχής

του παρακειμένου

conscriptam : β΄ενικό του παρατατικού και του παρακειμένου της οριστικής της ενεργητικής φωνής

mittit : α΄πληθυντικό του μέλλοντα και του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

monet : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

adire : γ΄πληθυντικό του ενεστώτα και του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

possit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων

adliget : β΄ενικό όλων των χρόνων της οριστικής της μέσης φωνής

abiciat : ονοματικοί τύποι της ίδιας φωνής

scribit : ονοματικοί τύποι και των δυο φωνών

adfore : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

veritus : β΄ πληθυντικό του παρατατικού και του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

constituit : α΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

mitteret : β΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

adhaesit : γ΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

conspicitur : β΄πληθυντικό του παρατατικού και του υπερσυντελίκου της οριστικής και της υποτακτικής της

ενεργητικής φωνής

defertur : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής

perlegit : β΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της μέσης φωνής

adhortatur : απαρέμφατα όλων των χρόνων

sperent : β΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας και της παθητικής

περιφραστικής συζυγίας (στο αρσενικό γένος)

13. cognoscit, gerantur, sit, persuadet, deferat, curat, providet, cognoscantur, mittit, monet, possit, adliget,

abiciat, scribit, constituit, mitteret, adhaesit, conspicitur, defertur, perlegit, adhortatur, sperent : να γραφεί

το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

14. cognoscit, gerantur, persuadet, deferat, curat, providet, cognoscantur, mittit, monet, adliget, abiciat,

scribit, constituit, mitteret, adhaesit, conspicitur, defertur, perlegit, sperent : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος


ρήματος)

15. gerantur, sit, deferat, cognoscantur, possit, adliget, abiciat, mitteret, sperent : να γραφεί ο αντίστοιχος


16. cognoscit, persuadet, curat, providet, mittit, monet, scribit, constituit, adhaesit, conspicitur, defertur,

perlegit, adhortatur : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

17. cognoscit, gerantur, sit, persuadet, deferat, curat, providet, cognoscantur, mittit, monet, adire, possit,

adliget, abiciat, scribit, adfore, constituit, mitteret, adhaesit, conspicitur, defertur, perlegit, adhortatur,

sperent : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και




quantoque, cuidam, intercepta, litteris, adire, tragulae, se, veritus, casu, die, salutem.


3. ad Ciceronem : να αντικατασταθεί από τα : α) Roma β) domus γ) Italia, ώστε να εκφράζεται η ίδια


4. tertio post die : να διατυπωθεί ο προσδιορισμός με άλλο τρόπο.


α) Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur

β) Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.

γ) (Caesar) Curat et providet ne...

δ) Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.


ε) Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae (is) adliget et intra castra

abiciat.

στ) ut tragulam (Gallus) mitteret.

ζ) Ille epistulam perlegit


α) ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

β) Haec ... tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur.



α) Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur .

β) Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.

γ) Gallus, periculum veritus, constituit


α) Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sallustius narrabat

Caesar narrat

Caesar narrabat

Caesar dicitur

β) Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sallustius narrabat

Caesar narrat

Caesar narrabat

γ) Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sallustius narrabat

Caesar narrat

Caesar narrabat

Caesar dicitur

δ) Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Caesar narrat

Caesar dicebatur

ε) Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sallustius narrabat

Caesar narrat

Caesar narrabat

Caesar dicebatur

στ) In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore.

εξάρτηση :

Sallustius scribit

Caesar narrabat

Caesar dicitur

ζ) Gallus, periculum veritus, costituit ut tragulam mitteret.

εξάρτηση :

Sallustius scribit

Gallus narrat

Gallus dicitur

η) Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur.

εξάρτηση : Sallustius scribit

θ) Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.


εξάρτηση :

Sallustius scribit

Sallustius scribebat

Cicero narrat

Cicero narrabat

Cicero dicitur 9. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore : να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο.

10. α) Να μεταφερθούν τα παρακάτω αποσπάσματα στον ευθύ λόγο β) στις προτάσεις που θα προκύψουν από τα

αποσπάσματα (α), (γ) και (ε) να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους :

α) Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.

β) Curat et providet ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

γ) Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat.

δ) Gallus constituit ut tragulam mitteret.

ε) milites adhortatur ut salutem sperent.

11. Να αναγνωρισθούν οι βουλητικές προτάσεις του κειμένου.

12. Να αναδιατυπωθούν τα παρακάτω αποσπάσματα, αφού μεταφερθούν τα ρήματα των κυρίων προτάσεων στο

χρόνο που βρίσκεται στην παρένθεση :

α) Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.

(Υπερσυντέλικος)

β) Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. (Παρακείμενος)

γ) Curat et providet ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (Παρατατικός)

δ) Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. (Ενεστώτας)

13. Να μετατραπούν οι βουλητικές προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων σε τελικά απαρέμφατα :


β) Curat et providet ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

γ) Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat.

δ) Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret.

ε) Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.

14. Οι βουλητικές προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων να μετατραπούν σε αρνητικές.


β) Gallus constituit ut tragulam mitteret.

15. Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. : α) να αναλυθεί η

υποθετική μετοχή σε υποθετική πρόταση β) να μεταφερθεί ο υποθετικός λόγος στον ευθύ λόγο γ) να

αναγνωρισθεί το είδος του υποθετικού λόγου

16. Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. :

α) να μεταφερθεί ο υποθετικός λόγος στον ευθύ λόγο γ) να αναγνωρισθεί το είδος του υποθετικού λόγου γ) να

μετατραπεί η υποθετική πρόταση σε υποθετική μετοχή

17. Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου : α) να αναγνωρισθούν και β) να μετατραπούν σε ευθείες

18. Haec ... tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur : α) να αναδιατυπωθεί το

απόσπασμα, αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον σύνδεσμο

postquam β) δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε χρονική μετοχή.

19. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα,

αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε χρονική μετοχή που θα δηλώνει το προτερόχρονο.


ΚΕΙΜΕΝΟ 46

Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasi communem

urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse

partem; ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus.

Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et

legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. Nec magis

vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis

desertor propter suam utilitatem et salutem. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re

publica cadat, quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνάται από τη βούληση των θεών. Νομίζουν

ότι αυτός είναι κάτι σαν πόλη και πολιτεία κοινή ανθρώπων και θεών και ότι ο καθένας

από εμάς ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου. Αυτό συνεπάγεται την

υποχρέωσή μας από τη φύση να βάζουμε το γενικό συμφέρον (:καλό) πάνω από το

ατομικό (:να προτάσσουμε το γενικό συμφέρον/καλό του ατομικού). Γιατί, όπως οι νόμοι

βάζουν τη γενική ευημερία πάνω από την ατομική(: προτάσσουν τη γενική ευημερία της

ατομικής), έτσι ο σωστός και σοφός άνδρας που υπακούει στους νόμους φροντίζει

περισσότερο για το συμφέρον (: το καλό, την ευημερία) όλων παρά για το συμφέρον (:το

καλό, την ευημερία) ενός οποιουδήποτε ατόμου ή το δικό του. Και δεν πρέπει να

επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας από τον προδότη του κοινού

συμφέροντος (:καλού, ωφέλειας) ή από αυτόν που λιποτακτεί από τη γενική ευημερία για

χάρη του ατομικού του συμφέροντος (: καλού, ωφέλειας) και ευημερίας. Έτσι συμβαίνει

να είναι αξιέπαινος (: να πρέπει να επαινείται) όποιος πέφτει για την πατρίδα, γιατί είναι

σωστό να μας είναι πιο αγαπητή η πατρίδα παρά ο ίδιος μας ο εαυτός (: παρά εμείς οι

ίδιοι ).


ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ censeo - censui - censum - censere 2= πιστεύω, νομίζω

rego - rexi - rectum - regere 3= κυβερνώ

*sum - fui -esse =είμαι

puto, putavi, putatum, putare 1= νομίζω, θεωρώ

consequor - consecutus sum - consecutum - consequi (αποθετικό) 3= ακολουθώ, πετυχαίνω

antepono - anteposui - antepositum - anteponere 3= προκρίνω, βάζω κάτι πάνω από κάτι άλλο

pareo - parui - paritum - parere 2= υπακούω

consulo - consului - consultum - consulere 3= φροντίζω

vitupero, vituperavi, vituperatum, vituperare 1= επικρίνω

*fio- factus sum - fieri = γίνομαι

laudo, laudavi, laudatum, laudare 1= επαινώ


*decet - decuit - decere (απρόσωπο) 2= αρμόζει


Α΄ΚΛΙΣΗ

natura, ae =φύση

patria, patriae =πατρίδα

Β΄ΚΛΙΣΗ

philosophus, i =φιλόσοφος

mundus, i =κόσμος

*deus, i =θεός

vir, viri =άνδρας

Γ΄ΚΛΙΣΗ

numen, inis (ΟΥΔ)=βούληση (θεϊκή)

urbs, is (Θ)=πόλη

*civitas, civitatis (Θ-γεν.πληθ.

civitat(i)um)=πολιτεία


pars, partis (Θ)=μέρος

*utilitas, utilitatis (Θ-γεν.πληθ. utilitat(i)um)=το

συμφέρον, το «καλό», η ωφέλεια, η ευημερία,

lex, legis (Θ)=νόμος

salus, salutis (Θ)=σωτηρία, ευημερία

proditor, proditoris (Α)=προδότης

desertor, desertoris(Α)=λιποτακτης

Ε΄ΚΛΙΣΗ

res, rei(Θ)=πράγμα (εδώ : res publica= πολιτεία, το

κράτος)

ΕΠΙΘΕΤΑ

communis, is, e=κοινός (communior-

communissimus)

*bonus, a, um =καλός (melior-optimus)

*sapiens, sapientis, αφ.εν.-e και -i (Α)=σοφός

(ουσιαστικοποιημένη μετοχή του ρ. sapio=γνωρίζω,

όταν λειτουργεί ως επίθετο σχηματίζει παραθετικά :

sapientior, sapientissimus)

omnis,-is,-e=όλος, πᾶς (δεν σχηματίζει παραθετικά)

carior, ior, ius=πιο αγαπητός, «φίλτερος»

(συγκριτικός του carus,a,um-carior-carissimus)



unusquisque, unaquaeque, unumquidque (αορ.

ουσιαστική)=καθένας χωριστά



ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος


unus, una, unum (αριθμητικό επίθετο, αντωνυμικό

επίθετο)=ένας

aliqui, aliqua, aliquod (αόρ.επιθετική) =κάποιος

suus, sua, suum (κτητ)=δικός του/τους



sic =έτσι

plus =περισσότερο (συγκριτικός του multum-plus-

plurimum < multus=πολύς)

magis=περισσότερο, μάλλον (συγκριτικός του

magnopere (magno opere)-magis-maxime)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΜΟΡΙΑ

et (συμπλ)=και

ut (συμπερ)=ώστε, ώστε να

ut (παραβολ)=όπως

aut (διαζευκτ)=ή

nec (συμπλ)=ούτε

quod (αιτιολ)=γιατί, επειδή

quam (συγκρ. μόριο)=παρά (εισάγει τον β΄ όρο της



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

propter +ΑΙΤ=για, εξαιτίας, ένεκα (εξωτερικό

αναγκαστικό αίτιο : propter suam utilitatem =για τη

δική του ωφέλεια)

ex +ΑΦ=από, για (αιτία : ex quo =γι’αυτό, από

αυτό)

pro +ΑΦ=για, υπέρ (υπεράσπιση : pro re

publica=για την πολιτεία, υπέρ της πολιτείας



Philosophi mundum censent regi numine deorum : κύρια πρόταση κρίσεως

censent : ρ., Philosophi : υποκείμενο του ρ., regi : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του consent,

(ετεροπροσωπία), mundum : υποκείμενο του απαρεμφάτου regi, numine : αφαιρετική του ποιητικού αιτίου στο

regi (απρόθετη, γιατί είναι άψυχο), deorum : γενική υποκειμενική στο numine

eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum

eius mundi esse partem : κύρια πρόταση κρίσεως

putant : ρ., (Philosophi : υποκείμενο του ρ.), esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία),

eum : υποκείμενο του απαρεμφάτου esse, quasi urbem et civitatem : κατηγορούμενα στο eum (το quasi

συνοδεύει τα κατηγορούμενα, προσδίδοντάς τους υποθετική χροιά. Στη φράση quasi communem urbem et

civitatem λανθάνει παραβολική υποθετική πρόταση, βλ. πιο κάτω την ανάλυσή της), communem : επιθετικός

προσδιορισμός στα urbem et civitatem, hominum et deorum : γενικές κτητικές στα urbem et civitatem, unum

quemque : υποκείμενο του esse (ετεροπροσωπία), partem : κατηγορούμενο στο unum quemque, nostrum :

γενική διαιρετική στο unum quemque, mundi : γενική διαιρετική στο partem, eius : επιθετικός προσδιορισμός

στο mundi

ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Στη φράση quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum (=σαν πόλη και πολιτεία κοινή

ανθρώπων και θεών) λανθάνει η παραβολική υποθετική πρόταση :

quasi mundus communis urbs et civitas hominum et deorum sit (=σα να ήταν ο κόσμος πόλη και πολιτεία κοινή

ανθρώπων και θεών : mundus =υποκείμενο, urbs et civitas =κατηγορούμενα). Εισάγεται με το παραβολικό

επίρρημα quasi, και εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (putant) και


ex quo illud natura consequitur : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία δεν εισάγει

δευτερεύουσα πρόταση μετά από ισχυρό σημείο στίξης και ισοδυναμεί με δεικτική : ex quo=ex eo)

consequitur : ρ., illud : υποκείμενο του ρ., ex quo : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

(εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο) στο ρ., natura : αφαιρετική του τρόπου στο ρ.

ut communem utilitatem nostrae anteponamus.

Δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, ως επεξήγηση στο illud. Εισάγεται με το συμπερασματικό

σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (anteponamus), όπως όλες οι συμπερασματικές,

γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα

αρκτικού χρόνου (consequitur). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι

ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα


anteponamus : ρ., (nos : υποκείμενο του ρ.), utilitatem : άμεσο αντικείμενο του ρ., communem : επιθετικός

προσδιορισμός στο utilitatem, nostrae : έμμεσο αντικείμενο του ρ. ή επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο

utilitati (=έμμεσο αντικείμενο του ρήματος σε δοτική)

Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με Οριστική,

γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου

Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic.

anteponunt : ρ., leges : υποκείμενο του ρ., salutem : άμεσο αντικείμενο του ρ., saluti : έμμεσο αντικείμενο του

ρ.(σε δοτική), omnium : γενική υποκειμενική στο salutem, singulorum : γενική υποκειμενική στο saluti

sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae :


consulit : ρ., vir : υποκείμενο του ρήματος και της μετοχής parens, bonus et sapiens et parens: επιθετικοί

προσδιορισμοί στο vir (parens : επιθετική-αναφορική μετοχή, συνημμένη στο vir ως επιθετικός προσδιορισμός),

legibus : δοτική ως συμπλήρωμα της μετοχής parens (ή αντικείμενο), utilitati : δοτική (προσωπική) χαριστική

από το consulit και α΄ όρος σύγκρισης, omnium : γενική υποκειμενική (ή κτητική) στο utilitati, plus :

επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο consulit, quam (utilitati) : β΄ όρος σύγκρισης από το plus (το

utilitati εννοείται), unius alicuius : γενική υποκειμενική (ή κτητική) στο εννοούμενο utilitati, aut (quam utilitati)


: β΄ όρος σύγκρισης από το plus (το utilitati εννοείται). Συνδέεται με το προηγούμενο quam (utilitati) με το

σύνδεσμο aut, suae: επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο utilitati, sic : επιρρηματικός προσδιορισμός του

τρόπου

Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis

desertor propter suam utilitatem et salutem: κύρια πρόταση κρίσεως

vituperandus est : ρ.(παθητική περιφραστική συζυγία), proditor : υποκείμενο του ρ., patriae : γενική

αντικειμενική στο proditor, magis : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο vituperandus est, quam

proditor : β΄ όρος σύγκρισης από το magis (α΄ όρος το proditor patriae), utilitatis : γενική αντικειμενική στο

proditor, communis : επιθετικός προσδιορισμός στο utilitatis, (quam) desertor : β΄ όρος σύγκρισης από το

magis (συνδέεται με το “quam proditor” με το σύνδεσμο aut), salutis : γενική αντικειμενική στο desertor,

communis : επιθετικός προσδιορισμός στο salutis, propter utilitatem et salutem : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της αιτίας (του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο vituperandus est, suam : επιθετικός

προσδιορισμός στα utilitatem et salutem

Ex quo fit : κύρια πρόταση κρίσεως (η αναφορική αντωνυμία δεν εισάγει δευτερεύουσα πρόταση μετά από

ισχυρό σημείο στίξης και ισοδυναμεί με δεικτική : ex quo=ex eo)

fit : ρ., (ως υποκείμενο του fit λειτουργεί η δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση που ακολουθεί),

ex quo : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο fit

ut laudandus is sit

Δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, λειτουργεί ως υποκείμενο του fit. Εισάγεται με το

συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (laudandus sit), όπως όλες οι

συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί

εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (fit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα

είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα


laudandus sit : ρ.(παθητικ΄περοφραστική συζυγία), is : υποκείμενο του ρ.

qui pro re publica cadat

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο is. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui.

Εκφέρεται με Υποτακτική, λόγω έλξης από την προηγουμένη υποτακτική “laudandus sit” , χρόνου Ενεστώτα

(cadat), γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (laudandus sit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

cadat : ρ., qui : υποκείμενο του ρ., pro re publica : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της υπεράσπισης

στο cadat

quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos

Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο laudandus sit. Εισάγεται με

τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα (decet), γιατί δηλώνει αιτιολογία πραγματική,

αντικειμενικά αποδεκτή στο παρόν.

decet : απρόσωπο ρ., esse : τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απροσώπου ρ., patriam : υποκείμενο του

απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία), cariorem : κατηγορούμενο στο patriam, quam nosmet : β΄όρος σύγκρισης από

το cariorem (α΄όρος το patriam), ipsos: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο nosmet, nobis: δοτική συμπλήρωμα

(αντικειμενική) στo cariorem ή δοτική προσωπική (του κρίνοντος προσώπου) στο cariorem


1. communem(α΄), omnium(α΄), bonus, sapiens, parens, communis, cariorem : να γραφούν οι αντίστοιχοι

τύποι στον άλλο αριθμό

2. communem(α΄), omnium(α΄), bonus, sapiens, parens, communis, cariorem : να γραφούν οι αντίστοιχοι


3. philosophi, mundum, numine, deorum, communem urbem, civitatem, hominum, partem, natura,

utilitatem, leges, omnium, salutem, singulorum, vir bonus et sapiens et parens, proditor, patriae,

desertor, re publica, cariorem : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων τύπων : eum, unum, quemque, nostrum, eius,

quo(α΄), illud, nostrae, singulorum, unius, alicuius, suae, suam, is, qui, nobis, nosmet, ipsos.

5. unum quemque : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος


6. eum, unum quemque, nostrum, eius, quo(α΄), illud, nostrae, singulorum, unius alicuius, suae, suam, is,

qui, nobis, nosmet, ipsos : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

7. eum, unum quemque, nostrum, eius, quo(α΄), illud, nostrae, singulorum, unius alicuius, suae, suam, is,

qui, nobis, nosmet, ipsos : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

8. nostrum, nostrae, suae, suam, nobis, nosmet : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

9. eum, unum quemque, nostrum, quo(α΄), illud, nostrae, singulorum, unius alicuius, suae, qui, nosmet,

ipsos : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

10. suae : να κλιθεί στο αρσενικό γένος του β΄ προσώπου για πολλούς κτήτορες

11. bonus, sapiens, cariorem, magis : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

12. communem, bonus, sapiens, cariorem : να γραφούν σε όλους τους βαθμούς τα επιρρήματα που παράγονται

από τα παραπάνω επίθετα

13. magis : να γραφεί σε όλους τους βαθμούς το επίθετο από το οποίο παράγεται το παραπάνω επίρρημα (στην

ονομαστική ενικού του θηλυκού)

14. sapiens : να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός στο θηλυκό γένος


censent : α΄πληθυντικό του παρατατικού και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

regi : β΄ενικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου της οριστικής της ίδιας φωνής

esse : γ΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

putant : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

consequitur : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής

anteponamus : απαρέμφατα όλων των χρόνων της μέσης φωνής

anteponunt : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών στη δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους και

αφαιρετική του σουπίνου

parens : β΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της ίδιας φωνής

consulit : β΄ενικό του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

vituperandus est : αντίστοιχος τύπος της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας

fit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

laudandus sit : αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους των μετοχών όλων των χρόνων και των

δυο φωνών

cadat : γ΄ενικό του υπερσυντελίκου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

decet : απαρέμφατα όλων των χρόνων

16. censent, putant, consequitur, anteponamus, anteponunt, consulit, vituperandus est, fit, laudandus sit,

cadat, decet : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

17. censent, regi, putant, anteponamus, anteponunt, consulit, fit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης

φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

18. anteponamus, laudandus sit, cadat : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

19. censent, putant, consequitur, anteponunt, consulit, vituperandus est, fit, decet : να γραφεί ο αντίστοιχος

τύπος της υποτακτικής

20. censent, regi, esse(α΄), putant, consequitur, anteponamus, anteponunt, parens, consulit, vituperandus

est, fit, laudandus sit, cadat, decet : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς




mundum, regi, numine, urbem, unum quemque, partem, natura, salutem, parens, magis, quam proditor,

propter utilitatem, ex quo (β΄), pro re publica, cariorem, quam nosmet, ipsos.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι γενικές και δοτικές του κειμένου.

3. Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens

consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae : να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση της

περιόδου.

4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα(σε παρενθέσεις το


α) Philosophi mundum censent regi numine deorum;

β) ut communem utilitatem nostrae (nos) anteponamus.

γ) Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt.

δ) sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.


5. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική στα παρακάτω αποσπάσματα (σε παρενθέσεις το ποιητικό

αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη):


β) Nec magis (nobis) vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis

salutis desertor propter suam utilitatem et salutem.

γ) ut (nobis) laudandus is sit

6. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit : να αναδιατυπωθεί η φράση, αφού αναλυθούν οι

επιθετικοί προσδιορισμοί και οι μετοχές σε δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις :



β) eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum

eius mundi esse partem;



εξάρτηση :

Scriptor scribit

Philosophi dicunt

Philosophi dicuntur β) eum esse (philosophi) putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum

quemque nostrum eius mundi esse partem;

εξάρτηση :

Scriptor scripsit

Philosophi dicunt /dicebant

Philosophi dicuntur /dicebantur

γ) ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus.

εξάρτηση :

Scriptor putat

Scriptor scripsit

δ) Ut leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens

consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.

εξάρτηση :

Scriptor scribit

Scriptor scripsit

ε) Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis

desertor propter suam utilitatem et salutem.

εξάρτηση : Scriptor scribit

στ) Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod decet cariorem nobis esse patriam quam

nosmet ipsos.

εξάρτηση :

Nos aritramur (=εμείς πιστεύουμε)

Vos fatebamini (=εσείς ομολογούσατε, συμφωνούσατε)

9. Να εκφραστεί ο β΄όρος της σύγκρισης με άλλο τρόπο στα παρακάτω αποσπάσματα :

α) sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam (utilitati) unius alicuius aut

suae.

β) Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis

desertor propter suam utilitatem et salutem.

γ) Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod decet cariorem nobis esse patriam quam

nosmet ipsos.

10. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μετατραπεί η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση σε μετοχή β) στην περίοδο που θα προκύψει να

αντικατασταθεί η παθητική περιφραστική συζυγία με το ρ. debeo+απαρέμφατο.

11. ut communem utilitatem nostrae anteponamus : α) να εκφραστεί προτροπή στο ίδιο πρόσωπο β) να

εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στο β΄πληθυντικό πρόσωπο γ) να εκφραστεί απαγόρευση και

με τους δύο τρόπους στο β΄πληθυντικό πρόσωπο, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα της πρότασης

12. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis

desertor propter suam utilitatem et salutem : να εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους στο

β΄πληθυντικό πρόσωπο


13. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού

μεταφερθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στον Παρακείμενο.

14. eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum : να αναπτυχθεί η

υπογραμμισμένη φράση σε παραβολική υποθετική πρόταση.

15. Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasi communem urbem et

civitatem hominum et deorum : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα αφού μετατραπεί η πρώτη κύρια

πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής

διεργασίας β) η δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση που θα προκύψει να μετατραπεί σε αιτιολογική μετοχή.

16. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων :

α) ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus.

β) Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens

consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.

γ) Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod decet cariorem nobis esse patriam quam

nosmet ipsos.



ΚΕΙΜΕΝΟ 47

Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos, quos legere secrete solebat. Hac re

audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. Eo consilio aliquando

repente intervenit oppresitque ornatrices. Etsi super vestem earum deprehendit canos,

tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliis sermonibus tempus extraxit, donec

induxit mentionem aetatis. Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse

mallet an calva. Cum illa respondisset “ego, pater, cana esse malo”, mendacium illi

pater obiecit: “Non dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae te calvam

faciant? ”

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Ιουλία, η κόρη του Αυγούστου, είχε αρχίσει να εμφανίζει (:έχει) πρόωρα άσπρες

τρίχες, τις οποίες συνήθιζε να βγάζει κρυφά. Όταν ο Αύγουστος πληροφορήθηκε αυτό το

πράγμα θέλησε να αποθαρρύνει την κόρη του από το να κάνει αυτό. Μ’ αυτό το σχέδιο

εμφανίστηκε κάποτε απρόοπτα και ξαφνικά και έπιασε τις κομμώτριες επ’ αυτοφώρω.

Παρ’ όλο που ανακάλυψε άσπρες τρίχες πάνω στα φορέματά τους, εντούτοις ο

Αύγουστος προσποιήθηκε ότι δεν τις είδε και παρέτεινε το χρόνο (:καθυστέρησε) με

άλλες κουβέντες, ώσπου έφερε (:οδήγησε) τη συζήτηση στην ηλικία της. Τότε ρώτησε

την κόρη του αν θα προτιμούσε σε μερικά χρόνια να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή. Όταν

εκείνη απάντησε: «εγώ, πατέρα, προτιμώ να είμαι ασπρομάλλα», ο πατέρας της πρόβαλε

σ’ εκείνη το εξής ψεύτικο επιχείρημα: «Δεν αμφιβάλλω πως δε θέλεις να είσαι φαλακρή.

Γιατί λοιπόν δε φοβάσαι μήπως αυτές εδώ σε κάνουν φαλακρή»;




*coepi - απαρέμφατο coepisse (ελλειπτικό) = αρχίζω lego - legi - lectum - legere 3= διαβάζω, εδώ canos lego : κόβω, βγάζω τις άσπρες τρίχες

soleo - solitus sum - solitum - solere (ημιαποθετικό) 2= συνηθίζω

audio - audivi - auditum - audire 4= ακούω *volo - volui - velle = θέλω

deterreo - deterrui - deterritum - deterrere 2= αποθαρρύνω

*facio - feci - factum - facere 3-15= κάνω

intervenio - interveni - interventum - intervenire 4= εμφανίζομαι απρόοπτα

opprimo - oppressi- oppressum - opprimere 3= πιάνω επ’ αυτοφώρω

deprehendo - deprehendi - deprehensum - deprehendere 3= συλλαμβάνω, ανακαλύπτω

dissimulo, dissimulavi, dissimulatum, dissimulare 1= προσποιούμαι ότι δεν υπάρχει κάτι που υπάρχει

video - vidi - visum - videre 2= βλέπω

extraho - extraxi - extractum - extrahere 3= τραβάω έξω, παρατείνω

*induco - induxi - inductum - inducere 3= φέρνω κάτι για συζήτηση (in+duco)

interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare 1= ρωτώ


*malo - malui - malle = προτιμώ

respondeo - respondi - responsum - respondere 2= απαντώ

*obicio - obieci - obiectum - obicere 3-15= ρίχνω, προβάλλω αντίρρηση dubito, dubitavi, dubitatum, dubitare 1= αμφιβάλλω *nolo- nolui - nolle = δε θέλω timeo - timui - - - timere 2= φοβάμαι


Α΄ΚΛΙΣΗ

Iulia, ae=Ιουλία

*filia, ae (δοτ. και αφ. πληθ. filiis και filiabus)=κόρη

Β΄ΚΛΙΣΗ

Augustus, i =Αύγουστος

cani,orum (μόνο πληθ.)=άσπρες τρίχες *consilium, ii/i=σκέψη, σχέδιο

annus,i=έτος, χρόνος

*mendacium, ii/i =ψέμα, ψεύτικο επιχείρημα

Γ΄ ΚΛΙΣΗ

ornatrix, ornatricis (Θ)=κομμώτρια

vestis, vestis (Θ)=φόρεμα

sermo, sermonis (Α)=λόγος, κουβέντα

tempus, temporis (ΟΥΔ)=χρόνος

mentio, mentionis (Θ)=μνεία, αναφορά

*aetas,aetatis (Θ-γεν.πληθ. aetat(i)um)=ηλικία

*pater, patris (γεν.πληθ. patrum)=πατέρας

Ε΄ΚΛΙΣΗ


ΕΠΙΘΕΤΑ

canus, a, um=ασπρομάλλης (δεν σχηματίζει


calvus, a, um=φαλακρός (δεν σχηματίζει



mature =πρόωρα (maturius, maturissime και

maturrime<maturus)

secrete (ή secreto)=κρυφά (secretius,

secretissime<secretus)

aliquando =κάποτε

repente =ξαφνικά

Tum =τότε


qui, quae, quod (αναφ.) =ο οποίος



alius, alia, aliud (αντωνυμικό επίθετο)= άλλος

uter, utra, utrum (ερωτ.)=ποιος από τους δυο;

aliquot (αορ., άκλιτη, πληθυντικού αριθμού μόνο) =

μερικοί, ες, α

ille, illa, illud (δεικτ) =εκείνος


iste, ista, istud (δεικτ.)=αυτός

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

quominus (εισάγει προτάσεις του quominus)=να,

από το να

etsi (εναντ.)=αν και

tamen (αντιθ.)=όμως, ωστόσο


donec (χρον.-υστερόχρονο)=ώσπου, έως ότου

an (διαζευκτ.)=ή (εδώ μαζί με το utrum εισάγει

διμελή πλάγια ερώτηση) cum ιστορικός διηγηματικός+υποτακτική

(χρον)=όταν, αφού

quin (εισάγει προτάσεις του quin)=ότι, να

ergo (συμπ. παρατακτ.)=λοιπόν

ne (ενδοιαστ.)=μήπως

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

super +ΑΙΤ=πάνω σε (τόπος : super vestem =πάνω

στα φορέματα)

post +AIT=μετά από (χρόνος : post aliquot

annos=μετά από μερικά χρόνια)



Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos : κύρια πρόταση κρίσεως

coeperat : ρ., Iulia : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, habere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του

coeperat, (ταυτοπροσωπία) canos : αντικείμενο του habere, filia : παράθεση στο Iulia, Augusti : γενική κτητική

στο filia, mature : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο “habere”

quos legere secrete solebat.

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο canos. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quos.

Εκφέρεται με Οριστική Παρατατικού (solebat), γιατί δηλώνει το πραγματικό στο παρελθόν.

solebat : ρ., (Iulia : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), legere: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του

solebat (ταυτοπροσωπία), quos : αντικείμενο του legere, secrete: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο

“legere”

Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere : κύρια πρόταση κρίσεως

voluit : ρ., Augustus : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, deterrere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του

voluit (ταυτοπροσωπία), filiam : άμεσο αντικείμενο του ρ. (ως έμμεσο αντικείμενο του ρ. λειτουργεί η

δευτερεύουσα πρόταση του quominus που ακολουθεί), audita : νόθος αφαιρετική απόλυτος χρονική μετοχή,

δηλώνει το προτερόχρονο, re : υποκείμενο της μετοχής, Hac : επιθετικός προσδιορισμός στο re

quominus id faceret.

Δευτερεύουσα πρόταση του quominus. Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του deterrere. Εισάγεται με τον

σύνδεσμο quominus, γιατί εξαρτάται από ρήμα καταφατικό. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις

του quominus, επειδή το περιεχόμενό της εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ο χρόνος

είναι Παρατατικός, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (το ρ. deterrere θεωρείται ιστορικού χρόνου, γιατί

εξαρτάται από το ρήμα ιστορικού χρόνου voluit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η πρόθεση

του υποκείμένου είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με

τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της.

faceret : ρ., (filia / Iulia : υποκείμενο του ρ.), id : αντικείμενο του faceret

Eo consilio aliquando repente intervenit : κύρια πρόταση κρίσεως

intervenit : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), consilio : αφαιρετική (οργανική) του μέσου (τρόπου) στο

intervenit, Eo : επιθετικός προσδιορισμός στο consilio, aliquando : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

στο ρ., repente : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

oppresitque ornatrices : κύρια πρόταση κρίσεως

oppresit(que) : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), ornatrices : αντικείμενο του ρ.

Etsi super vestem earum deprehendit canos

Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική,

γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας, χρόνου


deprehendit : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), canos : αντικείμενο του ρ., super vestem : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο deprehendit, earum : γενική κτητική στο vestem

tamen Augustus dissimulavit eos vidisse : κύρια πρόταση κρίσεως

dissimulavit : ρ., Augustus : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, vidisse: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο

του dissimulavit (ταυτοπροσωπία), eos : αντικείμενο του vidisse

et aliiis sermonibus tempus extraxit : κύρια πρόταση κρίσεως

extraxit : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), tempus : αντικείμενο του ρ., sermonibus : αφαιρετική (οργανική)

του μέσου (τρόπου) στο extraxit, aliiis : επιθετικός προσδιορισμός στο sermonibus

donec induxit mentionem aetatis.

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο extraxit. Εισάγεται με τα

χρονικό σύνδεσμο donec. Δηλώνει πράξη υστερόχρονη της πράξης της κύριας πρότασης. Εκφέρεται με Οριστική,


γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη (δηλώνεται μόνο ο χρόνος), χρόνου Παρακειμένου, γιατί


induxit : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), mentionem : αντικείμενο του ρ., aetatis : γενική αντικειμενική στο

mentionem

Tum interrogavit filiam : κύρια πρόταση κρίσεως

interrogavit : ρ., (Augustus : υποκείμενο του ρ.), filiam : άμεσο αντικείμενο του ρ. (ως έμμεσο αντικείμενο του

ρ. λειτουργεί η πλάγια ερωτηματική πρόταση που ακολουθεί), Tum :επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

στο ρ.

utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση ολικής αγνοίας, διμελής. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία

utrum ...an. Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο του interrogavit. Εκφέρεται με υποτακτική (mallet) (όπως όλες οι

πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου

Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (interrogavit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

mallet : ρ., (ea / Iulia / filia : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο

του mallet (ταυτοπροσωπία), cana (an) calva : κατηγορούμενα στο εννοούμενο υποκείμενο ea / Iulia / filia), post

annos : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο esse, aliquot : επιθετικός προσδιορισμός στο

annos

Cum illa respondisset Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο obiecit. Εισάγεται με τον cum


(respondisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση


εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (obiecit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

respondisset : ρ., illa : υποκείμενο του ρ. (ως αντικείμενο του ρ. λειτουργεί ο ευθύς λόγος που ακολουθεί)

“ego, pater, cana esse malo”: κύρια πρόταση κρίσεως

malo : ρ., ego : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του malo

(ταυτοπροσωπία), cana : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “ego”, pater : κλητική προσφώνηση

mendacium illi pater obiecit : κύρια πρόταση κρίσεως

obiecit : ρ., pater : υποκείμενο του ρ., mendacium : άμεσο αντικείμενο του ρ., illi : έμμεσο αντικείμενο του ρ.

Non dubito : κύρια πρόταση κρίσεως

Non dubito : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.) (ως αντικείμενο του ρ. λειτουργεί η πρόταση του quin που ακολουθεί)

quin calva esse nolis.

Δευτερεύουσα πρόταση του quin. Εισάγεται με τον σύνδεσμο quin, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρνητικό.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του non dubito. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις του quin, επειδή το

περιεχόμενό της εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ο χρόνος είναι Ενεστώτας, γιατί

εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (Non dubito). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η

πρόθεση του υποκείμένου είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της

κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της.

nolis : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του nolis

(ταυτοπροσωπία), calva : κατηγορούμενο στο υποκείμενο “tu”

Quid ergo non times ?

Ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με

οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό, χρόνου ενεστώτα( non times), γιατί αναφέρεται στο παρόν.

non times : ρ., (tu : υποκείμενο του ρ.) Quid : αιτιατική της αιτίας στο ρ.

ne istae te calvam faciant

Δευτερεύουσα ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο ne, γιατί δηλώνει φόβο μήπως γίνει

κάτι. Λειτουργεί ως αντικείμενο του ρ. non times. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι ενδοιαστικές, επειδή το

περιεχόμενό της ( ο φόβος) αφορά κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανό. Ο χρόνος είναι Ενεστώτας, γιατί εξαρτάται από

ρ. αρκτικού χρόνου ( non times). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί ο φόβος είναι ιδωμένος τη


στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι

τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

faciant : ρ., istae : υποκείμενο του ρ., te : αντικείμενο του ρ., calvam: κατηγορούμενο στο αντικείμενο “te”


1. filia, canos, re, audita, consilio, ornatrices, vestem, sermonibus, tempus, mentionem, aetatis, annos,

cana, calva, pater, mendacium, calvam : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. Iulia, Augusti, filia, canos, re, audita, consilio, ornatrices, vestem, sermonibus, tempus, mentionem,

aetatis, , annos, cana, pater, mendacium : να κλιθούν

3. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων τύπων : quos, hac, id, eo, earum, eos, aliis,

utrum, aliquot, illa, ego, illi, istae, te

4. α) aliis : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος

β) utrum : να κλιθεί στο θηλυκό γένος

5. quos, hac, id, eo, earum, eos, aliis, utrum, aliquot, illa, ego, illi, istae, te : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος

του άλλου αριθμού.

6. quos, hac, id, eo, earum, eos, aliis, utrum, aliquot, illa, illi, istae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα

γένη.

7. quos, hac, id, earum, eos, aliis, utrum, aliquot, illa, ego, istae, te : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο

που βρίσκονται

8. mature, secrete : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

9. mature, secrete : να γραφούν σε όλους τους βαθμούς τα επίθετα από τα οποία παράγονται τα παραπάνω

επιρρήματα (στην ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού)


habere : δοτική του γερουνδίου, γενική του ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους του γερουνδιακού και δοτική

του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους της μετοχής του ενεστώτα

coeperat : μετοχές όλων των χρόνων στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους

legere : γ΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων όλων των χρόνων της ίδιας φωνής

solebat : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων και απαρέμφατο του μέλλοντα και του παρακειμένου

audita : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρατατικού της οριστικής της ίδιας φωνής

voluit : γ΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και της υποτακτικής και μετοχή του ενεστώτα (στην αιτιατική

πληθυντικού του ουδετέρου γένους)

deterrere : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της ίδιας φωνής

faceret : γ΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

intervenit : απαρέμφατα όλων των χρόνων της μέσης φωνής

oppresit : γ΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

deprehendit : α΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και της υποτακτικής της ίδιας

φωνής

dissimulavit : β΄ενικό του ενεστώτα, του παρατατικού και του μέλλοντα της οριστικής και των δυο φωνών

vidisse : ονοματικοί τύποι της μέσης φωνής

extraxit : γ΄ενικό του παρατατικού της υποτακτικής της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας

induxit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

interrogavit : γ΄ενικό του συντελεσμένου μέλλοντα και των δυο φωνών

esse : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

mallet : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρατατικού της οριστικής και της υποτακτικής

respondisset : β΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής και της προστακτικής της μέσης φωνής

malo : β΄ενικό όλων των χρόνων της οριστικής

obiecit : β΄ενικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της μέσης φωνής

dubito : ονοματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής

nolis : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρατατικού όλων των εγκλίσεων

times : β΄πληθυντικό του ενεστώτα της υποτακτικής και του μέλλοντα της προστακτικής

faciant : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής και των δυο φωνών

11. coeperat, solebat, voluit, faceret, intervenit, oppresit, deprehendit, dissimulavit, extraxit, induxit,

interrogavit, mallet, respondisset, malo, obiecit, dubito, nolis, times, faciant : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο


12. habere, legere, deterrere, faceret, intervenit, oppresit, deprehendit, dissimulavit, vidisse, extraxit,

induxit, interrogavit, respondisset, obiecit, dubito, times, faciant : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της

άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)


13. faceret, mallet, respondisset, nolis, faciant : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

14. coeperat, solebat, voluit, intervenit, oppresit, deprehendit, dissimulavit, extraxit, induxit, interrogavit,

malo, obiecit, dubito, times : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

15. habere, coeperat, legere, solebat, audita, voluit, deterrere, faceret, intervenit, oppresit, deprehendit,

dissimulavit, vidisse, extraxit, induxit, interrogavit, esse, mallet, respondisset, malo, obiecit, dubito,

nolis, times, faciant : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί




filia, canos, audita, id, consilio, super vestem, eos, sermonibus, aetatis, aliquot, cana (α΄), pater, illi, calvam.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλα τα απαρέμφατα του κειμένου.



α) (Augustus) oppressit(que) ornatrices.

β) Etsi super vestem earum deprehendit canos,…

γ) et (Augustus) aliiis sermonibus tempus extraxit.

δ) ... donec (Augustus) induxit mentionem aetatis.

ε) Tum (Augustus) interrogavit filiam...

στ) ... mendacium illi pater obiecit.

ζ) ... ne istae te calvam faciant?

4. Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret : να αναδιατυπωθεί η περίοδος, αφού

αναλυθεί η μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση (με όλους τους δυνατούς τρόπους) :


α) Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos, quos legere secrete solebat.

εξάρτηση:

Sallustius scribit

Iulia, Augusti filia, narrat

Iulia, Augusti filia, fertur

Augustus narrabat

β) Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.

εξάρτηση:

Sallustius scribit

Augustus narrat

Augustus dicitur

γ) Eo consilio aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices.

εξάρτηση:

Sallustius narrat

Augustus narrat

Augustus dicitur

δ) Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliiis sermonibus

tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis.

εξάρτηση:

Sallustius narrat

Sallustius narrabat

Augustus narrat

Augustus narrabat

Augustus dicitur

Augustus dictus est

ε) Tum (Augustus) interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.

εξάρτηση:

Plinius scribit

Augustus narrat

Augustus dictus est

στ) Mendacium illi pater obiecit.

εξάρτηση: Plinius scribit

ζ) “ego, pater, cana esse malo”


εξάρτηση: Illa respondit patri

η) “Non dubito quin calva esse nolis.”

εξάρτηση:

Pater filiae dicit

Pater filiae dixit

θ) Quid (ergo) non times ne istae te calvam faciant?

εξάρτηση:

Pater filiam rogat

Pater filiam rogavit

6. Να αναγνωρισθεί η αναφορική πρόταση του κειμένου.


8. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse... : α) να

αναγνωρισθεί η εναντιωματική πρόταση β) να μετατραπεί σε εναντιωματική μετοχή.

9. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου : α) να αναγνωρισθεί β) να μετατραπεί σε ευθεία.

10. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων :

α) Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.

β) “Non dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant? ”

11. Να μεταφερθούν οι παρακάτω προτάσεις στον ευθύ λόγο :

α) quominus id faceret. (ως πρόταση επιθυμίας)

β) quin calva esse nolis. (ως πρόταση κρίσεως)

12. Να αναδιατυπωθούν τα αποσπάσματα, αφού μεταφερθούν τα ρήματα των κυρίων προτάσεων στον Ενεστώτα

:

α) Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.

β) …interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.

13. aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί

σε υποθετικό λόγο που θα δηλώνει υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρελθόν (υπόθεση η πρώτη

κύρια πρόταση).

14. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliiis

sermonibus tempus extraxit : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που θα

δηλώνει υπόθεση δυνατή ή πιθανή. Η εναντιωματική πρόταση θα μετατραπεί σε υποθετική. Το tamen να

παραλειφθεί.



ΚΕΙΜΕΝΟ 48

Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. Sertorius

omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae

utilia factu essent. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva

sese monitum esse praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. Cum

aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea

praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis

futurus esset. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis

visum in somno sibi esse cervam quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo,

in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

(Ένα) Άσπρο ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς είχε δοθεί ως δώρο στο Σερτώριο από κάποιο

Λουζιτανό. Ο Σερτώριος τους έπεισε όλους ότι το ελάφι, κατευθυνόμενο από τη βούληση

της Άρτεμης, μιλούσε μαζί του και του υποδείκνυε τι ήταν χρήσιμο να κάνει. Αν του

φαινόταν πως έπρεπε να δώσει στους στρατιώτες του κάποια διαταγή που ήταν

σκληρότερη από τις συνηθισμένες, διακήρυσσε ότι τον είχε συμβουλέψει το ελάφι.

Κάποια μέρα αυτό το ελάφι έφυγε και πίστεψαν ότι είχε πεθάνει. Όταν κάποιος

ανήγγειλε στο Σερτώριο ότι το ελάφι είχε βρεθεί, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει.

Επιπλέον του έδωσε οδηγίες να το αφήσει την επόμενη μέρα ελεύθερο ξαφνικά σ’ αυτό

το μέρος, όπου θα βρισκόταν ο ίδιος με τους φίλους του. Την άλλη μέρα, ο Σερτώριος,

αφού δέχτηκε τους φίλους του στην κρεβατοκάμαρά του, τους είπε ότι είχε δει στον ύπνο

του πως το ελάφι, που είχε πεθάνει, ξαναγύρισε κοντά του. Όταν το ελάφι, αφού αφέθηκε

ελεύθερο από το δούλο, όρμησε στην κρεβατοκάμαρα του Σερτωρίου, γεννήθηκε

μεγάλος θαυμασμός.



do – dedi – datum – dare 1 =δίνω

persuadeo - persuasi - persuasum - persuadere 2= πείθω

instinguo - instinxi - instinctum - instinguere 3= κατευθύνω, παρορμώ

conloquor - conlocutus sum - conlocutum - conloqui ( αποθετικό) 3= συνομιλώ

doceo - docui - doctum - docere 2= διδάσκω

*facio - feci - factum - facere 3 -15= κάνω


video - vidi - visum - videre 2= βλέπω impero, imperavi, imperatum, imperare 1= διατάζω.

moneo - monui - monitum - monere 2= συμβουλεύω, καθοδηγώ

praedico, praedicavi, praedicatum, praedicare 1= διακηρύσσω

*fugio - fugi - fugitum - fugere 3-15= φεύγω

*pereo – perii(ivi)- peritum- perire (per+eo)= χάνομαι, πεθαίνω

credo - credidi - creditum - credere 3= πιστεύω

nuntio, nuntiavi, nuntiatum, nuntiare 1= αναγγέλλω

invenio - inveni - inventum - invenire 4= βρίσκω

iubeo - iussi - iussum - iubere 2= διατάζω

taceo - tacui - tacitum - tacere 2= σωπαίνω

*praecipio - praecepi - praeceptum - praecipere 3 -15= καθοδηγώ.

emitto - emisi - emissum - emittere 3= αφήνω ελεύθερο

admitto - admisi - admissum - admittere 3= αφήνω κάποιον να περάσει, δέχομαι


*revertor - reverti - reversum - reverti (ημιαποθετικό) ή revertor - reversus sum - reversum - reverti (αποθετικό) 3= επιστρέφω introrumpo - introrupi - introruptum - introrumpere 3= εισβάλλω

*orior - ortus sum (μετοχή μέλλοντα oriturus) - ortum - oriri (αποθετικό) 4= ανατέλλω, γεννιέμαι.


Α΄ΚΛΙΣΗ cerva, ae=ελάφι (θηλυκό), Diana,ae=Άρτεμη

Α΄ΚΛΙΣΗ *Sertorius,ii/i =Σερτώριος, Lusitanus, i =Λουσιτανός

donum, i=δώρο, locus, -i ,= τόπος, πληθ

loca(ΟΥΔ=τόποι) και loci(Α=χωρία βιβλίου)

amicus, i=φίλος, cubiculum,i=δωμάτιο,

κρεβατοκάμαρα, somnus,i=ύπνος, servus,i= δούλος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

pulchritudo, pulchritudinis(Θ)=ομορφιά

numen, numinis(ΟΥΔ)=θέληση (θεϊκή)

miles,militis(Α)=στρατιώτης

admiratio, admirationis (Θ)=θαυμασμός

Ε΄ΚΛΙΣΗ dies,diei(Α)=ημέρα

ΕΠΙΘΕΤΑ albus,a,um =λευκός, άσπρος (δεν σχηματίζει


omnis, is,e=όλος, πᾶς

eximius,a,um =εξαιρετικός (δεν σχηματίζει


utilis,is,e=χρήσιμος (utilior-utilissimus)

durus,a,um=σκληρός (durior-durissimus)

*posterus,a,um=επόμενος (posterior-postremus και

postumus<επίρρημα post)

*magnus,a,um =μεγάλος (maior-maximus)


quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική.)

=κάποιος

ego(προσ)=εγώ (ο τύπος sese με διπλασιασμό για

έμφαση)

quis, quae ή qua, quid (αόριστη-ουσιαστική)=κάποιος



aliquis, aliqua ή aliquae, aliquid (αορ.ουσιαστική)=κάποιος


suus, sua, suum (κτητ)=δικός του/τους,

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ : praeterea =επιπλέον, repente

=ξαφνικά, postridie =την επόμενη μέρα (<posterus

dies=η επόμενη μέρα)

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ : a /ab /abs+ΑΦ=από (ποιητικό αίτιο :

a Lusitano quodam : από κάποιον Λουσιτανό, a cerva :

από το ελάφι, a servo : από τον δούλο) cum +ΑΦ=με,

μαζί με (κοινωνία, «ομού» : secum =μαζί του), in

+ΑΙΤ=σε (κίνηση προς τόπο : in eum locum =σε αυτό

το μέρος, in cubiculum =στην κρεβατοκάμαρα) in

+ΑΦ=σε (στάση σε τόπο : in quo =στο οποίο), cum

+ΑΦ=με, μαζί με (συνοδεία : cum amicis =με τους

φίλους του), in +ΑΦ=σε (κατάσταση : in somno=στον

ύπνο του), ad +ΑΙΤ=σε, προς (κίνηση προς πρόσωπο :

ad se =σε αυτόν, προς αυτόν)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ : et (συμπλ)=και, si (υποθ)=an , cum

ιστορικός διηγηματικός+υποτακτική (χρον)=όταν,

αφού, ut (βουλητ.)=να



Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat : κύρια πρόταση κρίσως

data erat : ρ., Cerva : υποκείμενο του ρ., Sertorio : έμμεσο αντικείμενο του data erat, a Lusitano : εμπρόθετος

προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο data erat, dono : δοτική του σκοπού στο data erat, alba : επιθετικός

προσδιορισμός στο Cerva, pulchritudinis : γενική της ιδιότητας στο cerva, eximiae : επιθετικός προσδιορισμός

στο pulchritudinis, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο Lusitano

Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere : κύρια

πρόταση κρίσως

persuasit : ρ., Sertorius : υποκείμενο του ρ., conloqui et docere : ειδικά απαρέμφατα, άμεσα αντικείμενα του

ρ.(ετεροπροσωπία), (ως αντικείμενο του απαρεμφάτου docere λειτουργεί η πλάγια ερωτηματική που ακολουθεί),

omnibus : έμμεσο αντικείμενο του ρ., cervam : υποκείμενο των απαρεμφάτων conloqui et docere και της

μετοχής instinctam, instinctam : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο cervam, δηλώνει το προτερόχρονο,

numine : αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (χωρίς την πρόθεση a / ab γιατί είναι άψυχο) από το instinctam,

Dianae : γενική υποκειμενική στο numine, secum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κοινωνίας (του

«ομού») στο conloqui

quae utilia factu essent. Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του docere . Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές

προτάσεις), γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου Παρατατικού, γιατί

εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (το docere θεωρείται ιστορικού χρόνου, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού

χρόνου, το persuasit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

essent : ρ., quae : υποκείμενο του ρ., utilia : κατηγορούμενο στο quae, factu : αφαιρετική σουπίνου ως

αφαιρετική της αναφοράς στο utilia

Si quid durius ei videbatur : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική. βλ. πιο κάτω για την

ανάλυση του υποθετικού λόγου

videbatur : ρ., quid : υποκείμενο του ρ., durius : κατηγορούμενο στο quid, ei : δοτική προσωπική του κρίνοντος

προσώπου στο videbatur (κατ’ άλλη άποψη λιγότερο αποδεκτή : videbatur : απρόσωπο ρ., esse : ενοούμενο

ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος, quid : υποκείμενο του εννοουμένου απαρεμφάτου

esse, durius : κατηγορούμενο στο quid, ei : δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο videbatur. Στην

περίπτωση αυτή τα quid και durius ευρίσκονται σε πτώση αιτιατική, λόγω ετεροπροσωπίας)

Η παραπάνω πρόταση και η κύρια που ακολουθεί σχηματίζουν υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :


Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat.

υπόθεση : Si quid durius ei videbatur = si+οριστική παρατατικού

απόδοση : a cerva sese monitum esse praedicabat = οριστική παρατατικού

είδος : ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν

quod imperandum militibus esset

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο quid. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quοd .

Εκφέρεται με Υποτακτική (imperandum esset), γιατί λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου, χρόνου

Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (videbatur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

imperandum esset : ρ. (παθητική περιφραστική συζυγία), quod : υποκείμενο του ρ., militibus : αντικείμενο του

imperandum esset

a cerva sese monitum esse praedicabat : κύρια πρόταση κρίσως

praedicabat :ρ., (Sertorius / is : υποκείμενο του ρ.), monitum esse : ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ., sese

: υποκείμενο του απαρεμφάτου monitum esse (ταυτοπροσωπία, λατινισμός του ειδικού απαρεμφάτου), a cerva :

εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το monitum esse

Ea cerva quodam die fugit : κύρια πρόταση κρίσως

fugit : ρ., cerva : υποκείμενο του ρ., Ea : επιθετικός προσδιορισμός στο cerva, die : αφαιρετική του χρόνου στο

fugit, quodam : επιθετικός προσδιορισμός στο die


et perisse credita est : κύρια πρόταση κρίσως

credita est : ρ., cerva : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου, Ea : επιθετικός προσδιορισμός στο cerva,

perisse : ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του credita est (ταυτοπροσωπία – το υποκείμενό του απαρεμφάτου

δεν τίθεται σε αιτιατική, γιατί το perisse εξαρτάται από παθητικό προσωπικό ρήμα-άρση του λατινισμού του

ειδικού απαρεμφάτου)

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο iussit. Εισάγεται με τον cum


(nuntiavisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση


εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (iussit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

nuntiavisset : ρ., aliquis : υποκείμενο του ρ., inventam esse : ειδικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο του

ρ.(ετεροπροσωπία), cervam : υποκείμενο του απαρεμφάτου, Sertorio : έμμεσο αντικείμενο του ρ.

Sertorius eum iussit tacere : κύρια πρόταση κρίσως

iussit : ρ., Sertorius : υποκείμενο του ρ., eum : άμεσο αντικείμενο του ρ. και υποκείμενο του απαρεμφάτου

“tacere”, tacere : τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο του ρ. (ετεροπροσωπία)

praeterea praecepit : κύρια πρόταση κρίσως

praecepit : ρ., (Sertorius : υποκείμενο του ρ.), (ei : έμμεσο αντικείμενο του ρ.), praeterea : επιρρηματικός

προσδιορισμός του ποσού στο praecepit (ως άμεσο αντικείμενο του ρ. λειτουργεί η βουλητική πρόταση που

ακολουθεί)

ut eam postero die repente in eum locum emitteret Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ως άμεσο αντικείμενο στο praecepit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut,

γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με Υποτακτική (emitteret), όπως όλες οι βουλητικές, γιατί το περιεχόμενό τους

είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (praecepit). Ισχύει




emitteret : ρ., (is : υποκείμενο του ρ.), eam : αντικείμενο του ρ., die : αφαιρετική του χρόνου στο ρ., postero :

επιθετικός προσδιορισμός στο die, repente : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ., in locum :

εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο στο ρ., eum : επιθετικός προσδιορισμός στο

locum

in quo ipse cum amicis futurus esset.

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο (in eum) locum. Εισάγεται με την εμπρόθετη αναφορική

αντωνυμία in quο . Εκφέρεται με Υποτακτική(futurus esset), γιατί λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου, χρόνου

Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (emitteret) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

futurus esset : ρ. (ενεργητική περιφραστική συζυγία), ipse : υποκείμενο του ρ., in quo : εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρ., cum amicis : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της συνοδείας στο ρ.

Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse

cervam ad se reverti : κύρια πρόταση κρίσως dixit : ρ., Sertorius : υποκείμενο του ρ., visum esse : ειδικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο του ρ.-το

απαρέμφατο είναι του απροσώπου videtur), eis : έμμεσο αντικείμενο του ρ., sibi : δοτική προσωπική του

κρίνοντος προσώπου στο visum esse, reverti : ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο visum esse

(ετεροπροσωπία), cervam : υποκείμενο του απαρεμφάτου reverti, ad se : εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της κίνησης προς πρόσωπο στο reverti, in somno : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της

κατάστασης στο ρ., Postridie : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit, eius : επιθετικός

προσδιορισμός στο diei, diei : γενική συμπλήρωμα (ή κτητική ή διαιρετική) στο postridie, admissis : νόθος

αφαιρετική απόλυτος χρονική μετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο, amicis : υποκείμενο της μετοχής “ admissis”,

in cubiculum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στη μτχ. admissis, suum : επιθετικός

προσδιορισμός στο cubiculum


quae perisset

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο cervam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae.

Εκφέρεται με Υποτακτική (perisset), γιατί λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί

εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (το reverti θεωρείται ιστορικός χρόνος, εξαρτώμενο από το visum esse, που

εξαρτάται με τη σειρά του από το dixit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

perisset : ρ., quae : υποκείμενο του ρ.

Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο orta est. Εισάγεται με τον


(introrupisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση


εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (orta est) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

introrupisset : ρ., cerva : υποκείμενο του ρ., in cubiculum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της

κίνησης προς τόπο στο ρ., Sertorii: γενική κτητική στο cubiculum, emissa : χρονική μετοχή, συνημμένη στο

cerva, δηλώνει το προτερόχρονο, a servo : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από τα μτχ. “emissa”

admiratio magna orta est : κύρια πρόταση κρίσως

orta est : ρ., admiratio : υποκείμενο του ρ., magna : επιθετικός προσδιορισμός στο admiratio


1. cerva, alba, eximiae, pulchritudinis, Lusitano, dono, omnibus, instinctam, numine, utilia, durius, die,

postero, locum, amicis, cubiculum, somno, emissa, admiratio, magna: να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι


2. alba, eximiae, omnibus, instinctam, utilia, durius, postero, admissis, emissa, magna : να γραφούν οι

αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. cerva alba, eximiae pulchritudinis, Sertorio, Lusitano, dono, omnibus, instinctam, numine, Dianae,

utilia, durius, postero die, locum, amicis, cubiculum, somno, emissa, admiratio magna : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : quodam(α΄), quae(α΄), quid, ei,

quod, sese, ea, quodam(β΄), aliquis, eum(α΄), eam, quo, ipse, eius, suum, eis, sibi, quae(α΄), se

5. quodam(α΄), quae(α΄), quid, ei, quod, sese, ea, quodam(β΄), aliquis, eum(α΄), eam, quo, ipse, eius, suum,

eis, sibi, quae(α΄), se : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

6. quodam(α΄), quae(α΄), quid, ei, quod, ea, quodam(β΄), aliquis, eum(α΄), eam, quo, ipse, eius, suum, eis,

quae(α΄) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

7. sese, suum, sibi, se : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

8. quodam(α΄), quae(α΄), ei, ea, aliquis, ipse, suum, sibi, quae(α΄) : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο

που βρίσκονται

9. α) suum : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του β΄ προσώπου για πολλούς κτήτορες

β) aliquis : να κλιθεί στο θηλυκό γένος

10. eximiae, utilia, durius, postero, magna : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς

11. eximiae, utilia, durius, postero, magna : να γραφούν τα αντίστοιχα επιρρήματα και στους τρεις βαθμούς


data erat : β΄ενικό όλων των χρόνων της οριστικής της ενεργητικής φωνής

persuasit : γ΄ενικό του μέλλοντα και του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής

instinctam : β΄πληθυντικό του ίδιου χρόνου όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

conloqui : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

docere : γ΄πληθυντικό όλων των χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

factu : γενική του γερουνδίου και β΄ενικό του μέλλοντα της υποτακτικής της ίδιας φωνής

essent : ονοματικοί τύποι

videbatur : γ΄ενικό του ενεστώτα της οριστικής και των δυο φωνών

imperandum esset : β΄ενικό όλων των χρόνων της προστακτικής της ίδιας φωνής

monitum esse : γ΄πληθυντικό του παρατατικού και του παρακειμένου της υποτακτικής της ίδιας φωνής

praedicabat : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ίδιας φωνής

fugit : απαρέμφατα όλων των χρόνων της ίδιας φωνής

perisse : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

credita est : α΄πληθυντικό όλων των χρόνων της οριστικής της ενεργητικής φωνής


nuntiavisset : μετοχές όλων των χρόνων και των δυο φωνών στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του

αρσενικού γένους

inventam esse : β΄ενικό του ενεστώτα, του μέλλοντα και του παρακειμένου της οριστικής της ενεργητικής φωνής

iussit : απαρέμφατα όλων των χρόνων και των δυο φωνών

tacere : α΄πληθυντικό του παρατατικού της οριστικής και του συντελεσμένου μέλλοντα

praecepit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της ενεργητικής φωνής

emitteret : β΄πληθυντικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων της μέσης φωνής

futurus esset : γ΄ενικό του μέλλοντα της οριστικής και της υποτακτικής

admissis : γ΄πληθυντικό του παρατατικού και του μέλλοντα της οριστικής της μέσης φωνής

dixit : β΄ενικό του ενεστώτα όλων των εγκλίσεων και των δυο φωνών

visum esse : δοτική του γερουνδίου και δοτική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού

perisset : γενική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους του αρσενικού γένους της μετοχής του

ενεστώτα και αιτιατική του σουπίνου

reverti : γ΄ενικό όλων των χρόνων της οριστικής

emissa : γενική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους των μετοχών όλων των χρόνων και των δυο φωνών

introrupisset : γ΄πληθυντικό των συντελικών χρόνων της οριστικής της μέσης φωνής

orta est : β΄ενικό του ενεστώτα της προστακτικής, ονομαστική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της

μετοχής του μέλλοντα και του παρακειμένου, γενική του γερουνδίου και γενική του ενικού αριθμού του

αρσενικού γένους του γερουνδιακού

13. data erat, persuasit, essent, videbatur, imperandum esset, praedicabat, fugit, credita est, nuntiavisset,

iussit, praecepit, emitteret, futurus esset, dixit, perisset, introrupisset, orta est : να γραφεί το ίδιο

πρόσωπο στον άλλο αριθμό

14. data erat, persuasit, docere, videbatur, monitum esse, praedicabat, credita est, nuntiavisset, inventam

esse, iussit, praecepit, emitteret, dixit, visum esse, introrupisset : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης

φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του

ρήματος)

15. essent, imperandum esset, nuntiavisset, emitteret, futurus esset, perisset, introrupisset : να γραφεί ο

αντίστοιχος τύπος της οριστικής

16. data erat, persuasit, videbatur, praedicabat, fugit, credita est, iussit, praecepit, dixit, orta est : να γραφεί

ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

17. data erat, persuasit, conloqui, docere, essent, videbatur, imperandum esset, monitum esse, praedicabat,

fugit, perisse, credita est, nuntiavisset, inventam esse, iussit, tacere, praecepit, emitteret, futurus esset,

dixit, visum esse, perisset, reverti, introrupisset, orta est : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν




Sertorio, a Lusitano, dono, numine, secum, factu, ei, militibus, sese, cervam, praeterea, in quo, Postridie,

admissis, sibi, reverti, magna.

2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι γενικές του κειμένου.

3. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est : να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση της περιόδου.

4. Ea cerva quodam die perisse credita est : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού αντικατασταθεί το ρήμα

της πρότασης από το Aliquis dixit (=Κάποιος είπε)

5. in quo : α) να αντικατασταθεί από τα Roma, Athenae, Italia, ώστε να εκφράζεται η ίδια επιρρηματική

σχέση β) να εκφραστεί κίνηση προς τόπο.


α) Sertorius omnibus persuasit

β) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse

γ) ut (ille / is) eam postero die repente in eum locum emitteret


α) Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.

β) Si quid durius ei videbatur (esse)

γ) (Sertorius) a cerva sese monitum esse praedicabat.

δ) quod imperandum militibus esset (ei)

ε) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse




α) Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum

β) Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis

γ) Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset


α) Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia

factu essent.

β) … a cerva sese monitum esse praedicabat.

γ) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse

δ) Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi

esse cervam, quae perisset, ad se reverti.

10. Τα παρακάτω αποσπάσματα : α) να μεταφερθούν στον ευθύ λόγο β) στις περιόδους που θα προκύψουν να

εκφραστεί απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.

α) Sertorius eum iussit tacere.

β) Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus

esset.


α) Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Cerva alba eximiae pulchritudinis dicta est

β) Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia

factu essent.

εξάρτηση :

Sallustius scripsit

Sertorius narrat

Sertorius dicitur

γ) Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat.

εξάρτηση :

Sallustius scripsit

Sertorius narrat

Sertorius dictus est

δ) Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Ea cerva dicta est

ε) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere;

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sertorius narrat


στ) praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum futurus esset.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sertorius narrat


ζ) Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse

cervam quae perisset, ad se reverti.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Sertorius narrat

Sertorius dicitur

η) Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.

εξάρτηση :

Sallustius scribit

Sertorius narrat


12. α) να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου β) να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού

στο παρελθόν γ) να μεταφερθεί η υποθετική πρόταση στην ενεργητική σύνταξη και στη συνέχεια να

μετατραπεί σε υποθετική μετοχή

13. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat :

να αναδιατυπωθεί ολόκληρη η περίοδος, αφού μετατραπεί ο υποθετικός λόγος α) σε ανοιχτή υπόθεση στο

παρόν και β) σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή

14. α) να αναγνωρισθεί η βουλητική πρόταση του κειμένου και β) να μετατραπεί σε τελικό απαρέμφατο




18. Να αναδιατυπωθούν τα αποσπάσματα, αφού μεταφερθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στον Ενεστώτα.

α) Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia

factu essent.

β) praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus

esset.

19. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; : να αναδιατυπωθεί

το απόσπασμα αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση σε υποθετική, ώστε να δηλώνεται

υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν.

20. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est : να

αναδιατυπωθεί το απόσπασμα : α) ώστε η δευτερεύουσα χρονική πρόταση να δηλώνει το σύγχρονο στο

παρελθόν β) αφού μετατραπεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση σε υποθετική, ώστε να δηλώνεται ανοιχτή

υπόθεση στο μέλλον.

21. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού μετατραπεί η

πρώτη κύρια πρόταση σε : α) δευτερεύουσα αιτιολογική που θα δηλώνει αιτιολογία πραγματική,

αντικειμενικά αποδεκτή στο παρελθόν β) δευτερεύουσα χρονική εισαγόμενη με τον cum ιστορικό που θα

δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.


ΚΕΙΜΕΝΟ 49

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum

tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se

vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam

venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia “non est hoc” inquit

“temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium

molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi

consilium non ex sententia cessisset”.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το σχέδιο του άντρα της για τη δολοφονία

του Καίσαρα ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα δήθεν για να κόψει τα νύχια της και μ’

αυτό, που της γλίστρησε δήθεν τυχαία, αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα, ο Βρούτος, που τον

κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της οι φωνές των υπηρετριών, ήρθε για να τη μαλώσει,

επειδή τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν η Πορκία είπε κρυφά:

«αυτό δεν είναι μια ασυλλόγιστη πράξη μου, αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης

μου για σένα, που ετοιμάζεις (:μηχανεύεσαι) τέτοιο σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω

με πόση ηρεμία θα αυτοκτονούσα με το ξίφος, αν το σχέδιο σου δεν πήγαινε κατ’

ευχήν».



*interficio - interfeci - interfectum - interficere 3 -15= σκοτώνω

cognosco - cognovi - cognitum - cognoscere 3= γνωρίζω

*reseco - resecui - resectum (μετοχή μέλλ. resecaturus)-resecare1= κόβω

posco - poposci - (postulatum) – poscere3= ζητώ

elabor, elapsus sum, elapsum, elabi 3 (αποθ)=ξεγλιστρώ

vulnero, vulneravi, vulneratum, vulnerare 1= τραυματίζω

voco, vocavi, vocatum, vocare 1= καλώ

obiurgo, obiurgavi, obiurgatum, obiurgare 1 = μαλώνω


*praeripio - praeripui - praereptum - praeripere 3-15= αρπάζω


*inquam (ελλειπτικό)= λέγω

molior - molitus sum - molitum - moliri (αποθετικό) 4= μηχανεύομαι

experior - expertus sum - expertum - experiri (αποθετικό) 4= δοκιμάζω


interimo - interemi - interemptum – interimere3 = εξολοθρεύω

cedo - cessi - cessum - cedere 3= παραχωρώ


Α΄ΚΛΙΣΗ

Porcia,ae=Πορκία

ancilla,ae =υπηρέτρια

sententia,ae =άποψη, γνώμη (εδώ : ex

sententia=κατ’ ευχήν)

Β΄ΚΛΙΣΗ

Brutus,i =Βρούτος

vir,-i =άνδρας

*consilium,ii/i=σχέδιο

cultellus,i =ξυράφι, μαχαιράκι

cubiculum,i =κρεβατοκάμαρα

*officium,ii/i =καθήκον, δουλειά, τέχνη

factum,i=πράξη

*indicium,ii/i =απόδειξη, τεκμήριο

animus,i =ψυχή (εδώ : aequo animo=με ηρεμία, με

αταραξία)

ferrum,i =σίδερο, εδώ : ξίφος

Γ΄ΚΛΙΣΗ

uxor, is(Θ)=η σύζυγος

Caesar, is=Καίσαρ

*unguis,is (Α)=νύχι αφ.εν.ungue και ungui

clamor, is (Α)=κραυγή

tonsor,is(Α)=κουρέας, μανικιουρίστας

amor, is (Α)=αγάπη

ΕΠΙΘΕΤΑ

tonsorius,a,um =του μανικιουρίστα (δεν σχηματίζει


temerarius,a,um = ασυλλόγιστος (σχηματίζει

περιφραστικά παραθετικά : magis temerarius -

maxime temerarius)

certus,a,um =βέβαιος, σταθερός (certior-

certissimus)

aequus,a,um =δίκαιος, ήρεμος (aequior-

aequissimus)


suus, sua, suum (κτητ)=δικός του/τους





meus, mea, meum (κτητ.)=δικός μου

talis,-is,-e (δεικτ)=τέτοιος


quasi (παραβολικό) =δήθεν

velut (παραβολικό) =σαν, σα να

forte =τυχαία

deinde =έπειτα

secreto =κρυφά, μυστικά

quam (ερωτηματικό)=πόσο

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

de +ΑΦ=σχετικά με, για (αναφορά : de interficiendo

Caesare =για τη δολοφονία του Καίσαρα)

in +ΑΙΤ=προς, σε (κίνηση προς τόπο : in cubiculum

=στην κρεβατοκάμαρα)

ad +ΑΙΤ=για να (σκοπός : ad eam obiurgandam

=για να την μαλώσει)

erga +ΑΙΤ=προς, για (φιλική διάθεση : erga te

=προς εσένα, για σένα)

ex +ΑΦ=σύμφωνα με, κατά (τρόπος, συμφωνία : ex

sententia =κατ’ ευχήν)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

cum ιστορικός διηγηματικός+υποτακτική

(χρον)=όταν, αφού

quod (αιτιολ)=γιατί, επειδή

sed (αντιθ)=αλλά

enim (αιτιολ.παρατακτ)=γιατί, βέβαια, γάρ

si (υποθ.)=αν



Porcia, Bruti uxor cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit : κύρια πρόταση

κρίσεως

poposcit : ρ., Porcia : υποκείμενο του ρ., cultellum : αντικείμενο του ρ., tonsorium : επιθετικός προσδιορισμός

στο cultellum, uxor : παράθεση στο Porcia, Bruti : γενική κτητική στο uxor, quasi : επιρρηματικός προσδιορισμός

του τρόπου (δηλώνει παραβολή, παρομοίωση), ungium resecandorum causa: εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός του σκοπού στο poposcit (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη, γιατί έχουμε εμπρόθετο προσδιορισμό),

ungium : υποκείμενο του γερουνδιακού “ resecandorum” . Στη φράση quasi unguium resecandorum causa

(=δήθεν για να κόψει τα νύχια της) λανθάνει παραβολική υποθετική πρόταση, βλ. πιο κάτω την ανάλυσή της.

ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Στη φράση quasi unguium resecandorum causa (=δήθεν για να κόψει τα νύχια της) λανθάνει η δευτερεύουσα

παραβολική υποθετική πρόταση : quasi Porcia cultellum tonsorium unguium resecandorum causa posceret

(=σα να ζητούσε η Πορκία το μαχαίρι του μανικιουρίστα για να κόψει τα νύχια της). Εισάγεται με τον παραβολικό

σύνδεσμο quasi, και εκφέρεται με υποτακτική (posceret), γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή

κατάσταση, χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (poposcit) και δηλώνει το σύγχρονο στο

παρελθόν.

posceret : ρ., Porcia : υποκείμενο του ρ., cultellum : αντικείμενο του ρ. κλπ

eoque velut forte elapso se vulneravit : κύρια πρόταση κρίσεως

vulneravit : ρ., (Porcia : υποκείμενο του ρ.), se : αντικείμενο του vulneravit (ευθεία αυτοπάθεια), eo(que) :

αφαιρετική του οργάνου στο ρ., elapso : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο eo, δηλώνει αιτιολογία υποκειμενική-

υποθετική, συνοδευόμενη από το velut, που τονίζει το υποκειμενικό περιεχόμενο της αιτιολογίας, δηλώνει το

προτερόχρονο, velut : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

(δηλώνει παραβολή, παρομοίωση), forte : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο elapso

(Κατ’ άλλη άποψη η μτχ. elapso είναι επιθετική, συνημμένη στο eo, και δηλώνει το προτερόχρονο. Σ’ αυτή την

περίπτωση, το “velut forte” είναι βραχυλογική έκφραση που δηλώνει παραβολή και λανθάνει παραβολική

υποθετική πρόταση. βλ. πιο κάτω την ανάλυσή της)

ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Στη φράση eoque velut forte elapso se vulneravit (=και με αυτό, που της γλίστρησε, δήθεν τυχαία

αυτοτραυματίστηκε) λανθάνει η δευτερεύουσα παραβολική υποθετική πρόταση :

velut si Porcia forte se vulneraret (=σαν η Πορκία να αυτοτραυματίστηκε τυχαία). Εισάγεται με τον παραβολικό

σύνδεσμο velut si, και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση,

χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (vulneravit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο poposcit. Εισάγεται με τον cum


(cognovisset), όπως όλες οι χρονικές με τον cum ιστορικό/διηγηματικό, γιατί υπογραμμίζεται η βαθύτερη σχέση


από ρήμα ιστορικού χρόνου (poposcit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

cognovisset : ρ., (Porcia : υποκείμενο του ρ.), consilium : αντικείμενο του ρ., viri : γενική υποκειμενική στο

consilium, sui : επιθετικός προσδιορισμός στο viri, de interficiendo Caesare: εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της αναφοράς στο consilium (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη, γιατί έχουμε εμπρόθετο

προσδιορισμό), Caesare : υποκείμενο του γερουνδιακού interficiendo

Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit : κύρια πρόταση

κρίσεως

venit : ρ., Brutus : υποκείμενο του ρ., vocatus : χρονική – αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο Brutus, δηλώνει το

προτερόχρονο, Clamore : αφαιρετική του ποιητικού αιτίου στο vocatus (απρόθετη, γιατί είναι άψυχο), ancillarum

: γενική υποκειμενική στο clamore, in cubiculum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς

τόπο στο vocatus, deinde : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου, ad eam obiurgandam: εμπρόθετος

επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο venit (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη, γιατί έχουμε εμπρόθετο

προσδιορισμό)

quod tonsoris praeripuisset officium.


Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ad eam obiurgandam venit.

Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί δηλώνει αιτιολογία υποκειμενική -

υποκειμενική, χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (venit) και δηλώνει το

προτερόχρονο στο παρελθόν.

praeripuisset : ρ., (Porcia / ea : υποκείμενο του ρ.), officium : αντικείμενο του ρ., tonsoris : γενική κτητική (ή

υποκειμενική) στο officium

Cui secreto Porcia inquit : κύρια πρόταση κρίσεως

inquit : ρ., Porcia : υποκείμενο του ρ., Cui : έμμεσο αντικείμενο του inquit (ως έμμεσο αντικείμενο του ρ.

λειτουργεί ο ευθύς λόγος που ακολουθεί), secreto : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium

molientem : κύρια πρόταση κρίσεως

non est : ρ., hoc : υποκείμενο του ρ., factum (sed) indicium : κατηγορούμενα στο hoc, temerarium meum :

επιθετικοί προσδιορισμοί στο factum, certissimum : επιθετικός προσδιορισμός στο indicium, amoris : γενική

αντικειμενική στο indicium, mei : επιθετικός προσδιορισμός στο amoris, erga te: εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός της φιλικής διάθεσης στο amoris, molientem : επιθετική μετοχή, συνημμένη στο te, δηλώνει το

σύγχρονο, consilium : αντικείμενο της μετοχής, tale : επιθετικός προσδιορισμός στο consilium

experiri enim volui : κύρια πρόταση κρίσεως

volui : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου), experiri : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του volui

(ταυτοπροσωπία)

quam aequo animo me ferro essem interemptura Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam.

Λειτουργεί ως αντικείμενο του experiri. Εκφέρεται με υποτακτική (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις),

γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της, χρόνου , γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου

(το experiri θεωρείται ιστορικός χρόνος, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, το volui) και δηλώνει το υστερόχρονο


essem interemptura : ρ., (ego : υποκείμενο του ρ.), me : αντικείμενο του essem interemptura (ευθεία αυτοπάθεια),

animo : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο essem interemptura, aequo : επιθετικός προσδιορισμός στο animo,

quam : επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρ., fero : αφαιρετική του οργάνου στο essem interemptura

si tibi consilium non ex sententia cessisset : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, καταφατική.

non cessisset : ρ., consilium : υποκείμενο του ρ., tibi : δοτική προσωπική αντιχαριστική (ή ηθική) στο cessisset

ex sententia: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου (ή της συμφωνίας) στο cessisset

Η υποθετική πρόταση σχηματίζει με την προηγούμενη πλάγια ερωτηματική πρόταση υποθετικό λόγο εξαρτημένο

από το experiri. Η ανάλυσή του έχει ως εξής :

ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ υπόθεση : si tibi consilium non ex sententia cessisset = si+υποτακτική υπερσυντελίκου

απόδοση : (experiri enim volui,) quam aequo animo me ferro essem interemptura = δευτερεύουσα πλάγια

ερωτηματική πρόταση εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας και

εξαρτώμενη από ιστορικό χρόνο (το experiri θεωρείται ιστορικός χρόνος, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, το

volui).

Πρόκειται για υποθετικό λόγο εξαρτημένο από το experiri.

Μετατροπή σε ευθύ λόγο : υπόθεση : si + οριστική συντελεσμένου μέλλοντα = si tibi consilium non ex sententia cesserit

απόδοση : ευθεία ερωτηματική πρόταση με οριστική μέλλοντα = quam aequo animo me ferro interimam?

si tibi consilium non ex sententia cesserit, quam aequo animo me ferro interimam? (=Αν το σχέδιό σου δεν θα

έχει πάει κατ’ευχήν, με πόση ηρεμία θα σκοτωθώ με το ξίφος;)

Είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης



1. interficiendo, tonsorium, resecandorum, vocatus, obiurgandam, temerarium, certissimum, molientem,

aequo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στον άλλο αριθμό

2. interficiendo, tonsorium, resecandorum, vocatus, obiurgandam, temerarium, certissimum, molientem,

aequo : να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στα άλλα γένη.

3. Porcia, Bruti, uxor, viri, consilium, interficiendo Caesare, cultellum tonsorium, ungium resecandorum,

clamore, ancillarum, cubiculum, vocatus, obiurgandam, tonsoris, officium, temerarium factum,

certissimum indicium, amoris, molientem, aequo animo, ferro, sententia : να κλιθούν

4. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : sui, eo, se, eam, cui, hoc, meum,

mei, te, tale, me, tibi

5. sui, eo, se, eam, cui, hoc, meum, mei, te, tale, me, tibi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού.

6. sui, eo, eam, cui, hoc, meum, mei, tale : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη.

sui, se, meum, mei, te, me, tibi : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

7. sui, eo, se, eam, cui, hoc, meum, mei, te, tale, me : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται

8. meum : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος του α΄ προσώπου για πολλούς κτήτορες

9. secreto, temerarium, certissimum, aequo : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς.

10. certissimum, aequo : να γραφεί το αντίστοιχο επίρρημα σε όλους τους βαθμούς

11. secreto : να γραφεί το αντίστοιχο επίθετο σε όλους τους βαθμούς (στην αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού)


interficiendo : β΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της προστακτικής της ενεργητικής φωνής

cognovisset : β΄πληθυντικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων της ίδιας φωνής

resecandorum : α΄πληθυντικό του μέλλοντα και του παρακειμένου της υποτακτικής της ενεργητικής φωνής και

αφαιρετική του σουπίνου

poposcit : ονοματικοί τύποι και των δυο φωνών

vulneravit : γ΄ενικό του ενεστώτα και του υπερσυντελίκου της οριστικής της μέσης φωνής

vocatus : γ΄πληθυντικό όλων των χρόνων της υποτακτικής της ίδιας φωνής

obiurgandam : β΄ενικό όλων των χρόνων της οριστικής της ίδιας φωνής

venit : β΄πληθυντικό του ενεστώτα και του παρατατικού της υποτακτικής της ίδιας φωνής

praeripuisset : α΄πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

inquit : γ΄ενικό του ενεστώτα και του μέλλοντα της οριστικής

molientem : απαρέμφατα όλων των χρόνων

experiri : β΄ενικό του μέλλοντα όλων των εγκλίσεων

volui : γ΄ενικό του ενεστώτα και του παρατατικού της υποτακτικής

essem interemptura : β΄ενικό του ενεστώτα και του παρακειμένου της οριστικής και των δυο φωνών

cessisset : δοτική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους των μετοχών όλων των χρόνων και των δυο φωνών

και αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού

13. cognovisset, poposcit, vulneravit, venit, praeripuisset, volui, essem interemptura, cessisset : να γραφεί το

ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό

14. cognovisset, poposcit, vulneravit, praeripuisset, cessisset : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής

(για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος)

15. cognovisset, praeripuisset, essem interemptura, cessisset : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής

16. poposcit, vulneravit, venit, volui : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής

17. cognovisset, poposcit, vulneravit, venit, praeripuisset, inquit, molientem, experiri, volui, essem

interemptura, cessisset : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί




uxor, viri, Caesare, se, Clamore, ancillarum, tonsoris, Cui, factum, amoris, experiri, animo, me, fero, tibi.


3. in cubiculum : α) να αντικατασταθεί από τα Roma, Carthago, Gallia, ώστε να εκφράζεται η ίδια

επιρρηματική σχέση β) να αντικατασταθεί από τα Roma, Carthago, Gallia, ώστε να εκφράζεται η κίνηση από

τόπο


που πρέπει να ληφθεί υπόψη) :

α) Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset.

β) (Porcia) cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit

γ) eoque velut forte se vulneravit.

δ) quod (Porcia) tonsoris praeripuisset officium.




α) eoque velut forte elapso se vulneravit.

β) Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit

γ) erga te tale consilium molientem

6. Οι περιπτώσεις γερουνδιακής έλξης του κειμένου : α) να επισημανθούν και να αναλυθούν συντακτικά β) να

μετατραπεί η παθητική σύνταξή τους σε ενεργητική (το γερουνδιακό να μετατραπεί σε γερούνδιο), αν αυτό

είναι δυνατόν.

7. Στα παρακάτω αποσπάσματα να δηλωθεί ο σκοπός με τους άλλους τέσσερις τρόπους :

α) (Porcia) cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte se vulneravit.

β) Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit


α) Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi

ungium resecandorum causa poposcit eoque velut forte se vulneravit.

εξάρτηση :

Sallustius scripsit

Porcia, Bruti uxor, narrat

Porcia, Bruti uxor, fertur

β) Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris

praeripuisset officium.

εξάρτηση :

Sallustius narrat

Brutus narrat

Brutus dictus est

γ) Cui secreto Porcia inquit ...

εξάρτηση :

Sallustius scribit

Porcia, Bruti uxor, narrat

Porcia, Bruti uxor, dicitur

δ) “non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium

molientem”

εξάρτηση : Porcia, Bruti uxor, dixit illi

ε) “experiri enim volui, quam aequo animo me fero essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia

cessisset”.

εξάρτηση :

Porcia dixit Bruto

Porcia, Bruti uxor, dicitur

9. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου να αναγνωρισθεί και να μετατραπεί σε ευθεία ερωτηματική

πρόταση.

10. experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia

cessisset : α) να μεταφερθεί ο υποθετικός λόγος στον ευθύ λόγο γ) να αναγνωρισθεί το είδος του.

11. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de inteficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi

unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. : να αναπτυχθούν οι

υπογραμμισμένες φράσεις σε παραβολικές υποθετικές προτάσεις.

12. Να αναγνωρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις των παρακάτω αποσπασμάτων και να μετατραπούν σε

μετοχές.

α) Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi

ungium resecandorum causa poposcit.

β) Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris

praeripuisset officium.

13. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris

praeripuisset officium. : να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, αφού γίνουν ο εξής μεταβολές : α) το ρήμα της

κύριας πρότασης να μεταφερθεί τον ενεστώτα β) η αιτιολογική πρόταση να δηλώνει αιτιολογία ως αποτέλεσμα

εσωτερικής λογικής διεργασίας.

14. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium

quasi ungium resecandorum causa poposcit. : α) να αναδιατυπωθεί το απόσπασμα, ώστε η δευτερεύουσα

πρόταση να δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν β) η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που θα προκύψει να

μετατραπεί σε μετοχή.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, σελ. 172

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ


ΚΕΙΜΕΝΟ 21

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis

legionibus Romanorum, everterunt urbem

Romam praeter Capitolium, pro quo immensam

pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu

apud Ardeam in exilio fuerat propter

Veientanam praedam non aequo iure divisam,

absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes

secutus est: quibus interemptis aurum omne

recepit. Quod illic appensum civitati nomen

dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum

pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium,

unde tamen rogatus reversus est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Υπό την αρχηγία του Βρέννου οι Γαλάτες, αφού

κατατρόπωσαν τις λεγεώνες (:αφού

κατατροπώθηκαν οι λεγεώνες) των Ρωμαίων

κοντά στον ποταμό Αλία, κατέστρεψαν εντελώς

την πόλη της Ρώμης, εκτός από το Καπιτώλιο,

για το οποίο ως αντάλλαγμα πήραν τεράστιο

χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, που είχε

βρεθεί (:ήταν) εξόριστος για πολύ καιρό κοντά

στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους

που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, εξελέγη

δικτάτορας, αν και απουσίαζε (:ήταν μακριά).

Αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες, όταν πια

έφευγαν: αφού τους εξολόθρευσε (:αφού αυτοί

εξολοθρεύθηκαν), πήρε πίσω όλο το χρυσάφι.

Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομα

του στην πολιτεία: ονομάζεται δηλαδή

Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι.

Μετά από αυτή την πράξη γύρισε στην εξορία,

από όπου όμως επέστρεψε, αφού τον

παρακάλεσαν.


ΚΕΙΜΕΝΟ 23

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae,

aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic

Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito;

quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat,

vivere filium simulabat, ac marito persaepe

interroganti, quid ageret puer, respondebat:

"Bene quievit, libenter cibum sumpsit". Deinde,

cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent

prorumperentque, egrediebatur: tum se dolori

dabat et paulo post siccis oculis redibat. …

Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium

moverat: fuerat Paetus in partibus eius et, occiso

Scriboniano, Romam trahebatur. Erat ascensurus

navem. Arria milites orabat, ut simul

imponeretur. Non impetravit: conduxit

piscatoriam naviculam ingentemque navem

secuta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Καικίνας Παίτος, σύζυγος της Αρρίας, ήταν

άρρωστος, άρρωστος ήταν και ο γιος τους. Ο

γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε την κηδεία

με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη το καταλάβει ο

σύζυγός της (: να μη γίνει αντιληπτό από τον

σύζυγό της). Όχι μόνο αυτό αλλά και κάθε φορά

που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου

της, προσποιείτο ότι ζούσε ο γιος και στο

σύζυγο, που ρωτούσε πολύ συχνά τι έκανε το

παιδί, απαντούσε: «κοιμήθηκε καλά, έφαγε με

όρεξη». Έπειτα, όταν τα δάκρυά της, που

συγκρατούσε (:συγκρατούνταν) για πολύ ώρα,

νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω· τότε

παραδινόταν στον πόνο και λίγο αργότερα

ξαναγύριζε με τα μάτια στεγνά. … Ο

Σκριβωνιανός είχε στασιάσει (: είχε σηκώσει τα

όπλα) στην Ιλλυρία εναντίον του Κλαυδίου. Ο

Παίτος είχε πάει με το μέρος του (:με την

παράταξή του) και, αφού σκοτώθηκε ο

Σκριβωνιανός, μεταφερόταν σιδηροδέσμιος στη

Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει σε πλοίο. Η Αρρία

παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί

μαζί του. Δεν το κατόρθωσε. Νοίκιασε

ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο

πλοίο.


ΚΕΙΜΕΝΟ 24

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam

venisset eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla

dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam

domini iussu id dixisse et illum intus esse.

Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis

post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et

eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se

domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius

indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur:

“Quid?” inquit “Ego non cognosco vocem

tuam?” Visne scire quid Nasica responderit?

“Homo es impudens. Ego cum te quaererem,

ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi

ipsi non credis?”

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς είχε έρθει

(:πάει) στον ποιητή Έννιο και η υπηρέτρια είπε

σ’ αυτόν, που ζητούσε τον Έννιο από την

πόρτα, ότι αυτός δεν ήταν στο σπίτι, ο Νασικάς

κατάλαβε ότι εκείνη το είπε αυτό κατά διαταγή

του αφεντικού της κι ότι εκείνος ήταν μέσα.

Μάθε τώρα τι έκανε έπειτα ο Νασικάς. Λίγες

μέρες αργότερα, όταν ο Έννιος ήρθε (:πήγε) στο

Νασικά και τον ζητούσε από την πόρτα, φώναξε

ο Νασικάς ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν

στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτισμένος

(:επειδή αγανάκτησε) αφού (: επειδή, που) ο

Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά, είπε: «Τι

(λες); Δεν (ανα)γνωρίζω εγώ τη φωνή σου;»

Θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς;

«Είσαι αναιδής άνθρωπος. Όταν εγώ σε

ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου ότι δεν

ήσουν στο σπίτι. Εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον

ίδιο;»


ΚΕΙΜΕΝΟ 25

Cato attulit quodam die in curiam ficum

praecocem ex Carthagine ostendensque patribus

«Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum

decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes

recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium

diem» inquit «scitote decerptam esse

Carthagine. Tam prope a muris habemus

hostem! Itaque cavete periculum, tutamini

patriam. Opibus urbis nolite confidere.

Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.

Neminem credideritis patriae consulturum esse,

nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote

rem publicam in extremo discrimine quondam

fuisse!” Statimque sumptum est Punicum

bellum tertium, quo Carthago deleta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο

βουλευτήριο ένα πρώιμο σύκο από την

Καρχηδόνα και δείχνοντας το στους

Συγκλητικούς «Σας ρωτώ», είπε, «πότε νομίζετε

ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο». Όταν

όλοι είπαν ότι ήταν φρέσκο, «Κι όμως», είπε,

«να ξέρετε ότι κόπηκε στην Καρχηδόνα πριν

από τρεις μέρες. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε

τον εχθρό! Επομένως, να φυλάγεστε από τον

κίνδυνο, να προστατεύετε την πατρίδα. Μη

στηρίζεστε στις δυνάμεις της πόλης. Να

αποβάλετε την υπερβολική αυτοπεποίθηση σας

(:την αυτοπεποίθηση, που είναι υπερβολική σε

εσάς). Μη πιστέψετε πως θα φροντίσει κανείς

για την πατρίδα, αν δεν φροντίσετε εσείς οι ίδιοι

για την πατρίδα. Να θυμάστε ότι η πολιτεία μας

βρέθηκε κάποτε στον έσχατο κίνδυνο!» Και

αμέσως άρχισε ο τρίτος Καρχηδονιακός

πόλεμος, κατά τη διάρκεια του οποίου η

Καρχηδόνα καταστράφηκε.


ΚΕΙΜΕΝΟ 27

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset,

ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat,

devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu

erat, tragoediam suam, cui “Atreus” nomen est,

ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora

quidem esse et grandia, quae scripsisset, sed

videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. “Ita

est” inquit Accius “ut dicis; neque id me sane

paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps

scribam. Nam quod in pomis est, idem esse

aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur,

post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur

statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed

putria”.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Άκκιος ήρθε (:πήγε) από την πόλη της

Ρώμης (από τη Ρώμη) στον Τάραντα, όπου ο

Πακούβιος σε μεγάλη πια ηλικία είχε

αποσυρθεί, έμεινε (:κατέλυσε) σ’ αυτόν. Ο

Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος σε

ηλικία, διάβασε σ’ αυτόν, που του το ζήτησε

(:μετά από επιθυμία του), την τραγωδία του με

το όνομα «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος είπε ότι

ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλόπρεπα όσα είχε

γράψει, αλλά όμως του φαίνονταν ότι ήταν

κάπως τραχιά (:σκληρά) και άγουρα (: στυφά,

πικρά). «Έτσι είναι» είπε ο Άκκιος, όπως τα

λες· δε μετανιώνω βέβαια γι’ αυτό· γιατί ελπίζω

ότι θα είναι καλύτερα, αυτά που θα γράψω

αργότερα. Γιατί αυτό που συμβαίνει με τους

καρπούς, το ίδιο λένε πως συμβαίνει και με τα

πνεύματα: όσοι γεννιούνται σκληροί και στυφοί

(: άγουροι, πικροί), αργότερα γίνονται ώριμοι

και γλυκοί· αλλά όσοι γεννιούνται από την αρχή

μαραμένοι και μαλακοί, δε γίνονται αργότερα

ώριμοι αλλά σάπιοι.


ΚΕΙΜΕΝΟ 28

Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma

Athenas fugit. Is Athenis apud Patronem

Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde

in Asiam abiit. Postea Plato quidam Sardianus,

cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris

cognovisset, hominem comprehendit et in

custodiam Ephesi tradidit. Tu, hominem

investiga, quaeso, summaque diligentia vel

Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.

Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim preti

est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus

et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus,

ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio

fugitivi.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο υπηρέτης του φίλου μας του Αισώπου ο

Λίκινος, που σου είναι γνωστός (:γνωστός σε

σένα), δραπέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα.

Αυτός έμεινε για μερικούς μήνες ως ελεύθερος

στην Αθήνα στο σπίτι του Πάτρωνα του

Επικούρειου(:κοντά στον Πάτρωνα τον

Επικούρειο) , κι από κει πήγε στην Ασία.

Έπειτα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις,

όταν έμαθε από γράμμα του Αισώπου ότι αυτός

ήταν δραπέτης, συνέλαβε τον άνθρωπο και τον

παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο. Εσύ

αναζήτησε τα ίχνη του ανθρώπου, σε

παρακαλώ, και με πολύ μεγάλη φροντίδα (:με

την πιο μεγάλη φροντίδα) είτε να τον στείλεις ( :

στείλε τον) στη Ρώμη είτε επιστρέφοντας από

την Έφεσο να τον φέρεις (: φέρε τον) μαζί σου.

Μη σε απασχολήσει πόσο αξίζει ο άνθρωπος.

Γιατί έχει μικρή αξία, όποιος είναι τόσο

τιποτένιος. Αλλά, εξαιτίας της ελεεινής πράξης

και του θράσους του δούλου, ο Αίσωπος

οργίστηκε τόσο πολύ, ώστε τίποτε δε θα

μπορούσε να του είναι πιο ευχάριστο από την

επανάκτηση του δραπέτη.


ΚΕΙΜΕΝΟ 29

Cum Octavianus post victoriam Actiacam

Romam rediret, homo quidam ei occurit corvum

tenens; instituerat haec dicere: "Ave, Caesar,

victor imperator". Caesaris multum interfuit

corvum emere; itaque viginti milibus sestertium

eum emit. Id exemplum sutorem quendam

incitavit, ut corvum doceret parem salutationem.

Diu operam frustra impendebat; quotiescumque

avis non respondebat, sutor dicere solebat

"Oleum et operam perdidi". Tandem corvus

salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae,

eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar

dixit: " Domi satis salutationum talium audio".

Tum venit corvo in mentem verborum domini

sui: "Oleum et operam perdidi". Ad haec verba

Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam

adhuc emerat.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Οκταβιανός μετά τη νίκη του στο Άκτιο

επέστρεφε στη Ρώμη, κάποιος άντρας (:

άνθρωπος) πήγε (: έτρεξε) να τον συναντήσει

κρατώντας ένα κοράκι. Το είχε διδάξει να λέει

τα εξής: "Χαίρε Καίσαρα, νικητή

αυτοκράτορα". Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ

να αγοράσει το κοράκι. Το αγόρασε λοιπόν για

είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Αυτό το

παράδειγμα παρακίνησε κάποιον τσαγκάρη (:

παπουτσή) να μάθει σ' ένα κοράκι τον ίδιο

χαιρετισμό. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια.

Κάθε φορά που το πουλί δεν (αντ)αποκρινόταν,

ο τσαγκάρης (: παπουτσής) συνήθιζε να λέει:

"Κρίμα στο λάδι και στον κόπο μου"(: έχασα το

λάδι και τον κόπο μου) . Επιτέλους, το κοράκι

έμαθε το χαιρετισμό και ο τσαγκάρης

επιθυμώντας να βγάλει χρήματα, το έφερε στον

Καίσαρα. Ο Καίσαρας άκουσε το χαιρετισμό

και είπε (:Ο Καίσαρας, αφού άκουσε το

χαιρετισμό, είπε): «Στο σπίτι ακούω αρκετούς

τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε στο μυαλό του

κορακιού ήρθαν τα λόγια του κυρίου του:

"Κρίμα στο λάδι και στον κόπο μου". Σ' αυτά τα

λόγια ( : ακούγοντας τα λόγια αυτά) ο Καίσαρας

γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσα χρήματα,

για όσα ποτέ μέχρι τότε δεν είχε αγοράσει

κανένα .


ΚΕΙΜΕΝΟ 30

Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro

fortissimo, patri suo, magno adiumento in

periculis, solacio in laboribus, gratulationi in

victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem

quandam luxuriae, Murenam laudare debemus,

quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.

Quam ob rem accusatores non Asiae nomen

Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae,

memoria generi, honos et gloria nomini

constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus

aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.

Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit;

patre imperatore libentissime meruisse pietatis

fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac

triumphum fuisse felicitatis fuit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αυτός όμως, δικαστές, και βρέθηκε στην Ασία

και έναν άνδρα γενναιότατο, τον πατέρα του,

βοήθησε πολύ στους κινδύνους, παρηγόρησε

στους μόχθους, συγχάρηκε στη νίκη. Και εάν η

Ασία κρύβει (:έχει) κάποια υποψία τρυφής,

οφείλουμε να επαινούμε το Μουρήνα, επειδή

είδε την Ασία, αλλά στην Ασία με εγκράτεια

έζησε. Για το λόγο αυτό, οι κατήγοροί του δε

χρησιμοποίησαν ως μομφή εναντίον του

Μουρήνα το όνομα «Ασία» ( : της Ασίας), από

την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την

οικογένειά του, υστεροφημία για τη γενιά του,

τιμή και δόξα για το όνομά του, αλλά

(χρησιμοποίησαν ως μομφή) κάποιο όνειδος και

(κάποια) ντροπή που είτε φορτώθηκε ( : πήρε)

στην Ασία είτε έφερε μαζί του από την Ασία. Το

ότι υπηρέτησε, όμως, τη στρατιωτική του θητεία

( : ως στρατιώτης) σ’ αυτόν τον πόλεμο υπήρξε

δείγμα ανδρείας. Το ότι υπηρέτησε

προθυμότατα, όταν ο πατέρας του ήταν

στρατηγός ( : υπό τη στρατηγία του πατέρα

του), υπήρξε δείγμα σεβασμού (προς αυτόν, το

πατέρα του). Το ότι το τέλος της στρατιωτικής

θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο

του πατέρα του υπήρξε δείγμα καλής τύχης.


ΚΕΙΜΕΝΟ 31

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere

natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum

aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna

abstinerent. Sed paulo post filius eius castra

hostium praeterequitavit et a duce hostium his

verbis proelio lacessitus est; "Congrediamur, ut

singularis proelii eventu cernatur, quanto miles

Latinus Romano virtute antecellat". Tum

adulescens, viribus suis confisus et cupiditate

pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen

ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et

armis spoliavit. Statim hostes fuga salutem

petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset,

adulescentem, cuius opera hostes fugati erant,

morte multavit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κατά τη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο

ύπατος Τίτος Μάνλιος, που καταγόταν από

αριστοκρατική γενιά, υπήρξε (:ήταν) αρχηγός

του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός, όταν κάποτε

έφευγε από το στρατόπεδο, διέταξε να

κρατηθούν όλοι μακριά από τη μάχη (:διέταξε

όλους να απέχουν από τη μάχη). Αλλά λίγο

αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά

από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός

των εχθρών τον προκάλεσε σε μάχη

(:μονομαχία) μ' αυτά τα λόγια: "Ας

μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση

της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης

ξεπερνάει το Ρωμαίο στην ανδρεία ". Τότε ο

νεαρός έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του

και παρασυρμένος από την επιθυμία του να

πολεμήσει, παρά τη διαταγή του υπάτου

(:παραβαίνοντας τη διαταγή του υπάτου)

όρμησε στον αγώνα. Και, (όντας) δυνατότερος

από τον εχθρό, τον διαπέρασε με το δόρυ του

και τον απογύμνωσε από τα όπλα του. Αμέσως

οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή. Αλλά

ο ύπατος, όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο,

τιμώρησε με θάνατο το νεαρό, χάρη στη δράση

του οποίου (: χάρη στον οποίο) είχαν τραπεί σε

φυγή οι εχθροί.


ΚΕΙΜΕΝΟ 32

Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces,

plena exemplorum vetustas; quae iacerent in

tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.

Quam multas imagines fortissimorum virorum -

non solum ad intuendum, verum etiam ad

imitandum- scriptores et Graeci et Latini nobis

reliquerunt! Quas ego, cupidus bene gerendi et

administrandi rem publicam, semper mihi

proponebam. Colendo et cogitando homines

excellentes animum et mentem meam

conformabam. Sic enim -laudem et honestatem

solum expetendo, omnes cruciatus corporis et

omnia pericula mortis parvi esse ducendo- me

pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes

obicere potui.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι

των σοφών, γεμάτη από παραδείγματα η

αρχαιότητα. Όλα αυτά θα βρίσκονταν

(:κείτονταν) στο σκοτάδι, αν δεν τα συνόδευε το

φως της λογοτεχνίας (:των γραμμάτων). Πόσο

πολλές εικόνες γενναιοτάτων ανδρών μας

κληροδότησαν οι συγγραφείς, και οι Έλληνες

και οι Λατίνοι, όχι μόνο για να τις κοιτάζουμε (:

ατενίζουμε), αλλά και για να τις μιμούμαστε!

Αυτές εγώ, έχοντας την επιθυμία να διοικήσω

σωστά και να διαχειριστώ την πολιτεία μας,

πάντα τις έβαζα μπροστά μου ως πρότυπα. Με

το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους

έξοχους ανθρώπους διέπλαθα την ψυχή και το

νου μου. Γιατί έτσι – με το να επιδιώκω δηλαδή

μόνο τον έπαινο και την τιμή και με το να μην

υπολογίζω όλα τα βάσανα του σώματος και

όλους τους κινδύνους του θανάτου – μπόρεσα

να ριχθώ σε τόσο πολλούς και τόσο μεγάλους

αγώνες για τη σωτηρία σας.


ΚΕΙΜΕΝΟ 34

Cum Africanus in Literno esset, complures

praedonum duces forte salutatum ad eum

venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum

venisse eos existimasset, praesidium

domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut

praedones animadverterunt, abiectis armis

ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni

nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius

admiratum se venisse. Haec postquam domestici

Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque

intromitti iussit. Praedones postes ianuae

tamquam sanctum templum venerati sunt et

cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum

ante vestibulum dona posuissent, quae homines

deis immortalibus consecrare solent, domum

reverterunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο

(:στην έπαυλή του στο Λίτερνο), (πάρα) πολλοί

αρχηγοί ληστών ήρθαν κατά τύχη σ’ αυτόν, για

να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας,

επειδή είχε νομίσει ότι αυτοί ήρθαν για να

συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι του

φρουρά από δούλους του σπιτιού. Όταν οι

ληστές το παρατήρησαν, αφού πέταξαν μακριά

τα όπλα τους, πλησίασαν στην πόρτα και με

δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα (να το

ακούς και να μην το πιστεύεις!) (:απίστευτο να

το ακούς) ότι ήρθαν για να θαυμάσουν την

ανδρεία του. Όταν οι δούλοι ανέφεραν αυτά τα

λόγια στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν

οι πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές

προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν

ιερό ναό και με πάθος φίλησαν το δεξί χέρι του

Σκιπίωνα. Αφού τοποθέτησαν μπροστά στην

είσοδο δώρα, που οι άνθρωποι συνηθίζουν να

προσφέρουν στους αθάνατους θεούς,

επέστρεψαν στα λημέρια τους.


ΚΕΙΜΕΝΟ 36

Manius Curius Dentatus maxima frugalitate

utebatur, quo facilius divitias contemnere

posset. Die quodam Samnitium legati ad eum

venerunt. Ille se in scamno assidentem apud

focum et ex ligneo catillo cenantem eis

spectandum praebuit. Samnitium divitias

contempsit et Samnites paupertatem eius mirati

sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri

publice missum attulissent, ut eo uteretur,

vultum risu solvit et protinus dixit: "

Supervacaneae, ne dicam ineptae, legationis

ministri, narrate Samnitibus Manium Curium

malle locupletibus imperare quam ipsum fieri

locupletem; et mementote me nec acie vinci nec

pecunia corrumpi posse".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ

ολιγαρκής (:ζούσε με πολύ μεγάλη ολιγάρκεια),

για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα

πλούτη. Κάποια μέρα απεσταλμένοι των

Σαμνιτών ήρθαν (:πήγαν) σ’ αυτόν. Εκείνος

παρουσιάστηκε στα μάτια τους καθισμένος (:να

κάθεται) σ’ ένα σκαμνί δίπλα στη φωτιά και

τρώγοντας (:να τρώει) από ξύλινο πιάτο για να

τον προσέξουν. Περιφρόνησε τα πλούτη των

Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια

του. Δηλαδή, όταν του προσέφεραν μεγάλη

ποσότητα χρυσού (:πολύ χρυσάφι) σταλμένο εκ

μέρους της πολιτείας τους, για να το κάνει ό,τι

θέλει, μαλάκωσε (:χαλάρωσε) το πρόσωπο του

με το γέλιο κι απάντησε αμέσως: «Μέλη αυτής

της περιττής, για να μην πω ανόητης, πρεσβείας,

πείτε στους Σαμνίτες πως ο Μάνιος Κούριος

προτιμά να εξουσιάζει τους πλουσίους, παρά να

γίνει ο ίδιος πλούσιος. Και θυμηθείτε πως εμένα

ούτε στη μάχη είναι δυνατόν (:μπορούν) να με

νικήσουν ούτε με χρήματα να με διαφθείρουν

(:πως εγώ ούτε στη μάχη είναι δυνατόν να

νικηθώ ούτε με χρήματα να διαφθαρώ)».


ΚΕΙΜΕΝΟ 37

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus

vel casus aliqui subvenerit, salvi esse

nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non

destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae

ad concordiam pertinerent; sed tantus furor

omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego

clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia

sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius

quam ipsa victoria: ea victores ferociores

impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales

non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum

enim civilium exitus tales sunt semper, ut non

solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut

victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria

parta sit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Σε τέτοιο (: αυτό το) σημείο έχουν οδηγηθεί τα

πράγματα, ώστε να μην μπορούμε να σωθούμε,

αν δε μας βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο

τυχαίο περιστατικό. Εγώ βέβαια, μόλις ήρθα

στην πόλη (:στη Ρώμη), δε σταμάτησα και να

πιστεύω και να λέω και να πράττω όλα όσα

στόχευαν στην ομόνοια· Αλλά τόση μανία είχε

καταλάβει όλους, ώστε να επιθυμούν να

πολεμούν, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν

είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο.

Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους

πολέμους, αλλά τίποτα δεν είναι πιο

αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει

τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους

(απ’ ότι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι

τέτοιοι από τη φύση τους, να πιέζονται από

ανάγκη να γίνουν. Γιατί η έκβαση των εμφυλίων

πολέμων είναι πάντα τέτοια, ώστε να γίνονται

όχι μόνο αυτά τα οποία θέλει ο νικητής, αλλά

ακόμη να κάνει ο νικητής το χατίρι εκείνων (:να

δείχνει ο νικητής εύνοια προς εκείνους), με τη

βοήθεια των οποίων κερδήθηκε η νίκη.


ΚΕΙΜΕΝΟ 38

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen

nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.

Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia

persedebat expectabatque dum aliqua vox

congruens proposito audiretur. Tandem puella,

longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut

sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae

dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo". Hoc

dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam

mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit,

multum amavit; postea is puellam in

matrimonium duxit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Καικιλία, η σύζυγος του Μετέλλου, ενώ,

σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες (:αρχαίες)

συνήθειες, επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου

οιωνού για την κόρη της αδελφής της,

δημιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα,

δηλαδή, καθόταν για πολλή ώρα μαζί με την

κόρη της αδελφής της σε κάποιο μικρό ιερό και

περίμενε, μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που

να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε πια

η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή

ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της

παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η

Καικιλία είπε στη κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου

παραχωρώ τη θέση μου». Αυτό το λόγο

επαλήθευσαν λίγο καιρό αργότερα τα ίδια τα

πράγματα (πιο σωστά: η ίδια η πραγματικότητα

επιβεβαίωσε αυτό το λόγο λίγο καιρό

αργότερα). Πέθανε δηλαδή η Καικιλία, την

οποία, όσο (αυτή) ζούσε, ο Μέτελλος πολύ

αγαπούσε. Έπειτα αυτός παντρεύτηκε την

κοπέλα.


ΚΕΙΜΕΝΟ 40

Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat

ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur.

Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus

Quintus Mucius Scaevola augur de hac re

interrogatus sententiam dicere noluit. Quin

etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is

Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum,

quibus curiam circumsedisti; licet mortem

miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo

Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum,

semper tamen meminero urbem Romam et

Italiam a Mario conservatam esse.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σύλλας, αφού κατέλαβε τη Ρώμη, συγκάλεσε

ένοπλος τη Σύγκλητο, για να κηρύξει όσο πιο

γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό (του

ρωμαϊκού λαού) (: για να κηρυχθεί ..ο Γ.Μάριος

εχθρός…). Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε

να πάει αντίθετα. Μόνο ο Κόιντος Μούκιος

Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η

γνώμη του γι΄ αυτό, αρνήθηκε να ψηφίσει. Κι

επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά (:

απειλώντας τον), αυτός είπε στο Σύλλα: «Κι αν

ακόμη μου δείξεις τα αγήματα των στρατιωτών,

με τα οποία έχεις περικυκλώσει το

Βουλευτήριο, κι αν ακόμη με απειλήσεις με

θάνατο, εγώ εντούτοις ποτέ δε θα κηρύξω το

Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Αν και

είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα (: με

αδύναμο σώμα), εντούτοις πάντα θα θυμάμαι

ότι η πόλη της Ρώμης (: η Ρώμη) και η Ιταλία

σώθηκαν από το Μάριο.


ΚΕΙΜΕΝΟ 41

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his

antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis

locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui

primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae

verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum

matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc

multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem

scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin,

homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?

Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta

et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri

antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae;

atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe

semper in memoria et in pectore: "tamquam

scopulum, sic fugias verbum insolens atque

inauditum".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες που έζησαν

πάρα πολύ παλιά (:αρχαιότατοι άνδρες), και οι

παλαιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι μιλούσαν

μεταξύ τους καθαρά και με διαύγεια. Δε

χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και

των Πελασγών, οι οποίοι λένε ότι ήταν οι

πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας (ότι πρώτοι

κατοίκησαν την Ιταλία), αλλά τη γλώσσα της

εποχής τους. Εσύ όμως, σαν να μιλάς τώρα με

τη μητέρα του Ευάνδρου, χρησιμοποιείς

γλώσσα που είναι απαρχαιωμένη εδώ και πολλά

χρόνια πια, επειδή δε θέλεις να ξέρει και να

καταλαβαίνει κανείς τι λες. Γιατί, ανόητε

άνθρωπε, δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό

που θέλεις; Λες, όμως, πως σου αρέσουν τα

αρχαία χρόνια (:η αρχαιότητα), γιατί τάχα είναι

τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι, λοιπόν, να

ζεις, όπως οι παλαιοί, αλλά να μιλάς έτσι, όπως

οι άνθρωποι της εποχής μας. Και να΄ χεις πάντα

στη μνήμη σου και στην καρδιά σου αυτό που

έγραψε ο Γάιος Καίσαρας (: αυτό που γράφτηκε

από τον Γάιο Καίσαρα): «Σαν το σκόπελο , έτσι

να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την

πρωτάκουστη».


ΚΕΙΜΕΝΟ 42

Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae

imminent, non videant, aut ea, quae vident,

dissimulent: qui spem Catilinae mollibus

sententiis aluerunt coniurationemque nascentem

non credendo confirmaverunt; quorum

auctoritatem secuti multi, non solum improbi

verum etiam imperiti, si in hunc

animadvertissem, crudeliter et regie id factum

esse dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliana

castra pervenerit, quo intendit, neminem tam

stultum fore, qui non videat coniurationem esse

factam, neminem tam improbum, qui non

fateatur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτήν τη Σύγκλητο, που

είτε δε βλέπουν αυτά, τα οποία πλησιάζουν

απειλητικά, είτε προσποιούνται ότι δε βλέπουν

αυτά, τα οποία βλέπουν· αυτοί εξέθρεψαν την

ελπίδα του Κατιλίνα με τις επιεικείς τους

αποφάσεις και ενίσχυσαν τη συνωμοσία που

γεννιόταν με το να μη πιστεύουν στην ύπαρξή

της. Ενεργώντας υπό την επιρροή τους πολλοί,

όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον είχα

τιμωρήσει, θα έλεγαν ότι αυτό έγινε με σκληρό

και τυραννικό τρόπο. Τώρα καταλαβαίνω ότι,

αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου,

όπου κατευθύνεται, κανείς δε θα είναι τόσο

ανόητος, που (:ώστε) να μη βλέπει ότι έγινε

συνωμοσία, κανείς τόσο αχρείος, που (:ώστε) να

μην το ομολογεί.


ΚΕΙΜΕΝΟ 43

Num ad hostem veni et captiva in castris tuis

sum? In hoc me longa vita et infelix senecta

traxit, ut primum exsulem deinde hostem te

viderem? Qui potuisti populari hanc terram,

quae te genuit atque aluit? Non tibi ingredienti

fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto et

minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu

Roma fuit, tibi non succurrit: “intra illa moenia

domus ac penates mei sunt, mater coniunx

liberique”? Ergo ego nisi peperissem, Roma non

oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in

libera patria mortua essem. Ego nihil iam pati

possum nec diu miserrima futura sum: at contra

hos, si pergis, aut immatura mors aut longa

servitus manet.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο

στρατόπεδό σου; Σε τέτοιο σημείο με

κατάντησε η μακρόχρονη ζωή μου και τα

δυστυχισμένα μου γηρατειά, ώστε να σε δω

πρώτα εξόριστο κι έπειτα εχθρό (της πατρίδας);

Πώς μπόρεσες να λεηλατήσεις αυτή τη χώρα

που σε γέννησε και σε ανέθρεψε; Δε σου

πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες (:

περνούσες) τα σύνορα της πατρίδας (σου);

Παρόλο που είχες φτάσει με εχθρική και

απειλητική διάθεση, γιατί, όταν είδες τη Ρώμη,

δε σου πέρασε από το μυαλό: “μέσα σ’ εκείνα

τα τείχη βρίσκονται το σπίτι και οι θεοί μου, η

μάνα, η σύζυγος και τα παιδιά (μου)”; Λοιπόν,

αν εγώ δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα

βρισκόταν πολιορκημένη. αν δεν είχα γιο, θα

πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ

τίποτα πια δεν μπορώ να πάθω κι ούτε θα είμαι

για πολύ ακόμη τόσο (πολύ) δυστυχισμένη:

αντίθετα, αυτούς, αν συνεχίσεις (: αν

κατευθυνθείς προς τα εδώ), τους περιμένει είτε

πρόωρος θάνατος είτε μακρόχρονη σκλαβιά.


ΚΕΙΜΕΝΟ 44

Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides,

nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis

esse potest; tyrannis omnia semper suspecta

atque sollicita sunt; nullus locus amicitiae eis

est. Nescio enim quis possit diligere eum, quem

metuat, aut eum, a quo se metui putet. Coluntur

tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi

forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum

intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc

est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem:

"Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem,

quos infidos, cum iam neutris gratiam referre

poteram".

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Τέτοια είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία

(:που σ’αυτήν) δεν μπορεί να υπάρξει καμιά

εμπιστοσύνη, καμιά αγάπη, καμία πίστη σε

σταθερή φιλία: οι τύραννοι πάντα υποπτεύονται

και ανησυχούν για όλα. Δεν έχει καμία θέση η

φιλία σ’ αυτούς. Γιατί δε γνωρίζω ποιος μπορεί

να αγαπά αυτόν, τον οποίο φοβάται, ή αυτόν,

που νομίζει πως τον φοβάται. Στους τυράννους

εντούτοις (οι άνθρωποι) δείχνουν υποκριτικό

σεβασμό, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό

διάστημα. Αν όμως ίσως, όπως συμβαίνει

συνήθως, χάσουν την εξουσία, τότε γίνεται

κατανοητό πόσο τους έλειπαν οι φίλοι (:πόσο

ήταν στερημένοι από φίλους). Αυτό είναι που

λένε ότι είπε ο Ταρκύνιος, όταν ήταν εξόριστος:

«Τότε (μόνο) κατάλαβα ποιους είχα αληθινούς

(:πιστούς) φίλους και ποιους ψεύτικους, όταν

δεν μπορούσα πια να ανταποδώσω τη χάρη ούτε

στον ένα ούτε στον άλλο».


ΚΕΙΜΕΝΟ 45

Caesar ex captivis cognoscit quae apud

Ciceronem gerantur quantoque in periculo res

sit. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet

ut ad Ciceronem epistulam deferat . Curat et

providet ne, intercepta epistula, nostra consilia

ab hostibus cognoscantur . Quam ob rem

epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.

Legatum monet ut, si adire non possit ,

epistulam ad amentum tragulae adliget et intra

castra abiciat. In litteris scribit se cum

legionibus celeriter adfore. Gallus, periculum

veritus, constituit ut tragulam mitteret. Haec

casu ad turrim adhaesit et tertio post die a

quodam milite conspicitur et ad Ciceronem

defertur. Ille epistulam perlegit militesque

adhortatur ut salutem sperent.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Καίσαρας πληροφορείται από τους

αιχμαλώτους τι συμβαίνει στο στρατόπεδο του

Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο

βρίσκονται τα πράγματα. Τότε πείθει κάποιον

από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει ένα

γράμμα στον Κικέρωνα. Φροντίζει και προνοεί

να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους

εχθρούς, αν αρπάξουν την επιστολή (:αν πέσει

στα χέρια τους η επιστολή). Γι’ αυτό το λόγο

στέλνει επιστολή γραμμένη στα ελληνικά.

Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει

να πλησιάσει, να δέσει το γράμμα στον ιμάντα

του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο

στρατόπεδο. Στην επιστολή γράφει ότι θα έρθει

γρήγορα με τις λεγεώνες του. Ο Γαλάτης,

επειδή φοβήθηκε τον κίνδυνο, αποφάσισε να

ρίξει το ακόντιο. Αυτό κατά σύμπτωση

καρφώθηκε σ’ ένα πύργο και τρεις μέρες

αργότερα το είδε κάποιος στρατιώτης και το

πήγε στον Κικέρωνα(:έγινε αντιληπτό από

κάποιον στρατιώτη και μεταφέρθηκε στον

Κικέρωνα). Εκείνος διάβασε ως το τέλος το

γράμμα και προέτρεψε τους στρατιώτες του να

ελπίζουν στη σωτηρία τους.


ΚΕΙΜΕΝΟ 46

Philosophi mundum censent regi numine

deorum; eum esse putant quasi communem

urbem et civitatem hominum et deorum, et

unum quemque nostrum eius mundi esse

partem; ex quo illud natura consequitur, ut

communem utilitatem nostrae anteponamus. Ut

enim leges omnium salutem singulorum saluti

anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus

parens consulit utilitati omnium plus quam

unius alicuius aut suae. Nec magis vituperandus

est proditor patriae quam proditor communis

utilitatis, aut communis salutis desertor propter

suam utilitatem et salutem. Ex quo fit, ut

laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod

decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet

ipsos.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος

κυβερνάται από τη βούληση των θεών.

Νομίζουν ότι αυτός είναι κάτι σαν πόλη και

πολιτεία κοινή ανθρώπων και θεών και ότι ο

καθένας από εμάς ξεχωριστά αποτελεί μέρος

αυτού του κόσμου. Αυτό συνεπάγεται την

υποχρέωσή μας από τη φύση να βάζουμε το

γενικό συμφέρον (:καλό) πάνω από το ατομικό

(:να προτάσσουμε το γενικό συμφέρον/καλό του

ατομικού). Γιατί, όπως οι νόμοι βάζουν τη

γενική ευημερία πάνω από την ατομική(:

προτάσσουν τη γενική ευημερία της ατομικής),

έτσι ο σωστός και σοφός άνδρας που υπακούει

στους νόμους φροντίζει περισσότερο για το

συμφέρον (:το καλό, την ευημερία) όλων παρά

για το συμφέρον (:το καλό, την ευημερία) ενός

οποιουδήποτε ατόμου ή το δικό του. Και δεν

πρέπει να επικρίνεται περισσότερο ο προδότης

της πατρίδας από τον προδότη του κοινού

συμφέροντος (:καλού, ωφέλειας) ή από αυτόν

που λιποτακτεί από τη γενική ευημερία για χάρη

του ατομικού του συμφέροντος (: καλού,

ωφέλειας) και ευημερίας. Έτσι συμβαίνει να

είναι αξιέπαινος (:να πρέπει να επαινείται)

όποιος πέφτει για την πατρίδα, γιατί είναι σωστό

να μας είναι πιο αγαπητή η πατρίδα παρά ο ίδιος

μας ο εαυτός (: παρά εμείς οι ίδιοι ) .


ΚΕΙΜΕΝΟ 47

Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat

canos, quos legere secrete solebat. Hac re audita

Augustus voluit filiam deterrere quominus id

faceret. Eo consilio aliquando repente intervenit

oppresitque ornatrices. Etsi super vestem earum

deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit

eos vidisse et aliiis sermonibus tempus extraxit,

donec induxit mentionem aetatis. Tum

interrogavit filiam, utrum post aliquot annos

cana esse mallet an calva. Cum illa respondisset

“ego, pater, cana esse malo”, mendacium illi

pater obiecit: “Non dubito quin calva esse nolis.

Quid ergo non times ne istae te calvam faciant?

”

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Ιουλία, η κόρη του Αυγούστου, είχε αρχίσει

να εμφανίζει (:έχει) πρόωρα άσπρες τρίχες, τις

οποίες συνήθιζε να βγάζει κρυφά. Όταν ο

Αύγουστος πληροφορήθηκε αυτό το πράγμα

θέλησε να αποθαρρύνει την κόρη του από το να

κάνει αυτό. Μ’ αυτό το σχέδιο εμφανίστηκε

κάποτε απρόοπτα και ξαφνικά και έπιασε τις

κομμώτριες επ’ αυτοφώρω. Παρ’ όλο που

ανακάλυψε άσπρες τρίχες πάνω στα φορέματά

τους, εντούτοις ο Αύγουστος προσποιήθηκε ότι

δεν τις είδε και παρέτεινε το χρόνο

(:καθυστέρησε) με άλλες κουβέντες, ώσπου

έφερε (:οδήγησε) τη συζήτηση στην ηλικία της.

Τότε ρώτησε την κόρη του αν θα προτιμούσε σε

μερικά χρόνια να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή.

Όταν εκείνη απάντησε: «εγώ, πατέρα, προτιμώ

να είμαι ασπρομάλλα», ο πατέρας της πρόβαλε

σ’ εκείνη το εξής ψεύτικο επιχείρημα: «Δεν

αμφιβάλλω πως δε θέλεις να είσαι φαλακρή.

Γιατί λοιπόν δε φοβάσαι μήπως αυτές εδώ σε

κάνουν φαλακρή»;


ΚΕΙΜΕΝΟ 48

Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a

Lusitano quodam dono data erat. Sertorius

omnibus persuasit cervam, instinctam numine

Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia

factu essent. Si quid durius ei videbatur, quod

imperandum militibus esset, a cerva sese

monitum esse praedicabat. Ea cerva quodam die

fugit et perisse credita est. Cum aliquis Sertorio

nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius

eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam

postero die repente in eum locum emitteret, in

quo ipse cum amicis futurus esset. Postridie eius

diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum

suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam

quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a

servo, in cubiculum Sertorii introrupisset,

admiratio magna orta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

(Ένα) Άσπρο ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς είχε

δοθεί ως δώρο στο Σερτώριο από κάποιο

Λουζιτανό. Ο Σερτώριος τους έπεισε όλους ότι

το ελάφι, κατευθυνόμενο από τη βούληση της

Άρτεμης, μιλούσε μαζί του και του υποδείκνυε

τι ήταν χρήσιμο να κάνει. Αν του φαινόταν πως

έπρεπε να δώσει στους στρατιώτες του κάποια

διαταγή που ήταν σκληρότερη από τις

συνηθισμένες, διακήρυσσε ότι τον είχε

συμβουλέψει το ελάφι. Κάποια μέρα αυτό το

ελάφι έφυγε και πίστεψαν ότι είχε πεθάνει.

Όταν κάποιος ανήγγειλε στο Σερτώριο ότι το

ελάφι είχε βρεθεί, ο Σερτώριος τον διέταξε να

σωπάσει. Επιπλέον του έδωσε οδηγίες να το

αφήσει την επόμενη μέρα ελεύθερο ξαφνικά σ’

αυτό το μέρος, όπου θα βρισκόταν ο ίδιος με

τους φίλους του. Την άλλη μέρα, ο Σερτώριος,

αφού δέχτηκε τους φίλους του στην

κρεβατοκάμαρά του, τους είπε ότι είχε δει στον

ύπνο του πως το ελάφι, που είχε πεθάνει,

ξαναγύρισε κοντά του. Όταν το ελάφι, αφού

αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο, όρμησε στην

κρεβατοκάμαρα του Σερτωρίου, γεννήθηκε

μεγάλος θαυμασμός.


ΚΕΙΜΕΝΟ 49

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de

interficiendo Caesare cognovisset, cultellum

tonsorium quasi ungium resecandorum causa

poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.

Clamore deinde ancillarum in cubiculum

vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod

tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto

Porcia “non est hoc” inquit “temerarium factum

meum, sed certissimum indicium amoris mei

erga te tale consilium molientem: experiri enim

volui, quam aequo animo me fero essem

interemptura, si tibi consilium non ex sententia

cessisset”.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το

σχέδιο του άντρα της για τη δολοφονία του

Καίσαρα ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα

δήθεν για να κόψει τα νύχια της και μ’ αυτό,

που της γλίστρησε δήθεν τυχαία,

αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα, ο Βρούτος, που

τον κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της οι φωνές

των υπηρετριών, ήρθε για να τη μαλώσει,

επειδή τάχα είχε κλέψει την τέχνη του

μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν η Πορκία είπε κρυφά:

«αυτό δεν είναι μια ασυλλόγιστη πράξη μου,

αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου

για σένα, που ετοιμάζεις (:μηχανεύεσαι) τέτοιο

σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση

ηρεμία θα αυτοκτονούσα με το ξίφος, αν το

σχέδιο σου δεν πήγαινε κατ’ ευχήν».

Documents

Λατινικa Γλυκειου 2013 4 Κειμενα Μεταφρασεισ Ασκησεισ