Δεκέμβρης 1944: Φωτογραφικό αρχείο

«AIΣΘANOMAI έναν ιδιαίτερ δε-σμ� με την Eλλάδα και τ υς Eλλη-νες. Eίδα τι έκαναν ι Γερμαν ί στη�ώρα τ υς κι έ�ησα τη �ρίκη τ υεμ�υλί υ π λέμ υ τ υς». O �ωτ -γρά� ς Nτιμίτρι Kέσελ γεννήθηκεστις αρ�ές τ υ αιώνα και αυτές τιςγραμμές τις έγραψε πρ�σ�ατα. Πα-ρακ λ υθεί με ενδια�έρ ν μέσωτηλε�ών υ και �α# την έκδ ση –για

πρώτη � ρά– των �ωτ γρα�ιώντ υ στην Eλλάδα. Aνυπ μ νεί. Δενείναι τυ�αίες �ωτ γρα�ίες. Oι περί-π υ 120 �ωτ γρα�ίες π υ επελέγη-σαν απ� τα �ιλμ π υ τρά%η#ε σταΔεκεμ%ριανά, μισ�ν αιώνα πίσω,πρ καλ ύν σήμερα έντ να συναι-σθήματα. Oσ ι τις εί�αν δει, μιλ ύ-σαν για «κλωτσιά στ στ μά�ι».Aλλ ι, κλ νίστηκαν τ�σ π λύ π υεί�αν παγερές αντιδράσεις. Kανείς�μως δεν έμεινε αδιά� ρ ς.

Στην EλλάδαO Nτιμίτρι Kέσελ είναι Oυκραν�ς.

E�ησε τα περισσ�τερα �ρ�νια τ υστην Aμερική. Kάλυψε π λλές απ -στ λές. Hρθε και στην Eλλάδα.«E�θασα στην Aθήνα με τα %ρετα-νικά στρατεύματα τ ν Oκτώ%ρι τ υ 1944, �ταν ι Γερμαν ί υπ �ω-ρ ύσαν. Mας υπ δέ�θηκαν πλήθηAθηναίων...», γρά�ει. Hρθε ως α-νταπ κριτής τ υ περι δικ ύ«Λάι�», με τ π ί συνεργάστηκε απ� τ 1936 ως τ 1973, τη �ρ νιά

π υ έκλεισε (σ.σ.: επανεκδ�θηκε λί-γα �ρ�νια αργ�τερα ως μηνιαί ).

Mε την ιδι�τητα αυτή τα#ίδεψε σε�λ ν τ ν κ�σμ , η πρ σωπική τ υματιά διείσδυσε πέρα απ� τις ανά-γκες μιας ειδησε γρα�ικής κάλυ-ψης, η μη�ανή τ υ έγινε ένα εργα-λεί στα �έρια τ υ. Στην Eλλάδα,δεν αρκέστηκε σε μία %ιαστική καιεπι�ανειακή �ωτ γρά�ιση. Συ�νά,απ ρεί κανείς για την καλλιτε�νικήα#ία �ωτ γρα�ιών, στις π ίες ανθρώπιν ς π�ν ς έ�ει πρωταγωνι-στική θέση. Aπ τύπωσε την ερημω-μένη ελληνική επαρ�ία, απ� την ελ-ληνική πρωτεύ υσα ως την K �άνη,πρ�σωπα γυναικών, ανταρτών, παι-διών, ε�ή%ων, γερ�ντων...

Δεκέμ�ρι�ς τ�υ 1944Φωτ γρά�ισε την Aθήνα. Hταν

στην πλατεία Συντάγματ ς, την Kυ-ριακή στις 3 Δεκεμ%ρί υ 1944. Xάρησ’ αυτ�ν, την ετ ιμ�τητά τ υ, τηνψυ�ραιμία τ υ, τ μεγάλ �άρισμάτ υ, Δεκέμ%ρης της Aθήνας απα-θανατίστηκε σε μία σειρά συγκλ νι-στικών �ωτ γρα�ιών, ι περισσ�τε-ρες απ� τις π ίες δημ σιεύ νταιγια πρώτη � ρά στις «Eπτά Hμέρες».

Aυτές τις ημέρες, θα κυκλ � ρή-σει, απ� τις εκδ�σεις «Aμμ ς», τ λεύκωμα τ υ Δεκέμ%ρη με τις �ω-τ γρα�ίες τ υ Kέσελ. Θα είναι έναςδεμέν ς τ�μ ς, μεγάλ υ σ�ήματ ς,με τις 120 �ωτ γρα�ίες και τ κεί-μεν π υ έγραψε ίδι ς �ωτ -γρά� ς για την ελληνική παρ υσία-ση των �ωτ γρα�ιών τ υ. T απ�-σπασμα π υ πρ δημ σιεύ υν ι«Eπτά Hμέρες» μα�ί με επιλ γή απ�τις �ωτ γρα�ίες της Aθήνας πρ έρ-� νται απ� την έκδ ση αυτή.

O Kέσελ �ρ�ντισε ίδι ς να απ -

σταλ ύν ι �ωτ γρα�ίες αυτέςστην Eλλάδα. Aυτ� έγινε πρ�σ�ατα.Πριν απ� λίγ υς μήνες, τ ν Aύγ υ-στ τ υ 1994. «...πενήντα �ρ�νια με-τά», ανα�έρεται στ ν πρ�λ γ τ υλευκώματ ς, «ένας άλλ ς μεγάλ ς�ωτ γρά� ς τ υ αιώνα μας, Nτέη-%ιντ Nτάγκλας Nτάνκαν, έ�ερε στηνAθήνα αυτ� τ π λύτιμ υλικ� καιμας τ έδωσε λέγ ντας :”O NτμίτριKέσελ ήταν εδώ, κάτω απ’ την Aκρ�-π λη, στις 3 Δεκεμ%ρί υ 1944. T�τεπ υ π λλά �νειρα έγιναν ε�ιάλτεςκαι ηρωισμ�ς, η αγωνία και τ πά-θ ς μάτωσαν αυτή την �μ ρ�η �ώ-ρα. Σας στέλνει μέσα απ’ την καρδιάτ υ, �σα θραύσματα μά�εψε απ� ε-κείνα τα γεγ ν�τα. Tη δική τ υ �ω-τ γρα�ική μαρτυρία».

Θεματ�λ�γίαH εν�τητα των ελληνικών �ωτ -

γρα�ιών τ υ θεωρείται απ� τις ση-μαντικ�τερες στιγμές της καριέραςτ υ ως �ωτ γρά� υ, άγνωστ , �-μως, είναι γιατί τ σύν λ των �ω-τ γρα�ιών παρέμεινε εκτ�ς δημ -σι�τητας επί τ�σα �ρ�νια. H ίδια η�ωή τ υ Nτιμίτρι Kέσελ, π υ είναισ�εδ�ν συν μήλικ ς με τ ν αιώναμας, μ ιά�ει με παραμύθι. Hταν έ�η-% ς �ταν #έσπασε η Pωσική Eπανά-σταση και �αντά�εται π�σ η εμπει-ρία αυτή συντάρα#ε την νεαρή ψυ�ήτ υ. Eγκαταλείπει ριστικά την Oυ-κρανία και τ ν κλειστ� της ρί� ντατ 1923, �ταν μεταναστεύει στηνAμερική.

Aπ� τα πρώτα �ρ�νια τ υ ’30 εί�εκαθιερωθεί ως ένας ικαν�τατ ς �ω-τ γρά� ς ειδικευμέν ς σε %ι μη�α-νικά θέματα. Σταδιακά, άρ�ισε νασυνεργά�εται με τ «Λάι�» και ναδιευρύνει τη θεματ λ γία τ υ. Tαενδια�έρ ντά τ υ, ανήσυ�α καιπλατειά, τ ν έσπρω�ναν σε κάθεγωνιά της γής. Aπ� τα π τάμια τηςIνδίας ώς τις κ ρυ�ές των Aνδεωνκαι στη μέση η Eλλάδα, στ σημεί π υ ενών νται ι δύ κ�σμ ι, σανσταυρ�ς... O Kέσελ είναι ένας μεγά-λ ς πρ σωπ γρά� ς. Aκ�μη και �-ταν �ωτ γρα�ί�ει πλήθη, κάθε πρ�-σωπ �ωριστά είναι μία πρ σωπ -γρα�ία.

Oι σκηνές απ� την πλατεία Συ-ντάγματ ς, αλλά και απ� τ υς δρ�-μ υς της Aθήνας, ι περίπ λ ι, τ συσσίτι , ι άστεγ ι και ι νεκρ ίστα κατώ�λια των αθηναϊκών σπι-τιών, συνθέτ υν την τραγικ�τερηπινακ θήκη τ υ ανθρώπιν υ π�ν υ.

E�ώ�υλλ�: Λίγ� πριν απ� τ�υςπυρ��λισμ�ύς. O κ�σμ�ς είναιδιάσπαρτ�ς στην πλατεία Συ-ντάγματ�ς απέναντι απ� τη«Mεγάλη Bρεττανία» (�ωτ. Nτι-μίτρι Kέσελ).

Yπεύθυν ς «Eπτά Hμερών»:BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

AΦIEPΩMA

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

NIKOΣ BATOΠOYΛOΣ

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 4 ΔEKEMBPIOY 1994

O τραγικ�ς Δεκέμ ρι�ςμε τ� �ακ� τ�υ Kέσελ

Aνέκδ�τες �ωτ�γρα�ίες για τα αιματηρά γεγ�ν�τα τ�υ 1944

O Nτιμίτρι Kέσελ, με τη στ�λή τ�υ αμερικανικ�ύ στρατ�ύ, είναι � Oυκραν�ς �ω-τ�γρά��ς, π�υ για λ�γαριασμ� τ�υ «Life» απαθανάτισε με τ� �ακ� τ�υ τα τραγι-κά γεγ�ν�τα τ�υ Δεκεμ�ρί�υ τ�υ ’44 στην Eλλάδα.

KYPIAKH 4 ΔEKEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3Δεκέμ�ρι�ς 1944. Bρεταν�ί στρατιώτες «καλύπτ�υν» την �δ� Kριε"ώτ�υ στη γωνία, �π�υ �ρίσκεται σήμερα η «Aγρ�τική Tράπε"α» και παλαι�τερα τ� «King’s Palace».

Tραγικά λείψανα μιας άλλ�τε ήρεμης �ωής, τα σπίτια της Aθήνας... Διάτρητες απ� σ�αίρες �ι πρ�σ�ψεις, αν�ι�τές πληγές τα παράθυρα. Mια μ�να�ι-κή �ιγ�ύρα γυναίκας μπρ�στά σε εργατική π�λυκατ�ικία, ραγισμέν� κέλυ��ς ανθρώπινης �ωής...

ΛEZANTA 4-5

AΦIEPΩMA


Πώς �θάσαμεστη σύγκρ�υσηOι διαπραγματεύσεις μετα�ύ κυ�έρνησης και EAM

για α��πλισμ� και η τραγωδία τ�υ Δεκεμ�ρί�υ

T�υ Γ.A. Λε�νταρίτη

ΣTIΣ 18 Oκτω�ρί�υ 1944, �πως είναιγνωστ�, έ�θασε στην πρωτεύ�υσα� πρωθυπ�υργ�ς Γ. Παπανδρέ�υμε �λ�κληρ� τ� υπ�υργικ� συμ��ύ-λι� (εκτ�ς απ� τ� τριμελές κλιμάκι�π�υ εί�ε πρ�ηγηθεί) και με τ�ν αρ-�ηγ� των �ρετανικών και �λων τωνελληνικών δυνάμεων (τακτικών καιανταρτών) τ�ν Σκ�μπι.

Aυτή η ά�ι"η είναι πασίγνωστη.Eλά�ιστα γνωστή είναι μια άλλη,την ίδια μέρα (και ��ι συμπτωματι-κά). Στις 18 Oκτω�ρί�υ έ�θασεστην Aθήνα –απ� τα Aγρα�α– και ηKεντρική Eπιτρ�πή τ�υ EAM. Φθά-ν�ντας, έδωσε στην δημ�σι�τηταμια πρ�κήρυ"ή της, στην �π�ία υ-π�γράμμι$ε τ� EAM την συνέπειάτ�υ στις συμ�ωνίες π�υ εί�ε υπ�-γράψει, τη συμμ�ρ�ωση τ�υ EΛAΣστις κυ�ερνητικές εντ�λές (να μηνεισέλθει στην Aθήνα, την αναίμα-κτη απελευθέρωσή της). Yπ�γράμ-μι$ε �μως τ� EAM την ύπαρ"η καιτην παρ�υσία τ�υ, τ�νί$�ντας �τι«θέτει στην διάθεση της εθνικήςκυ�έρνησης τ�ν EΛAΣ για την �λ�-κλήρωση της απελευθέρωσης». Hημέρα της διακηρύ"εως –18 Oκτω-�ρί�υ– και �ι υπ�γραμμίσεις της–«εδώ είμαστε κι εμείς»– δεί�ν�υντην πραγματικ�τητα της απελευθε-ρωτικής περι�δ�υ. Δυαδική ε"�υ-σία υπήρ�ε στην Eλλάδα: Tης κυ-�ερνήσεως Παπανδρέ�υ και τ�υEAM. Δεν ήταν αλήθεια, κάτι π�υγρά�εται συ�νά σαν σ�ήμα λ�γ�υ,�τι η κυ�έρνηση ήλεγ�ε μ�ν� τ�κέντρ� της Aθήνας. Bέ�αια, δεν ή-λεγ�ε αρκετές ακραίες αθηναϊκέςσυν�ικίες. Hλεγ�ε �μως αρκετέςάλλες περι��ές. Tην Kρήτη �π�υ υ-πήρ�αν ισ�υρές εθνικιστικές �ργα-νώσεις κι εκεί � EΛAΣ ακ�λ�υθ�ύσεδια��ρετική γραμμή.

Eί�ε ακ�μη η κυ�έρνηση υπ� τ�νέλεγ�� της τα νησιά τ�υ Aιγαί�υ καιτ�υ I�νί�υ, ενώ την Hπειρ� κατεί-�αν �ι δυνάμεις τ�υ Zέρ�α, κι έναμικρ� τμήμα της Aνατ�λικής Mακε-δ�νίας υπ� τ�ν Tσα�ύς - Aντών. T�EAM κυριαρ��ύσε στην ηπειρωτικήEλλάδα και στην Πελ�π�ννησ�. Aυ-τή ήταν η κατάσταση τις πρώτεςμέρες της Aπελευθέρωσης, ενώ έ-�θαναν λίγ�-λίγ�, μερικά �ρετανι-κά τμήματα και η Oρεινή Tα"ιαρ�ία.O EΛAΣ �ρισκ�ταν στ� μά"ιμ�υμτης υλικής δυνάμεώς τ�υ, κατά τηναπελευθέρωση. Oι μ�νιμ�ι αντάρ-

τες τ�υ, περν�ύσαν τις 50.000. Kα-τανέμ�νταν σε 9 μεραρ�ίες και 2τα"ιαρ�ίες.

Eί�αν πλήρη καν�νικ� �πλισμ�πε$ικ�ύ (μέ�ρι και �αρείς �λμ�υς)και λίγα π�λυ��λα. Σύγ�ρ�να μέσα–θωρακισμένα– δεν διέθεταν καθ�-λ�υ. O αριθμ�ς των π�λεμιστώντ�υ EAM �μως, ήταν διπλάσι�ς των50.000, γιατί υπήρ�ε � ε�εδρικ�ςEΛAΣ, και η Π�λιτ��υλακή.

Eθνικ�ς στρατ�ς

Aυτή ακρι�ώς η έν�πλη δύναμη,πρ��λημάτι$ε τ�υς Aγγλ�υς και τηνκυ�έρνηση. Eδώ �ρισκ�ταν τ� με-ταπελευθερωτικ� πρ��λημα, δι�τι,πρ�ϋπ�θεση τ�υ σ�ηματισμ�ύ ενι-αίας υπερπαρατα"ιακής κυ�ερνή-σεως, και �λων των άλλων συμ�ω-νιών, ήταν �τι με την ανασυγκρ�τη-ση τ�υ κράτ�υς, θα συνεκρ�τείτ�και εθνικ�ς στρατ�ς. Δηλαδή, γενι-κή στρατ�λ�γία, στρατ�λ�γικέςκλάσεις, �μ�ι�μ�ρ�ία κατατά"εως.Δεν αρνήθηκε τ� EAM αυτήν τηνγενική πρ�ϋπ�θεση. Eί�ε �μως καιτις δικές τ�υ επί μέρ�υς πρ�ϋπ�θέ-σεις, για τα στελέ�η τ�υ μ�ναδικ�ύεθνικ�ύ στρατ�ύ, αλλά και π�λιτι-κές: Π�σ� θα έμενε η κυ�έρνησηΠαπανδρέ�υ π�υ μει�ψη��ύσε;Π�τε θα γιν�ταν τ� π�λιτειακ� δη-μ�ψή�ισμα; Π�τε �ι εκλ�γές; Oλααυτά απ�τελ�ύσαν θέματα ευρυτά-των συ$ητήσεων. T� μεσημέρι της5ης N�εμ�ρί�υ, � πρωθυπ�υργ�ς Γ.Παπανδρέ�υ μετά απ� συνεργασίαπ�υ εί�ε με τ�ν Σκ�μπι, ανεκ�ίνωσετην απ�στράτευση των ανταρτικών�μάδων αντιστάσεως EΛAΣ καιEΔEΣ, η �π�ία ωρίσθη για την 10ηνΔεκεμ�ρί�υ.

O Παπανδρέ�υ υπ�σ�έθηκε �τι �ιμ�νιμ�ι α"ιωματικ�ί των ανταρτι-κών σωμάτων θα "αναγύρι$αν στ�ντακτικ� στρατ�, και �τι «Aπ� της10ης Δεκεμ�ρί�υ παύει πάσα ��ρ�-λ�γία επι�ληθείσα πρ�ς συντήρησητων �μάδων αντιστάσεως»... H τε-λευταία αυτή παράγρα��ς, δεν ή-ταν �ωρίς σημασία. Στις EAM�κρα-τ�ύμενες περι��ές εί�ε επι�ληθείαπ� την κατ��ική περί�δ�, αντί άλ-λων ��ρ�λ�γιών, η κατα��λή 5%εις είδ�ς επί των αγρ�τικών πρ�ϊ�-ντων. O EΛAΣ μ�ν�ν απ’ εκείνη τηνεισ��ρά μπ�ρ�ύσε να συντηρηθεί.H πρ�θεσμία πάντως των 35 ημε-ρών δεν ήταν �ύτε μεγάλη, �ύτε μι-κρή, αλλά �σ� �ι μέρες πλησία$αν

KYPIAKH 4 ΔEKEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 5

στην αμετακίνητη ημερ�μηνία της10ης Δεκεμ�ρί�υ, �αίν�νταν στ�ν�ρί$�ντα νέα εμπ�δια.

O Γ. Παπανδρέ�υ απ��άσισε ναδι�ρίσει αρ�ηγ� τ�υ νέ�υ στρατ�ύ,τ�ν Aλέ". Oθωναί�, τ�ν �π�ί� δε��-ταν η Aριστερά, και � �π�ί�ς άλλω-στε εί�ε παλιά πρ�σωπική �ιλία μετ�ν στρατηγ� Σαρά�η. T�ν «ανέ-�θηκε» και η Δε"ιά. O Oθωναί�ς �-μως, αδιάλλακτ�ς δημ�κρατικ�ς,δεν ανε��ταν τις παρεμ��λές τ�υΣκ�μπι, και τ�νι$ε θυμωμέν�ς: «Aνείμαι αρ�ιστράτηγ�ς, μ�ν� με τ�νπρωθυπ�υργ� θα έ�ω συνεργασία».Iσως δεν καταλά�αινε τι γιν�ταν μετην Aγγλία και τ� ρ�λ� της στη Mε-σ�γει�, και δεν αντιλαμ�αν�ταν, �τικαι τ�ν πρωθυπ�υργ�, �ι Aγγλ�ι τ�νεί�αν δι�ρίσει. Tελικά, παραιτήθηκεστις 13 N�εμ�ρί�υ.

Σε �λες τις παρατά"εις, γιν�τανμια πάλη μετα"ύ μετρι�παθών και α-διαλλάκτων. Στην παράτα"η των«Eθνικ��ρ�νων», η πάλη αυτή είναι�ανερή. Aπ� τ�ν Eυστρ. K�υλ�υμ-�άκη π�υ με την ε�ημερίδα τ�υ«Mεγάλη Eλλάς», κεραυν��λ�ύσετην Aριστερά, αλλά και κάθε συμ�ι-�αστικ� Δε"ι�, μέ�ρι τ�ν Παπανδρέ-�υ π�υ έλεγε �τι αγωνι$�ταν «ενα-ντί�ν των μνηστήρων της ανωμα-λίας» και τ�ν Θ. Σ��ύλη, π�υ �ε-�αίωνε τ�υς EAMικ�ύς, �τι μια δικήτ�υ κυ�έρνηση, θα ε"ασ�άλι$ε την�μαλ�τητα. Στην ηγεσία της Aριστε-ράς, ιδιαίτερα στ� KKE, ήταν αδύνα-τ� να ε"ακρι�ώσει κανείς τις πρ�-σωπικές απ�ψεις των μελών τ�υΠ.Γ. Oι συγκεντρώσεις και διαδηλώ-σεις, δεν σταματ�ύσαν, �ι τ�ί��ι ή-σαν γεμάτ�ι συνθήματα κι έ�θανανστιγμές π�υ � Παπανδρέ�υ έλεγε α-πελπισμέν�ς στ�ν υπ�υργ� Oικ�ν�-μικών, τ�ν Σ�ώλ�: «Aλέκ�, θα τρε-λαθώ!». ...Mε τη ματαίωση της λύσε-ως Oθωναί�υ, �ι συ$ητήσεις μετα"ύαρμ�δίων πύκνωναν. O Παπανδρέ-�υ κάθε μέρα διαπραγματευ�ταν μεκάπ�ι�ν EAMικ�: Mε τ�ν Σ�ώλ�, μετ�ν Zεύγ�, με τ�ν Παρτσαλίδη, ήτ�ν Σιάντ�. T� πρ��λημα της Aρι-στεράς, ήταν δικαι�λ�γημέν�: «Kα-λά, να α��πλιστ�ύμε εμείς. Tι εγ-γυήσεις �μως μας δίνετε, �τι μετάτ�ν α��πλισμ� δεν θα πέσ�υμε θύ-ματα των αντιπάλων μας;» Aπ’ αυτ�τ� σημεί� άρ�ισαν �ι α"ιώσεις γιαεκκαθάριση στρατ�ύ και σωμάτωνασ�αλείας απ� τ�υς «ακραί�υς».Kαι γι’ αυτ� τ� EAM $ήτησε διάλυση��ι μ�ν� τ�υ EΛAΣ και EΔEΣ, αλλάκαι της Tα"ιαρ�ίας τ�υ Pίμινι, καιτ�υ Iερ�ύ Λ��υ. Oι ��ι και η δυ-σπιστία ήσαν αμ�ι�αίες και για τιςδύ� παρατά"εις. O γραμματέας τ�υKKE, � Γιώργ�ς Σιάντ�ς, συνεδύασετη διάλυση τ�υ EΛAΣ με απ��ασηγια σύντ�μη διε"αγωγή Δημ�ψη�ί-σματ�ς, και αμέσως μετά, διε"αγω-γή εκλ�γών Συντακτικής Συνελεύ-σεως. Aυτή ακρι�ώς η θέση, μεταδι-δ�ταν απ� τα πλήθη με τ� τραγ�ύδι:

«T� ’��υμε �άλει �αθιά μεσ’ τηνκαρδιά μας,

Λα�κρατία και ��ι �ασιλιά...».T� σύνθημα αυτ�, επρ�κειτ� να

απ�τελέσει μια �ασική αιτία για σύ-γκρ�υση με �ρικαλέες συνέπειες.Πρ�σ�ημα θα απ�τελ�ύσε � σκ�πε-λ�ς της Tα"ιαρ�ίας Pίμινι. Kαι γι’ αυ-τ�, � �ανατικ�ς αντιμ�ναρ�ικ�ς Γ.Kα�αντάρης, θα κατηγ�ρ�ύσε τ�νΓ. Παπανδρέ�υ, κατά την διάρκεια

των συγκρ�ύσεων: «Aιματ�κυλήσα-τε τ�ν τ�π� για δυ� �ιλιάδες Πραι-τωριαν�ύς (Pιμινίτες)».

O «αυτ�κρατ�ρικ�ς»Tσώρτσιλ

Για τις διαθέσεις τ�υ Tσώρτσιλ,έδωσε μια ε"ήγηση τ� 1946 κάπ�ι�ςπ�υ τ�ν γνώρι$ε απ� κ�ντά: O συ-νταγματάρ�ης K�μπτ�ν Mακέν$υ,άλλ�τε αρ�ηγ�ς της Iντέλλιτ$ενςΣέρ�ις, θα έλεγε στ�ν γραμματέατ�υ EAM Δημ. Παρτσαλίδη, σε μιαεπίσκεψη τ�υ τελευταί�υ στ� Λ�ν-δίν�: «O Tσώρτσιλ μένει σ’ �λη τ�υτην $ωή αυτ�κρατ�ρικ�ς. Zει στηνεπ��ή π�υ �γήκαν τα παράσηματ�υ λ�υτρ�ύ και της περικνημίδ�ς.Mέν�ντας τέτ�ι�ς, συνδέθηκε μετ�ν Γεώργι�. Kαι �ταν �ρεθήκατεεσείς στην πρωτ�π�ρία τ�υ αντιμ�-ναρ�ισμ�ύ, τ�ν διευκ�λύνατε στα�ιλ��ασιλικά σ�έδιά τ�υ». Στ� με-τα"ύ, �ι διαπραγματεύσεις συνε�ί-$�νταν με κ�π�. H κυ�έρνηση τελι-κά δέ�θηκε να διαλυθεί και η «Tα-"ιαρ�ία. με τις ανταρτικές �ργανώ-σεις, αλλά η λύση απ�ρρί�θηκε απ�τ�ν Tσώρτσιλ.

Mε υπ��ωρήσεις της κυ�ερνήσε-ως, απ�μακρύνθηκαν απ� τις θέ-σεις τ�υς � στρατιωτικ�ς δι�ικητήςAττικής Σπηλιωτ�π�υλ�ς και � επι-τελάρ�ης K. Bεντήρης, ενώ παράλ-ληλα αντικαθίσταται και � υ�υ-π�υργ�ς Στρατιωτικών Λαμπριανί-δης και την θέση τ�υ αναλαμ�άνει� στρατηγ�ς Πτ�λ. Σαρηγιάννηςτ�υ EΛAΣ. O Γ. Παπανδρέ�υ άρ�ισενα αισι�δ�"εί. Mε επιμ�νή των με-τρι�παθών, �ρίσκεται η λύση καιπαρακάμπτεται � σκ�πελ�ς απ� τηνTα"ιαρ�ία τ�υ Pίμινι. Kατά τ� σ�έ-δι�, θα έμενε η Tα"ιαρ�ία, θα έμενεακ�μα και ένα τμήμα τ�υ EΔEΣ α-διάλυτ�. Θα έμενε �μως και ένατμήμα τ�υ EΛAΣ, με δύναμη, �ση α-θρ�ιστικά ήταν η δύναμη Pιμινιτώνκαι EΔEσιτών. Στις 27 N�εμ�ρί�υ,αυτή τη λύση συ$ητ�ύσαν � Παπαν-δρέ�υ με τ�υς EAMικ�ύς ηγέτες:T�ν Σ�ώλ� τ�ν Hλ. Tσιριμώκ� καιτ�ν Γιάννη Zεύγ�. Συμ�ώνησανπρ��ρικά και συνέτα"αν τ� σ�έδι�π�υ περιελάμ�ανε και άλλ�υς �-ρ�υς: Δίκες δ�σιλ�γων, εκκαθάρι-ση κρατικ�ύ μη�ανισμ�ύ, κ.λπ. Tηνεπ�μένη, �ι εκπρ�σωπ�ι των κ�μ-μάτων μπαιν��γαιναν συνέ�εια στ�σπίτι τ�υ Παπανδρέ�υ στη λεω��-ρ� Kη�ισιάς, για διευκρινίσεις καιε"ηγήσεις. O πρωθυπ�υργ�ς �μωςήταν �έ�αι�ς για την τελική απ�δ�-�ή των απ�ψεών τ�υ, α��ύ ήσανσύμ�ων�ι � Σκ�μπι και � πρεσ�ευ-τής Λήπερ. Eτσι και �ι τρεις ήπιανσαμπάνια για τ� ευτυ�ές γεγ�ν�ς.

Kαι τ�τε... �λα ανατράπηκαν! Στ�σπίτι τ�υ Παπανδρέ�υ έ�θασε αρ-γά τ� απ�γευμα μ�ν�ς τ�υ � υ-π�υργ�ς Zεύγ�ς για να δηλώσειστ�ν πρωθυπ�υργ�, �τι τ� KKE α-"ίωνε: Διάλυση της τα"ιαρ�ίας καισ�εδ�ν «συν�πτική διαδικασία» γιατ�υς δ�σιλ�γ�υς! Tι εί�ε μεσ�λα-�ήσει; Tι άλλα"ε; Kατά τ�ν κ. Πα-πανδρέ�υ, � Zεύγ�ς ήταν κατακί-τριν�ς, και δεν υπήρ�ε αμ�ι��λία�τι εκτελ�ύσε κάπ�ια εντ�λή. Kατάτ� KKE � κ. Παπανδρέ�υ εί�ε αλλά-"ει τα συμ�ωνηθέντα. Στ� δικ� τ�υκείμεν�, έγρα�ε άλλα απ� αυτά

π�υ εί�αν συμ�ωνηθεί. O Hλ. Tσιρι-μώκ�ς σημείωνε εκείνη την ημέραστ� ημερ�λ�γι� τ�υ: «Στις 2 μ.μ. �Σ�ώλ�ς κι εγώ, πηγαίν�υμε σταγρα�εία τ�υ KKE, �π�υ � Σιάντ�ςμας λέει τις αντιρρήσεις τ�υ KKEπ�υ αρ�ί$�υν απ� την αρ�ή. H νέαδιατύπωση τ�υ πρώτ�υ �ρ�υ –π�υκατά Παπανδρέ�υ είναι μ�ν� �ρα-στικώς δια��ρετικές, α��ύ έγινανδιαταγές τ�υ ως υπ�υργ�ύ– πρ�κα-λεί τις πι� απαισι�δ�"ες πρ��λέ-ψεις. Oτι θα διατηρηθ�ύν πάλι �ω-ριστ�ί στρατ�ί, � Zέρ�ας στην Hπει-ρ�, κ.λπ. �τι τ� έναυσμα τ�υ εμ�υ-λί�υ π�λέμ�υ παραμένει ακέραι�,για τ�υς άλλ�υς θα υπάρ�ει τ�υπ�υλι�ύ τ� γάλα, και για τ�ν EΛAΣ,η �τώ�εια και η στέρηση..».

H αντιδικία για τις �ράσεις τωνσ�εδίων εκείνων, θα συνε�ι$�τανγια π�λλά �ρ�νια. Kατάπληκτ�ι �Σ�ώλ�ς και � Tσιριμώκ�ς αλλά και �N. Aσκ�ύτσης απ� τη μεταστρ��ήγια την �π�ία δεν τ�υς ρώτησαν,��ύμεν�ι για τα δεινά π�υ θα πε-ρίμεναν τ�ν αριστερ� κ�σμ�, απ�-�άσισαν να παραιτηθ�ύν απ� τηνκυ�έρνηση. T�τε έγινε και σκέψηγια διάλυση τ�υ συνασπισμ�ύ τωνκ�μμάτων τ�υ EAM. Πρ�λα�ε �μως� Σιάντ�ς κι έπεισε τ�ν Σ�ώλ� καιτ�ν Tσιριμώκ�, να μείν�υν ενωμέ-ν�ι, α��ύ ήταν συναγωνιστές τ�υπ�λέμ�υ και για να καθησυ�άσειτ�υς ��υς τ�υ Σ�ώλ�υ, � Σιά-ντ�ς τ�υ τ�νισε με τ� πι� επίσημ�ύ��ς:

— Kύριε καθηγητά, σας �ε�αιώ-νω στ� λ�γ� μ�υ, �τι δεν πάμε γιαεμ�ύλι� π�λεμ�. Δεν θα συγκρ�υ-στ�ύμε...

Tα επ�μενα δύ� 24ωρα, έγινε μιαπρ�σπάθεια σ�ηματισμ�ύ κυ�ερνή-σεως απ� τ�ν Σ��ύλη. Kι ενώ ακ�-μη κι � Γ. Παπανδρέ�υ δε��ταν ταπαραιτηθεί πρ�κειμέν�υ να �μαλ�-π�ιηθεί η κατάσταση, επενέ�η �Tσώρτσιλ, π�υ έδει"ε για μιαν ακ�-μη ��ρά, �τι ήταν απ��ασισμέν�ςνα τρα�ή"ει για π�λεμική αναμέ-τρηση. Mε αγέρω�� ύ��ς, εδήλω-σε: «Δεν είναι καιρ�ς για ανα��λές.Θέλω τ�ν Παπανδρέ�υ εις τ� πηδά-λι�ν»... Στις 3 Δεκέμ�ρη θα γιν�ταντ� απαγ�ρευμέν� συλλαλητήρι�τ�υ EAM.

T� πρωί εκείνης της Kυριακής, ησυρρ�ή τ�υ λα�ύ σε �γκ�, "επέρα-σε και τις πρ��λέψεις των �ργανω-τών τ�υ. T� Σύνταγμα "ε�είλισε μεμεγάλη ακτίνα �λ�γυρα. Oλ�κληρηη Aστυν�μία Π�λεων �ρ�υρ�ύσε ταΠαλαιά Aνάκτ�ρα και τα δημ�σιακτίρια. Θα ήταν 11 τ� πρωί, �ταν έ-πεσαν �ι πρώτες τ�υ�εκιές. Oι α-στυν�μικ�ί έρι"αν στ� ά�πλ� πλή-θ�ς και γέμισαν την πλατεία μεπτώματα. H ηγεσία τ�υ KKE τ�νι$ε�τι δεν ήθελε την έν�πλη σύγκρ�υ-ση. Στις 5 Δεκεμ�ρί�υ τ�υ 1958, �διευθυντής της Aστυν�μίας Aθη-νών, � Aγγελ�ς E�ερτ, σε συνέ-ντευ"ή τ�υ πρ�ς την ε�ημερίδα«Aκρ�π�λη», δήλωνε: «Eγώ διέτα-"α την �ίαιαν διάλυσιν των διαδη-λωτών, �άσει των διαταγών τας �-π�ίας εί��ν...».

Στις 4 τ�υ Δεκέμ�ρη, � KώσταςKαραγιώργης έγρα�ε στ�ν «Pι$�-σπάστη»: «H Aθήνα έ$ησε �θες μιαμεγάλη μέρα. Aλλά μια μεγάλη πι-κρή και ματωμένη μέρα...». H θύελ-λα στην Aθήνα άρ�ι$ε...

Kυριακή, 3 Δεκεμρί�υ 1944. Hλι�λ�υστη ημέρα.Xιλιάδες π�λίτες, με πλακάτ και σημαίες, κατευ-θύν�νται πρ�ς την πλατεία Συντάγματ�ς, ανάμε-σα στα τανκς τ�υ ρετανικ�ύ στρατ�ύ. (Aπ�ψηπιθαν�ν στην �δ� Σταδί�υ).


Mπρ�στά στη B�υλή, στ� άθ�ς αριστερά η Aμαλίας και δε�ιά η Oθων�ς. Aντρες, γυναίκες, έ�η�ι, σ!ηματί"�υν ένα πυκν� αλλά ειρηνικ� πλήθ�ς, π�υ �ωνά"ει ρυθ-μικά τα συνθήματα τ�υ EAM. O αστυν�μικ�ς κλ�ι�ς είναι στεν�ς.

Mατωμένη KυριακήTHN KYPIAKH 3 Δεκεμ�ρίυ(1944) �ρισκ μυν στην Aθήνα, στηνπλατεία Συντάγματς, μα�ί μ’ ένανAμερικαν ρεπ ρτερ, τν K νι Πύ-λς. Eί�ε �εκινήσει μια μεγάλη διαδή-λωση. Oι παδί τυ EAM διαμαρτύ-ρνταν για τν α#πλισμ των δυνά-μεων τυ EΛAΣ. H αστυνμία εί�εδιατα�θεί να σταματήσει τη διαδήλω-ση, κι εί�ε σ�ηματίσει έναν κλι στδρ μ.

Tην πρηγύμενη μέρα η κυ�έρνη-ση εί�ε δώσει την άδειά της αλλά αρ-γά τη νύ�τα η άδεια ανακλήθηκε. Oια�ιωματύ�ι τυ EAM δήλωσανπως ήταν αδύνατ να ματαιώσυν τηδιαδήλωση σε τ σ μικρ �ρνικ διάστημα και απ#άσισαν να πρ�ω-

ρήσυν. Eνα τεράστι πλήθς γέμι�ετ δρ μ μπρστά στν αστυνμικ κλι . &α#νικά, ακύστηκαν πυρ-�λισμί κι ακλύθησε μια ριπή.Bρισκ μασταν με τν K νι έ�ω απ

τα Παλαιά Aνάκτρα, απέναντι απ τν σταθμ της αστυνμίας. Oταν άρ-�ισαν ι πυρ�λισμί εγκλω�ιστή-καμε ανάμεσα στις πρώτες γραμμέςτων διαδηλωτών και τυς αστυνμι-κύς. Kαλυ#θήκαμε πίσω απ τ τι-�αλάκι τυ δρ μυ πυ δηγεί στα α-νάκτρα. Mε τυς πρώτυς πυρ�-

λισμύς ι διαδηλωτές έπεσαν κάτω.«Πυρ�λύν άπλυς», είπε K νι.«Nαι», τυ απάντησα, «κίτα αυτ ναριστερά». Σ�εδ ν 15 π δια μακριάμας ένας άντρας με τ πρ σωπ γε-μάτ αίματα πρσπαθύσε να σηκω-θεί απ τ έδα#ς. Kρατύσε τ στ-μά�ι τυ κι αίματα ανά�λυ�αν μέσααπ’ τα δά�τυλά τυ.

Oι σπραδικί πυρ�λισμί στα-μάτησαν σε μερικά δευτερ λεπτα. Oιδιαδηλωτές σηκώθηκαν κι άρ�ισαννα διαλύνται. Mερικά σώματα έμε-ναν ακίνητα στ δρ μ. Kάπις #ώ-να�ε �ήθεια.

Oσι τραυματίες μπρύσαν ναπερπατήσυν υπ�αστά�νταν απ τυς συντρ #υς τυς. Mετά απ μια

μικρή διακπή, η αστυνμία πυρ� -λησε �ανά τυς διαδηλωτές. Oταν#άνηκε πως ι πυρ�λισμί σταμα-τύν ριστικά, μερικί διαδηλωτέςεμ#ανίστηκαν στην πλατεία Συντάγ-ματς για να μα�έψυν τυς νεκρύςκαι τυς �αριά τραυματισμένυς. Hαστυνμία πυρ� λησε και τυς α-πώθησε.

Συνλικά η αστυνμία σκ τωσε 23και τραυμάτισε 140, ανάμεσά τυςκαι πλλές γυναίκες. Aυτ , μως, δενσταμάτησε τυς διαδηλωτές πυ άρ-�ισαν να κατευθύννται πρς τν α-στυνμικ σταθμ απ’ πυ ανα�αι-τίστηκαν με νέα πυρά. Tην ίδια στιγ-μή τα �ρετανικά τεθωρακισμένα πυ

Συνέ!εια στην 11η σελίδα

Kείμενα:

NTIMITPI KEΣEΛ


#α�νικά απ� τις στέγες της Aστυν�μικής Διεύθυνσης και τα παλαιά ανάκτ�ρα τα π�λυ�λα αρ!ί"�υν να �ερν�ύν ριπές, ��νικές, πάνω στ� ά�πλ� πλήθ�ς. T� πυρ κρα-τά π�λλά λεπτά. Σταματά. #αναρ!ί"ει. Πανικ�ς, αγανάκτηση, �ιμωγές πληγωμένων και κραυγές �ργής ανακατεύ�νται σε μια απερίγραπτη ατα�ία.

T� πλήθ�ς πέ�τει καταγής, αλλά η αστυν�μία συνε!ί"ει τα πυρά. Oι πυρ��λισμ�ί σταματ�ύν, τ� πλήθ�ς σηκώνεται και αρ!ί"ει να μα"εύει τ�υς πληγωμέν�υς, αλλά ηαστυν�μία �αναν�ίγει πυρ. Oταν σταματ�ύν �ι πυρ��λισμ�ί, νεκρ�ί και τραυματίες κείνται σωριασμέν�ι στην άσ�αλτ�.


Aπ�λ�γισμ�ς της τραγωδίας: 28 νεκρ�ί και πάνω απ� 100 τραυματίες.


εί�αν σταθμεύσει κατά μήκς της Πα-νεπιστημίυ κινήθηκαν κι εμ#ανίστη-καν στ δρ μ ι άντρες της �ρετανι-κής στρατιωτικής αστυνμίας. Oιδιαδηλωτές τυς υπδέ�τηκαν με α-νακύ#ιση κι έτρε�αν στην πλατείαΣυντάγματς να τυς αγκαλιάσυνκαι να τυς #ιλήσυν. Eνας Bρετα-ν ς α�ιωματικ ς #ώνα�ε στ διευθυ-ντή της αστυνμίας Aγγελ E�ερτπυ στεκ ταν στν ε�ώστη τυ αρ�η-γείυ της Aστυνμίας. «Σταματήστεαμέσως να πυρ�λείτε». O E�ερτ α-πάντησε με αθω τητα: «Πις πυρ-�λεί;»

Oι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν�ανά. Aυτή τη #ρά κρατύσαν μιαπελώρια αμερικανική σημαία και κα-τέ�αιναν αργά τ δρ μ #ωνά�νταςρυθμικά: «Pύ��ελτ, Pύ��ελτ». Δενεπι�είρησαν να επιτεθύν στν αστυ-νμικ σταθμ . Mετά απ λίγ ιδρ μι έμειναν έρημι. Mερικί ά-ντρες και γυναίκες ά#ηναν πρ �ει-ρυς �ύλινυς σταυρύς στα σημεία πυ εί�ε �υθεί τ αίμα των θυμάτων.Aλλες γυναίκες μά�ευαν τ αίμα σε�αρτσακύλες και παλιές κνσέρ-�ες. Tην επ μενη ημέρα, στην κηδείατων 23 θυμάτων, καταλά�αμε γιατί.

H νεκρώσιμη ακλυθία έγινε στηMητρ πλη και ένα μεγάλ πλήθςπρσευ� ταν στη μικρή πλατεία.Aπ εκεί η νεκρική πμπή κατευθύν-θηκε στ Σύνταγμα. Tα #έρετρα πα-ρατά�θηκαν σε μια γραμμή, εκεί -πυ τα θύματα των πυρ�λισμώντης Kυριακής εί�αν πέσει. Oλι γνά-τισαν σε σιωπηλή πρσευ�ή. Mερικίκρατύσαν πανώ γραμμένα με τ αί-μα των θυμάτων. Eνα, πυ �ρισκ τανστην κρυ#ή της πμπής έγρα#ε: « -ταν λα ς είναι αντιμέτωπς με τν

Συνέ!εια απ� την 7η σελίδα


Tραυματι��ρείς μετα�έρ�υν ένα θύμα στ� σταθμ� πρώτων �ηθειών, π�υ εί!ε δημι�υργηθεί στ� �εν�δ�!εί� της «Mεγάλης Bρεττανίας».

Λίγες ώρες μετά τη μά!η �ι κεντρικ�ί δρ�μ�ι της Aθήνας παρ�υσιά"�υν αυτή την �ψη.


Στις 4 Δεκεμρί�υ 1944 �εσπά γενική απεργία π�υ έ!ει κηρύ�ει τ� EAM. Xιλιάδες π�λίτες συγκρ�τ�ύν μια ε�αιρετικά π�λυάριθμη συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγ-ματ�ς και στ�υς γύρω δρ�μ�υς. T� πλήθ�ς γ�νατί"ει για να απ�δώσει τιμή στη μνήμη των θυμάτων.

κίνδυν της τυραννίας πρέπει να δια-λέ�ει ανάμεσα στις αλυσίδες και τα -πλα». Hταν πιτσιλισμέν με αίμα.

Στυς δρ μυς �ιλιάδες Aθηναίιπερίμεναν την πμπή να περάσει.Eνας καλντυμένς κύρις στην είσ-δ τυ νεκρτα#είυ μιλύσε αγγλι-κά σε μια μάδα Aμερικανών καιBρετανών ανταπκριτών.

«Eίναι μια μέρα δύνης για τυς

Eλληνες. Oλι μας, αριστερί και δε-�ιί, πενθύμε. Θά�αμε τυς νεκρύςμας συ�νά τα τελευταία τέσσερα �ρ -νια... πλύ συ�νά. Hταν θύματα τωνγερμανικών αντιπίνων, θύματα τηςπείνας.

O λα ς μας πέθαινε, αλλά η ελπίδατης απελευθέρωσης και μιας πι #ω-τεινής μέρας ήταν �ωντανή. Mετά ήρ-θατε εσείς, ι σύμμα�ι. Oι Γερμανίεί�αν #ύγει και πανηγυρίσαμε. Πι-στέψαμε πως τα �ρ νια τυ πένθυς

πέρασαν και πως ι μέρες της �αράςκαι τυ γέλιυ γύρισαν �ανά. Oμως»,συνέ�ισε δεί�νντας τα #έρετρα πυπερνύσαν, «σήμερα θρηνύμε άλλημια #ρά.

Aπ τν τρ π πυ μιλάω μπρείνα πιστέψετε πως είμαι κμμυνι-στής. Δεν είμαι, ύτε καν σσιαλι-στής. Aνήκω σ’ αυτ πυ νμά�εταιανώτερη αστική τά�η. Eίμαι επι�ειρη-ματίας. Πάνω απ’ λα, μως, είμαιEλληνας και δεν αντέ�ω πια να �λέ-

πω Eλληνες να σκτώννται. Eί�αμεπάντα δια#ρές μετα�ύ μας, εί�αμε μως και τν τρ π να τις λύνυμε».

Aπ τυς λ #υς κντά στηνAκρ πλη και απ την κατεύθυνσητυ Πειραιά ακύγνταν σπραδικίπυρ�λισμί και ριπές αυτμάτων.O EΛAΣ έλυνε τυς λγαριασμύςτυ με τη νε#ασιστική #ιλμναρ�ι-κή μάδα X και εί�ε επιτεθεί στν α-στυνμικ σταθμ τυ Πειραιά. O εμ-#ύλις π λεμς εί�ε αρ�ίσει.


Yστατ�ς απ�!αιρετισμ�ς. Aυτή τη ��ρά καμιάστ�λή δεν έρ!εται να ταρά�ει τη νεκρώσιμη π�-μπή π�υ ακ�λ�υθεί τα �έρετρα ώς τ� κ�ιμητή-ρι� και π�υ κυλά μέσα απ� τ�υς δρ�μ�υς, σ!ε-δ�ν απ� τη μία ώς την άλλη άκρη της π�λης.


Στις 6 Δεκεμρί�υ, Bρεταν�ί αλε�ιπτωτιστές κατέλααν τα κεντρικά γρα�εία τ�υ K�μμ�υνιστικ�ύ K�μματ�ς. Eκείν� τ� πρωί �ι δρ�μ�ι της Aθήνας ήταν έρημ�ι και έ-να γκρι��γάλαν� πέπλ� καπν�ύ απλων�ταν σ’ �λη την π�λη.

Eλληνική τραγωδίαOΛOKΛHPH τη νύτα της Δευτέ-ρας και την ημέρα της Tρίτης ακ�ύ-γαμε πυρ��λισμ�ύς και ριπές. TηνTετάρτη �ι �ρετανικές δυνάμεις ανέ-λα�αν δράση, Bρεταν�ί αλε�ιπτωτι-στές κατέλα�αν τα κεντρικά γρα�είατ�υ K�μμ�υνιστικ�ύ K�μματ�ς.Eκείν� τ� πρωί �ι δρ�μ�ι της Aθήναςήταν έρημ�ι κι ένα γκρι"�γάλαν� πέ-πλ� καπν�ύ απλων�ταν σ’ �λη τηνπ�λη. Oι εκρή�εις των ��ίδων καιτων �λμων ενών�νταν με τ�υς ή�υςτων ντ�υ�εκιών και των αυτ�μάτων.Tα πυρά ήταν πυκνά. T� μεγαλύτερ�μέρ�ς της π�λης �ρισκ�ταν κάτω α-π� τ�ν έλεγ� τ�υ EΛAΣ. T� �εν�δ�-εί� της Mεγάλης Bρετανίας έγινε τ�κέντρ� απ’ �π�υ � στρατηγ�ς P�ναλ-ντ Σκ�μπι, δι�ικητής των �ρετανικώνδυνάμεων, διηύθυνε τις επιειρήσεις.Π�λλά μέλη της ελληνικής κυ�έρνη-σης, μερικ�ί με τις �ικ�γένειές τ�υς,έμεναν στ� �εν�δ�εί�. H «πρώτη

γραμμή» ήταν λίγα τετράγωνα πι�κάτω, στην πλατεία Oμ�ν�ίας. Aπ�την άλλη πλευρά της π�λης, η περι�-ή π�υ ελεγ�ταν απ� τ�υς Bρετα-ν�ύς και τ�υς δε�ι�ύς Eλληνες τέλει-ωνε στην Aκρ�π�λη.

O αρηγ�ς της αμερικανικής στρα-τιωτικής απ�στ�λής στρατηγ�ς Πέρ-σι Σάντλερ είε ειδ�π�ιήσει �λ�υςτ�υς Aμερικαν�ύς ανταπ�κριτές να��ρ�ύν μικρές αμερικανικές σημαίεςστις επωμίδες για να τ�υς αναγνωρί-"�υν �ι ελεύθερ�ι σκ�πευτές. Hτανσημάδι πως δεν μετέ�υμε στις επι-ειρήσεις. Oι Bρεταν�ί συνάδελ��ιεν�λήθηκαν γιατί έτσι μπρ�ύσαμενα διασί"�υμε τις γραμμές με μικρ�μ�ν� κίνδυν� να πυρ��ληθ�ύμε στη«νεκρή "ώνη».

Oι παρτι"άν�ι τ�υ EΛAΣ μας δέ-�νταν με ικαν�π�ίηση, απαντ�ύσανστις ερωτήσεις μας και μας επέτρε-παν να �ωτ�γρα�ί"�υμε. Φυσικά, �ι

Bρεταν�ί ανταπ�κριτές δεν γίν�ντανδεκτ�ί. Oι Eλληνες �ιλ�μ�ναρικ�ίκατηγ�ρησαν τ�υς Aμερικαν�ύς �τιμερ�ληπτ�ύσαν υπέρ των κ�μμ�υνι-στών. Δεν ήταν αλήθεια. Δεν μπ�-ρ�ύσαμε, �μως, να �λέπ�υμε αδιά-��ρ�ι τ� δράμα τ�υ ελληνικ�ύ λα�ύπ�υ μ�λις είε σταματήσει να υπ��έ-ρει απ� τη γερμανική κατ�ή. Hτανπ�λλ�ί αθώ�ι Eλληνες, γυναίκες καιπαιδιά ανάμεσά τ�υς, π�υ πέθαιναν.

Oι κάτ�ικ�ι τ�υ κέντρ�υ, περικυ-κλωμέν�ι απ� τ�ν EΛAΣ κι απ�κ�μ-μέν�ι απ� την ύπαιθρ� π�υ τ�υςπρ�μήθευε τρ��ιμα, άρισαν πάλι νααισθάν�νται την πείνα. Oι Bρεταν�ίέστησαν υπαίθρια μαγειρεία στ� κέ-ντρ� της π�λης. K�ντά στη MεγάληBρετανία υπήρε ένα εστιατ�ρι�, �Bασίλης. Eκεί σύνα"αν �ι �έν�ι α-νταπ�κριτές. Mια μέρα καθώς έμπαι-να να αιρετήσω τ�ν ιδι�κτήτη, είδατις καρέκλες αναπ�δ�γυρισμένες πά-

νω στα τραπέ"ια. O Bασίλης καθ�-ταν μ�ν�ς κι �λ�κλήρωνε τ� λιτ� τ�υγεύμα.

Πάνω στ� τραπέ"ι έκανε ��λτες έ-να μεγάλ� κ�τ�π�υλ� και τσιμπ�λ�-γ�ύσε τα ψί�υλα. «Bλέπεις;», μ�υείπε δείν�ντας τ� κ�τ�π�υλ�. «Eί-ναι ακ�μα "ωνταν�. Θα ’θελα να τ��άω, αλλά δεν δ�υλεύει η κ�υ"ίνακαι δεν έω νερ� για να τ� μαγειρέ-ψω». T� ηλεκτρικ� δίκτυ� και η πα-ρ�ή νερ�ύ είαν κ�πεί με την έναρ-�η των μαών.

Στη Mεγάλη Bρετανία �ωτι"�μα-σταν με κεριά, ώσπ�υ �ι Bρεταν�ί ε-γκατέστησαν γεννήτριες. Nερ� παίρ-ναμε με δελτί�. Σε μια αίθ�υσα, ��ρετανικ�ς στρατ�ς �ργάνωνε συσ-σίτι� για τ�υς εν�ίκ�υς τ�υ �εν�δ�-εί�υ, τ�υς π�λεμικ�ύς ανταπ�κριτέςκαι τα μελη της ελληνικής κυ�έρνη-



Oδ��ραγμα στην �δ� Σταδί�υ πρ�ς την πλατεία Oμ�ν�ίας. Δεν κυκλ��ρεί ψυ!ή, παρά μ�ν� στρατιώτες. Στις 5 Δεκεμρί�υ � Tσώρτσιλ δίνει διαταγή στ�ν Σκ�μπι ναδράσει με �λες τις δυνάμεις τ�υ εναντί�ν τ�υ EΛAΣ. Tμήματα τ�υ EΛAΣ καταλαμάν�υν τ� σταθμ� !ωρ��υλακής A!αρνών, και αργ�τερα τ� κτίρι� της Aνώτατης Δι-�ίκησης Xωρ��υλακής Eλλάδ�ς, στην �δ� Πατησίων.

Πίσω απ� τις �υλακές Aέρω�. Bρετανική περίπ�-λ�ς πρ�σπερνά πτώματα κρατ�υμένων, �υλακισμέ-νων π�υ εί!αν δραπετεύσει την πρ�ηγ�ύμενη νύ!τα.

KYPIAKH 4 ΔEKEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 17Aθήνα. Δεκέμρι�ς τ�υ 1944. Eνέδρα. Mια απ� τις λιγ�στές �ωτ�γρα�ίες τ�υ Nτιμίτρι Kέσελ π�υ διασώθηκε και απεικ�νί�ει άνδρες τ�υ EΛAΣ.


O Δεκέμρι�ς τ�υ ’44 στην Aθήνα. Aστεγη �ικ�γένε

Oδ�ς Aκαδημίας, Δεκέμρι�ς 1944. T� ��δι.Kαρα�ύλι σε γωνία της Πλάκας για τ�ν συμπατριώτη ε!θρ�.


ια στα !αλάσματα τ�υ σπιτι�ύ της...

Mετά τη μά!η. Eικ�να απ� δρ�μ� κ�ντά στην πλατεία Oμ�ν�ίας.


Στ� σαλ�νι της «Mεγάλης Bρετανίας». Δεκέμρι�ς τ�υ 1944. Δύ� μέλη της ρωσικής απ�στ�λής (δεύτερ�ς απ� αριστερά � συνταγματάρ!ης Π�π��) μα�ί με δύ� Eλλη-ν�αμερικαν�ύς δημ�σι�γρά��υς.

σης. Yπήρε και μια λέση α�ιωματι-κών με καλές πρ�μήθειες π�υ την �-ν�μά"αμε «Fortress Bar». Oι α�ιωμα-τικ�ί της ρωσικής απ�στ�λής έτρω-γαν κι αυτ�ί στ� συσσίτι� της Mεγά-λης Bρετανίας. Συνήθως επέστρε�ανστη ρωσική πρεσ�εία μετά τ� �αγη-τ�, αλλά αν �ι πυρ��λισμ�ί έ�ω ή-ταν πυκν�ί, μ�ιρά"�νταν διά��ραδωμάτια και διανυκτέρευαν.

Eνα απ�γευμα, την ώρα π�υ πίνα-με με μερικ�ύς ανταπ�κριτές στ�μπαρ τ�υ �εν�δ�εί�υ, ένας Bρετα-ν�ς αλε�ιπτωτιστής π�υ καθ�ταν μα-"ί μας είπε: «Θα ’θελε κανείς απ� σαςνα πάει στην Aκρ�π�λη; Στέλν�υμεπρ�μήθειες απ�ψε και υπάρει ώ-ρ�ς για ένα δυ� άτ�μα». Γνωρί"αμε�τι �ι αλε�ιπτωτιστές είαν καταλά-�ει την Aκρ�π�λη στις 6 Δεκεμ�ρί�υγια να μην πέσει στα έρια τ�υEΛAΣ. H θέση της, π�υ δέσπ�"εστην π�λη, ήταν ιδανική για τ�υς π�-λεμιστές τ�υ EΛAΣ π�υ θα μπ�ρ�ύ-σαν απ� εκεί να πυρ��λ�ύν ανεν�-λητ�ι πρ�ς κάθε κατεύθυνση. OιBρεταν�ί δεν θα τ�λμ�ύσαν να ρη-σιμ�π�ιήσ�υν πυρ��λικ� και �λ-μ�υς για να μην κάν�υν "ημιά στ�μνημεί� και πρ�καλέσ�υν τη διεθνήκατακραυγή.

Eκείνη τη στιγμή �λ�ι σώπασαν,Eγώ, π�υ ήμ�υν ήδη αρκετά πιωμέ-ν�ς, σήκωσα τ� έρι και "ήτησα ναπάω. «Kαλά», απάντησε � Bρεταν�ς.«Σε μια ώρα να είσαι έτ�ιμ�ς. Θα πε-ράσ�υμε να σε πάρ�υμε». Eνας α-νταπ�κριτής μ�υ είπε: «Πρέπει να εί-σαι τρελ�ς. Aυτ� σημαίνει δύ� δια-δρ�μές μέσα στην περι�ή τ�υEΛAΣ. Kαι δεν θα �ρεις τίπ�τα εν-δια�έρ�ν εκεί πάνω». Iσως να έειδίκι�, σκέ�τηκα, αλλά δεν πρ��ται-να ν’ αλλά�ω γνώμη. Πήγα στ� δω-μάτι� μ�υ, συγκέντρωσα λίγα πράγ-ματα σ’ ένα σακίδι�, πήρα τις μηα-νές μ�υ και γύρισα στ� μπαρ.

T� δικ� μας τ"ιπ ήταν τ� δεύτερ�σε μια αλυσίδα έ�ι αυτ�κινήτων. Δια-σίσαμε μέσ’ στ� σκ�τάδι τ�υς άδει-�υς δρ�μ�υς τρέ�ντας με μεγάληταύτητα και σε λίγα λεπτά είαμε�τάσει στ�υς πρ�π�δες της Aκρ�π�-λης. O �δηγ�ς ανα��σ�ησε τα �ώταγια να δει αν τ� πρ�π�ρευ�μεν� τ"ιπείε σταματήσει. Aμέσως δετήκαμετα πυρά αυτ�ματ�υ �πλ�υ απ� τιςθέσεις τ�υ EΛAΣ στ� λ�� τ�υ Φι-λ�πάππ�υ. Oι αλε�ιπτωτιστές απά-ντησαν με αυτ�ματα και �λμ�υς. T�-τε, τρέ�αμε πρ�ς τα μαρμάρινα σκα-λ�πάτια.

Oι αλε�ιπτωτιστές είαν καταλύσει

μέσα στ� M�υσεί�. Oπλα, κυάλια καιμπερέδες κρεμ�ντ�υσαν απ� τ’ αγάλ-ματα. Oι άντρες, �απλωμέν�ι στ� πά-τωμα, έγρα�αν γράμματα και διά�α-"αν στ� �ως των κεριών. Tην επ�με-νη μέρα τ�υς �ωτ�γρά�ισα «σε ώραεργασίας». H είσ�δ�ς της Aκρ�π�-λης ήταν �ραγμένη με �ντρά �ύλακι αμμ�σακ�υς.

Oι αλε�ιπτωτιστές, �πλισμέν�ι μεαυτ�ματα, είαν πάρει θέσεις πίσω α-π� πεσμένες κ�λ�νες και μέσα στ�νΠαρθενώνα, �π�υ υπήρε έναςσταθμ�ς επικ�ινωνίας. Φωτ�γρά�ι-σα ένα νεαρ� αλε�ιπτωτιστή την ώραπ�υ έστηνε έναν ασύρματ� στ�νΠαρθενώνα και γύρισα στ� M�υσεί�να πάρω κι άλλ� �ιλμ. Kαθώς �πλι"ατη μηανή μ�υ άκ�υσα δυνατές ε-κρή�εις. Oταν �γήκα έ�ω είδα τ�υςτραυματι��ρείς να μετα�έρ�υν έναστρατιώτη. Hταν � ασυρματιστής.Πληγώθηκε απ� ένα �λήμα π�υ έ-σκασε στ�ν Παρθενώνα λίγα μ�λιςλεπτά α��ύ εία �ύγει.

Tη νύτα μια ε��δι�π�μπή με γύ-ρισε πίσω στη Mεγάλη Bρετανία. Kα-θώς μπαίναμε στ� αυτ�κίνητ� �ι αλε-�ιπτωτιστές άν�ι�αν πυκν� πυρ γιανα μας καλύψ�υν.

Oι Aμερικαν�ί ανταπ�κριτές στηνAθήνα ήμαστε καλεσμέν�ι για τ� πα-

ραδ�σιακ� ριστ�υγεννιάτικ� δείπν�απ� τ�υς α�ιωματικ�ύς της αμερικα-νικής αερ�π�ρικής δι�ίκησης. T� αρ-ηγεί� τ�υς �ρισκ�ταν στ� �εν�δ�-εί� K�σμ�π�λίτ κ�ντά στην Oμ�-ν�ια, μια περι�ή ελεγ�μενη απ�τ�ν EΛAΣ. Στην επιστρ��ή, ανε�ή-καμε στη σκεπασμένη με καρα��πα-ν� καρ�τσα εν�ς στρατιωτικ�ύ ��ρ-τηγ�ύ. )α�νικά, κάπ�ι�ι έκαναν σή-μα στ�ν �δηγ� και πριν πρ��τάσεινα σταματήσει ακ�ύστηκαν πυρ��-λισμ�ί. Oλ�ι πέσαμε στ� πάτωμα. T�καρα��παν� τρα�ήτηκε απ�τ�μακαι μας έλ�υσε ένα δυνατ� �ως.

Mας διέτα�αν να �γ�ύμε έ�ω.Eκνευρισμέν�ι Eλληνες αστυν�μικ�ίκαι δύ� Bρεταν�ί της στρατιωτικήςαστυν�μίας έλεγ�αν τα αρτιά μας.Eνας Eλληνας μας ρώτησε, μάλλ�νάγρια, τι γυρεύαμε στην περι�ή τ�υEΛAΣ. Eνας ανταπ�κριτής τ�υ είπενα μην ανακατεύεται σε πράγματαπ�υ δεν τ�ν α��ρ�ύν. Hμαστε άν-θρωπ�ι τ�υ Tύπ�υ κι είαμε τ� δικαί-ωμα να κυκλ��ρ�ύμε �π�υ θέλαμε.O Eλληνας α�ιωματικ�ς έγινε έ�ω�ρενών, δεν μπ�ρ�ύσε �μως να κά-νει τίπ�τα. O Bρεταν�ς α�ιωματικ�ς,π�υ ήταν κι αυτ�ς θυμωμέν�ς, μαλά-κωσε και αμ�γέλασε �ταν τ�υ ευη-θήκαμε Kαλά Xριστ�ύγεννα.


TO EΠOMENO πρωί παρατήρησαμεγάλη κίνηση έ�ω απ� τη MεγάληBρετανία. Mη�ανικ�ί τ�υ στρατ�ύ κιεργάτες τρα��ύσαν απ� τ�υς υπ�ν�-μ�υς μεγάλ�υς σάκ�υς γεμάτ�υς δυ-ναμίτη και τ�υς στ�ί�α�αν στ� πε��-δρ�μι�. O EΛAΣ σ�εδία�ε ν’ ανατι-νά�ει τ� �εν�δ��εί� –τ�ν στρατηγ�Σκ�μπι και την ελληνική κυ�έρνησημα�ί τ�υ. Oι Bρεταν�ί και �ι Eλληνεςέν�ικ�ι μας θεώρησαν ύπ�πτ�υς.

Πώς έγινε κι �λ�ι �ι Aμερικαν�ί α-νταπ�κριτές λείπαμε απ� τ� �εν�δ�-�εί� ακρι�ώς τ� �ράδυ π�υ θ’ ανατι-να��ταν;

Tην ίδια μέρα έ#τασε στην Aθήνα� πρωθυπ�υργ�ς Oυίνστ�ν Tσώρ-τσιλ. Hθελε να μα�έψει τ�υς Eλληνεςκαι των δύ� πλευρών, αριστερ�ύςκαι δε�ι�ύς, γύρω απ� ένα τραπέ�ι.Aυτ�ς θα ήταν � διαιτητής και θαπρ�σπαθ�ύσε να δώσει τέλ�ς στ�ν

εμ#ύλι� π�λεμ�. H διάθεση τ�υTσώρτσιλ δεν ήταν καλή. Δε��ταν ε-πιθέσεις στην πατρίδα τ�υ και στιςHΠA για τ� ρ�λ� της Bρετανίαςστ�ν ελληνικ� π�λεμ�.

Aνέ�ηκε σε ένα θωρακισμέν� αυ-τ�κίνητ� και �δηγήθηκε στη �ρετανι-κή πρεσ�εία. O ακ�λ�υθ�ς Tύπ�υδεν ενημέρωσε τ�υς δημ�σι�γρά-#�υς, είπε μ�ν� πως αργ�τερα θα δι-ν�ταν συνέντευ�η Tύπ�υ. Mετά, με

πήρε καταμέρ�ς και με ρώτησε ανμ�υ έμεναν λάμπες για #λας. Aπά-ντησα κατα#ατικά. «Kαλά», μ�υ εί-πε. «Θα έρθω να σε πάρω σε λίγ�».M�υ �ήτησε να μην πω τίπ�τα σε κα-νέναν. Oταν �αναήρθε με �δήγησεστ� υπ�υργεί� E�ωτερικών. Φτάν�-ντας εκεί κατάλα�α γιατί με εί�ανκαλέσει. Θα γιν�ταν η συνάντησητης ελληνικής κυ�έρνησης και τ�υ

Συνέ�εια στην 23η σελίδα


O Tσώρτσιλ στην Aθήνα

25-26 Δεκεμ�ρί�υ 1944. O Tσώρτσιλ �θάνει στην Aθήνα, συν�δευ�μεν�ς απ� τ�ν υπ�υργ� E�ωτερικών Iντεν. Aμέσως συγκλήθηκε, στ� υπ�υργεί� E�ωτερικών, ευρείασύσκεψη με συμμετ��ή και εκπρ�σώπων τ�υ EAM. Aπ� ελληνικής πλευράς συμμετεί�αν � πρωθυπ�υργ�ς Γ. Παπανδρέ�υ, �ι αρ�ηγ�ί των κ�μμάτων και διά��ρες π�-λιτικές πρ�σωπικ�τητες: Σ��ύλης, Kα�αντάρης, Mά�ιμ�ς, Tσαλδάρης, Θε�τ�κης, Στ. Στε�αν�π�υλ�ς, Σ��ιαν�π�υλ�ς, Π. Pάλλης, Γ�νατάς, Kανελλ�π�υλ�ς, Aλε-�ανδρής, Πλαστήρας, Mυλωνάς. Kαι απ� τ� EAM �ι Παρτσαλίδης, Σιάντ�ς και Mάντικας. Aπ� τ�υς �έν�υς παρίσταντ� πλην τ�υ Tσώρτσιλ και της συν�δείας τ�υ, � MάικMίλαν, � Σκ�μπι, � Aλε�άντερ, �ι πρεσ�ευτές της Bρετανίας (Λίπερ), HΠA (Mακ Bι), EΣΣΔ (Π�π��), καθώς και � πρεσ�ευτής της Γαλλίας.


27 Δεκεμ�ρί�υ 1944. O Oυίνστ�ν Tσώρτσιλ μα'ί με τ�ν Aρ�ιεπίσκ�π� Δαμασκην� ε�έρ��νται απ� τη �ρετανική πρεσ�εία. Στη συνάντηση π�υ πρ�ηγήθηκε � Aγγλ�ςπρωθυπ�υργ�ς ανακ�ίνωσε στ�ν Aρ�ιεπίσκ�π� �τι θα 'ητήσει απ� τ�ν �ασιλέα Γεώργι� να δι�ρίσει τ�ν Δαμασκην� αντι�ασιλέα. Tην ίδια μέρα � Tσώρτσιλ δήλωνε:«Eίμεθα απ�λύτως απ��ασισμέν�ι �πως �λ�κληρ�ς η περι��ή αυτή εκκαθαρισθή απ� εν�πλ�υς, �ι �π�ί�ι δεν ευρίσκ�νται υπ� τ�ν έλεγ��ν �ιασδήπ�τε ανεγνωρι-σμένης κυ�ερνήσεως...».


«Στα περί�ωρα, εί�αν τ�π�θετηθεί σε μακριές σειρές πτώματα σ�εδ�ν σε απ�σύνθεση. Oσ�ι Aθηναί�ι ανα'ητ�ύσαν �αμέν�υς συγγενείς, περπατ�ύσαν ανάμεσά τ�υςκλείν�ντας τις μύτες τ�υς με μαντήλια. Mέρες π�λλές α�’ �τ�υ ά�ησα την π�λη, εί�α μα'ί μ�υ αυτή τη μυρωδιά τ�υ θανάτ�υ». (Nτιμίτρι Kέσελ).

EΛAΣ υπ� την επ�πτεία τ�υ Tσώρ-τσιλ και δεν υπήρ�ε ηλεκτρικ�. Πά-νω σ’ ένα τεράστι� τραπέ�ι εί�αν τ�-π�θετηθεί δώδεκα λάμπες θυέλληςπ�υ #ώτι�αν τ�ν �ώρ�. O στρατιωτι-κ�ς #ωτ�γρά#�ς δεν εί�ε λάμπες για#λας. Eγώ, �μως, εί�α και τις μ�ιρά-στηκα μα�ί τ�υ.

Oι σύνδεσμ�ι μπήκαν στ� δωμά-τι�. Στη μία πλευρά τ�υ τραπε�ι�ύκαθ�ταν � Tσώρτσιλ, � Aντ�νι Iντεν,�στρατηγ�ς Σκ�μπι, � σερ Xάρ�λντAλε�άντερ (δι�ικητής των συμμα�ι-κών δυνάμεων στη Mεσ�γει�), �Aρ�ιεπίσκ�π�ς Δαμασκην�ς, � συ-νταγματάρ�ης Π�πώ# και � Aμερι-καν�ς πρέσ�ης Λίνκ�λν Mακ Bη.Aπέναντί τ�υς κάθησαν μέλη της ελ-ληνικής κυ�έρνησης με τ�ν Παπαν-δρέ�υ επικε#αλής. Oι αντιπρ�σωπ�ι

τ�υ EΛAΣ δεν εί�αν έρθει. Tρά�η�αμία #ωτ�γρα#ία με τ� #λας κι έδωσατις δύ� λάμπες π�υ απέμεναν στ�νBρεταν� στρατιωτικ� #ωτ�γρά#�.Συνέ�ισα, �μως, να #ωτ�γρα#ί�ω�ρησιμ�π�ιώντας τ�ν δραματικ� #ω-τισμ� τ�υ δωματί�υ.

Φωτ�γρά#ι�α απ� την ελληνικήπλευρά τ�υ τραπε�ι�ύ, σημαδεύ�-ντας με τ�ν #ακ� τ�ν Tσώρτσιλ. Mε-τά απ� μερικές λήψεις �ρυ�ήθηκε:«#ωτ�γρά#ισε τ�υς Eλληνες είναι δι-κ� τ�υς τ� σ��υ». Πήγα απ� την άλ-λη μεριά και τρά�η�α μερικές #ωτ�-γρα#ίες.

Mετά �αναγύρισα στη θέση μ�υκαι συνέ�ισα να #ωτ�γρα#ί�ω τ�νTσώρτσιλ. Eί�α ακ�υμπήσει τ�υς α-γκώνες μ�υ στ�υς ώμ�υς εν�ς Eλλη-να, π�υ τ�υ εί�α �ητήσει να μένει α-κίνητ�ς �σ� #ωτ�γρά#ι�α. O Tσώρ-

τσιλ, δεί�ν�ντας τ�υς Eλληνες μ�υ#ώνα�ε: «#ωτ�γρά#ισέ τ�υς!». Mεπλησίασε απ�τ�μα ένας γερ�δεμέν�ςKαναδ�ς αντισυνταγματάρ�ης «T�νάκ�υσες», ψιθύρισε. «Φωτ�γρά#ισετ�υς Eλληνες». Tρά�η�α μερικές α-κ�μη #ωτ�γρα#ίες κι έ#υγα. Oι αντι-πρ�σωπ�ι τ�υ EΛAΣ δεν εί�αν #τά-σει ακ�μη.

Aργ�τερα, έμαθα πως παρά τηνεγγύηση π�υ εί�ε δώσει � στρατηγ�ςΣκ�μπι για ασ#αλή διέλευση, η αντι-πρ�σωπεία τ�υ EΛAΣ αντιμετώπισεπρ��λήματα και καθυστέρησε να πε-ράσει τις γραμμές. Mερικές μέρες αρ-γ�τερα � στρατηγ�ς Σκ�μπι και �ιεκπρ�σωπ�ι τ�υ EΛAΣ υπ�γραψανανακω�ή. H κατάπαυση τ�υ πυρ�ςέγινε στις 15 Iαν�υαρί�υ.

H Aθήνα ήταν μια άτυ�η π�λη.Πέρασε άθικτη τη γερμανική κατ��ή,

αλλά στ�ν εμ#ύλι� π�λεμ� δέ�τηκε�τυπήματα απ� ��μ�ες πυρ��λικ�ύκαι ρ�υκέτες. Π�λλά κτίρια εί�ανσωριαστεί σε ερείπια. Oι Aθηναί�ι�ε�ύθηκαν σαν �αμέν�ι στ�υς δρ�-μ�υς. Aλλ�ι έψα�ναν για τρ�#ιμα κιάλλ�ι ανα�ητ�ύσαν τ�υς συγγενείςτ�υς π�υ εί�αν �αθεί στη διάρκειατων μα�ών.

Στα περί�ωρα, εί�αν τ�π�θετηθείσε μακριές σειρές πτώματα σ�εδ�ν σεαπ�σύνθεση. Oσ�ι Aθηναί�ι ανα�η-τ�ύσαν �αμέν�υς συγγενείς, περπα-τ�ύσαν ανάμεσά τ�υς κλείν�ντας τιςμύτες τ�υς με μαντήλια. Mέρες π�λ-λές α#�τ�υ ά#ησα την π�λη εί�α μα-�ί μ�υ αυτή τη μυρωδιά τ�υ θανάτ�υ.

Συνέ�εια απ� την 21η σελίδα

K�πιράιτ �ωτ�γρα�ιών: Nτιμίτρι

Kέσελ και εκδ�σεις «Aμμς»

Documents

Δεκέμβρης 1944: Φωτογραφικό αρχείο