ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘကလမႈ

အဖြ႔အစညးမား၏ ပါဝငပပ းမႈမားအား ဖြငလစေဖာထတျခငး

အခြငအလမးမား၊ အတားအဆးမားႏင ေရးရႈရာလမးေၾကာငး

✁

အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး မသားစႏင ႏငငေတာအားေပါငးကးေပးျခငး

မသားစ ႏငငေတာ

အလငအျမနေျပာငးလမႈသည ႏငငေရးအကး အေျပာငးႏင အဓကအျဖစအပကမားအားျဖင အစပးျဖစေပၚလာျခငး

ဆငကလနးနာဂစ

၈ ေလးလးႏငငေရး အၾကြမႈ

အဓကၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး လပငနးေဆာငရြကခကမား၏ အကးသကေရာကမႈမား

နမ အလယအလတ ျမင

၂၀၁၀ ႏစမား

၁၉၈၀ႏစမား

၁၉၉၀ ႏစမား

၂၀၀၀ ႏစမား

လမႈေပါငးစညးညညြတျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး ကာကြယျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

၀နေဆာငမႈေပးျခငး ပပးကညျခငး

မကႏာဖးကာဗာဒဇငးႏငစပလဥး၍

ဤစာအပ၏ မကႏာဖးတြင အသးျပထားေသာ ဒဇငးပသည ျမနမာႏငငရလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ ပငကအားျဖင စဥဆကမျပတေျပာငးလမႈ၊ အျပနအလနဆကသြယမႈစသညအေျခအေနက ထငဟပျပသထားျခငးပငျဖစပါသည။

သရပေဖၚပပါ စက၀နး၏ စက၀နးမဥးျပငမဥးတေလာက တငပစ (Bar Chart) သည အဖြ႕အစညးတစခခငးစတြင ပါ၀ငေဆာငရြကေနေသာ လအေရအတြကကပေဖၚထားသည။ ၄ငးတ႕ထမ တစဦးတစေယာကသည အျခားေသာအဖြ႕အစညးႏင ဆကသြယခတဆကသြားခနတြင အတြငးမဥးေၾကာငးမားသည ဆေတြ႕ၾကသည။ ျဖတမဥးအမားအျပားသည လမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင မညသ႕ အျပနအလနခတဆကေဆာငရြကၾကျခငး၊ တးတကႀကးထြားလာျခငးကေဖၚျပေနပါသည။ တစခခငးစအေနျဖင သတ႕သည အေရးပါေသာလညး အတတကြျဖစျခငးအားျဖင ကယျပန႔ေသာ ထေရာကေသာ ရကခကမားျဖစလာၾကသည။

သရပေဖၚပသည ဤ ေဆြးေႏြးခကစာတမးအတြက သေတသနလပစဥက ရရခေသာ မလသတငးအခကအလကမားအေပၚအေျခခ၍ ေရးဆြထားျခငးျဖစပါသည။

✁

အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး မသားစႏင ႏငငေတာအားေပါငးကးေပးျခငး

မသားစ ႏငငေတာ

အလငအျမနေျပာငးလမႈသည ႏငငေရးအကး အေျပာငးႏင အဓကအျဖစအပကမားအားျဖင အစပးျဖစေပၚလာျခငး

ဆငကလနးနာဂစ

၈ ေလးလးႏငငေရး အၾကြမႈ

အဓကၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး လပငနးေဆာငရြကခကမား၏ အကးသကေရာကမႈမား

နမ အလယအလတ ျမင

၂၀၁၀ ႏစမား

၁၉၈၀ႏစမား

၁၉၉၀ ႏစမား

၂၀၀၀ ႏစမား

လမႈေပါငးစညးညညြတျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး ကာကြယျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

၀နေဆာငမႈေပးျခငး ပပးကညျခငး

ျမနမာႏငငတြငရေသာ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမားသြားေနေသာလမးေၾကာငး

အဖြ႔အစညးအသစမား

အဖြ႔အစညးအသစမားျပားလာသည။

မတပတငျခငး

အဖြ႔အမားစသညမတပတငလာၾကသည။

မဝါဒေရးရာဆငရာမားတြငပါဝငၾကေသာ

အရပဘကအဖြ႔အစညးမားအဆပါအဖြ႔အစညးမားသည

မဝါဒေရးဆငရာကစၥရပမားတြင ပမေဆာင႐ြကလၾကသည။

ကြနရကအဖြ႔အစညးမားအရပဘကအဖြ႔အစညးမားသည

ကြနရကအဖြ႔မားထေထာငလာၾကသည။

ကားမေရးရာဆငရာအဖြ႔မားအမးသမးအဖြ႔အစညးမားသည

ကားမေရးရာက႑တြငပါဝငလာေစရနစညး႐းလႈ႔ေဆာလာၾကသည။

လငယအဖြ႔အစညးမားလငယအဖြ႔အစညးမားသညလညး

ပမလသမားလာၾကသည။

အပစအခတရပစေရးလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည

ႏစဥးႏစဖကအပစအခတရပစျခငးစတငၿပး ဆကသြယေဆာင႐ြကလာၾကသည။

နယစပအေျခစကအဖြ႔အစညးမားနယစပမားတြငအေျခစကေသာ

အဖြ႔အစညးမားသညလညး အေရးပါအရာေရာကေနဆျဖစသည။

စာေပႏငယဥေကးမႈအဖြ႔မားစာေပႏငယဥေကးမႈအဖြ႔မားသည

တငးရငးသား႐းရာယဥေကးမႈမားအား ထနးသမးျခငးျဖင ဖြ႔ၿဖးအားေကာငးလာၾကသည။

မာတကာ

ေကးဇးတငလႊာ ..................................................................................................................1

စာ႐ႈသသ႔ ..........................................................................................................................1

သေဘာထား အယအဆဆငရာ မေဘာငႏင အဓပၸာယ ဖြငဆခကမား ............................................3

အတေကာက အကၡရာအၫႊနး ...............................................................................................4

နဒါနး ...............................................................................................................................9

အခနး ၁ - အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးဆတာ ဘာလ။ ...............................................................11၁-၁။ မသားစႏင ႏငငေတာအၾကား႐ကြကလပ ................................................................................................. 11

၁-၂။ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညမႈတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးပါ၀ငေစျခငးျဖင ပမေအာငျမငနငပါသည။................. 12

အခနး ၂ - ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑ ........................................13၂-၁။ ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ သမငး အကဥး ........................................................................ 13

၂-၂။ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ႏင ရညရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး .............................................................. 17

၂-၃။ တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အတြငးႏင လပငနးစဥ ျပငပမ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး၏ အခနးက႑ ....... 19

၂-၄။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက ဘာေတြက အေထာကအက ျပသလ။ ဘာေတြက အဟန႔အတား ျဖစေနလ။ ........... 23

၂-၅။ လက႐ အလားအလာမား ..................................................................................................................... 30

အခနး ၃။ ၿငမးခမးေရးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑ ...................................44၃-၁။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးမား - ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင အေထာကအက ျပျခငး................ 44

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၁ - ကာကြယေစာငေ႐ာကျခငး .............................................................................. 46

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၂ - ေစာငၾကညေလလာျခငး ................................................................................. 48

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၃ - အသေပး ေဆြးေႏြးျခငး ................................................................................... 50

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၄ - လမႈေရး ပသြငးျခငး ...................................................................................... 51

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၅ - လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈ .............................................................................. 52

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၆ - ေစစပဖနေျဖျခငးႏင ပပးကညျခငး ................................................................... 53

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၇ - ၀နေဆာငမႈေပးျခငး ...................................................................................... 54

၃-၂။ အျခားေသာ လပငနးမား - ေပါငးကးဆကသြယေပးျခငးႏင ဆႏၵထတေဖာေပးျခငး ........................................... 57

၃-၃။ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး ခရးမာ အစမသာ ႐ပါေသးသည။ ........................................................................ 59

အခနး ၄။ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား၏ လပတစျပကျမငကြငး ..............................................60

ေနာကဆကတြ ၁၊ နညးစနစ ...............................................................................................85

ေနာကဆကတြ ၂ - ‘ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး စာစဥမားအတြက ကညေထာကပမႈမား’ .........87

ေနာကဆကတြ ၃ - ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ တ႔၏ ေခတၿပငစြမးအားမား .......................................88

ေနာကဆကတြ ၄ .............................................................................................................93

မခမးဆပ၊ မြနလငယပညာေရးအဖြ႔အစညး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 1

ေကးဇးတငလႊာ

ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမးသည အပစ အေတာမားမားႏင ျမနမာႏငင႐ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးအသးသး႐ လမား ထမ အမးမးေသာ သေဘာထား အျမငမားျဖင ျပစထားျခငး ျဖစပါသည။ ထသမားသည ၎တ႔၏ ေန႔စဥ ဘ၀တြင နညးအမးမးျဖင သကေရာကမႈ ႐ေနသည ႐ႈပေထြးခကခေသာ အေျပာငးအလၾကားမ ဖြ႔ၿဖးမႈအေၾကာငး တကတြနးလႈ ႔ေဆာျခငး၊ ပပးကညျခငးႏင တစခါတစရ စးရမပပနမႈမားက ထတေဖာျခငး ျပလပသမား ျဖစၾက ပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမးသည ၎တ႔အတြကႏင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အတြက ၎တ႔၏ စတပငးျဖတထားမႈတ႔က ရညညႊနး၍ ျပစထားျခငး ျဖစပါသည။

ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမားအတြက အေထာကအကျပမႈ ဤစာတမးက Michael Lidauer၊ ေစာခစသကထြနး၊ လဆနေအာင ႏင စမစမထြနး တ႔က

ျပစထားျခငး ျဖစပါသည။ ျပငပမ ေလလာသးသပသမား ျဖစၾကသည Roger Mac Ginty ႏင Ashlay South တ႔က သေတသနတြင အသးျပသည နညးစနစႏင စာတမးအေပၚ အဖးမျဖတႏငေသာ ထငျမငသးသပခကမား ေပးခပါသည။ စာတမးထြကေပၚလာေရးအတြက စမခန႔ခြေပးခသ Caitlin Williscroft ၊ တညးျဖတျခငး၊ ဒဇငးဆြျခငးႏင အခက အလကမားက ႐ပလးေပၚေအာင ျပလပေပးျခငး စသည လပငနး အသးသးက လပေဆာင ၾကျခငးျဖင စာတမး ထတေ၀ေရး လပငနးစဥ ေအာငျမငေအာင အေထာကအက ေပးခၾကသည ဥးေဇာျမင၊ Joshua Carroll ၊ Karlien Truyens ၊ Yan Oak ႏင Miranda Franks တ႔အားလညး ေကးဇးတင႐ပါသည။

ေပါငးစညးလပငနးအဖြ ၂၀၁၈-ျမနမာျပည၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘကလမႈအဖြ အစညးမား၏ပါ၀ငပပးမႈမားအား ဖြငလစေဖာထတျခငး။

စာ႐ႈသသ႔ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမးသည ျမနမာနငင႐ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈအေၾကာငး အေကာငးဆး ေဖာျပခက မဟတဘ ႐ႈေထာငတစခက နမနာအျဖစ ေဖာျပထားျခငး ျဖစပါသည။ ဤစာတမးသည ဤအေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ မားစြာလအပေနေသာ ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမား၊ ျငငးခမႈမား ထပမျပလပသြားရန အားေပးတကတြနးျခငးလညး ျဖစပါသည။ ထ႔ျပငအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး အေနျဖင ျမနမာႏငငတစ၀နးတြင ၿငမးခမးေရး ရ႐ေရးအတြက မးေမာငးထး၍ ကယကယ ျပန႔ျပန႔ႏင ပစအမးမးျဖင ေန႔စဥႏငအမ ပပးေထာကကေပးမႈမားက အေျခခ၍ ဆကလက ၾကးပမးေဆာင႐ြကသြားၾကေစရန ရည႐ြယပါသည။ ရညၫႊနးခကမားအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခမးစတျဖာေလလာမႈမား ျပလပထားပါသည။

သေတသန ျပလပရာ၌ ျမနမာႏငငတြင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလအထ ျဖစပြားခေသာ ျဖစရပမား အကး၀င ပါသည။ ယခကသ႔ လငျမနစြာ ျဖစေပၚေျပာငးလေနေသာ အေျခအေနတြင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ အတြငး ရခငျပညနယ၌ ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကမႈမားႏင မားမၾကာမက ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးႏင ကခင ျပညနယတြင ျဖစပြားခေသာ ပဋပကၡ ျဖစရပမားကသ႔ မားမၾကာေသးမက ေပၚေပါက ခေသာ အျဖစအပကမားမာ ဤ စာတမးတြင ပါ၀ငႏငမည မဟတပါ။ စာ႐ႈသမား အေနျဖင ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး ႏင ပတသက၍ မမတ႔၏ ထငျမငခက၊ တ႔ျပနခကႏင အေတြး အျမငမားက ေပါငးစညးလပငနးအဖြ႕ အား analysis@paungsiefacility.org အးေမးလသ႔ စာပ႕ကာ မေ၀ေပးပါရန အားေပးတကတြနးပါသည။

2 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမား

1. ျမနမာႏငင၏ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက မညသတ႔ျဖငဖြ႔စညးထားသနညး။ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားတြင အေထာကအကမျပေသာအဖြ႔အစညးမား ရပါသလား။

2. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင မညသ ပါ၀င ပပးေပး သနညး။

3. ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အရပဘကလ႔မႈအဖြ႔အစညးမား၏ ပါဝငမႈသည အေရးပါေၾကာငး အဘယေၾကာငစဥးစားသငသနညး။

4. အရပဘကလ႔မႈအဖြ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ လမႈေပါငးစညးညၫႊတမႈ လပငနးမားတြင မညသ ပါဝငႏငသနညး။

5. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည ကၽြမးကငမႈဆငရာ အသငးအဖြ႔မားသာ ျဖစပါသလား။

6. ျမနမာႏငင၏သမငးေၾကာငးတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင မညသ ပါဝငပပးေပး ခသနညး။

7. ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရးကာလသည အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားက မညသ သကေရာကမႈ ရသနညး။

8. ျမနမာႏငငတြင မညသညအေၾကာငးအခငးအရာမားက အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက ပပးမႈေပး၍ မညသည အေၾကာငးအခငးရာမားက ဟန႔တားေနသနညး။

9. မဒယာႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားၾကား႐ ဆကသြယမႈမာ အဘယနညး။

10. ကားမတနးတညမေရးအတြက အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည မညသ႔တးတကေအာင ေဆာငရြကႏငသနညး။

11. ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရးကာလတြင နယစပေဒသရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား မညသ႔ ေျပာငးလလာခ ၾကသနညး။

12. ျပညတြငးႏင ျပညပရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက မညသ႔လႊမးမးသနညး။

13. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ပါဝငမႈမားသည လမႈေပါငးစညးေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားအၾကား ကြာဟမႈမားရပါသလား။

14. ၿငမးခမးေရးတညေဆာကသမားသည လကရအေျခေနတြင ႏငငေတာအဆငႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငတ႔၌ ၿငမးခမးေရးအတြက ႀကးပမးရာတြင မညသညညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမာက လပေနၾကသနညး။ ညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမား ပမေကာငးမြနေစရန မညသ႔ေသာ ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးမားလအပေနပါသနညး။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 3

သေဘာထား အယအဆဆငရာ မေဘာငႏင အဓပၸာယ ဖြငဆခကမား

အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး -အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးဆသညမာ မသားစႏင ႏငငေတာ အၾကား႐ ကြကလပက ေပါငးကးေပးသညဟ ကယကယျပန႔ျပန႔ အဓပၸာယ ဖြငဆထားပါသည။ သ႔ရာတြင ႏငငေရးပါတမား၊ လပငနး ဆငရာ သမဂၢႏင အသငးအဖြ႔မား၊ ပဂၢလက စးပြားေရး လပငနးမားႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs) မပါ၀ငပါ။ ဤေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက သေတသန ျပလပရာတြင အစးရ မဟတသည အဖြ႔အစညးမား (NGOs)၊ ျပညေထာငစအဆငႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆငမား႐အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး (CSOs) ႏင ယငးတ႔မ ေပၚထြကလာေသာ ကြနရကမားအား ျပညျပည၀၀ မဟတေသာလညး အဓကထား ဥးတညေဆာငရြကခပါသည။ သေတသန ျပလပရာတြင တငးရငးသား စာေပႏင ယဥေကးမႈ အသငးမားလညး ပါ၀ငပါသည။ သ႔ရာတြင အမားစသည က႑အမးမးတြင ပါ၀ငေနၾကၿပး တစဥးခငး အေနျဖင ဆကႏြယမႈမာ အဖြ႔အစညးတစခကသာ ရညၫႊနးကန႔သတ ထားျခငးမ႐ဘ အခနႏငအမ ေျပာငးလေနပါသည။ ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညးမားမာလညး ျမနမာႏငငတြင အေရးပါသျဖင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားတြင ပါ၀ငပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမာ ပငကအားျဖင ေရာေႏာေနတတၿပး၊ ယငး၏ ဘာသာစကား၊ ကးကြယသည ဘာသာ၊ ကား-မ၊ အဆငအတနးႏင ပညာေရး ေနာကခတ႔ႏင ဆကစပ၍ ကြျပားၾက ပါသည။ ယငးတ႔ အထတြင လမးစမားမာ ကယပငလကၡဏာ၏ အထင႐ားဆး ျပယဂ အျဖစ ရပတညေနပါသည။

လမႈေပါငးစညးညညြတမႈ - ေပါငးစညး ညညြတေသာ လ႔အဖြ႔အစညး တြင အားလးသာယာ၀ေျပာေရးအတြက ေဆာငရြကႏငျပးမမတ႕ ၏ လ႔အဖြ႕အစညးျဖစသည ဟေသာ ခစားခက၊ ခယခက ျဖစေပၚ လာပါမည။ ယၾကညမႈက အားေပးျမငတငႏငျပးအားလး ၾကြယ၀ ခမးသာရနႏင ၿငမးခမး စြာ တးတကမႈရရရန အခြငအလမးရရၾကပါသည။

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး - ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး ဆသညမာ ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြ ေနထငေရးႏင အၾကမး ဖကေသာ ပဋပကၡမား ျဖစပြားရန၊ ျပနလညျဖစပြားရန သ႔မဟတ ဆကလက ျဖစပြားရန ျဖစႏငေျခ ႐မႈက ေလာပါးေစသည အလား အလာမားက ပမအားေကာငးေစေသာ ေရ႐ည တညတသညအခငးအကငးႏင လပငနးစဥမားက အားေပးျမငတင၍ ပပးေထာကကေပးေသာ လပေဆာငမႈ ျဖစသညဟ အဓပၸာယ ဖြငဆပါသည။1 ဤ စာတမး တြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာ၌ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ ပါ၀ငလပေဆာငမႈအျဖစ လမးစမား

အၾကား၊ ကးကြယသည ဘာသာ တရားမား အၾကားႏင အသငး အ၀ငးမား အၾကား တငးမာမႈ ေလာပါးေရးႏင လမႈေရး ေပါငးစညး ညညြတမႈ ျမငတင ေပးေရးအတြက အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ဥးေဆာငေသာ လပေဆာငမႈက ရညညႊနးပါသည။

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ - ဤသေတသန အတြက“ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ” က တငးရငးသား လကနကကင ပဋပကၡႏင ဆကႏြယေနေသာ ႏငငေတာအဆငသးပြငဆင ညႏႈငးေဆြးေႏြးျခငးမားဟ အဓပၸာယ ဖြငဆပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အေကာငအထည ေဖာျခငးသည ၂၀၁၁ ခႏစမ စတငသည အစးရ ဥးေဆာငေသာ ပဏာမ ေဆာင႐ြကခကမား ႏင ဆကႏြယေသာ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး၊ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA)၊ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ၊ ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတမား (JMCs) ႏင အမးသား ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြတ႔ ေပၚထြကလာ ေစခပါသည။ ဤ စာတမးအတြက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀င လပေဆာငမႈက တက႐က ပါ၀ငလပေဆာငျခငး (ဆးျဖတခက ခမတရာတြင ပါ၀ငျခငးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အေကာငအထညေဖာျခငးမ အေထာကအကျပျခငး) ႏင သြယ၀က၍ ပါ၀င လပေဆာငျခငး (ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ႏငငေရး တညေဆာကပ ျပငပမ အဓကကေသာ ပပးမႈမား ေပးျခငး) ဟ၍ အမးအစား ခြႏငပါသည။

ကား-မ ေရးရာ - ကား-မေရးရာဆသညမာ ေယာကားဆနမႈ၊ မနးမဆနမႈ အစရသည ကြႏပတ႔၏ သရနားလညမႈက ဆးျဖတ ေပးသည လမႈေရးအရ သတမတလကခထားေသာ အခနးက႑မား၊ အျပအမမား၊ လပေဆာငမႈမားႏင အရညအေသြးမား ျဖစသည။ ကား-မ ကြျပားမႈႏင ေယာကားဆနျခငး/ မနးမဆနျခငး စသည တ႕သညတစကမၻာလး တစေျပးညသတမတခကမရဘ သးသန႕ ယဥေကးမႈ အလက သတမတေဖာထတၾကျပး လမးစ၊ လမး၊ ဘာသာေရးႏင အဆငအတနး စသည အျခားေသာ အေၾကာငးရငးခ မား၏ ခငခငမာမာ လႊမးမးမႈတ႔ရေနပါသည။2

လငယ - ျမနမာႏငငေတာ၏ လငယေရးရာမ၀ါဒအရ လငယ ဆသညမာ အသက ၁၅ ႏစႏင ၃၅ ႏစၾကား ႐သဟ အဓပၸာယ ဖြငဆထား ပါသည။ ကမၻာကလသမဂၢ လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက (UNSCR) အမတ ၂၂၅၀ တြငမ လငယက အသက ၁၈ ႏစႏင ၂၉ ႏစၾကား႐သဟ ယဆပါသည။

4 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အတေကာက အကၡရာအၫႊနး

AA ရခငတပမေတာACCM ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး ေစာငၾကညသည အရပသားမဟာမတအဖြ AGIPP ၿငမခမးေရး အတြက ကား-မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႕ALP ရခငျပညလြတေျမာကေရးပါတANP ရခငအမးသားပါတARSA အာရကန ႐ဟငဂာ ကယတငေရး တပမေတာBCN ျမနမာဌာန နယသာလနBGF နယျခားေစာငတပBNI ျမနမာ ႏငငတကာ သတငးဌာနBWU ျမနမာအမးသမးမားသမဂၢCBO ရပ႐ြာအေျချပအဖြ႔အစညးCCM ပစခတတကခကမႈ အရပသား ေစာငၾကညေရး အဖြ႔CCMT ခငးျပညနယ ပစခတတကခကမႈ ေစာငၾကညေရးအဖြ႔CDES တငးရငးသား လမးေရးရာ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင သေတသနအသငးCDNH ကြျပားျခားနားမႈႏင အမးသားေရသဟဇာတ ျဖစမႈဆငရာ ေလလာေရးအဖြ႔CEDAW အမးသမးမားအား နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရး သေဘာတစာခပCHRO ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔CIDKP ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေ႐ာငရသည ကရငျပညသမားဆငရာ ေကာမတCMN ခငးမဒယာ ကြနရကCNF ခငးအမးသား တပဦးCPTC ခငးျပညနယ ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမေရး ေကာမတCPM အရပသား အကာအကြယေပးမႈ ေစာငၾကညေရးCSFoP ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ညလာခCSNeP ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက CSO အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးCT ညႏႈငးေဆာင႐ြကေရးအဖြ႔DPN ႏငငေရး ညႏႈငးေဆြးေႏြးေရး ကယစားလယအဖြ႔EAOs တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔အစညးမားEMReF ပညာအလငးပြင ျမနမာသေတသန ေဖာငေဒး႐ငးENAC တငးရငးသား လမးေရးရာ စငတာENMF တငးရငးသား လမးမား ေစစပဖနေျဖေရး အဖြ႔EPLO ဥေရာပ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈဆကဆေရး႐းEU ဥေရာပ သမဂၢFFSS အခမ နာေရးကညမႈအသငးGBV ကား-မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈGDI ေအးခမးျမနမာ အငစတကGEN ကား-မေရးရာ တနးတညမေရး ကြနရကGoM ျမနမာႏငင အစးရGONGO အစးရ ဥးေဆာငေသာ အစးရ မဟတေသာ လမႈ အဖြ႔အစညးမားHURFOM မြနေဒသ လ႔အခြငအေရး ေဖာငေဒး႐ငးICG ႏငငတကာ အေရးအခငးအဖြ႔

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 5

IDPs ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာတမးေ႐ာငသမားIFY ယၾကညမႈေပါငးစ လငယမားILO အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႔INGO ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးJMC ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ပးတြ ေစာငၾကညေရး ေကာမတJMC-L ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ - ေဒသအဆငJMC-S ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ - ျပညနယအဆငJMC-U ျပညေထာငစအဆင ပစခတတကခကမႈရပစေရးဆငရာ ပးတြ ေစာငၾကညေရး ေကာမတJPF ၿငမးခမးေရး ပးေပါငးရနပေငြအဖြ႔JST ပးတြ မဟာဗဟာအဖြ႔KBC ကခငႏစျခငး ခရစယာနအဖြ ခပKDG ကခင ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔KDN ကခင ဖြ႔ၿဖးေရး ကြနရကKE ကရငန အၿမစမးလနး အဖြ႔KED ကရငန ပညာေရးဌာနKESAN ကရင သဘာ၀ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး လႈပ႐ားမႈ ကြနရကKHRG ကရင လ႔အခြငအရးအဖြ႔KIA ကခငလြတေျမာကေရးတပKIO ကခငလြတလပေရးအဖြ႔KMSS က႐ဏာ လမႈ စညးလးညညြတေရး အသငးKNA ကရင အမးသား အသငးKNPP ကရငန အမးသား တးတကေရးပါတKNU ကရငအမးသား အစညးအ႐းKNWO ကရငန အမးသမး အစညးအ႐းKNYN ကခင အမးသား လငယကြနရကKNYO ကရငန အမးသား လငယမား အစညးအ႐းKRDC ကခင ကယဆယေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာမတKRW ကရင ျမစေခာငးမား ေစာငၾကညေရး အဖြ႔KSCN ကရငျပညနယ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးကြနရကKSCSN ကခငျပညနယ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးကြနရကKSPMN ကယားျပညနယ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကညေရး ကြနရကKSWDC ကရငန လမႈဘ၀ ဖလဖြ႔ၿဖးမႈ ဌာနKSWN ကခငျပညနယ အမးသမးမား ကြနရကKWA ကခင အမးသမး အစညးအ႐းKWAT ကခငအမးသမးမား အစညးအ႐း (ထငးႏငင)KWEG ကရင အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႔KWHRO ကကး အမးသမးမား လ႔အခြငအေရးအဖြ႔KWO ကရင အမးသမး အစညးအ႐းKyWO ကယနး အမးသမးမား အစညးအရးLCMs ေဒသတြငး အပစအခတ ရပစေရး ေစာငၾကညသမား LIFT အသကေမြး၀မးေကာငးႏင စားနပရကၡာ ဖလေရး ရနပေငြLRC ဖြ႔ၿဖးေရး မ႑ငအဖြ႔

အတေကာက အကၡရာအၫႊနး

6 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

MFE ျမနမာ ပဥၥမ မ႑ငMIDO ဖြ႕ၿဖးမႈအတြက ျမနမာ အငစတအဖြ႕ MNCWA ျမနမာႏငင အမးသမးေရးရာေကာမတMNEC မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတMNHC မြနအမးသား ကနးမာေရး ေကာမတMPC ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရး ျပနလညထေထာငေရး လပငနးဗဟဌာနMPSI Myanmar Peacec Support InitiativeMRDC မြန ကယဆယေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ေကာမတMSCSN မြနျပညနယ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကMWO မြနအမးသမးမား အဖြ႔MYPO မြနလငယ တးတကေရး အဖြ႔NA-B ေျမာကပငး မဟာမတအဖြ႔ - ျမနမာႏငင (NA-B)NCA တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပNDAA အမးသား ဒမကရကတစ မဟာမတ တပမေတာNDI အမးသား ဒမကရကတစ အငစတကNEYA တငးရငးသား လငယမားမဟာမတ NGO အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးNGSS ႐မးျပညနယ မးဆကသစအဖြ႔NLD အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပNMSP မြနျပညသစပါတNP Nonviolent Peace ForceNRPC အမးသား ျပနလညသငျမတေရးႏင ၿငမးခမးေရး ဗဟဌာနNyein ၿငမး (Shalom) ေဖာငေဒး႐ငးOHCHR ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးဆငရာ မဟာမငးၾကး႐းOMI ပြငလငးျမနမာေ႐ ႔ေဆာငPACE ေ႐ြးေကာကပြဆငရာ ျပညသ႔လႈပ႐ားမႈအဖြ႔PCG ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးေရး အကးေဆာငအဖြ႔PDI ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔PfP ျပညသ႔အတြက ျပညသမားPI ျပညေထာငစ အငစတကPSF ေပါငးစညးလပငနးအဖြ PWO ပအ႔၀ အမးသမးမား သမဂၢRCSS ႐မးျပည ျပနလညထေထာငေရး ေကာငစRISE လမႈေရးရာ သေတသနအဖြ RPF ရာမည ၿငမးခမးေရး ေဖာငေဒး႐ငးRWA ရခင အမးသမးမား အသငးRWU ရခငအမးသမးမား အစညးအရးSAZ ကယပင အပခပခြငရ ေဒသSEDF ပတအျပး ပညာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေဖာငေဒး႐ငးSFCG ဘသေဘာတညမႈ ႐ာေဖြျခငးSLORC ႏငငေတာ ၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔SPDC ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ

အတေကာက အကၡရာအၫႊနး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 7

SOP လပငနးေဖာေဆာငေရး လပထးလပနညး စသတမတခကမားSSA-N ႐မးျပည တပမေတာ-ေျမာကပငးSSA-S ႐မးျပည တပမေတာ-ေတာငပငးSWAN ႐မးအမးသမးမား လႈပ႐ားမႈ ကြနရကSYCB ျမနမာႏငင ေကာငးသားႏင လငယမား ညလာခTAF အာ႐ေဖာငေဒး႐ငးTAT နညးပညာ အၾကေပးအဖြ႔TBC နယစပေဒသ ပးေပါငးအဖြ႔TGO သဂၤဟ ဂနဒါအဖြ႕အစညးTIPS တေကာငး ႏငငေရး ေလလာမႈ အဖြ႔ TNI ႏငငတကာ အငစတကTNLA တအာနး အမးသား လြတေျမာကေရးတပToR လပငနးတာ၀နမားTSYU တအာငး ေကာငးသားႏင လငယမားအဖြ႔TWO တအာငး အမးသမးမား အဖြ႔TWU ထား၀ယ အမးသမး သမဂၢTYO ထား၀ယ လငယ အစညးအ႐းUKSY ကရငနျပည လငယမား သမဂၢUNDP ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥUNFC ညညြတေသာ တငးရငးသား လမးမား ဖကဒရယေကာငစUNSCR ကလသမဂၢ လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက UPC ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခUPDJC ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈပးတြေကာမတUSDA ျပညေထာငစ ၾကခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး အသငးUSDP ျပညေထာငစ ၾကခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ပါတUSIP အေမရကန ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး အငစတကUWSA ‘၀’ ျပည ေသြးစညးညညြတေရးတပVAW အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈWAPAN အမးသမးမားႏင ၿငမးခမးေရး လႈပ႐ားမႈ ကြနရကWLB အမးသမးမား အဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင)WON အမးသမး အဖြ႔မား ကြနရကWPN ကခင အလငးေရာငWPN-A အမးသမးမား ၿငမးခမးေရး ကြနရက - အာရကနWRWAB အမးသမး အခြငအေရးႏင ျမနမာႏငင လမႈဖလေရး အသငးYMBA ဗဒၶဘာသာ ကလာဏယ၀ အသငးYSPS ရနကန ႏငငေရး သပၸ

အတေကာက အကၡရာအၫႊနး

8 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

မကြနးခမးႏြန၊ မြနအမးသမးအဖြ႔အစညး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 9

နဒါနး

ရနကနမ ခရစယာနဂဏးခပ ဆရာေတာၾကး ကာဒနယခားလစ ေမာငဘ ကသ႔ ထင႐ားသည ေခါငးေဆာငမားမသည တစႏငငလးမ ၿမ ႔ၾကး၊ ၿမ ႔ငယမား႐အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးမ ဥးေဆာငသမား၊ ျမနမာႏငင တစ၀နးလးမ ျပညသမားအထ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငရနႏင ၎တ႔၏ လမႈ အသငးအ၀ငးတြင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈ ရ႐ေရး အတြက ေန႔စဥႏငအမ လပကငေနၾကပါသည။ ႏငငတစ၀နး ေဒသအလက အဆငဆင လပေဆာငမႈ မားသညလက႐ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အေျပာငးအလမားတြငအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး (CSOs) အေနျဖင ပ၍ ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင တရား၀င ပါ၀ငလပေဆာငမႈက အားျဖည ေပးပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညသမားသည လကနကကင ပဋပကၡက ဆယစႏစ ႏငခ၍ ၾကလာခရပါသည။ ျမနမာႏငင႐ ၿမ ႔နယေပါငး ၃၃၀ ၏ သးပတစပေကာမာ ပဋပကၡ၏ ဒဏက တစနညးနညးျဖင ခစားေန ရပါသည။3 ဥးသနးစန အစးရ အပခပေရး အေျပာငးအလတြင အပစအခတ ရပစမႈ အသစက ေဖာေဆာငခၿပး၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက စတငခပါသည။ ၿငမးခမးေရးအတြက ေစစပညႏႈငး ေနသည ထကာလ အတြငးမာပင ကခငျပညနယ ေျမာကပငး၌ တကပြသစမား ျဖစပြားလာသလ ရခငျပညနယ၌လညး အသငးအ၀ငးမား အၾကား အၾကမးဖကမႈမား ပ ႔ႏ႔လာသညက ေတြ႔ျမငလာရပါသည။

၁၉၉၉ ခႏစတြင သေတသ David Steinberg က ျမနမာႏငငတြငအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး၏ က႑ ကြယေပာကသြားၿပ သ႔မဟတ “ပ၍ အတအက ဆရပါက ဖကဆးခလကရျခငး ျဖစေကာငး ျဖစႏငသည” 4 ဟ ေဖာျပခပါသည။ သ႔ရာတြငအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးမာ ၂၀၁၀ ျပညႏစမ စတငကာ သမငး၀င အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးဖြ႔ၿဖးမႈအေပၚ အေျခခ၍ ပမတကၾကြလာၿပး၊ ထငသာျမငသာ ႐လာပါသည။ အဖြ႔အမားအျပားမာ အစးရႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔အစညး (EAOs) အမးမးတ႔အၾကား တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ က အတြငးႏင ျပငပမ ၀နးရျခငးတ႔ျဖင စစညးလပေဆာငခ ၾကပါသည။ ၎တ႔သည မမတ႔ ေဒသခ လထမားအတြငး ေအာကေျခမ အထကသ႔ တျဖညးျဖညး တးတကသြားသည ပစျဖင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရန ၾကးပမးမႈမားက အလြတသေဘာ ျဖငလညးပမစတင၍ လပေဆာငခၾကပါသည။

ယငးအရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ ၿငမးခမးေရး ၾကးပမးမႈမားက ႏငငတကာက အသအမတျပ ခးကး ၾကပါသည။ အမးသမး ေခါငးေဆာင အမားအျပား ပါ၀ငေသာ ျမနမာႏငင႐အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးထမ ေခါငးေဆာင အခ ႔မာ ၿငမးခမးေရး ရ႐ေရး

ၾကးပမးစြမးေဆာငမႈ မားအတြက ေဒသတြငးႏင ကမၻာမ ခးျမငေသာ ဆမားက လကခရ႐ခၾကပါသည။ အခ ႔က ေဖာျပရလငေမတာေဖာငေဒး႐ငး တညေထာငသ ေဒၚဆငးေရာလဖငသည၂၀၁၃ ခႏစတြင Ramon Magsaysay ဆကလညးေကာငး၊မြနအမးသမးမားအဖြ႔ ဥက႒၊ မကြနခမးႏြနသည ၂၀၁၄ ခႏစတြင N ၿငမးခမးေရး ဆက အမးသမးမား ၿငမးခမးေရး ကြနရက-အာရကနမ ေ၀ေ၀ႏႏင ပးတြ၍ လညးေကာငး၊ ကခင ၿငမးခမးေရး လႈပ႐ားသ မငးမငက အေမရကန သ႐း၏ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ အေျပာငးအလ ေဖာေဆာငသည အမးသမးဆ ကလညးေကာငး အသးသး ဆြတခးရ႐ခပါသည။

ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး သည ၿငမးခမးေသာ ျမနမာႏငင ျဖစေပၚေရးအတြက လပေဆာငေနၾကေသာ ျပညသမား၏ ၾကးပမးမႈမားက ပ၍နက႐ႈငးစြာ သ႐လာေစရန ၾကးစားထားပါသည။ စာတမး၏ ရည႐ြယခကမာအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး အေနျဖင ႏငင၏ ခကခ႐ႈပေထြးလေသာ အေျပာငးအလ အတြက မညသ႔ပပး ေဆာင႐ြကေနသညက ျပညသမား ပမသ႐နားလညေစေရးအတြက အေထာကအက ျပေစရန ျဖစပါသည။ ဤ စာတမး သည ျမနမာႏငငတြငသမငးေၾကာငးအရႏင မကေမာက ေခတ ကာလအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး၏ အေနအထား တျဖညးျဖညးေျပာငးလတးတကလာပက အၾကမးဖငး ေဖာျပျခငးျဖင စတငထားၿပး၊ ၿငမးခမးေရးအတြက ျပညသမား၏ ပါ၀ငလပေဆာငမႈက အေထာကအကျပသည သ႔မဟတ ခပခယဟန႔တားသည အေျခအေနမားက ဆနးစစေလလာျခငးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင ျမနမာႏငင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးက အလြတသေဘာႏင တရား၀င ပပးေဆာင႐ြကမႈမားက ေဖာျပထားပါသည။

ဤ စာတမး ၏ ရညမနးခက ပနးတငမာ တစစထကတစစ လငျမနစြာ တးတကျဖစေပၚေနေသာ အေျခအေနတြင မျဖစ ႏငေသာ လပငနးတစချဖစသည တစဥး၊ တစဖြ႔ခငးစတငး၏ ၿငမးခမးေရးအတြက ပပးေဆာင႐ြကခကမားက ေဖာျပရန မဟတပါ။ သ႔ရာတြင ျဖစေပၚေနသည အေၾကာငးအရာမားႏင ေဆြးေႏြးမႈအတြက အနာဂတတြင ျဖစေပၚလာႏငေသာ အခြငအလမးမားက လမးညႊနသဖြယ ေဖာျပရန ျဖစပါသည။ အသးျပသည နညးစနစႏင ပတသက၍ အေသးစတ ေဖာျပခကက

အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမာ ၂၀၁၀ ျပညႏစမ စတငကာ သမငး၀င အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးဖြ႔ၿဖးမႈအေပၚ အေျခခ၍ ပမတကၾကြလာၿပး၊ ထငသာျမငသာ ႐လာပါသည။”

“

10 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ေနာကဆကတြ-၁ တြင ၾကည႐ႈႏငပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ ေနာကခ အေၾကာငးအရာမားမာ ယငးကစၥႏင ပတသက၍ အကြမးတ၀င မ႐ေသာ စာဖတပရသတမားအတြက ရည႐ြယပါသည။ ေနာကဆကတြ ၃ က ၾကညပါ။

ထ႔ေနာက ဤ စာတမးတြင ျမနမာႏငင၌ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးေဆာငတာမားက ဆနးစစ ေလလာထားပါသည။ အျခား ေလလာမႈမားတြင ကမၻာတစ၀နးမ ႏငင ၁၆ ႏငငတြင ၃ ႏစတာ သေတသန စမခကျဖစသည Thania Paffenholz ၏ “အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ - အေရးပါေသာ ဆနးစစေလလာခက” က အေျခခ၍ အသးျပ ထားပါသည။5 Paffenholzသည ကာကြယေစာငေ႐ာကျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငး၊ စညး႐းတကတြနးျခငး၊ လမႈေရး ၀ငဆျခငး၊ လမႈ ေပါငးစညး ညညြတမႈ၊ ၾကား၀ငေစစပေပးျခငးႏင ပပးကညေပးျခငး၊ ႏင ၀နေဆာငမႈေပးျခငး ဟ၍ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနး ၇ ခက ခမတထားပါသည။ Paffenholz က

“အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင အေရးပါေသာ နညးလမးျဖင ပပးကညေပးႏငသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔သည အမားအားျဖင အေထာကအကျပသည က႑မသာ ပါ၀ငပါသည” ဟ၍ နဂးခပထားပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြငး ဆနးစစ ေလလာရာတြင အထကေဖာျပပါ မေဘာငသည ျမနမာႏငငအတြက မညမအသး၀င၍ လကေတြ႔ အသးခ ႏငမည နညးဟ ေမးခြနးထတထားၿပး၊ ျမနမာႏငင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး ၇ ရပက ဆနးစစေလလာ ထားပါသည။

ေနာကဆး အေနျဖင ဤ စာတမးတြင ႏငင၏ ျပညနယတငးအတြက ၿငမးခမးေရး၊ ပဋပကၡႏင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးတ႔အေၾကာငး ၿခငသးသပခကအျပင တငးေဒသၾကး ၇ ခလးးအတြက အကဥးခပ ေဖာျပခကတ႔ ပါ႐ပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 11

အခနး ၁ - အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးဆတာ ဘာလ။

၁-၁။ မသားစႏင ႏငငေတာအၾကား႐ကြကလပ

အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓပၸာယက ဖြငဆျခငးမာ ႐းစငးလြယကေသာလပငနး မဟတပါ။ အခ႕ ဖြငဆ ခကမားမာ ထပေနၿပး၊ တစခါတစရ အဓပၸာယခငး အၿပင အဆင ျဖစေနပါသည။ အမညနာမမာ လပငနးမားႏင အဖြ႔အစညးမားက ၿခငထားၿပး၊ အျမတအစြနးအတြက မဟတေသာ၊ အသငး၊ ရပ႐ြာအဖြ႔၊ ျပညသ႔အဖြ႔၊ ေအာကေျခမအထကသ႔ ဖြ႔ၿဖးသြားသည အဖြ႔၊ ျပညသ ဗဟျပအဖြ႔ စသညျဖငအျခား အမည အမးမးျဖင ေခၚေ၀ၚေလ႐ပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက တြငမ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးကမသားစႏင ႏငငေတာ အၾကား႐ ကြကလပက ေပါငးကးေပးသည ဟ ကယကယျပန႔ျပန႔အဓပၸာယ ဖြငဆထား ပါသည။6

အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးက ေကာငးမြနသည အမားႏင ဆငေသာအရာတစခသဖြယ မတယထားေလ ႐ပါသည။ သ႔ရာတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးသည အမားအတြက အေထာကအက မျပဟ ယဆစရာ သာဓကမားစြာ ႐ပါသည။ အမားအတြက အေထာကအက မျပေသာ အဖြ႔အစညး (uncivil society) ဆရာတြင ျပနာမားက ျဖစေပၚေစရန စညး႐းသည အပစ၊ တစဥးခငးႏင အဖြ႔အစညးမား၊ဥပမာ ခြျခားဆကဆသည သ႔မဟတ အမနးစကားမားက တးပြားေစ သမားက ဆလပါသည။ တစနညးအားျဖင ေျပာရလင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏

အခနးက႑က အလြနအမငး ေဖာကးျခငး မျပမရန အေရးၾကး ပါသည။7 အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးသည ၿငမးခမးေရးအတြက ပပးေထာကက ေပးႏငသကသ႔ အၾကမးဖကမႈႏင ပဋပကၡကလညး အားေပးႏငပါသည။ ထ႔ျပင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးသည တးတကမႈ ဆတသဥးေနသည မဟတပါ။ အခနႏငအမ တးတကျဖစေပၚေျပာငးလေနၿပး၊ ႏငငအတြငး ႏငငေရး ႏင လမႈေရးအရ ကယျပန႔စြာ တ႔ျပနေဆာင႐ြကေနပါသည။

ျမနမာႏငငရ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးအပစမားသည လမးစ၊ ကးကြယ သညဘာသာ၊ ကား-မ၊ အဆငအတနး၊ အသက အ႐ြယႏင အေတြးအေခၚအရ အမးမး စလင လပါသည။ အခ ႔က လႈပ႐ားေျပာငးလေရး ၀ါဒႏင ႏငငေရးလပငနးစဥမားက အေလးထားၾကပါသည။ အျခားသမားကမ ျပညသလထအား လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈ အကအည၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး သ႔မဟတ ဥပေဒေရးရာ ကယစားျပမႈ စသညျဖင ၀နေဆာငမႈမား ေပးရန ပမအာ႐စက ၾကပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးဆငရာ စရငစမားျဖစသည ရပကြကႏင ေကး႐ြာမားတြင

ဘာသာေပါငးစလငယမားစေပါငးလမးေလ ာက

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးပါ၀ငေစျခငးျဖင ေရ႐ညၾကာ တညတေသာ ၿငမးခမးေရးက ျဖစေပၚေစသည။”

“

12 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ျပညသမားက လမႈ၀နထမး လပငနးမား ေဆာင႐ြကရန၊ အမးသမးမားႏင လငယအဖြ႔မားဖြ႔စညးရန၊ ေသြးလဒါနးရန ႏင အခမ နာေရးကညမႈ လပငနးမား ေဆာင႐ြကရန တ႔အတြက စစညးၾကပါသည။ အမားအားျဖင ယငး အဖြ႔မား မာ ႏငငေရးက ေပၚေပၚထငထင မလပၾကပါ။

ဤဆနးစစေလလာခကတြင လြတလပစြာ စညး႐း ဖြ႔စညး ထားသည အဖြ႔မား အေပၚတြငသာ အဓက အာ႐စကေလလာျပး ႏငငေရး ပါတမား၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs)၊ အစးရက စညး႐းဖြ႔စညး ထားသည အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (GONGOs)၊ ပဂၢလက စးပြားေရး လပငနးမားႏင လပငနးဆငရာ အစညးအ႐း မားႏင အဖြ႔အစညးမားက ခနလပထားပါသည။ သ႔ရာတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးအတြကနယနမတ ကန႔သတခကမာ ေရာေႏာ ေနႏငပါသည။ ဤသေတသနတြင လေတြ႔ ေမးျမနးခသ အခ ႔မာလညး အစးရ ေနာကခ႐သ သ႔မဟတ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔၀ငမား ျဖစၾက ပါသည။

၁-၂။ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ႏင ရညရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး

ကယျပန႔ေသာ အရညအေသြးႏင အေရအတြကဆငရာ အေထာကအထားမားက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးပါ၀ငေစျခငးျဖင ကာလ႐ညၾကာ တညတသည ၿငမးခမးေရးက ရ႐ေစေၾကာငး ျပသေနပါသည။ ယငးအခကက သာဓက အေနျဖင စစေအးေခတ ေနာကပငး ၿငမးခမးေရး သေဘာတညမႈမားက အေရအတြကအရ ေလလာမႈက ေထာကခေနပါသည။အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ အလႊာအသးသး အတြငးႏင တစခႏငတစခၾကားတြင မတကြျပားမႈ မားစြာ ႐ပါသည။ ယငးမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးအတြက အငအား

ေကာငးေသာ နညအခက တစခ ျဖစပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသမး အဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑က သေတသန ျပလပရာတြင ဥပမာအားျဖင အမးသမးမား၏ အဓပၸာယ ျပည၀ေသာ ပါ၀ငမႈသည ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခက ရ႐ရန ျဖစႏငေျခ ပ၍မားေၾကာငး သျမငလာေစပါသည။8 အလားတပင လငယ မားအား ၿငမးခမးေရး လပငနးမားတြင ပါ၀ငလာေစျခငးျဖင ေကာငးမြနေသာ အကးရလဒက ထြကေပၚေစေၾကာငး သ႐နားလည လာၾကပါသည။9 သေတသန ျပခကအရ လငယမား အေျပာငးအလတြင အခနးက႑ တစခမ ပါ၀ငျခငးျဖင ၿငမးခမးစြာ အတေနထငႏငမႈက ပမတးတကေစၿပး၊ ခြျခားဆကဆမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားက ေလာပါးေစကာ ခခႏငစြမး နညးပါးသမားအတြက အေထာက အက ျဖစေစေၾကာငး ေဖာျပေနပါသည။10

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး (CSOs) ပါ၀ငေစျခငးသည ဖြ႔ၿဖးမႈက ရ႐နငရန အေကာငးဆးေသာ နညးလမးမားမ တစခ ျဖစျပး ေျမျပငတြင လကေတြ႔ျဖစေပၚေနသညမားမ ကငးကြာေနေသာ အငအားၾကးေသာ စးပြားေရး လပငနး႐ငၾကးမား၏ ေစေဆာမႈေၾကာင မဟတသည ဖြ႕ျဖးမႈကရရေစပါသည။ ေဒသအလကႏင ေအာကေျခအဖြ႔မားသညလညး အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚေစေသာ အေၾကာငးရငး ဇစျမစက ေဖာထတ၍ ယငးျပနာ မားက ၿငမးခမးေရး စားပြသ႔ ယေဆာငလာရန ေကာငးစြာ ျပငဆငထားၿပးျဖစပါသည။ လမႈအဖြ အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးတြင နညးအမးမးျဖင ပါ၀ငပပးေနေၾကာငး ဤသေတသန အရေတြ ရရပါသည။ အခ ေသာ သမားက “ၿငမးခမးေရး တညေဆာကတ အခါမာ အရပဘကလႈမႈ အဖြ အစညးအေနန အေရးပါတ က႑မာ ပါ၀ငႏငေသာလညးအမားအားျဖင ၀ငး၀နးကညသည အေျခအေနတြငသာရေနသည။11

ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမား

1. ျမနမာႏငင၏ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက မညသတ႔ျဖငဖြ႔စညးထားသနညး။ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားတြင အေထာကအကမျပေသာအဖြ႔အစညးမား ရပါသလား။

2. အရပဘကလ႔မႈအဖြ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင မည႔သ ပါဝငပပးေပးသနညး။

3. ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အရပဘကလ႔မႈအဖြ႔အစညးမား၏ ပါဝငမႈသည အေရးပါေၾကာငး အဘယေၾကာငစဥးစားသငသနညး။

4. အရပဘကလ႔မႈအဖြ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ လမႈေပါငးစညးေရး လပငနးမားတြင မည႔သ ပါဝငပပးေပး သနညး။

5. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည ကၽြမးကငမႈဆငရာ အသငးအဖြ႔မားသာ ျဖစပါသလား။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 13

အခနး ၂ - ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑ဤအခနး၌ ျမနမာႏငငအရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင ႏငင၏ ႏငငေရးအကးအေျပာငးကာလတြင တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အတြငးႏင လပငနးစဥ ျပငပမ ၿငမးခမးေရးအတြက မညကသ႔ ပပး ကညေပးေနသညက ဆနးစစေလလာျခငး မျပမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အားသမငးေၾကာငးအရ အကဥးခပ ၿခငသးသပခကျဖင စတငထားပါသည။ တဖန ဤအခနးတြင ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား အေထာကအကျပသည အေၾကာငးရငးခ အေျခအေနမားႏင အဟန႔အတား ျဖစေစသည အေၾကာငးရငးခ အေျခအေန မားက ေလလာထားၿပး၊ ဆကလက၍ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေကာကယ စေဆာငးထားသည အခက အလကမားမ ထြကေပၚလာသည အရပဘက လမႈ အဖြ႔ အစညးမား၏ အဓကကေသာ အလားအလာမားက ေလလာဆနးစစထားပါသည။

၂-၁။ ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ သမငး အကဥး

ယေန႔ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အေၾကာငးက ၿဗတသ ကလန အပခပေရးက တ႔ျပနရန ဖြ႔စညးခသည ဗဒၶဘာသာ ကလာဏယ၀ အသငး (YMBA) ကသ႔ေသာ အသငးမား ဖြ႔စညးခသည လြတလပေရး မရမ အခနကစ၍ ေျခရာေကာကႏငမည ျဖစပါသည။ အေစာဆး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားထမ တစခမာ ကရငအမးသားအသငး (KNA) သ႔မဟတ ျပညပတြင ပညာသငၾကားခေသာ ကရငမားက ၁၈၈၁ ခႏစတြင ထေထာငခသညေဒၚကလ ပငျဖစသည။ KNA ၏ ရည႐ြယခကမာ ကရငလမးမား၏ ေပါငးစညးထားသည ၀ေသသ လကၡဏာ၊ ဥးေဆာငမႈႏင ပညာေရးတ႔က အားေပးျမငတငေပးရနႏင ကရငျပညသမား၏ လမႈေရးႏင စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက လပကငေဆာင႐ြကႏငရန ျဖစပါသည။ ၁၉၄၇ ခႏစတြင အျခား ကရငအဖြ႔အစညးမား12 ေပၚထြနးလာခၿပး၊ ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) က ဖြ႔စညးခပါသည။13

၁၉၆၂ ခႏစတြင ဥးေန၀ငး အစးရ အာဏာရလာၿပးေနာက ႏငငေတာက ယငး၏အာဏာက လမႈဘ၀၏ ယခငက႐ခသည ကယပငအပခပခြင က႑အေပၚ လႊမးမးခ ႔ထြင လာခပါ သည။14 အခ ႔ေသာ ေစာငၾကည ေလလာသမားက

ျမနမာႏငငမ အရပဘက လမႈအဖြ႔ အစညးမားသည အစးရ အဆကဆက ေအာကတြင ၂၀၁၀ ျပညႏစတငေအာင ရပတညႏငမႈ မ႐ခေၾကာငး သးသပ ၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးသးသပခကက မၾကာေသးမ ႏစမားက ျပနလည သးသပခပါသည။15 အမားျပညသဆငရာ က႑မားတြင ျပညသလထ၏ စညး႐းႏငစြမးအေပၚ ခကခ ႐ႈပေထြးေသာ ကန႔သတခပခယမႈမား ႐ေနေသာလညး အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားမာ တငးျပည၏ အစြနအဖား ေဒသမားႏင အဖြ႔အစညးႏစခ၏ ထနးခပမႈ ႐ေနေသာ နယေျမမား အပါအ၀င ေဒသမားတြင သးျခားပစမားျဖင အမနတကယ တည႐ေနခပါသည။

၁၉၈၈ ခႏစတြင ဥးေစာေမာင အစးရ အာဏာရလာၿပး ေနာကပငး ၁၉၉၂ ခႏစတြင ဥးသနးေ႐ႊ အစးရ အာဏာရ လာခရာ ႏငငေရး တကၾကြလႈပ႐ားသ အမားအျပား ေထာငသြငးအကဥးခ ခခရျခငး၊ ေျမေအာကလႈပရားမႈ (လ ဝကလႈပရားမႈ) မားတြင ေရာက႐သြားျခငး သ႔မဟတ ႏငငျပငပသ႔ ထြကခြာသြားျခငးမား ျဖစေပၚခၾကရပါသည။ တစခနတညးမာပင အစးရသည ျပညသ႔ေရးရာ ကစၥမားတြင ျပညသလထ၏ ပါ၀ငပတသကမႈအေပၚ ယငး၏ၾသဇာအ႐နအ၀ါက တးျမငရနအတြက အစးရက စညး႐းစစဥသည အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (GONGOS) က ဖြ႔စညးခပါသည။ ယငးအဖြ႔အစညးမားတြင လအမားအျပား ပါ၀ငသည မ၀ငမေနရ အဖြ႔အစညးတစချဖစေသာ ျပညေထာငစ ၾက ႔ခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး (USDA) ပါ၀င ပါသည။16 သ႔ရာတြင အခနၾကာလာ သညႏငအမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ယငး၏ အခနးက႑ႏင လပငနးမားက ထေထာငခၿပး၊ အစးရ၏ အာ႐စကမႈမ လြတကငးခပါသည။

အစးရသည ၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမားအတြငး တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs) ႏင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတစာခပမား လကမတ ေရးထးခရာ ေနာကဆးတြင ယငးသေဘာတညခကမားမာ ေရ႐ညခငမာေသာ ၿငမးခမးေရးက မေဖာေဆာငႏငဘ

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ယငး၏ အခနးက႑ႏင လပငနးမားက ထေထာငခၿပး၊ အစးရ၏ အာ႐စကမႈမ လြတကငးခပါသည။”

“

14 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

႐ခပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ဤလပငနးစဥမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေပၚေပါကလာေစရနႏင ျပနလည ေပၚထြနးလာေစရန ဖနတးေပးခပါသည။ ယခအခါ ႏငငတစ၀နးတြင ၀နထမးေပါငး ၇၀၀ ေကာ႐ေသာ ျမနမာႏငင၏ အၾကးဆးျဖစသည အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညး (NGO) ျဖစသည ေမတာ ေဖာငေဒး႐ငး17 က ကခငလြတေျမာကေရးတပ (KIA) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ၁၉၉၄ ခႏစ၊ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခကက တ႔ျပနသည အေနျဖင ကခငျပညနယတြင စတငဖြ႔စညး ခပါသည။ ေမတာ ေဖာငေဒး႐ငးသည စတငဖြ႔စညးစဥကပင ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးက အာ႐စက ေဆာင႐ြကခၿပး၊ ႏငငေရး ပါတမားႏင တက႐ကဆကစပမႈက ေ႐ာင႐ားခပါသည။

အထကေဖာျပပါ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက ရ႐ၿပးေနာက ၿငမးခမးေရးႏင ပတသကသည ကစၥရပမားအေပၚ အာ႐စက ေဆာင႐ြကသည ျမနမာႏငင၏ အၾကးဆး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးျဖစေသာ ၿငမး (Shalom) ေဖာငေဒး႐ငး18 ေပၚေပါကလာခပါသည။ သေဘာတ စာခပ လကမတေရးထးႏငရန ႏစဖကတပမားအား ေစစပေဆြးေႏြး ညႏႈငးႏငရန ကညခသည သကၡာေတာရ ေဒါကတာ Saboi Jum တညေထာငခေသာ ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးသည ၂၀၀၀ ျပညႏစ အတြငး ႏငငတစ၀နး တးခ ႔ဖြ႔စညးခပါသည။

ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးသည ၂၀၁၀ ျပညႏစအထ ၿငမးခမးေရး အေၾကာငး ပညာေပးမႈအေပၚ အာ႐စကခပါသည။ ယငး၏ အဖြ႔မားသည ျပညသမားအား သေဘာထား ေျပာငးလေစရနႏင ပဋပကၡ စမခန႔ခြမႈ စြမးရည ရ႐ေအာင သငၾကားျပသေပးရန ရည႐ြယ၍ အခမးအနားပြေပါငး ရာႏငခ၍ စစဥျပလပခပါသည။ ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးသည ဘာသာေပါငးစ လငယမား ၿငမးခမးေရး သငတနးမားကလညး ၂၀၀၅ ခႏစႏင ၂၀၀၆ ခႏစမားအတြငး ကငးပျပလပခၿပး၊ အငဒနး႐ားႏငင လငယမား စခနးခပြအတြက ကညခရာ ယငးမာ ျမနမာႏငငတြင အျခားေသာ ဘာသာေပါငးစ လႈပ႐ားမႈမားအတြက အစပးေပးသလ ျဖစလာခပါသည။19 ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးသည ယငး၏ အေလးေပးလပေဆာငေသာလပငနးနယပယက ခ ႔ထြငခရာ ယခအခါ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ယငး၏ ေခါငးေဆာငမားႏင တက႐က ထေတြ႔ဆကစပၿပး၊ အဆငျမင နညးပညာ၊ အၾကေပးမႈႏင ညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈ က႑မားတြင ပါ၀င ေဆာင႐ြကလက ႐ပါသည။

အျခား အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသညလညး ႏငငေတာက မေဆာင႐ြကႏငသည က႑မားတြင တးတကၾကးထြားလာခပါသည။ ၂၀၀၁ ခႏစတြင ရနကနၿမ ႔၌ သ႐ပေဆာင ဥးေကာသ တညေထာင ခေသာ အခမ နာေရးကညမႈအသငး (FFSS) က အစးရက မေဆာင႐ြကႏငသည ကြကလပက ျဖညဆညးသည

ေဒါကတာေဌးေနာင (ဝ)၊ ကရငျပညနယၾကကေျခနဥကဌ၊ ဦးျမငႏင (ယာ) ၾကးၾကပေရးေကာမတ ဘားအတကသလ ႏင စမခကႀကးၾကပေရးေကာမတ တြဖကအတြငးေရးမး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 15

အေနျဖင ေငြေၾကးမတတႏငသမားအား လမႈေရး ၀နေဆာငမႈေပးရန ဖြ႔စညးချခငး ျဖစပါသည။ အသငးက ျမနမာ ဗဒၶဘာသာ၀င အမားစက ဥးေဆာငေသာလညး အခမ နာေရးကညမႈ အသငးမာ လမးစ အသးသးႏင ဘာသာေရး အသငးအ၀ငး အသးသးသ႔ ပ ႔ႏ ႔သြားခၿပး၊ အခမ နာေရးကညမႈအသငးက အျခားအဖြ႔အစညးမားက နမနာယခၾကပါသည။ အသငးအေနျဖင ႏငငေရးကစၥက ပြငပြငလငးလငး ေျပာဆခဖးျခငး မ႐ေသာလညး အသငး၏ လႈပ႐ားမႈမားက ေနာကပငးတြင “အႏနညး အငအားျဖင ေတာလနမႈ” အျဖစ ေဖာျပခၾကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ ၀ါရင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသ တစဥးကမ အခမ နာေရးကညမႈအသငးက ၾသဇာတကမ႐သ တစဥးက ဥးေဆာငတအတြက “ေနာကလကေနာကပါေတြ မားလာတယ။ ကြနရကေတြေတာ ျဖစမလာဘး” ဟ စးရမပပနမႈက ဖြငဟ ေျပာဆပါသည။20

ဥးသနးစန၏ အသြငကးေျပာငးေရး အစးရ မတငမ ကန႔သတခပခယမႈ ပမမားျပားေသာ အေျခအေနတြင ပညာေရးသညလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓက အာ႐စကရာ က႑တစချဖစပါသည။ ကခငျပညနယ၊ ကရငျပညနယႏင ကယားျပညနယတ႔႐ ခရစယာန အသငးအ၀ငးမားႏင ဘရားေကာငး မားက နညးပညာ ဗဟသတႏင ကြမးကငမႈ လႊေျပာငးေပးရာ ေနရာဌာနမား ျဖစလာခနတြင ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာၾကးသင ပညာေရးေကာငးမားက ႏငငသား ပညာေရးက စတငပပး ေပးလာပါသည။ ဘရားေကာငးမားႏင ဘနးေတာၾကးေကာငးမားမာ ကယပငအပခပခြငျဖင ေဆာင႐ြကေနေသာ ဌာန အနညးစထတြင ပါ၀ငၿပး၊ အလားအလာေကာငးေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး လပငနးမားအတြက ေနရာဖနတးေပးပါသည။

အထးသျဖင ဘရားေကာငးမားသည အျခားအေျခအေနမားတြင ဘာသာေရးႏင မဆငေသာ ဌာန မားတြင တည႐သည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး လႈပ႐ားမႈမားအတြက ေနရာ အခြငအလမး ဖနတးေပး ပါသည။21 ဥပမာ ကရငဖြ႔ၿဖးေရး ကြနရက (KDN) သည ဘရားေကာငး၀ငးအတြငး အျခားေနရာမားတြင ျပလပ၍ ရႏငဖြယ မ႐သည အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပျပလပပါသည။ ယငးအဖြ႔က ယငး၏ ပဋပကၡ စမခန႔ခြမႈ၊ ဒမကေရစ စနစေဖာေဆာငျခငးႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး တ႔ႏင ပတသကသည အစညးအေ၀းမားက “သမၼာကမးစာအား ကရငလမး အျမငျဖင ဖတ႐ႈျခငး” အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြမား အျဖစ ေၾကညာခပါသည။

အထငကရျဖစေသာ ၂၀၁၀ ျပညႏစ၊ ေ႐ြးေကာကပြ မတငမ အဓကကေသာ ျဖစရပႏစခမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အငအားက ထတေဖာျပသလကျခငး ျဖစပါသည။ ယငးတ႔မာ ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာၾကးမား ဥးေဆာငေသာ အဖြ႔၏ ႏငငေရး စြမးရညက လကေတြ႔ျပသသည ၂၀၀၇ ခႏစ၊ “ေ႐ႊ၀ါေရာင ေတာလနေရး” ႏင ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခား အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ စစညးလပေဆာငမႈႏင စညး႐းဖြ႔စညးမႈ စြမးရညက ထတေဖာျပသ ႏငခသည ၂၀၀၈ ခႏစတြင တကခတခေသာ ဆငကလနး နာဂစ မနတငးတ႔ျဖစပါသည။22 နာဂစမနတငးက ၿမ ႔ျပႏင ေကးလက ရပ႐ြာလထတ႔အၾကား ဆကသြယမႈက ျဖစေပၚေစၿပး ပထမဆး အေနျဖင ျဖစရပ အမားအျပားတြင ေဒသတြငး လပငနး လပေဆာငသမားအျဖစ အခငးခငး ပ၍ပ၍ သ႐လာေစခ ပါသည။ အဖြ႔အစညးႏင ကြနရက အမားအျပား၏ ထသ႔ အလငအျမန ျဖစေပၚတးတကခသည အခနအခါက ျပနလည ေျခရာခ ေတြ႔႐ႏငပါသည။23

ျဖစရပႏစခစလးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ႏငငေရးတြင ပါ၀င ပတသကလာမႈက ျမငေတြ႔ရမည အလားအလာက ျဖစေပၚေစပါသည။ ဤအလားအလာမာ “အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပက အစးရအေပၚ အသာစး ရေနစဥတြင ရပ႐ြာ လထႏင ထေတြ႔၍ အားေပးကညမႈက စစညးရယရန နညးလမးတစရပ အေနႏင လမႈေရး လပငနးတြင ပါ၀င လပေဆာငရန ဆးျဖတခကေၾကာင ပမၾကးမားလာသည” ဟ အခ ႔က ဆပါသည။24

၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမား၏ အလယပငးတြင ထငးႏငငအတြငး၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ စြမးေဆာငရည ျမငတငေရး လပငနးမား ၾကးထြားစ ျပလာၿပး၊ ခငးမငႏင မေဆာကၿမ ႔မားမာ ျပညပေရာက တကၾကြလႈပ႐ားသမား၏ ဗဟခက ျဖစလာပါသည။ (ထပမ သ႐လပါက အခနး-၂၊ ‘နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမားမာ ဆကစပပတသကေနဆ ျဖစသည’ တြငၾကညပါ။)25 နယစပ အေျချပ အဖြ႔အစညးမားသည အခြငအေရး အေျချပ၊ အေထာကအထား အေျချပႏင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈက အေလးေပးေသာ နညးလမးမားက ပ၍ပ၍

ဘရားေကာငးမားႏင ဘနးေတာၾကးေကာငးမားမာ ကယပငအပခပခြငျဖင ေဆာင႐ြကေနေသာ ဌာန အနညးစထတြင ပါ၀ငၿပး၊ အလားအလာေကာငးေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး လပငနးမားအတြက ေနရာဖနတးေပးပါသည။”

“

16 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

သးစြစ ျပလာၿပး၊ ဖကဒရယ၀ါဒ26 အေၾကာငး စတငေျပာဆစ ျပလာပါသည။ ႏငငတြငး႐ ရပ႐ြာလထမားအၾကား အနညးဆးအားျဖင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားထ ေရာက႐ႏငေသာ နယေျမမားတြင ၀နေဆာငမႈမားေပးပါသည။ ဤကာလအေတာအတြငး ႏငငတကာ အလ႐ငမားက ႏငငတြငး႐ ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာထြကေျပးရသမား (IDPs) အား အကအညမား စတငေပးျခငးႏငအတ ထငးႏငင အတြငး႐ ဒကၡသညမားအားလညး ေထာကပခပါသည။

၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမားမ စ၍ ပဋပကၡဒဏ ခစားေနရေသာ အထးသျဖင အေ႐ ႔ေတာငပငးမ ရပ႐ြာလထ မားသာလင - သ႔မဟတ အမားစက - ထငးႏငငမ နယစပျဖတေကာ လပငနးေဆာင႐ြကလက႐ေသာ ေဒသတြငး အဖြ႔အစညးမားအား လကလမးမႏငၾကၿပး၊ ယငးအကအညမားေၾကာင လ႔အသကေပါငး မားစြာ ကယတငႏငခကာ ေဒသခမားအတြက စြမးေဆာငရည ျမငတငေပးရန လပေဆာငခၾကပါသည။27 နယစပျဖတေကာ ကညေထာကပမႈမားမာ ကခငျပညနယကသ႔ ပဋပကၡေၾကာင အစးရ ထနးခပ နယေျမမားမ ေရာက႐ရန မစြမးႏငေသာ နယေျမမားတြင အေရးပါဆ ျဖစေနပါသည။28

အေျပာငးအလ မတငမက ၁၉၈၈ ခႏစ မးဆက အမားအျပားမာ ေထာငသြငး အကဥးခ ခရျခငး သ႔မဟတ ျပညပသ႔ ထြကခြာရျခငးမား ၾကေတြ႔ၾကရၿပး၊

၁၉၈၈ ခႏစ မးဆက အမားအျပားမာ ေထာငသြငး အကဥးခ ခရျခငး သ႔မဟတ ျပညပသ႔ ထြကခြာရျခငးမား ၾကေတြ႔ၾကရၿပး၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးမာလညး အဓကအားျဖင ငယ႐ြယသည မးဆကမားသ႔ လႊထားေပးခရပါသည”

“

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးမာလညး အဓကအားျဖင ငယ႐ြယသည မးဆကမားသ႔ လႊထားေပးခရပါသည။ ယငးအခကက ယေန႔ ႏငငေရး ပါတမားတြင ေခါငးေဆာငပငး အမားစမာ အသကအ႐ြယ ၾကးရငသမား ျဖစေနၿပး (အသက ၇၀ ေကာမား ျဖစေလ႐ၿပး) အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားတြင အဖြ႔၀ငမားမာ အသက ၄၀ ေအာက ႐သမား ျဖစေနေလ ႐ျခငးက သကေသျပေနပါသည။29 (ထပမ သ႐လပါက အခနး ၂-၅၊ ‘လငယအဖြ႔အစညးမားမာ ပမထင႐ားလာၾကသည’ တြငၾကညပါ။) ႏငငတကာ အဖြ႔မားက ယငး လငယမးဆကမားအား သငတနးႏင ပညာေပး ကာလမားအတြငး တြငလညးေကာငး၊ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားက အလပအကင ရ႐ၿပးေနာကတြင လညးေကာငး ဆနးစစေ၀ဖန ေတြးေခၚတတေအာင ေလကငရန အားေပးပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၿဗတသေကာငစ သည ကယပင၀ေသသ အေျချပႏင အေၾကာငးအရာအလက စကားေျပာဆ ေဆြးေႏြးေရး ကလပမား ပါ႐သည အစအစဥ တစခက ျပလပပါသည။ ဆရာမားအတြက လ႔အခြငအေရး ႏင ၂၀၁၀ ျပညႏစ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာကပြ မတငမ ရကသတပတမားတြင ေ႐ြးေကာကပြဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ ဖရမ ကငးပျပလပျခငး ကသ႔ေသာ အထးအစအစဥမားကလညး ကငးပေပးပါသည။

ဤသ႔ ေထာကပကညမႈမာ အေရးပါေသာ က႑တစခအျဖစ ပါ၀ငေသာလည ၂၀၁၇ ခႏစ ေ႐ႊ၀ါေရာင ေတာလနေရး၊ ၂၀၀၈ ခႏစ ဆငကလနး နာဂစမနတငးႏင ၂၀၁၀ ျပညႏစ ေ႐ြးေကာကပြ တစ၀ကတြင အဖြ႔အစညးမားမာ ႏငငတကာ ေထာကပကညမႈ မပါဘ ေပၚထြနးလာခပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 17

၂-၂။ ျမနမာႏငင အေျပာငးအလ အတြငးမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး

ျမနမာႏငင အစးရ (GoM) ႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs) အၾကား ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အေထာကအကျပမႈ က႑မာ အေတာအတန ကယျပန႔လာပါသည။30

ဆငကလနး နာဂစမနတငးတကခတၿပးေနာက အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးသည “ႏငငေရး အ႐နအဟန” ဆကလကျမငမားေနၿပး၊ ၿမ ႔ျပႏင ေကးလကတြင အဖြ႔အစညးသစ အမားအျပား ဖြ႔စညးလာၾကပါသည။31 ျပညပေရာက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသမားမာ ၂၀၁၂ ခႏစ အတြငး ျမနမာႏငငသ႔ ျပနလာစ ျပလာပါသည။ ဥးသနးစန အစးရသည ထင႐ားေသာ ေခါငးေဆာငအခ ႏင အျခားျပညတြငး အဖြ႔အစညး မားအား ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရး ျပနလညထေထာငေရး လပငနး ဗဟဌာန (MPC) ႏင ပးေပါငးရန ဖတေခၚခပါသည။ ထ႔အျပင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသမားကလညး ႏငငေတာအဆငတြင ကည ေဆာင႐ြကေပးရန ၾကဆခၾကပါသည။ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး မားကလညး ျမနမာႏငငအတြငး ရငဆငေနရေသာ ျပနာမားႏင

ပတသက၍ အတစ႐း လႈပ႐ားခၾကပါသည။ ဥပမာအားျဖင ကခငျပညနယ႐ ျမစဆဆညႏင ပတသက၍ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ ကန႔ကြကမႈမာ ၂၀၁၁ ခႏစတြင စမခက ေခတရပဆငးေစေသာ အဓက အေၾကာငးအခကတစခ ျဖစပါသည။

အျခား အေၾကာငးအခက တစခမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔ အစညးအား ႏငငေရးအရ တကၾကြေအာငလႈ ေဆာ ေပးေသာ နာဂစမနတငးျဖစၿပး၊ အျငငးပြားဖြယျဖစသည ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ဖြ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ဆႏၵခယပြ ကငးပ ခါနးတြင တကခတခေသာ ယငးမနတငးေၾကာင အၾကးအကယ ပကစးဆး႐ႈးမႈမား ျဖစေပၚခရပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမ တကၾကြလႈပ႐ားသ အမားအျပားက ဆႏၵခယပြ ကငးပသည အခနဇယားႏင ဆႏၵခယပြ၏ ရလဒက ကန႔ကြကခၾကပါသည။ ဆႏၵခယပြက ကငးပ ၿပးေနာက ၂၀၁၀ ျပညႏစ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာကပြႏင ၂၀၁၂ ခႏစ ၾကားျဖတ ေ႐ြးေကာကပြတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည လႊတေတာသ႔ ၀ငေရာကႏငခၿပး၊ ႏငငသားအခြငအေရးႏင ေ႐ြးေကာကပြ ေစာငၾကညေလလာေရးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ မၾကစဖး ပါ၀ငပတသကမႈက အစပးေပး ခပါသည။ အစရႏင အဆကအသြယ ျပရာတြင ထင႐ားေသာ Myanmar Egress

ရခငျပညနယမ မဆႏၵေပးသတစဦး (Source: Frontier)

18 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

မ ေဒါကတာ ေန၀ငးေမာငမာ အဆပါ ပါ၀ငပတသကမႈတြင အထင႐ားဆး ျဖစပါသည။32

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည အာဏာရ႐ လာေစသည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေ႐ြးေကာကပြကလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမ ေစာငၾကညေလလာသႏင မဆႏၵၵ႐င ပညာေပးသအျဖစ စညး႐းလႈပ႐ားမႈ စြမးရညက ျပသေစႏငခပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြႊ႔အစညး အမားအျပားက လြတလပ၍ တရားမတစြာ မေပးႏငမႈ အတြက စေပါငးၾကးပမး အားထတခၾကၿပး၊ ယငးအားထတမႈမာ မားစြာ ေအာငျမငသညဟ ယဆၾက ပါသည။ တစခနတညးမာပင ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက အသစမားက ႏငငေရး လပငနးစဥတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑က လႈ ႔ေဆာအားေပးခပါသည။ “အစးရ၏ အႀကးပငး ေခါငးေဆာငမားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓကကေသာ အခနးက႑က အသအမတျပၿပး၊ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ႏငငတညေဆာကေရး လပငနး ႏစခစလးတြင ပါ၀င ေဆာင႐ြကရန အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ဖတေခၚခၾကပါသည။” 33 (အေသးစတ သ႐လပါက အခနး ၃-၁၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး လပငနးမား- ၿငမးခမးေရးအတြက အေထာကအကျပျခငး တြငၾကညပါ။) အရပဘက လမႈအဖြႊ႔အစညးမားသည ၂၀၁၁ ခႏစတြင ကခငျပညနယ၌ တစေကာျပန ျဖစပြားခေသာ ပဋပကၡႏင ၂၀၁၂ ခႏစတြင ရခငျပညနယ၌ ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကမႈ တ႔ကသ႔ အၾကမးဖကမႈ အသစမားႏင ျဖစပြားဆ အၾကမးဖကမႈမားကလညး တ႔ျပနခၾကပါသည။34

ႏငငေရး အေျပာငးအလ မစတငမ လအနညးငယက အငတာနကႏင လြတလပေသာ မဒယာမားက အသးျပႏငခပါသည။ မထတေ၀မ ၾကတငဆငဆာ စစစေသာစနစ ဖကသမးျခငးႏင တယလဖနး ဆငးကတမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ရ႐ႏငသျဖင အငတာနကက ႐တတရက တစ႐နထး အသးျပ လာၾကျခငးေၾကာင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ကညကငတြယ ေျဖ႐ငးေပးရသည စနေခၚမႈ အသစမားက ဖနတးေပးခပါသည။

မဟတမမနေသာ ေကာလာဟလမားက ေဖစဘြတေပၚတြင ေရးသား လာၾကၿပး၊ အနညးဆး အသးျပသ ၁၀ သနး႐ေသာ ျမနမာႏငငတြင အတြငကယဆး အသးျပသည လမးေၾကာငးတစခ ျဖစပါသည။35 အခ ႔က ေဖစဘြတက သတငးအမားမား ျဖန႔ျဖး၍ အသငးအ၀ငးမား အၾကား တငးမာမႈမား ဖနတးရနအတြက အသးျပၾကပါသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင မႏေလး၌ ျဖစပြားခေသာ ေဒသတြငးပဋပကၡမာ အဓမၼ ျပကငသညဆေသာ ေကာလာဟလ တစခ ေဖစဘြတေပၚတြင ပ ႔ႏ႔ၿပးေနာက ျဖစပြားချခငး ျဖစပါသည။ အြနလငးေပၚမ သတငးအမားမားမာ ႏငငတစ၀နးမ အျခားေသာ အၾကမးဖကမႈမား၏ အဓက လကသညျဖစပါသည။ (ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမးမာ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလအထ ျဖစရပမားကသာ အာ႐စက၍ ဆနးစစေလလာျခငး ျဖစသျဖင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလအတြငး ရခငျပညနယ၌ ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကမႈတြင ေဖစဘြတ၏ အခနးက႑မာ ဤစာတမးတြင မပါ၀ငျခငး ျဖစပါသည။)

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ယငးစနေခၚမႈမားက ေတာငၾကးတြင ျပလပခသည လႈပ႐ားမႈ တစခ36 အပါအ၀င ေစာစးစြာ ၾကတင သတေပးမႈ လပငနးမားႏင ေကာလာဟလမားက တနျပန၍ အျဖစမန သ႐ေစရန ေဆာင႐ြကျခငးႏင တငးမာမႈမား ေလာကေစရန ၾကးပမး ေဆာင႐ြကခပါသည။ ပနးစကား (“flower speech”) ကသ႔ေသာ လႈပ႐ားမႈျဖင အြနလငးတြင ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြ ေနထငေရးက အားေပးျမငတင ေပးခပါသည။37 ပနးစကား လႈပ႐ားမႈက ဘေလာဂဂါ တစဥးျဖစသ ေနဘနးလတ က ထေထာငခၿပး၊ ၎မာ ၂၀၀၇ ခႏစ ေ႐ႊ၀ါေရာင ေတာလနေရးအေၾကာငး ေရသားၿပးေနာက ေထာငဒဏ အႏစ ၂၀ ကခခရေသာလညး၊ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ေထာငမ လြတေျမာကခပါသည။38 အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမ ၀ါရင ေခါငးေဆာငတစဥးကမ အဆပါ လႈပ႐ားေဆာင႐ြကမႈမားက သမၼတ ဥးသနးစန အစးရက ၾကဆခၿပး၊ ယငးသ႔ၾကဆချခငးမာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည အတကၾကြဆး ျဖစေန၍ ျဖစသညဟ ယဆပါသည။39 ဤအယအဆမာ ေဒသတြငးပဋပကၡမားက ႏငငေရး အေျပာငးအလက မတညမၿငမျဖစေအာင တမငသကသက လႈ ႔ေဆာေပးျခငး ျဖစႏငသည ဆေသာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ယၾကညထားမႈက ပမခငမာေစပါသည။ အခ ႔ေသာ ေလလာ ဆနးစစသမား ကမ ဗဒၶဘာသာ၀ငမားႏင မြတစလင ဘာသာ၀ငမား အၾကား ပဋပကၡမာ အၾကမးဖကမႈ ၀ငးရေနေသာ ျဖစရပထတြင တညေဆာကထားသျဖင ျမနမာႏငင႐ ျပညသမားသည ဘာသာေရးအရ သ႔မဟတ အသငးအ၀ငး အခငးခငး

၂၀၁၀ ႏင ၂၀၁၂ ခႏစ၌ ေကာကယေသာ စစတမးမားအရ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အေနျဖင ျပညသ နတအစအစဥႏင ေရြးေကာကပြ ေစာငၾကညေလလာေရး အစအစဥမားတြင စတငပါ၀ငလာႏငခပါသည။”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 19

ျဖစပြားသညဟ မျမငၾကသလ ေန႔စဥ ဘ၀အတြက အဓကကေသာ စးရမ ပပနစရာ တစခအျဖစ မျမငၾကဟ ယဆၾကပါသည။40

သေတသန ပညာ႐ငမားကလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက ေအာငျမငစြာ အ႐နေလာခ ႏငခေသာ ျဖစအဆဆ အၾကမးဖကမႈ ျဖစရပမားက စတငစစမး ေလလာခပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးႏင ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမားက အျခား တကၾကြသည ႏငငသားမားႏင အတတြ၍ လပေဆာငခသည ဆေသာ အဓကကသည အေၾကာငးရငး တစခက Walton ႏင အျခားသမား (၂၀၁၇ ခႏစ) က ေတြ႐ခၾကပါသည။41 သ႔ေသာလညး ယငးၾကးပမးမႈမားတြင “ယခငက တည႐ၿပးျဖစသည ဘာသာ ေပါငးစ အဖြ႔မား သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အဖြ႔မား ေသခာေပါက ပါ၀ငျခငး မ႐ပါ။” 42 တကယတမးတြင ပါ၀ငပတသကသမားက သကဆငရာ အသငးအ၀ငးမား အတြငးႏင ေဒသ အာဏာပင မားႏင ယၾကညမႈႏင အမားယၾကည လကခႏငမႈက တညေဆာကခပါသည။ အေၾကာငးမာ ၎တ႔သည ယခငက ၿငမးခမးေရးႏင အသငးအ၀ငး အခငးခငး သဟဇာတျဖစေရး တ႔ႏင ဆကႏြယမႈ မ႐သည အျခား လပငနးမားတြင ပါ၀ငပတသကချခငးေၾကာငျဖစပါသည။ “ယခငက လပေဆာငခသည ယငးလပငနးမားေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင အၾကမးဖကမႈႏင ပတသက၍ အၾကဥာဏေပးျခငး၊ အျငငးပြားမႈမားက ေစစပဖနေျဖ ေပးျခငးႏင အသငးအ၀ငးမား အၾကားႏင ေဆြးေႏြးရန တြန႔ဆတ ေနသမားအၾကား ယၾကညစတခရေသာ ပါ၀ငေဆြးေႏြးသအျဖစ ေဆာင႐ြကျခငး” 43 တ႔က လပေဆာင ႏငခပါသည။

၂-၃။ တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အတြငးႏင လပငနးစဥ ျပငပမ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး၏ အခနးက႑

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင တရား၀င ေၾကညာထားေသာ လပငနးစဥအတြငးမလညးေကာငး၊ လပငနးစဥလမးေၾကာငး ျပငပမ လညးေကာငး ပါ၀ငပတသကေနပါသည။ တရား၀င ပါ၀ငပတသကေနေသာ အဓကကသည နယပယ တစခမာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြ (CSO Forum) ျဖစပါသည။ ယငးမာ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြအတြက မေဘာငေအာကမ ကစၥရပ အေျချပ ေဆြးေႏြးပြမား အတြက အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ေတြ႔ဆရာ အမးသား စငျမငတစခ ျဖစပါသည။ ဤအခနးတြင

ၿငမးခမးေရး၌ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ပါ၀ငမႈက အေထာကအကေပးေသာ အခကမားႏင အဟန႔အတား ျဖစေစေသာ အခကမားက မေဆြးေႏြးမ တရား၀င လပငနးစဥတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား မညကသ႔ ပါ၀ငပတသကေနသညက အကဥးအားျဖင စတငေဖာျပမည ျဖစပါသည။

ကနဥး အေနျဖင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ ၈ ဖြ႔က ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင လကမတေရးထးခေသာ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥက ၾကးၾကပကြပကရန ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC) က ထေထာငေပးခပါသည။ ထေကာမတသည အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥမတစဆင ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကသ႔ ဥးတည သြားရန ရည႐ြယပါသည။ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ ကလညး ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး ခးေဖာကမႈမားက ေလလာေစာငၾကည၍ ကငတြယ ေဆာင႐ြကရန ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ (JMC) က ဖြ႔စညးေပးခပါသည။

ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြ ေကာမတ (UPDJC) အား အားလးပါ၀ငေသာ ေဆြးေႏြးပြ တစခက လႊတေတာျပငပ၌ ကငးပရန တာ၀နေပးထားပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးေဆြးေႏြးပြမ ျပညေထာငစ သေဘာတညခကတစခ ေရးဆြၿပး၊ ေနာငတြင ျပညေထာငစ လႊတေတာ၌ အတညျပမည ျဖစပါသည။44 ၂၀၁၅ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင UPDJC က ေဆြးေႏြးရမည အဓက က႑မားျဖစေသာ ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ လၿခေရး၊ ေျမယာႏင သဘာ၀ သယဇာတ စသည က႑မားက ေၾကညာခပါသည။45 ၂၀၁၆ ခႏစတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ အစးရက လႊတေတာကယစားလယ ေ႐ြးခယခရသည ႏငငေရး ပါတမားသာ ပါ၀ငတကေရာကရန ႏင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမာ အဓက အားျဖင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ (CSO Forum) မတစဆင ပါ၀င တကေရာကရန ဆးျဖတခၿပး၊ ေဆြးေႏြးရမည ကစၥရပမားက ကန႔သတထားခပါသည။46

ႏစဘကအပစခတရပစေရး သေဘာတညခကမားက ႏငငေရးလပငနးစဥတြင အရပဘကလမႈအဖြ အစညး မား၏ အခနးက႑က လေဆာအားေပးခသည။”

“

20 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

(ေအာကတြငၾကညပါ။) အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြမာ ၿပငတကငးပျခငး ျဖစေသာလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငရန လမးေၾကာငး ျဖစပါသည။ ၿခငေဖာျပရလင ဤတရား၀င ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားအတြက ေနရာအကန႔အသတ႐ၿပး၊ ယငး၏ လပငနး အမားအျပားမာ လပငနးစဥ အတြငးႏင လပငနးစဥတစ၀ကသ႔ ဥးတည ေနၿပး၊ ျပငပမ ၾသဇာသကေရာကရန ၾကးပမးသည သေဘာ ျဖစပါသည။

အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြမာ ႐ႈပေထြးေသာ လပငနးစဥ ျဖစၿပး၊ အဓကအပငးသးပငး ခြထားပါသည။ တစပငးမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြျဖစၿပး၊ ေနာက တစပငးမာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားက ဥးေဆာငေသာ တငးရငးသားမား ေဆြးေႏြးပြ ျဖစပါသည။ တတယအပငးမာ ေဒသအလက ေဆြးေႏြးပြျဖစၿပး၊ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသၾကးအဆင လပငနးစဥျဖစကာ အစးရက ဥးေဆာင၍ ဆကစပပတသကသ အမားအျပား ပါ၀ငပါသည။47 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓက လမးေၾကာငးမာ ၿပငတကငးပသည အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြ ျဖစေသာလညး ထအပငးသးပငး စလးတြင ပါ၀ငႏငပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး ျပစခနတြင ပထမအၾကမ အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပၿပး ျဖစပါသည။

UPDJC သည ပခးတငး ေဒသၾကးႏင ႐မးျပညနယတ႔တြင ေဒသဆငရာ ေဆြးေႏြးပြမားကလညး ခြငျပေပးခသည။48 သ႔ေသာလညး ရခငျပညနယႏင ႐မးျပညနယတ႔တြင တငးရငးသားမား၏ ေဆြးေႏြးပြမား ကငးပေရးက ခြငျပေပးျခငး မ႐ေသးပါ။

လမးအလကေဆြးေႏြးပြ ေဒသအလက ေဆြးေႏြးပြ အေၾကာငးရာအလက

ကရင (၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇနန၀ါရ)49 ပအ႔၀း (၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရ) ခငး(၂၀၁၇ ခႏစ၊ေဖေဖာ၀ါရ)

တနသၤာရတငးေဒသၾကး(၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရ)

ေတာငၾကးတြင အၾကေဆြးေႏြးပြ ကငးပၿပးေနာက အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ေနျပညေတာ၌ ကငးပခသည။

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြက ၿပငတ ကငးပမည ျဖစေၾကာငး ေၾကညာသညအခါ ေဆြးေႏြးရမည က႑မားတြင လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ကစၥရပမားသာ ပါ၀ငလာၿပး၊ ႏငငေရးႏင လၿခေရးမာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ၏ ေဘာင သတမတခက ျပငပတြင ေရာက႐ေနပါသည။50 ယငး ေၾကညာခက ထြကေပၚလာၿပးေနာကပငး အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြ နယပယအတငးအတာက စစဥေရးဆြရန ေလးဥးပါ ေကာမတ တစရပက ဖြ႔စညးခ ပါသည။ ေနာကပငးတြငေဆြးေႏြးပြက ၾကးၾကပကြပကရန အဖြ႔၀င ၄၃ ဥးပါ၀ငေသာ ေကာမတ တစရပက ဖြ႔စညးခ ပါသည။

အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြတြင ကန႔သတခကမားျဖငသာ ေဆြးေႏြးႏငမည ျဖစ၍ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အမားအျပားက လသ႐ငၾကား ကန႔ကြကခ ပါသည။ အေၾကာငးမာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေခါငးေဆာငမားက ပငလညလာခတြင ဆးျဖတခက ခမတရာ၌ ပါ၀ငလၾကၿပး၊ ႏငငေရးႏင လၿခေရး က႑မား က ေဆြးေႏြးလၾကျခငးေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ျဖစ၍ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြအတြက ၾကတငျပငဆငသည အေနျဖင အရပဘက လမႈ အဖြ႔ အစညး ၄၃ ခက အၾကေဆြးေႏြးပြ တစခက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ေတာငၾကးၿမ ႔၌ စစဥကငးပခၿပး၊ ႏငငေရး ႏင လၿခေရး က႑မားကလညး ေဆြးေႏြးခပါသည။51

အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြတြင ႏငင တစ၀နးမ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးကယစားလယ ၅၀၀ ေကာ တကေရာကခရာ အေရးပါေသာ ေဆြးေႏြးပြ တစရပ ျဖစပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြတြင ႏငငအတြငး႐ ၿမ႕နယအားလးနးပါးမ တစၿမ႕နယလင အနညးဆး တစဥးစ တကေရာကခၿပး၊ အထးသျဖင တငးေဒသၾကးမားမ လအမားအျပားက လက႐ ေဆာင႐ြကေနေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင

အရပဘက လမႈအဖြ အစညးအမားစသည လကရ ႏငငေရး ျဖစစဥတြင ပါ၀ငရန အဆငသငမျဖစေသးပါ။ ”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 21

80 81 82 83 84 85 86 87

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

10 11 12 13 14 15 16 17 18

94 95

94 95

ျမနမာႏငငတြငအေရးပါေသာ သမငးဝငျဖစရပမားႏင အရပဘက လ႔အဖြ႔အစညးမား ေပၚေပါကလာသည ျဖစရပမားက ေဖာျပေသာအခနဇယား

၈ေလးလး ႏငငေရးထအၾကြမႈ

အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြမား

ႏစဦးသေဘာတ အပစအခတရပစေရး စာခပ (၁၇)ခ

စညးစနစကေသာဒမကေရစက တကလမးႏငမည

လမးျပေျမပစတငျခငး

ေမတာေဖာငေဒးရငးတညေထာငျခငး

ျမနမာႏငငအမးသမးမားအ

ဖြ႔ခပတညေထာငျခငး

ၿငမးေဖာငေဒးရငး (Shalom) တ

ညေတာငျခငး

ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမၾကမးအတညျပ

ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြနာဂစဆငကလနးမနတငး

ေ႐ႊဝါေရာငေတာလနေရး

ဦးသနးစနအစးရစတငတာဝနယျခငး

ေပါငးကးတညေထာငျခငး

Myanmar E

gress တညေထာငျခငး

ကရငဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအသငးတညေထာငျခငး

နယျခားေစာငတပမား ဖြ စညးမည အစအစဥေၾကညာျခငး

ဂရမနတငးအၿပးျပနလညထေထာငျခငး

ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကႏင

အမးသမးအဖြ႔မားက

ြနယကတ႔ကဖြ႔စညးျခငး

ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြ

မႏေလးေဒသတြငး

ပဋပကၡျဖစပြားျခငး ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ (ဒတယ အစညးအေဝး)

ရခငတြငပဋပကၡမားပမျဖစပြားလာျခငး

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ (ပထမ အစညးအေဝး)

လား႐ႈးႏငမတလာတ႔တြင ေဒသတြငးပဋပကၡမားျဖ

စပြားျခငး

NCA လကမတေရးထးသညအခမးအနား

ကခငႏင ၁၉၉၄ ခႏစတြငခပဆခေသာ

ႏစဦးႏစဘကအပစအခတရပစေရး စာခပပကျပယသြားျခငး

NLD ဦးေဆာငေသာအစးရအပခပမႈစတငျခငး

ပထမအႀကမ ျမနမာလငယဖရမ

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ (တတယ အစညးအေဝး)

အရပဘကအဖြ႔အစညးမားဖရမ

ရခငျပညနယေျမာကပငးတြင အၾကမးဖကမႈမား ျမ

ငတကလာျခငး

EITI ညလာခ၊ MATA တညေထာငျခငး

တငးရငးသားလငယမားက

ြနဂရကတညေထာငျခငး

ၿငမးေဖာငေဒးရငးမ ဦးေဆာငကငးပေသာ ပထမအႀကမ

အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညး ၿငမးခမးေရး ဖရမ

ရခငျပညနယအႀကေပး ေကာမရင

ကြျပားျခားနားမႈႏင အမးသားေရးသဟဇာတ

ျဖစမႈဆငရာ ေလလာေရးအဖြ႔ တညေထာငျခငး

ဒတယအႀကမ ျမနမာလငယဖရမ

ပနးစကားလႈပရားမႈစတငျခငး

အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမားဖရမ

ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊မတနးတေရးမဟာမတအဖြ႔

တတယအႀကမ ျမနမာလငယဖရမ

တငးရငးသားလငယမား မ

ဟာမတ တညေထာငျခငး

အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား အႀကဖရမ၊ ေတာငႀကး

တငးရငးသားလငယမား ည

လာခ

ရငးလငးခက

တကေသာေန႔ရကတြငျဖစခေသာအျဖစအပက (ဥပမာ။ ။၁၉၉၄တြင)

(၁၉၉၄ မ ၁၉၉၅) အတြငးျဖစေပၚခေသာအျဖစအပက

အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြမား

အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြမား

ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြ

ႏငငေတာၿငမဝပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႔

ႏစဦးႏစဘကအပစအခတရပစေရးသေဘာတညျခငး

88 89 90

22 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ပတသကသည ကစၥရပမားက သ႐ထေတြ႔ ႏငေစရန အေထာကအက ျပခပါသည။ အျခားတစဘကတြင စစဥသမားႏင ၿမ ႔နယ၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသၾကး ကယစား တကေရာကသ ႏစမးစလး၏ ကယစားျပမႈႏင ပတသက၍ ေမးခြနးမား ေမးျမနးခၾကပါသည။52 အမးသားအဆင မ၀ါဒမားက သတမတႏငမည မညသည အေၾကာငးအရာမားက ေဆြးေႏြးမည၊ အဓက ျပနာရပမားက မညသ႔ ဥးစားေပး သတမတမည တ႔ႏင ပတသက၍လညး ေမးခြနးမား ေမးျမနးခပါသည။

ၿပငတေဆာင႐ြကသည လပငနးစဥ လမးေၾကာငးက ေ႐ြးခယ ရာ၌ ဤမေဘာငအတြငး အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက မညသ႔ အသးျပမည ဆေသာ ကစၥရပႏင ပတသက၍လညး စးရမပပနမႈမား ႐ပါသည။ မေကြးၿမ ႔မအရပဘက လမႈအဖြ႔ အစညး ေခါငးေဆာငတစဥးက “အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြက ကစားပြမာ ပါခငလ႔ ေတာငးဆ ေနတ ကေလး ေလးတစေယာကန႔ တေနတယ။ ဒကေလး အတြက ဘယလ က႑က ပါရမယဆတာ တတကက မ႐ဘး ျဖစေနတယ” ဟ ေျပာပါသည။53 ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ အျခားသတစဥးကမ “အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အမားစက လက႐ ႏငငေရး လပငနးစဥမာ ပါ၀ငဖ႔ အဆငသင မျဖစၾကေသးဘး” ဟ ဆ ပါသည။54

အခ ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြ ဥးေဆာငမႈ ျပငပမ အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြတြင ပါ၀ငနငေရး မဟာဗဟာကက ခဥးကပမႈ ျပၾက ပါသည။ ဥပမာအားျဖင မ၀ါဒအျမငအေပၚ ျပငပမ ၾသဇာသကေရာကႏငေစရန ရည႐ြယခကျဖင မ၀ါဒဆငရာ စာတမးေရးသားေရး အေပၚ အာ႐စကၾကပါသည။ ယငးက ႏငငေရးအရ ပါ၀ငႏငေရး လမးေၾကာငး တစခအျဖစ ႐ႈျမငၾကပါသည။ (ထပမသ႐လပါက အခနး ၂-၅ ကၾကညပါ။) အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငတစဥးကမ မ၀ါဒဆငရာစာတမး ေရးသားေရးက ဥးတညျခငးသည “ေထာငေခာက”55 တစခ ျဖစႏငေၾကာငး၊ တကကြလႈပ႐ားမႈ ေလာနညး ကဆငးၿပး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားဘကမ ပစသစမားျဖင ပါ၀ငေဆာင႐ြကမႈႏင ၾသဇာသကေရာကႏငမႈတ႔ နညးပါးသြားႏငေၾကာငး သတေပးေျပာၾကားပါသည။56

ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးစဥ ေရးဆြရန၊ အပစအခတ ရပစေရး ခးေဖာကမႈမားက ေလလာအတညျပ၍ တ႔ျပနႏငရန57 တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတ စာခပ လကမတေရးထးၿပးေနာက ခကခငး ဆသလ ဖြ႔စညးခေသာ ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတတြင

ျပညေထာငစအဆင (JMC_U) ၊ ျပညနယအဆင (JMC_S) ႏင ေဒသအဆင (JMC_L)58 ဟ၍ အဆငသးဆင ႐ပါသည။ (JMC_U) တြင အစးရ သ႔မဟတ တပမေတာမ ကယစားလယ ၁၀ ဥး ႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ ကယစားလယ ၁၀ ဥး ပါ၀ငပါသည။ ႏစဘကစလးက အရပသား ၃ ဥးစ အဆျပကာ စစေပါငး အရပသား ၆ ဥးက (အားလး အမးသားမား ျဖစပါသည) (JMC_U)59 တြင အဖြ႔၀ငအျဖစ ထပမ ထညသြငးပါသည။ ေအာကအဆငမားတြင ဤဖြ႔စညးပ အတငး ဖြ႔စညးၿပး၊ ေနာကထပ ဒတယ ဥက႒ တစဥး ထား႐ရာ အမားအားျဖင အရပသား ျဖစပါသည။60

မအားျဖင JMC မ အရပသား အဖြ႔၀ငမားသည အျခားအဖြ႔၀ငမားနညးတ ဆးျဖတပငခြင အာဏာ ႐ေသာလညး ေစစပဖနေျဖေရး အခနးက႑တြင ပါ၀ငေဆာင႐ြကရေလ ႐သညဟ ဆပါသည။61 အရပသား အဖြ႔၀ငမားသည “ျပညသလထ၏” အျမငက ယေဆာငလာႏငမညဟ ယဆၾကသညအျပင ဘကလကမႈနညးသညဟ ႐ႈျမငၾကပါသည။ JMC တြင အရပသား အဖြ႔၀ငမားမာ တာ၀နအမးမး ထမးေဆာငလက ျမနမာႏငင၏ အေျပာငးအလတြင အခနးက႑ အမးမးမ ပါ၀ငလပေဆာင ေနၾကပါသည။62 အျခားအဖြ႔၀ငမားမ ၎တ႔အတြက အေထာကအပအျဖစ ႐းမား၊ ရနပေငြမား ရ႐ႏင ေသာလညး အရပသား အဖြ႔၀ငမားမာ အရငးအျမစမား လအပေလ ႐ၾကပါသည။63 JMC အရပသား အဖြ႔၀ငမားႏင ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသမား သ႔မဟတ ရပ႐ြာ ကာကြယ ေစာငေ႐ာကမႈ ေစာငၾကည ေလလာသမား အၾကားတြင တရား၀င ထေတြ႔ဆကဆမႈ မ႐ပါ။64 သ႔ေသာလညး ပဂၢလေရးအရ ဆကဆသည အလြတသေဘာ ဆကသြယမႈလမးေၾကာငး ႐ေနပါသည။65

ၿငမးခမးေရးအတြက ပပးကညလေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ေမာလငခကက အေထာကအကျပေသာ အေၾကာငးအခကမားႏင အဟန႔အတား ျဖစေစေသာ အေၾကာငး အခကမား ႐ပါသည။ ျမနမာႏငင၏ လငျမနစြာ ေျပာငးလျဖစေပၚ ေနေသာ အေျခအေနမားက ေတြ႔ျမငလာရသညႏငအမ ယငးသ႔ အေထာကအကျပသည အေျခအေန မားႏင ပတပင ဟန႔တားသည အေျခအေန မားမာ ေျပာငးလေလ ႐သညက သတျပလက လာမညအခနးတြင ယငးအေျခအေနမားက ေဖာျပသြားမည ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 23

၂-၄။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက ဘာေတြက အေထာကအက ျပသလ။ ဘာေတြက အဟန႔အတား ျဖစေနလ။

“ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင အဓပၸာယ ျပည၀ေသာ အခနးက႑မ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး ပါ၀ငႏငစြမးက အကန႔အသတျဖစေစသည အေရးအၾကးဆး အေၾကာငးအခကမာ အၾကမးဖကမႈ ျဖစပါသည။”

- Thania Paffenholz ၊ CCDP အစရငခစာ

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ၾကးပမးခကမားက အေထာက အကေပးေသာ သ႔မဟတ အတားအဆး ျဖစေစေသာ အဓက အေၾကာငးအခက ၆ ခ ႐ပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အခနးက႑က ပမကယျပန႔စြာ ဆနးစစေလလာ ႏငရန ေရးဆြထားေသာ Paffenholz ၏ မေဘာငတြင အဆပါ အေၾကာငးအခကမားက အေထာကအကျပသည အေၾကာငးအခကမားႏင ပတပငဟန႔တားသည အေၾကာငးအခကမားဟ ရညညႊနးေဖာျပ ပါသည။ ထအေၾကာငးအခကမားတြင ႏငငေတာႏင ဆကဆေရး၊ လပငနးေဆာင႐ြကသည ေနရာ႐ အၾကမးဖကမႈ အဆငႏင မဒယာ လြတလပခြငတ႔ ပါ၀ငပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးအတြငး မတ ကြျပားမႈ၊ အထးသျဖင ေဒသအလက ျပငပမ ႏငငေရးေဆာင႐ြကသမား ၏

ၾသဇာသကေရာကမႈႏင အလ႐ငအဖြ႕အစညးမား၏ ပါ၀ငေဆာင႐ြကမႈတ႔သညလညး ၿငမးခမးေရးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ပါ၀ငပတသကမႈအေပၚ အကးသကေရာက ေစေသာ အဓက အပငးက႑မား ျဖစပါသည။66 ယငးအေၾကာငး ၆ခက ျမနမာႏငင၏ ေရေျမအေနအထားအရ ေအာကပါအတငး ဆနးစစ ထားပါသည။

အေၾကာငးရငး ၁ - ႏငငေတာႏငဆကဆေရး

၂၀၁၀ ျပညႏစ မတငမက ျမနမာ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညးမာ ကန႔သတခက အလြနမားျပားၿပး ေန႔စဥဘ၀ေနထငမႈအတြငး လမႈထနးခပမႈမားက အၿမမျပတ ၾကေတြ႕ရပါသည။ သ႔ေသာလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ပငကအားျဖင ၾကၾကခႏငသည သေဘာသဘာ၀ ႐ျခငး ေၾကာင ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစထားေသာ နယေျမမားႏင အစးရ အာ႐စးစကမႈ နညးပါးေသာ ေနရာမားတြင ၎တ႔ စတငေပၚေပါကလာပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အသြငေျပာငးလေရးမလညး အခြငအလမးမားထြကေပၚလာၿပး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည လပငနးမား သသသာသာ တးတကလပေဆာငလာၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး သမၼတ ဥးသနးစနႏင ၀နၾကး ဥးေအာငမငး တ႔က အထကမခပကင ညႊနၾကားေသာ အေျပာငးအလမး ျဖစေစေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ စြမးအားက ထနးသမးကန႔သတရန ၾကးစားခသညဟ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ထပတနးေခါငးေဆာငအခ႕က

အစးရႏငဆကဆေရး အၾကမးဖကမႈအဆင မဒယာအခနးက႑ႏငလြတလပမႈ

လမႈအဖြ႔အစညးတြငး ကြျပားျခားနားမႈ

ျပငပႏငငေရးလႈပရားသမား၏လႊမးမးမႈ

အလရငမားႏငထေတြ႔ဆကဆျခငး

လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ကညေပးေသာ (သ႔) ဟန႔တားေစေသာအခကမား

အထကေဖၚျပပါ႐ပပျဖငေဖၚျပထားသညအခကမားသည လမႈအဖြ႔အစညးမားအားကညေပးသည အခကမားႏင အဟန႔အတားျဖစေစသည အခကမား ျဖစပါသည။ ေဖၚျပပါအခကအလကေျခာကခအား Paffenholz’s ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးမေဘာငမ ထတႏႈတထားျခငးျဖစၿပး၊ ယငးအခကမားသည လႈမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ၿငမးခမးေရးအတြက ေဆာင႐ြကေပးႏငစြမးရျခငး သ႔မဟတ မရျခငးက ျဖစေပၚေစပါသည။

24 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ယဆၾကပါသည။67 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမား အားလးက ယငးသ႔ ႐ႈျမင သးသပျခငး မဟတေၾကာငးကမ သတျပသငပါသည။

လက႐ျမနမာ အစးရသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ကန႔သတခကမား ဆကလက၍ ထား႐ပါသည။ အခ႕ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေဆြးေႏြးပြႏင ၿပငတကငးပမည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြတြင ၎တ႔၏ တရား၀င ပါ၀ငႏငမႈအေပၚ ကန႔သတမႈမား ျပလပျခငးႏင ေဆြးေႏြး ႏငသည ကစၥရပ အမးအစားႏင ပတသကသည ကန႔သတခကေဘာငမား ခမတျခငး တ႔ႏင ပတသက၍ စးရမပပနေၾကာငး ထတေဖာခၾကပါသည။ အျခားသမားကမ ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ၀နေဆာငမႈ ေပးေရးကသာ လပေစလသညဟ ယဆၾက ပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငတစဥးက “အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြဟာ လမႈေရးလပငနးကပ လပသငတယဆတာ နားလညမႈ လြတာပျဖစမယ။ လမႈေရး လပငနးဆတာ အစးရက လပသငတယ” ဟ ေျပာပါသည။68 လႊတေတာ ကယစား လယေဟာငး တစဥးက ႏငငေတာ အတငပငခ ပဂၢလ၏ အရပဘက လမႈအဖြ အစညးမားအေပၚ အျမငအား ရညညႊနး ေျပာဆရာတြင “ကြနေတာတ႔က ေဆြးေႏြးညႏငးမႈတစခ က ဘယလအစျပမလဆတာ သ႔ဆကေန သငယခတာ။ ဒါေပမသက သေျပာတအတငး မလပဘး။ ဒေတာ ကြနေတာတ႔က သ႔က ေဆြးေႏြးပြေတြ ပၿပးဖြငေပးဖ႔ တြနးအားေပးေနရတယ” ဟ ေျပာပါသည။69

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ အစးရ အေျပာငးအလတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားႏင ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာမားႏင ျပညနယ/တငးေဒသၾကး အဆင လႊတေတာမား အပါအ၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ဥးေဆာငရန တာ၀နေပး ထားေသာ အစးရ ဌာနမားႏင အဆကအသြယ ျပတသြားခေၾကာငး တငျပၾကပါသည။ NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရသည ေဒသအဆငတြင အေတြ႔အၾကအေပၚ မတည၍ ၾကညေလ႐ပါသည။ သ႔ရာတြင အရပဘက

လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ေဒသအာဏာပငမားႏင ေတြ႔ဆေရးမာ ျပညနယတစခႏင တစခ၊ လပဂၢလ တစဥးႏင တစဥး ကြျပားျခားနားၿပး၊ ပဂၢလေရး ဆကဆမႈ အေပၚ မတည ေလ႐ပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက ၎တ႔အေပၚႏင ႐းမား၊ လပငနးမားအား ေစာငၾကညမႈမား၊70 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခမးအနား ပြမားအေပၚ ကန႔သတ ျခငးမား ျပလပခရေၾကာငး ဆကလက တငျပၾကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမား အျပားက တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင ဆကသြယျခငးက တရားမ၀ငေၾကာငး ေၾကညာထားသည ၁၉၀၈ ခႏစ၊ မတရားအသငး အကဥပေဒသည အထးသျဖင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားက တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပက လကမတေရးထးျခငး မ႐သည နယေျမမားတြင လပငနးမားလပေဆာငပါက ကန႔သတခပခယမႈ အျဖစ ႐ႈျမငၾကပါသည။ ကခငျပညနယ၊ ကယားျပညနယႏင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတ႔တြင ေတြ႔ဆေမးျမနးခစဥအတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးတြင လပကငေနသမားက တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင ဆကသြယျခငးအတြက ယငးဥပေဒအရ တရားစြဆ ခရမညက စးရမေၾကာငး ေျပာျပၾကပါသည။ ကား-မေရးရာ က အာ႐စက ေဆာင႐ြကေသာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အခ ႔က အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေ႐ာကေရး ဥပေဒ ၄ ခက ဆန႔ကငျခငးႏင ကား-မ တနးတညမမႈအတြက စညး႐း၊ တကတြနး ေဆြးေႏြးမႈမား ပမ ကယျပန႔စြာ လပေဆာငျခငးေၾကာင ၿခမးေျခာက၊ ေႏာငယကမႈမား ခရေၾကာငး တငျပၾက ပါသည။71 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ စညး႐း၊ တကတြနး ေဆြးေႏြးသမားလညး ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဆကသြယေရး ဥပေဒအရ အေရးယ ခၾကရၿပး၊ အခ ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက ယငးဥပေဒက လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆခြငအတြက အတားအဆး တစခအျဖစ ယဆၾကပါသည။72

၂၀၁၄ ခႏစ၊ အသငးအဖြ႔ မတပတငေရး ဥပေဒတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား မတပတင ရနအတြက စညးကမးခကမား ျပ႒ာနးထားပါသည။ သ႔ေသာလညး ကြနရကအဖြ႔မား၏ မတပတငေရးမာ ဥပေဒတြင ေဖာျပမထားသျဖင ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနပါသည။ (ထပမ သ႐ လပါက အခနး ၂-၅၊ ‘အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ပ၍မတပတငလာၾကသည’ တြငၾကညပါ။)

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ေဒသအာဏာပငမားႏင ေတြ႔ဆေရးမာ ျပညနယတစခႏင တစခ၊ လပဂၢလ တစဥးႏငတစဥး ကြျပားျခားနားၿပး၊ ပဂၢလေရး ဆကဆမႈ အေပၚ မတညေလ ႐ပါသည”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 25

အေၾကာငးရငး ၂ - အၾကမးဖကမႈ အဆင

၁၉၄၈ ခႏစ၊ လြတလပေရးရၿပးေနာကပငး ကြနျမနစ ေသာငးကနးမႈ ကယျပန႔လာခနမလြ၍73 အခနေတာေတာမားမားမာ လကနကကင ပဋပကၡေၾကာင ျမနမာႏငင၏ ပငနကနယေျမ အလးစက တက႐က ထခကျခငး မ႐ခဖးပါ။ အတအက ဆရလင ႏငင၏ အစြနအဖားတြင အထးသျဖင ထငးႏငငႏင တ႐တႏငင တ႔ႏင ထစပေနေသာ နယစပတြငသာ ျဖစပြားပါသည။ သ႔ေသာလညး Mary Callahan ေရးသားသကသ႔ “ႏငင တစခလးႏင လထတစရပလး ပဋပကၡေၾကာင အနညးဆးအားျဖင သြယ၀က၍ ထခကေစပါသည။ သ႔ရာတြင ဆယစႏစႏင ခေနေသာ ျမနမာႏငင၏ ျပညတြငးစစတြင မညသညနယေျမမားႏင လဥးေရ မညမက ကငတြယေျဖ႐ငး ေပးႏငသည၊ မညမ ထခကခစားရသည၊ မညမ စညး႐း စစညး ေပးႏငသည၊ မညမ ေပာကကြယသြားသည ႏင/ သ႔မဟတ မညမ အသက႐င ကနရစသည ဆေသာ အခကမားမာ အၾကးအကယ ကြလြမႈ ႐ေနပါသည။”74 အခ ႔ေသာ ဆနးစစ ေလလာမႈမားအရ ပဋပကၡေၾကာင ၿမ ႔နယမား၏ သးပတစပမာ အတငးအတာ တစခအထ ထခကခစားရပါသည။ ၁၉၉၀ ျပညႏစ၊ ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရးေၾကာင ကခငျပညနယႏင မြနျပညနယ အပါအ၀င နယေျမအခ ႔တြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ေနရာ ရ႐လာေစပါသည။ ဤအလား အလာမာ ၂၀၁၁ ခႏစႏင ၂၀၁၂ ခႏစ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက ရ႐သညအခါ ျပနလည ေပၚထြကလာပါသည။

ျပငးထနေသာ အၾကမးဖကမႈ အေျခအေနေအာကမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးမားမာ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစထားေသာ နယေျမမားႏင ပငကအားျဖင ကြာျခားပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည အၾကမးဖကမႈက တ႔ျပနရာတြင တညၿငမေနေသာ နယေျမမား႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား လပကငေဆာင႐ြကပႏင မတဘ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင ကာကြယေစာငေ႐ာကေရး လပငနးမားေဆာင႐ြကျခငး ႏင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညမားေပးျခငး စသည နညးအမးမးျဖင တ႔ျပန ၾကပါသည။

ရခငျပညနယႏင အျခားေဒသမားတြင အၾကမးဖကမႈအေပၚ တ႔ျပနပက ၾကညျခငးအားျဖင အၾကမးဖကမႈက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး လပငနးအေပၚ သကေရာကမႈ ႐ပက ေတြ႔ျမငႏငပါသည။ တငးရငးသား

လကနကကင အဖြ႔မားအၾကား ပဋပကၡသည မတညေသာ လမးစမားအၾကား ဆကဆေရးကလညး ထခကၿပး စနေခၚမႈ အခကအခမား ျဖစေပၚေစရာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပဋပကၡ အ႐န ေလာကေရး ၾကးပမးမႈမားျဖင ကငတြယေျဖ႐ငးရန သငေလာပါသည။ ယငးျဖစရပမးမာ ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြင ႐မးႏင တအာနး လမးစမား အၾကားတြငလညးေကာငး၊ (အခနး ၄-၇၊ ‘႐မးျပညနယအေၾကာငး အကဥးခပ ေဖာျပခက’ တြငၾကညပါ။) ကခင ျပညနယတြင ႐မးႏင ကခငလမးစမား အၾကားတြငလညးေကာငး ျဖစပြားခပါသည။75

အေၾကာငးရငး ၃ - မဒယာ လြတလပခြငႏင မဒယာ၏ အခနးက႑

မၾကာေသးမက ႏစမားအတြငး ျမနမာႏငငတြင မဒယာ၏ အခနးက႑မာ လငလငျမနျမန ကယျပန႔လာခပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစမ စ၍ စာအပမား ထတေ၀ျခငးမျပမ ၾကတင၍ ဆငဆာ စစစျခငးက ဖကသမးခၿပး၊ ပဂၢလက ေန႔စဥသတငးစာမားႏင အျခားမဒယာမား တးပြား လာေစရန ခြငျပခကာ စာနယဇငးသမားမားအတြက သငတနးမား ပမ ရ႐လာခပါသည။ ယငးအေျခအေနေၾကာင ႏငငတစ၀နးတြင အမားျပညသ၏ စစစမႈ တးျမငလာေစၿပး အရည အေသြး႐ေသာ စာနယဇငး ေလာကက တးတကေစပါသည။76 ထသ႔ ေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚခ ေသာလညး စနေခၚမႈမား ႐ေနဆ ျဖစပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ Freedom House ၏ ထတျပနခက တစခအရ “အစးရသည မဒယာအေပၚ တငးတငးကပကပ ခပကငဆျဖစၿပး၊” ယငးမာ အစးရ၊ တပမေတာႏင ေသာငးကနးသ အဖြ႔မားႏင ပတသက၍ ေ၀ဖနေရးသားေသာ သတငးမားမာ မဒယာ သမားမားအတြက အႏရာယ ႐ေနဆျဖစေၾကာငး အဓပၸာယ သကေရာကပါသည။77 လြတလပေသာ မဒယာမားမာလညး နာတာ႐ည စြေနေသာ အရငးအႏး လအပမႈႏင ေတြ႔ၾကေန ရသျဖင ၎တ႔၏ သတငးမား ႏငငအႏ႔သ႔ ပမေရာက႐ေရး ေဆာင႐ြကႏငစြမးက ကန႔သတခေန ရပါသည။

စာနယဇငး သမားမားသည ႏငငတစ၀နးမ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡအေၾကာငး ေရးသားၾကၿပး၊ တငးရငးသား

ျပငးထနေသာ အၾကမးဖကမႈ အေျခအေနေအာကမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးမားမာ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစထားေသာ နယေျမမားႏင ပငကအားျဖင ကြာျခားပါသည”

“

26 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လကနကကင အဖြ႔မားႏင အတနအသင ဆကသြယခြင ရ႐ၾကပါသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလတြင စာနယဇငးသမား ၃ ဥးမာ ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြင သတငးေပးပ႔သည အတြက မတရားအသငး အကဥပေဒျဖင စြခကတငခရၿပး၊ ေနာကပငးတြင ယငးစြပစြခကက ႐ပသမးခပါသည။78 ျပညတြငးသတငး တစပဒအရ ျမနမာႏငင၏ သတငးမဒယာ ဥပေဒမာ “စာနယဇငးသမားမားအား ပဋပကၡ ျဖစပြားမႈက သတငးေပးပ႔ခနတြင လၿခေရး တပဖြ႔၀ငမား၏ ဖမးဆးထနးသမးျခငးမ ကယကယျပန႔ျပန႔ ကငးလြတခြင ရထားပါသည။” 79 NLD မ ေျပာေရး ဆခြင ႐သတစဥးက ျမနမာႏငငတြင စာနယဇငးသမားမားအား ဖမးဆး ထနးသမး မႈေၾကာင သတငး လြတလပခြငက မထခကႏငဟ ဆပါသည။80 အသေရဖကမႈမားတြင ဆကသြယေရး ဥပေဒက အသးျပျခငးမာ (အခနး ၂-၄၊ ‘ႏငငေတာႏင ဆကဆေရး’ တြငၾကညပါ။) ႏငငတြင လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆခြငက ကန႔သတမႈမား ျပနလညေပၚေပါကလာျခငးက ညႊနျပေန ပါသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလတြင သတငးေထာက ၁၀၀ ေကာက ပဒမ ၆၆ (ဃ) က ဆန႔ကငေသာ လႈပ႐ားမႈ တစခက စတငခၿပး၊ စာနယဇငးသမားမားအား ကာကြယရန ေကာမတ တစရပက ဖြ႔စညးခ ပါသည။81 စာနယဇငးသမား အခ ႔က ၎တ႔အေနျဖင အစးရအေၾကာငး ေရးသညအခါ ကယတင စစစတညးျဖတမႈက ပမ၍ လပေဆာငလာေၾကာငး ေျပာပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ လပငနးေဆာင႐ြကသမားႏင စာနယဇငးသမားမား အၾကား လပငနးမားထပေနမႈ ႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈ အခ ႔ ႐ပါသည။ဥပမာအားျဖင မြနျပညနယတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင မဒယာ ဌာနမားအၾကား လစဥ လပငနးညႏႈငး အစညးအေ၀း ႐ၿပး၊ ေတာငပငး ျမနမာ စာနယဇငး သမားမား ကြနရကက ပပးကညေပးပါသည။82 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားကလညး ႏငငသား စာနယဇငးသမားမား ပစအမးမး၊ မဒယာ ေစာငၾကည ေလလာေရးႏင ျမနမာႏငငတြင လသးအမားဆး လမႈ ကြနရက မဒယာစငျမင ျဖစေသာ ေဖစဘြတ ေပၚတြင ထြကေပၚလာေလ႐သည အမနးစကားမား ဆန႔ကငေရး ေဆာင႐ြကမႈမားက လပေဆာငၾကပါသည။ သာဓက အေနျဖင

ကယားျပညနယတြင ကႏာရ၀တတငးမစ က အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏငအတ အဖြ ၀ငမားအစအစဥ (fellowship program) က ေဆာင႐ြကပါသည။ အဖြ ၀ငမားသည ေကး႐ြာမားသ႔ သတငးစာမားျဖန႔ျဖးေပး ၾကၿပး၊ အစြနအဖား ေဒသမားတြငသတငးအခကအလကမား စေဆာငးနညး သငတနးက တကေရာကၾကပါသည။ ယငးသတငးစာသည ကရငန တငးရငးသား အမးသမးမား အဖြ႔ (KNOW) ႏင ပးေပါငး၍ ထငးႏငင႐ ဒကၡသည စခနးမားတြင အမးသမးမားအား သငတနးမား ေပးပါသည။83

အေၾကာငးရငး ၄ - အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြငး မတကြျပားမႈ

“ကြနေတာတ႔ အတတြ မလပဘးဆရင ကြနေတာတ႔ ခရးေရာကမာ မဟတဘး… ကြနေတာတ႔ ကယတငက ကြနေတာတ႔အတြက အၾကးမားဆး အဟန အတား ျဖစေနတယ။”

- ၂၀၁၇ ခႏစ၊ မတလ ၁၀ ရကေန႔တြင လြငေကာၿမ ႔၌ ျပလပခေသာ

ေတြ႔ဆေမးျမနးခက

ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားတြင နယေျမေဒသတစခအတြငး၌သာ ဖြ႔စညး ေဆာင႐ြကေသာ အဖြ႔အစညးမားမအစျပ၍ ႏငငအႏ႔ ဖြ႔စညးေဆာင႐ြကေသာ အဖြ႔အစညးမား အထ အမးမးေသာ အဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငပါသည။ အဖြ႔အစညးမားသည ကးကြယယၾကညမႈ၊ ကား-မေရးရာ ၀ေသသလကၡဏာ၊ အသကအ႐ြယအပစႏင အေတြးအျမင စသည က႑ အေတာမားမားက ကယစားျပ ပါသည။ အခ ႔ေသာ ေထာကခအားေပးသမားႏင အပစ မားမာ ေကးလကတြင လပေဆာငၿပး၊ အခ ႔က ၿမ ႔ျပ တြငလညးေကာငး၊ အခ ႔က ႏငင၏ နယစပေဒသ မားႏင ႏငငတြငး၌လညးေကာငး လပငနးမားလပေဆာငပါသည။ ပထ၀၀င အေနအထား ကြျပားမႈက လကတစကမး႐ လပငနးမားအား အာ႐စကမႈအေပၚ အကးသကေရာကေလ ႐ပါသည။ ဥပမာအားျဖင တငးေဒသၾကးမား႐အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ျပညနယ႐ အဖြ႔အစညးမားထက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငပတသကမႈ မားစြာနညးပါး ပါသည။ တငးရငးသား လမးစမား၏ ႏငငေရးမာ တငးေဒသ ၾကး အမားအျပားတြင အခနးက႑တစခအေနျဖင ပါ၀ငေသာ လညး အထးသျဖင တငးရငးသား ျပညနယမားႏင ထစပ ေနေသာ နယနမတ တစေလာကတြင ပ၍ အေရးပါပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ တငးရငးသားျဖစမႈသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးတြင ေဖာျပေနေသာ ကယပင၀ေသသ

၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ စာအပမား ထတေ၀ျခငးမျပမ ၾကတင၍ ဆငဆာ စစစျခငးက ဖကသမးခၿပး၊ပဂၢလက ေန႔စဥသတငးစာမားႏင အျခားမဒယာမား တးပြားလာခသည။ ”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 27

လကၡဏာမား အနက အေရးအပါဆး တစချဖစပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ မတကြျပားမႈသည ကြျပားမႈႏင ျခားနားမႈက ထငဟပေစကာမ အငအားတစရပအျဖစ အဓပၸာယ ေကာကယႏငပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအၾကား အျပနအလန တ႔ျပနေဆာငရြကမႈသည ၎တ႔၏ ၾကးပြား တးတကမႈ၊ ဖြ႔ၿဖးမႈႏင ထေရာကမႈ တ႔အတြက အေရးပါေသာ အေၾကာငးရငးတစရပ ျဖစပါသည။ လမႈေပါငးစညးညညြတမႈက တးတကေကာငးမြနေစရန အတြက လမးေရးႏင ဘာသာေရး နယနမတ မားက ေကာလြန၍ ေရာက႐ႏငေသာ အစပး လပငနးမားမာ ေလာေလာဆယတြင ႐ားပါးေန ပါသည။ (အခနး ၃-၁၊ ‘လမႈေရး ေပါငးစညး ညညြတမႈ’ တြင ၾကညပါ။) ႏငငအဆငႏင ေအာကအဆငမားတြင ကြနရကမား ဖြ႔စညးခေသာလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမာ အရငးအျမစမားႏင ပဂၢလေရး အသအမတျပမႈ သ႔မဟတ အဆငအတနးအေပၚ “အႏရာယ ႐ေသာ ၿပငဆငမႈ” ၏ ၾသဇာသကေရာကမႈ ခေနရျခငးႏင အငအားၿပငဆငမႈမား ျဖစေပၚ တတျခငးေၾကာင ၿပငဆငမႈႏင ကြကြာမႈမား ျဖစေပၚလာပ ရပါသည။84 ဤျပနာမးအတြက ျမနမာတ႔ ေျပာဆေလရသညမာ “အခနးတစခနးထမာ လႏစေယာက ျပနာ တစခက ေျဖ႐ငးဖ႔ ၾကးစားမယဆရင အဖြ႔သးဖြ႔ ကြသြားတတၾကတယ” ဟ ျဖစပါသည။ ျဖစရပအားလးတြင မဟတေသာလညး အျပနအလန တ႔ျပနေျပာငးလမႈတြင ပဂၢလေရး ၿပငဆငမႈမား ျဖစေပၚ ေနသည ျဖစရပမားစြာ ႐ပါသည။ အလ႐င တစဥးလညးျဖစၿပး၊ ျမနမာႏငငေရး အေျခအေနက ကာလၾကာ႐ညစြာ ေစာငၾကညေလလာခသ တစဥး၏ ေျပာစကားမာ “ဒႏငငက အၿပငအဆင ေတြန႔ မနာလမႈေတြ ျပညေနတ ေနရာပ” ဟ ျဖစပါသည။85 ယငးသေဘာထားက အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား အၾကားတြင ကယကယျပန႔ျပန႔ အသအမတ ျပထားပ ရပါသည။ ဘားအ႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ အမးသမးေခါငးေဆာင တစဥးက “အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အမားစက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက အကအည ေပးခငၾကတယ [….] ဒါေပမ သတ႔က သမငးေၾကာငးန႔ ပဋပကၡ ျဖစေစတ အေၾကာငးရငးေတြက မသၾကဘး။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အေတာမားမားက

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ဘတဂကေၾကာင စတ၀ငစားၾကတာ။ ႏငငေရးေၾကာင မဟတဘး။” 86 ႏငငတကာ အကအညမားေၾကာင အရပဘက လမႈ အဖြ စညးမားအၾကားၿပငဆငမႈႏင မနာလမႈမား ျဖစလာသည ဟ ေတြ႔ဆေမးျမနး ခေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင အခ ႔က ေျပာပါသည။ ရနကနၿမ ႔ ျပငပ၊ အထးသျဖင ေကးလကေဒသမားႏင ႏငငတကာႏင ထစပေနသည နယနမတ တစေလာက လပငနးမား လပေဆာငေနေသာ အဖြ႔အစညးမားက ၿမ ႔ထ႐ ၎တ႔ကသ႔ လပေဆာငေနသ မားသည ရနပေငြ ရ႐မႈတြင မမတေသာ အကးေကးဇးမား ရ႐ေနသညဟ ယဆၾကပါသည။ လား႐ႈးမ ေခါငးေဆာငတစဥးကမ “အလ႐ငေတြက ေ၀းလေဒသမာ႐တ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးေတြက တကယတမး မကညၾကဘး။ ဒါေပမ အဒ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ေတြဟာ ရပ႐ြာလထေတြန႔ တကယတမး ထေတြ႔ေနၾကတာပါ။ အလ႐ငေတြက အဆျပလႊာ ေကာငးေကာငး ေရးလာတ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြကပ မေပးသငပါဘး။ သတ႔ ဘာလပ ေနတယ ဆတာက ၾကညသငတယ” ဟ ေျပာပါသည။87 ခငးျပညနယမ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးေနသ အျခားတစဥးကမ “ၿမ ႔နယအဆင ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညး ေတြက အဆျပလႊာ တစေစာငက ဘယလေရးရတယဆတာ မသၾကဘး။ ဒါေပမ သတ႔က ျပနာက ဘယလ ကငတြယရမယဆတာ သတယ” ဟ ဆပါသည။88 အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အခ ႔ကမ ေတာငၾကးမ ေခါငးေဆာငတစဥး ေျပာသကသ႔ ႏငငတကာ၏ ၾသဇာအ႐နအ၀ါက အကး သကေရာကမႈ ႐သညဟ ယဆပါသည။ “ႏငငတကာ အစးရ မဟတတ အဖြ႔အစညးေတြ ေရာကလာေတာ ကြနေတာတ႔ရ ညညြတမႈလညး ၿပကြေတာတာပ[…] အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး အေတာမားမားက စမခကကပ စတသနေနၾကတယ။ ရနပေငြ ရမယေနာကကပ လကေန ၾကတယ […..] အခဆ ရပ႐ြာလထေတြက ကြနေတာတ႔ ပကဆမေပးရင လာၾကမာ မဟတဘး။”89

အခနးတစခနးထမာ လႏစေယာက ျပနာ တစခက ေျဖ႐ငးဖ႔ ၾကးစားမယဆရင အဖြ႔သးဖြ႔ ကြသြားတတၾကတယ”

“

အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အေတာမားမားက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ဘတဂကေၾကာင စတ၀ငစားၾကတာ။ ႏငငေရးေၾကာင မဟတဘး။”

“

28 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အေၾကာငးရငး ၅ - ျပငပမ ႏငငေရး လပေဆာငသမား၏ ၾသဇာ သကေရာကမႈ90

ထငးႏငငသည ျမနမာႏငငမ ျပညပေရာက တငးရငးသား လကနကကငမား၏ တည႐ေနမႈက ဆယစႏစၾကာ ခြငျပထားပါသည။ ခငးမငၿမ ႔သည အထးသျဖင ျပညေထာငစ တငးရငးသား လမးမား ဖကဒရယေကာငစ (UNFC) တည႐ေနသျဖင တငးရငးသား လမးစမား၏ ႏငငေရး ေဆာင႐ြကရာ အေရးပါသည ဗဟခကအျဖစ ဆကလက တည႐ေနပါသည။ ထ႔အျပင ထငးႏငငသည ဒကၡသည ၁၀၀,၀၀၀ ေကာႏင ျမနမာေ႐ႊ ႔ေျပာငး လပသား ၃ သနးေကာအထ လကခထားရၿပး၊ ၎တ႔အနက အမားစမာ တရား၀င ေနထငခြင လကမတ မ႐ၾကပါ။

တ႐တႏငငသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ၾသဇာေညာငးေသာ ပါ၀ငလပေဆာငသ တစဥး ျဖစပါသည။91 ခငးမငတြင အေျခစကေသာ ျပညပေရာက အဖြ႔အစညးမားအတြက တ႐တ ႏငငက ျဖတ၍ သြားရေသာ လမးေၾကာငးသည ကခငျပညနယသ႔ ေရာက႐ရန

အျမနဆးႏင အႏရာယ အကငးဆး လမးေၾကာငးအျဖစ ကာလ အေတာၾကာကပင ႐ေနခ ပါသည။ တ႐တႏငင သညလညး ႐မးျပညနယ ေတာငပငးႏင ကခငျပညနယတြင ျဖစပြားသည လကနကကင ပဋပကၡမ ပ ႔ႏ႔ကးစကလာသည ရလဒက ခစားေနရၿပး၊ ကခငျပညနယမ ဒကၡသညမားႏင ေ႐ႊ ႔ေျပာငးေနထငသ လဥးေရ အေျမာကအျမားက လကခထားရပါသည။ တ႐တႏငငသည ျမနမာႏငငအတြငး ၾကးမားေသာ အေျခခ အေဆာကအအ စမခကမားက တး၍တး၍ ရငးႏးျမပႏ ေနပါသည။ အႏၵယ၏ အခနးက႑မာ ထမေလာက ထးျခားမႈ မ႐ပါ။ သ႔ေသာလညး စစကငးတငး ေဒသၾကး အတြငး႐ နာဂကယပင အပခပေရး ေဒသ (SAZ) မ နယစပတစေလာက နာဂ လကနကကင အဖြ႔မား၏ အခနးက႑ႏင ဆကစပမႈ ႐ပါသည။ အႏၵယ ႏငငသည ယခငက ခငးအမးသား တပဥး (CNF) အတြက ခလႈစရာ ေထာကပေပးခၿပး၊92 နယစပၿမ မားတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးႏင ဆကဆမႈ အခ ႔ ႐သည ရခငလမးမားက လကခထားပါသည။ အလားတပင ဘဂၤလားေဒ႐ ႏငငက ရခငျပညနယမ ဒကၡသညမားက လကခထားပါသည။93

လညးပးညဝး၊ အမးသမးမားအဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင)

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 29

အေၾကာငးရငး ၆ - အလ႐ငမား၏ ပါ၀ငပတသကမႈ အခနးက႑

ကြနေတာတ႔ ရငးႏးျမပႏထားတာထက ပၿပး ေမာလငပါတယ။ ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမ ႏငငသား စမကနး အရာ႐

- စစေတြၿမ ႔၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ မတလ ၃၁ ရက

ႏငငတကာ အကအညသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ပမကယျပန႔စြာ ပါ၀ငေဆာငရြကေရး အတြကအေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငပါသည။94 ၂၀၁၂ ခႏစတြင ႏငငတကာမ အေရးယ ပတဆ႔မႈမား ေလာပါးသကသာ လာခနမစ၍ ႏငငတကာ ေထာကပကညမႈ ပမာဏမာ သသ သာသာ တးတကလာပါသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခနတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး

ေခါငးေဆာင မားက အလ႐ငမားမာ ၎တ႔၏ ေထာကပမႈမားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားထက အစးရ ဆသ႔ ပ၍ပ၍ ေ႐ႊ ႔သြားေနသညဟ ၎၏ အျမငက ေျပာပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မား၏ အလ႐ငအေပၚအျမငမာ ကြျပားၿပး၊ ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားႏင ၎တ႔၏ အျပနအလန တ႔ျပနမႈ အေပၚတြင မတညပါသည။ “အခ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေတြရ ႔ က႑က ေမထား ၾကပရတယ”95 ဟ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ အဆငျမင ေခါငးေဆာငတစဥးက ႏငငတကာ အေထာကအပက ရညညႊနးေျပာဆရာတြင မတခကျပပါသည။ အျခားေသာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသ တစဥးကမ “အခဆရင ၿငမးခမးေရး က႑ တစခပ ရနပေငြ ေထာကပေတာတယ” ဟ ဆပါသည။96 ေဒသတြငး ကယထကယထ အဖြ႔ မားက ေထာကပရန ၂၀၁၇ ခႏစတြင ႏငင တကာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညး၏ အစပး လပငနးတစခအျဖစ စတငခေသာ ေပါငးကး အဖြ႔အား ေဒသအဆငတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားအတြက ရနပေငြ ေထာကပသ အျဖစ ေဖာျပေလ႐ပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ႏငငတကာ ရနပေငြျဖင လပကငႏငစြမး သည မၾကားေသးမကႏစမားအတြငး တးတကလာခၿပး၊ အဖြ႔အစညးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးမႈသည အေစာပငး

အခဆရင ၿငမးခမးေရး က႑ တစခပ ရနပေငြ ေထာကပေတာတယ”

“

ကာလကရနပေငြရ႐ေရးခဥးကပမႈ၏တက႐ငးလငးေသာပနးတငတစချဖစပါသည။97

အလ႐င အနညးငယက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အေပၚ တတကက အာ႐စကမႈ သ႔မဟတ သးသန႔ အာ႐စကမႈ ႐ေသာလညး အမားစကမ ယငးတ႔ ႏစခစလးအေရးၾကးသညဟ ယၾကညၾကပါသည။ တစခနတညးမာပင ၿငမးခမးေရးတညေဆာက မႈတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အစြမးကန ပါ၀င လပေဆာငမႈႏင အေထာကအက ျပမႈက အျပညအ၀ မေတြ႔ရေသးေၾကာငး အလ႐ငမားအၾကား တညေသာ အျမင႐ပါသည။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပတသက၍ အလ႐င အမးမးႏင အဖြ႔အစညး အမးမးက သတမတခက အမးမး ထား႐သျဖင (သ႔မဟတ သတမတခက လး၀ မထားသျဖင) မညသည အဖြ႔အစညး သ႔မဟတ မညသညက႑အား ရနပေငြေထာကပမညဆသည ေပါငးစညး ထားေသာ မဟာဗဟာ မ႐သည သေဘာသကေရာကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင တစဥးျဖစသ ေဒၚဆငးေရာက အလ႐င ခဥးကပမႈက ထငဟပေျပာဆရာတြင “လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈ၊ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈ၊ ကာကြယေစာငေ႐ာကေရးန႔ အခြငအေရး ကစၥရပေတြက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး ကစၥကေန ခြထတထားတာဟာ ကးေၾကာငး ဆေလာမႈ မရဘးလ ကြနမ ထငတယ။ နယပယ တစခ သ႔မဟတ တျခား နယပယကပ တစဖက ေစာငးနငး ဒါမမဟတ အခးအစား မကဘ ေထာကပတာဟာ အကးမ႐တအျပင ဆးကးကပ ျဖစေစႏငပါတယ” ဟ ေျပာပါသည။98

အခ ေသာ အလ႐င သ႔မဟတ ရနပေငြ ေထာကပေရး အဖြ႔အစညးမားက စမခကမား၊ လပငနးမား သ႔မဟတ အခမးအနားပြမားအတြက ရနပေငြ ေထာကပမညအစား အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားအတြက အဓကကသည ရနပေငြကသာ ေထာကပပါသည။ ယငးမာ ေရ႐ညတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက ပမအားေကာငး ခငမာေစေရးက ထခကေစသညဟ ျမငၾကပါသည။ “ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားက

လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈ၊ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈ၊ ကာကြယေစာငေ႐ာကေရးန႔ အခြငအေရး ကစၥရပေတြက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရးကစၥကေန ခြထတထားတာဟာ လြမားေနပါတယ။”

“

30 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ငားရမးခ၊ တညးခေနထငမႈ၊ လစာႏင ခရးသြားလာမႈ စသညတ႔ကသ႔ အေျခခ လအပခကမား အတြက အဓက ကေသာ ရနပေငြက လကခရ႐ေသာလညး ေဒသဆငရာႏင ျပညတြငးမ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားက ရေလမ႐ၾကပါ။ ယငးမာ ၎တ႔အား မဟာဗဟာေျမာက အစအစဥ ေရးဆြေရးႏင အလ႐င ရနပေငြအတြက လအပခကမား ျပညမေစႏငသည စနစမား တညေဆာကေရးတြင အတားအဆး ျဖစေစပါသည။ ထအခကက ေဒသတြငး အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားအား ေဘးဖယထားရာ ေရာကေစႏငၿပး၊ ထေရာကေသာ ကည ေထာကပမႈအတြက အဟန႔အတား ျဖစေစပါသည။”99 သ႔ရာတြင အဓကကေသာ ရနပေငြက - ၀နေဆာငခ၊ မဟာဗဟာ သ႔မဟတ လပငနးတာ၀န - စသညတ႔အနက မညသညအရာက အဓက ကသညဟ သတမတမညနညး ဟေသာအခကႏင အဖြ႔အစညး အမးမးတြင လအပခက အမးမး ႐သည အေပၚတြင မတည၍ နညးအမးမးျဖင ခဥးကပႏင ပါသည။ ပါ၀ငေဆြးေႏြးသ တစဥးက ရနပေငြႏင စမခန႔ခြရမည စမခက အေရအတြက တးလာျခငးျဖင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး၏ စြမးေဆာငရည တးတကမလာႏင ဟဆပါသည။100

၂-၅။ လက႐ အလားအလာမား

ျမနမာႏငင၏ အ႐နအဟနျဖင ေျပာငးလမႈသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အေပၚတြင သသ သာသာ အကးသကေရာကမႈ ျဖစေစပါသည။ အဖြ႔အစညးမား ပမေပၚေပါက လာ႐သာမက ေျပာငးလေနေသာ အေျခအေနႏင လကေလာညေထြ ျဖစေစရန ၾကးစားရသျဖင ၎တ႔၏ အာ႐စကမႈမာလညး ေျပာငးလေနပါသည။ ယခ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး တြင သေတသန လပငနးစဥ၏ တစစတတစပငးအျဖစ ေကာကယစေဆာငး ထားသည အေျခခ အခကအလက မားက ဆနးစစေလလာရာမ ရ႐လာသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးတြင ေပၚေပါကလာမည အဓကကသည အလားအလာ ၉ ခက စးစမးေလလာ သြားမည ျဖစပါသည။

အလားအလာ ၁ - အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အသစမား တးပြားလာျခငး

၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလႏင မတလအတြငး ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေတြ႔ဆ ေမးျမနးခေသာ အဖြ႔အစညး ၁၉၇ ခ အနက ၁၄.၇% - သ႔မဟတ ၂၈ ဖြ႔ကသာ ၂၀၀၀ ျပညႏစ မတငမက ဖြ႔စညးချခငး ျဖစပါသည။ ယငးအဖြ႔အစညးမားအနက အမားအျပား သ႔မဟတ အားလးမာ နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမား ျဖစပါသည။ ဆငကလနး မနတငး နာဂစ တကခတၿပးေနာက ၂၀၀၈ ခႏစမ စ၍ ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အေရအတြက လငျမနစြာ တးတကလာပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက ၂၀၀၈ ခႏစမ ၂၀၁၁ ခႏစအတြငး အဖြ႔အစညး ၂၃ ခ တညေထာငခပါသည။

သမၼတ ဥးသနးစနအစးရ လကထကတြင ယငးအလားအလာမာ ပ၍ တးတကလာပါသည။ အဖြ႔အစညးအားလး၏ ၄၀% ျဖစေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသည အဖြ႔အစညးမားမာ ၂၀၁၂ ခႏစႏင ၂၀၁၄ ခႏစအတြငး ဖြ႔စညးချခငး ျဖစပါသည။ ေနာကထပ ၃၅ ဖြ႔ - ၁၇.၈% - မာ၂၀၁၅ ခႏစ ကတညးက ဖြ႔စညးချခငး ျဖစပါသည။101 ဤ ကနးဂဏနးမားမာ ႏငငေရး အေျပာငးအလအတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အသစမား တးပြားလာမႈက ေဖာျပေနေသာလညး ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား႐ အဖြ႔အစညး အခ ႔မာ ေစတနာ၀နထမးမား၏ ကြနရကတစခအေပၚ မခ အားထား၍ အလြတသေဘာ ဖြ႔စညးထားၾကျခငး ျဖစၿပး၊ ၎တ႔၏ အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးရညက အျပညအ၀ ဖြ႔ၿဖးရန လေနေလ ႐ေနပါေသးသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 31

ျမနမာႏငငတြငရေသာ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမားသြားေနေသာလမးေၾကာငး

အဖြ႔အစညးအသစမား

အဖြ႔အစညးအသစမားျပားလာသည။

မတပတငျခငး

အဖြ႔အမားစသညမတပတငလာၾကသည။

မဝါဒေရးရာဆငရာမားတြငပါဝငၾကေသာ

အရပဘကအဖြ႔အစညးမားအဆပါအဖြ႔အစညးမားသည

မဝါဒေရးဆငရာကစၥရပမားတြင ပမေဆာင႐ြကလၾကသည။

ကြနရကအဖြ႔အစညးမားအရပဘကအဖြ႔အစညးမားသည

ကြနရကအဖြ႔မားထေထာငလာၾကသည။

ကားမေရးရာဆငရာအဖြ႔မားအမးသမးအဖြ႔အစညးမားသည

ကားမေရးရာက႑တြငပါဝငလာေစရနစညး႐းလႈ႔ေဆာလာၾကသည။

လငယအဖြ႔အစညးမားလငယအဖြ႔အစညးမားသညလညး

ပမလသမားလာၾကသည။

အပစအခတရပစေရးလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည

ႏစဥးႏစဖကအပစအခတရပစျခငးစတငၿပး ဆကသြယေဆာင႐ြကလာၾကသည။

နယစပအေျခစကအဖြ႔အစညးမားနယစပမားတြငအေျခစကေသာ

အဖြ႔အစညးမားသညလညး အေရးပါအရာေရာကေနဆျဖစသည။

စာေပႏငယဥေကးမႈအဖြ႔မားစာေပႏငယဥေကးမႈအဖြ႔မားသည

တငးရငးသား႐းရာယဥေကးမႈမားအား ထနးသမးျခငးျဖင ဖြ႔ၿဖးအားေကာငးလာၾကသည။

ျမနမာႏငငရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား သြားေနေသာလမးေၾကာငးအား ေဖာျပထားၿပး ေဆြးေႏြးမႈအား ၂.၅ အခနးတြငေတြ႔ႏငသည။ အထကေဖာျပပါ အဓကအခကမားသည ၂၀၁၇ ခႏစ ဇနနဝါရႏင ဇြနလအတြငးက ေကာကယထားေသာ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကလာျခငး သေတသနစာတမးမ ထတႏႈတတငျပထားျခငးျဖစသည။

32 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အထကေဖာျပပါအခကအလကမားသည အဖြ႔အစညး (၁၇၇) ဖြ႔ ႏငအငတာဗးမားမစညးထားျခငးျဖစပါသည။ ညႊနးဆႏငသညလားရာက ေဖာျပႏငေစရနအတြက အဖြ႔အစညးမားအား၎တ႔၏မတပတငထားသညအေျခအေနအား ေဖာျပရနေတာငးခခပါသည။

မတပမတငရေသး

မတငမ

မတပတငၿပး

မတပတငထားဆ

နမနာအဖြ႔ေပါငးဖြ႔

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား

အရပဘကလမႈအဖြ အစညး မတပတငျခငး ဆငရာ အခနဇယား

ခႏစ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 33

ယငးအျပင အေျပာငးအလမား ျမနဆနျခငးေၾကာင အခ႕အဖြ႕အစညးမားမာ တညေထာငၿပး မၾကာမ တညေထာငသမား ႏတထြကသြားၾကၿပး ပတ၀နးကင အသစႏင ပမ၍ လကေလာ ညေထြ႐သည အျခားလပငနးမား လပကငၾကသညက ေတြ႕ရပါသည။ အဖြ႔၀င တစဥးစ၊ ႏစဥးစသာ႐ေသာ အမညခ အဖြ႔အစညးမား၏ ျဖစရပမားလညး ႐ပါသည။ ယငးျပနာမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအၾကား အကြကြ အျပားျပား ျဖစမႈႏင ၾသဇာ၊ အ႐နအ၀ါႏင ႏငငတကာ ရနပေငြ ရ႐ေရး အၿပငအဆင ႐ာေဖြ ေနျခငး တ႔ႏင ဆကစပေနပါသည။

အလားအလာ ၂ - အဖြ႔အစညးမား ပမ၍ မတပတငလာျခငး။

ႏငငတစ၀နး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည တရား၀ငမတပတငေရးႏင ပတသက၍ နညးလမးအမးမး အသးျပေနၾကၿပး၊ အျမငအမးမး ကြျပားေနပါသည။ အစးရႏင တကၾကြစြာ ဆကသြယေဆာင႐ြကၿပး အစးရအေပၚ သကေရာကမႈ ႐လသမားက မတပတငရန ေ႐ြးခယၾက သကသ နယစပအေျချပ အဖြ႔အစညးမားႏင အစးရအား မယၾကညသမား သ႔မဟတ ေၾကာက႐ြ ႔ သမားက မတပမတငဘ လသ႐ငၾကား မျဖစေစဘ လပငနးေဆာင႐ြကျခငးက ပမ၍ လလားၾကပါသည။ (အခနး၏ ေအာကဘကတြင ေဖာျပထားေသာ ‘နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမားက ဆကစပမႈ ႐ေနဆ ျဖစသည’ တြင ၾကညပါ။) မတပတငျခငးသည အလ႐ငထမ ရနပေငြ ရ႐ရန တငးၾကပစြာ ျပ႒ာနးထားေသာ လအပခကတစရပ မဟတေစကာမ ၎တ႔အတြက ႏငငတကာ ရငးႏး ျမပႏမႈမားက ဆြေဆာငႏငသည အခြငအလမး ပမတးတကေစသညဟ အမားက ထငျမငၾက ပါသည။

၂၀၁၄ ခႏစ အထ အဖြ႔အစညး အနညးငယကသာ တရား၀င မတပတငခၿပး၊ ယငးသ႔မတပတငရန ဥပေဒဆငရာ မေဘာင အနညးငယ ႐ပါသည။ ျပညတြငး အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (LNGOs)၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (INGOs) မားႏင အလားတ အဖြ႔အစညးမားႏင သကဆငသည အသငးအဖြ႔မား မတပတငေရး ဥပေဒက ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဇလငလတြင အတညျပလကျခငးျဖင ယငးအေျခအေနက ေျပာငးလေစခပါသည။ ယငးဥပေဒမာ ဥပေဒ ျပသမားႏငအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးအၾကား ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈ၏ ရလဒပင ျဖစပါသည။ မတပတငေရး

ဥပေဒက ၂၀၁၄ ခႏစတြင အတညျပ လကျခငးက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက အရငးခေသာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈႏင အစးရႏင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားအၾကား အျပသေဘာေဆာငေသာ ဆကဆမႈတ႔ အတြက ေအာငျမငမႈအျဖစ ယဆၾကပါသည။ ယခအခါ အဖြ႔အစညးမား အေနျဖင ၎တ႔၏ လပငနးနယပယ အလက၅ ႏစ သကတမးအတြက ျပညေထာငစ၊ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး၊ ၿမ ႔နယ စသညျဖင အဆငအမးမးတြင မတပတငရန ေလာကထား ႏငပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အခ ႔က မတပတငၿပးေနာက အစရငခ တငျပေရး လအပခကက အခကအခ အျဖစ ယဆၾကေသာလညး မတပတငေရး လပငနးစဥက ခကခသညဟ မယဆႏငပါ။ အဖြ႔အစညး အခ ႔က မတပတငေရး လပေဆာငစဥ ႏငငေရး မဆနေစရန သ႔မဟတ တငးရငးသား လမးစ ၀ေသသ လကၡဏာက ႐ငးလငးစြာ ရညညႊနးေဖာျပထားေသာ ၎တ႔၏ အမညမားက ဖယ႐ားခရေၾကာငး ေျပာပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင အခ ႔ကမ ထလအပခကမားက မမနမကန အသးျပ ေနေၾကာငး ေျပာပါသည။

ဤစာတမးအတြက အခကအလကမား ေကာကယရာမ မတပတငေရးႏင ပတသက၍ ႐ငးလငးျပတသားေသာ အလားအလာ တစခ ရေၾကာငးေတြ ရသည။ ဤေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားစမာ မတပမတငၾကပါ။ သ႔ေသာလညး မတပတငထားသည အဖြ႔အစညးမား၏ အမားစ (၄၆.၇%) မာ ၂၀၁၅ ခႏစ ေနာကပငးတြင မတပတငခၾကပါသည။ မတပတငထားသမား၏ ၂၀% ေကာမမာ ၂၀၁၂ ခႏစႏင ၂၀၁၄ ခႏစအတြငး မတပတငခၾကပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး တစခမာ ၂၀၀၀ ျပညႏစႏင ၂၀၀၇ ခႏစ အၾကားႏင ႏစခမာ ၂၀၀၀ ျပညႏစ မတငမ မတပတငခၾကပါသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသည ၁၉၇ ဖြ႔၏ သးပတစပသာ တရား၀င မတပတင ခၿပး၊ ၁၀% ေကာခန႔က မတပတငရန ေလာကထားခၿပး၊ အတညျပခက ေစာငဆငး ေနေၾကာငး ေျပာပါသည။

အရပဘကလမႈ အဖြ အစညးအမားစသည မတပမတငရေသးေသာလညးမၾကာေသးမက မတပတငေရးႏင ပတသက၍ ႐ငးလငးျပတသားေသာ အလားအလာ တစခ ႐ပါသည”

“

34 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အလားအလာ ၃ - အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက မ၀ါဒတြင ပမပါ၀ငပတသကလျခငး။

မၾကာေသးမက အျခားေသာ ျဖစရပမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက မ၀ါဒ လပငနးစဥတြငပ၍ ၾသဇာလႊမးမး ၾကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔ အစညးမားသည အနညးဆး ၂၀၀၀ ျပညႏစ အလယပငးမစ၍ စညး႐းတကတြနး လ ေဆာေရး လႈပ႐ားမႈတြင ပါ၀ငပတသကခေသာလညး မ၀ါဒ အထးျပ အဖြ႔အစညးမား အျဖစသ႔မ ႏငငေရး အသြငေျပာငးလမႈ လပငနးစဥ ျဖစသညအခန ေရာက႐လာပါသည။ တစဖြ မာ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ၿဗတသေကာငစ ေကာငးသ၊ ေကာငးသားေဟာငးမားႏင အေမရကန ျပနၾကားေရးဌာနတ႔က ထေထာငခၿပး၊ ႏငငေရးပညာေပး လပငနးမား ေဆာင႐ြကေနသည ရနကန ႏငငေရးသပၸေကာငး (YSPS)102 ျဖစပါသည။ ရနကန ႏငငေရးသပၸေကာငး၏ ေဘးပနးရလဒအျဖစ ယၾကညစတခရေသာ ေ႐ြးေကာကပြမား အတြက ေ႐ြးေကာကပြဆငရာ ျပညသ႔လႈပရားမႈအဖြ႔ (PACE)103 က ႏငငသားမား ေ႐ြးေကာကပြ ေစာငၾကည အကခတမႈက အထးျပ လပေဆာငခပါသည။ အမးသား ဒမကရကတစ အဖြ႔အစညး (NDI) ႏင ႏငငတကာ ရနပေငြမား၏ ေထာကပမႈျဖင PACE သည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေ႐ြးေကာကပြတြင ပါ၀ငလပေဆာင ခစဥအတြငး သသသာသာ ၾကးထြားလာၿပး၊ လပငနး ကြမးကငလာပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင Myanmar Egress မ သငတနးနညးျပႏစဥးက တညေထာငခၿပး၊ ယငးဌာနမ ေကာငးသ၊ ေကာငးသားေဟာငး အမားစျဖင ဖြ႔စညးထားသည ပညာအလငးပြင ျမနမာသေတသန ေဖာငေဒးရငး (EMReF)104 သည ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားႏင တကသလမား၏ အေရးပါေသာ မတဖကတစဥး ျဖစလာၿပး၊ သေတသန လပငနးမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ လပေဆာငလာခပါသည။

အခ ႔ေသာ မ၀ါဒႏင ပညာ႐င အဖြ႔မားတြင တေကာငး ႏငငေရး ေလလာမႈအဖြ (TIPS)105 ကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညး မား ပါ၀ငပါသည။ တေကာငး ႏငငေရး ေလလာမႈ အဖြ သည ႐ား႐ားပါးပါး အေထာကအကျပမႈအျဖစ မ၀ါဒ နယပယျဖစေသာ အရပဘက-စစဘက ဆကဆေရးႏင လၿခေရးက႑ ျပျပငေျပာငးလေရးတ႔က တငးရငးသား လမးစ အသးသးမ လငယမား ပါ၀ငေသာ အဖြ႔တစဖြ႔ျဖင ၂၀၁၅ ခႏစမစ၍ ကညပပးေပးခပါသည။ အခ ႔ေသာ အဖြ႔အစညး မားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြက ေနာကခသေတသနႏင သတငးအခကအလကမား

ပပးေပးေရးအေပၚ အဓက အာ႐စကပါသည။ (အခနး ၄-၄၊ ‘ၿငမးခမးေရး ေစစပညႏႈငးသမားက ျပညသ လထအား အသေပးေနပါသည’ တြငၾကညပါ။) အျခားအဖြ မားမာ ျပညေထာငစ အဖြ႔အစညး (PI)106 ႏင တငးရငးသား လမးမား ေရးရာဌာန (ENAC) တ႔ကသ႔ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားအတြက သေတသနႏင မ၀ါဒ ေရးဆြေရးတြင ပပးကညေပးပါသည။107

မ၀ါဒဆငရာ အၾကေပးျခငးျဖင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥတြင ပါ၀ငလပေဆာငရန ေ႐ြးခယ ခေသာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ လပေဆာငမႈက ႏငငတကာ အလ႐ငမားက အဓက ပပးေပးပါသည။ မ၀ါဒခမတေရးတြင ယခထ ပါ၀င အေထာကအကျပမႈ မ႐ေသာ ျပညနယ/ တငးေဒသၾကး အဆငတြင ေပၚေပါကလာသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ကလညး ပါ၀င ေဆာင႐ြကလစတ ႐လာၾကၿပး၊ အဆပါနယပယအတြက စြမးရညျမငတငေရးက ပမ ေဆာင႐ြက ေပးရန ေတာငးဆလာပါသည။ ထသ႔ စြမးရညျမငတငရန လအပေသာ ျပညတြငးမ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားကလညး တစခါတစရ နညးပညာဆငရာ မ၀ါဒ ခမတ ေရးတြင ၎တ႔အား ကညေပးရန ႏငငတကာ ပညာ႐ငမားအား ငားရမးၾကပါသည။108 အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ဤကသ႔ မ၀ါဒပငးဆငရာတြင ပါ၀ငလပေဆာငသည အလားအလာသစမာ ႏငငေတာက မျဖညဆညးႏငသည က႑မားတြင ပါ၀ငလပေဆာငခသည ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ယခင အေနအထားေဟာငးက ျပနလညထငဟပ ေစပါသည။ ၎တ႔၏ ရပ႐ြာလထအတြက ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈႏင ပညာေရးတ႔ကသ႔ ၀နေဆာငမႈမား ေပးရနအတြက တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားေအာကတြင ဖြ႔စညးခေသာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ကသ႔ပင မ၀ါဒႏင အေတြးအေခၚပငး ဆငရာ ပပးေပးမႈမရသည ကြကလပက ျဖညဆညးရန ယခအခါ အဖြ႔မား ဖြ႔စညးလာၾကပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 35

အလားအလာ ၄ - အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ကြနရကမား ဖြ႔စညးလာၾကျခငး

“ကြနေတာတ႔ရ ႔ သေဘာထားေတြက ကြနေတာတ႔ ပၿပး အားေကာငးေကာငးန ႔ ထတေဖာႏငတယ။ အေရးၾကးတ ျပနာေတြ ေတြ႔လာရင ကြနေတာတ႔ရ ႔ သေဘာထားေတြ အတတပဆတာ ျပနငတယ။”

- သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ တကၾကြလႈပ႐ားသ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ

၂၀၁၇ခႏစ၊ ရနကနၿမ ႔

ျပညေထာငစ အဆငႏင ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးအဆင ႏစခစလးတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ကြနရကသစမား ေပၚေပါကလာပါသည။ ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကသစမားသည အ႐ြယအစား၊ အေလးေပးမႈႏင ဖြ႔စညးမႈတ႔တြင တစခႏငတစခ ကြျပားၾက ပါသည။ ယငးအခကမားမာ ျပညေထာငစ အဆင႐ ေကာငးစြာဖြ႔စညး တညေဆာကထားေသာ အေၾကာငးအရာ ကစၥရပအေျချပ ကြနရကမား၊ နယစပျဖတေကာ ကြနရကမား၊ ႏငငအဆင ကြနရကမားႏင အဖြ႔အစညးမားအၾကား မခငမာေသာ မတဖကပးေပါငး ေဆာင႐ြကမႈမားႏင သကဆင ပါသည။109 ႏငငအတြငး၌ ၂၀၀၀ ျပညလြနႏစမားအတြငး ကြနရကမား စတငဖြ႔စညးခၿပး၊ အစ ပငးတြင HIV/AIDS ျပနာက တ႔ျပနရန ဖြ႔စညးခကာ ေနာကပငးတြင သဘာ၀ ပတ၀နးကင ဆငရာကစၥရပမား တ ျပန၍ ေဆာင႐ြကပါသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ နာဂစ ဆငကလးမနတငး တကခတ ၿပးေနာက ကြနရကမား ပမ တညေထာငလာၾကပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ အရပဘက လမႈ အဖြ႔ အစညးမား၏ အခနးက႑ ေပၚေပါကလာျခငးႏငအတ မ၀ါဒဆငရာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈ ကြနရက အမားအျပား ဖြ႔စညးလာခၿပး၊ ယငးတ႔က အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ယၾကညမႈ ႐သည ေခါငးေဆာငမားက ဖြ႔စညးေလ႐ပါသည။110 သ႔ရာတြင ကြနရကအကးသကေရာကမႈမာ အေျခအေန အမးမးအေပၚ မတည၍ ကြျပားပါသည။

ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥ (UNDP) သည ၂၀၁၅ ခႏစမ ၂၀၁၇ ခႏစအတြငး ရခငျပညနယမ လြ၍ တငးရငးသားျပညနယမား အားလး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက ၉ ခႏင မဒယာ ကြနရက ၃ ခအား ေထာကပကညခပါသည။ ဖြ႔စညးၿပးျဖစသည ယငးကြနရကအခ ႔မာ ရနပေငြ ရပဆငးသြားၿပးေနာက ၎တ႔၏လပငနးမား မညသ႔ ေ႐ ႔ဆက သြားရမညက

တတကက မသေစကာမ ကြနရက လႈပ႐ားမႈမားက ဆကလကလပေဆာငသြားရန ရည႐ြယပါသည။ အခ ႔ ျပညနယမားတြင ျပငပမ ေထာကပကညမႈျဖင စနစတက ဖြ႔စညးရန လပေဆာငရာတြင ေဒသအဖြ႔အစညးမားအၾကား ပ၍ သေဘာထား ကြလြမႈမား ျဖစေပၚလာၾကေၾကာငး အခ မား၏ ေျပာၾကား ခကအရ သရပါသည။ အဖြ႔အစညး တစခတညးျဖင ကြနရကမား၏ လကေတြ႔အသး၀ငမႈမာ အျခားေသာ အေၾကာငးရငးခမားအနက ၎တ႔၏ ဥးေဆာငမႈႏင ၿပငဆငေလ႐ေသာ စမ အပခပမႈ တညေဆာကပ အေပၚတြင မတညေနပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး အေျချပ အဖြ႔အစညးမားက ရနကနမလာေသာ ကြနရကလပငနးမားက လကခရန ျငငးဆနမႈမားလညး ႐ပါသည။ အေၾကာငးမာ တစခါတစရ ၎တ႔က ယငးလပငနးမားက ၿမ ႔ျပမ အထကတနးလႊာပငးက စစဥသညဟ ျမငၾကျခငးေၾကာင ျဖစပါသည။111

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ နယပယတြင ကြနရက အနညးငယသာ ထငေပၚပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးသည ၿငမးခမးေရးဆငရာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ (CSFoP) က စတင ကငးပခပါသည။ ေနာကပငးတြင ၿငမးခမးေရးဆငရာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ကြနရက (CSNeP) အျဖစ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမားသ႔ တးခ ႔ဖြ႔စညးခ ပါသည။112 ျပညေထာငစ အဆငတြင ပမန သတငးအခကအလက မေ၀ရန အခြငအလမးမား ေပးထားေသာလညး ေဒသအဆင တြငမ အလြနပင နညးပါးပါသည။ ကြနရကမားတြင အတ စစညးၾကျခငးသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အသစမား တးပြားလာျခငးက တ႔ျပနမႈ တစခ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးႏင ရနပေငြ ႐ာေဖြေရး ၾကးပမးမႈမား ပမအားေကာငး ေစေရးအတြက အငအားစမား ပးေပါငးရန သတ႐႐ျဖင ၾကးပမးမႈ တစရပလညး ျဖစပါသည။113

ျပညေထာငစ အဆငႏင ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးအဆင ႏစခစလးတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ကြနရကသစမား ေပၚေပါကလာပါသည”

“

36 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

88 Generation

Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process

All Myanmar Trade Union Network

Buddhist Youth NetworkBurma Rivers NetworkChin Association for Christian CommunicationChin Media NetworkChin State CSO Network

Civil Society Forum for Peace

Etractive Industries Transparency Initiative

Ethnic Community Development Forum

Ethnic Youth Alliance

Gender Equality Network

Hsar Mu Htaw

Human Rights Education Network

Joint Strategy Team

Kachin Baptist Convention

Karuna Mission Social Solidarity

Karen Peace Support Network

Karen State Civil Society Organization Network

Karenni State Civil Society Network

Kayah State Peace Monitoring Network

Kachin State Women’s Network

Kachin Women Peace Network

Land Core GroupLand In Our Hands

Magway Regional Youth Network

Myanmar Alliance for Transparency and Accountability

Mon State CSO Network

Mon Women's Network

National Ethnic Youth Alliance

National Development Party

National Network for Education Reform

Northern Shan State Women Organization Network

Nyein (Shalom) FoundationPat Jasan

Relief Action Network for IDPs and Refugees

Student and Youth Congress of Burma (SYCB)Students and Youth Congress of BurmaUnion of Karenni State Youth

Universal Rights Group

Women's League of Burma

Women's Organizations Network

အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင၎တ႔၏ ကြနရကမားအၾကားခတဆကမႈမား

လမႈအဖြ႔အစညးကြနရကမား လမႈအဖြ႔အစညးမား

ဤဖကတြငရေသာ အဝါေရာငတးတစခစသည

လမႈအဖြ႔အစညးကြနရကတစချဖစသည။

ဤဘကတြ ငရေသာအဝါေရာငတးတစခခငးစသည လမႈအဖြ႔အစညးတစခက ကယစားျပပါသည။

ဤထထမႈသညကြနရကအဖြ႔ဝငမားကကယစားျပသည။ ဥပမာအားျဖငဤကြနရကတြင အဖြ႔ဝငကြနရက

(၇)ခရသည။

ဤထထမႈအေျခအေနသည CSO တစဖြ႔ျခငးအေနျဖငပါဝငသည ကြနရကအေရအတြကကကယစား ျပသည။ ဤ CSO သည ကြနရကႏစခ၏ အဖြ႔ဝငျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 37

အလားအလာ ၅ - အမးသမးမားသည ပမပါ၀ငႏငေရးအတြက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး။

အမးသမးႏင ကား-မေရးရာ အထးျပ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ဖြ႔စညးမႈဆငရာ အခကအလကမား တတကက အ႐ဆး အဖြ႔အစညးမားတြင ပါ၀ငပါသည။114 အျခားေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ နယပယမ အဖြ႔အစညးမားႏင မတဘ ၎တ႔၏ လပငနးမားက အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရးဆငရာ အစအစဥက ပေဖာေပးသည အမးသမးမား အေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး သေဘာတစာခပ (CEDAW)115 ႏင ကလသမဂၢ လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခက (UNSCRs) တ႔ကသ႔ေသာ ႏငငတကာ စႏႈနးမား အေပၚတြင အေျခခထားပါသည။116 ဤနယပယတြင လပကငေနၾကေသာ ျမနမာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသမးမားအတြက ပ၍ေကာငးမြနေသာ အခနး က႑မ ပမပါ၀ငႏငေရး အတြက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးၾကပါသည။117 ကရင အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအဖြ႔ (KWEG) ႏင ေအးခမးျမနမာ အငစတက (GDI) တ႔ကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညးမားကလညး ေစာငၾကညေလလာေရးႏင ကား-မ အေျချပ အၾကမး ဖကမႈမား (GBV) အား တ႔ျပနျခငးတ႔က ေဆာင႐ြကပါသည။ ထအေတာအတြငး သဂၤဟ ဂနဒါ အဖြ႔ အစညး (TGO) က “အျပသေဘာေဆာငေသာ အမးသားအခနးက႑” က အာ႐စကလက အမးသားမားႏင ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈအေပၚ ၎တ႔၏ သေဘာထားတ႔က တကၾကြစြာ ထေတြ႔ေဆာင႐ြကပါသည။118

ကား-မ အေျချပႏင အမးသမးမား၏ ကြနရကမား သည ပ၍ ေယဘယဆနေသာ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး ကြနရကမားႏင သေဘာခငးတညစြာ ထြကေပၚလာခပါသည။ အမးသမးမား ကာကြယေစာငေ႐ာကေရး လပငနးအဖြ႔ အနက ကား-မ တနးတညမေရး ကြနရက (GEN) ႏင အမးသမး အဖြ႔အစညးမား ကြနရက (WON)119 ႏစဖြ႔ စလးသည ဆငကလနး မနတငး နာဂစ တကခတအၿပး ေပၚေပါကလာခပါသည။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပတသက၍ ထင႐ားေသာ ကြနရကႏစခမာ ၿငမးခမးေရး အတြက ကား-မတနးတေရး မဟာမတ အဖြ႔ (AGIPP) ႏင အမးသမးမားအဖြ႔ခပ (WLB) (ျမနမာႏငင) တ႔ျဖစပါသည။ AGIPP120 က ၂၀၁၄ ခႏစ တြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၌ အမးသမးမားႏင ကား-မေရးရာ ပါ၀ငမႈ တးျမငေပးရန အဖြ႔၀င မားျဖစသည အဖြ အစညး သ႔မဟတ မတဖက121

၇ ဖြ႔ျဖင ကြနရကမား၏ ကြနရက တစခအျဖစ စတင ဖြ႔စညးခပါသည။ ၎တ႔သည မ၀ါဒဆငရာ စာတမးမား ထတေ၀ျဖန႔ခၿပး၊ ရပ႐ြာလထ ၀နေဆာငမႈ လပငနးႏင အစးရ၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင အလ႐င မားအား ဥးတညသည စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈ လပငနးမား ေဆာင႐ြကပါသည။ ယခအခါ AGIPP သည ျမနမာႏငင အမးသမးေရးရာ ေကာမတ (MNCWA) က ဖြ႔စညးေပးခသည အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရးဆငရာ နညးပညာ လပငနးအဖြ႔၏ တြဖက ဥက႒ ျဖစပါသည။ အဆငျမင အရာ႐ တစဥးက “ကြနရကက ကြနေတာတ႔က အတစစညးေပးၿပး၊ ပၿပး အငအားေကာငးေအာင လပေပးတယလ႔ တကယက ထငမတယ။ AGIPP က ျမနမာႏငငရ ႔ အေျခအေနက အမးသမး ေတြရ ႐ႈေထာငကေန ပေဖာေပးတယလ႔ ကြနေတာတ႔ တကယ ယၾကညပါတယ။ ဒါဟာ ကြနေတာတ႔ အဖြ႔အစညးအတြက ဖနတးေပးတ တနဖးပါပ။ ဒါေပမ AGIPP မာ မေ၀ေရး ယႏရားက အကန႔အသတ ႐ေနတယ” ဟ ေျပာပါသည။122

ျမနမာႏငင အမးသမး အဖြ႔ခပ (WLB) သည သကတမး အရငဆး နယစပျဖတေကာ ကြနရက မားထမ တစခ ျဖစပါသည။ အဖြ႔၀င၁၃ဥး႐ၿပး၊123 ၁၉၉၉ ခႏစတြငခငးမငၿမ ႔ ၌ တညေထာင ခကာ ျပညပ၌ ႐းတစ႐း ဖြငထားဆ ျဖစပါသည။ ၎၏ အဖြ႔၀ငျဖစေသာ အဖြ႔အစညးမားသည အမးမး ေရာေႏာေနေသာလညး ၎တ႔အားလးမာ တငးရငးသား လမးစ ၀ေသသ လကၡဏာ အရ ဖြ႔စညး ထားၿပး၊ အခ ႔မာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင ဆကသြယမႈ ႐ပါသည။ ကခင အမးသမးမား အစညးအ႐း၊ ထငးႏငင (KWAT) က ၁၉၉၉ ခႏစတြင တညေထာငခၿပး၊ ခငးမငျပငပတြင လပငနးမား ေဆာင႐ြကဆ ျဖစပါသည။ လကနကးမႈ တ႔ျပနေရးႏင ထခကလြယေသာ ရပ႐ြာ လထမားအတြက ကနးမာေရး ၀နေဆာငမႈမား ေဆာင႐ြကေပးပါသည။124

38 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ကရငအမးသမး ကာ/မေရးရာ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး သငတနးတကေရာကပ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 39

အလားအလာ ၆ - လငယ အဖြ႔အစညးမားသည ပ၍ အေရးပါလာျခငး။125

“လငယေတြဟာလညး ဆကစပ ပတသကေနသေတြထက တစဥးပါပ။ သတ႔မာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥကေန စတငၿပးေတာ တငးျပည ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက လပေဆာငဖ႔ စတဆႏၵန႔ စြမးရညေတြ႐တယ။”

- ေရစၾကၿမ ႔မ လငယေခါငးေဆာင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ မတလ

ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးရာမ ရ႐ခေသာ အခကအလကမား အရ အသက ၃၅ ႏစအထက လမားသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး နယပယတြင လႊမးမးထားဆ ျဖစေသာလညး လငယမား၏ ပါ၀ငမႈမာ တးပြားလာေနပါသည။ လငယမားသည ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးေရးတြင က႑တငး၌ ပါ၀င လပေဆာငေနပါသည။ ကာလၾကာျမငစြာက တညေထာငခေသာ လငယအဖြ႔ အမားအျပားမာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မား၏ နယပယမ အစျပချခငး ျဖစပါသည။ ႏငငေရး အေျပာငးအလက ျပညနယႏငတငးေဒသၾကး အားလးတြင လငယ အဖြ႔သစမား ေပၚထြနးလာရန အားေပးခပါသည။ ၎တ႔သည ႏငငေရးအရ တကၾကြမႈ႐ပါသည။ ဥပမာ-လငယ အဖြ႔အစညး အခ ႔ပါ၀ငသည ကြနရက တစချဖစသည ႐မးျပညနယ ၿငမးခမးေရး အထးလပငနးအဖြ႔သည ၂၀၁၅ ခႏစတြင မငး႐းႏင ေကးသးေဒသတြင တကပြမား ရပတန႔ေရး အတြက ေတာငးဆသည အေနျဖင လကမတ စေဆာငးေရး လႈပ႐ားမႈက စစဥခပါသည။ ၎တ႔သည ၎တ႔၏ ေတာငးဆမႈက တပမေတာ၊ RCSS ႏင မဒယာတ႔သ႔ ေပးပ႔ခပါသည။ ၎တ႔သည ေ႐ ႔တနးသ႔လညး သြားေရာကခၿပး၊ ဒဏရာရ အရပသားမားအား ေဆး႐သ႔ ပ႔ေဆာငေပးခပါသည။126 အခ ႔ေသာ လငယအဖြ႔မားသည ဘာသာေပါငးစ လႈပ႐ားမႈတြင ပါ၀ငခ ပါသည။ (အခနး ၃-၁၊ ‘လမႈေရး ေပါငးစညးညညြတမႈ’ တြငၾကညပါ။) ဘာသာမတညေသာ လငယမားမာ အမားအားျဖင အျခားသမား၏ ဘာသာဓေလ ထးစမားႏင ယၾကညမႈတ႔က ကယကယျပန႔ျပန႔ မသ႐ၾကပါ။127

႐မးျပညနယ ၿငမးခမးေရး အထးလပငနးအဖြ႔က ေဆာင႐ြကသည လပငနးကသ႔ေသာ လပငနး မားသည ပေသ မဟတဘ ေျပာငးလႏငၿပး၊ အနညးဆး အဖြ႔အစညး ေနာကခ႐ကာ ၎တ႔၏ ေနာကကြယတြင ခငမာေသာ ကြနရကမ႐ႏငသည ပဂၢလမားက စစဥေဆာင႐ြက ေပးေလ ႐ပါသည။ ၎တ႔သည ပစတက ဖြ႔စညးထားသည အဖြ႔အစညး တစခထက ခပလလ လႈပ႐ားမႈ တစခႏင ပ၍ဆငတပါသည။ ဤကသ ဖြ စညးလႈပရားမႈပမာ တငးရငးသား လငယမားမဟာမတအဖြ႔ (NEYA) ႏင အတငးအတာ တစခအထ အလားတ ျဖစေပၚေနပါသည။ NEYA က ၂၀၁၀ ျပညႏစတြင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငး၌ အေသးစား လပငနးေလးမားျဖင စတငခၿပး၊ အၾကမးဖကမႈ ျဖစပြားၿပးေနာက ၎တ႔ရပ႐ြာ႐ ပဋပကၡဒဏ ခစားရ သမားအတြက လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညမား ေထာကပျခငးႏင အလေငြ ေကာကချခငး တ႔ျဖင ၾကးထြား ဖြ႔ၿဖး လာခပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ တြင ႐မး၊ ကခငႏင ပေလာင လငယအဖြ႔ အခ ႔ ေတြ႔ဆၿပး၊ ၎တ႔အတြက ျပညတြငး၌ ေဆာင႐ြကရန မျဖစႏငေသးသျဖင တ႐တႏငငတြင မညကသ႔ ပမ ေကာငးမြနေအာင ပးေပါငးေဆာင႐ြကႏငမညက ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ ၂၀၁၃ ခႏစမ စ၍ ၎တ႔၏ လႈပ႐ားမႈသည ရနကနႏင မႏေလးၿမ ႔တ႔တြင စတ၀ငစား၊ ေထာကခမႈမား ရ႐ခပါသည။ ၎တ႔ ၾကးပမးမႈ၏ ရလဒအျဖစ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇလငလတြင ရနကနၿမ ႔၌ တငးရငးသား လမးစ လငယညလာခက ကငးပႏငခၿပး၊ ႏငငတစ၀နးမ လငယ ၈၀၀ ခန႔က ေတြ႔ဆေစႏငခပါသည။ NEYA သည AGIPP ကသ႔ပင UPC ၏ ဒတယအၾကမနင တတယအၾကမ ညလာခသ႔ ေလလာသအျဖစ တကေရာကရန ဖတၾကားျခငး ခရပါသည။

မ႐ြာၿမ ႔တြင ကငးပေသာ ျမနမာႏငင လငယမား ေဆြးေႏြးပြတြင ေျပာၾကားရာ၌ ၀ါရငေကာငးသား တစဥးက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင လငယမား၏ ပါ၀ငမႈအဆင နမကေနသညက ေထာကျပသြားခပါသည။128 တနသၤာရတငးေဒသၾကးမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငတစဥးက “လာမည မးဆက သစေတြဟာ ကယေျခေထာကေပၚကယ မရပႏငဘးဆရင ဒကေလးေတြထက တစခ ႔ဟာ လကနကကင အဖြ႔ေတြထ ၀ငသြားႏငတယ။ တကယလ႔ ကြနေတာတ႔ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ထနးမထားႏငဘးဆရင သတ႔ျပနၿပး တကခကၾကမာပ” ဟ ေျပာပါသည။129

40 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အလားအလာ ၇ - ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရးက လကနကကင အဖြ႔မားႏင ဆကဆေရးက ေျပာငးလေစျခငး။

အထးသျဖင ျပညနယမား႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားသည တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင လကနကကင အပစမားႏင နးစပမႈ အတငးအတာ အမးမး ကြျပားၿပး၊ ၎တ႔၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားအတြက ဟနခကမမည အေျခအေနက ပေဖာေလ ႐ပါသည။ ယငးမာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၏ အစအဖြ႔အျဖစ ေပၚထြကလာေသာ အဖြ႔အစညးမသာ မဟတသညမာ မနကနပါသည။ အမးသမးႏင လငယ အဖြ႔အစညး အမားအျပားမာ အနညးဆး အေနျဖင သမငးေၾကာငးအရ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၏ အစတအပငး ျဖစပါသည။ သာဓကအားျဖင ကရငအမးသမးမားအစညးအရး (KWO) သည ကရငအမးသား အစညးအ႐း၏ ဖြ႔စညးပ ဥပေဒအရ လပပငခြင လြႊအပထားျခငး ျဖစၿပး၊ အေျခခအားျဖင ျမနမာႏငင အမးသမးေရးရာ အဖြ႔ခပကသ႔ အစးရက ဖြ႔စညးေပးသည အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညး

(GONGO) ႏင တညပါသည။ ကရငန ျပညနယ လငယ မားသမဂၢ (UKSY) ၏ အဖြ႔၀င ၄ခအနက တစချဖစေသာ ကရငန အမးသား လငယအစညးအရး (KNYO) သည KNPP ၏ အစတအပငး တစချဖစေနဆ ျဖစၿပး၊ ၎တ႔ႏင ပမနေတြ႔ဆပါသည။130 ယငးအဖြ႔အစညးမားႏင အလားတ အဖြ႔အစညးမားသည ၎တ႔၏ မခင အဖြ႔အစညး အေပၚ မခမႈ အမးမးႏင သစၥာခမႈျဖင လပေဆာငၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔၏ မ၀ါဒမားကလညး ေ၀ဖနၾကပါသည။

အရပဘကလမႈအဖြ အစညးမားသည အပစအခတရပစျခငး မျပမက တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင ပြငပြင လငးလငး ဆကဆေလ မ႐ခပါ။ ယငးမာ တစစတ တစပငးအားျဖင မတရားအသငး အကဥပေဒေၾကာင ျဖစပါသည။ ဆကဆမႈ ႐လာသညအခါ ႏငငတကာ နယနမတ တစေလာက သ႔မဟတ အစးရ မသေအာင ဆကဆၾကျခငး ျဖစပါသည။ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစျခငး ႏင ဆကလက၍ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၏ လကမတေရးထးသ အဆငအတနးက “တရားမ၀င” အျဖစ တရား၀င အဆးသတေပးလကေသာ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ

ႏငဟပရကဇ၊ မြနလငယတးတကေရးအဖြ႔အစညး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 41

လကမတ ေရးထးျခငးတ႔သည တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ဆကဆေရးက သသသာသာ ေျပာငးလေအာင အစပး ေပးလကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားက တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားအား ဆကလက၍ အေကာငးမျမငေသာလညး ၎တ႔ႏင ရပတညခကခငး တညသညဟ ယဆသျဖင မ၀ါဒဆငရာႏင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး အတြက အစးရႏင ေဆာင႐ြကျခငးထက တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင ပမ ပြငလငးစြာ ေဆာင႐ြကလၾကပါသည။ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC) မေဘာငသည အထးသျဖင လမးစ အေျချပ အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြမား ျပလပေနသည ျပညနယမားတြင အဆပါ ဆကဆေရးမားက အားျဖညေပးပ ရပါသည။

၂၀၁၁ ခႏစတြင ကခငလြတလပေရးတပ (KIA) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး ပကျပားခသည ကခငျပညနယတြင အေျခအေန ကြျပားျခားနားပါသည။ တစခါတစရ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ကခင လြတေျမာကေရးအဖြ႔ (KIO) အၾကား မဟာမတအျဖစ ခြထြကမႈမရဘ ပးေပါငးမႈက ခငမာေအာင ျပလပလက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ကခင လြတေျမာကေရးအဖြ႔ (KIO) ႏစဘကစလးက ၎တ႔အေနျဖင အစးရက ဆန႔ကငၾကသညဟ ယဆၾကပါသည။ သ႔ရာတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားမာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင ဆကဆမႈ မ႐သည အခကက မတသားရန အလြနအေရးၾကးပါသည။ အမနစငစစ ယငးသ႔ေသာ ဆကဆေရးမးမာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ေတြ႔ေနကျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ဤအေျခအေနက အသငးအ၀ငး အခငးခငး သဟဇာတျဖစေရး၊ လမႈေရး ေပါငးစညးညညြတမႈႏင အျခား ကစၥရပမားက လပကငေနၾကသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ျဖစရပတြင မေတြ႔ရပါ။

အလားအလာ ၈ - နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမား သကဆငေနဆ ျဖစျခငး။

ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး၏ အေထာကအပျဖင ခငးမငၿမ ႔ႏင အျခား ေဒသမားတြင ကာလ ႐ညၾကာ ေဆာင႐ြကခသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး စြမးေဆာငရည ျမငတငမႈသည ျမနမာႏငင အတြငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေပၚတြင ၾကာျမငစြာ ၾသဇာသကေရာကခ ပါသည။ ယငးမာ ျပညပမ ျပနလာသမားက ၎တ႔၏ ကြမးကငမႈႏင အေတြ႔အၾကမားက ျပနလညယေဆာင လာၾကျခငးႏင နယစပျဖတေကာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး၏ အကးေကးဇးေၾကာငလညး ျဖစပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင အားလး မဟတေသာလညး အခ ႔က ျပညတြငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑ ၾကးထြား လာျခငးေၾကာင ျမနမာႏငင၏ အေ႐႕ေတာငဘကျခမး နယစပျဖတေကာ လပငနး ေဆာင႐ြကမႈ မားမာ ေပၚလြငထင႐ားမႈ သပမ႐ေတာဟ ယဆၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ယငးလပငနးမားမာ ၾသဇာသကေရာကမႈ ႐ေနဆ ျဖစပါသည။ ပဋပကၡဒဏ ခစားရေသာ ရပ႐ြာလထမားအား ကနးမာေရးႏင ပညာေရး အပါအ၀င ၀နေဆာငမႈမား ေပးျခငးမာ အထး အေရးပါေနဆ ျဖစပါသည။

၂၀၁၀ ျပညႏစမ စ၍ ျပညပ၌ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသည အဖြ႔မား ထပမလအပျခငး မ႐ေတာဟသည အယအဆမာ စတ၀ငစား၊ ေထာကခမႈမား ရ႐ခပါသည။ ရနပေငြ လအပမႈမား ပ၍ပ၍ ေတြ႔ၾကလာရျခငးေၾကာင ယငးအဖြ႔မားမာ ယခငကကသ႔ ၾသဇာအ႐နအ၀ါ ႐ပ မရေတာပါ။131 ရနကန အေျခစက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး တစခမ အႀကးတနး တကၾကြ လႈပ႐ားသ တစဥးက “နယစပျဖတေကာ လပငနး ေဆာင႐ြကတ သေတြက ‘ျပညတြငး’ အတြက ၾကၿပး ျပငမထား ၾကဘး။” ဆလတာက သတ႔ရ ႔ ကြမးကငမႈန႔ နညးလမးေတြက ျမနမာႏငငထမာ လအပေနတ ကြမးကငမႈေတြန႔ မကကညၾကဘး။132 နယစပ အေျချပ

နယစပ အေျချပ အဖြ႔အစညးမားမ ေခါငးေဆာငႏင အဖြ႔၀င အခ ႔က ႏငငေရး အေျပာငးအလႏင အထးသျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ အနာဂတမာ မေရရာဆ ျဖစေနသညဟ ျမငၾကၿပး”

“

42 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အဖြ႔အစညးမားမ ေခါငးေဆာငႏင အဖြ႔၀င အခ ႔က ႏငငေရး အေျပာငးအလႏင အထးသျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ အနာဂတမာ မေရရာဆ ျဖစေနသညဟ ျမငၾကၿပး၊ ခငးမငႏင မေဆာကတြင ဗဟခကအျဖစ ဆကလက အသးျပသြားရန ေ႐ြးခယၾကပါသည။ နယစပမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အခ ႔သည ၿငမးခမးေရး ကစၥတြင တကၾကြစြာ ေဆာင႐ြကလက ႐ၾကပါသည။ ယငးအဖြ႔မားတြင ကရင သဘာ၀ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး လႈပ႐ားမႈ ကြနရက (KESAN) ပါ၀ငၿပး ယငးအဖြ႔သည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင သဘာ၀ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင ရပ႐ြာလထမားအား ေထာကပကညျခငးတ႔က ေဆာင႐ြကပါသည။ ကရင သဘာ၀ ပတ၀နးကင ႏင လမႈေရး လႈပ႐ားမႈ ကြနရကသည ၂၀၁၃ ခႏစတြင ရနကနၿမ ႔၌ ႐းတစ႐း ဖြငလစခ ေသာလညး ထငးႏငငတြင ဆကလက အေျခစကပါသည။ ယခအခါ ၎တ႔သည ၎တ႔၏ မ၀ါဒဆငရာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈမားက အစးရ၊ ကရင အမးသား အစညးအ႐း (KNU) ႏင ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး တ႔အား ဥးတည၍ ေဆာင႐ြကေနပါသည။133

အလားအလာ ၉ - တငးရငးသား လမးစ ယဥေကးမႈ ထနးသမးသည အဖြ႔မား အသြငေျပာငးလလာျခငး။

ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား အမားစ ေနထငရာ ေဒသမားတြင ပ ႔ႏ႔ေနေသာ တငးရငးသား စာေပႏင ယဥေကးမႈ အဖြ႔မားသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ပစမးပင ျဖစပါသည။ ယငးအသငးအဖြ႔ သ႔မဟတ ေကာမတမားသည ဥးေန၀ငး အစးရ လကထကက အစးရ၏ ေစာငၾကညမႈေအာက၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အစြမးအစမားက ထနးခပထား ရေလ ႐သည အခနတြင စတငခပါသည။ သ႔ရာတြင အခ ႔မာ သကတမးရငေနၿပး၊ အခ ႔မာမ မားမၾကာမကမ ဖြ႔စညးချခငး ျဖစပါသည။ အစဥအလာအရ ၎တ႔သည ႐းရာ၀တစႏင အက စသျဖင တငးရငးသား ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈက ထနးသမး၊ သငၾကားေပးျခငးက စးစကလပကငၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔သည ႏငငေရး ပါတမား၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား သ႔မဟတ ျပညသ႔စစမားႏင ဆကဆမႈ အပါအ၀င အဖြ႔အစညးဆငရာႏင ႏငငေရး လပငနးစဥမားထတြင မားစြာ ပတသကၿငစြနး၍လညး ေနႏငပါသည။

ေစာေဒထး၊ ကရငစာေပႏငယဥေကးမႈ သေတာငႀကးၿမ႕ နယ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 43

တငးရငးသား စာေပႏင ယဥေကးမႈအဖြ႔မားသည ႏငငေရးႏင လမႈေရး စမခကမား၏ ရညမနးခကမား အတြကလညး ထမးေဆာငႏငပါသည။ ကယားျပညနယတြင ကရငန စာေပႏင ယဥေကးမႈ အသငးသည မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားေရးအတြက ယခအခါ တရား၀င အသးျပေနေသာ ျပ႒ာနးစာအပ ေရးသားးရာတြင အေရးပါသ ျဖစခၿပး၊ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက အဖြ႔တြင တကၾကြစြာ ပါ၀ငလပေဆာငေနပါသည။134 မြနစာေပႏင ယဥေကးမႈ အဖြ႔ႏင မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတတြင ပါ၀ငသည အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား တြငလညး အေျခအေနမာ အလားတ ျဖစပါသည။135 ခငးစာေပႏင ယဥေကးမႈ ေကာမတမာ ခငးျပညနယ အတြငး႐ ၿမ ႔ နယတငးတြင ႐ၿပး၊ ဘာသာစကား အမးမး ျပန႔ပြားေရးက အသးသး လပေဆာငေနၾကပါသည။ ႐မးစာေပႏင ယဥေကးမႈ ေကာမတ ဥက႒မာ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒတယအၾကမ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ၌ ႐မးျပညနယ ကယစားျပ တကေရာကခပါသည။136 ကခငစာေပႏင ယဥေကးမႈအဖြ႔မာ ျမစၾကးနားၿမ ႔႐ ႐းရာ မေနာေျမတြင တည႐ၿပး၊ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားက လကခကငးပ ေပးေနပါသည။

အဆပါ အသငးအဖြ႔မားသညလညး ႏငငေရး အေျပာငးအလေၾကာင ေျပာငးလမႈ အေျခအေနမား ျဖစေပၚလာပရပါသည။ မြနျပညနယ၊ ေမာလၿမငၿမ ႔ ႐ ကရငစာေပႏင ယဥေကးမႈအဖြ႔မ ေခါငးေဆာငက ႐ငးျပရာတြင ၂၀၁၂ ခႏစ မစ၍ ၎တ႔၏

ခငးစာေပႏင ယဥေကးမႈ ေကာမတမာ ခငးျပညနယ အတြငး႐ ၿမ ႔နယတငးတြင ႐ၿပး၊ ဘာသာစကား အမးမး ျပန႔ပြားေရးက အသးသး လပေဆာငေနၾကပါသည။”

“

ေကာမတက ျပညနယအတြငး႐ ၿမ ႔နယတငးသ႔ တးခ ႔ဖြ႔စညးခေၾကာငး၊ ၎တ႔အေနျဖင စနစတက ျဖစလေၾကာငးႏင ျပညနယအဆငတြင မတပတငရန ေဆာင႐ြကဆျဖစေၾကာငး၊ ၎တ႔၏ ဘတအဖြ႔မာ အစဥအလာအားျဖင အသကအ႐ြယၾကးသ အမးသားမားက လႊမးမးေနေၾကာငး၊ သ႔ေသာလညး အခ ႔စာေပႏင ယဥေကးမႈ အဖြ႔မားမာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငရန ခြတမးႏငပတသက၍ အျငငးအခ ျဖစေနသျဖင စတ၀ငစားေနၾကေၾကာငး၊ သတ႔က အမးသမးမားႏင လငယမား ပါ၀ငရမည ဥးေရက တးျမငလၾကေၾကာငး၊ အဖြ႔၏ ဘာသာစကား သငတနးႏင ေႏြရာသ စခနးမားတြင သငယသမားမာ အမားအားျဖင လငယမားျဖစေၾကာငးျဖင ေျပာပါသည။ ဤကရငအဖြ႔မာ မြနျပညနယ၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက၏ အဖြ႔၀ငျဖစၿပး၊ ဥးေဆာငသမာ ေတာငၾကးႏင ေနျပညေတာတြင ကငးပခသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေဆြးေႏြးပြ အတြက ၃၀ ဥးပါ ကယစားလယအဖြ႔မ အဖြ႔၀ငျဖစပါသည။ ၎သည ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) ႏင ျပလပသည အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြတြငလညး ပါ၀ငတကေရာက ခပါသည။

ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမား

1. ျမနမာႏငင၏သမငးေၾကာငးတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင မည႔သ ပါဝငပပးေပး ခသနညး။

2. ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရးကာလသည အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားက မညသ သကေရာကမႈရသနညး။

3. ျမနမာႏငငတြင မညသညအေၾကာငးအခငးအရာမားက အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက ပပးမႈေပး၍ မညသည အေၾကာငးအခငးရာမားက ဟန႔တားရသနညး။

4. မဒယာႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားၾကား႐ ဆကသြယမႈမာ အဘယနညး။

5. ကားမတနးတညမေရးအတြက အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည မညသ႔တးတကေအာင ေဆာငရြကႏငသနညး။

6. ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရးကာလတြင နယစပေဒသရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား မညသ႔ေျပာငးလလာခၾကသနညး။

44 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အခနး ၃။ ၿငမးခမးေရးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑

ဤအခနးမာ ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာ၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑ႏင ပတသက၍ Thania Paffenholz ျပစထားေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားအတြက မေဘာငက137 အသးျပ၍ သးသပထားပါသည။ ရည႐ြယခကမာ ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ၿခငသးသပျခငးထက ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ အမးအမးေသာ အေထာကအက ျပမႈမားက ေဆြးေႏြးရာတြင စဥးစားရန အေၾကာငးအခကမား ရ႐ေစရနႏင ဆနးစစေလလာႏငရန ျဖစပါသည။

၃-၁။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးမား - ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင အေထာကအက ျပျခငး

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးႏင ပတသက၍ ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြေနထငႏငမည အခြငအလမးမား ပမတးပြားလာေစရနႏင ပဋပကၡျဖစမည အလားအလာ ေလာကေစရန ၾကးပမးအားထတမႈ ျဖစသညဟ ကယကယျပန႔ျပန႔ အဓပၸာယ ဖြငဆႏငေသာလညး အမားက ခြငးခကမရ လကခထားေသာ အဓပၸာယ ဖြငဆခက မ႐ပါ။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးသည “[….] ျပညတြငးမ လႈပ႐ား ေဆာင႐ြကသမားက တြနးအားေပး ေဆာင႐ြကလင အထေရာကဆး ျဖစေၾကာငး ထင႐ားေလ႐ၿပး၊ […..] ျပငပမ အတငးအကပ ခမတလပေဆာင၍ မရႏငပါ။” 138

ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာ၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အေထာကအက ျပမႈက သ႐ နားလည၍ ဆနးစစေလလာႏငသည နညးလမးတစခမာ Thania Paffenholz ႏင အျခားသမားက ဥးေဆာငျပလပခသည သေတသန လပငနးပငျဖစသည။ ၎တ႔သည ႏငငေပါငး ၁၆ ႏငငတြင ႏႈငးယဥ ေဆာင႐ြကေနသည သးႏစ စမခကအေပၚ အေျခခ၍ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ေဆာင႐ြကရမည လပငနး (၇) ခက အဆျပခပါသည။139 ယငးလပငနး ၇ ခမာ - ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေရး၊ ေစာငၾကည ေလလာေရး၊ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး၊ လမႈေရး ပသြငးျခငး၊ လမႈေရး ေပါငးစညး ညညြတေရး ေစစပဖနေျဖျခငးႏင ပပးကညျခငးႏင၊ ၀နေဆာငမႈေပးျခငးတ႔ျဖစသည။

ယငးလပငနး အမးအစားမားမာ အတအက သတမတထားျခငး မဟတဘ။ ဆလသညမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ဆငရာ လပငနးမားသည သးျခားလပေဆာငေနျခငး မဟတပါ။ အခ ႔လပငနးမား ထပေနပါသည။140 ျမနမာႏငငတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး (CSOs) မားမာ အ႐နအဟနျဖင ျဖစေပၚေနေသာ အေျပာငးအလမားက တ႔ျပနေနၾကၿပး၊ တထြငဖနတးထားေသာ နညးလမး မားျဖင တ႔ျပနေလ႐ပါသည။ သာဓကအခ ႔တြင ၎တ႔သည လပငနးတစခက အထးျပ ေဆာင႐ြကျခငး မ႐ဘ တစခနတညးတြင လပငနးေပါငးစက လပကငႏငရန ၾကးစားေန ၾကပါသည။ သ႔ျဖစ၍ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးမားႏင ၎တ႔၏ လပငနးမားအား ယငးလပငနး ၇ မးထမ တစမးက ေသေသသပသပႏင အ၀ငခြငကျဖစေအာင ေဆာင႐ြကရန ခကခႏင ပါသည။ သ႔ေသာလညး အကြကြအျပားျပား ျဖစေနေသာ လပငနးအမားအျပားက ၿငမးခမးေရး လပငနးအတြက ဥးတည၍ စတင ေဆာင႐ြကႏငပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးမားမာ ပေသမ႐ဘ ေျပာငးလေနၿပး၊ လပငနး တစခခငး လပေဆာငသညထက လပငနးမား စေပါငး၍ လပေဆာင ပါသည။ ဥပမာ ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေရး လပငနးက ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးႏငအၿပင ေဆာင႐ြကေလ႐ ပါသည။ အလားတ လပငနးမား ေပါငးစပ၍ ေဆာင႐ြကသည

ဤေဆြးေႏြးခက စာတမးအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ လအမားစကမ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးက ၿငမးခမးေသာ လ႔အဖြ႔အစညး ေပၚေပါကရန အလားအလာ မားသည အျပသေဘာေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး ထက အၾကမးဖကမႈ မ႐သည အျပသေဘာ မေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး အျဖစ ေဖာျပလဟန ႐ပါသည။”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 45

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

လမႈပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးျခငး

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

ပပးကညျခငး/ေစစပေပးျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ျမနမာႏငငတြငေတြ႔ရရေသာအခကမား

ႏငငတကာႏငႏႈငးယဥျခငး

နမ အလယအလတ ျမင အျမငဆးရငးလငးခက

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး လပငနးေဆာငရြကခကမားအား ဆနးစစျခငး

အထကေဖာျပပါဇယားအား ဖတနညးဤစာတမး၏ရည႐ြယခကသည အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးတြင ကကညမႈရျခငးအား မညကသ႔အသးျပၿပး ထေရာကစြာလပေဆာငၾကျခငးဟ အဓပၺါယဖြငဆပသည။ ျဖစပြားျခငးဆသညမာ လပေဆာငခကမားအား ထေရာကစြား ျပလပေသာ အႀကမအေရအတြကျဖစသည။ ထေရာကမႈရျခငးသည ေပးထားေသာအေျခအေနတြင လပေဆာငခကမားထေရာကေစရန စြမးအား အေျပာငးအလ ျပလပႏငျခငးပငျဖစသည။

ပစမတေသာအဝါေရာငစကဝငးမား၏ ေဖာျပမႈသည အဝါရင (ျမင) ျဖစၿပး၊ အဝါေဖာ (နမ) ျခငးစေသာ ေဖာျပခကသည ျမနမာႏငင၏ မတညေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး ေဆာင႐ြကျခငးမားႏငဆကစပေနသည။ ပစမတေသာမးခးေရာင စကဝငးမားသည မးခးရင (ျမင) ျဖစၿပး၊ မးခးေဖာ (နမ/နညး) ျခငးစေသာ ေဖာျပခကသည ႏငငတကာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး ေဆာင႐ြကခကအား ေဖာျပပါသည။ ႏငငတကာႏင ႏႈငးယဥေဖာျပခကသည Paffenholz ၏ သေတသနမ ေကာကႏႈတခကျဖစသည။

46 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ပစမးက ေစာငၾကညေလလာေရး၊ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး၊ လမႈေရး ပသြငးျခငးႏင လမႈေရးေပါငးစညး ညညြတမႈ၊ ပပး ကညျခငးႏင ေစစပဖနေျဖျခငး စသည လပငနးမား ပးေပါငး လပေဆာငသညက ေတြ႔႐ရ ပါသည။ Paffenholz ႏင သမ၏ လပေဖာကငဖကမား ေထာကျပသကသ႔ တစခါတစရ အဆပါ လပငနးမား၏ အျမငျဖင မတညေသာ လပငနးမားမ အေရးပါေသာ အပငးမားက ထတႏတ၍ ေဆာင႐ြကရနမာ အခက အခ ႐ပါသည။ သ႔ေသာျငားလညး အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးမားအား ေလလာစစစျခငးျဖင ေလလာဆနးစစမႈအတြက အဆးပငးထက အစျပ ေဆာငရြကရမည အပငးက ေဖာထတေပးပါသည။

အျခားမတသားထားရမည အခကမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမား၏ ဆကစပမႈမာ အခနႏငအမ ေျပာငးလေနျခငးပငျဖစသည။ ဥပမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရန ၾကးပမး အားထတမႈ အခ ႔မာ အၾကမးဖကမႈ ႐ျခငး၊ မ႐ျခငးအေပၚ မတည၍ ေပၚလကေပာကလက ျဖစေန တတပါသည။ (အခနး ၂-၄ ‘အၾကမးဖကမႈ အေျခအေန’ ကၾကညပါ။) ျခြငးခကအခ ႔ အေနျဖင ဤေဆြးေႏြးခက စာတမးအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ လအမားစကမ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးက ၿငမးခမးေသာ လ႔အဖြ႔အစညး ေပၚေပါကရန အလားအလာမားသည အျပသေဘာေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး ထက အၾကမးဖကမႈ မ႐သည - ဆန႔ကငဘက သေဘာ ေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး အျဖစ ေဖာျပလဟန ႐ပါသည။141 ဤသေဘာထား အျမငမာ ၎တ႔၏ ေန႔စဥဘ၀တြင ေတြ႔ၾကေနရသည - အၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ ႏစမးေပါငးစပေနေသာ အေျခအေန - အေပၚ အေျခခပရပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးတြင ပါ၀င လပေဆာင ေနၾကသ အမားအျပားမာ အၾကမးဖကမႈမား ရပတန႔ေရး၊ ေနာကထပ အၾကမးဖကမႈမား မျဖစပြားေအာင တားဆးကာကြယေရး၊ ခစားေနၾကရေသာ ဆငးရဒကၡမားႏင ကာလ႐ညၾကာ တည႐ေနေသာ မညမမႈမား ေလာပါးသကသာေရး သ႔မဟတ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားက ေထာကခ အားေပးေရး တ႔အေပၚ အာ႐စက ေဆာင႐ြကၾကပါသည။ အျပသေဘာေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး မာ ေရ႐ညရညမနးခက ျဖစေသာလညး ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးတြင ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက အေရးပါ၍ အဓပၸာယ ျပည၀ေသာ နညးလမးမားျဖင သသသာသာ ပါ၀င အေထာကအက ျပေနပါသည။

ဤအခနးတြင Paffenholz ႏင အျခားသမား သတမတ ေဖာထတထားသည လပငနး ၇ ခႏင ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင မညသ႔သကဆငသညက ေလလာမည ျဖစပါသည။ ဤေနရာတြင ျမနမာႏငင အေျခအေနအရ ၎တ႔၏ လပငနးမားႏင ဆကစပမႈ ႏစခစလးက ေဖာျပေသာ ပတစပ ႐မည ျဖစပါသည။

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၁ - ကာကြယေစာငေ႐ာကျခငး

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင အရပဘက လမႈဖြ႔အစညး တ ၏ လပငနးတစခမာ ျပညသလထအား လကနကကင အဖြ႔မား၏ အၾကမးဖကမႈမ ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးရန ျဖစပါသည။ ယငးတ႔မာ ဥပေဒအရ အကာအကြယရ႐ႏငေရး အခမ စညး႐း တကတြနးေဆြးေႏြးေပးျခငး၊ ေဘးကငး လၿခေသာ ခလႈရာ သ႔မဟတ နားခရနေနရာ ေထာကပ ေပးျခငးတ႔ ျဖစႏငပါသည။ Paffenholz ၏ အဆအရ “လကနကကင ပဋပကၡမား ျဖစပြားေနစဥႏင ျဖစပြားၿပး ေနာကပငးတြင ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေပးေရး မလပေဆာငႏငလင အျခားေသာ အခနးက႑အလက လပငနးမားကလညး အားလးနးပါး လပေဆာငရန မျဖစႏင ေတာသည အေျခအေန ျဖစလာပါသည။”142 ၎တ႔၏ သေတသန ျပလပခကအရ ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးေရးမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးတစရပ ျဖစေသာလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေနျဖငေမာမနး သေလာက ေဆာင႐ြက ေပးႏငျခငး မ႐ေၾကာငး ေတြ႔႐ ရပါသည။ ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ ေပးရာတြငလညး အၾကမးဖကမႈ အေျခအေန၊ လပကငေဆာင႐ြက ႏငစြမးႏင လပငနးမားအတြက ရနပေငြ ရ႐မႈ စသညတ႔ အေပၚ မတညေနေသာေၾကာင ၎တ႔၏ ထေရာကမႈမာ အမးမး ကြျပားေနပါသည။143 ႏငငတကာတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓက ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 47

လပငနးတြင ၿငမးခမးေရးဇမား ေဖာေဆာငေပးျခငး၊ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင လသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈ အကအညမားေပးျခငးတ႔ တြဖကပါ၀ငေနပါသည။ (ဤအခနး၌ ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငး ကၾကညပါ။)144

ကာကြယေစာငေ႐ာကေရးသည အမားအားျဖင အစးရ၏ အဓကတာ၀န ျဖစသျဖင လက႐ ျမနမာႏငငတြင ကာကြယေစာငေ႐ာကေရး လပငနး၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အခနး က႑မာ အကန႔အသတ ႐ေနပါသည။ ႏငငေတာက ပဋပကၡတြင ပါ၀ငသ ျဖစေနသညအခါ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာမ လပငနးေဆာင႐ြကသမားက ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ ေပးေရးႏင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညမား ေပးေရးအတြက ၾကား၀င ေဆာင႐ြကေလ ႐ပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အမားဆး လအပေနသည ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ လပငနးမားမာ အဓမၼစစသား စေဆာငးမႈ၊ အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးရမႈ၊ ကား-မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈႏင ကေလးသငယ ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေရးႏင လကနကကင ပဋပကၡမား ခပၿငမးေရး အတြက ေဒသအလက ေဆာင႐ြကမႈမား ပါ၀ငပါသည။145 ေ႐ႊ ႔ေျပာငးသြားလာျခငးႏင ဒကၡသညမား၏ သြားလာလႈပ႐ားမႈမားမာ ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ မရ႐ျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာရၿပး၊ မၾကာ ေသးမက ရခငျပညနယ၊ ကခငျပညနယနင ႐မးျပညနယေျမာကပငး တ႔တြင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အေျခအေနမားႏင ဆကစပ၍ လမား သြားလာ လႈပ႐ားမႈမား အပါအ၀င ၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမား၏ အေစာပငးကာလမ စတင၍ တစႀကမမက လေပါငးေထာငႏငခၿပး ေနရပမ ထြကခြာၾကရပါသည။146 အစးရက ကခငျပညနယ၊ ႐မးျပညနယႏင ရခငျပညနယ တ႔တြင စစေဘးေ႐ာင စခနးမား ထေထာငခြင ျပထားၿပး၊ ဘာသာေရး အေျချပ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးမား (အခနး-၄၊ “ကခငျပညနယ” တြင ၾကညပါ။)147 အပါအင ျပညတြငးႏင ေဒသ အေျခစက အဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (INGOs) အပါအ၀င ႏငငတကာမ အပစမားက ကည ေထာကပေနၾကပါသည။ ယငးအရပဘကလမႈအဖြ အစညးမား ကယတငလညး လသားခငးစာနာမႈ အေထာကအပမား ကညေပးသညအခါတြင တားဆး ပတပငျခငးမားက ၾကေတြ ၾကရပါသည။148 အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားႏင ေခါငးေဆာင တစဥးခငးက ခလႈရာႏင နားခရန ေနရာမား ေထာကပေပးၾကပါသည။ ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးမႈ နမနာ ျဖစရပမာ မႏေလးတငး ေဒသၾကး၊ မတလာၿမ ႔႐ ရတနာဥး ဘနးၾကးေကာငးမ

ဘနးေတာၾကး တစပါးျဖစေသာ ဥးဇငးပငသည အဓက႐ဏးအတြငး လာေရာက ခလႈၾကသည မြတစလင ၁,၀၀၀ နးပါး အသကမေသေစရန ကာကြယေစာငေ႐ာက ေပးခပါသည။ (အခနး ၄-၈ ‘တငးေဒသၾကးမား’ တြင ၾကညပါ။)

ဥပေဒေရးရာ အေထာကအက ျပသမား၏ ကြနရက အခ ႔မာ လမားအား လကနကကင ပဋပကၡ ျဖစပြားခနတြင ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးရန အာ႐စကၾကပါသည။ ကခငျပညနယတြင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး ပကျပားသြားမႈက တ႔ျပနသည အေနျဖင ကခငေ႐ ႔ေန ၂၀ ေကာျဖင ၂၀၁၂ ခႏစတြင ဖြ႔စညးထားသည ကြနရကတစချဖစသည Shingnip ၏ အဖြ႔၀င အမားစမာ အမးသမးမား ျဖစၾကပါသည။ ၎တ႔သည ကား-မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈႏင ေျမယာအခြငအေရး အပါအ၀င လ႔အခြငအေရး ကစၥရပမားအေပၚ အာ႐စက လပေဆာငၾက ပါသည။ ၎တ႔ကငတြယ ေဆာင႐ြကရန ရည႐ြယသည ကစၥရပမားထမ တစခမာ “ျပညသ မား၏ ၉၅% က လက႐ ဥပေဒမားက မသ႐ၾကျခငး” ျဖစပါသည။149 ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ လအပေနသမားထမ ပမသသာ ထင႐ားသမားမာ ရခငျပညနယ ေျမာကပငးမ ႏငငမ မြတစလငမား ျဖစပါသည။ (အခနး ၄-၆၊ ‘ရခငျပညနယ’ တြငၾကညပါ။) ႏငငတစ၀နးတြင လမႈ အသငးအ၀ငးမား အၾကား အၾကမးဖကမႈ အႏရာယအျပင အၾကမးဖကသည စကားမားႏင အမနးစကားမား ေျပာဆသည အႏရာယလညး ႐ေနပါသည။

အၾကမးဖကသည စကားမားႏင အမနးစကားမား ေျပာဆသည အႏရာယမလညး ကာကြယရန လအပေနပါသည။”

“

48 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၂ - ေစာငၾကညေလလာျခငး

“ေအာကေျခအဆငမာ အရပသားမားရ ႔ ေစာငၾကညေလလာေရးဟာ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈအတြက အေတာအတန တညၿငမၿပး၊ ၿငမးခမးတ အေျခအေန တစရပ ျဖစေပၚေစရန အေထာကအက ျပျခငးျဖင ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပက ထနးသမးရာမာ အငမတန အေရးပါပါတယ။”

- ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးမ အၾကးတနး အရာ႐ တစဥး၊ ရနကန၊ ၂၀၁၇

ခႏစ၊ မတလ။

ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနး ဆရာတြင အရပသားမားက အပစအခတ ရပစေရး ေစာငၾကည ေလလာျခငး၊ မဒယာ ေစာငၾကညေလလာျခငး သ႔မဟတ လႊတေတာအား ေစာငၾကည အကခတျခငး စသညတ႔က ရညညႊနးပါသည။ ေစာငၾကညေလလာျခငးသည ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေရးႏင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး လပငနးမားအျပင ေစာစးစြာ ၾကတင သတေပးျခငး လပငနးမားႏင နးနးကပကပ ဆကစပမႈ ႐ပါသည။ သ႔ျဖစ၍ ယငးဆကစပမႈမားက ေကာငးစြာေလလာ ေဖာထတႏငပါက အထေရာကဆး ျဖစပါသည။ Paffenholz ေလလာခသည ျဖစရပမားတြင ေစာငၾကညေလလာရန လအပမႈသည ေဆာင႐ြကမည လပငနးအဆငႏင အၿမတေစ အျပနအလန ဆကစပေနသည မဟတပါ။150

ျမနမာႏငငအတြက လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကည ေလလာျခငးသည သယဇာတ ထတယမႈ လပငနး ႏင သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ ကစၥရပမား အပါအ၀င အထးသျဖင ေ႐ႊ ႔ေျပာငးသြားလာ သမားအတြက လပေဆာငေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ လပငနးမားတြင တစစတတစပငးအျဖစ ကာလ႐ညၾကာ ႐ေနခၿပး ျဖစပါသည။ ျပညတြငးမ ေစာငၾကညေလလာေရး အဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးမား၊ အထးသျဖင လ႔အခြငအေရး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ကစၥရပမားသည ျပညတြငးႏင နငငတကာ၏ ျမနမာႏငင အေၾကာငး အစရငခစာမားတြင ယဥတြပါ၀ငေနပါသည။ ျပညတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားသည အေရးပါေသာ သတငးအခကအလကမား ပပးေပးျခငးႏင ႏငငေရး အေျပာငးအလ၏ အငအားက ဆနးစစ ေလလာျခငးတ႔က ဆကလက ေဆာင႐ြကၾကပါသည။151 ျပညပတြင သြားေရာက အေျချပသည ေစာငၾကညေလလာေရးႏင စညး႐း တကတြနး ေဆြးေႏြးေရးဆငရာ အဖြ႔အစညး အခ ႔မာ ထအခနအေတာအတြငး ႏငငတြငး၌ ႐းမား စတငဖြငလစစ ျပေနၾကၿပ ျဖစပါသည။ (အခနး ၂-၅၊ “နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမား ဆကလကဆကစပေနဆ” တြင ၾကညပါ။)

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမာ အျခားႏငငမားႏင မတဘ ႏငငတကာက ဖြ႔စညးတာ၀န ေပးထားေသာ ေစာငၾကညေလလာသမား မ႐ပါ။ သ႔ေသာလညး ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး လကမတေရးထးၿပး ေနာကပငး အရပသားမား၏ အပစအခတ ရပစေရး ေစာငၾကည ေလလာေရးအစအစဥအခ ႔ ေပၚေပါကလာပါသည။ ယငးလပငနး အစအစဥမားမာ တစစတ တစပငးအားျဖင ႏငငတကာႏင ထေတြ႔မႈႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈတ႔က ေစေဆာေပးခၿပး၊ သတငးအခကအလက ရ႐ချခငး ျဖစပါသည။ တငးေဒသၾကး ၂ ခႏင ျပညနယ ၆ ခတြင ရပ႐ြာမ အလြတသေဘာ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသ ခန႔မနးေျခ ၃၀၀ ခန႔က လပေဆာငေနၾကပါသည။152 သာဓက အခ ႔အရ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးၾကးမား၏ ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးမားမာ ေျမျပငတြင လက႐လပငနး မားႏင ထပေနပါသည။ ယငးမာ မတညေသာ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကညအကခတသမား ေပါငးစပ ထားရာမ ေပၚေပါကလာၿပး၊ ၎တ႔၏ ေစာငၾကညေလလာမႈ အေလအထမားမာ တစေနရာႏင တစေနရာ မတညဘ ကြျပားေနပါသည။ ၎တ႔၏ လပငနးမာလညး ပဋပကၡမား ဆကလက ျဖစေပၚေနမႈႏင အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက ရ႐မႈႏင မ႐မႈတ႔အေပၚ မတည၍ ေျပာငးလေနပါသည။ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသမား၏ အခနးက႑မာ ေျပာငးလ ေနၿပး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡတ႔ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေျပာငးလမႈအေပၚ ထငဟပ၍ အခနႏင အမ ေျပာငးလေနပါသည။

ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသမားသည အၾကမးဖကမႈမားက ၎တ႔၏ အ႐နအ၀ါျဖင လညးေကာငး၊

ေစာငၾကညေလလာျခငးသည ျပညသလထအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ ႏင ေဒသအဆင ပညာေပး အစအစဥမားတြင ပါ၀ငေစေသာ ကရယာ တစခလညး ျဖစပါသည။”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 49

ကစၥရပမားသည ျပညတြငးႏင နငငတကာ၏ ျမနမာႏငင အေၾကာငး အစရငခစာမားတြင ယဥတြပါ၀ငေနပါသည။ ျပညတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားသည အေရးပါေသာ သတငးအခကအလကမား ပပးေပးျခငးႏင ႏငငေရး အေျပာငးအလ၏ အငအားက ဆနးစစ ေလလာျခငးတ႔က ဆကလက ေဆာင႐ြကၾကပါသည။151 ျပညပတြင သြားေရာက အေျချပသည ေစာငၾကညေလလာေရးႏင စညး႐း တကတြနး ေဆြးေႏြးေရးဆငရာ အဖြ႔အစညး အခ ႔မာ ထအခနအေတာအတြငး ႏငငတြငး၌ ႐းမား စတငဖြငလစစ ျပေနၾကၿပ ျဖစပါသည။ (အခနး ၂-၅၊ “နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမား ဆကလကဆကစပေနဆ” တြင ၾကညပါ။)

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမာ အျခားႏငငမားႏင မတဘ ႏငငတကာက ဖြ႔စညးတာ၀န ေပးထားေသာ ေစာငၾကညေလလာသမား မ႐ပါ။ သ႔ေသာလညး ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး လကမတေရးထးၿပး ေနာကပငး အရပသားမား၏ အပစအခတ ရပစေရး ေစာငၾကည ေလလာေရးအစအစဥအခ ႔ ေပၚေပါကလာပါသည။ ယငးလပငနး အစအစဥမားမာ တစစတ တစပငးအားျဖင ႏငငတကာႏင ထေတြ႔မႈႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈတ႔က ေစေဆာေပးခၿပး၊ သတငးအခကအလက ရ႐ချခငး ျဖစပါသည။ တငးေဒသၾကး ၂ ခႏင ျပညနယ ၆ ခတြင ရပ႐ြာမ အလြတသေဘာ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသ ခန႔မနးေျခ ၃၀၀ ခန႔က လပေဆာငေနၾကပါသည။152 သာဓက အခ ႔အရ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးၾကးမား၏ ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးမားမာ ေျမျပငတြင လက႐လပငနး မားႏင ထပေနပါသည။ ယငးမာ မတညေသာ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကညအကခတသမား ေပါငးစပ ထားရာမ ေပၚေပါကလာၿပး၊ ၎တ႔၏ ေစာငၾကညေလလာမႈ အေလအထမားမာ တစေနရာႏင တစေနရာ မတညဘ ကြျပားေနပါသည။ ၎တ႔၏ လပငနးမာလညး ပဋပကၡမား ဆကလက ျဖစေပၚေနမႈႏင အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက ရ႐မႈႏင မ႐မႈတ႔အေပၚ မတည၍ ေျပာငးလေနပါသည။ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသမား၏ အခနးက႑မာ ေျပာငးလ ေနၿပး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡတ႔ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေျပာငးလမႈအေပၚ ထငဟပ၍ အခနႏင အမ ေျပာငးလေနပါသည။

ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသမားသည အၾကမးဖကမႈမားက ၎တ႔၏ အ႐နအ၀ါျဖင လညးေကာငး၊

ေစာငၾကညေလလာျခငးသည ျပညသလထအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ ႏင ေဒသအဆင ပညာေပး အစအစဥမားတြင ပါ၀ငေစေသာ ကရယာ တစခလညး ျဖစပါသည။”

“ျဖစရပမားက အစရငခ တငျပျခငးျဖငလညးေကာငး ဟန႔တားရန ရည႐ြယ ပါသည။ သ႔ေသာလညး ေစာငၾကညေလလာျခငးသည ျပညသလထအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ153 ႏင ေဒသအဆင ပညာေပး အစအစဥမားတြင ပါ၀ငေစေသာ ကရယာ တစခလညး ျဖစပါသည။ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကည အကခတသ မားသည ကခငျပညနယ တစခတညးမာပင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA)၊ ႏင ကခငလြတလပေရးတပ (KIA) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ခပဆခေသာ ၂၀၁၃ ခႏစ စစျပမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပတ႔အေၾကာငး အသပညာေပး လပငနး ၁,၀၀၀ ေကာ ေဆာင႐ြကခပါသည။154 ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးသည ဒမကေရစ လပငနးစဥကလညး အေထာကအကျပႏငပါသည။ သာဓကအားျဖင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး သည ၂၀၁၅ ခႏစတြင ေ႐ြးေကာကပြ ေစာငၾကည အကခတသမားအျဖစ ႏငငသား ေထာငႏင ခ၍ စညး႐းႏငခပါသည။ (အခနး ၂-၂၊ “ျမနမာႏငင အေျပာငးအလ အတြငးမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး” တြငၾကညပါ။) ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဧၿပလ၊ ၾကားျဖတ ေ႐ြးေကာကပြအတြငး မဒယာ ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးမားလညး ဆကလက လပေဆာငခပါသည။

“ သြး” သည GDI မ ပပးကညေပးခေသာ ေဒသဆငရာ

ကြနရကတစချဖစပါသည။ သြးအေနျဖင လ အခြငအေရး

ဆငရာ ေစာငၾကညေလလာေရးႏင ကား/မ အေျချပ

အၾကမးဖကမႈအတြက ေစာငၾကညေလလာေရးက

မမကယပငနညးလမးျဖင ေဖာေဆာငခသည။

အရပသား ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတႏင ေလကင

သငတနးေပးထားေသာ ေစာငၾကညေလလာသမား

အၾကား အလြတသေဘာ ဆကဆေရးမားရေသာလညး

ေဒသအဆငတြင တရား၀ငဆကသြယေရးလမးေၾကာငး

မေပၚေပါကေသးပါ။ ယငးအေျခအေန (၂)

ရပက တစနညးနညးျဖင ေပါငးစညးေပးႏငရန

အလားအလာရေနပါသည။

ေစာပတာသနးထြဋ၊ ဆာမေထာ

50 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လပငနးေဆာင႐ြကခက ၃ - အသေပး ေဆြးေႏြးျခငး

Paffenholz က စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ အဓက လပငနး ေဆာင႐ြကခက တစချဖစၿပး၊ ပဋပကၡ၏ အဆငအားလးႏင သကဆငမႈ႐ကာ စညး႐း တကတြနး ေဆြးေႏြးရမည ကစၥရပ အမးမး၏ အေရးပါမႈမာ အခနႏငအမ ေျပာငးလ ေနသညဟ ဆပါသည။ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးသည လသ႐ငၾကား ေဆာင႐ြကျခငးမား ႐သကသ႔ အဆငအသးသးတြင အလြတသေဘာ လမးေၾကာငးျဖင ေဆာင႐ြကျခငးလညး ျဖစႏငပါသည။ ယငး၏ထေရာကမႈမာ အေျခအေနေပၚတြင မားစြာမတညပါသည။ သ႔ရာတြင ၿခင၍ ၾကညပါက အားလးထတြင အထေရာကဆး လပေဆာငခကျဖစေၾကာငး Paffenholz က ေတြ႔႐ခပါသည။ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးသည လအမားအျပားက စညး႐းျခငးမသည ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈအတြက အစအစဥ ခမတျခငး အထ ပစအမးမး ႐ေၾကာငး Paffenholz က သျမငလာခပါသည။ Paffenholz ၏ သေတသန ျပခကအရ ျဖစရပ အမားအျပားတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ျပနာမားက ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြး ညႏႈငးပြမားႏင ေျပလညမႈ ရ႐ၿပးေနာကပငး အစအစဥမားတြင ထညသြငးရာ၌ ထေရာကစြာ ေဆာင႐ြကႏငေၾကာငး ေတြ႔႐ရပါသည။

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးသည အထေရာကဆး လပေဆာငခကျဖစေၾကာငး Paffenholz က ေတြ ရခပါသည။ ”

“

ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး အမားစတြင စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈ နညးပါးၿပး၊ ေအာငျမငမႈလညး နညးပါးပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈတြင အစြမးကန ေဆာင႐ြကႏငမႈ မ႐ေသးပ ရပါသည။ ကစၥရပေပၚ မတည၍ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးျဖင ထးထးျခားျခား ေအာငျမငမႈ ရခေသာ မတတမးတစခမာ ျမစဆေရအားလပစစ စမကနး ရပဆငးေရးႏင အသငးအဖြ႔ ဆငရာ ဥပေဒအသစ ေပၚေပါကေရး လႈပ႐ားမႈ ျဖစပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ကား-မ အခးကကယစားျပမႈ ၃၀% အေကာငအထညေဖာေရး မ၀ါဒဆငရာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈကသ႔ အျခားေသာ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးေရး ၾကးပမးမႈမားမာ ေအာငျမငမႈ နညးပါးျခငး သ႔မဟတ အ႐နအဟန ေႏးေကြးျခငးမား ျဖစေပၚေနပါသည။ ျမနမာႏငငသည အမားျပညသႏငဆငေသာ ကစၥရပမားတြင လထစညး႐းမႈမာ ကာလ႐ညၾကာ သမငးေၾကာငး ႐ခၿပး၊ အၾကမးဖကမႈ ရပတန႔ေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက စစဥေသာ ၿငမးခမးစြာ လထဆႏၵျပမႈမား ေပၚေပါကခသည သာဓကမားစြာ ႐ခပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား တရား၀င ပါ၀ငႏငေရးအတြက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈမား ဆကလကလပေဆာငပါသည။ ယငးမာ အေၾကာငးအရာ ကစၥရပ အေျချပ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ၏ သးျခားလမးေၾကာငးတြင ေဆာင႐ြကျခငး ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြႏင ပတသကသည စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးမႈမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင မားအား ကန႔သတမႈ ႐ေနၿပး၊ အျခားေသာ ဥးစးဥးေဆာင ျပသမားမာ တရား၀င အသအမတျပ၍ စားပြ၌ ေနရာတစခ ရ႐ေရး ေတာငးဆရန ႐ေနပါသည။ အျခားေသာ အေျခအေန မတသည အေနအထားတြင ဥပမာ-ဂြာတမာလာ ႏငင၌ တရား၀င ေဆြးေႏြးညႏႈငးေရး လမးေၾကာငးမား၏ ျပငပမ ၾသဇာ သကေရာကမႈက အသးျပရန ၾကးစားခသည။ ျမနမာႏငငတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေနႏင လပငနးစဥ ျပငပမ ပါ၀ငႏငမည ယႏရားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက အျပညအ၀ ေလလာေဖာထတျခငး မျပႏငေသးပါ။ ဤနယပယတြင အျခားႏငငမားထမ ေလလာရန အခြင အလမးမား ႐ေနပါသည။155

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 51

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၄ - လမႈေရး ပသြငးျခငး

လမႈေရး ပသြငးျခငး ဆသညမာ လ႔ေဘာငအဖြ႔အစညး၏ စသတမတခကမားက လကနာရန တစဥးခငး ေလလာသငယမႈ လပငနးစဥ ျဖစပါသည။ လမႈေရး ပသြငးရာတြင အေရးအၾကးဆးေသာ ေနရာဌာနမားမာ မသားစမား၊ ေကာငးမား၊ ဘာသာေရး အေျချပ အသငး အ၀ငးမား၊ အသငးအဖြ႔မား၊ ကလပမားႏင အလပခြငမားျဖစပါသည။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာက မႈတြင လမႈေရး ပသြငးျခငးက ၿငမးခမးေရး ပညာေပးျခငး၊ ႏငငသား ပညာေပးျခငးႏင ဒမကေရစ တနဖးမား သငၾကားေပးျခငးတ႔ ပါ၀ငသည ၿငမးခမးေရး အေလအထ တစရပက အားေပးျမငတငေပးရန ၾကးပမးမႈအျဖစ နားလညထားပါသည။ Paffenholz ၏ အဆအရ ဤလပငနးႏင အကး၀ငသည လပငနးေဆာငတာမားမာ မၾကာခဏ ဆသလ ျပတေတာငး ျပတေတာငးျဖစျခငး၊ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈ မ႐ျခငး၊ အေျပာငးအလအတြက အေရးပါေသာ လထ လႈပ႐ားမႈ တစခ ေဖာေဆာငရာ၌ အခကအခမား ၾကေတြ႔ရျခငးႏင ၾကးမားကယျပန႔ေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအေပၚ ၾသဇာ သကေရာကေလ မ႐ျခငးတ႔က ေတြ႔ၾကရသညဟ ဆပါသည။156 မညသ႔ပင ဆေစကာမ သမ၏ သေတသနျပခကက “ျပညသလထ အေနျဖင ပဋပကၡက အျပသေဘာျဖင ကငတြယေျဖ႐ငးႏငရန လမႈေရး အရပသြငးျခငးအားျဖင ျပလပႏငေၾကာငး” ျပသေနပါသည။ ဒမကေရစ တနဖးမားက အားေပးျမငတငရနႏင ၿငမးခမးေရး အေလအထ တစရပအတြက ကာလ႐ညၾကာ ၾကးပမးအားထတရနမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား သ႔မဟတ ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား ေဆာင႐ြကရနမဟတဘ အမးသား ပညာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ၏ တစစတတစေဒသအျဖစ ေဆာင႐ြကရနျဖစေၾကာငး သမက ေျပာပါသည။157

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ျမနမာႏငတြင အပခပသည အစးရ အဆကဆကက ဒမကေရစ၏ တနဖးမားႏင အေတြးအေခၚ တ႔က သငၾကားေပးျခငးႏင ျဖန႔ျဖးျခငးတ႔က ကန႔သတခပါသည။ ႏငငသား အခြငအေရးဆငရာ ပညာေပးေရး (ျပညသ နတ) အစအစဥက ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔မားႏင ျပညပေရာက အဖြ႔မားက ေဆာင႐ြကခၿပး (အခနး ၂-၁၊ “ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ သမငးအကဥးခပ” တြငၾကညပါ။) လငယမးဆကမားအား ယခငအစးရ ေနရာတြင အျခားေ႐ြးခယစရာအျဖစ ဒမကေရစ အစးရ အေၾကာငး စဥးစားလာေစပါသည။ ၂၀၁၀ ျပညႏစမ စတင၍ ဒမကေရစ တနဖးမားက ျမငတင အားေပးေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား တးပြားလာၿပး၊ ရကတ၊ ရက႐ည သငတနး မားႏင ေကာငးမားက ထေထာငလာၾကပါသည။ သာဓက အေနျဖင ၿငမး (Shalom) ေဖာငေဒး႐ငးက ႏငငသား ပညာေပးေရးက အေလးေပးေသာ ၿငမးခမးေရး ပညာေပးမႈမားက စတငေဆာင႐ြကခပါသည။ အလားတပင အမးသား မတကြျပားမႈႏင သဟဇာတျဖစေရး ဗဟဌာန (CDNH) သညလညး ေပၚထြကလာပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ဒမကေရစ စႏႈနးမားႏင ဖကဒရယစနစ၊ လ႔အခြငအေရး၊ ကား-မ တနးတညမမႈႏင မေပးျခငးစသညတ႔ႏင ပတသက၍ သတမသျမငေရးအတြက အသပညာေပး လပငနးမားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႐ြကခပါသည။ ယငးလပငနးမား ထမ အခ ႔မာ တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငသည အေၾကာငးအရာမားႏင ယႏရားမား အေၾကာငးကလညး ျပညသလထအား ပညာေပးပါသည။ ႏငငသား အခြငအေရးဆငရာ ပညာေပးေရး လပငနးမားသည ႏငငတကာ၏ ေထာကပကညမႈျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေ႐ြးေကာကပြ မတငမ ၾကးထြားလာၿပး၊ ၂၀၂၀ ျပညႏစ၊ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာကပြတြငလညး ဆကလကလပေဆာင သြားမည ျဖစပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားသည ပဋပကၡ ေျဖ႐ငးေရး သငတနးမားႏင အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြမား၊ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပတသကသည ေဆြးေႏြးပြမားက ကငးပၾက ပါသည။ ယငးသ႔ၾကးပမး ေဆာင႐ြကမႈမားတြင ျပတေတာငးျပတေတာငး ျဖစျခငးႏင ညႏႈငး ေဆာင႐ြကမႈ မ႐သည လကၡဏာမားမာ Paffenholz ေလလာခသည ႏငငမားႏင အလားတ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ယငးလပငနးမားက တစၾကမတညးသာ လပေဆာငတတေသာ သဘာ၀႐ၿပး၊ ေနာကဆးတြင ေရာကရလပေဆာငႏငမႈမာလညး အကန႔အသတ ႐သျဖင ယငးလပငနးမား၏ ထေရာကမႈက တငးတာရန ခကခပါသည။ ယငးအခကက

52 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ထညသြငးစဥးစားပါက အမးသား ပညာေရးး ျပျပင ေျပာငးလမႈက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက လပေဆာငေနေသာ လပငနးမားထက ပမကယျပန႔ေသာ လထထသ႔ ေရာက႐ႏငသည အခြငအလမး တစရပက ေဖာေဆာငေပးႏငမည ျဖစပါသည။ လတငးအတြက ပညာေရးသည မညသညႏငငတြငမဆ လမႈေရး အရပသြငးေပးႏငသည အေျခခ အေၾကာငးတရားျဖစၿပး၊ ဒမကေရစ တနဖးမားထတြင အျမစတြယေနသည ၿငမးခမးေရး ႏင စတ႐ည သညးခႏငမႈ အေလအထ တစရပက ေမြးျမေပးႏငမည အလားအလာက ျဖစေပၚ ေစပါသည။ အထးသျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအေၾကာငး သတမသျမငေရး ထေရာကေသာ အသပညာေပးမႈမားမာ ေကး႐ြာအဆင အစညးအေ၀းပြမားမသည လထဆကသြယေရး မဒယာမားအထ ႐ႏငၿပး၊ လအမားစ ပါ၀ငလာႏငပါသည။

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၅ - လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈ

လမႈေပါငးစညးညညြတမႈ ဆသညမာ မမတ ၏ လ အဖြ အစညး ျဖစသညဟေသာ ခယခက ျဖစေပၚလာကာ ယၾကညမႈ ျမငတငေပးၿပး၊ ရပ႐ြာလထအားလးက ၿငမးခမးစြာျဖင ေအာငျမငျဖစထြနး၍ တးတကႏငသည အခြင အလမးက ေဖာေဆာငေပးေသာ နညးလမးျဖင ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြေနထင ၾကျခငးပင ျဖစပါသည။ လကေတြ႔အားျဖင လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈ၏ သေဘာအဓပၸာယမာ အေျခအေနေပၚတြင မတညပါသည။ ယငးလပငနးမာ တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အၿမတမး တက႐က ဆကစပေနသည မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ၿငမးခမးေရး သေဘာ တညခကပါ သတမတ ျပ႒ာနးခကမားသည လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈ သ႔မဟတ အပစ အတြငးႏင အပစ တစခႏင တစခအၾကား ကြျပားမႈမား၏ အေၾကာငးရငး ဇာစျမစက ကငတြယ ေျဖ႐ငးေပးႏငပါသည။158 အသငးအ၀ငးအခငးခငး သဟဇာတျဖစေရးက အေလးထား ေဆာင႐ြကျခငးမာ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငး၏ လပငနးေဆာငတာပင ျဖစပါသည။ လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈအေပၚ အာ႐စကရမည နညးလမး သးသြယက Paffenholz က သတမတ ေဖာထတ ထားပါသည။ ပထမ နညးလမးမာ လမႈေရး ကြျပားမႈမားက ေပါငးကးဆကသြယေပးရန မတညေသာ လမားက အတစစညးေပးျခငးျဖင ဆကဆေရးကစၥက စဥးစားရန ျဖစသည။ ဒတယ အခကမာ အၾကမးဖကမႈ ခပၿငမးေစျခငး သ႔မဟတ တားဆးကာကြယျခငး စသညတ႔ကသ႔ ရလဒအေပၚ အာ႐စကျခငးျဖစသည။ တတယ အခကမာ ရလဒႏငပင ဆကစပေနပါသည။ လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈက စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးမႈႏငအတ ယဥတြၾကညရန ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင လမႈ ေပါငးစညးညညြတမႈ ေခါငးစဥ ေအာကမ ေဆာင႐ြကေသာ လပငနး မားမာ ေရတတြင ထေရာကမႈနညးပါသည။ သ႔ေသာလညး အခနၾကာလာသညႏငအမ ေရ႐ည ခငၿမေသာ ရလဒျဖစေပၚ ေစေရးအတြက အေထာကအက ျပႏငပါသည။ လပငနးမားမာ တစခါတစရ သတမမမေသာ သမေမြ႔သည အငအားမားျဖစသည အပစအခငးခငး ပဋပကၡ ျဖစမႈ၏ အဓကကေသာ အခကမားအေပၚ အာ႐စကေလ ႐ပါသည။159 ျမနမာႏငင႐ လအမားက အသငးအ၀ငးမားအၾကား အၾကမးဖကမႈႏင ပတသက၍ စးရမပပနမႈက မၾကာေသးမက ျဖစပကသကသ႔ ေဖာျပၾကပါသည။160 ဤျပနာအေပၚ တ႔ျပနရာတြင ေကာလဟလမားအား ကငတြယျခငးႏင အမနးစကား မားအား ဆန႔ကငတ႔ျပနျခငးမသည လငယမား ဥးေဆာငသည ယၾကညမႈေပါငးစ လႈပ႐ားမႈ လပငနးမား အထ ပါ၀ငပါသည။ နမနာ တစခမာ Smile ပညာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ေဖာငေဒး႐ငး (SEDF) ျဖစပါသည။161 SEDF က ယၾကညမႈေပါငးစ လငယခရးစဥ တစခက စစဥခၿပး၊ မတညေသာ ဘာသာေရး အပစမားမ လငယမားသည ျမနမာႏငင တစ၀နးလးမ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး အခ ႔ ႐ အျခားေသာ ဘာသာကးကြယသမား၏ ေဒသမားသ႔ အျပနအလန သြားေရာကၾကပါသည။ ကယား ျပညနယတြင မြတစလင လငယအပစ တစစက ၎တ႔အခငးခငးၾကား အစြနးေရာကမႈမားက တားဆး ကာကြယရနအတြက အဖြ႔ တစဖြ႔က ထေထာငခၾကပါသည။ ၎တ႔သည အစပြေတာသ႔ တကေရာကရန အျခားဘာသာ၀င လငယမားအား ၎တ႔၏

လမႈေပါငးစညးညညြတမႈမာ ေနရာတငးနးပါးတြင အဓက ျပနာတစရပ ျဖစေနၿပ”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 53

ဗလသ႔ ဖတေခၚခၾကပါသည။162 မတညေသာ ဘာသာေရး ေနာကခ ႐သည လငယမားမာ တစဥးအေၾကာငး တစဥး သပမသၾကသျဖင ယငးကသ႔လပရားမႈ မးမာ ႐ားပါး ပါသည။ ပဏာမ ေဆာင႐ြကသည လပငနးမားကတညေသာ ပနးတင သ႔မဟတ ဘစတ၀ငစားမႈ ျဖင ဖြ႔စညးသညအခါ လမႈ ေပါငးစညးညညြတမႈမာ ပ၍ထေရာကမႈ ႐ပါသည။ ရခငျပညနယတြင လမႈေရး အသငးအဖြ႔တစခက ေဆာင႐ြကေသာ ငါးလပငနး စမခကက အသကေမြး ၀မးေကာငး လပငနး တးတကေရး ဥပေဒ ျပငဆင ေျပာငးလမႈမား ျပလပရနအတြက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးရန ရပ႐ြာလထအား အတစစညးေပးခပါသည။ ယငးစမခကသည လမႈ အသငးအ၀နးမား အၾကား ကြျပားမႈမားကသာမက ရပ႐ြာလထႏင ေဒသ အာဏာပငမား အၾကား ေပါငးကး ဆကသြယ ေပးခပါသည။163 ေမတာ ဖြ႔ၿဖးေရးေဖာငေဒး႐ငးသည လမႈႏငငေရး အေနျဖင ႐ႈျမငၿပး၊ အလားတ လပငနးမားက လပေဆာငပါသည။ အျပငပနးအားျဖင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈ ႏင ဆကႏြယျခငးမ႐ေသာ နညးလမးျဖင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈက ျမငတင အားေပးသည လပငနးမားသည ျမနမာႏငငတြင တစမထးျခားၿပး၊ အနာဂတအတြက ရငးႏးျမပႏရမည လမးေၾကာငးတစခ ျဖစႏငပါသည။ လမႈေပါငးစညးညညြတမႈက ျမငတငအားေပးရာတြင ပဂၢလက အခနးက႑က သ႐နားလညႏငရန ေနာကထပ ေလလာဆနးစစမႈမား ျပလပရန လအပမည ျဖစပါသည။

လမႈေပါငးစညးညညြတမႈသည ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡ ျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးရငးက ကငတြယေျဖ႐ငးရာတြင အဓက ကပါသည။ ယငးသ႔ေျဖ႐ငးရာတြင ကးကြယယၾကညမႈႏင ပထ၀၀ငအရ သာမက လမးစ၊ ကား-မႏင အသကအ႐ြယအလက ႏငငေရးမား အပါအ၀င အသြငတ ႏငငေရးပစ အားလး ပါ၀ငပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား၌ ျပညသမား ႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးရာတြင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈမာ ေနရာတငးနးပါးတြင အဓက ျပနာတစရပ ျဖစေနၿပး၊ ကယျပန႔ေသာ အပစအသြငလကၡဏာ တညေဆာကပ အမးမးႏင ဆကစပေနပါသည။ အပစအခငးခငးႏင အပစတြငး ျဖစပြားေသာ ယငးတငးမာမႈမား ေျဖ႐ငးေရးမာ ငပလးေနေသာ ကြျပားမႈမားက ေကာလႊားေရးႏင အနာဂတတြင ျပငးထနေသာ ပဋပကၡ ျဖစရပမားမေပၚ ေပါကေအာင တားဆးကာကြယေရးတြင အဓက ကေသာ လညး ယငးတ႔က ကငတြယေျဖ႐ငးႏငမႈ မ႐ေသးပါ။

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၆ - ေစစပဖနေျဖျခငးႏင ပပးကညျခငး

ဤလပငနးက အၾကမးဖကမႈ တားဆးကာကြယရန သ႔မဟတ ခပၿငမးေစရန ရည႐ြယလက ဘကႏစဘကအၾကား ဆကသြယေရးအတြက အားေပးကညေသာ လပငနးမားက ေဖာျပေန ပါသည။ Paffenholz က ပပးကညျခငးႏင ေစစပဖနေျဖျခငးက ေရာစပၿပး အဆပါ လပငနး မားသည ႏငငသားမားႏင ႏငငေတာအၾကား၊ လကနကကင အဖြ႔မားအၾကားႏင ရပ႐ြာလထႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားအၾကား၊ အဆငအမးမးတြင တရား၀ငျဖစေစ၊ အလြတသေဘာျဖစေစ ျဖစေပၚေနေၾကာငး ေျပာပါသည။164 ႏငငတကာတြင ယငးလပငနးသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးႏင မားစြာဆကစပသညဟ ယဆၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး “ပဋပကၡ စမခန႔ခြေရးမာ အစးရ၏ လပငနးတစရပ ျဖစၿပး ႏငငေတာ သ႔မဟတ ကမၻာကလသမဂၢ ကသာ အေကာငးဆး ေဆာင႐ြကႏငသျဖင သတမနေရးရာ ပဋပကၡ စမခန႔ခြေရးတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး၏ အေထာကအက ျပမႈမာ အကန႔အသတ ႐ေနၿပး၊ ထးျခားေသာ အမႈမားတြငသာ ေတြ႔႐ရသည” ဟ Paffenholz က ဆပါသည။165 အျခားႏငငမားတြင အဆငျမင ေစစပ ဖနေျဖေရး ၾကးပမးမႈမား၌ အေထာကအက ျပေနသည ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညး အခ ႔ ကလညး ျမနမာႏငငတြင လပငနးမား ေဆာင႐ြကေနလငကစား ေစစပ ဖနေျဖေရး လပငနးတြင လပေဆာငျခငး မဟတပါ။ ေဒသတစခလး႐ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမ ေစစပဖနေျဖသမားကလညး ပဋပကၡ ျဖစပြားေနေသာ အဖြ႔မားအား စြမးေဆာငရည ျမငတငေပးေနေသာလညး166 ၾကားလ၏ ေစစပဖနေျဖေပးမႈ မပါ၀ငပါ။167

Paffenholz ၏ သေတသန ျပခကအရ အမးသားအဆင ေစစပဖနေျဖေရးမာ ပဂၢလတစဥး တစေယာကခငး အေနနငသာ ေဆာင႐ြကရန ကန႔သတထားေလ႐ေၾကာငး ေတြ႕႐ရပါသည။168 ျမနမာႏငငတြင ေစစပဖနေျဖေရး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

54 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လပငနးက သမငးေၾကာငးအရ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးက ကာလ႐ညၾကာ ေဆာင႐ြကခၿပး၊ ယငးသ႔ေဆာင႐ြကရာတြငလညး အဖြ႔အစညး အေနႏငထက ၾသဇာတကမ ႐ေသာ အမးသား ေခါငးေဆာငမားကသာ ေဆာင႐ြကေလ ႐ၾကပါသည။169 ၎တ႔ တစဥးခငး၏ ထေရာကမႈမာလညး ပဂၢလေရး ယၾကညမႈ၊ ဘကမလကေရးထက လကလမးမႏငမႈႏင တရား၀ငမႈ တ႔အေပၚ မတညေနပါသည။ ဘာသာေရးႏင စးပြားေရး ဘကမ ပပးကညမႈ လပငနး ေဆာင႐ြကေသာလညး ေစစပဖနေျဖေရးတြင ေဆာင႐ြကမႈ နညးပါးပါသည။ ပဋပကၡ ေစစပဖနေျဖေရး ဆရာတြင အဓကအားျဖင ပဋပကၡ စမခန႔ခြေရးကသာ လပေဆာငၿပး၊ ေရ႐ည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈထက ယာယ ပစခတတကခကမႈ ရပစျခငး သ႔မဟတ အပစအခတ ရပစမႈ ရ႐ျခငးသာ ျဖစပရပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ၁၉၉၀ ျပညႏစတြင ေပၚထြနးလာသည ခငမာမႈ မ႐ေသာ ေစစပဖနေျဖ သမား၏ ကြနရကတစခ ျဖစသည တငးရငးသား လမးမား၏ ေစစပဖနေျဖသမား အဖြ႔အစညး (ENMF) ႐ေနပါသည။ ယခအခါ အသစအသစေသာ ပဏာမ ေဆာင႐ြကမႈမား ေပၚေပါကလာၿပး၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားက ေဒသအဆငတြင စစမကျဖစပြားေနေသာ အဖြ႔မားႏင ပဋပကၡ ျဖစပြားရာ နယေျမ႐ ရပ႐ြာ လထမား အၾကား ေဆြးေႏြးညႏႈငးရာတြင ပပးကညေနပါသည။ အျခားေသာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက ရခငျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား႐ ဗဒၶဘာသာ၀ငမားႏင မြတစလင ဘာသာ၀ငမားအၾကား ေစစပဖနေျဖေပးလက ႐ပါသည။ ေဒသအဆင ေစစပဖနေျဖ သမားမာ အကးေဆာင အျဖစသာ သတမတထားေလ႐ၿပး ႐ငးလငးတကသည အခနးက႑ႏင လပပငခြင သတမတထားျခငး မ႐ဘ တမနမားအျဖစသာ ေဆာင႐ြကရေလ ႐ပါသည။

ျမနမာႏငငတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည နညးပညာ အကအည ေပးျခငးျဖင ေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈမားတြငလညး ကည ေဆာင႐ြကပါသည။ ယငးအလားအလာ တစရပမာ ဥးသနးစန အစးရ လကထကတြင စတင ေပၚေပါကလာခၿပး၊ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည အစးရလကထကတြင ဆကလကေဆာင႐ြက ေနပါသည။ ယငးမာ သးသန႔ အသပညာ ဗဟသတမား ပပးေပးျခငး သ႔မဟတ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈ နညးပညာ ကသ႔ေသာ နယပယတြင စြမးေဆာငရည ျမငတငေရး သငတနးမားေပးျခငးတ႔ျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ လႈပ႐ားမႈမား စစဥရာတြင အကအည ေပးသညသေဘာ သကေရာကပါသည။ သ႔ေသာလညး

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ ပဂၢလ အနညးငယမာ ထအခနးက႑က ျဖညဆညးေဆာင႐ြကႏငရန စပဆငသည ကြမးကငမႈမား ႐ပါသည။ နညးပညာ ကြမးကငသည လပငနးေဆာင႐ြကသမား လအပခက ျမငမားေနျခငးမာ ၎တ႔ကယတင လပကငႏငစြမး႐သည ကြမးကငသမားျဖစေၾကာငး သ႔မဟတ ထသ႔ ကြမးကငသမား ျဖစလာေစလေၾကာငး ေဖာျပေနျခငး ျဖစပါသည။ နညးပညာ အကအည ေပးသမားအျဖစ အစးရ သ႔မဟတ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားထ ယၾကညစတခစြာ ၀ငထြကႏငသ ပဂၢလမားက မၾကာခဏ ဆသလ တာ၀နယ ေဆာင႐ြကၾကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အနညးငယက ဤအခနး က႑တြင ပညာ႐ငပသစြာ လြတလြတလပလပ ျဖညဆညး ေဆာင႐ြက ေနၾကပါသည။ အနာဂတတြင ယငးတ သည အဖြ အစညး ဆငရာ နညးပညာပငးဆငရာ ပပးမႈမားမ တဆင အကးခစားမႈမားရရႏငပါသည။

လပငနး ေဆာင႐ြကခက ၇ - ၀နေဆာငမႈေပးျခငး

၀နေဆာငမႈ ေပးသည လပငနးမားတြင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈ အကအညမား ပါ၀ငသည။170 “အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားသည စစမက ျဖစပြားေနေသာ နယေျမမားႏင မတညမၿငမ ျဖစေနသည ပဋပကၡအလြန အေျခအေနမးတြင တရား၀ငသညျဖစေစ၊ မ၀ငသညျဖစေစ ၀နေဆာငမႈေပးေနသမား ျဖစေလ႐သည” ဟ Paffenholz က ဆပါသည။171 Paffenholz ၏ သေတသန ျပခကအရ ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက အမားဆး တာ၀နယ ေဆာင႐ြကလက႐ေသာ လပငနးျဖစေၾကာငး ေတြ႔႐ရ ပါသည။ သ႔ေသာလညး ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ေခါငးစဥ ေအာကမ ေဆာင႐ြကေလ႐ျခငး မဟတပါ။ Paffenholz က ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည ပငက အားျဖင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ကာကြယ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Protection

Monitoring

Socialisation

Social Cohesion

Facilitation/Mediation

Service Delivery

အသေပးေဆြးေႏြးျခငး

ဆေလာမႈ

ျဖစေပၚမႈ

ထေရာကမႈ

Advocacy

ကာကြယေပးႏငျခငး

ေစာငၾကညေလလာျခငး

လမႈေရးပသြငးျခငး

လမႈေပါငးစညးညၫႊတျခငး

ေစစပေပးျခငး/ပပးကညျခငး

ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 55

ေစာငေ႐ာကေရး၊ ေစာငၾကညေလလာေရး၊ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးႏင လမႈေပါငးစညးညညြတမႈ စသည အျခား လပငနးမား လပကငႏငခြငက ဖနတးေပးသညဟ Paffenholz က ဆပါသည။172

ျမနမာႏငငတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးႏင အတငးအတာ ၾကးမားေသာ အၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ သဘာ၀ ေဘးအႏရာယမားက တ႔ျပနသည အခနးက႑တြင မၾကာခဏ ေဆာင႐ြကေလ႐ၿပး၊ တစခါတစရ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၏ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဆငရာ အဖြ႔မားႏင အတ ပးေပါငး၍ လပေဆာငပါသည။ ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည လအပခက ေပၚေပါကသည အခါတငး လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေရး လပငနးတြင အငတကအားတက ပါ၀ငလပေဆာင ၾကပါသည။ ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးမာ အလ႐င ထမ ရနပေငြ အေတာအတန ရ႐ႏငေသာ အခြငအလမး တစရပ

ျဖစပါသည။ တစခနတညး မာပင အစားအစာ၊ ေနထငမႈႏင ႐ပပငးဆငရာ ကာကြယေစာငေ႐ာကမႈ အေျခခ လအပခက မားအျပင စတလမႈေရးပငးဆငရာ သကသာရာရမႈႏင စတဒဏရာရမႈ ကစားေရး နယပယတြင ကြာဟခကမား ႐ပါသည။ အျခားလပငနးမားႏင ႏႈငးစာပါက လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေရးအတြက ၀နေဆာငမႈေပးျခငးသည ၀နထမးပငးႏင အသးစရတတြင မႏႈငးယဥ သာေအာင

၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည ပငက အားျဖင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ကာကြယ ေစာငေ႐ာကေရး၊ ေစာငၾကညေလလာေရး၊ စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးႏင လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈ စသည အျခား လပငနးမား လပကငလာႏငခြငက ဖနတးေပးသည။”

“ဘြငႏး (ဝ) ႏင ငငငငး (ယာ)၊ ကကးအမးသမးမားဆငရာ လ႔အခြငအေရး အစညးအ႐း

56 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ပမမားျပားပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည ပဋပကၶမားေၾကာင လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈဆငရာ လအပခက ျမငမားေသာ လပငနး နယပယမားတြင သြား၍ စေနပါသည။ ကခငျပညနယႏင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည ႏငငတကာ အကအည အတြကႏင ၎တ႔ကယတင အေျခခ ကည ေထာကပေရး ေအဂငစ အေနႏငပါ ႏစမးစလးအတြက လပငနး အေကာငအထည ေဖာသမား အျဖစ ေဆာင႐ြကေနပါသည။ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေရး လပငနးမား၊ အထးသျဖင ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာထြကေျပးရသမား (IDPs) အတြက အကအည ေပးရာတြင တားဆးမႈမား ႐ေၾကာငး အစရငခစာမား အဆကမျပတ ရ႐ေနပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေရး လပငနးတြင တပမေတာ၏ ကန႔သတခပခယမႈ အေပၚ စးရမပပနေၾကာငး ထတေဖာေျပာၾကားခပါသည။173

လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအည ေပးေရးႏင အျခား၀နေဆာငမႈ လပငနးမားအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက အေရးပါေသာ အေနအထားတြင ႐ေနသည ကခင ျပညနယတြင ၀နေဆာငမႈ ေပးေရးသည ပဋပကၡေၾကာင ထခကခစားရေသာ လထမား၏ လအပခကက ျဖညဆညးေပး သကသ႔ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး၏ လပငနး ေဆာငတာ တစခ

ျဖစပါသည။ Paffenholz ၏ သေတသန ျပလပခကထမ ဆမာလယာႏငင၏ ျဖစရပကသ႔ပင အခ ႔ေသာ နယေျမမား၊ အထးသျဖင ေ၀းလေသာေဒသမားႏင ပဋပကၡဒဏ ခစားရေသာ ေဒသမားတြင အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈမား ရ႐ႏငမႈ နညးပါးျခငးႏင အခြငအလမး မ႐ျခငးတ႔ေၾကာင ကခငျပညနယတြင ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည အေရးအပါဆး လပငနးတစခ ျဖစေနပါသည။174 ဤေဒသ၏ အေျခ အေနမာ “၀နေဆာငမႈ ေပးျခငးသည အကအညေပးသည အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညး မားႏင အျခားအဖြ႔အစညးမား၏ ႏငငေရး စတ၀ငစားမႈ မ႐သည သေဘာ သဘာ၀ေၾကာင စညး႐း တကတြနး ေဆြးေႏြးျခငး အတြက ၀ငေရာကခြငက ဖနတးေပးႏငျခငး မ႐ပါ” ဟေသာ Paffenholz ၏ ေတြ႔႐ခကႏင ဆန႔ကငဘက ျဖစေနပါသည။175 ကခငျပညနယတြင ၀နေဆာငမႈ ေပးေရးမာ ႏငငေရး ႐ႈေထာင ႐ေနၿပး၊ လပငနး ေဆာင႐ြက ေနေသာ ယငးအရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ဟန႔တားျခငးထက အကအည ေပးသင ပါသည။ ၀နေဆာငမႈေပးရာတြင ပးေပါငးေဆာင႐ြကျခငးသည ထခကလြယေသာ လထမား၊ အထးသျဖင ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာထြကေျပးရသမား (IDPs) ၏ အေျခအေန တးတက ေကာငးမြနေစရန စေပါငး၍ စညး႐း တကတြနး ေဆြးေႏြးျခငးအတြက အေျခခ အေၾကာငးရငး ျဖစပါသည။ (အခနး ၄-၂၊ “ကခင ျပညနယ” တြင ၾကညပါ။)

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 57

၃-၂။ အျခားေသာ လပငနးမား - ေပါငးကးဆကသြယေပးျခငးႏင ဆႏၵထတေဖာေပးျခငး

Paffenholz ၏ လပငနး ၇ ခအျပင ျမနမာႏငင႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အဓက ကေသာ အခနးက႑ တစခမာ ရပ႐ြာလထအတြက ေပါငးကးဆကသြယ ေပးျခငးႏင ဆႏၵ ထတေဖာေပးျခငး ျဖစသည။ ေဒသတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အကးအေျပာငးႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမား ရ႐ႏငမႈ နညးပါးသည ရပ႐ြာလထအား သတငးအခကအလကမား ေပးပါသည။ ယငးသ႔ ၾကးပမးမႈေၾကာင အထးသျဖင လကနကကင တပဖြ႔ႏစဘကစလးက ထနးခပထားေသာ အပစအခတ ရပစ ထားသည နယေျမမားတြင ေဒသခ ရပ႐ြာလထ၏ လအပခကမားႏင ဆငေသာ သတငး အခကအလကမား စေဆာငးႏငရန အခြငအလမး တစရပ ရ႐ေစပါသည။ ယငးသတငး အခကအလကမားက အစးရ ဌာနမား၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၊ လႊတေတာ ကယစားလယမား၊ ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၊ သတမနမား သ႔မဟတ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ၏ တစစတတစပငးအျဖစ မေ၀ေပးသညအခါ မတညေသာ ဆကစပ ပတသက ေနသမားအား ဆကသြယေပးပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ ေခါငးေဆာင တစဥး၏ ေျပာစကားအရဆလင “ကြနေတာတ႔က ရပ႐ြာလထ၊ အစးရန႔ အျခားဆကစပပတသက ေနသေတြ ၾကားမာ ေပါငးကးတတား တစခလပါပ။ ေျမျပငမာ ဘာေတြ ျဖစပကေနလဆတာ ကြနေတာတ႔ သတယ။ ဒါေပမ မ၀ါဒ ခမတတ အဆငကလညး ကြနေတာတ႔သတယ” ဟ ေျပာပါသည။176

ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမားႏင ပတသကသည သတငး အခကအလကမားက ရပ႐ြာ လထအား ေထာကပ ေပးၿပးေနာက ရပ႐ြာလထ၏ ႐ႈေထာငအျမငက ဆးျဖတခက ခမတသည ရာထး႐ လႀကးေခါငးေဆာငမားအား မေ၀ေပး သညအခါ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး အားလး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမား ပ ႔ႏ႔လာပရပါသည။ မားမၾကာမ ႏစမားအတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ဤ လပငနးက တးတကလပေဆာင လာသညအခါ ေပါငးကး ဆကသြယေပးရနႏင လပငနးကင၀တႏငအည တထြင ဖနတးမႈျဖင ဆႏၵမားက ထတေဖာေပးရန ေသခာေပါက လအပလာပါသည။

၎တ႔၏ ရပ႐ြာလထအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ေျပာဆႏငစြမးႏင ပတသက၍ အေလးအနက စဥးစားရန အေရးၾကးပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားက ၎တ႔သည ေဒသခ ျပညသမား၏ လအပခကမားက နားလည သ႐သျဖင ဆးျဖတခက ခမတသည လႀကးပငးသ႔ ဆကသြယတငျပရန ၎တ႔တြင တာ၀န႐သညဟ ယဆၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ေဒသအေၾကာငး သ႐ႏငျခငးေၾကာင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ၎တ႔ လပငနးေဆာင႐ြကေနသည နယေျမ႐ ရပ႐ြာလထအတြက ကယစားလယမား သ႔မဟတ ပါ၀ငေဆြးေႏြးသမား ျဖစသညဟ ေသခာေပါက ဆ၍မရႏငပါ။ ကယစားျပမႈ ျပနာသည အထးသျဖင ၿမ႕ ျပမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငမားက ေကးလကေဒသအတြက သ႔မဟတ ပဋပကၡဒဏ ခစားရေသာ ရပ႐ြာလထအတြက စညး႐းတကတြနး ေဆြးေႏြးသညအခါ အဓက အေၾကာငးအရာ တစခ ျဖစလာပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင တစဥးက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြဟာ “ကယတငက တရားနညးလမးကတာ ျဖစႏငတယ။ ကြနေတာတ႔က ႏငငေရးပါတ မဟတေပမ ႏငငေရး ပါတေတြလ လပေနရတယ။ ကြနေတာတ႔က ေကာၾကားခငတယ။ ျပညသလထ အသအမတျပတာ ခခငတယ” ဟ ထသ႔ ဆကစပမႈ မ႐ျခငးက ၀နခေျပာဆပါသည။177 ထသ႔ေျပာဆျခငး မးမာ ႐ားပါးပါသည။ သ႔ရာတြင အလားတ သေဘာထားမးက ဖားအ႐ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမ လပသားတစဥးက ေျပာဆပါသည။ ၎သည ႏငငတစ၀နးမ အျခားေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင မားႏင ဆန႔ကငစြာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခမာ မပါ၀ငသငဘ လပငနးစဥက သးျခားလမးေၾကာငးမ လပေဆာငသငသညဟ ယၾကညသ ျဖစပါသည။178

လကေတြကငသးမႈႏင စာေပမားအရ ကမၻာအႏ႔တြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ပ၍ေရ႐ည တညတေသာၿငမးခမးေရးအတြက အေထာကအက ျပႏငေၾကာငး၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး သည ခငမာေသာ ၿငမးခမးေရး ရ႐ေရးအတြက ကထးတစခ မဟတေၾကာငးႏင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ၎တ႔၏ မဆႏၵနယေျမ ကယစား ေျပာဆႏငသည ေ႐ြးခယတငေျမာက ခထားရေသာ

ကြနေတာတ႔က ရပ႐ြာလထ၊ အစးရန႔ အျခားဆကစပပတသက ေနသေတြ ၾကားမာ ေပါငးကးတတား တစခလပါဘ။”

“

58 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ကယစားလယမားက ဥးေဆာငျခငး မဟတေၾကာငး ဆၾကပါသည။ အထးသျဖင ေဒသ၏ ဥပေဒမားတြင ပါလမန ဒမကေရစက ယငး၏ အလားအလာမားက ျဖညဆညးရန ႐ေနေသးသည အေျခအေနမးတြင ယငးဟာကြကက ျဖညစြကရန လအပေနေၾကာငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက သျမငၾကပါသည။ ျမနမာႏငငတြင စြမးေဆာငရညႏင တာ၀နခမႈ တးတက ေကာငးမြနလာေစရန

နနးျမသတာ- လမႈေရးရာ သေတသနအဖြ

အစးရဌာနမားႏင အတလပေဆာငျခငးအစား ယငးတ႔က အစားထးရန ၾကးပမးရာ၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ျပငပမေန၍ အေရးပါေသာ အေထာကအက ျပသည အခနးက႑မ ပါ၀ငႏငျခငးသည တစႏငငလး အတငးအတာျဖင စမအပခပမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈက ထညသြငးစဥးပါက ေရ႐ညတညတေသာ ေ႐ြးခယစရာ နညးလမးတစရပ အၿမတမး မျဖစႏငပါ။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 59

၃-၃။ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး ခရးမာ အစမသာ ႐ပါေသးသည။

Paffenholz ၏ မေဘာငက အေျခခ၍ ျမနမာႏငငတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ၾကးပမးခကမားသည ကမၻာတစလႊား အျခားေနရာမားတြင ေတြ႔ျမငရသည ပစႏင ကကညေနၿပး၊ အတားအဆးမား ေပၚေပါကလာပ နညးလမးသည ႏငငအသးသး၏ ထးျခားေသာ အေျခအေနေပၚတြင မတညေနေသာလညး အလားတ စနေခၚမႈမားႏင ရငဆငေနရပါသည။179 မးေမာငးထးျပလေသာ ျမနမာႏငင အေျခအေန၏ ျခားနားခက တစခမာ ျမနမာ ႏငငတြင လမႈေပါငးစညး ညညြတမႈႏင ပတသက၍ ေနာကထပ ေဆာင႐ြကရန ႐ေန ေသးျခငးပင ျဖစသည။ ေအာကေဖာျပပါ ဇယားတြင Paffenholz ၏ သေတသန ျပခကက အရငးခ၍ ႏငငတကာမ ေတြ႔႐ခကမားႏင အခနး ၃-၂ မ ထြကေပၚလာေသာ ေတြ႔႐ခကမားက အေျခခေသာ ျမနမာႏငင၏ အေျခအေန တ႔က ၾကည႐ႈေလလာၿပး၊ Paffenholz ၏ မေဘာငအရ သတမတထားေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနး ၇ ခက တစခစ ေလလာ ဆနးစစထား ပါသည။

ႏငငတကာမ အျခားေသာ ျဖစရပေလလာခကမားႏင ႏႈငးယဥပါက ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈမာ အျခားႏငငမားႏငစာလင အစပငးမသာ ႐ပါသည။ လက႐တြင အေျခအေန မာ အဓကအားျဖင အၾကမးဖကမႈ ေလာချခငးႏင ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကအတြက

ေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငးမားသာ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင အေနျဖင ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကက အၿပးသတရန ႐ေနေသးၿပး၊ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပမာ တစစတတစပငး သေဘာတညမႈ ရ႐ထားျခငး ျဖစပါသည။ ထအေတာအတြငး အသငးအ၀ငးမား အၾကား တငးမာမႈမားက တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ကငတြယ ေျဖ႐ငးျခငး မျပႏငေသးပါ။ လမႈအဖြ႔အစညးအတြငး ပဋပကၡ အမားစက ကငတြယ ေျဖ႐ငးရန အတြက စညးကမးမား သတမတရန ၾကးပမးမႈမာလညး အေျခတညကာစပင ႐ပါေသးသည။180 ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈအတြက အဟန႔အတား ျဖစေနေသာ အခကမားမာ ခကခ႐ႈပေထြးၿပး၊ ႏငငေတာ၏ အေရးယ ေဆာင႐ြကမႈမားမသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားအၾကား ၿပငဆငမႈႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈ မ႐ျခငးအထ ပါ၀ငပါသည။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး ၾကးပမးမႈ အမားအျပား ႐ေနေသာလညး ေန႔စဥအတြက ေယဘယ အလားအလာမာ လက႐ ၾကးပမးမႈမားႏင လပငနးစဥမားမာ ေဆာင႐ြကဆ ႐ေနေစကာမ ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးမာ ေမးမနလာႏငပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး တစခတညးႏင ေရ႐ည တညတေသာ ၿငမးခမးေရးက မဖနတးႏငပါ။ သ႔ေသာလညး ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး အတြက အေျခခမားႏင စညးကမးသတမတခကမား ခငမာအားေကာငး ေစရန အေထာကအက ျပႏငပါသည။

ေဆြးေႏြးရနေမးခြနးမား

1. ျပညတြငးႏင ျပညပရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက မညသ႔လႊမးမးသနညး။

2. အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ပါဝငမႈမားသည လမႈေပါငးစညးေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားအၾကား ကြာဟမႈမားရပါသလား။

3. ၿငမးခမးေရးတညေဆာကသမားသည လကရအေျခေနတြင ႏငငေတာအဆငႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငတ႔၌ ၿငမးခမးေရးအတြက ႀကးပမးရာတြင မညသညညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမာက လပေနၾကသနညး။ ညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမား ပမေကာငးမြနေစရန မညသ႔ေသာ ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးမားလအပေနပါသနညး။

60 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အခနး ၄။ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား၏ လပတစျပကျမငကြငး

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

အလပသမား လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားဝနႀကးဌာနမ ကလသမဂၢလဦးေရရနပေငြအဖြ႔ (UNFPA)၏ နညးပညာပပးမႈျဖင ေကာကယ ထားေသာ၂၀၁၄ခႏစ လဦးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငစာရငး အခကအလကမားက ျပညနယတငးေဒသႀကးမား အလက ျမငသာနားလည လြယေအာင ကနးဂဏနးရပပမားျဖငေဖာျပထားသည။ အဆပါ ၂၀၁၄ခႏစ ျပညလးကၽြတ သနးေခါငစာရငး ေကာကယျခငးသည ျမနမာႏငငတြင ႏစေပါငးသးဆယအတြငး ပထမဆးျဖစၿပး အခကအလကေကာကယသမားသည အမေထာငစေပါငး (၁၂) သနးထမ ေကာကယခသည။ သနးေခါငစာရငး အခကအလက မားအား ျမနမာ၊ အဂၤလပ ႏစဘာသာျဖင ရရႏငသည။181 ဤေဆြးေႏြးခကစာတမးတြင သနးေခါငစာရငး ေကာကယျခငး လပငနးစဥ ႏင အခကမားအား ေလလာသးသပထားျခငးမားသည ျပညသမားေလလာရန ရရႏငပါသည။182

၄-၁။ ခငးျပညနယ

ခငးျပညနယသည ျမနမာႏငင၏ အေနာကေျမာကဘကတြငရၿပး အႏၵယႏငငႏင နယနမတခငး ထစပေနသည။ ေတာငကနးေတာငတနးထထပေသာ ျပညနယတစခ ျဖစကာ ျမနမာႏငင၏ အေ၀းဆးႏင ဖြ႔ၿဖးမႈ အနညးဆး ေဒသမားထတြင တစခအပါအ၀င ျဖစပါသည။ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမားအနက တကသလမရသည တစခတညးေသာ ေဒသျဖစၿပး အလပအကငႏင

ပညာေရးအခြငအလမးနညးပါးသညအတြက လငယအမားအျပားမာ အလပအကင ႐ာေဖြရနအတြက ေနရပက စြန႔ခြာလစတမား ျဖစေပၚေနၾကပါသည။

ျပညနယ၏ အေျခခအေဆာကအအ မားမာလညး ဖြ႔ၿဖးမႈ မ႐ဘ ဤ ေဒသတြင ေနထငသမားမာ ေတာငေပၚ လမးမားကသာ အသးျပ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 61

သြားလာေနၾကရသည။ အဆပါ လမးမားမာလညး ေကာငးမြနစြာ မခငးထားသည အတြက အထးသျဖင မးရာသတြင အႏရာယ ႐ႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယ ၿမ ေတာ ျဖစေသာ ဟားခါးၿမ ႔ သ႔ သြားသည အဓက လမးမၾကးက ျပျပငျခငးႏင ေလဆပတစခ တညေဆာကရန အစအစဥ ႐ျခငး တ႔အပါအ၀င ဖြ႔ၿဖးမႈ အရပလကၡဏာမားက ေတြ႔ျမငေနရပါသည။

ေလလာသမား၏ အဆအရ ဥးသနးစန အစးရ တကလာၿပးေနာက ခငးျပညနယအတြငး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ကဆငး လာေၾကာငး အစရငခစာမား ႐ေနပါသည။ သ႔ရာတြင အထးသျဖင ခရစယာန ဘာသာ ကးကြယသည ျပညနယတြင ဘာသာေရး လြတလပခြင မ႐ဟ ယဆခကမား ႐ေနျခငးသည ျဖစပါသည။ အျခား ျပညနယ မားႏငမတဘ ခငးျပညနယ အတြငး႐အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး (CSOs) က၄ငးတ ႏင ေဒသအစးရ၏ ဆကဆေရးမာ ၂၀၁၆ ခႏစ ေနာကပငးတြင တးတကလာေၾကာငး ေျပာျပပါသည။

ခငးျပညနယတြင ဘာသာစကား အမးမး ကြျပားၿပး၊ အနး ပတ၀နးကင႐ ၿမ ႔မားတြငပင မတညေသာ ဘာသာ စကား အမးမးက ေျပာဆေလ ႐ပါသည။ ယငးအခကအျပင သယယ ပ႔ေဆာငေရးေကာငးမြနမႈမရသညအတြကအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး အေနျဖင အခငးခငး ခတဆကမႈ ခငမာေအာင ျပလပေရးတြင အခကအခ ျဖစေပၚေစပါသည။ ခငးျပညနယ႐ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးအမားစမာ အလြတသေဘာ တညေထာငထားေသာ ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမား (CBOs) ျဖစၾကၿပး၊ အစြနအဖား ေဒသမားသ႔ အကန႔အသတျဖငသာ သြားေရာကႏငၾကပါသည။ ၎တ႔မာ အရငးအျမစႏင သငတနး အခြငအလမး နညးပါးၿပး၊ ၎တ႔၏ လမးစ၊ ဘာသာစကားႏင ၎တ႔ ကးကြယသည ခရစယာန ဘာသာေရးဂဏး တ႔အေပၚ မတည၍ အပစမား ကြသြားေလ႐ပါသည။ လမႈအသငးအဖြ႔ အမားစတြင အမးသမး မား၏ ကယစားျပမႈ အခးအစား မာလညး နညးပါးေနပါသည။

ေဒသအတြငး ထေထာငထားေသာ အဖြ႔အစညး အမားစမာ အလ႐ငမား၏ ေထာကပမႈ အနညးအကဥး မသာ ရ႐ပါသည။ ခငးအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးအတြက ရနပေငြ ေထာကပမႈမားမာ အဓကအားျဖင ရနကနၿမ ႔တြင အေျခစကသည အဖြ႔အစညးမားသ႔သာ တက႐ကေပးအပၾကဟန ႐ပါသည။ သ႔ရာတြင ၿမ ႔ေပၚေန ခငးလမးအမားအျပားမာ ၎တ႔၏ ဇာတၿမ ႔မားႏင နးနးကပကပ အဆကအသြယ ႐ၾကသညဟ ထငျမငၾကပါသည။ ဟားခါးၿမ ႔႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကက ခငးအရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားဖရမ (CSOs Forum) က ျပညနယမ ပါ၀င တကေရာက မညသ အခ ႔၏ အမညစာရငးအား အနးကပမ ေပးပ႔ခေသာလညး ခငးျပညနယမ

ခငးလမးမား ပါ၀ငတကေရာကရနအတြက အဓကအားျဖင ရနကနမ စစဥေပးခပ ရပါသည။သမငးေၾကာငးအရ ခငးအမးသားတပဥး (CNF) တြင အရငးခခေသာ ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (CHRO)183 သည မၾကာေသးမက အသကေမြး၀မးေကာငးႏင စားနပရကၡာ ဖလေရး ရနပေငြ (LIFT) မ အလပသမား ေ႐ႊ ႔ေျပာငး လပကငမႈ စမခကအတြက ရနပေငြ ရ႐ၿပးေနာက ခငးျပညနယသ႔ ျပနလညေရာက႐ လာခပါသည။ ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (CHRO) သည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင သးျခား ေစာငၾကည ေလလာသအျဖစ ကေနဥးပါ၀ငခၿပး၊ ယခအခါ လမႈေရးက႑အတြက ေမးျမနးရန ေမးခြနးမားႏင စပလဥး၍ လမးညႊနေပးပါသည။

ခငးျပညနယသည မားေသာအားျဖင လကနကကင ပဋပကၡမားမ ႏစေပါငးမားစြာ ကငးေ၀းခပါသည။ ခငးအမးသားတပဥး (CNF) မာ အျခားေသာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔ (EAO) မားႏင ႏႈငးယဥပါက အ႐ြယအစား ေသးငယၿပး၊ ၂၀၁၂ ခႏစတြင တပမေတာႏင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရးက သေဘာတလကမတ ေရးထးခပါသည။ ခငးအမးသားတပဥး က၂၀၁၇ ခႏစ အေစာပငးတြင ဥးေဆာငကငးပခေသာခငးျပညနယ အမးသားအဆငႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြတြင ခငးျပညနယအတြငးႏင ျပညနယျပငပမ လဥးေရ ၇၀၀ ေကာ တကေရာကခၾကၿပး အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားလညး ပါ၀ငခၾကပါသည။

ခငးျပညနယ ပစခတ တကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ေစာငၾကညေရးအဖြ႔ (CCMT) သည ခငးအမးသား တပဥး (CNF) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ၂၀၁၂ခႏစ၊ ႏစဥးႏစဖက ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတညခကပါ စညးကမး သတမတခကမားက တရား၀င ေလလာ ေစာငၾကညသည တစခ တညးေသာ ခငး အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

၄ငးတ႔သည ျမနမာဘာသာျဖင အမည ေပးထားေသာ လမးအမားစႏင ပတသက၍ အစညးအေ၀း ကငးပၿပးေနာက ခငးလမးမား၏ စတဓာတက ႏးၾကားေစမည လမးအမညမားသ႔ ေျပာငးလေရးက အာဏာပငမားႏငေဆြးေႏြးေဆာငရြကခၾကပါသည”

“

62 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ခငးမဒယာ ကြနရက - မမတ႔ေရးသား ေဖာျပသည ကစၥရပမားက ကငတြယေဆာင႐ြကသည စာနယဇငး သမားမား

ခငးမဒယာကြနရက (CMN) တြင ပါ၀ငဖြ႔စညးထားသည လြတလပေသာ ထတေ၀သ ၁၆ ဥးသည ၎တ႔၏ စာဖတပရသတ ေတြ႔ၾကေနရသည စနေခၚမႈမားက အစရငခ တငျပ႐သာ မဟတဘ ျပညနယတစ၀နး႐ ေဒသခမားႏင ေတြ႔ဆမႈမား ျပလပၿပး၊ လပငနးမား တးတကေစရန မညသ႔ ေဆာင႐ြကမညကလညး နညးလမးမား ႐ာေဖြပါသည။

ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥ (UNDP) ထမ ရနပေငြျဖင ၂၀၁၄ ခႏစတြင တညေထာငခေသာ ကြနရကတြင ခငးတငးရငးသားဘာသာစကား ၄ မး၊ ျမနမာႏင အဂၤလပ စသည ဘာသာစကား အမးမးျဖင ထတေ၀ေသာ သတငးစာမား၊ ေရဒယႏင ႐ပျမငသၾကား အသလႊငဌာနမား ပါ၀ငပါသည။

ယငးမာ ျပညနယအႏ႔႐ ရပ႐ြာလထထ ေရာက႐ေရးတြင အျခား အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေတြၾက ေနရသည ဘာသာစကား အခကအခက ေကာလႊားႏငရန အေထာကအက ျဖစေစပါသည။ ၂ ႏစတာ ကာလအတြငး ကြနရက အေနျဖင ၿမ ႔ နယအသးသး တြင အစညးအေ၀း ၆ ၾကမ ကငးပျပလပ ခပါသည။ ၎တ႔သည မငးတပၿမ ႔တြင ေျမယာ အခြငအေရးႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးရန တကေရာကသမားက ဖတေခၚခသည။ တးတနၿမ တြငမအကန႔အသတျဖင ေရရ႐သည ကစၥက အစညးအေ၀းအစအစဥတြင ထညသြငးခၿပး၊ ဟားခါးၿမ ႔တြင မဒယာႏင အစးရ ဆကဆေရး အေပၚ အျမငမားက ေဆြးေႏြးခပါသည။

အစညးအေ၀းမား ၿပးဆးၿပးေနာက တကေရာကသမားက တငျပသည စးရမပပနမႈမားႏင ပတသက၍ (CMN) မဆကလက

ေဆြးေႏြးေဆာင႐ြက ၾကပါသည။ ခငးျပညနယ၏ ဒတယ အၾကးဆး ၿမ ႔ျဖစေသာ ဖလမးၿမ ႔တြင ၄ငးတ႔သည ျမနမာဘာသာျဖင အမညေပးထားေသာ လမးအမားစႏင ပတသက၍ အစညးအေ၀း ကငးပၿပးေနာက ခငးလမးမား၏ စတဓာတက ႏးၾကားေစမည လမးအမညမားသ႔ ေျပာငးလေရးက အာဏာပငမား ႏင ေဆြးေႏြး ေဆာငရြကခၾကပါသည။ မတပၿမ ႔တြငေရြးခယရန ဆကသြယေရး စနစမားမရျခငးႏင ပတသက၍ ေဆြေႏြးပြမားကငးပၿပးေနာက လကကငဖနး သးစြသမားသည ေရြးခယစရာ ဆကသြယေရး ကြနရကမား ပမရလာပါသည။

ခငးမဒယာကြနရက (CMN) သည အစညးအေ၀းမား မကငးပမ ရပ႐ြာ အသးသး၌ မညသည ကစၥရပက အေရးအပါဆး ျဖစသညက သ႐ႏငရန ေလလာဆနးစစခက ျပလပပါသည။ အစညးအေ၀းမား ၿပးဆးၿပးေနာက ခငးမဒယာကြနရက (CMN) သည သတငးစာ ႐ငးလငးပြ ျပလပၿပး၊ အဖြ႔၀င ၁၆ ဥးက သတငးစာ ႐ငးလငးပြအေၾကာငးက ၎တ႔၏ သတငးဌာနမားမ တစဆင ရပ႐ြာလထအား အသေပး ေဖာျပျခငးႏင ေဒသ အာဏာပငမား အေနျဖင အေရးတယ ေဆာင႐ြကမႈမား ျပလပရန တကတြနးျခငးမား ျပလပၾက ပါသည။ ခငးမဒယာကြနရက (CMN) သည ကစၥရပမားႏင ပတသက၍လညး တာ၀န႐သမားႏင အစညးအေ၀းမား ကလညး ျပလပေလ႐ၿပး၊ ယခအခါ ေဒသမ ၀နၾကး အခ႔မာ ေတြ႔ဆရန ပမလြယကလာေၾကာငး ေျပာဆ ၾကပါသည။ ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥ (UNDP) ၏ ရနပေငြ ေထာကပမႈမာ ယခအခါ ၿပးဆးသြားၿပ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔ အေနျဖင အစညးအေ၀းမားက ဆကလက ျပလပသြားမည ျဖစၿပး၊ ေနာငတြင ပညာေရး အခြငအလမး နညးပါးမႈ ကသ႔ေသာ ကစၥရပမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြး ညႏႈငးႏငရန ေမာလငေနေၾကာငး ခငးမဒယာကြနရက (CMN) က ေျပာပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 63

၄-၂။ ကခငျပညနယ

ကခငျပညနယတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ခငမာမႈ ႐သညဟ ယဆရပါသည။ တပမေတာႏင ကခင လြတလပေရးအဖြ႔ (KIO) ၏ စစေရးအဖြ႔ျဖစေသာ ကခငလြတလပေရးတပ (KIA) တ႔အၾကား ခပဆခေသာ ၁၇ ႏစၾကာ တည႐ခသည ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတစာခပ ပကျပားခသည ၂၀၁၁ ခႏစ ေနာကပငး ကခငျပညနယတြင ပဋပကၡမား ပမျဖစပြား လာခပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားစမာ ဘာသာေရး အေျခခေသာ အဖြ႔အစညးမား ျဖစၾကၿပး၊ အခ ႔မာမ ကာလ ႐ညၾကာ တညေထာငထားခေသာ အဖြ႔မား ျဖစၾက၍ အခ ႔မာ ၂၀၁၀ ျပညႏစ၊ ဥးသနးစန အစးရ ေပၚေပါကလာ ၿပးမသာ အသစ တညေထာငထားေသာ အဖြ႔မား ျဖစၾကပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက မားသည EAOs ထနးခပသည နယေျမမားအထ တးခ ႔ ခပါသည။ ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညး မားသည အထးသျဖင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနးမားတြင ပ၍ အားေကာငးၾကပါသည။ ၁၉၉၄ ခႏစ၊

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

မညသညဘာသာကးကြယေၾကာငးမသရ

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

ႏစဥးႏစဘက ပစခတတကခကမႈဆငရာ ရပစေရး သေဘာတစာခပေရးထးၿပးသညေနာကပငး ကခငျပညနယတြင ထငရားေသာ အဖြ႔အစညးႏစချဖစသည ေမတာ ဖြ႔ၿဖးေရး ေဖာငေဒး႐ငးႏင ၿငမးေဖာငေဒး႐ငးတ႔ ေပၚေပါကလာၿပး ယခအခါ တစႏငငလးတြင လပငနးမား ေဆာင႐ြကေနၾကပါသည။

အလားတပင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနးမား ေဆာင႐ြကေသာ ပးတြမဟာဗဟာအဖြ႔ (JST) ကသ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကမားလညး ေပၚေပါကလာပါသည။ (ျဖစရပ ေလလာခကက ၾကညပါ။) အျခားကြနရကမားမာ ပညာေရး၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကငအေၾကာငး သတမ သျမငေရး၊ ကား-မ ေရးရာ တနးတညမမႈ၊ လငယႏင ႏငငေရး က႑မားတြင လပေဆာငေနၾကပါသည။ ယငးအဖြ႔မားတြင ျပညေထာငစအဆင၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက တ႔ျပနသည အေနျဖင ေပၚေပါကလာၾကေသာ ကခငျပညနယ၊ အရပဘက

64 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက (KSCSN) ႏင ၿငမးခမးေရး ဆငရာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက (CSNeP) တ႔အျပင ကခငျပညနယ၊ အမးသမးမား ကြနရက (KSWN) ႏင ကခငအမးသား လငယကြနရက (KNYN) တ႔ ပါ၀ငပါသည။

လက႐ ႏငငေရး လပငနးစဥတြင အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညး အမားစမာ ႏငငေရးက ေပၚေပၚထငထင အသားေပးၾကၿပး၊ အခ ႔ မာ လက႐ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတြင အေရးၾကးသည ဖြ႔ၿဖးမႈမားက ပမ အေလးထားျခငး သ႔မဟတ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား တးပြားလာျခငးႏင ေဒသ႐ ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးရသမား (IDPs) ကစၥက တငျပ ေဆြးေႏြး ျခငးမား ျပလပၾကပါသည။ ယခငအစးရႏင KIO အၾကား ဆကသြယ ေပးရန ထေထာငခၾကေသာ အဖြ႔အစညးမားက ၂၀၁၆ ခႏစ အစးရ အေျပာငးအလ ျဖစေပၚၿပးေနာကပငး အဆပါ ဆကဆေရးမား ျပတေတာကသြားၿပး၊ ၎တ႔၏ လပပငခြငမားမာလညး ဆကလက ေပးအပထားျခငး ႐-မ႐ မေသခာေတာဟ ဆပါသည။ အဆပါ အဖြ႔အစညးမားမာ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈ အဖြ႔ (PCG)၊ ေဒသခ စးပြားေရး လပငနး႐ငမား အသငးႏင ၊ တပမေတာႏင ခပဆထားေသာ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ စစမကျဖစပြားမႈ ရပနားေရး သေဘာတစာခပ အရ KIO က ထေထာငထားေသာ ဆကဆေရးအဖြ႔ ျဖစေသာ နညးပညာ အၾကေပးအဖြ႔ (TAT)တ႔ျဖစပါသည။

KIO သည တစႏငငလး ပစခတတကခတမႈ ရပစေရး သေဘာတ စာခပ (NCA) တြင လကမတ ေရးထးျခငး မ႐ေသာလညး ၂၀၁၇ ခႏစ၊ အေစာပငးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင နးနးကပကပ ဆကဆေရးက ေ႐ ႔တး လပေဆာငခၿပး၊ လာမည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြအတြက အမးသမး ၃၀ဥး ပါဝငသည ကယစားလယ ၁၀၀ ဥးက ေ႐ြးခယရန လငဇာႏင ျမစၾကးနား ၿမ ႔တ႔တြင စည အစညး အေ၀းမား ကငးပခပါသည။ ကခငျပညနယ အတြငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားကလညး အရပဘကအဖြ႔အစညးမား ဖရမ (CSO Forum) လပငနးစဥတြင တကတကၾကြၾကြ ပါ၀ငလပေဆာင ခပါသည။ သ႔ရာတြင ေနျပညေတာႏင ေတာငၾကးတြင ျပလပသည ေဆြးေႏြးပြမားသ႔ တကေရာကရန အမညစာရငး ေပးသြငးရာတြင အေဆာတလင လပေဆာငခရသျဖင အားလး အျပညအ၀ ပါ၀ငႏငချခငး မ႐ပ ရပါသည။

ကခငျပညနယတြင အမးသမးမားသည အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားႏင ျပညေထာငစအဆင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ဥးေဆာငမႈ က႑မ ပမပါ၀ငလာၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ကား/မ ေရးရာဆနးစစခကမားအားထညသြငးျခငး က ကား-မ အေျချပ အဖြ႔အစညးမားမ လြ၍ အဖြ႔အစညး အနညးအကဥးကသာ မဝါဒမား၊ လပငနးအစအစဥမားႏင အသေပး ရငးလငးပြမားတြင အသားေပး လပေဆာငၾကပ ရပါသည။

ပဋပကၡႏင ႏငငေရး အေျပာငးအလက ကခငျပညနယအတြငး မတကြျပားသညလမးမား၊ ဘာသာေရးယၾကညသမား အၾကား ေပါငးကး ဆကသြယေပးရန လအပေၾကာငး သျမငလာေစပါသည။ ယခကသ႔ အေျခတညစတြင ယငးသ႔ ၾကးပမး မႈမားက အကြကြ အျပားျပား ျဖစေနေသာ အပစမားအၾကား ေနာငတြင ေပၚေပါကလာႏငသည အၾကမးဖကမႈ မားက တားဆးရနအတြက ကြျပားမႈမား ျဖစေပၚေစသည အရငးခ အေၾကာငးရငးမားက ယႏရားတစရပအေနျဖင ကငတြယေျဖ႐ငးရန အေရးၾကးေၾကာငး ညႊနျပေနပါသည။

လတတေလာ ျဖစပြားေနသည တကခကမႈမား၊ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညမားအား ကန႔သတမႈမားႏင မတရားအသငး အကဥပေဒ တ႔က ၎တ႔အတြက အဟန႔အတားသဖြယ ျဖစေနေၾကာငး ကခငျပညနယမ အခ ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ေျပာပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ရနပေငြ အမားစမာ ကာလတ သ႔မဟတ စမခက အတြကသာ ျဖစၾကၿပး၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အၾကားႏင ႏငငေရး ပါတမားႏင အစးရ ဌာနမားႏင ညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမား ပမ တးတကရန လအပေနပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 65

ပးတြ မဟာဗဟာအဖြ႔ - အကအညေပးေရး လပသားမားအား ၎တ႔၏ လပငနးမား ပမေကာငးမြနစြာ လပေဆာငႏငရန အေထာကအက ျပမညကြနရက

၂၀၁၁ ခႏစတြင အၾကမးဖကမႈမား တစေကာျပန ျဖစပြားၿပးေနာက ကြျပားျခားနားသည အပစ အမားအျပားက အကအည လအပသမားအား အကအညေပးရန စစညးခၾကၿပး၊ အမားအားျဖင ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားႏင ေဆာင႐ြကေလ ႐ၾကပါသည။ ထသ႔ ၾကးပမး ေဆာင႐ြကခၾက ေသာလညး ၎တ႔အေနျဖင စနေခၚမႈ မားစြာ ၾကေတြ႔ခၾကရပါသည။ အကအညေပးေရး အဖြ႔မားအတြက လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနးမားအေပၚ ကန႔သတခပခယမႈမား ႐႐သာမက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားမာလညး စနစတက ဖြ႔စညးမႈ မ႐ၾကဘ အကအညေပးေရး အဖြ႔ အခငးခငးေသာလညးေကာငး၊ အဖြ႔မားႏငေသာလညးေကာငး ျပငပႏငပါ ဆကသြယႏငရန ႐နးကနလႈပ႐ား ေနၾကရပါသည။ အဖြ႔အမားအျပားမာ ရနပေငြ ကန႔သတမႈေၾကာင ၀နထမးမလေလာကမႈမား ျဖစေပၚေနပါသည။

ယငးစနေခၚမႈမားက ေကာလႊားႏငမည နညးလမးမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား (CSOs) အတ ပးေပါငး လပကင ႏငရနႏင အကအညေပးမႈမားက ထထေရာကေရာက လပေဆာငႏငေရးအတြက ကညေပးႏငရန ကြနရကတစခ ထေထာငေရးပင ျဖစသည။ ၂၀၁၃ ခႏစတြင အစးရထနးခပ နယေျမႏင အစးရ မထနးခပေသာ နယေျမမားမ ေဒသခ အဖြ႔အစညး ၉ ခက ပးတြ မဟာဗဟာအဖြ႔ (JST) က ဖြ႔စညးခ ပါသည။ ယငးတ႔တြင ေမတာ ေဖာငေဒး႐ငး၊ ၿငမးေဖာငေဒး႐ငး၊ ကခင ႏစျခငး အသငးေတာ ႏင ကခင အမးသမးမားအသငး တ႔ ပါ၀ငပါသည။

JST ၏ အဓက လပငနးမားမာ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနးမား ေဆာင႐ြကခြင ရေအာင စညး႐းတကတြနး ေဆြေႏြးရနအတြက အစးရႏင အလ႐ငမားက ဆကသြယျခငးႏင ကြာဟခကမား ျဖညဆညးျခငး၊ အဖြ႔အသးသးက ေဆာင႐ြကေသာ လပငနးမား ထပမေနေစရန ေဆာင႐ြကျခငး တ႔ျဖစသည။ “ညႏႈငး ေဆာင႐ြကမႈေတြကေတာ ပေကာငးလာပါတယ။ JST ကလညး ပၿပး ထထေရာကေရာက ေဆာင႐ြကေနပါတယ” ဟ ေမတာေဖာငေဒး႐ငးမ ေဒၚလဂာက ေျပာပါသည။184

Oxfam ဥးေဆာငေသာ ပးေပါငးအဖြ႔ တစခသ႔ JST က ၀ငေရာကလကသညအခါ JST အဖြ႔၀ငမားသည ဥေရာပ သမဂၢ (EU) မ ရနပေငြ ရ႐ပါသည။ သ႔ရာတြင အခ ႔ ကလညး အျခား အလ႐ငမားထမ ရနပေငြ ရ႐ပါသည။ JST သည ေရ႐ညခငၿမ၍ အဓပၸာယ ျပည၀ေသာ ၿငမးခမးေရး ရ႐ရနအတြက တကတြနး စညး႐းေဆြးေႏြးရန အျခား အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကၿပး၊ ယခအခါ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးရသမား (IDPs) ေနရပျပနႏငေရး သ႔မဟတ ေနရာခထား ေပးႏငေရး အတြက မညသ႔ ေဆာင႐ြကႏငမညက သ႐ႏငေရးအတြက အစးရအား IDPs မားႏင ညႏႈငး ေဆြးေႏြးရန တကတြနးစညး႐း ေနပါသည။185

ယငးစနေခၚမႈမားက ေကာလႊားႏငမည နညးလမးမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား (CSOs) အတ ပးေပါငး လပကငႏငေရးပင ျဖစသည။”

“

66 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

၄-၃။ ကယားျပညနယ

ကယားျပညနယသည ထငးႏငငႏင နယနမတခငး ထစပေနၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ အေသးငယဆး ျပညနယ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယတြင ေနထငၾကသမားမာ ဘာသာစကား အမးမးျဖင ေျပာဆၾကၿပး၊ ခရစယာနဘာသာဂဏး အမးမး ယၾကညကးကြယမႈ အပါအ၀င ဘာသာတရား အမးမးက ကးကြယၾက ပါသည။ ယငးျပညနယမာလညး ဖြ႔ၿဖးမႈ မ႐ဘ ေကး႐ြာ အမားအျပားမာ လပစစႏင ေရ မရ႐ၾကပါ။

အဓကၾကးစးေနသည လကနကကငအဖြ႔မာ ကရငန အမးသား တးတကေရးပါတ (KNPP) ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင အျခား အဖြ႔ ၅ ဖြ႔မာလညး ျပညသ႔စစ သ႔မဟတ နယျခားေစာငတပ (BGFs) အသြငျဖင လႈပ႐ားေနၾကၿပး၊ နယေျမ အျငငးပြားမႈမား ျဖစပြားေနၾကပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစၿပးေနာကပငး ကရငန အမးသား တးတကေရးပါတ

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

(KNPP) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား တကပြမား ျဖစပြားျခငး မ႐ေသာလညး ပဋပကၡမား ျပနလည ျဖစပြားလာမညက စးရမေနၾကပါသည။ သ႔ေသာ ျငားလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အနညးငယကသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင တက႐ကပါ၀င လပေဆာငေနၾကပါသည။

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး (CSOs) အမားစမာ လမးစႏင ဘာသာစကား အရသာ ဖြ႔စညးထားၾက ေသာလညး အခမ နာေရးကညမႈအသငးကမ ကးကြယသညဘာသာ၊ လမးစႏင နယေျမ မခြျခားဘ လပကင ေဆာင႐ြကေနပါသည။186 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားကမ စညး႐းတကတြနး လႈ႔ေဆာမႈမား ျပလပ ရာတြင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မားက အစးရထက ပမလြယကစြာ လကခႏငၾကသညဟ ျမငၾကဟန ႐ပါသည။ ႏငငေရး အေျပာငးအလ မစတငမက

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 67

အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အသစမား ေပၚထြနးလာခေသာလညး ျပညနယအတြငးတြင ဘရားေကာငး အေျချပႏင နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမားကသာ စစေ႐ာငစခနးမားအား ေထာကပကညေပးျခငးျဖင လပငနးမား ေဆာင႐ြကၾက ပါသည။ ထအေတာအတြငး နယစပျဖတေကာ ႏငငေရး လႈပ႐ားမႈမားမာ ထငးႏငင အတြငး႐ ဒကၡသည စခနးမားတြင ေထာငႏငခ၍ ကန႐ေနေသးေသာ လမားအား အကအည ေပးရန ၾကးပမးမႈမား ႐ေနဆ ျဖစေသာလညး ၎တ႔၏ လပငနးမာ မၾကာေသးမ ႏစမား အတြငးက မားစြာ အေရးမပါေတာသလ ျဖစလာပါသည။

အခ ႔ေသာ အဖြ႔မားမာ တရား၀င အေနအထား ျဖစလာသညအခါ လပေဆာငရန လအပေသာ အစရငခတငျပရမည အခကမားႏင စညးမဥး၊ စညးကမးမားေၾကာင မတပတငရန ခတခတ ျဖစၾကရသျဖင ကယားျပညနယတြင တရား၀င မတပတငထားေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမာ အနညးစသာ ႐ပါသည။ ႏငငတကာ အလ႐ငမားမာ မတပတငထားသည အဖြ႔မားကသာ ရနပေငြ ေထာကပေလ ႐သညအတြက ယငးအခကမာ အခ ႔ေသာ အဖြ႔မားအတြက အခကအခတစခ ျဖစေနပါသည။ လြငေကာၿမ ႔တြင ေတြ႔ဆ ေမးျမနးခသတစဥး တစဥးကမ “ႏငငတကာ အစးရ မဟတတ အဖြ႔ အစညးေတြ (INGOs) ေရာကလာတာေၾကာင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြရ ႔ တနဖးေတြ ယမးယငလာတယ” ဟ ေျပာပါသည။187

အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင ၎တ႔၏ အမအခ ကငးမႈႏင ၾကားေနမႈတ႔က စြကငထားႏငရန ၾကးပမးေနေသာ လညး KNPP အေပၚ ဘကလကမႈ ႐သညဟ ၎တ႔ အေပၚ ျမငၾကေၾကာငး ယဆၾက ပါသည။188 ၎တ အား အစးရက

အသအမတ မျပျခငးက ညႊနျပၾကၿပး၊ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔ (EAOs) မားက ထ႔ထကပင အသအမတျပမႈ ပ၍ နညးပါးေၾကာငး မာစနေခၚမႈတစရပအျဖစ ေျပာပါသည။ တစႏငငလး ပစခတတကခတမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က လကမတေရးထးျခငးမရသည အတြက အခ ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင မတရားအသငး အကဥပေဒ ႐ေနျခငး သည ၎တ႔ပါ၀င လပေဆာင ရာတြင အတားအဆး တစခ ျဖစေနသညဟ ဆပါသည။

ကယားျပညနယမ ကယစားလယ အဖြ႔တစဖြ႔သည ႐မးျပညနယ၊ ေတာငၾကးၿမ ႔တြင ကငးပျပလပေသာ အၾကေဆြးေႏြးပြသ႔ ပါ၀င တကေရာကခပါသည။ သ႔ရာတြင ေနျပညေတာ၌ ျပလပခေသာ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ (CSO Forum) သ႔ ဆကလကတကေရာကျခငး မျပခပါ။ အေၾကာငးမာ ၎တ႔အေနႏင ၾကတငျပငဆငမႈ မျပရေသးဟ ထငျမငယဆသညက တစေၾကာငး ႏင KNPP ေရာ ကရငန ႏငငေရးပါတမားကပါ ျပညေထာငစ အဆငတြင ကယစားျပ တကရာကျခငး မ႐သျဖင ၎တ႔ အေနႏင လညး ျပညနယကယစားျပ တကေရာကလျခငး မ႐သညက တစေၾကာငးတ႔ေၾကာငျဖစသည။

ႏငငတကာ အစးရ မဟတတ အဖြ႔ အစညးေတြ (INGOs) ေရာကလာတာေၾကာင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြရ ႔ တနဖးေတြ ယမးယငလာတယ”

“

68 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ကယားျပညနယ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကညေလလာေရး ကြနရက - ေျမျပင အေျခအေနတြင ေလလာသ မားက ၿငမးခမးေရး ထနးသမးၾကသည။

ကယားျပညနယ ၿငမးခမးေရး ေစာငၾကညေလလာေရး ကြနရက (KSPMN) က ၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမား ကတညးက KNPP ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ကည၍ ေစစပဖနေျဖ ေပးခသည အပစမားျဖင ၂၀၁၂ ခႏစတြင တရား၀င ဖြ႔စညးခပါသည။ အဖြ႔အစညး ၁၅ ခက အဖြ႔၀ငအျဖစ ပါ၀ငေသာ KSPMN သည KNPP ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ၂၀၁၂ ခႏစ ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခကပါ စညးကမး သတမတခကမားက ႏစဖကစလးက လကနာေရးအတြက ကညေဆာင႐ြကေပးႏငရန ေစာငၾကညေလလာသ ၄၅ ဥးအား ျပညနယအတြငး႐ ၿမ ႔နယ ၇ ခသ႔ ျဖန႔ခြ ခထားပါသည။

၂၀၁၇ ခႏစတြင KSPMN သည ေစာငၾကညေလလာသ မားႏငအတ လပေဆာငမႈမားက အစရငခ တငျပခပါသည။ ေစာငၾကညေလလာသ ၄၅ ဥးအနက ၁၀ ဥးမာ အမးသမးမား ျဖစၾကၿပး၊ ေစာငၾကည ေလလာသမားက ျပညနယအတြငး႐ လမးစႏင ဘာသာေရး အပစ အားလးမ ေခၚယခေၾကာငး KSPMN က ဆပါသည။ KSPMN တြင ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခကႏင မပတသကသည အၾကမးဖကမႈႏင လ႔အခြငအေရး အလြသးမႈမားက တငျပရန ေနာကဆကတြ ဆကလက ေဆာင႐ြကသည အဖြ႔တစဖြ႔ ႐ၿပး၊ ယငးအမႈကစၥတ႔က အျခားအဖြ႔အစညးမားသ႔ လႊပ႔ပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစမစ၍ အဖြ႔၏ အဓက ရနပေငြက ေထာကပသမာ ဥေရာပ သမဂၢ (EU) ျဖစပါသည။ ယငးမတငမက ၎တ႔၏ လပငနးမား ေဆာင႐ြကႏငရန အဖြ႔၀ငမားႏင အျခား အဖြ႔အစညးမား၏ ထည၀ငေငြမားက စေဆာငးခၾကရပါသည။

ကြနရက၏ ေစာငၾကည ေလလာသမားမာလညး ႐ြာသ႐ြာသားမားအား ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခက အေၾကာငး တက႐က သတငးအခကအလက ေပးေနသမားထမ189 အခ ႔ပင ျဖစပါသည။ အစညးအေ၀းမားတြင ၎တ႔သည မးယစေဆး ေရာငး၀ယမႈကစၥ၊ ေျမသမးဆညးသည ကစၥ၊ တရားမ၀င အခြနေကာကခသည ကစၥႏင တရားမ၀င သစခးထတသည ကစၥ စေသာ ႐ြာသ႐ြာသားမား၏ စးရမ ပပနမႈမားကလညး နားေထာငေပးၾကပါသည။ ဤသ႔အားျဖင ရပ႐ြာလထက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင တကတကၾကြၾကြ ပါ၀ငခငလာေအာင အေထာကအက ျပေပးၿပး၊ KSPMN အဖြ႔၀င တစဥးကမ “သတ႔ ရငဖြငလ႔ ရတာေပါ” ဟ ဆပါသည။190

အခ ႔ေသာ ေကး႐ြာမားတြင ေစာငၾကညေလလာသမားမာ မတညေသာ လကနကကင အပစ ၆ ခ အထပင ထေတြ႔ဆကဆရၿပး၊ တစခါတစရ တငးမာမႈမားမာ အျမငဆး အဆငအထ ေရာက႐တတ ပါသည။ KSPMN သည KNPP ႏင တပမေတာအၾကား တငးမာမႈ ေလာကသြားေအာင ႏစၾကမတင ေအာငျမငစြာ ေဆာင႐ြကႏငခပါသည။

ကြနရကသည သမာသမတ ကေစရန ၾကးပမးေနေသာလညး KNPP ဘကသ႔လကသညဟ အထငခရဆ ျဖစေၾကာငး ေျပာပါသည။ အျခားေသာ စနေခၚမႈတစခမာ ျဖစရပအစရငခစာမားက စစမးေလလာ၍ ကငတြယ ေဆာင႐ြကရနအတြက ႏစဖကစလးက စညး႐းသမးသြငးရျခငး ျဖစသညဟ ဆပါသည။ KSPMN အေနျဖငမ တရား၀င သတမတထားေသာ တာ၀နႏင လပပငခြငမား (TOR) ပါ႐သည ပမတက ႐ငးလငးေသာ လပပငခြင အရ ေဆာင႐ြကႏငရနႏင တရား၀င အသအမတျပ ခရရန ပမ လလားမည ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 69

၄-၄။ ကရငျပညနယ

ကရငျပညနယ၏ ေနရာ အေတာမားမားတြင လကနကကင ပဋပကၡမာ အေတာ႐ညၾကာ ေနၿပျဖစၿပး၊ အခ ႔ေသာ နယေျမမားတြငမ ၁၉၄၉ ခႏစတြင တပမေတာႏင ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) တ႔ ပဋပကၡ ျဖစပြားခ ကတညးက စတငချခငး ျဖစပါသည။ ၁၉၉၀ ျပညႏစတြင KNU မ ျပညသ႔စစႏင နယျခားေစာငတပ (BGFs) ဟ၍ အဖြ႔မား ခြထြကခနမ စ၍ ရပ႐ြာလထမားႏင လကနကကင အဖြ႔မား အၾကား ဆကဆေရးမာလညး ႐ႈပေထြးလာခပါသည။

၂၀၁၂ ခႏစ၊ တပမေတာႏင KNU တ႔အၾကား ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစမႈ မစတငမ အခနက ႏငငတကာ အဖြ႔အစညး အနညးအကဥးမသာ ႏငငတြငးမ ကရငျပညနယသ႔ တရား၀င ၀ငေရာကႏငသျဖင အဖြ႔အစညး အမားစမာ နယစပတြင လပငနးမား လပကငခၾကရသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၁၀ ျပညႏစမ စတင၍ ေျပာငးလမည လကၡဏာမား ေတြ႔ျမငခရပါသည။ “၂၀၁၀ ျပညႏစ

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

မညသညဘာသာကးကြယေၾကာငးမသရ

ႏစႏစ

ႏစအထက

မတငခငကဆရင ကြနေတာတ႔မာ ၿငမးခမးေရးဆတ စကားက ေျပာခြင မ႐၊ ၿငမးခမးေရးကလညး မခစားၾကရ၊ ၿငမးခမးေရး အေၾကာငးကေတာင မစဥးစားရၾကဘး” ဟ ကရငျပညနယ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၌ တကၾကြစြာ ေဆာင႐ြကေနသည လငယတစဥးက ေျပာပါသည။191

ျမနမာႏငငတြင ႏငငေရး အေျပာငးအလ ျဖစေပၚ ၿပးေနာက အထးသျဖင ၂၀၁၂ ခႏစတြင တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs) ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတ လကမတ ေရးထးၿပးေနာကပငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေ႐ ႔ေနာကအစအရ ေပၚေပါကလာပါသည။ အဆပါအရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးသည လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေရး၊ ရပ႐ြာ ဖြ႔ၿဖးေရး၊ လငယလပငနးမား၊ ပညာေရး၊ ဘာသာေပါငးစ ေဆြးေႏြးပြမား၊ ကားမတနးတေရး၊ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး ႏင ရပ႐ြာလထ

70 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ေပါငးစညးညညြတေရး စသညျဖင လပငနးကစၥ အမးမးက ေဆာင႐ြကၾကပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင NCA က လကမတေရးထးရန KNU က ဆးျဖတလကရာ အခ ႔က စးရမပပနမႈမား ျဖစေပၚခပါသည။ အဖြ႔အား ႏငငေရး လႈပ႐ားမႈ၏ ကယစားလယ တစဥးအေနႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ ယဆထားၾကၿပး၊ မၾကားေသးမက အဖြ႔အတြငး ေ႐ြးခယတငေျမာကပြက KNU က ဥးေဆာငသမား၏ လကမတ ေရးထးေရး ေထာကခမႈက ထပေလာငးအတညျပခပါသည။192 အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး အမားစကမ ႏငငေရးအရ စတဓာတတကၾကြေနၿပး၊ ကရငတငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔အစညး အသးသးႏင ဆကဆေရး ေကာငးမြနမႈက ႏစၿခက ေနၾကပါသည။ ကရငျပညနယသည ၂၀၁၂ ခႏစ၊ အပစအခတ ရပစၿပးေနာကပငး လကနကကင အပစငယမားေၾကာင အာ႐ အေ၀းေျပး လမးမၾကး တစေလာက အေသးစား ထေတြ႔ပစခတမႈ မားမလြ၍ အေတာ အတနပင ၿငမးခမးခပါသည။ လ႔အခြငအေရး အတြက တကတြနးႏႈးေဆာ ေနသမားက ျပညနယ အတြငး လကနကကငတပမား ဆကလက ခထားေနမႈအတြက စးရမပပနေၾကာငး ထတေဖာ ေျပာၾကားေနခနတြင

ယငးတကခကမႈမားက အေျခအေန မတညမၿငမျဖစေနသညဟ အထငေရာကေစပါသည။193 အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးကလညး အပစအခတ ရပစထားေသာ နယေျမအတြငး လကနကကင တပဖြ႔မားမ သယဇာတမား ထတယေနျခငးႏင ပတသက၍ စးရမပပနမႈက ထတေဖာ ေျပာၾကားခပါသည။ တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔အစညး ႏစဘကလးက ထနးခပ ထားေသာ နယေျမမား အပါအ၀င ကရငျပညနယ၏ အခ ႔ေသာ နယေျမမားမာ ျပငပမ လမားအဖ႔ ၀ငေရာကရန ခကခေနဆ ျဖစပါသည။

သနးေခါငစာရငး အခကအလကမားအရ ကရငျပညနယ႐ ျပညသအမားစမာ ဗဒၶဘာသာ သ႔မဟတ ခရစယာနဘာသာ ကးကြယသမား ျဖစၾကပါသည။ ကရငျပညနယအတြငး ၿငမးခမးေရး ၾကးပမးမႈမားက ယခအထ လမႈအသငးအ၀ငးမားအၾကား သဟဇာတျဖစမႈ တးတကေရးထက ျပညတြငးစစ ႏင ဆကႏြယေသာ ျပနာမား ကငတြယေျဖ႐ငးေရးက အဓက အာ႐စကေန ေသာလညး ဗဒၶဘာသာ၀င အမးသားေရး ၀ါဒမား၏ အယအဆ194 က ကငစြသည လကနကကင အဖြ႔အခ ႔မာ ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလင အသငးအ၀ငးအၾကား တငးမာမႈမားတြင ပါ၀ငပတသက ေနၾကပါသည။

ကရငတငးရငးသားတ ၏ လပငနးအစအစဥ အေတာမားမားမာ ရနကနတြင အေျခစကၿပး၊ ကရငျပညနယအျပင ဧရာ၀တ ျမစ၀ကြနးေပၚ ေဒသႏင တနသၤာရတငး ေဒသၾကး အပါအ၀င ျပညနယျပငပမ ကရငလထ၏ လအပခကမားက ေျဖ႐ငး ေဆာင႐ြကေပးပါသည။

၂၀၁၀ ျပညႏစ မတငခငကဆရင ကြနေတာတ႔မာ ၿငမးခမးေရးဆတ စကားက ေျပာခြင မ႐၊ ၿငမးခမးေရးကလညး မခစားၾကရ၊ ၿငမးခမးေရး အေၾကာငးကေတာင မစဥးစားရၾကဘး။”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 71

လမႈေဗဒႏင ေဂဟေဗဒဆငရာ သေတသနဌာန - ၿငမးခမးေရး သတမနမားက ျပညသလထအား သတငးေပး ပါသည။

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက အေထာကအက ျပရနႏင တာ၀နခမႈ ပမတးတကေစရနအတြက လမႈေဗဒႏင ေဂဟေဗဒဆငရာ သေတသနဌာန (RISE) က ကရင အမးသမး တစဥးက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ကရင ျပညနယ၏ ၿမ ႔ေတာ ဖားအၿမ ႔၌ တညေထာငခပါသည။ အဓက ရည႐ြယခကမာ စမအပခပမႈႏင ျပညနယ ဥပေဒျပအဖြ႔ ပမ အားေကာငးေစေရးအတြက ၿငမးခမးေရးအေၾကာငး ပညာေပးျခငး၊ သျမငနားလညမႈ ျမငတငေပးျခငးႏင စညး႐းေဆြးေႏြးျခငးတ႔အတြက အေထာကအက ျပရနႏင လထ ပါ၀င ေဆာင႐ြကမႈက အားေပးရန ျဖစသည။

RISE အဖြ႔သည ၀နထမး ၇ ဥးမျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ေဒသ၏ စမအပခပမႈ၏ လႈပ႐ား ေဆာင႐ြကမႈမားက ျပညသလထအား အသေပးရန အခြငအလမး တစရပက ဖနတးခပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစႏင ၂၀၁၇ ခႏစတ႔တြင လထညႏႈငး အစညးအေ၀းမား၊ ကရငအမးသား ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၊ လႊတေတာ အစညးအေ၀းမားႏင အျခား လႈပ႐ားမႈမားက မတတမးတငခပါသည။ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ကလညး အဆပါ လႈပ႐ားေဆာင႐ြကမႈမားမ ၎တ႔၏ အေတြ႔အၾကက မေ၀ေပးရန သတငးစာ ႐ငးလငးပြမား ကငးပခပါသည။

RISE သည ဒတယအၾကမ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ (UPC) ႏင ၂၁ ရာစ ပငလ အစညးအေ၀း ကသ႔ေသာ ပြမားတြင ပပးကညျခငးႏင ေစစပညႏႈငးသအျဖစလညး ေဆာင႐ြကခ ပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြက ပဓာနကေသာ မတတမးမားကလညး တငးရငးသား ဘာသာ အမးမးျဖင ပႏပ ထတေ၀ခပါသည။ ယငးတ႔တြင NCA ၊ စစဘကဆငရာ ကင၀တ မားႏင ကရင အမးသား ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားႏင ကရင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားဖရမ ေဆြးေႏြးပြတ႔မ စာတမးမၾကမးမား ပါ၀ငပါသည။

ပငလညလာခ၏ အႏစ ၇၀ ေျမာက ႏစပတလညေန႔တြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလႏင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင အခ ႔တ႔၏ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာကရန RISE တညေထာငသအား ဖတၾကားခပါသည။

ဆာမေထာ - သတမနမားက စစမကျဖစပြာေးနေသာ အပစမား အတြက ၾကား၀ငေစစပ ေပးသအျဖစ ေဆာင႐ြက ပါသည။

ဆာမေထာ က ၂၀၁၁ ခႏစတြင စတင တညေထာငခၿပး၊ ထစဥကပင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၌ ထထ၀င၀င ပါ၀ငလပေဆာငခပါသည။ ပခးတငးေဒသၾကး၊ ေတာငငၿမ ႔ႏင ကရငျပညနယ၊ သေတာင ၿမ ႔ သစမ ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာငတစဥး ဥးေဆာငေသာ စာမေထာ တြင အဖြ႔၀င ၃၀ ႐ရာတြင ၁၀ ဥးမာ အမးသမးမား ျဖစၿပး၊ အဖြ႔တြင အစးရ အရာ႐ေဟာငးမား၊ ရပ႐ြာ ေခါငးေဆာငမားႏင ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား ပါ၀ငပါသည။

ဆာမေထာ သည ကရငျပညနယႏင ပခးတငး ေဒသၾကးအၾကား နယနမတတစေလာက ပဋပကၡ ျဖစပြားေနေသာနယေျမ႐ ၿမ ႔နယ ၄ ၿမ ႔နယတြင လပငနးမားေဆာင႐ြကပါသည။ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး၏ အဖြ႔၀ငမားမာ စစမကျဖစပြားေနေသာ အဖြ႔မားအၾကား တမန သ႔မဟတ ၾကား၀င ေစစပညႏႈငးသမား အျဖစ ေဆာင႐ြကပါသည။ ထ႔ျပင ဆာမေထာ သည ပြငလငးျမငသာမႈက အားေပးရနႏင ယၾကညမႈ တညေဆာကရန ရည႐ြယ၍ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ႏငငေရး လပငနးစဥက ရပ ရြာလထသ႔ ႐ငးျပရနအတြက KNU ႏင အစးရ ႏစဘကစလးမ ကယစားလယမားအား ဖတၾကား ခပါသည။ ဤလပငနးမာ ယခအခါ အစးရ မဟတေသာ ႏငငတကာ အဖြ႔အစညး တစခက ေထာကပကညမႈျဖင ၿငမးခမးေရး ပညာေပး လပငနးအစအစဥ တစခအျဖစ ေျပာငးလ သြားၿပျဖစသည။

ဆာမေထာ သည ႏငငေရး လပငနးစဥက ရပရြာလထသ႔ ႐ငးျပရန အတြက KNU ႏင အစးရ ႏစဘကစလးမ ကယစားလယမားအား ဖတၾကားခပါသည”

“

72 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

၄-၅။ မြနျပညနယ

မြနျပညနယသည ျမနမာႏငင အေ႐ ႔ေတာငဘကျခမး႐ အနဒမန ပငလယကမးေျခ တစေလာကတြင တည႐သည။ မြနျပညသစပါတ (NMSP) ႏင တပမေတာတ႔သည ၁၉၉၅ ခႏစတြင ႏစဥးႏစဘက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခၿပး၊ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ယငးသေဘာတညမႈက ထပမအတညျပခသျဖင အေတာအတန ၿငမးခမး၍ တညၿငမေသာ ေဒသတစခ ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားမာ ပဋပကၡမား အေတာအတန ကငး႐ငးသည အေျခအေနတြင ႐ငသနျဖစထြနးၿပး၊ အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညး ႏစဖြ႕လးမ ထနးခပသည နယေျမမားအတြငး ၀နေဆာငမႈမား ပပးခြင ရေနပါသည။

၂၀၁၂ ခႏစမ စ၍ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားသည အစးရ ဥးေဆာငေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ေပါငးစညးသည အေနျဖင ၀နးရလပကင ခၾကပါသည။ သ႔ရာတြင မြနျပညသစပါတ သည အျခားေသာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs)ႏင

မဟာမတ ျပသညအေနျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က လကမတေရးထးျခငး မျပခပါေခ။ အပစအခတ ရပစထားေသာ နယေျမမားအတြငး႐ IDPs အေျခအေနမာ မတညၿငမေသးဘ ႐ေနၿပး ၄ငးတ႕သည ရာမည ၿငမးခမးေရး ေဖာငေဒး႐ငး (RPF) အပါအ၀င အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားထမ ကညေထာကပမႈမား ရ႐ပါသည။

မြနျပညနယ အတြငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားမာ ႏငငေရး ရညမနးခက ပနးတငမား ႐ၾကၿပး၊ မြနျပညသစပါတ ႏင နးနးကပကပ ေဆာင႐ြကၾကပါသည။ ၎တ႔သည ရပ႐ြာဖြ႔ၿဖးေရး၊ လငယ၊ ကား-မ ေရးရာ၊ လ႔အခြငအေရး၊ အပစအခတ ရပစမႈ ေစာငၾကညေလလာေရးႏင မြနစာေပႏင ဘာသာစကား ျပန႔ပြားေရး စသည ကစၥရပမားႏင ပတသက၍ လပကငေဆာင႐ြကၾကၿပး၊ မြနစာေပ ပညာေရး အေပၚမားစြာ

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 73

အာ႐စက၍ ေဆာင႐ြကၾကပါသည။195 မြနျပညနယတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက (The Mon State CSO Network) ႏင မြန အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရက (The Mon CSO Network) ဟ၍ အရပဘကလမႈ အဖြ႔အစညးကြနရက ႏစဖြ႔႐ပါသည။

နယစပေဒသ အေျချပ အဖြ႔အစညးမားက အပစအခတ ရပစထားသည အေစာပငး ကာလအတြငး ျပညနယအတြငး ထေထာငၾကပါသည။ မြန အမးသမးအဖြ႔ (MWO) က ၂၀၀၀ ျပညႏစတြင ထေထာငခၿပး မြနေဒသ လ႔အခြငအေရး ေဖာငေဒး႐ငး (HURFOM) သည ၂၀၁၃ ခႏစတြင ျပညနယအတြငးသ႔ စတင ၀ငေရာကလာခပါသည။

ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရးက အေထာကအကေပးရနႏင ယငးလပငနးအတြက အေထာကအက ရေစရန ခငမာေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးတစခ ထေထာငရန ဟေသာ ရည႐ြယခကျဖင မြနျပညနယ ႏင ကရငျပညနယမ လငယမား ပါ၀ငေသာ မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔က ၂၀၀၁ ခႏစတြင ထငးႏငင၌ ဖြ႔စညးခပါသည။ ၎သည ျမနမာႏငင ေကာငးသားမားႏင ျပညပေရာက လငယအဖြ႔အစညး ၁၅ ခ၏ ကြနရကတစခလညးျဖစၿပးလငယမား ကြနဂရက (SYCB) အဖြ႔ဝငလညး ျဖစပါသည။

မြနအရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ကြနရကႏင မြနအမးသမး ကြနရက တ႔၏ တကၾကြေသာ အဖြ႔၀င ျဖစသည မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔ သည အျခား မြနအရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင နးနးကပကပ လပကင ေဆာင႐ြကပါသည။ မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔ ၏ လပငနး အစအစဥမားမာ စြမးေဆာငရည တညေဆာကေရး၊ အမးသမးမား စြမးရညျမငတငေရး၊ အစရငခစာမား ထတျပနေရး၊ အခြငအေရးမား အေၾကာငး သ႐နားလညေရး၊ သဘာ၀

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥဆတာ […] ႐ြာမာ႐တ လေတြအတြက အေတာက စမးေနေသးတယဆတာ ကြနေတာတ႔ သလာရတယ။ ဒါေၾကာင ၿငမးခမးေရး အေၾကာငး သတ႔န႔ ေဆြးေႏြးႏငဖ႔ ကြနေတာတ႕ သင႐းညႊနးတမး တစခ ဆြရတယ”

“

မြနျပညနယအတြငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား (CSOs) က ၎တ႔အေနျဖင ျပညနယ ဥပေဒျပ လႊတေတာႏင ပမနထေတြ႔ ေဆာင႐ြကေလ ႐ေသာလညး ၂၀၁၆ ခႏစတြင အစးရသစ အာဏာရ လာၿပးေနာက စနေခၚမႈမား ပမမားျပားလာသညဟ ဆပါသည။

မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔ (Mon Youth Progressive Organization) - ယခငက တငးျပညမ ထြကခြာခၾက သမားသည ႐ြာသ ႐ြာသားမားအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အေၾကာငး သငၾကားေပး ၾကပါသည။

မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔ (MYPO) အဖြ႔၀ငမားက ေဒသခ ရပ႐ြာလထမား အတြငးႏင ေကးလက ေဒသမားတြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အေၾကာငး အသပညာေပး လပငနး အစအစဥမား စတင ေဆာင႐ြကသညအခါ ၎တ႔အေနႏင ၾကးမားေသာ ထငျမငခကတစရပကခမေၾကာငး သလာရ ပါသည။ လထအေနႏင ဤ႐ႈပေထြးေသာ အေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ မသ႐ေသးေသာ အရာမားစြာ ႐ေနေၾကာငး သေဘာေပါကလာၾကသည။

“ကြနေတာတ႔ ၿငမးခမးေရး အေၾကာငး ေျပာတအခါ ျပညသေတြက တကယက နားမလညၾကဘး” ဟ MYPO အဖြ႔၀င တစဥးက ေျပာပါသည။ “ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥဆတာ […] ႐ြာမာ႐တ လေတြအတြက အေတာက စမးေနေသးတယဆတာ ကြနေတာတ႔ သလာရတယ။ ဒါေၾကာင ၿငမးခမးေရး အေၾကာငး သတ႔န႔ ေဆြးေႏြးႏငဖ႔ ကြနေတာတ႕ သင႐းညႊနးတမး တစခ ဆြရတယ။” 196

ယခအခါ MYPO အေနႏငၿငမးခမးေရး အဓပၸာယေဆြးေႏြးပြမားစတင ေဆြးေႏြးေနၿပျဖစသည။ ထ႔ေနာက ညႏႈငးသမားက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အပါအ၀င အတြငးစတ ၿငမးခမးေရးႏင နငငေရးဆငရာ အေျခအေနမား ျဖစေပၚ တးတကမႈ တ႔က ဆကစပမႈကနားလညႏငေစရန ကညေပး ၾကပါသည။

74 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ပတ၀နးကင အေၾကာငး သ႐နားလညေရးႏင မြနဘာသာစကား တတေျမာကေရးက အားေပးေရး တ႔ပါ၀ငသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင နယစပေဒသမ ျပညနယအတြငးသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ ႔လာခေသာ မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔တြင ၀နထမး ၂၀ ခန႔ႏင အဖြ႔၀င ၁၅၀ ေကာ ႐ၿပး၊ အမားစမာ ေစတနာ၀နထမးမား ျဖစၾကပါသည။

၎တ႔သည ၎တ႔၏ မတဖက အဖြ႔အစညးမားႏငအတ တနသၤာရ တငးေဒသၾကး၊ ေရျဖၿမ ႔နယ႐ Kroeng Batoi ေ႐ ႔ေျပး ဖြ႔ၿဖးေရး စမခကတြင ပါ၀ငလပေဆာငခၾကပါသည။ ယငးစမခကက ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရး အေထာကအကျပ လပငနး (MPSI) အရ စတငချခငး ျဖစၿပး၊ အေျခခ အေဆာကအအမား အဆငျမငတငေရးႏင ေရႏင ပတ၀နးကင သန႔႐ငးေရး လပငနးမား တးတကေကာငးမြနေရး တ႔႔အတြက ေထာကပေပးျခငးျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ယၾကညမႈ ရ႐လာေစရန ရည႐ြယခကျဖင ေဆာင႐ြကျခငး ျဖစပါသည။

ယခအခါ ဤစမခကသည အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာ အဖြ႔ (ILO) မပပးမႈျဖင အေျခခ အေဆာကအအမားအတြက

လပသားအငအား၊ ေဆးအဖြ႔အတြက လစာမား၊ သငၾကားေရး ပစၥညးမားႏင သငတနးမား ပပးေပးပါသည။ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး ေရ႐ညတညတေစရန သာမက ပဋပကၡ ျဖစပြားေနေသာ ေဒသမား႐ ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာရသမား အၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာကႏငရန ရညရြယသည။ မြနလငယ တးတကေရး အဖြ႔သည ဤစမခက အတြက ျပညသမားအား သငတနးေပးရာတြင ကညေပးေနပါသည။

မြနလငယ တးတကေရးအဖြ႔ သည ၂၀၁၄ ခႏစတြင မြနျပညနယ ၿမ ႔ေတာ၊ ေမာလၿမင ၿမ ႔၌လညးေကာငး၊ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ကယားျပညနယ၊ လြငေကာၿမ ႔၌ လညးေကာငး အျခား တငးရငးသား အဖြ႔အစညးမားႏင လငယမား အျပနအလန ဖလယေရး အစအစဥ ႏစခကလညး စစဥေပးခပါသည။ ညလာခမားတြင လငယမားသည ဖကဒရယ၀ါဒအပါအဝင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၊ ဒမကေရစ၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ ျပနာမား၊ မခငဘာသာစကားျဖင ပညာသငၾကားေရးႏင တရားမ၀င ေဆး၀ါးမား စသည ကစၥရပမားက ေဆြးေႏြးခ ၾကပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 75

၄-၆။ ရခငျပညနယ

ရခငျပညနယသည ရပရြာအသကအဝနးမားအၾကား တငးမာမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမား အႏ႔အျပား ျဖစေပၚမႈႏင ၾကေတြ႔ခရပါသည။ ျပညနယအႏ႔တြင လမးစမားႏင ဘာသာေရး အပစမား အတြငးႏင တစခႏင တစခအၾကား နက႐ႈငး၍ ႐ႈပေထြးေသာ ခြျခားမႈမား ႐ေန ပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ေပၚေပါကခေသာ အၾကမးဖကမႈသည ၾကာ႐ညေလးျမငေသာ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ ဆငရာ အၾကပအတညးတစခအျဖစသ ေျပာငးလသြားခၿပး၊ လမား ေထာငေသာငးခ၍ အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးၾကရကာ ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလင အသငးအ၀ငး ႏစခအၾကား ခြျခားမႈမား ျဖစေပၚခရပါသည။ မြတစလငမားမာ ယခအခါ ျပညနယ ၿမ ႔ေတာျဖစေသာ စစေတြၿမ ႔ ၏ ဆငေျခဖး႐ ဒကၡသညစခနးမားတြင ေနထငေနၾကပါသည။ ရခငျပညနယ၊ ေျမာကပငး႐ မြတစလငမားမာ လြတလပစြာ သြားလာခြငႏင စ႐းခြင ကန႔သတျခငး ခေနရပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

15-29 15-34

15 

ႏစႏစ

ႏစအထက

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ေနာငအခါ အာရကန ႐ဟငဂာ ကယတငေရး တပမေတာ (ARSA) ဟ ၎တ႔ ဘာသာ ေခၚတြငေသာ အပစတစစသည ရခငျပညနယ၊ ေျမာကပငး႐ နယျခားေစာငတပ စခနးမားက ၀ငေရာက တကခကခရာ လၿခေရးအရ တ႔ျပနမႈ ျဖစပြားေစခသည။ ထျဖစရပသည ပဋပကၡ၏ ခကခ႐ႈပေထြးမႈက ပမနက႐ႈငးေစၿပး ရခငျပညနယအတြငး အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးရမႈမား ျဖစေပၚခပါသည။197 ဤေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြငး ေလလာဆနးစစခကမာ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလအထသာ အကး၀ငသျဖင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလအတြငး ARSA အဖြ႔၏ တကခကမႈေနာကပငး လၿခေရးအရ နယေျမ႐ငးလငးေသာ စစဆငေရးမား၏ အကးဆကမားမာ စာတမးတြင ပါ၀ငႏငျခငး မ႐ပါ။ သ႔ရာတြင အဆပါ ျဖစရပမားမာ ရခငျပညနယအတြငး႐ လၿခေရး အေျခအေနက ပမ ယယြငးလာေစေၾကာငး သတျပမရန အေရးၾကးပါသည။

76 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ရခင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမာ အေျခတညစ ျဖစဆ႐ေနၿပး၊ နာေရးကညမႈ အသငးငယမားႏင ေသြးလ႐င အဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငၾကကာ အခ ႔ အဖြ႔အစညးမားမာ ၂၀၁၀ ျပညႏစ၊ ဆငကလး ဂရ တ႔ျပနေရးအတြက ေပၚေပါကလာၾကသည အဖြ႔အစညးမား ျဖစပါသည။ အျခား အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားမာမ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျဖစေပၚခသည အၾကမးဖကမႈက ေျဖ႐ငးေရးအတြက တညေထာငထားၾကျခငး ျဖစပါသည။ စတ၀ငစားဖြယ ေကာငးသညမာ ရခငျပညနယတြင အျခား ျပညနယမားထက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အတြက သတသတမတမတ ေဆာင႐ြကသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ပမေပၚေပါက လာျခငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားဘကမ ဤအသးအႏႈနးက ေ႐ြးခယရျခငးမာ ထကစၥ အတြက အလ႐ငမား၏ ဥးစားေပး ရနပေငြ ေထာကပမႈမား ႐ေနျခငးေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။

ရခင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားစမာ ရခငလမးစ အဖြ႔၀ငမားျဖင ဖြ႔စညးထားၿပး၊ ရခငျပညနယ၊ ေျမာကပငး႐ မြတစလင အသငးအ၀ငးၾကား၌ ေသာလညးေကာငး၊ စစေတြၿမ ႔ တစ၀က႐ ဒကၡသည စခနးမား၌ ေသာလညးေကာငး ပစတက ဖြ႔စညးထားသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မ႐ပါ။198 သ႔ေသာလညး စခနးမားတြင INGO မားႏင အျပနအလန ဆကသြယေရးအတြက တာ၀နခအျဖစ ေဆာင႐ြကသည ေခါငးေဆာငမား ႐ၾကၿပး၊ သငတနးမား ပ႔ခႏငေရးအတြက အကအည ေပးၾကပါသည။ သတြၿမ ႔ ေတာငဘကဖားတြင ကမန မြတစလငမားမာလညး အၾကမးဖကမႈေၾကာင အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးရၿပး၊ ခရးသြားလာေရး ကန႔သတမႈမားႏင ၾကေတြ႔ေနရပါသည။ ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညး တစချဖစေသာ ကမန လမႈဖြ႔ၿဖးေရးႏင အကအညေပးေရးအဖြ႔သည လမႈ သဟဇာတျဖစမႈ တးတက ေရးအတြက ၎တ႔အနးအနားမ ရခငလမးမားႏငအတ လငယအားကစားပြမား ကငးပၾကပါသည။199

ရခငျပညနယတြင လမႈ ေပါငးစညးညညြတေရး လပငနးမာ ကာလ႐ညၾကာ တည႐ခသည ထလြယ ႐လြယေသာ ကစၥရပ တစချဖစၿပး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ေနာကပငးတြင ပ၍ပင အထမခေသာ ကစၥရပ ျဖစလာပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ တကခကမႈ ျဖစပြားၿပးေနာက ခကခငးဆသလ

လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးစသည ကစၥရပ အမးမးတြင ပါ၀ငလပေဆာငေရးႏင ပတသက၍ တားဆးဟန႔တားမႈမား ပမမားျပားလာပါသည။ ဥပမာအားျဖင လမႈ ေပါငးစညးညညြတေရး လပငနးမား ေဆာင႐ြကျခငးေၾကာင လမႈေရးအရ ဆး႐ႈးနစနာမႈမား ၾကေတြ႔ ေန ခရသညအတြက ရခငအရပဘကအဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားတြင အလပလပေသာ ရခငလမး အခ႕သည မြတစလငရပ႐ြာမားတြင ဆကလကထေတြ႔ လပကငရန တြန႔ဆတလာၾကပါသည။ အဆပါပဂၢလမားက ရခငလမးစ အသငးအ၀ငးမားအၾကား မြတစလင ဆန႔ကငေရး သေဘာထားမား ပမတငးမာလာျခငးသည အထးသျဖင ၎တ႔၏ လမႈေရး ေပါငးစညးညညြတမႈအတြက လထအၾကား စညး႐းမႈအေပၚ အကးသကေရာကေစသည အဓက အခကျဖစသညဟ ဆပါသည။ ႏငငေရးအရ ကန႔သတခပခယမႈ မားအျပင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားၾကား ညႏႈငးေဆာင႐ြကမႈ နညးပါးျခငး၊ အဖြ႔အစညး၏ စြမးေဆာငရည အားနညးျခငး၊ ျပငပမ ရနပေငြရ႐မႈ အနညးအကဥးသာ ႐ျခငးတ႔သည ၿငမးခမးေရး၊ လၿခေရးႏင လမႈေရး ေပါငးစညးညညြတေရး လပငနးမားတြင ၎တ႔ပါ၀ငလပေဆာငရာ၌ အဓက အဟန႔ အတားမား ျဖစေၾကာငး ရခငျပညနယတြင လပငနးမား လပေဆာငေနသည အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားက ဆပါသည။

ရခငအမးသားပါတ (ANP) သည ရခငျပညနယ လႊတေတာတြင လႊမးမးထားေသာလညး ျပညနယ အစးရကမ ၂၀၁၆ ခႏစ ကတညးက NLD ပါတက ဥးေဆာငေနပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပား၏ အဆအရ အစးရႏစရပ ေတြ႔ေနရသညဟ ဆရေလာကေအာင တပမေတာက ႏငငေရးအရ ၾသဇာအာဏာ အခငအမာ ကငစြထားသညဟ ယဆရပါသည။ ရခင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥတြင ပါ၀င လပေဆာင ေနေသာလညး ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ အေနျဖင ရခင ျပညနယတြင အမးသားဆင ေဆြးေႏြးပြ ကငးပေရးအတြက သေဘာတ ခြငျပခကေပးရန လအပေန ပါေသးသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 77

ျပညသမားအတြကျပညသ - တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔၀ငေဟာငးက ရပ႐ြာအသကအဝနးၾကား သဟဇာတ ျဖစေရး လပေဆာငေနပါသည။

ျပညသမားအတြက ျပညသ (PfP) အဖြ႔က ၂၀၁၂ ခႏစတြင ရခငတပမေတာ (AA) အဖြ႔၀ငေဟာငးက အႏၵယ၊ ဘဂၤလားေဒ႐ႏင ျမနမာႏငငတ႔၏ နယနမတဆရာေနရာ၌ တညေထာငခပါသည။ ယငးအဖြ႔ အစညးသည တစႏငငလး၌ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ စတငၿပးေနာကပငး ၂၀၁၃ ခႏစတြင ရခငျပညနယသ႔ ေရာက႐လာၿပး၊ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ျပညနယ၌ မတပတငခပါသည။

ရည႐ြယခကမာ “ႏငငေရးထက လမႈေရး လပငနးမားတြင” ပါ၀င လပေဆာငရန ျဖစပါသည။200 ယငး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးသည ၈၈ မးဆက ကြနရက (ရခင) ႏင ပးေပါငးလပကငၿပး၊ ရခငျပညနယ တစ၀နးတြင ပဋပကၡေျဖ႐ငးေရးအတြက သငတနးမား စတငေပးခပါသည။ ယငးတ႔တြင ၾကတငသတ ေပးျခငးႏင တ႔႔ျပနေရး စနစမား သငၾကားေပးျခငးမား ပါ၀ငပါသည။ အဖြ႔တြင စစေတြ၌ ၀နထမး ၁၀ ဥး႐ၿပး၊ ၿမ ႔နယတငး၌ ေစတနာ၀နထမးမား ႐ပါသည။ အဖြ႔ေခါငးေဆာငမားတြင အမးသမး ၅၀% ပါ၀ငေၾကာငး ေျပာပါသည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင PfP သည ၾသစေၾတးလမ Deakin တကသလႏင ပးတြ၍ သေတသန ျပလပခၿပး၊ INGOs အခ ႔ႏင အတ လပေဆာငေနပါသည။

၎တ႔သည ႏငငတကာ အလ႐င တစဖြ႔ထမ ကာလတအတြက ေထာကပရနပေငြျဖင ၀လက ေဒသ ဖြ႔ၿဖးေရး ေဖာငေဒး႐ငး ႏင အျခားေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငး၍ ၿမ ႔နယအခ ႔တြင တစၿမ ႔နယလင အဖြ႔၀င ၈ ဥးမ ၉ ဥးစ ပါ၀ငေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးေကာမတမားက ဖြ႕စညးထားၿပး ၊ ထေကာမတမားတြင ျဖစႏငသမ လမးစ အသးသးပါ၀ငေအာင ဖြ႕စညးထားပါသည။

ယငးေကာမတမားသည ေျမသမးဆညးမႈမားမသည သယဇာတ ထတယမႈႏင မးယစေဆး အလြသးမႈ မားအထ ေဒသတြင ေတြ႔ၾကေနရေသာ စနေခၚမႈ အမးမးက ကငတြယေျဖ႐ငး ေဆာင႐ြကပါသည။ ၎တ႔သည ရမးၿဗ႐ IDP စခနးတြငလညးေကာငး၊ ရေသေတာငတြင ေတာငသလယသမားမားႏင လညးေကာငး၊ ေျမာကဥးတြင လနညးစ ေကး႐ြာမား၌လညးေကာငး လပငနးမား ေဆာင႐ြကပါသည။ ၎တ႔သည ရခငျပညနယ၊ ေျမာကပငး ေမာငေတာၿမ ႔နယတြငလညး ေကာမတ တစရပ ဖြ႔စညးထားရာ ရခငႏင မြတစလင အဖြ႔၀ငမား ပါ၀ငပါသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ေနာကပငးတြင ယငးေကာမတမာ ရပဆငးသြားပါသည။

PfP အေနျဖင ၎တ႔၏ ရပ႐ြာလထက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အေၾကာငး ေဆြးေႏြးပြ မားႏင အမးသားအဆငႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင ပမပါ၀ငေစလပါသည။ သ႔ရာတြင ဤေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက သေတသန ျပလပခနတြငရနပေငြ ထပမ မရ႐ေတာပါ။ PfP အေနျဖင ျပငပေလလာမႈ အေတြ႔အၾက ပမရ႐ရန စတအား ထကသနပါသည။ “ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးက ၿငမးခမးေရးန႔ ရပ႐ြာအသကအဝနးမားၾကား သဟဇာတ ျဖစေရးက စတ၀ငစားၾကတယ။ ဒါဟာ အငမတနေကာငးတ လကၡဏာပ။ ကြနေတာတ႔ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးေတြက သတ႔န႔ အတတြ လပႏငတယ။”201 ဟ အဖြ႔၀င တစဥးက ေျပာပါသည။

ယငးေကာမတမားသည ေျမသမးဆညးမႈမားမသည သယဇာတ ထတယမႈမားအထ ေဒသတြင ေတြ႔ၾကေနရေသာ စနေခၚမႈ အမးမးက ကငတြယေျဖ႐ငး ေဆာင႐ြကပါသည”

“

78 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

၄-၇။ ႐မးျပညနယ

႐မးျပညနယတြင ၿမ ႔နယ ၅၅ ၿမ ႔နယ႐ၿပး၊ အႀကးဆးျပညနယတစချဖစပါသည။ ရမးျပညနယတြင အမးမးေသာ တငးရငးသားလမးမား ေနထငၾကၿပး ဘာသာစကားႏင ကးကြယသည ဘာသာတရား စလငသည ေဒသတစချဖစသည။ ျပညနယက ေျမာကပငး၊ အေ႐ ႔ပငးႏင ေတာငပငးဟ၍ ေဒသၾကး ၃ ချဖင အပစခြ ေဖာျပေလ႐ၿပး၊ ျပညနယၿမ ႔ေတာျဖစေသာ ေတာငၾကးၿမ ႔မာ ေတာငပငးတြင တည႐ ပါသည။

တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔အစညးမားႏင ျပညသ႔စစအဖြ႔ အမးမးတ႔မာ ျပညနယတစ၀နးတြင ႐ေနေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။ ႐မးျပညနယ အေ႐ ႔ပငးသည ၿငမးခမးေသာ ေဒသ တစချဖစၿပး၊ ေတာငပငးတြငမ မငး႐းႏင ေကးသး ၿမ ႔နယမားမလြ၍ အေတာအတန ၿငမးခမးမႈ ႐ပါသည။ သ႔ေသာလညး ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြငမ လကနကကင ပဋပကၡမားမာ ၂၀၁၁ ခႏစ ေနာကပငး အ႐နျမငတကလာခၿပး၊ အရပသားမား

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

ေသဆးမႈ၊ ဒဏရာရမႈ၊ သြားလာေရး ထနးခပမႈ၊ အတငးအဓမၼ တပသားစေဆာငးမႈႏင အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးရမႈမားက ေတြ႔ျမင ေနရပါသည။

႐မးျပညနယတြင လကနကကင အဖြ႔မား အားလးက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငလပေဆာင ေနၾကသညမဟတပါ။ ႐မးျပညနယ တပမေတာ-ေတာငပငး/ ႐မးျပညနယ ျပနလညထေထာငေရး ေကာငစ (SSA-S/RCSS) က ၂၀၁၅ ခႏစတြင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတ စာခပ (NCA) က လကမတေရးထး ခေသာလညး ႐မးျပညနယ ေျမာကပငး႐ လကနကကင အဖြ႔မားက လကမတ ေရးထးျခငး မျပခပါ။ ႐မးျပညနယသည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေ႐ြးေကာကပြတြင ရခငျပညနယမလြ၍ NLD က ေတာငၿပကမးၿပ အႏငရချခငး မ႐သည တစခတညးေသာ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသၾကး ျဖစပါသည။ ျပညနယ အစးရႏင လႊတေတာတြင ျပညေထာငစ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 79

ၾက ႔ခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတ (USDP) က လႊမးမး ထားဆျဖစေသာလညး တငးရငးသားပါတ အသးသးလညး ပါ၀ငေနပါသည။

လမးစမား ကြျပားသည အေလာက ရမးျပညနယတြင မတညသည စတ၀ငစားမႈ နယပယႏင အဖြ႕အစညး ဆငရာ စြမးေဆာငရည ကြျပားၾကသည အရပဘကလမႈ အဖြ႕အစညးမား (CSOs) ရပါသည။ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားစမာ လမးစ လကၡဏာအေပၚ အေျခခ၍ ဖြ႔စညးထားၿပး၊ လမးစ ဆငရာ အလက လပငနးေဆာင႐ြကၾကပါသည။ အမားစမာ ဥးသနးစန အစးရ တကလာခနတြင ေပၚေပါကလာၿပး၊ ေ႐းဥးစြာ ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမားအျဖစ စတငဖြ႔စညး၍ ႏငငေရး မႏြယေသာ အဂၤလပစာ သငတနးမား၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ လပငနး အစအစဥမားႏင လငယမားအတြက စာၾကညတက ႏင ေလလာသငယမႈ ဌာနမား စသည လပငနးမား ေဆာင႐ြကၾကပါသည။ ေနာကပငးတြငမ ၎တ႔သည ေျမသမးဆညးျခငးႏင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ စသည လမႈေရးႏင ႏငငေရး ကစၸရပမား ေဆာင႐ြကႏငရန ၎တ႔၏ လပငနးမားက တးခ႔ခၾကပါသည။

ပဋပကၡမား ဆကလကျဖစပြား ေနသညအတြက ႐မးျပညနယ၊ ေျမာကပငး႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး မားသည ႏငငေရးကစၥမားတြင ၾကတငျပငဆငမႈျဖင ပမေဆာင႐ြကၾကၿပး ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အေျပာငးအလ ကစၥမားတြင ပ၍ ဆနးစစေ၀ဖနမႈျဖင ပမကယျပန႔စြာ လပကငေဆာင႐ြက ၾကပါသည။ လား႐ႈးႏင ကြတခင သ႔မဟတ မဆယ႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ႏငငအတြငး လၿခမႈ အနညးဆးျဖစေသာ ေဒသအခ ႔တြင လပငနးမား လပကငၾကပါသည။ တစခါတစရ တကပြမား ျဖစပြား ေနသညအတြက အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ လပငနးမား ဖကသမးျခငး သ႔မဟတ ေ႐ႊ ႔ဆငး ျခငးမား ျပလပရပါသည။ ယငးသ႔ စနေခၚမႈမား ႐ေနေသာလညး ၎တ႔၏ လပငနးမား ေရ႐ည တညတေရးႏင ပဋပကၡဒဏ ခစားေနရေသာ ရပ႐ြာလထကယစား ေဆာင႐ြကႏငရန နညးလမးမား ဆကလက႐ာေဖြ ေနၾကပါသည။

အခ ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔ (EAOs) မားအား ေထာကပပ႔ေဆာငေရးႏင နညးပညာ အေထာကအပ ေပးျခငးျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အလြတ သေဘာ ပါ၀ငေဆာင႐ြက ေနၾကပါသည။ ယငးအဖြ႔မားတြင ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ပးေပါငး ေဆာင႐ြကေရး အဖြ႔ (CPD)202 ၊ ႐မးျပညနယ မးဆကသစအဖြ႔ (NGSS) ႏင အမးသမးမားႏင ၿငမးခမးေရး လႈပ႐ားမႈ ကြနရက (WAPAN) တ႔ ပါ၀ငပါသည။ ႐မးျပညနယတြင အရပသားမား ပါ၀ငေသာ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး ေစာငၾကညေလလာေရး ကြနရကႏစခလညး ႐ၿပး၊

တစခမာ ေတာငပငးတြင လညးေကာငး၊ ကနတစခမာ ေျမာကပငးတြငလညးေကာငး တည႐ပါသည။

အျခားေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက မတတမးတင ၾကၿပး၊ ယငးတ႔က ဥပေဒအရ အေရးယ ေဆာင႐ြကႏငရန မဒယာမတစဆင စညး႐း၊ တကတြနးၾက ပါသည။ လမးစမားအၾကား တငးမာမႈ အမားအျပား ျဖစေပၚေန ေသာလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အနညးအကဥးကသာ လမႈ ေပါငးစညးညညြတမႈႏင သဟဇာတျဖစေရးတ႔က ဥးစားေပး လပေဆာင ေနၾကပါသည။ ၿခြငးခက အေနႏင ေတာငၾကးၿမ ႔႐ဘာသာေပါငးစ လငယမားအဖြ႔ (IFY) ကသာလင ဘာသာမတ ကြျပားသည ရပ႐ြာလထမားအၾကား ကြျပားမႈမားက ေပါငးစညးေပးရန ေဆာင႐ြကလက ႐ပါသည။

ကခငျပညနယ မာကသ႔ပင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနးမားတြင ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညးမားက လႊမးမးေနပါသည။ အေၾကာငးအရာ အေျချပ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား အျပညအ၀ ဖြ႔ၿဖးလာရန လအပေနၿပး၊ လပငနးေဆာင႐ြကခကမားမာ ကယျပန႔၍၊ မဟာဗဟာကက ေဆာင႐ြကမႈ မ႐ၾကေသးပါ။ ျပညနယအတြငး နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညးမား ေရာက႐လာျခငးမာ အသစအဆနး သဖြယ ျဖစေနၿပး၊ ၎အဖြ႔မားမာ ေကာငးမြနေသာ ႐းစမခန႔ခြမႈ၊ လ႔စြမးအား အရငးအျမစႏင ေရ႕ေနာကညညြတမႈ ႐သည လပငနးအစအစဥမားႏင ျပညပတြင ရ႐ခသည ၎တ႔၏ ရရခေသာအေတြ႔အၾကမားက လကေတြ႔ျပသႏငပါသည။ ပမငယ႐ြယ၍ လႈပ႐ားေျပာငးလမႈ အေျချပသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမာ စညး႐းဖြ႔စညးမႈတြင အနညးငယ အားေပာၿပး၊ ေစတနာ၀နထမး အေျချပ အဖြ႔မား ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔သည ကြနရကခတဆကမႈႏင ႏငငေရးအျမငမား ထတေဖာရာတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငၾကပါသည။ ႐မးျပညနယ တစ၀နးတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား က႑၌ လငယမားႏင အမးသမးမားမာ ေပၚလြငထင႐ားၾကပါသည။

ေတာငၾကးႏင ေနျပညေတာတြင ကငးပခသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ ေဆြးေႏြးပြ (CSO Forums) မားသည သကတမး႐ညၾကာသည CSO မားႏင အသစေပၚထြနးလာသည CSO မားအတြက ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC) မေဘာငအတြငး ပးေပါငး ပါ၀င ေဆာင႐ြကႏငမည နညးလမးမားက အတတကြ ႐ာေဖြႏငေသာ အခြငအလမး ရ႐ေစပါသည။ ပါ၀င တကေရာကသ အမညစာရငး ေပးေရးအတြက အရညအခငး သတမတခကမားႏင ပတသက၍ ႐ငးလငးမႈ မ႐သျဖင ၎တ႔ႏင ညႏႈငးချခငး မ႐သညအတြက အခ ႔သမား အေနျဖင စးရမပပနမႈမားက တငျပရန ႐ေနလငကစား ႐မးျပညနယ႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမားအျပားက ဤျဖစထြနးမႈက အေကာငးဘကမ ႐ႈျမငၾကပါသည။203

80 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ပဋပကၡ ေလာပါးေရး ေကာမတမား - အရပသားမား လြတေျမာကေရးအတြက တငးရငးသား လမးစ အပစ ႏစစ အတတြ လပေဆာငေနပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတ စာခပ (NCA) က လကမတေရးထးၿပးေနာက လအတနၾကာတြင ႐မးျပညနယ တပမေတာ-ေတာငပငး (SSA-S) သည အျခား တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ တစချဖစေသာ တအာနး အမးသား လြတေျမာကေရးတပ TNLA) ႏင နယေျမ အျငငးပြားမႈ ျဖစပြားခပါသည။ ယငးကသ႔ေသာ အေျခအေန မသည တကပြမား ျဖစပြားခၿပး၊ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကေၾကာငး အစရငခစာမား ထြကေပၚလာခပါသည။

ဤအေရးကစၥေၾကာင ႐မးႏင တအာငး လထမားအၾကား စတ၀မးကြမႈ ျဖစေပၚေစၿပး၊ အခ ႔က အၾကမး ဖကမႈမား ေပၚေပါကလာမညက စးရမခၾကပါသည။ ယငးကစၥက ေျဖ႐ငးႏငရန အတြက အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးအခ ႔က တငးမာမႈေလာပါးေစရန စေပါငးၾကးပမးခၾကပါသည။ ယငးတ႔တြင လား႐ႈးအေျခစက သမးလငယအဖြ႔ (Tai Youth Organization)204 ၊ တအာနး ေကာငးသားႏင လငယမား သမဂၢ (TSYU) ႏင တအာနး အမးသမးမားအဖြ႔ (TWO) တ႔ ပါ၀ငပါသည။

၂၀၁၆ ခႏစတြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည တစဖကစမ လ ၅၀ စက ေတြ႔ဆေစခပါသည။ လငယမား၊ ဘနးေတာၾကးမားႏင ရပရြာေခါငးေဆာငမား အားလးသည လား႐ႈးတြင ျပလပခသည

ေတြ႔ဆပြသ႔ တကေရာကခၾကပါသည။ လငယ အမားစ ပါ၀ငသည ႏစဖကစလးမ ပပးကညသမားက အနာဂတတြင တငးမာမႈမား မျဖစပြားေအာင မညသ႔တားဆးကာကြယ ႏငမညႏင စပလဥး၍ ဥးေဆာင ေဆြးေႏြးခၾကၿပး၊ အေရးေပၚ ဆကသြယေရး အဖြ႔မား ျဖစသည ပဋပကၡ ေလာပါးေရး ေကာမတမားက ဖြ႔စညး ခၾကပါသည။ ႏစဖကစလးက အရပသားမားအား အကာ အကြယေပးရန အေရးၾကးေၾကာငး အသအမတ ျပၾကပါသည။

အစညးအေ၀း ၿပးဆးၿပးေနာက ေကာမတမားသည ထနးသမး ခထားရေသာ အရပသားမား လြတေျမာက ေရးအတြက ေစစပညႏႈငးရန SSA-S ၏ ႏငငေရး အဖြ႔၊ RCSS ႏင TNLA တပမးမားႏင ေတြ႔ဆခၾက ပါသည။ ရလဒအျဖစ ႐မးအရပသား ၁၁ ဥးႏင တအာနး႐ြာသားတစစတ႔ လြတေျမာက လာၾကပါသည။ အဖြ႔၏ ရညမနးခကမာလညး ျပညတြငးေနရပ စြန႔ခြာထြကေျပးရသမား၊ ေျမျမပမငး မားႏင ေနအမႏင ပစၥညးမားဖကဆးမႈ စသညတ႔အား ကငတြယ ေျဖ႐ငးရနအျဖစ ေျပာငးလသြား ပါသည။ TYSU ၏ အေထြေထြ အတြငးေရးမးျဖစေသာ Mai Cyruk က ၿငမးခမးေရးမာ အေပၚပငး၌ မရ႐ေသးခနတြင ေဒသအဆငတြင ပဋပကၡ ေျဖ႐ငးေရးမာ အေရးပါေၾကာငး ေျပာပါသည။205

ေဒသအဆငတြငပဋပကၡေျဖရငးေရးမာ အေရး ပါသည။ ”

“

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 81

၄-၈။ တငးေဒသၾကးမား

ျမနမာႏငင၏ အလယပငး႐ တငးေဒသၾကးမားသည အမားအားျဖင ႏငင လဥးေရ စစေပါငး၏ အမားစ ေနထငရာျဖစသည။ ျမနမာႏငင တြင အပခပေရးအရ တငးေဒသၾကး ၇ ခ႐ရာ ယငးတ႔မာ ဧရာ၀တ၊ ပခး၊ မေကြး၊ မႏေလး၊ စစကငး၊ တနသၤာရႏင ရနကနတ႔ ျဖစၾကပါသည။

ဗမာ ဗဒၶဘာသာ၀င အမားစ ေနထငၾကေသာ ယငးေဒသမား႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပတသကပါက ႏငင၏အစြနအဖား ေဒသမား႐ ျပညနယမားႏင အေျခခအားျဖင ကြျပားပါသည။ အမားအားျဖင တငးေဒသၾကးမားသည နယစပေဒသတြင ျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစ၏ဒဏက ျပညနယမားေလာက မခစားရပါ။ တငးေဒသၾကးမား႐ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး မားသည မၾကာေသးမကအထ တရား၀င ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ လပငနးမားတြင ထေတြ႔မႈ

ျမနမာႏငင၏ ႏႈနး

ဗဒၶဘာသာခရစယာနအစၥလာမ နတကးကြယသဟႏၵအျခားဘာသာမ

စစေပါငးလဥးေရ

ၿမ႕ ျပ

ေကးလက

လငယ

ကးကြယေသာဘာသာမား အလပလပေသာ အသကအပငးအျခား ၁၅ ႏစမ ၆၄ ႏစအတြငး

စာတတေျမာကမႈႏႈနး အသက ၁၅ႏစအထက

အလပလကမႏႈနး

အလပလပသႏႈနး စာတတေျမာကမႈႏႈနးစာမတတေျမာကမႈႏႈနး

15-29 15-34

15 

ပဋပကၡျဖစပြားေသာ အေျခအေန

ႏစႏစ

ႏစအထက

စစကငးမေကြးမႏေလးေနျပညေတာပခးဧရာဝတရနကနတနသၤာရ

နညးပါးၿပးယငးအတြကေၾကာငပင ယေန႔အထ အမားစ၏ ပါ၀ငေဆာင႐ြကမႈ မားစြာနညးပါးေနပါသည။ သ႔ရာတြင ပဋပကၡမား၏ အကးဆကမား သကေရာကမႈက ဖြ႔စညး တညေဆာက ပအရ အၾကမးဖကျခငး၊ စးပြားေရးလပငနးတြငဖယကဥျခငး၊ ကားမအေျချပ အၾကမးဖကျခငး၊ ဆငးရျခငး၊ လကလမးမမႏငျခငး၊ အခြငအေရးမားလညး ျငငးဆနခေနရျခငး စသညျဖင ထခကနစနာမႈမားရေနပါသည။ တငးေဒသႀကး သည ျပညတြငးစစဒဏက မခစားရဟ မဆလပါ။ ထ႔အျပင အထကပါ တငးေဒသႀကးမားတြင ဗမာ မဟတေသာ တငးရငးသားမားလညး ေနထငၾကပါသည။ ဥပမာအားျဖင ဧရာ၀တတငး ေဒသႀကး တြင ကရငလမး အမားအျပားေနထငၾကပါသည။ အထကပါ အေျခအေနမားသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖး တးတကမႈမားႏင အတ တးပြားလာႏငသလ အဆပါ တငးေဒသႀကး မားတြင လမႈ ေပါငးစညးညညြတမႈ အေျခအေေနအား ဆနးစစ ႏငပါသည။

82 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

လမႈ၀နထမး လပငနးမားႏင ရပေရး႐ြာေရး ေဆာင႐ြကေသာ ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမား (CBOs) ႏင ေဒသခ ကယအားကယကး အဖြ႔မားမာ ျမနမာႏငင႐ တငးေဒသၾကးမားတြင ကာလ႐ညၾကာ တည႐ခၾက ပါသည။ ႏငငေရး အေျပာငးအလ ျဖစေပၚသညအခါ ယငး ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညး အမားအျပားမာ ၎တ႔၏ လပငနးမားက စတင၍ သးသန႔ေ႐ြးခယ လပကငလာၾကၿပး၊ အကးခစားခြင႐သမားကလညး ေ႐ြးခယသတမတလာၾကပါသည။ ရနကနအေျခစက အဖြ႔အစညးမားႏင ကြနရကမားသည ၎တ႔၏ ႐းခြမားႏင ဌာနခြမားက စတင ဖြငလစခပါသည။

ဥးသနးစန အစးရ တကလာၿပးေနာကပငး မားမၾကာမ ႏငငေရး အကဥးသားမားအား အေထြေထြ လြတၿငမးခမးသာခြင ေပးၿပးေနာက ၈၈ မးဆကသစအဖြ႔က ျပနလညဖြ႔စညးခၿပး၊ ႏငငတစ၀နးတြင ယငး၏ ကြနရကမား ျပနလည႐ငသနလာပါသည။ ေတာငသလယသမားမား၊ ဆရာ/မမား၊ ေ႐ ႔ေနမားႏင အျခားေသာ လတနးစား အမားအျပား၏ အသကေမြးေကာငးအလကသမဂၢမားႏင အသငးမား ျပနလည လႈပ႐ားလာၾကၿပး၊ လငယအပစသစမားလညး ေပၚထြနးလာပါသည။ အမးသမး အပစမားမာ တငးေဒသၾကးမားအတြငး အရပဘက လမႈအဖြ႔ အစညးမားတြင တစစတတစပငး အေနျဖငသာ ပါ၀ငပ ရပါသည။

မႏေလး၊ ပခး၊ ရနကနႏင ဧရာ၀တ အပါအ၀င တငးေဒသၾကး မားတြင မြတစလငႏင အျခား လနညးစ ဘာသာ၀ငမားက ဥးတညေလ႐သည ရပရြာအသကအဝနးမားအၾကား အၾကမးဖကမႈျဖစစဥ ေပၚေပါကလာ ၿပးေနာက206 ယငးအေျခအေနက တ႔ျပနရနအတြက ဘာသာေရး အေျချပႏင အျခားအရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား အတတကြကစစညး

ေဆာင႐ြကခၾကပါသည။207 ဥပမာအားျဖင မႏေလးၿမ ႔တြင ဘနးၾကးအခ ႔ႏင ေမတာ လႈပ႐ားမႈႏင စငေရာ ေဖာငေဒး႐ငးတ႔ ကသ႔ေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမ လမားက ရပရြာအသကအ၀နးမားအၾကား တငးမာမႈက ေကာလႊား ႏငရန အတ လပေဆာငခၾကပါသည။ ၂၀၁၄ ခႏစေနာကပငးတြင ၎တ႔သည မႏေလး ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး ေကာမတက ထေထာငခပါသည။ ဤသ႔ေသာ အေျခအေနမး၌ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးက အဓကအားျဖင အသငးအ၀ငး အခငးခငး သဟဇာတျဖစေစေရးက ေရး႐ႈပါသည။ ထ ေကာမတ၀င မားသည ျပညနယမား ၿငမးခမးေရး အတြက တကတြနးႏႈးေဆာၿပး ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြငလညး ပါ၀ငေဆြးေႏြးခၾကပါသည။

တရား၀င ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမား စတငကငးပျခငးသည တငးေဒသၾကးမား အတြငး႐ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမားအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပစသစျဖင ပါ၀ငခြင ရ႐ေစပါသည။ တငးေဒသၾကး အားလးတြင အေၾကာငးအရာအေျချပ ေဆြးေႏြးပြ (CSO Forum) အတြက အၾကျပငဆငေရး အစညးအေ၀းမားက ျပလပခၾကေသာလညး ယခ သေတသန ျပလပခနတြင တနသၤာရတငးေဒသႀကး တစခသာလင ေဒသအစးရက စစဥကငးပသည ေဒသအဆင ေဆြးေႏြးပြက ျပလပခပါသည။ ျဖစရပအမားစတြင ရနကန႐ CSO Forum လပငနးအဖြ႔မ အဖြ႔၀ငမားသည အဆပါ ျပငဆငမႈ လပငနးမားက ေဆာင႐ြကခ ၾကပါသည။ တငးေဒသၾကးအတြငး ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအေၾကာငး သတငးအခကအလက စတင မေ၀ခသည အဖြ႔အစညး အခ႕မာ NCA လကမတေရးထးသည အဖြ႔မားႏင ခတဆကမႈရ ၾကပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 83

ထလာသခ သမာဂ - အဓက႐ဏးမား ျဖစပြားၿပးေနာက စတဒဏရာဒဏခကမားက ကစားရန ဘာသာေပါငးစ အဖြ႔တစခက ဖြ႔စညးခပါသည။

၂၀၁၃ ခႏစတြင မႏေလးတငး ေဒသၾကး၊ မတလာၿမ ႔တြင ဗဒၶဘာသာႏင မြတစလင အသငးအ၀ငး ႏစခအၾကား အၾကမးဖကမႈ ျဖစပြားခရာ အစၥလမ ဘာသာေရးေကာငးမ ေကာငးသား ၂၀ ႏင ဆရာအခ ႔ အပါအ၀င လ ၄၀ ေကာ ေသဆးခပါသည။

ေနာကထပ လ ေထာငႏငခ၍ အးအမစြန႔ခြာ ထြကေျပးရၿပး၊ ေဆြမးမား သ႔မဟတ ၾကရာ စခနးမားတြင ခလႈရာ ႐ာေဖြခၾကရပါသည။208 ရပ႐ြာေခါငးေဆာငမား၊ ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာၾကးမားႏင အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား အတစစညး၍ အေျခအေနက ေလာပါးသကသာေအာင ၾကးပမးၿပးေနာက ပဋပကၡ ေျပလညသြားခပါသည။ ယငးျဖစရပမာ အသငးအ၀ငး အားလး အေပၚ ကာလ႐ညၾကာစြာ အကး သကေရာကေစခပါသည။ အၾကမးဖကမႈ ျဖစစဥ ျဖစပြားၿပး ၄ ႏစေကာသညအထ ေဒသခမားက အေျခအေနက သတျဖင ေစာငၾကညေနရဆ ျဖစပါသည။

အၾကမးဖကမႈ ျဖစစဥ ျဖစပြားၿပးေနာက ျပငဥးလြငမ အာ႐အလငးေရာင ဆရာေတာႏင အျခားေသာ လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ လပငနး ေဆာင႐ြကသမားက မတလာၿမ ႔သ႔ လာေရာက၍ ဘာသာ ေပါငးစ လႈပ႐ားမႈမားက စတငစညး႐း ေဆာင႐ြကခပါသည။ ၎တ႔သည ပဋပကၡေၾကာင

ထခကခစား ရသမားအား ကညေထာကပရနအတြက ႏစဖကလးမ ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ဆခၾက ပါသည။ ယငးၾကးပမးမႈေၾကာင ေဒသမ ေခါငးေဆာင ၁၇ ဥးက ပဋပကၡ ေျဖ႐ငးေရး ေဆာင႐ြကရန ထလာသခ သမာဂ ဘာသာေပါငးစ အဖြ႔က ဖြ႔စညးခၾကပါသည။

အသစဖြ႔စညးလကေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး (CSO) သည ေ႐းဥးစြာ အလေငြ လကခေရး ဌာနအျဖစ ေဆာင႐ြကၿပး၊ ေနာကပငးတြင ဒကၡသည စခနးမားအား အစားအေသာက၊ ေရ၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရး အျပင စတပငးဆငရာ ပပးမႈတ႔က ေထာကပခၾကပါသည။ မြတစလင မဘမား အေနျဖင ခြျခား ဆကဆမညက စးရမေသာလညး ၎တ႔၏ ကေလးမားက ေကာငးျပနထားရန လအပေၾကာငး ထလာသခ သမာဂ အဖြ႔၀ငမား က ၎မဘမားအား လကခလာေအာင ေဆြးေႏြးႏင ခပါသည။ ၎တ႔သည မြတစလင ကေလးငယမား၏ ပညာေရး၊ ေကာငးသား ၁,၂၀၀ အတြက ေကာငးသ႔ ေဘးကငးလၿခစြာ ပ႔ေဆာင ႏငေရးႏင ေကာငးသး ပစၥညးမားႏင ေကာငး၀တစမား ေထာကပေရး တ႔အတြက စညး႐းေဆြးေႏြးရန ၿမ ႔နယ႐ ပညာေရး ဌာနႏငလညး ေတြ႔ဆခၾကပါသည။

ေကာငးသား ၁၂၀၀ အတြက ေကာငးသ ေဘးကငးလျခစြာ ပ ေဆာငႏငေရး အတြကကညခၾကသည”

“

84 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

မေထာညဏ မြနအမးသမးကြနယက

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 85

ေနာကဆကတြ ၁၊ နညးစနစ

ဤ ေဆြးေႏြးခကစာတမး ဆနးစစေလလာရာ၌ ျမနမာႏငင၏ ခကခ႐ႈပေထြးေသာ အေျပာငးအလအတြငး အရပဘက လမႈအဖြ အစညးမား၏ ေျပာငးလလာမႈက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇလငလအထ ေလလာဆနးစစထားပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး သည ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလမ ဇလငလအထ ကယကယျပန႔ျပန႔ သေတသန ျပမႈႏင ဆနးစစ ေလလာမႈမားမ ထြကေပၚလာေသာ ရလဒ ျဖစပါသည။ ယငးသေတသန လပငနးက Michael Lidauer က ျမနမာ သေတသသးဥးျဖစသည ေစာခစသကထြနး၊ လဆနေအာငႏင စမစမထြနး တ႔ႏငအတ ေဆာင႐ြကချခငး ျဖစပါသည။ သေတသန လပငနးစဥက ႏငငတကာ ေလလာမႈ စာအပစာတမးမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးစဥမ ရ႐ခသည သငခနးစာမားႏင ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အသငးအ၀ငးမား အၾကား သဟဇာတျဖစေရးႏင ပတသကသည အစရငခစာမားက ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ေလလာ၍ လပေဆာငခပါသည။209 ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား အေၾကာငး အကဥးခပ ေဖာျပခကတြင ရညညႊနးေဖာျပထားသည သနးေခါငစာရငး အခကအလကမားက လ၀ငမႈ ၾကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား ၀နၾကးဌာနမ ထတျပနေသာ အစရငခစာမားမ ထတႏတ ရယ ထားပါသည။210

သေတသန အဖြ႔သည ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလမ ဧၿပလအတြငး ျမနမာႏငငရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအားလးမ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ဥးေဆာငသမားအား ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ၂၂၈ ခႏင ဥးတညအပစ ေဆြးေႏြးပြ (FGDs) ၃ ခ ျပလပခပါသည။ သေတသန အဖြ႔သည ျပညေထာငစ အဆငတြင လပကငေနၿပး ပထ၀၀င ေဒသမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ လႊမးၿခႏငေသာ ျမနမာႏငငမ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားအျပင ေအာကေျခအဆငတြင လပငနးမား ေဖာေဆာငေနသည ေဒသဆငရာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အေတာမားမားႏငလညး ေဆြးေႏြးေျပာဆခပါသည။ သေတသန ေလလာမႈက စစဥရနႏင ျဖစႏငသမ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆာင႐ြကႏငရန ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး အားလး၏ ၿမ ႔ေတာမားႏင နယေျမတငးတြင အနညးဆး ေနာကထပ တစၿမ႕နယစသ႔ သြားေရာက ခပါသည။ သေတသန ျပလပရာတြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ အတြက ဥးတည လပေဆာငသည လပငနးမားက အာ႐စက ေဆာင႐ြကမႈ၏ ရလဒအျဖစ ျပညနယမားအေပၚ ယမးယငေသာ သေဘာထား တစရပက နမနာ ေတြ႔႐ခရပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ တငးေဒသၾကးမား႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမာ ယငးေဒသမားတြင ၿငမးခမးေရး လပငနး၌ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ပါ၀ငပတသကမႈက ပ၍ နားလည သေဘာေပါကရန ႐ေနပါသည။

သေတသန အဖြ႔သည အဓကကေသာ ပဂၢလမား၊ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမးမးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈအတြက အဓက ဥးတညအပစ မဟတဟ ယဆေသာလညး ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႔အစညး (CBOs) အခ ႔ထ သြားေရာက ခပါသည။ သေတသန အဖြ႔သည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားက ေအာကပါအတငး အပစခြမားႏင အတြမားခြရန ၾကးစားခရာ အခ ႔မာ တစခႏငတစခ ထပေနပါသည- ႏငငအဆငႏင ျပညနယ/ တငးေဒသၾကး အဆင အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ ႏငငအဆငႏင ျပညနယ/တငးေဒသၾကးအဆင ကြနရကမား၊ နယစပျဖတေကာ အဖြ႔အစညး မားႏင ကြနရကမား၊ ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညးမား၊ လငယ အဖြ႔အစညးမား၊ အမးသမး အဖြ႔အစညးမား၊ စာေပႏငယဥေကးမႈ အဖြ႔မား၊ လပငနးအလက အစညးအ႐းမားႏင အသငး အဖြ႔မားႏင ရပ႐ြာအေျချပ မဒယာ လပငနးမား စသညျဖင အပစမား ခြခပါသည။ သေတသန အဖြ႔သည အရညအေသြးဆငရာ ဆနးစစေလလာမႈႏင အခကအလက ေကာကယေရးအတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ ကယစားျပေသာ နမနာက ေ႐ြးထတရန ၾကးစားခေသာလညး ရလဒမားမာ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈအေၾကာငး ျပညျပညစစ ကယစားျပ ေဖာျပျခငးထက ရညညႊနး၍သာ ေဖာျပပါသည။ သေတသန အဖြ႔သည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ေယဘယ အဓပၸာယ ဖြငဆခကအေပၚ မတည၍ အဓကအားျဖင ေအာကေဖာျပပါ အပစမားက ခနလပထားပါသည- ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသၾကး အစးရမား၊ ႏငငေရး ပါတမား၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား (EAOs)၊ စးပြားေရး လပငနးမားႏင မဒယာ ဌာနမား။ သ႔ရာတြင လပဂၢလမား၏ ရာထး မားမာ အခနႏငအမ ေျပာငးလေနၿပး၊ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးက တက ႐ငးလငးေသာ အမးအစား သတမတခက မ႐သျဖင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးး၏ ပေသကားက မဟတဘ ေျပာငးလတတသည သဘာ၀ေၾကာင ယငးအပစမားထမအခ႕ ကလညး ထညသြငးႏငပါသည။211 အလ႐ငမားႏင ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (INGOs) မားမာ ဆနးစစ ေလလာရာ၌ ေ႐႕ဆးတြင ႐မေနပါ။ သ႔ရာတြင အေျခအေနက ဆကစပစဥးစား ႏငရနႏင ဆနးစစေလလာမႈက ျပညစေစရန သေတသန အဖြ႔သည အလ႐င ကယစားလယ ၆ ဥးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနခၿပး၊ ႏငငတကာ အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညး ၂၁ ခႏင အလြတသေဘာ ေဆြးေႏြး ေျပာဆခပါသည။ ထ႔ျပင သေတသန အဖြ႔သည ႏငငတစ၀နးမ အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညး ကယစားလယမားႏင အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြက စစဥ ျပလပခၿပး၊ ပဏာမ ေတြ႔႐ခကမားႏင ပတသက၍ Paung Sie Facility ၊

86 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အလ႐ငမား၊ အျခား ရနပေငြ ေထာကပေရး ဌာနမားႏင အစးရ မဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင ေဆြးေႏြးပြ ၄ ခ ကငးပခပါသည။ ေဆြးေႏြးပြမားက ႏငငတကာ ၿငမးခမးေရး အေထာကအကျပ အဖြ႔ (IPSG) ၊ အေထာကအပႏင ပဋပကၡဆငရာ လပငနးအဖြ႔က ပပးကညေပးပါသည။ ေလလာသးသပသ ႏစဥးျဖစေသာ Roger Mac Ginty (မနခကစတာ တကသလ) ႏင Ashley South (ခငးမင တကသလ) တ႔ကလညး ေဆြးေႏြးခကစာတမး ႏင ပတသက၍ အခကအလကမား ပပးေပးခ ပါသည။

ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး သည ၿငမးခမးေရး လပငနးမားအေၾကာငး အကယတ၀င ေဖာျပ ျခငးထက ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားႏင ယငးလပငနးမား၏ အေထာကအက ျဖစေစေသာ အေျခအေနမားႏင ပတပငဟန႔တားေသာ အေျခအေနမား အေပၚ အာ႐စကထား ပါသည။ သေတသန ျပလပစဥအတြငး ပါ၀ငေဆြးေႏြးသမား၏ ကယပငေဆြးေႏြး ေဆာင႐ြက ခကမားသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ဆသည ေ၀ါဟာရေၾကာင ျဖစသညဟ ယဆျခငး မယဆျခငးမာ အေရးမၾကးပါ။ သေတသန အဖြ႔က ၎တ႔သည “ပဋပကၡ ေလာကေရးႏင အၾကမးဖကမႈ ေ႐ာင႐ားေရးအတြက အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငေဆာင႐ြကေနသည” ဟ အဓပၸာယ ေကာကယေစကာမ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြင ပါ၀ငပတသကသ အမားအျပား မာ သတ႔ကယသတ႔ ထကသ႔ တတကက သတမတမထားပါ။212 သ႔ျဖစ၍ သေတသန အဖြ႔သည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အသငးအ၀ငး အခငးခငး သဟဇာတျဖစေရး ႏင သကဆငသည မညသညလပငနးကမဆ အာ႐စကသညနညးတ ၿငမးခမးစြာျဖင ပမ၍ အတယဥတြ ေနထင ႏငေရးအတြက အေထာကအကျပသည လပငနးမားႏင ထသ႔ေနထင ႏငေရးအတြက အတား အဆးမားက အာ႐စကပါသည။

အဓကကေသာ ပဂၢလမားႏင အေရးပါေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ အမားအျပားက ရနကနၿမ႕တြင ျပလပခပါသည။ သ႔ရာတြင ႏငငတစ၀နးတြင ေဒသအလက ကြျပားစြာ လပေဆာငေနေသာ ေဆာင႐ြကမႈမားက မမတတ စဥးစားေပးႏငရန ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈ အမားစက ျပညနယႏင တငး ေဒသၾကး ၿမ႕ ေတာမားႏင အျခားၿမ ႔မားတြင ျပလပခပါသည။ အခနး ၄ တြင ေဖာျပထားေသာ ျဖစရပ ေလလာခကမာ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အမးမးေသာ လပငနးအမားအျပားက သာဓကအျဖစ ေ႐ြးခယေဖာျပထားျခငး ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ေနာကထပ ပါ၀ငႏငေသာ ျဖစရပ အမားအျပား ႐ပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡမားမာ အနညးဆး ပစႏစမးျဖင ေပၚေပါကေလ႐ပါသည။ တစခမာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မား (EAOs) ပါ၀ငပတသကၿပး၊ အျခားတစခမာ ထငထင႐ား႐ား ပါ၀င လပေဆာငသ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးဟ၍ သပမ႐ဘ အသငးအ၀ငးမား အၾကား ျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမား ျဖစပါသည။ ယငးပစ ႏစခအၾကား ကြျပားျခားနားမႈမာ သေတသန ျပရာတြင မတညေသာ စာေပသးသပခကမား အေပၚ အရငးခရမညဟ ဆလျခငး ျဖစပါသည။ ယငးမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ပတသက၍ ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမ တ႔ျပနမႈမာ အမားအားျဖင အဘယေၾကာင သးျခားစ ျဖစေနရသညကလညး ေဖာျပပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀င လပေဆာငေနသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမ လပငနးေဆာင႐ြကသ အမားစမာ အသငးအ၀ငး အခငးခငး သဟဇာတျဖစေရး (ICH) အေပၚ အာ႐စးစက လပေဆာငေနသမားသာ မဟတဘ အသငးအ၀ငး အခငးခငး ပဋပကၡျဖစမႈမာလညး တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ ထနးခပမႈေအာကတြင မ႐ပါ။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 87

ေနာကဆကတြ ၂ - ‘ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး စာစဥမားအတြက ကညေထာကပမႈမား’

ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး သည ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး အတြက Paung Sie Facility (PSF) ၏ တတယေျမာက ကညေထာကပျခငး ျဖစပါသည။ ပထမဆး စာတမးျဖစေသာ “အမးသမးမား အသင ျဖစေနၿပ - ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရး ျပျပင ေျပာငးလမႈအတြက အခြငအလမး တစရပ” စာတမးတြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ၌ အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈႏင ပတသက၍ ပမကယျပန႔စြာ ဆနးစစေလလာ ထားပါသည။213 ဒတယစာတမးျဖစေသာ ျမနမာ လငယႏင ေန႔စဥၿငမးခမးေရး - ျမနမာလငယမား၏ အသးမျပရေသးေသာ အစြမးအစမားက ျမငတငျခငး214 စာတမးတြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ၌ လငယမား၏ ပါ၀ငမႈအေပၚ အာ႐စက ေဖာျပထားပါသည။

ဤစာစဥမား၏ ေဆြးေႏြးခက စာတမး တြင အၿပးသတအျဖစ ေဖာျပမႈထက ေဆြးေႏြးရန အစေဖာ ေပးျခငးသာ ျဖစပါသည။ စာတမးအားလးသည လပေဆာငသ အသးသး၏ အခနးက႑မားက သ႐နားလညရနႏင အသပညာႏင နားလညသေဘာေပါကမႈ တ႔အၾကား ကြာဟခကမားက ေဖာထတႏငရနအတြက အဓကကေသာ အကးဆကစပ ပတသကသမားႏင အတပါ၀င ထေတြ႔ ေဆာင႐ြကမႈမ ရ႐လာျခငး ျဖစပါသည။ ေဒသတြငးႏင ႏငငတကာမ ရ႐ခေသာ သငခနးစာမား အရ ျမနမာႏငငတြင ေရ႐ညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးမာ

အမးမးေသာ အကးစပြားမား၊ ျပနာမား၊ အပစမားႏင အသငးအ၀ငးမား အားလးက လႊမးၿခပါ၀ငႏငမႈအေပၚ မတည ေနေၾကာငး အထငအ႐ား ျပသေနပါသည။ တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငပတသက ေနသည အဓကကေသာ ဆးျဖတခက ခမတသမားအား ေကာငးစြာ အာ႐စကေသာလညး ဤစာတမးမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက တစစထကတစစ တး၍ အမျပလာရမည ေစစပဖနေျဖသမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကသမား အေၾကာငးသ႐ နားလညႏငရနႏင ၎တ႔ႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ ေျပာဆ ေဆြးေႏြးႏငရန ၾကးစားပါသည။

PSF သည ႏငငအဆင၊ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးအဆင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး အမးမးႏင လမႈေရး ေပါငးစညးညညြတမႈႏင ၿငမးခမးေရးႏင ဆကစပေနသည လပငနးမားအား ေထာကပကညေပးခၿပး၊ ၎တ႔၏ ဆကလကအေထာကအက ေပးေနမႈမားႏင စြမးပကားက အသအမတ ျပပါသည။ PSF ၏ လက႐ အလ႐ငျဖစေသာ ယႏကတကကငးဒမး (UK)၊ ၾသစေၾတးလႏင ဆြဒင ႏငင အစးရမားသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားအား ၎တ႔၏ ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနး အစအစဥမား၏ အဓကကေသာ အစတအပငး တစခအျဖစ အားေပးကည သြားရန ကတက၀တျပေၾကာငး ေဖာျပခၾကပါသည။

မာမာခ၊ သေတာငႀကးအမးသမးမားအဖြ႔

88 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

ေနာကဆကတြ ၃ - ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ တ႔၏ ေခတၿပငစြမးအားမား

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ - အကဥးခပ

ျမနမာႏငင၏ သမငးေၾကာငးသည ႏငငအတြငး ျဖစေပၚေနေသာ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡမားႏင ဆကႏြယေနသျဖင စာ႐ႈသသည ယငးသမငးေၾကာငးႏင ပတသက၍ အေျခခအားျဖင နားလည လမမညဟ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး က ယဆပါသည။ ဤေနာကဆကတြသည အကနအစင မဟတေသာလညး ႏငင၏ စြမးအားႏင ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ အေထာကအက ျပမႈအေပၚ မညသ႔ၾသဇာ သကေရာကသညဆသည အေၾကာငးအရာမားႏင ပတသက၍ ရငးႏးမႈ သပမ႐သည စာ႐ႈသမားအတြက အစပးေပးျခငး ျဖစပါသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး တြင ျမနမာႏငင၏ အေျပာငးအလမားက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇလငလအထ အာ႐စက ေလလာ ဆနးစစထားပါသည။ ေလလာဆနးစစမႈ ျပလပသည ကာလေနာကပငး ျဖစပြားခေသာ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလအတြငး ရခငျပညနယ ေျမာကပငး တကခကမႈ ျဖစစဥမားကသ႔ အဓကကသည ျဖစရပမားမာ ႏငငတြငး ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ အေျခအေန မားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ႐ခပါသည။

အေ႐႕ ေတာငအာ႐ နယေျမ၏ အျခား အစတအပငးမား ကသ႔ပင ျမနမာႏငင၏ ပငနက အထးသျဖင အစြနအဖား ေဒသမားသည မညသညအခါကမ ဗဟအစးရ၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြင လးလးလားလား ကေရာကချခငး မ႐ပါ။ ေ႐းေခတ ျမနမာႏငငသည ဘရငႏငငမား ပါ၀ငၿပး၊ ဆကဆေရးမားမာ အမနးခငး ႏငငမား၊ မငးသားအပခပခ ႏငငမားႏင ျပညသမားသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ ႔ သြားခကာ အားလးမာ ဗဟမ ခပကငေသာ အမန႔အာဏာ အပစးမႈ မေရာက႐ႏငသည ေနရာမား ျဖစပါသည။215 ၿဗတသ ကလန ကာလအတြငး ယခငက မတညၿမဘ ေျပာငးလ ေနေသာ ၀ေသသ လကၡဏာမားျဖင နယနမတ သတမတမႈမသည ထင႐ားေသာ ၀ေသသ လကၡဏာ ျပယဂအျဖစ လမးစအလက (အနညးအကဥးမာ ဘာသာေရး အလက) ပ၍တကစြာ တငးတငး ကပကပ သတမတလာပါသည။ လမးစ ၀ေသသ လကၡဏာျဖင ေခၚေ၀ၚ သတမတ မႈသည ကလနေခတ ေနာကပငး ႐ႈပေထြးေသာ သမငးေၾကာငးတစေလာက ပဋပကၡမားက ျဖစေပၚေစခပါသည။216 လမးစ လထမားက ကယစားျပသညဟ ဆၾကေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ (EAOs) အခ႕မာ ၁၉၄၀ ျပညလြနႏစမားမ စ၍ ၎တ႔၏ ကယပင အပခပခြင အတြက တကပြ၀ငခၾကပါသည။

ျမနမာႏငင လြတလပေရး မရမ ၁၉၄၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ဗလခပေအာငဆနးသည အားလးမဟတေသာလညး တငးရငးသား ေခါငးေဆာင ကယစားလယမားႏင ပငလညလာခက

ကငးပခပါသည။ သမငး၀င ပငလညလာခတြင အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးတ႔တြင ကယပငလပပငခြင အပါအ၀င အခြငအေရးႏင ပါ၀ငေဆာင႐ြကခြင တနးတ ရညတ ရ႐ေရးက အာမခေသာ သေဘာတညခက ရ႐ခပါသည။ ၁၉၄၇ ခႏစ၊ ဖြ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒတြင ခြထြကခြငက ပါ၀င ထညသြငးထားပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးသေဘာတညခကမာ မညသညအခါကမ မျဖစေျမာကခပါ။ လြတလပေရး ရၿပး မၾကာမ ျမနမာ ထပတနးပဂၢလမားက ႏငငက လႊမးမးႏငရန စတငေဆာင႐ြကမႈ မားႏငအတ ကယပငအပခပခြငအတြက ၾကးပမး လႈပ႐ားမႈမား ေပၚေပါကလာကာ ႏငငေတာ၏ ညညြတေရးက ၿခမးေျခာကလာခၿပး၊ ယေန႔အထ တည႐ဆျဖစေသာ လကနကကင အဖြ႔မား၏ ႏငငေရး လြတလပခြင လႈပ႐ားမႈမား ျဖစပြား လာခပါသည။ ၁၉၈၈ ခႏစတြင ဥးေစာေမာင အာဏာရလာၿပးေနာက ၀ျပည ေသြးစညး ညညြတေရးတပဖြ႔ (UWSA, ၁၉၉၅ ခႏစ)၊ ကခငလြတေျမာကေရးတပ (KIO, ၁၉၉၄ ခႏစ) ႏင မြနျပညသစပါတ (NMSP, ၁၉၉၅ ခႏစ) တ႔အပါအ၀င အဖြ႔မားႏင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညမႈ အခ႕ ရ႐ခပါသည။ ၂၀၁၀ ျပညႏစ၊ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာကပြ မတငမ အစးရ ေဟာငးက တငးရငးသား တပဖြ႔မားအား ျမနမာ လကနကကင တပဖြ႔မားႏင ပးေပါငးရန ရည႐ြယခကျဖင နယျခားေစာငတပ (BGF) စမခကက စတငေဆာင႐ြကခပါသည။ အဖြ႔အစညး ငယမားႏင ခြထြကအဖြ႔ အနညးငယကသာ နယျခားေစာငတပ ဖြ႔စညးရန အဆျပခကက လကခခၾကပါသည။ အခ႕ေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားက ျပညသ႔စစ အဖြ႔မား အျဖစ ေျပာငးလၾကၿပး၊ ၎တ႔မာ ေလာေလာဆယတြင တရား၀င ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ ဥးေဆာငမႈ ျပငပတြင ႐ေနၾကပါသည။217

သမၼတ ဥးသနးစနသည ၎၏ ၅ ႏစတာ သကတမး၏ အစျဖစေသာ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈႏငအတ ၎၏ အစးရအဖြ႔၏ ႏငငေရး ဥးစားေပး လပငနးအျဖစ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင ေစစပညႏႈငးေရးက ေၾကညာခပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစႏင ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ႏစဥးႏစဖက အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက အသစ သ႔မဟတ သကတမးတးျခငးမား ျပလပခပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလတြင ဘားအၿမ႕ ၌ လကမတ ေရးထးခေသာ ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) ႏင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကျဖင ကမၻာ အ႐ညၾကာဆး ျပညတြငးစစက ေခတ ရပဆငးေစခပါသည။ ၀နၾကး ဥးေအာငမငးသည အလ႐ငမားက ေထာကပေပးေသာ ျမနမာ ၿငမးခမးေရးစငတာ (MPC) ၏ အကအညျဖင သမၼတ ဥးသနးစန၏ ဥးေဆာင ေဆြးေႏြး ညႏႈငးသ ျဖစလာပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 89

တစခနတညးမာပင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ အမားအျပားမာ ေနာကပငးမ လပေဆာငမညအစား တစႏငငလး ပစခတ တကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ လကမတ မေရးထးမ ႏငငေရးအရ အေျဖ႐ာႏငရန ၾကးပမးေနၾကပါသည။ ႏငငေရး ျပနာမားမာ အထးသျဖင ကယပငအပခပခြငႏင အာဏာခြေ၀ေရး ကစၥရပမားျဖစၿပး၊ ယငးတ႔က တစႏငငလး ပစခတ တကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ အတညျပ လကမတေရးထး ၿပးေနာက စတငကငးပမည အဆငေပါငးစ ပါ၀ငေသာ အမးသား အဆင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ လပငနး စဥတြင ေဆြးေႏြးရန ေ႐ႊ ႔ဆငး ထားပါသည။218

တစႏငငလး ပစခတ တကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၅ ရကေန႔တြင ေနျပညေတာ၌ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ ၈ ဖြ႔က လကမတေရးထး ၿပးေနာက219 ဒဇငဘာလ ၈ ရကေန႔တြင ျပညေထာငစ လႊတေတာ၌ အတညျပခပါသည။220 တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ အခ ႔မာ စာခပလကမတ ေရးထးရာတြင ကန႐ေနခၿပး၊ အခ႕ မာ စာသားမားက သေဘာတညမႈ ႐ထားေစကာမ ထအခနက စာခပက လကမတ ေရးထးျခငး မျပခပါ။ ထ႔ေၾကာင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) မာ တစ၀ကတစပက သေဘာတညမႈ ျဖစေနၿပး၊ အဖြ႔အားလးက ၿငမးခမးေရး လပငနး စဥတြင ပါ၀ငရန ဖတေခၚျခငး မဟတဘ221 အခ႕ကမ ပါ၀ငျခငး မျပရန ဆးျဖတခၾကပါသည။222 တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA) က ႏင၀ငဘာ ၈ ရက၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာကပြမကငးပမ ရကသတပတ အနညးငယ အလတြငသာ လကမတ ေရးထးပြ ကငးပခပါသည။ ေ႐ြးေကာကပြတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ (NLD) က အျပတအသတ အႏငရ႐ခပါသည။

တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) သည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ေ႐ ႔ဆကသြားႏငရန အဓက အေကာငအထညေဖာမႈ ပစႏစမး ျဖစေသာ ပစခတ တကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC) ႏင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC) တ႔က ဖြ႔စညးေပးခပါသည။223 ဥးသနးစန အစးရ သကတမး ကနဆးခါနးတြင ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ (UPC) က ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလအတြြငး ေနျပညေတာ၌ ၅ ရကၾကာ ကငးပခပါသည။ ၿငမးခမးေရး ညလာခက အစပငးတြင ၿငမးခမးေရး လမးျပေျမပ၏ ျပညစခငမာေသာ ေျခလမးတစရပအျဖစ ေမာမနးခေသာလညး အဓကအားျဖင အမတသေကၤတ အျဖစသာ ကန႐ေနခပါသည။ သ႔ေသာလညး ၿငမးခမးေရးညလာခတြင တပမေတာ၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား၊ ႏငငေရး ပါတမား၊ လမးစ ကယစားလယ မားႏင ျမနမာႏငင၏ အဓက

အပခပေရး နယေျမေဒသ ၁၄ ခ႐ အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမ တကေရာကသ ၇၀၀ ေကာ ပါ၀ငေစႏငခပါသည။

အကဥးခပ - အသငးအ၀ငးမားအၾကား တငးမာမႈမား

ျမနမာႏငငတြင ႏငငေရး အေျပာငးအလမား စတငခနမစ၍ အသငးအ၀ငး အခငးခငး အၾကမးဖကမႈမား တစေကာျပန ျပနလညျဖစပြား လာသညက ေတြ႔ျမငရပါသည။ ယငးအၾကမး ဖကမႈမးမာ အဓက အားျဖင လနညးစ အသငးအ၀ငးမား အထးသျဖင မြတစလင အသငးအ၀ငး

မားအား ဥးတညျခငးျဖစၿပး၊ ဗဒၶဘာသာ၀င အမးသားေရး ၀ါဒမားက ျပလပေလ႐ပါသည။224 ဗဒၶဘာသာ၀ငမားႏင အမးသားေရး ၀ါဒမားမာ ၿဗတသ ကလန အပခပမႈ လကေအာကတြင လြတလပေရးအတြက တကပြ၀ငစဥ ကာလအတြငး အတေရာေႏာ ပးေပါငးခၾကပါသည။ ၿဗတသ တ႔သည ႐ငဘရငက နနးခၿပး၊ ဘနးေတာၾကးမား၏ ႏငငေရး ၾသဇာအာဏာက သသသာသာ ေလာခခပါသည။225 သ႔ရာတြင ထအခနက အသငးအ၀ငး အခငးခငး အၾကမးဖကမႈမာ အဓကအားျဖင အႏၵယႏြယဖြားမားအား ဥးတညေလ႐ၿပး၊ ၎တ႔အား ကလန အပခပေရး၏ အဖြ႔၀ငမားအျဖစ အသးခရန လဥးေရ အေျမာကအျမား ေခၚေဆာငလာချခငး ျဖစပါသည။ အခ ႔ေသာ ဆနးစစ ေလလာသမားကမ “အတအက ဆရလင (အႏၵယ ဆန႔ကငေရးထက) မြတစလင ဆန႔ကငေရး တငးမာမႈမားက ၁၉၃၈ ခႏစတြင အကပအတညး အဆငသ႔ ဥးစြာ ေရာက႐လာေၾကာငး” ေထာကျပၾကပါသည။226 အလားတ ထပတကဆန႔ကငမႈမားမာ ၁၉၅၈ ခႏစ၊ ၂၀၀၁ ခႏစႏင ၂၀၁၀ ျပညႏစတ႔တြင227 ျဖစပြားခၿပး၊ လနညးစ အမားအျပားက အလားတ ဖယၾကဥ ထားခရမႈမား ေတြ႔ၾကခစား ေနရေသာလညး အႏၵယ ဆန႔ကငေရးႏင အျခားႏငငျခားသားကမႏစသကေသာ အေၾကာငးအရာမား ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ေ၀လာၾကျခငးတ႔က အခနႏငအမ မြတစလင ဆန႔ကငေရး စတဓာတ ျဖစေပၚလာေစပါသည။228

ႏငင၏ အျခား ေဒသမားတြင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင ေစစပညႏႈငးမႈမား အ႐နအဟနျဖင တးပြားလာေနစဥမာပင ရခငျပညနယ၌ အၾကမးဖကမႈမား ေပၚေပါကလာခ ပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင စစေတြၿမ ႔ႏင အျခားၿမ ႔ၾကးမားႏင အခကအခာကေသာ ေနရာမား၌ ေပၚေပါကခေသာ အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင လေပါငး ၁၀၀ ေကာ ေသဆးခ ၾကရၿပး၊ အမားအားျဖင မြတစလငမား ျဖစၾကေသာ229 ခန႔မနးေျခ လေပါငး ၁၄၅,၀၀၀ ခန႔မာ ေနရပ စြန႔ခြာ ထြကေျပးၾကရ၍ “ယာယ” စခနးမားသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ ႔ခၾကရပါသည။230 ယငး ျဖစရပေၾကာင လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ ဆငရာ

90 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

အေရးအခငးက ပမ႐ညၾကာေစၿပး၊ အသငးအ၀ငးမား အၾကား အကြကြျဖစမႈမာ ယေန႔ထကတင ဆကလကျဖစပြားေနပါသည။ ထ႔ျပင ဒကၡသညမား ကနးေၾကာငးႏင ပငလယေရေၾကာငးမ ေ႐ႊ ႔ေျပာငးသြားလာမႈမား အၾကးအကယ မားျပားလာၿပး၊ လက႐ တငးမာမႈမားက ထးျခားေသာ ေဒသတြငး တ႔ျပန ေျပာငးလမႈမား ထပေဆာငးလက သကသ႔ ျဖစေစပါသည။231 ရခငျပညနယ ျပငပတြငလညး မြတစလင အသငးအ၀ငးမား ပါ၀င ပတသကသည အၾကမးဖကမႈမား မတလာၿမ႕ နယႏင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငး၊ လား႐ႈးၿမ ႔၊ မႏေလးၿမ ႔ႏင အျခား ေဒသမားတြင ျဖစပြားခပါသည။232 အသငးအ၀ငးမားအၾကား အၾကမး ဖကမႈက ရခငလမးတ႔၏ အျမငတြင ျမငေလ႐ေစကာမ ၀ေသသ လကၡဏာအေပၚ အေျခခ၍ ခနလပထားမႈမားမာ ႏငငအႏ႔အျပားတြင နညးအမးမးျဖင ေပၚေပါကေနျခငးက ျမနမာႏငင၏ ပဋပကၡ ဖြ႔စညးျဖစေပၚလာမႈ သေဘာသဘာ၀က ေဖာျပေန ပါသည။

မြတစလင ဆန႔ကငေရး စတဓာတမားမာ အမး ဘာသာ သာသနာ ေစာငေ႐ာကေရး အဖြ႔ သ႔မဟတ မဘသ ဟ ေခၚဆေသာ အမးသားေရး ၀ါဒအပစႏင ၎၏ အရင ေပၚေပါကခေသာ ၉၆၉ လႈပ႐ားမႈ ႏငအတ ဆကစပ ပတသကေနပါသည။233 ထသ႔ေသာ အျဖစအပကမားမာ ျမနမာႏငငတြင ပ႕ႏ႔ေနၿပး၊ ယငးကတ႔ျပနသည အေနျဖင ဘာသာေပါငးစ ေဆြးေႏြးပြမားက အားေပးမႈမားမာ အထးသျဖင အၾကမးဖကမႈ ျဖစရပမား ေတြ႔ၾကရသည နယေျမေဒသမားတြင ေပၚေပါကလာပါသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည အစးရ လကထကတြင ႏငငတြငး အျမငဆး ဗဒၶဘာသာ အဖြ႔အစညးျဖစေသာ ႏငငေတာသဃ မဟာနာယက အဖြ႔က မဘသ အဖြ႔အား ဖကသမးရန အမန႔ေပးခၿပး၊234 ယငးအဖြ႔၏ အထင႐ားဆး ေခါငးေဆာငတစဥးျဖစေသာ အ႐င ၀ရသအား235 ေ႐ ႔ေနဥးကန လပၾကခရမႈႏင ပတသက၍ ေဖစဘြတ လမႈကြနရကတြင ၎၏ မတခက ေရးသားမႈေၾကာင လထထတြင တရားေဟာခြင တစႏစ ပတပငခပါသည။236

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဧၿပလေနာကပငး အေရးပါေသာ ျဖစရပမား

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ဥးသနးစန ကသ႔ပင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ၎၏အစးရ အာဏာ ရလာၿပး မၾကာမပင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ဥးစားေပး လပငနးတစရပအျဖစ ေၾကညာခ ပါသည။ ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလသည တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က ေထာကခခၿပး၊ စာခပက လကမတ မထးရေသးေသာ အဖြ႔မားအား သမ၏ အစးရသစက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ တရား၀င အဖြ႔အစညးမားအား ေျပာငးလ ျပငဆငေနစဥ လကမတေရးထးၾကရန တကတြနးခပါသည။237 အစးရအဖြ႔ႏင အဓကကေသာ ပဂၢလ မားအား အေျပာငးအလ ျပလပမႈမားႏငအတ

ႏငငေတာႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားအၾကား အလြတသေဘာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင လသစမားျဖငအစားထးခၿပး၊ ႏစအတနၾကာ ဆကဆေရး တညေဆာကခေသာ ေစစပညႏႈငးသမားႏင သသသာသာ သေဘာထား ကြလြမႈမား ႐ခသညဟ ဆပါသည။238 ထ႔ျပင အစးရ အဖြ႔အတြငးမ အရပသား အဖြ႔၀ငမားႏင စစတပ အရာ႐မားအၾကား ဆကသြယေရးမာလညး ယခငကထက ပမခကခ လာသညဆေသာ သတငး အခ ႔လညး ရ႐ခပါသည။239

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇလငလတြင ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလ ႐းက ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရး ျပနလညထေထာငေရး လပငနးဗဟဌာန (MPC) က အစားထးရန အမးသား ျပနလညသငျမတ ေရးႏင ၿငမးခမးေရး ဗဟဌာန (NRPC) က ထေထာငခပါသည။ ဗလခပေအာငဆနး ကငးပ ျပလပခေသာ ပငလညလာခ အမတတရ အေနျဖင ဒတယအၾကမ ပငလညလာခက ၂၁ ရာစ ပငလညလာခအမညျဖင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၃၁ ရကေန႔မ စကတငဘာလ ၄ ရကေန႔အထ ကငးပ ျပလပခပါသည။ ယငးညလာခတြင ကမၻာ ကလသမဂၢ အေထြေထြ အတြငးေရးမးခပ ဘနကမြနးက အထး ဧညသညေတာအျဖစ တကေရာကခပါသည။ ညလာခတြင အစးရ၊ ႏငငေရး ပါတမားႏင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က လကမတေရးထးထားသ မားႏင လကမတ မထးရေသးေသာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားမ စစေပါငးလဥးေရ ၈၅၀ ခန႔ ပါ၀ငတကေရာကခပါသည။ ျမနမာႏငငလးဆငရာ တငးရငးသားလငယမား မဟာမတအဖြ႔ (NEYA) ႏင ၿငမးခမးေရးအတြက ကား-မ တနးတေရးမဟာမတအဖြ႔ (AGIPP)အပါအ၀င အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမားမ အနညးငယမသာ ေလလာသ အျဖစ ပါ၀ငတကေရာကခၾကပါသည။ ထင႐ားေသာ ပဂၢလမားကလညး အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ ကား-မ ဆငရာႏင လငယမား ပါ၀ငရန လအပမႈႏင ပတသက၍ စးရမပပနေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆခၾကပါသည။240

အေရးၾကးသညမာ စာခပက လကမတမေရးထး ရေသးသမားက ႏငငေတာ အတငပငခ ပဂၢလ အေနျဖင သမ၏ ၾသဇာ အ႐နအ၀ါက အသးျပ၍ ကာလ႐ညၾကာ တည႐ေနသည ျပနာမားအတြက ခငမာေသာ အေျဖက ႐ာႏငလမမညဟေသာ ေမာလငခကျဖင ဒတယ အၾကမ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခတြင ပထမအၾကမထက ပမ တကေရာကခ ၾကပါသည။ ၎တ႔၏ ပါ၀ငတကေရာကမႈမာ ညလာခက ဆးျဖတခက ခမတမည မဟတဟ ေၾကညာချခငးေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင KIO မလြ၍ ေျမာကပငး မဟာမတအဖြ႔ မားတကေရာကချခငး မ႐ပါ။ 241 အေသးစတ အဆျပခက တငသြငးခေသာ ၀ ကယစားလယအဖြ႔သည ညလာခ စစဥကငးပမႈႏင စမခန႔ခြပႏင ပတသက၍ စတပကစရာ ေကာငးသညဟေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင ဒတယေန႔တြင ညလာခမ

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 91

ထြကခြာသြားခပါသည။ ၁၀ မနစၾကာ တငျပမႈ ၇၃ ခ ႐ခရာ တငျပသ အခ ႔က ညလာခ၏ အႏစသာရပငးႏင ပတသက၍ ေကနပမႈ မ႐ေၾကာငးႏင ညလာခ စစဥကငးပပေၾကာင စတမသကမသာ ျဖစရေၾကာငး ေျပာဆသညျပင၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမာ အခနဆြေနၿပး တးတကမႈ မ႐ေၾကာငး ေထာကျပ ၾကပါသည။242

ေနာငအခါ ၎တ႔ကယကယ အာရကန ႐ဟငဂာ လြတေျမာက ေရးတပ (ARSA) ဟ အမည ေျပာငးထားေသာ Harakah al-Yaqin243 ေခၚ ေသာငးကနးသ အဖြ႔တစဖြ႔က နယျခားေစာင ရကငး စခနးမားအား ပစမတထား တကခကမႈ ျဖစပြားၿပးေနာက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ႏင ႏ၀ငဘာလ တ႔တြင ရခငျပညနယ၌ တငးမာမႈမားမာ ပ၍ နက႐ႈငးလာခပါသည။ ယငးအေျခ အေနေၾကာင ဗဒၶဘာသာ အသငးအ၀ငးႏင မြတစလင အသငးအ၀ငး ႏစခစလးတြင စးရမ ေၾကာကလန႔မႈမား ျဖစပြားလာေစၿပး၊ “ထသ႔ ပမနက႐ႈငးလာေသာ တစဘကႏင တစဘက မယၾကညမႈမားက ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျဖစပြားခသည အလားတ အသငးအ၀ငး အခငးခငး အၾကမးဖကမႈမး တစေကာျပန ျပနလညျဖစပြား လာေစမည ျဖစပါသည။”244 အထကပါ တကခကမႈေၾကာင လၿခေရးအရ ႐ငးလငးမႈ စစဆငေရး ျပလပလာၿပး၊ ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးမႈမား အၾကးအကယ ျဖစေပၚလာကာ၊ ကား-မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား (GVB) ျဖစပြားေၾကာငး သတငးမား ထြကေပၚလာပါသည။245 ႐ညလားၾကာျမင ေနၿပျဖစေသာ လသားခငး စာနာ ေထာကထားမႈ အေရးအခငးက တ႔ျပနေဆာင႐ြကရနႏင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ မားႏင ကား-မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား၊ မြတစလငမားအေပၚ သြားလာေရး ကန႔သတ ခပခယမႈမား ဆကလကျပလပ ေနျခငးႏင မေျဖ႐ငးရေသးသည ႏငငသား ျဖစမႈ ျပနာ တ႔ႏင ပတသက၍ ထတျပနေၾကညာရန အစးရသစအေပၚ ႏငငတကာမ ဖအားမား ျမငတကလာပါသည။246

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည သည ကလသမဂၢ အေထြေထြ အတြငးေရးမး ခပေဟာငး ကဖအာနနအား ရခင ျပညနယဆငရာ အၾကေပး ေကာမ႐ငက ဥးေဆာငေပးရန ဖတေခၚခပါသည။ အဆပါ ေကာမ႐င၏ လပပငခြငမာ အေရးအခငး အတြက ခငမာေသာအေျဖ ႐ာေဖြေရး လပငနးမားႏင ပတသက၍ အၾကေပးရန ျဖစပါသည။ (ေနာကပငး အျဖစအပကမားမာ ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ဆနးစစေလလာရန အခန သတမတခက အတြငးမပါ၀ငပါ။) ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင အဆပါ ေကာမ႐င၏ အၿပးသတ အစရငခစာႏင အၾက ျပခကက ထတျပနခပါသည။ 247 ေကာမရင၏ အစရငခစာထတျပနၿပး နာရပငးအၾကာတြင ရခငျပညနယ ေျမာကပငး၌ ARSA တ ၏ ေနာကတစႀကမထပမ တကခကျခငးက ခခ ရၿပး လျခေရးအရ ( ရငးလငးသည) စစဆငေရး ေပၚေပါကလာၿပး လေပါငး ၈၀၀,၀၀၀ ေကာ ဘဂၤလားေဒရ ႏငငသ ထြကေျပး ခၾကပါသည။

တစခနတညးမာပင ကခငျပညနယႏင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြင လညးတကပြမား ဆကလက အ႐နျမငလာပါသည။ စစေရးအရ ေ႐ ႔တး ခတကမႈမား ျပလပလာၿပးေနာက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ လယတြင တပမေတာက လငဇာ႐ KIO ဌာနခပႏင နးကပေသာ KIO ၏ မဟာဗဟာကသည ဂဒန အေျခစကစခနးက သမးပကခပါသည။ ယငးသ႔ သမးပကမႈေၾကာင ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြင ျဖစေပၚေနခသည ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးမႈမားႏင ဒကၶသညမား တ႐တျပညသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ ႔သြားမႈမား ပ၍ တးလာ ေစခပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ကးကန႔ ကယပင အပခပခြငရ ေဒသအတြငး တပမေတာႏင ေျမာကပငး မဟာမတတ႔အၾကား တကပြမား ျပနလည ျဖစပြားခပါသည။ ႐မးျပညနယ ေျမာကပငးတြငလညး အပစအခငးခငးအၾကား အထးသျဖင ႐မးျပည ျပနလည ထေထာငေရးေကာငစ (RCSS) ႏင တအာငး အမးသား လြတေျမာကေရးတပ (TNLA) တ႔အၾကား တကပြမား ျဖစပြားခပါသည။ လကနကကင ပဋပကၡသည ႐မးျပညနယအတြငး႐ မတညေသာ လမးစ အသငးအ၀ငးမားႏင အပစမား အၾကား တငးမာမႈမားက ပ၍ အ႐နျမငတကေစပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစမ စ၍ ႐မးျပညနယတြင အထးသျဖင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပက လကမတ ေရးထးရာတြင အကး၀ငသည နယေျမမားႏင အကးမ၀ငသည နယေျမမားဟ၍ ႏစပငးကြေနသညက ပ၍ပ၍ သသာလာပါသည။ အခ ႔ကမ “ပထ၀၀င အေနအထား ကြမႈသည ရနပေငြႏင လကနက ရ႐ႏငမႈႏင တ႐တႏငငႏင ထငးႏငငတ႔၏ ထင႐ားေသာ မ၀ါဒမားႏင ခဥးကပမႈမား အပါအ၀င နယေျမမားအၾကား လြနစြာ ကြျပား ျခားနားသည ႏငငေရး-စးပြားေရး ျဖစရပမနမားက ထငဟပ ေဖာျပေနသည” က သတျပမၾက ပါသည။248 ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ေျမာကပငး တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ ၇ ဖြ႔ ပါ၀ငေသာ အပစတစစသည ၀ ျပည ေသြးစညးညညြတေရးတပ (UWSA) ၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ဖကဒရယ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈႏင အတငပငခ ေကာမတ (FPNCC) က ဖြ႔စညးခ ၾကပါသည။ ၎တ႔က တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က ဆကလက အသအမတ မျပေတာေၾကာငးႏင မတကြျပားေသာ မေဘာငတစခအေပၚ အေျခခ၍ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ အသစ ျပလပလေၾကာငး ေၾကညာလကပါသည။249 လကနကကင ပဋပကၡ ျဖစပြားႏငသည အႏရာယမာ ျမနမာႏငင၏ အျခားေဒသမားတြငလညး ဆကလက႐ေနဆ ျဖစပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစႏင ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး ရခငျပညနယႏင ခငးျပညနယ နယစပတြင ရခငတပမေတာ (AA) ႏင တပမေတာ အၾကား တကပြမား ျဖစပြားခၿပး၊ ကရငျပညနယတြင ခြထြကအဖြ႔မား ပါ၀ငပ ပတသကသည အၾကမးဖကမႈမား ျပနလည ေပၚေပါကလာခပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၂၀ ရကေန႔တြင အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညးႏင ဘာသာေရး အေျချပ အဖြ႔အစညး ၁၂၅ ဖြ႔သည အစးရသစႏင ပတသက၍ ၎တ႔၏

92 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

စးရမပပနမႈမားက ေဖာျပလက တကပြမား ရပတန႔ရန အေရးတၾကး ေတာငးဆမႈ တစခက ျပလပခၾကပါသည။ “လြနခတႏစက အမးသားဒမကေရစ အဖြ႔ခပအား လထၾကကႏစသကမႈျဖင မေပး၍ ေ႐ြးခယတငေျမာကခစဥက ျပညသလထ လလားခ သ႔မဟတ ေမာလငခသညမာ ထကသ႔ မဟတပါ။” 250 ဤ ေဆြးေႏြးခက စာတမး အတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခသည အရပဘက လမႈအဖြ႔အစညး ေခါငးေဆာင အမားအျပားက ဤေနာကချဖစရပႏင ဆန႔ကငလက အာဏာရၿပး ပထမ ၁ ႏစအၾကာတြင အစးရသစႏင ကငးကြာလာသညဟ ခစားရေၾကာငး ေျပာဆၾကပါသည။ သ႔ရာတြင သေတသန အဖြ႔အေနျဖင အေတြ႔အၾက လြနစြာ နညးပါးသည အစးရအသစအေပၚ ေမာလငခကမား အလြနအမငးျမငမား သညက ဂ႐ျပမၾကပါသည။

ယခအခါ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ (UPC) က ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး သေဘာ တညခက ရ႐သညအထ တစႏစလင ၂ ၾကမ ပမနကငးပသြားရန ေမာလငပါသည။ ဒတယ အၾကမ ၂၁ ရာစ ပငလညလာခက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၂၄ ရကႏင ၂၈ ရကေန႔အတြငး ကငးပခ ပါသည။ တ႐တႏငင၏ ပပးကညမႈျဖင ေျမာကပငး မဟာမတအဖြ႔၀ငမားက ဖြငပြ အခမးအနားသ႔ တကေရာကခသျဖင ယခငညလာခထက ပါ၀ငတကေရာကသ ပမပါ၀ငလာခပါသည။ ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလက NCA က အခငအမာ ဆပကငထားေသာလညး FPNCC က ၿငမးခမးေရး မေဘာငအသစ ေရးဆြေရး ထပမေတာငးဆခပါသည။ ေဆြးေႏြး ညႏႈငးသမားသည ကယပင ဖြစညးပ အေျခခ ဥပေဒ ျပ႒ာနးခြငႏင တငးရငးသား လမးစမား အတြက တက ျပတသားေသာ ကယပင ဆးျဖတခြင အပါအ၀င အနာဂတ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကတြင ထညသြငးရန အေျခခမ ၃၇ ခကက သေဘာတည ခၾကပါသည။ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခ၌ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥတြင ေတြ႔ၾကရေသာ အားနညးခ ႔ယြငးခက မားက ထတေဖာေျပာဆၾကၿပး၊ သေဘာတညၾကသည အေျခခမအမားစမာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မား သ႔မဟတ ႏငငေရးပါတမားထက အစးရက အဆျပချခငး ျဖစၿပး၊ ညလာခ မတငမႏင ညလာခ ကငးပစဥအတြငး ကန႔ကြကရန သ႔မဟတ အျငငးပြားဖြယ ကစၥရပမားအား ေဆြးေႏြးရန အခြငအေရး မရခပါ။ ယေန႔အထ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခမားသည မားစြာ အေရးပါလက ႐ေသာလညး အမားအားျဖင အမတသေကၤတ သဖြယျဖစေနၿပး၊ ၿငမးခမးေရး အတြက ခငမာေသာ အေျဖ႐ာေဖြေရးအတြက လပေဆာငရန မားစြာ ကန႐ေန ပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 93

ေနာကဆကတြ ၄

1 Odeendaal, Paul. 2010. An Architecture or Building Peace at the Local Level: A Comparative Study of Peace Committees. UNDP.

2 UN Women. 2013. Women, Peace and Security: An Introductory Manual. UN Women National Committee Australia.

3 Burke et al. 2017. The Contested Areas of Myanmar: Subnational Conflict, Aid and Development. Yangon; The Asia Foundation.

4 Steinberg, David. 1999. A Void in Myanmar: Civil Society in Burma. In, Burma Centre Netherlands (BCN)/ Transnational Institute (TNI) (Editors). Strengthening Civil Society in Burma; Possibilities and Dilemmas for International NGOs. Chiang Mai: Silkworm Books, 9.

5 A short version of the edited volume is available as Paffenholz, Thania. 2009. Summary of Results for a Comparative Research Project: Civil Society and Peacebuilding. The Centre on Conflict, Development and Peacebuilding (CCDP/ Geneva). CCDP Working Paper 4.

6 Following Hann, Chris. 2011. Zivilgesellschaft. In, Kreff, Fernand et al (Editors). Lexikon der Globalisierung. Bielefeld: Transcript Verlag, 447–450; Glasius, Marlies et al (Editors). 2004. Exploring Civil Society. Political and Cultural Contexts. Oxon and New York: Routledge.

7 Pouligny, Beatrice. 2005. Civil society and Post-Conflict Peacebuilding: Ambiguities of International Programmes Aimed at Building ‘New Societies, Security Dialogue.

8 Laurel Stone (2015). Study of 156 peace agreements, controlling for other variables, Quantitative Analysis of Women’s participation in Peace Processes in Reimagining Peacemaking: Women’s Roles in Peace Processes, Annex II 

9 Rogan, James. 2016. Young People’s Participation in Peacebuilding: A practice note. The Hague: UNOY.

10 McGill, M et al. 2015. Evaluation of Child and Youth Participation in Peacebuilding: Nepal, Eastern Democratic Republic of Congo and Columbia: Global Partnership for Children & Youth in Peacebuilding. Global Partnership for Children and Youth in Peacebuilding.

11 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 403

12 These organisations included groups such as the Buddhist Karen National Association, the Karen Central Organization and the Karen Youth Organization.

13 Gravers, Michael. 2004. Nationalism as Political Paranoia in Burma: an essay on the historical practice of power. Routledge. 2005; see also: http://www.knuhq.org/about/the-karens-a-nation-their-nature-and-history/.

14 Petrie, Charles and Ashley South 2013. Mapping of Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 8, following Kyaw Yin Hlaing. 2007. Associational Life in Myanmar: Past and Present. In, N Ganesan and Kyaw Yin Hlaing (eds). Myanmar: State, Society and Ethnicity. Singapore: ISEAS, 143-171.

15 Steinberg, David. 1999. A Void in Myanmar: Civil Society in Burma. In, Burma Centre Netherlands (BCN)/ Transnational Institute (TNI) (Editors). Strengthening Civil Society in Burma; Possibilities and Dilemmas for International NGOs. Chiang Mai: Silkworm Books

16 Other GONGOs included the Myamar Women’s Affairs Federation and the Myanmar Maternal and Child Welfare Association.

17 See http://www.metta-myanmar.org18 See http://nyeinfoundationmyanmar.org 19 Interview in Yangon 28 March 201720 Interview in Yangon on 11 February 2017 21 Petrie, Charles and Ashley South. 2013. Mapping of

Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 9f

22 Petrie, Charles and Ashley South. 2013. Mapping of Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 9f.

23 Centre for Peace & Conflict Studies (CPCS). 2009. Listening to Voices from Inside: Myanmar Civil Society’s Response to Cyclone Nargis. July, and Human Rights Watch (HRW). 2010. “I want to help my own people”. State Control and Civil Society in Burma after Cyclone Nargis. 28 April.

24 Petrie, Charles and Ashley South. 2013. Mapping of Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 11.

25 Simpson, Adam. 2013. An ‘activist diaspora’ as response to authoritarianism in Myanmar: the role of transnational activism in political reform. In, Cavatorta, Francesco. Civil Society Activism under Authoritarian Rule: A Comparative Perspective. Oxon and New York: Routledge.

26 Interview with a senior civil society activist in Yangon on 11 February 2017

94 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

27 Petrie, Charles and Ashley South. 2013. Mapping of Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 9f

28 Petrie, Charles and Ashley South. 2013. Mapping of Myanmar Peacebuilding Civil Society. Brussels: EPLO/Civil Society Dialogue Network, 2.

29 See Paung Sie Facility. 2017. Youth & Everyday Peace in Myanmar: Fostering the Untapped Potential of Myanmar’s Youth. Yangon: Paung Sie Facility.

30 Ja Nan Lahtaw et al. 2014. Civil Society Contributions to Myanmar’s Peace Process. Catalyzing Reflection Series, 3. Bern/Yangon: Swisspeace, 6.

31 Interview in Yangon on 11 February 201732 Lall, Marie. 2016. Understanding Reform in Myanmar:

people and society in the wake of military rule. London: Hurst & Company, and Lidauer, Michael. 2012. Democratic Dawn? Civil Society and Elections in Myanmar 2010–2012. Journal Of Current Southeast Asian Affairs, 31(2), 87-114.

33 Ja Nan Lahtaw et al. 2014. Civil Society Contributions to Myanmar’s Peace Process. Catalyzing Reflection Series, 3. Bern/Yangon: Swisspeace, 13.

34 ICG. 2013. The Dark Side of Transition: Violence Against Muslims in Myanmar. Asia Report 251. 1 October.

35 Trautwein, Catherine. 2016. Facebook racks up 10m Myanmar users. Myanmar Times. 13 June 2016.

36 Interview in Yangon on 11 February 201737 See for example https://www.facebook.com/

coexistmyanmar/ 38 The Frontier. 2015. Profile: The ‘Flower Speech’ movement.

10 October; Oye, Mari Michener. 2014. Using ‘flower speech’ and new Facebook tools, Myanmar fights online hate speech. The Washington Post. 24 December, and Trautwein, Catherine. 2015. Sticking it to hate speech with ‘flowers’. Myanmar Times. 2 March.

39 Interview in Yangon on 11 February 201740 Schissler, Matt J. et al..2017. Reconciling Contradictions:

Buddhist-Muslim Violence, Narrative Making and Memory in Myanmar. Journal of Contemporary Asia 47(3), 379.

41 Walton, Matthew J. et al 2017. Failed riots: Successful conflict prevention in four Myanmar cities. Myanmar Media and Society (M.MAS) project. Working Paper 1, 16.

42 Walton, Matthew J. et al 2017. Failed riots: Successful conflict prevention in four Myanmar cities. Myanmar Media and Society (M.MAS) project. Working Paper 1, 16.

43 Walton, Matthew J. et al 2017. Failed riots: Successful conflict prevention in four Myanmar cities. Myanmar Media and Society (M.MAS) project. Working Paper 1, 16.

44 Berghof Foundation. 2017. National Dialogue Handbook. A Guide for Practitioners. Berlin: Berghof Foundation. May.

45 Burma News International (BNI). 2017. Deciphering Myanmar’s Peace Process. A Reference Guide. 2016. Chiang Mai: BNI, 47f.

46 Over 90 parties registered to stand for the 2015 elections, but only 13 won seats in the Pyidaungsu Hluttaw.

47 The UPDJC or its secretariat do not yet have a website. Updates can be found on the websites of the President’s Office and the State Counsellor’s Office.

48 Anon. 2017. Formation of supervision Committees for Political Dialogues at the National-Level for Shan State, Bago Region. President Office Website. February 2017.

49 https://www.facebook.com/KarenNationalDialogue/50 Following the State Counsellor’s announcement, a four-

person committee (U Naing Ngan Lin, Daw Nang Raw, Daw Doi Bu, and U Ye Baw Myo Win) was established under the UPDJC to oversee the forum preparations and develop ToR for the CSO Forum.

51 In some locations, the organisation of these events was contested over the question of who has the authority to take the lead, in others this was a smooth process without disputes. In Sagaing State, the preparatory meeting had to be repeated due to a lack of participation in the first round. In Chin State, there was no preparatory meeting as this was organised in Yangon – to the surprise of CSOs in Hakha, who only heard about the Pre-Forum in Taunggyi two days before it took place. The delegation from Kayah State participated in Taunggyi, but not in Nay Pyi Taw.

52 In Shan State, in particular, the CSO Forum and pre-Forum were perceived as Yangon-driven, and several local organisations based in Taunggyi (where the Pre-Forum took place) felt they were unable to influence or shape the process.

53 Interview in Minbu on 27 March 2017.54 Interview in Yangon on 3 March 2017.55 Interview in Yangon on 11 February 2017.56 He also saw the value in the organisation of the CSO

Forum more in its process and mobilising capacity rather than in its potential outcome in terms of issue-based recommendations.

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 95

57 The NCA establishes the mandate for the JMC broadly as follows (paragraph 2.b): “Implementing provisions of the Nationwide Ceasefire Agreement, monitoring adherence to the code of conduct, investigating alleged violations, and undertaking conflict resolution.”

58 At the level of townships, wards and villages, the structure foresees that the JMC-Ls will be liaising with civilian peace observers, which are provided by CSOs and/or CBOs.

59 U Pyae Sone, Reverend Saw Matthew Aye, U Ko Ko Gyi, Sai Myo Than, Maung Maung Than, Thura U Thin Hla.

60 The terms of reference (ToRs) and standard operating procedures (SoPs) for the functions of the JMC are still being discussed, and the JMC-Ss are not yet considered fully operational. No JMC-L has yet been established, but the opening of 10 JMC-Ls is foreseen in the course of 2017. At the JMC-S level, four out of 16 members are civilians, with two appointed by the government and EAOs respectively. Seven out of 20 appointed civilian JMC-S members are women. JMC-Ls are expected to include two civilian members, with one nominated from each side. In the course of 2016, five JMC-S were established. The geographical scope of JMCs is expected to expand if more EAOs become NCA signatories.

61 Interview with a civilian JMC-S member on 25 February 2107.

62 Interview with an EAO JMC-U member on 21 February 2017.

63 Interview with a civilian JMC-S member on 20 February 2107. Note that the JMC-U provides office space to three Chairpeople and two Secretaries, but no salaries.

64 Interview with civilian JMC-S members on 20 and 25 February 2017.

65 Interview with a civilian JMC-U member on 6 February 2017.

66 Paffenholz, Thania et al. 2010. Enabling and Disenabling Factors for Civil Society Peacebuilding. In, Paffenholz, Thania (Editor), Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 405-424.

67 Interview in Yangon on 11 February 2017.68 Interview with a border-based CSO on Skype on 11 April

2017.69 Participant in the validation workshop with CSOs in Yangon

on 5 April 2017.70 Interview in Lashio on 8 March 2017.

71 Global Legal Monitor. 2015. Burma: Four “Race and Religion Protection Laws” Adopted. Library of Congress. 14 September.

72 Advox. 2017. Myanmar Activists Say Junta-Era Defamation Law Must Go. Global Voices. 30. January, and Lun Min Mang. 2016. Section 66(d), the newest threat to freedom of expression in Myanmar? Myanmar Times. 23 November. Htun Htun. 2017. Number Jailed Under Article 66(d) Rises to Eight Since NLD Govt. The Irrawaddy. 8 April.

73 Lintner, Bertil. 1990. The Rise and Fall of the Communist Party of Burma. Ithaca, New York: Cornell Southeast Asia Program.

74 Callahan, Mary P. 2015. Conflict Assessment: The Intersection of the Myanmar Electoral and Peace Processes. IFES internal report, 10.

75 Ghosh, Nirmal. 2016. Ethnic clashes highlight fragile peace in Myanmar. The Straits Times. 27 February.

76 Lidauer, Michael. 2012. Democratic Dawn? Civil Society and Elections in Myanmar 2010–2012. Journal Of Current Southeast Asian Affairs, 31(2), 87-114.

77 Freedom House. 2016. Freedom of the Press: Myanmar.78 The Irrawaddy. 2017. Tatmadaw Arrests Seven in Shan

State. 26 June.79 Nyan Hlaing Lynn. 2017. Detained journalists arrive in

Hsipaw, facing three year prison terms. Frontier Myanmar. 28 June.

80 U Win Htein on MNTV News on 28 June 2017, and Democratic Voice of Burma (DVB). 2017. Calls for answers grow as detained reporters’ fates remain unknown. DVB. 28 June.

81 Wa Lone. 2017. Myanmar journalists take fight for freedom of speech to court. Reuters. 7 June.

82 Interview in Mawlamyine on 17 February 2017.83 Interview in Loikaw on 10 March 2017.84 Interview in Yangon on 11 February 2017.85 Interview on Skype on 2 May 2017.86 Interview on 20 February 2017.87 Interview in Lashio on 6 March 2017.88 Interview in Falam on 26 March 2017.89 Interview in Taunggyi on 23 February 2017.90 In their initial conceptualisation, Paffenholz et al related

the influence of external political actors in particular to neighbouring countries and differentiated this from donor politics. The sequencing in this Discussion Paper follows their example.

96 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

91 Yun Sun. 2017. China and Myanmar’s Peace Process. United States Institute of Peace (USIP) Special Report 401.

92 Interview in Hakha on 24 March 2017.93 Interview in Sittwe on 30 March 2017.94 Matelski, Maike. 2016. Civil Society, Foreign Aid, and

Donor Dependency in Transitional Myanmar. In, Kosem, Samak. Border Twists and Burma Trajectories. Perceptions, Reforms, and Adaptations. Center for ASEAN Studies. Chiang Mai University, 93-126.

95 Interview in Yangon on 6 February 2017.96 Interview in Yangon on 1 February 2017.97 Interview in Yangon on 1 February 2017.98 Global Perspectives 2016, 26-28 October, Berlin.99 Daw Seng Raw at an Oxfam event in 23 May 2016.100 Interview in Yangon on 11 February 2017.101 For some organisations interviewed, such as monasteries, a

foundation year was not recorded.102 See http://www.ysps-ac.org103 See https://www.pacemyanmar.org104 See http://emref.org105 See http://www.tagaunginstitute.org106 See https://www.pyidaungsuinstitute.org 107 See http://www.burmaenac.org108 Interview in Myitkyina on 14 March 2017.109 Lanjouw, Steven/Choo Phuah/La Phan. 2016. The Art

of Networking. A Study of Civil Society Networks in Myanmar, and Rivers, Mary Jane/Clarke, Don/Win Win Myint/Nan Ma Ma Myo. 2016. Synthesis Report. Evaluation of Three Myanmar Networks.

110 Lanjouw et al 2016, 4.111 This comment was shared by a peer reviewer.112 Lanjouw, Steven et al. 2016. The Art of Networking. A

Study of Civil Society Networks in Myanmar. Christian Aid/European Union. October 30-33.

113 Lanjouw, Steven et al. 2016. The Art of Networking. A Study of Civil Society Networks in Myanmar. Christian Aid/European Union. October, and Rivers, Mary Jane et al. 2016. Synthesis Report. Evaluation of three Myanmar Networks. Livelihoods and Food Security Trust Fund (LIFT). 8 April.

114 Paung Sie Facility (PSF). 2016. The Women Are Ready. An opportunity to transform peace in Myanmar. Yangon: PSF.

115 Myanmar ratified CEDAW in 1997 with a reservation on Article 29.

116 Paung Sie Facility (PSF). 2016. The Women Are Ready. An opportunity to transform peace in Myanmar. Yangon: PSF.

117 AGIPP. 2017. Analysis of Myanmar’s Second Union Peace Conference- 21st Century Panglong from a Gender Perspective by Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process (Agipp). June.

118 Interview in Yangon on 6 March 2017.119 WON includes GONGOs, at least to some degree

(Interview in Taungoo on 25 February 2017).120 See https://www.agipp.org121 GDI, GEN, Mon Women’s Network (MWN), Nyein

(Shalom) Foundation, Kachin State Women’s Network (KSWN), Women and Peace Action Network (WAPAN), and WON.

122 Interview in Mawlamyine on 16 February 2017.123 Burmese Women’s Union (BWU), Kachin Women’s

Association Thailand (KWAT), Karen Women’s Organization (KWO), Karenni National Women’s Organization (KNWO), Kayan Women’s Organization (KYWO), Kuki Women’s Human Rights Organization (KWHRO), Lahu Women’s Organization, Palaung Women’s Organization (PWO), Pa-O Women’s Organization, Rakhine Women’s Union (RWU), Shan Women’s Action Network (SWAN), Tavoy Women’s Union (TWU), Women’s Rights & Welfare Association of Burma (WRWAB).

124 KWAT has nearly 50 staff and around 10 donors. Interview in Myitkyina on 17 March 2017.

125 Paung Sie Facility (PSF). 2017. Youth and Everyday Peace: Fostering the Untapped Potential of Myanmar’s Youth. Yangon: PSF.

126 Interview in Yangon on 4 February 2017.127 Interview with a member of an INGO on Skype on 1 July

2017.128 Shan Herald Agency for News. 2016. Civil Society Must Be

Part of Peace Process, Says 88 Generation Leader. Shan Herald Agency for News. 20 June.

129 Interview in Dawei on 13 February 2017.130 Interview in Loikaw on 9 March 2017.131 Interview in Yangon on 11 February 2017.132 Interview in Yangon on 11 February 2017.

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 97

133 Interview in Yangon on 28 February 2017.134 Interview in Loikaw on 8 March 2017.135 South, Ashley and Marie Lall. 2016. Language, Education

and the Peace Process in Myanmar. Contemporary Southeast Asia, 38 (1), 128–53.

136 Interview in Taunggyi on 26 February 2017.137 Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz,

Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 67.

138 Berghof Foundation. 2012. Peace, Peacebuilding, Peacemaking. Chapter 10. In, Berghof Foundation (Editor) Berghof Glossary on Conflict Transormation. 20 notions for theory and practice. Berlin: Berghof Foundation, 62.

139 Many examples are also available from regional comparison. Examples include, but are not limited to, mass mobilisation in Nepal, inter-communal harmony in India and Sri Lanka, inclusion in peace agreements in Aceh, youth mobilisation and security sector reform in Timor-Leste, donor-driven civil society peacebuilding in Cambodia, grassroots resistance to violence in southern Thailand, and civilian monitoring in the Philippines.

140 At times, the framework is not precise and mixes up the analysis of its categories, which can also be due to the large quantity of qualitative information. It was also noted that a lack of guidance for measuring effectiveness exists, even though the framework encourages doing so. Although the Paffenholz framework tries to avoid a normative bias on “good” civil society. There also seems to be a bias on civil society organisations; the same is true for this Discussion Paper. Lastly, it is an outcome of the Paffenholz research that findings according to this framework are highly context-dependent. The Myanmar context is complex, featuring various levels of conflict and formal and informal process with high inter- and intra-regional variation. Nevertheless, research for this Discussion Paper confirms the Paffenholz findings in many ways and also shows some interesting deviation. For an alternative look at peacebuilding functions see Barnes, Catherine. 2009. Civil Society and Peacebuilding: Mapping Functions in Working for Peace. The International Spectator, 44(1), 131-147.

141 Galtung, Johan. 1964. An Editorial. Journal of Peace Resesarch, 1(1), 1-4, and Walton, Matthew et al 2016 (24).

142 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 67.

143 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 381-384.

144 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 67.

145 UN Office of the SRSG for Children and Armed Conflict. 2017. Myanmar: 849 children and young people released from Tatmadaw since 2012. OSRSG CAAC. 23 June.

146 The Border Consortium. 2017. Refugee and IDP populations in Thailand: April 2017. April.

147 South, Ashley. 2014. Commentary: IDPs and refugees in the current Myanmar peace process. New Issues in Refugee Research. Research Paper 271. UNHCR. March.

148 Interviews in Kutkai on 11 March and in Myitkyina on 15 March 2017.

149 Interview in Myitkyina on 14 March 2017.150 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can

Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 384-386.

151 Prominent examples are e.g. the International Crisis Group (ICG), as used for this Discussion Paper, Human Rights Watch (HRW), and the Transnational Institute (TNI). A good example for collaboration between national and international monitors and researchers was provided with the launch of Global Witness. 2015. Jade: Myanmar’s Big State Secret. 23 October.

152 Nonviolent Peaceforce (NP). 2016. Civilians protecting civilians through ceasefire monitoring. Civilian Ceasefire Monitoring in Myanmar: 2012 – 2016. 8 October, 11.

153 Interview in Yangon on 28 March 2017.154 Interview in Myitkyina on 20 March 2017.155 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can

Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 387.

156 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 70f.

98 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

157 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 389-393.

158 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 396.

159 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 393-398.

160 Schissler, Matt J et al. 2017. Reconciling Contradictions: Buddhist-Muslim Violence, Narrative Making and Memory in Myanmar. Journal of Contemporary Asia, 47(3), 391.

161 Interview in Yangon on 28 March 2017.162 Interview in Hpa’an on 23 February 2017.163 Interview in Sittwe on 31 March 2017.164 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A

Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 73.

165 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 73.

166 See Mediators Beyond Borders.167 One senior CSO leader has pointed to the need for

international mediation (interview in Hakha on 25 March 2017).

168 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 398-401.

169 Mubashir, Mir. 2016. Tradition- & Faith-Oriented Insider Mediators (TFIMs) as Crucial Actors in Conflict Transformation. Case Study: Myanmar/Burma. Baseline Study. The Network for Religious and Traditional Peacemakers/Berghof Foundation.

170 Denney, Lisa et al. 2015. Peacebuilding and Service Delivery. Secure Livelihoods Research Consortium. United Nations University, Centre for Policy Research (UNU-CPC). February.

171 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 74.

172 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 74f; Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 401-403.

173 Interviews in Lashio on 9 March and Kutkai on 11 March 2017.

174 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 403.

175 Paffenholz, Thania. 2010a. What Civil Society Can Contribute. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 402.

176 Interview in Dawei on 14 February 2017.177 Interview in Hakha on 25 March 2017.178 Interview in Hpa’an on 23 February 2017.179 Paffenholz 2010 does not offer such an overview, but a

similar table is suggested in Paffenholz, Thania. 2009. Summary of Results for a Comparative Research Project: Civil Society and Peacebuilding. The Centre on Conflict, Development and Peacebuilding (CCDP/ Geneva). CCDP Working Paper 4, 25.

180 Paffenholz, Thania and Christoph Spurk. 2010. A Comprehensive Analytical Framework. In, Paffenholz, Thania (Editor). Civil Society & Peacebuilding. A Critical Assessment. Boulder and London: Lynne Rienner Publishers, 75f.

181 Census information is available on the Ministry of Labour, Immigration and Population website, UNFPA’s website and on MIMU.

182 For analysis of the 2014 census, see: ICG. 2014. Myanmar Conflict Alert: A Risky Census. Brussels: ICG; Associated Press. 2014. Burma census is not counting Rohingya Muslims, says UN agency. The Guardian. 2 April; TNI. 2014. Ethnicity without Meaning, Data without Context. Amsterdam: TNI; Ferguson, Jane. 2015. Who’s Counting? Ethnicity, Belonging, and the National Census in Burma/Myanmar. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 171(1), 1-28.

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 99

183 See http://www.chro.ca184 Interview in Myitkyina on 17 March 2017.185 Joint Strategy Team (JST). 2017. Protection and

Humanitarian Needs Assessment. Recent Conflict-Affected Areas in Kachin State. April 2017.

186 Interview in Loikaw on 10 March 2017.187 Interview in Loikaw on 8 March 2017.188 Interview in Loikaw on 10 March 2017.189 Interview in Loikaw on 8 March 2017.190 Interview in Loikaw on 9 March 2017.191 Personal conversation with a Karen CSO activist in Hpa’an

on 18 February 2017.192 Saw Yang Naing. 2017. Behind the KNU Election Results.

The Irrawaddy. 11 April 2017.193 Karen Human Rights Group (KHRG). 2016. Ongoing

militarisation in southeast Myanmar. October 2016.194 In this case, a border guard force (BGF) group.195 Local Resource Center (LRC). 2016. Civil Society Mapping

Mon State, Myanmar. March 2016.196 Interview in Mawlamyine on 16 February 2017.197 ICG. 2016. Myanmar: A New Muslim Insurgency in

Rakhine State. 22 December. For recommendations on conflict-sensitive engagement in Rakhine State, see: Aron, Gabrielle. 2016. Reshaping engagement: Perspectives on conflict sensitivity in Rakhine State. CDA Collaborative Learning Projects. May and Aron, Gabrielle and David Gilmore. 2017. Navigating Change: Crisis and Crossroads in the Rakhine State Context. CDA Collaborative Learning Projects. April.

198 Some observers note that there has been an increase in Thet, Mro, and Maramagy CSOs operations in Rakhine.

199 Interview in Thandwe on 1 April 2017.200 Interview in Yangon on 29 March 2017.201 Interview in Yangon on 29 March 2017.202 CPD was previously known as the Pa-O Peace and

Development Agency (PPDA).203 Interviews in Taunggyi on 24 and 25 February 2017.204 Interview in Lashio on 6 March 2017.205 Interview in Lashio on 1 March 2017.

206 Adapt Research and Consulting. 2014. Intercommunal Violence in Myanmar Risks and Opportunities for International Assistance; ICG. 2013. The Dark Side of Transition: Violence Against Muslims in Myanmar. Asia Report 251. 1 October 2013.

207 One example is the case of Paungde where CSOs and inter-faith leaders came together in the aftermath of violence in Meiktila to form a network to prevent future outbreaks of violence. For more information, about Paungde, see: CDNH. 2016. Lingering Shadows: Communal Tensions in West Bago Region.

208 ICG. 2013. The Dark Side of Transition: Violence Against Muslims in Myanmar. Asia Report 251. 1 October 2013.

209 All referenced studies are listed in endnotes.210 http://www.dop.gov.mm/en/publication-category/census211 The team spoke to three civilian members of the Joint

Monitoring Committee at State level, five EAO liaison officers, one State-level Minister, one member of a township development committee, and several journalists.

212 Walton, Matthew J. et al. 2017. Failed riots: Successful conflict prevention in four Myanmar cities. Myanmar Media and Society (M.MAS) project. Working Paper 1, 16.

213 Paung Sie Facility. 2016. The Women Are Ready: An Opportunity to Transform Peace in Myanmar. Yangon: Paung Sie Facility.

214 Paung Sie Facility. 2017. Youth and Everyday Peace: Fostering the Untapped Potential of Myanmar’s Youth. Yangon: Paung Sie Facility.

215 For further readings, see: Heine-Geldern, Robert. 1942. Conceptions of State and Kingship in Southeast Asia. The Far Eastern Quarterly, 2(1), 15-30; Owen, Norman G. (Editor). 2005. The Emergence of Modern Southeast Asia. Honolulu: University of Hawai’i Press; Scott, James C. 2009. The Art of Not Being Governed: An Anarchist History of Upland Southeast Asia. Yale University Press; Taylor, Robert H. 2009. The State in Myanmar. Honolulu: University of Hawai’i Press; and Thant Myint-U. 2012. The Making of Modern Burma. Cambridge University Press.

100 ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး

216 Taylor, Robert. 1982. Perceptions of Ethnicity in the Politics of Burma. Southeast Asian Journal of Social Science, 10 (1), 7-22, summarised and critiqued in South, Ashley. 2008. Ethnic Politics in Burma. States of Conflict. Oxon and New York: Routledge, and Thant Myint-U. 2017. Myanmar, an unfinished nation. Nikkei Asian Review. 17 June. For further references on ethnicity in Myanmar, see for example Gravers, Mikael (Editor). 2007. Ethnic Diversity in Burma. Copenhagen: NIAS and Smith, Martin. 1999. Burma. Insurgency and the Politics of Ethnicity. 2nd edition. London and New York: Zed Books.

217 For a more detailed study of pyithu sit, see Buchanan, John. 2016. Militias in Myanmar. The Asia Foundation.

218 Paung Sie Facility (PSF). 2016. The Women Are Ready. An opportunity to transform peace in Myanmar. Yangon: PSF.

219 For further reference, see for example CDES. 2016. The significance of NCA: What everyone ought to know about the peace process.

220 All Burma Students’ Democratic Front (ABSDF), Arakan Liberation Party (ALP), Chin National Front (CNF), Democratic Karen Benevolent Army (DKBA), Karen National Liberation Army-Peace Council (KNLA-PC), Karen National Union (KNU), Pa-O National Liberation Organization (PNLO), and Restoration Council of Shan State/Shan State Army-South (RCSS/SSA-S).

221 Arakan Army (AA), Myanmar National Democratic Alliance Army (MNDAA), and Ta’ang National Liberation Front (TNLA).

222 Kachin Independence Organizations/Kachin Independence Army (KIO/KIA), Karenni National Progressive Party (KNPP), New Mon State Party (NMSP), Shan State Progressive Party/Shan State Army-North (SSPP/SSA-N), among others. The United Wa State Army (UWSA) and it’s ally, the National Democratic Alliance Army (NDAA), did not take part in the NCA process from the outset.

223 Interim arrangements mentioned in NCA Chapter 6 refer for example to service provision in ceasefire areas. In a situation where the formal peace process appears to stall, debates about interim arrangements re-emerged in the first half of 2017 inter alia under the aegis of the Norwegian Embassy in Yangon.

224 For further reading, see: Cheesman, Nick. 2017. Introduction: Interpreting Communal Violence in Myanmar. Journal of Contemporary Asia, 47 (3), 335-352, and other articles in the special issue. For developments between 2012 and 2014, see Lidauer, Michael. 2014. Zwischen “kommunaler Gewalt” und “Genozid”: Dimensionen religiöser Konflikte in Myanmar. In, Werkner, Ines-Jacqueline et al (Editors). Friedensgutachten 2014. Berlin: Lit Verlag.

225 For further readings on Buddhism, politics, and civil society in Burma/Myanmar, see for example Engelkamp, Stephan. 2008. Moral Authority in Burmese Politics. Asien, 109, 37-53; Gravers, Mikael. 2014. Politically Engaged Buddhism – spiritual politics or nationalist medium? In, Gravers, Mikael and Flemming Ytzen (Editors). Burma/Myanmar. Where Now? Copenhagen: NIAS, 293-311; Schober, Juliane. 2011. Modern Buddhist Conjunctures in Myanmar: Cultural Narratives, Colonial Legacies, and Civil Society. Honolulu: University of Hawai’i Press; and Walton, Matthew J. 2017. Buddhism, Politics and Political Thought in Myanmar. Cambridge University Press.

226 Speers Mears, Emily et al. 2015. Community information flows to reduce inter-communal violence in Burma. Search For Common Ground (SFCG). December, 4.

227 Cheesman (2017, 341) writes: “(T)he project to conflate the Buddhist nation with the modern state reached its apogee in the period of “Myanmafication” under military dictatorship in the 1990s and 2000s”, following Houtman, Gustaaf. 1999. Mental Culture in Burmese Crisis Politics: Aung San Suu Kyi and the National League for Democracy. Tokyo: Tokyo University of Foreign Studies.

228 Egretau, Renaud. 2011. Burmese Indians in contemporary Burma: heritage, influence and perceptions since 1988. Asian Ethnicity, 12 (1), 33-54.

229 For background on the connotations of this conflicted term, see, for example, historian Jacques Leider in an interview with The Irrawaddy in 2012.

230 See ICG. 2013. The Dark Side of Transition: Violence Against Muslims in Myanmar. Asia Report 251. 1 October. For southern Rakhine State, see Centre for Diversity and National Harmony (CDNH). 2015a. The Report On The Outbreak of Sectarian Violence During September and October 2013 In Thandwe. 26 June.

231 Lewa, Chris. 2008. Asia’s New Boat People. Forced Migration Review, 30, 40-42.

232 For further reading see CDNH. 2013. On communal violence in Myanmar. Myanmar Information Services. September, and Government of Myanmar (GoM). 2014. Report of the Investigation Committee on the violence in Sittwe on 26-27 March 2014. 7 April.

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဘက လမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ ပါဝငပ ပ းမႈမားအား ဖြင လစေဖာထတျခငး 101

233 Walton, Matthew and Susan Hayward. 2014. Contesting Buddhist Narratives: Democratization, Nationalism, and Communal Violence in Myanmar. Policy Studies 71. Honolulu: East-West Center.

234 Ives, Mike. 2017. Ultranationalist Monks in Myanmar, Facing Crackdown, Say They’re Unrepentant. The New York Times. 26 May.

235 Wirathu, who had been a political prisoner for inflaming anti-Muslim tensions before, was on the cover of the Times Magazine on 1 July 2013 as the “Face of Buddhist Terror.”

236 AFP/The Frontier. 2017. Wirathu banned from sermons after celebrating U Ko Ni assassins. The Frontier. 12 March.

237 The Burma News International (BNI) Series, Deciphering Myanmar’s Peace Process. A Reference Guide (2013-2017) can serve as a reference for the evolution of peace process stakeholders and architecture since 2012; see also http://mmpeacemonitor.org/research/monitoring-archive. ICG. 2016a. Myanmar’s Peace Process: Getting to a Political Dialogue. Asia Briefing 149. 19 October.

238 Aung Naing Oo. 2017. Dialogue or despair: Two futures for the peace process. The Frontier. 17 February.

239 For example, the role of semi-official institutions remains uncertain as to whether their mandates will continue and are no longer in contact with the government. This includes the Myitkyina-based Peace-talk Creation Group (PCG), which facilitated negotiations with the KIO Interview with PCG members in Myitkyina on 17 March 2017.

240 88 Generation leader U Ko Ko Gyi: “Civil Society Must Be Part of Peace Process.”

241 Composed of the Arakan Army (AA), the KIO, the National Democratic Alliance Army (NDAA), and Ta’ang National Liberation Army. Since late 2016, the grouping also calls itself Northern Alliance – Burma (NA-B).

242 ICG. 2016a. Myanmar’s Peace Process: Getting to a Political Dialogue. Asia Briefing 149. 19 October.

243 “It benefits from the legitimacy provided by local and international fatwas (religious judicial opinions) in support of its cause and enjoys considerable sympathy and backing from Muslims in northern Rakhine State, including several hundred locally trained recruits.” (ICG. 2016b. Myanmar: A New Muslim Insurgency in Rakhine State. 22 December.)

244 Aron, Gabrielle and David Gilmore. 2017. Navigating Change: Crisis and Crossroads in the Rakhine State Context. CDA Collaborative Learning Projects. April, ii. For previous CDA recommendations regarding conflict sensitivity in Rakhine State, see Aron, Gabrielle. 2016. Reshaping engagement: Perspectives on conflict sensitivity in Rakhine State. CDA Collaborative Learning Projects. May.

245 McGregor, Fiona. 2016. Dozens of rapes reported in northern Rakhine State. Myanmar Times. 27 October.

246 See Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR). 2017b. Flash Report. Interviews with Rohingyas fleeing from Myanmar since 9 October 2016. Report of OHCHR mission to Bangladesh. UN OHCHR. 3 February. For further references, see for example Quinley, Caleb. 2016. Violence Erupts in Myanmar’s Rakhine State. The Diplomat. 18 October.

247 See http://www.rakhinecommission.org248 Horsey, Richard. 2017. Myanmar’s peace conference leaves

talks on uncertain path. Nikkei Asian Review. 31 May.249 Gerin, Roseanne. 2017. Ethnic Militias in Myanmar Form

New Committee to Handle Talks With Government. Radio Free Asia. 19 April.

250 See https://www.tni.org/en/article/urgent-appeal-by-civil-society-and-faith-organizations-kachin-and-shan-states-20-december

www.paungsiefacility.org