ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ျမနမာႏငငပညာေရးတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ပဏာမအကျဖတခက

မြနျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကးမ အေတြ႔အၾကမား

ဘရခ ဇဘရစႏင ပကထရစ မကေကာမစ

ဒဇငဘာ ၂၀၁၃

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား သည ျမနမာဖြ႕ၿဖး တးတကေရး

အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD) ႏင အာရေဖာငေဒးရငး (The Asia

Foundation) တ႔အၾကား သေတသန ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ႀကးပမးခက တစရပ ျဖစသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမားသည

ႏငငအဆငႏင ေဒသႏရအဆငရ မ၀ါဒ ခမတသမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ စးပြားေရး နယပယ၊ ဖြ႕ၿဖးေရး မတဖက

အဖြ႕အစညးမားႏငတကြ အျခားေသာ စတပါ၀ငစားၾကသည သကဆငသမားအားလးအား မ၀ါဒႏင ျပျပငေျပာငးလေရး

ျဖစစဥမားအေပၚ တကရက အသေပးသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ကစၥရပမားအား အခနမ

သေတသနျပ တငျပႏငရနရညရြယသည။ ဤစာတမးအတြမားအတြက ျပလပသည သေတသနမားတြင အစးရ၊ ႏငငေရးနယပယ၊

အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာလမႈ အသကအ၀နးမားထမ အျမငမားက

ထညသြငးေလလာထားၿပး ဆေလာမႈအရႏငဆးမ၀ါဒ ဆနးစစေလလာခက ႏင ႏငငတကာမ အေတြ႕အၾကမားကလညး

တငျပထားပါသည။ MDRI-CESD ႏင အာရေဖာငေဒးရငးတ႔ အေနျဖင ထတေ၀ခၿပး ျဖစေသာ၊ ေဆာငရြကဆျဖစေသာ၊ ေရ႕တြင

ေဆာငရြကမညျဖစေသာ သေတသနမားအေပၚ ပါ၀ငအၾကျပ ေဆြးေႏြးမႈမားက ႀကဆပါသည။

ျမနမာဖြ႕ၿဖ းတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖ းတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD) သည လြတလပသည

သေတသန အဖြ႕အစညး တစချဖစၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးႏင လမႈ အသြငကးေျပာငးေရး အတြက

ႀကးစားလပေဆာငလကရသည။ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ၊ ဆငရမႈ ေလာခေရး၊ ေရရညတညတသည

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ႏင ေကာငးမြနေသာ အပခပေရး ကစၥရပမားအေပၚ ပေပါငးပါ၀ငသည သေတသနျပမႈမား

လပေဆာငေနပါသည။ ထ႔အျပင ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥ၌ အဓကပါ၀ငလကရၾကသည အငစတကးရငးမား၊ အဖြ႕အစညးမားက

သငတနးႏင ပညာရပမား ပပးေပးျခငးကလညး ေဆာငရြကလကရသည။

အာရေဖာငေဒးရငး(The Asia Foundation) သည ေျပာငးလ ဖြ႕ၿဖးလာေသာ အာရေဒသအတြငး ပမတးတကသည ဘ၀မား

ျဖစေပၚလာေအာင ႀကးစားေဆာငရြကေနသည အကးအျမတအတြကမဟတေသာ ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညး

တစချဖစသည။ အာရေဒသ၌ ဆယစႏစ ေျခာကခတငေအာင ေဆာငရြကခသည အေတြ႕အၾက၊ နကရႈငးသည ေဒသဆငရာ

နားလည ကၽြမးကငမႈတ႔ျဖင၊ အာရႏငင ၁၈ ႏငငတြင ရးခြမားဖြငလစ၍ အာရေဒသအေပၚ သကေရာကလကရသည ၂၁ ရာစ၏

အေရးႀကးလေသာ ကစၥရပမားျဖစသည အပခပေရးႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမးမား စြမးအားျဖညဆညးမႈ၊

သဘာ၀ပါတ၀နးကင ႏင ေဒသတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကေရး တ႕အေပၚ အစအစဥမားခမတေဆာငရြကလကရသည။

No. 27, Pyay Road,

6(1/2) mile, Hlaing Township,

Yangon, Myanmar

No. 21, Bo Yar Zar Street,

Ward 14, Kyauk Kone, Yankin Township,

Yangon, Myanmar

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

အမာစကား

ျမနမာ႔ဖြ႔ၿဖ းတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႔အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD) ႏင အာရေဖာငေဒးရငး

(The Asia Foundation)တ႔အေနျဖင႔ ျမနမာႏငငျပညနယႏင႔တငးေဒသႀကးအဆင႔ အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခက စာစဥမားအနက

ဤပထမတြက စတင ထတေ၀တငျပႏငသညအတြက ဝမးေျမာက ေကနပမပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ေျပာငးလမႈ အရနအဟနသည

လငျမနစြာျဖင တစသမတတညး တးတကျဖစေပၚလက ရပါသည။ ဗဟခပကငမႈေလာခေရးႏင ေဒသႏရအပခပေရး

အတတပညာတ႔မာ တငးျပည၏ ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈအတြက လြနစြာပငအေရးႀကးလၿပး ျမနမာအစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလေရး

အစအစဥတြင ဥးစားေပးေဆာငရြကမႈမားလညး ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဗဟခပကငမႈေလာ႔ချခငးႏင ေဒသဆငရာ

အပခပမႈစနစႏင ဆကႏြယပတသကေသာ အဓကေသာခကကသည ျပျပငစရာမားႏင ပတသကၿပး၊ အခနမ သေတသနျပရနႏင

ဆနးစစေလ႔လာမႈျပရနအတြက အမနတကယ လအပမႈ ရလာပါသည။ အာရေဖာငေဒးရငးႏင MDRI-CESD တ႔အၾကား

တးခ႕ပးတြေဆာငရြကထားသည ေဆြးေႏြးခက စာတမးမား သည တစမးသားလးႏင ေဒသဆငရာအဆငမားတြင အရပဘက

လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ စးပြားေရး အသငးအ၀ငးမား၊ ဖြြ႕ၿဖးေရးမတဖကမားႏင အျခားစတဝငစားေသာ အကးစးပြားရငမားအား

လညးေကာငး၊ မဝါဒႏင ျပျပငေရးလပငနးစဥမားက တကရကအသေပးေသာ ျပညနယႏင႔တငး ေဒသႀကးအဆင႔ အပခပေရး

ျပနာမားဆငရာ သေတသနေတြ႔ရခကႏငတကြ ျမနမာမဝါဒခမတသမားအား လညးေကာငး ပပးကညမႈ ေပးရန

ရညရြယပါသည။

လကရ ျမနမာႏငင ေတြ႔ႀကျဖတသနးေနရေသာ ပမကယျပန႔သည အသြငကးေျပာငးေရးအတြက ပညာေရးက႑မာ အေရးႀကးေသာ

သေတသနျပရနအေၾကာငးအရာတစရပ ျဖစပါသည။ ဤေဆြးေႏြးထားေသာ စာတမး၌ ပကထရစ မကေကာမစႏင ဘရခဇဘရစ

တ႕တငျပထားေသာ သေတသနျပခကမားသည ႏငငေတာအစးရမ အငတကအားတကေဆာငရြကေန ဗဟခပကငမႈ

ေလာ႔ခေရးတြင ျပညေထာငစဝနႀကးဌာနတစချဖစေသာ ပညာေရးဝနႀကးဌာန၏ တ႕ျပနလကပါေဆာငရြကႏငမႈအေပၚ စစေဆး

ၾကညရႏငရန တငျပထားေၾကာငးနားလညႏငပါသည။ နယပယအသးသးမ စာဖတရႈသမားထသ႔ ေရာကရရန ရညရြယလက၊

ဤစာတမးသည သကဆငရာဆကစပမႈသမငး၊ မဝါဒအေဆာကအအႏင႔ ပညာေရးက႑အေပၚ သကေရာကေစမည ျပျပင

ေျပာငးလေရးဆငရာ ဆကစပစဥးစားသင႔ေသာ အခကမားက တငျပထားပါသည။ မြနျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကးအတြငး

ကြငးဆငးေဆာငရြကခမႈမားမတစဆင စေဆာငးရရခေသာ အခကအလကမားက အသးျပလက၊ ပမကယျပန႔ေသာ

ပညာေရးက႑၊ အမးသား မဝါဒမားမားႏင ေဒသႏရအပခပေရးအတြငးမ ေျပာငးလမႈမားအၾကား တစခန႕တစခ ဆေတြ႔ျဖတသနး

ထားသည အေရးပါေသာ လမးေၾကာငးမားက စာေရးသမားက မးေမာငးထးျပၿပး ေလလာဆနးစစထားပါသည။ စာတမးက

စာေရးသမား၏ အဓက မဝါဒဆငရာ စဥစားသးသပခကမားျဖင နဂးခပထားပါသည။

ဤအစရငခစာက ၿဗတနနငင၏ အျပညျပညဆငရာ ဖြ႔ၿဖးမႈဌာန(DFID)မ ေငြေၾကးကညေထာကပခပါသည။ ဤအစရငခစာတြင

ေဖာျပထားေသာ သေဘာထားတငျပခကမားသည စာေရးသမားႏငသာ လးလးသကဆငၿပး DFID၊ MDRI-CESD (သ႕)

အာရေဖာငေဒးရငးတ႕၏ သေဘာထား အျဖစ ထပဟပျခငးမရပါေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။

ေဒါကတာ ေဇာဥး ေဒါကတာ ကငမနငခ

အမေဆာငဒါရကတာ ျမနမာႏငငဆငရာကယစားလယ

MDRI-CESD The Asia Foundation

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ျမနမာႏငငပညာေရးတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ပဏာမအကျဖတခက

မြနျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကးမ အေတြ႔အၾကမား

ဘရခ ဇဘရစႏင ပကထရစ မကေကာမစ (ပအပခဒ)1

၁။ နဒါနး

ဤေဆြးေႏြးခကစာတမးသည ျမနမာႏငင ရနကနတငးေဒသႀကးႏင မြနျပညနယတ႕မ တရားဝင ပညာေရးစနစအတြငး၌

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးေဆာငရြကခကမားက ေလလာစစေဆးထားျခငး ျဖစပါသည။ စဥးစားမတယထားေသာ ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရး ရႈေထာငအျမငမားတြင ရသးမနးေျခေငြစာရငး၊ လ႔စြမးအား အရငးအျမစမား၊ သငရးညႊနးတမးဖြ႔ၿဖးမႈ၊ မဝါဒေဘာင

သတမတခကမားႏင အလးစဆးျဖတ ခမတေဆာငရြကမႈ အခြင႔အာဏာ တ႔အပါအ၀င ပညာေရးစမခန႔ခြမႈအတြက

ဗဟႏင႔ျပညနယမားအၾကား အစအစဥမား ပါ၀ငပါသည။ 2 ပညာေရးလပငနးေဆာငရြကမႈတြင ပါ၀ငကညေသာ အစးရမဟတသ

တစခ႕က သးသပထားပါ သည။ အထးသျဖင႔ သတ႔၏ ပါ၀ငမႈေၾကာင႔ တရား၀ငပညာေရးစနစ ရငဆငေနရေသာ စနေခၚမႈတစခ႕က

စတငသကသာရာ ရေစေသာေၾကာင႔ ျဖစပါသည။ စာတမးသည စနေခၚမႈမားအား ထည႔သြငးစဥးစားခကအျပင၊ ဗဟခပကငမႈ

ေလာ႔ခသညအခါ ႀကေတြ႔လာရႏငမႈအား ေရးရၿပး ထပမႀကးပမးအားထတမႈ အလားအလာမားက ေဖာျပ၍ နဂးခပထားပါသည။

တစခနတညးတြင၊ အကယ၍ ျပငပေငြေၾကးေထာကပ႔မႈ တးပြားလာခ႔ေသာ ပညာေရးစနစအေပၚ ကေရာကလာႏငသည႔ အႏရယ

အခ႕ကလညး မးေမာငးထးျပထားပါသည။

၂၀၁၀ မတလတြင ဖြ႕စညးခ႔ေသာ အစးရသစက ထတျပနေၾကညာခ႔သည႔ ျပျပငေျပာငးလမႈမား အေပၚ ကယကယျပန႔ျပန႔

စတ၀ငစားမႈမား ရရခ႔ပါသည။ သ႔ႏင႔တင ျပျပငေျပာငးလမႈ အေျခအေနမာ ေနရာက႑အားလးတြင တစညတစညာတေျပးည

မရေသးပါ။ ေျပာငးလမႈႏင႔ျပျပငေရးတစခ႕က အေကာင အထညေဖာခ႔ၾကၿပး၊ တစခနတညးတြင ေနာကထပအမားအျပားေသာ

ျပျပငေျပာငးလေရးမားကလညး ေၾကညာလက ေဆာငရြကေနစမားလညး ရပါသည။ ျမနမာအစးရက အေျခခပညာေရးအား

ႏငငေတာမ ကမကထျပေသာ သတမတျပဌာနးေပးမႈတြင ဗဟခပကငမႈအား ေလာ႔ခေပးျခငးက ရညမနးခက ပနးတငတစရပ

အျဖစ ေပၚလြငထငရားေအာင ေဖာျပထားပါသည။ ပညာေရး၀နၾကးဌာနသည ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန ျပးေနာက ျမနမာအစးရတြင

ဒတယအၾကးဆးဌာနျဖစျခငးေၾကာင႔ အပခပစမခန႔ခြမႈတြင ေျပာငးလမႈ လမးေၾကာငးအတြငးသ႔ အသး၀ငေသာ ထြငးေဖာက

ျမငႏငစြမးတစရပက ရရေစပါသည။

1 ဇဘရစသည လြနခသည ဆယႏစႏစတာ ကာလအတြငး ျမနမာႏငငပညာေရးႏငဆကစပၿပး လပကငခသည။ အခနအမားစအား ထငး-ျမနမာ နယစပတြင

လပကငခၿပး၊ လြနခေသာ ေလးႏစခန႕မစ၍ ႏငငတြငး၌ အခနျပညေနထငကာ ပညာေရးဆငရာ သေတသနႏင အတငပငခ အလပမား လပကငခသည။

မကေကာမစသည လြနခေသာ ေျခာကႏစတာ ကာလအတြငး ပညာေရး၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးနယပယမား၌ သေတသ/အၾကေပးအျဖစလပကငခၿပး

လြနခသည ရစႏစခန႕ကတညးက ျမနမာႏငငအတြငး၌ ေနထငခသည။

2 ျမနမာႏငငတြင ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမား စစေပါငးအားျဖင ၁၄ ခ ရသည။ ျမနမာအသးအႏႈနးတြင ‘ျပညနယ’ မာ လနညးစ တငးရငးသားမားေနထငၾကသည

ေဒသမားဟ၍ အမားအားျဖင မတယၾကေလရသည။ (ကခင၊ မြန၊ ခငး၊ ရမး၊ ကရင၊ ကယား ျပညနယတ႔ျဖစသည)။ လမားစျဖစသည

ဗမာလမးမားအဓကေနထငၾကသည ေဒသမားက ‘တငးေဒသႀကး’ ဟ ေခၚဆၾကသည (ရနကန၊ တနသၤာရ၊ မေကြး၊ ဧရာ၀တ၊ မႏေလး၊ စစကငး၊ ပခး တငးေဒသႀကးမား

ျဖစၾကသည)။ ထ႔အျပင ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသ ေျခာကခ ရၿပး၊ ဗဟအပခပေရးျဖင နညးလမးအမးမးျဖင ပတသကေနရသည အအပစအခတရပစထားသည

ေဒသမားစြားလညး ရပါသည။ ဤစာတမး၌ ျပညနယအဆငဟ သးႏႈနးရာတြင ၄ငးမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးႏစခလးက ဆလျခငးျဖစသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ဤအစရငခစာပါ ေတြ႔ရခကမားက ေအာကျမနမာႏငင အပစအခတရပစေရးေဒသမားတြင မားစြာ တကၾကြလႈပရားလကရေသာ

လမးစပညာေရးဌာနတစချဖစသည႔ မြနအမးသားပညာေရး ေကာမတမ ေခါငးေဆာငမားအျပင အစးရတာ၀နရသမားႏင႔

ေကာငးအပဆရာႀကးမားပါ၀ငေသာ ပညာေရး၀နႀကးဌာန အဖြ႔၀ငမားႏင႔အတ ေဆာငရြကလပကငထားေသာ စာတမးေ၀ဖန

သးသပမႈတစခႏင႔ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ဆယ႔ႏစခတ႔အေပၚမာ အေျခခထားပါသည။ 3 သေတသနပညာရငမားႏင႔ ေဆြးေႏြးနငရန

အတြက ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈမား၏ ပြင႔လငးမႈတြင ေဒသႀကးအလက ေျပာငးလကြာျခားမႈ ရပါသည။ ၀နႀကးဌာနအေရးကစၥမား

အေၾကာငးက ျပငပလမားႏင႔ ေဆြးေႏြးေျပာဆရန ခြင႔ျပခကေပးမႈက ပညာေရး၀နႀကးမ ေျပာထားေသာလညး အေလ႔အကင႔ေဟာငး

မား ေမးမနေပာကကြယေရးမာ ခကခေနၿပး ထစနစအတြငးမ ေအာကေျခအဆင႔မ ပဂၢလမားမာ အထကမခြင႔ျပခကမပါဘ

ျပမေဆာငရြကရန တြန႔ဆတလကရၾကဆပငျဖစသည။ ဤအတြက အမနလကေတြ႔အခကမာ ဗဟမထတျပနေသာ ညႊနၾကား

ခကမားက တစညတစညာ မျဖစမေန ဆကလကလပကငၾကျခငး မရဟလညး ယဆရပါသည။

ရနကနတငးေဒသၾကးႏင႔ မြနျပညနယတ႔အား ႏႈငးယဥစရာအခကမား ရရေစရန ေရြးခယထားပါသည။ မြနျပညနယတြင

ရညၾကာသည႔ လကနကကငပဋပကၡရခ႔ၿပး အစးရက တစစတတစပငး အာဏာ သကေရာကေသာ အညေရာငေခၚ

နယေျမမားအမားအျပားႏင႔ ဗဟအစးရ ထနးခပမႈေအာကတြင မရေသာ အနကေရာင နယေျမမား ရပါသည။ မြနျပညနယသည

အနညးငယဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရသည ျပညနယျဖစၿပး၊ အမနးခငး ထငးႏငငသ႔ ထြကခြာသြားေရာကၾကသည႔ လအေရအတြကလညး

မားျပားပါသည။ ယနဆကႏင႔ ျမနမာ႔ၿငမးခမးေရး ဥးေဆာငေထာကပ႔မႈအဖြ႔ (MPSI) တ႔က႔သ႔ေသာ အဖြ႔အစညးမား အမားအျပားက

ျပညနယတြငးရ ပညာေရးႏင႔ ဆကႏြယေနေသာ အစအစဥမားက ေငြေၾကးေထာကပ ကညထားပါသည။ ရနကနၿမ ႔ရ

ပညာေရး၀နႀကးဌာနအရာရမားႏင႔ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားကလညး ျပလပခၾကပါသည။ ရနကနသည တငးျပည၏

အေရးအၾကးဆးၿမ ႕ျဖစၿပး၊ ယခငျမ႕ေတာလညးျဖစပါသည။ မၾကာေသးေသာ ေနာကဆးဆယစႏစမားအတြငး ျပညတြငး၌

ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမားေၾကာင ရနကန တငးေဒသႀကးမာ လမႈစးပြား ပစအရ ႀကးမားစြာ ကြျပား စလငစြာ ရေနေသာ တငးေဒသ

လညး ျဖစသည။

ပညာေရးဝနႀကးဌာနအတြငး ဗဟခပကငမႈေလာချခငးမာ အနညးငယသာ ျဖစေပၚေနေၾကာငး သေတသနလပငနးေတြ႔ရခကက

ေဖာျပေနသည။ ဗဟအားျပမႈက ေလာခထားသည ပစက အနညးငယေတြ႕ရသညတင ယငးေၾကာင တစစတစခေသာ

တာဝနရမႈပမာဏသည အစးရအပခပေရး၏ ေအာကေျခအဆငမားသ႕ ေရႊ႔ေျပာငးဆငးသကခေသာလညး ထအဆငမားရ

ပဂၢလမားတြင တာဝနရယႏငမႈမား (သ႕မဟတ) အခးညဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြကနငေသာ အခြငအာဏာမရပါ။ ပညာေရးႏင

ဆကႏြယေနေသာ အစးရမဝါဒမားႏင ဗဟအာဏာေလာခေရးလပေဆာငခကမားက ရငးလငးပျပငစြာ ေဖာျပထားျခငးမရပါ။

အငစတကးရငးေခၚ အဆငျမငအတတပညာအဖြ႔အစညးႏင ေအာဂႏကေဇးရငးေခၚ အစအစဥတက စညးရးဖြ႕စညးမႈဆငရာ

ယဥေကးမႈဓေလမာ ဝနႀကးဌာနအေနႏင အထကမေအာကသ႔ ျဖစေနပါေသးသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခရသတ႔က

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အေပၚ ၄ငးတ႔ တငျပလမႈမားက၊ သတ႔တစဥးခငးစ၏ ျပငပမ အေကာငအထညမ ကစၥရပမားအျဖစ

ေဖာျပခ႔ၾကသည။ ေအာကေျခအဆငအပခပေရး၌ ကယပငလြတလပခြင မရျခငးေၾကာင ပညာေရးဝနၾကးဌာနအား

အပစအခတရပစထားေသာ ေဒသမားတြင ႏငငေရးသေဘာေဆာငသည ျမနမာဘာသာအျပင အျခားဘာသာစကားမားျဖင

ဝနေဆာငမႈ ေပးျခငးအပါအဝင အျခားေျဖရငးေဆာငရြကရနကစၥမားက အဟန႔အတား ျဖစေစနငသည။ သ႕တညးမဟတ ပၿပး

ကယကယျပန႕ျပန႔ ေျပာရလင ေယဘယအားျဖင ေဒသဆငရာ ျပညသမားအား တ႕ျပနႏငမႈႏင တာ၀နခမႈ ရရေပမည။

မြနအမးသားပညာေရးေကာမတႏင ဗဟအစးရတ႔အၾကား အလကအထက ေနရာေပး ကညေဆာငရြကမႈ နမနာသည

ေရ႕လမးခရးအတြက အလားအလာရေသာ စျပနမနာတစရပ ျဖစပါသည။

3 ဤစာတမးေရးသာားသမားသည မြနျပညနယ၌ ျပညနယအဆင၊ ခရငအဆင ႏင ၿမ႕နယအဆင ရးမားမ အရာရမားႏင ေကာငးအပႀကး ၄ ဥးက ေမးျမနခၾကသည။

ရနကနတြငလညး အလားတ အရာရမားႏင ေကာငးအပႀကးႏစဥးတ႔က ေတြ႕ဆးေမးျမနးခသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနခကမားအားလးက ျမနမာဘာသာစကားျဖင ျပလပခၿပး

ပညာေရး၀နႀကးဌာန၏ လပထးလပနညးမားႏင နညးလမးအစအစဥမားက သရႏငေစရနအတြက ေမးျမနမႈက စနစတကပစခ ေမးျမနးခပါသည။ ျဖစႏငဖြယရာ

အလားအလာမားအေပၚ ေဆြးေႏြးမႈမားမ တဆင ေတြ႕ဆးေျဖၾကားေပးသမား၏ အေျခအေနမားအား မညသ႔ကငတြယေျဖရငးေနရသညဆသညက ပမနားလညခပါသည။

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားမာ ၃၀ မႏစမ မနစ ၈၀ အၾကား ၾကာျမငပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

၂။ ပညာေရး၏ ဗဟခပကငမႈေလာခေရးေနာကခ

၂။ (၁) ျမနမာနငင အပခပမႈစနစ

၂၀၁၀ နဝငဘာေရြးေကာကပြႏင ေနာကပငး အရပသားအစးရသ႕ ေျပာငးလခနမစ၍ သမၼတ ဥးသနးစန က အဆငအားလးတြင

ဖြ႕စညးပႏင အပခပစမမႈ လကေတြ႕လပငနးမားအား ေျပာငးလမည အစအစဥမားက ေၾကညာခသည။ 4 အမးသားအဆင

လႊတေတာမားသညလညး အစညးအေဝးမားက ပမနကငးပလာခၿပး ဆယစႏစမားစြာအတြငး ပထမအႀကမအေနႏင စစမန၍

အေရးပါေသာ လႊတေတာတြငး အေခအတငေဆြးေႏြးျငငးခမႈသည နငငေရး လပငနးစဥ၏ အစတအပငးျဖစၿပး ဥပေဒသစ

အဆတငသြငးမႈမား ျပဌာနးမႈမားလညး ျဖစေပၚလာခသည။ သ႔ေသာလညး သကဆငရာ ပါ၀ငလပေဆာငေနသမားအေနျဖင

ယငးတ႔က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈမားတြင စနေခၚမႈအခ႕ကလညးရငဆငေနလကရပါသည။ အလားတပင ျပညနယႏင

ေဒသၾကးအဆင လႊတေတာမားအား အပခပစမမႈတြင ပမအားၾကးေသာ အခနးေနရာမ ပါဝငလာေစရန ျပဌာနးခကက

ခမတေပးထားသည။ ေအာကတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားသကသ႕ ျပညနယအဆငလႊတေတာအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈ က

ဖယထတထားၿပး ယငးအဆင လႊတေတာမားသည ျပညနယႏင ေဒသၾကး အပခပစမမႈတြင အငအားၾကး၍ ျမငသာေသာ ေနရာမ

ပါဝငႏငျခငးမရေသးေပ။5

၁၉၆၂ ခႏစ ပထမအၾကမ စစအာဏာမသမးမ၊ တငးျပညတြင အစးရပသ႑ာနအမးမး၏ အားေကာငးခကမားႏင

အားနညးခကမား မညသ႔ပငရေစကာမ ၁၉၆၀ ေကာႏစမားက စတငေသာ ဆယစႏစမားအတြငး တငးျပညအပခပစမမႈတြင

အထကမ ေအာကသ႕ ဆငးသကခေသာ အသြငလကၡဏာ ရၿပး၊ ဆးျဖတခကခမတေဆာငရြကမႈမာ တာဝနခမႈ၊ တာဝနယမႈ

သ႕မဟတ ေျပာငးလျပျပင လပေဆာငနငမႈတ႕က အားေပးျမငတငနငမႈမား မရခေပ။ ဤအခနအေတာအတြငး၌ ထပတနးအဆင

ဆးျဖတခက ခမတသမားႏင အာဏာကငစြသမားမာ အာဏာပငတ႕၏ အေတြးအေခၚ အယအဆမား (သ႕မဟတ)

သးျခားျဖစေသာ ေရတအစအစဥမားအေပၚ အေျခခေလ႔ရေသာ ေၾကညာခကမားကသာ ထတျပနခ႔ၾကသည။ ထ႕ေနာက

ေအာကအဆင အာဏာပငမားႏင ဗရကရကမားက အထကမ ခေပးလကေသာ အမန႕မားက (အေကာအထည ေဖာႏငသည

အရညအခငးမရပႏငပငလင) မကစမတ အေကာငအထညေဖာခၾကရသည။ မၾကာခဏဆသလ နညးလမးတက ေငြေၾကး

ေထာကပမႈကလညး မရရဘ ျဖစတတၾကသည။ ယခငက အာဏာရင အစးရမားလကေအာကတြင ဗဟအစးရက က႑အသးသး၌

ရညမနးခကမားက ခမတေပးျခငးမာ ရးေနၿပးေသာ အေလအကင ျဖစသည။ ထ႕ေနာက ေဒသဆငရာ အာဏာပငမားအေနျဖင

ခကခေသာအေျခအေနတြင ေအာငျမငၿပးစးေအာင လပေဆာငရန မျဖစနငေအာင ခကခခေသာလညး ယငးရညမနးခကမားအား

ျပညမေအာငေဆာငရြကထားေသာအကးရလဒကျပနလညအစရငခရနေမာလငထားခ႔ပါသည။

အစးရ ဗရကေရစယႏရား၏ အဖြ႕ဝငရာခငႏႈနး ေတာေတာမားမားက မမတ႕၏လပငနးအတြငး၌ ဂဏယမႈရၿပး၊ အခကအခာ

ေနရာ၌ တငးျပညအကးစးပြားရသညက နားလညသေဘာေပါကေသာလညး အပခပစမမႈသည အရညအခငး ကၽြမးကငျပညဝမႈမရ၊

သးျခားဝနၾကးဌာနမားအၾကား ပြငလငးမႈႏင ျပျပငေျပာငးလနငမႈ အဆငပမာဏသည မားျပားစြာ မတကြျပားမႈကား ရပါသည။

အာဏာက ဘယလကငသးမလ ဆျခငးႏင ပတသက၍ ပဂၢလေရးဆကခမႈသည အဓကကပါသည။ ထ႕ေၾကာင အထက

အဆငျမငပဂၢလမားႏင ေအာကအဆငနမ႔သမားအၾကား ပြရငဆကဆေရးသည လပထးလပနညး (သ႕) လပငနးစဥတ႕ထက

မားစြာပ၍ အေရးႀကးေနသည။ ေန႕စဥပမနျဖစေနက စညးကမးခကမားအရ လတတေလာႀကးၾကပေရးမးတစေယာကေယာကက

လကေအာကငယသားတစဥးအား ထသ႕ ျပလပရန သေဘာတ အတညျပျခငး (သ႕) ညႊနၾကားျခငးမျပလပခလင အေရးယ

ေဆာငရြကမျဖစေပၚမည မဟတဟေသာ အေနအထားဟ အဓပၸါယရရသည။ 6 အပခပေရးယႏရား အဆငအားလး၌ရေသာ

4 သမၼတဥးသနးစန၏ ၾသဂတ ၉ ရက မန႕ခြနးတြင ျပညႏင တငးေဒသႀကးမားရ ဌာနမားႏင လႊတေတာမားအၾကား လပငနးဆကသြယ ေဆာငရြကမႈမား ပမ

ရငးလငးလာေစရန အတြက ျပညသေရးရာ အပခပစမမႈဆငရာ အဓက ျပျပငေျပာငးလမႈ ၅ ရပလပေဆာငသြားမညျဖစေၾကာငး ေျပာဆခသည။

5 Hamish Nixon et al, State and Region Governments in Myanmar (Yangon: The Asia Foundation and Myanmar Development Resource Institute-CESD,

2013).

6 ပမရငးလငးေစရန David Steinberg ၏ Burma/Myanmar: What Everyone Needs to Know(Oxford, UK: Oxford University Press, 2010) ကၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

မားစြာေသာ ပဂၢလတစဥးခငးတ႕သည အပခပစမမႈလပငနးစဥက ေျပာငးလရနလလားေကာငး လလားနငပါသည။ ဆးျဖတခက

ခမတေဆာငရြကရာတြင ၾကာရညစြာကငစြလာခေသာ ရာထးအဆငဆင ပစမား၊ အတညျပခက ေပးျခငးႏင အာဏာလပပငခြငက

ဆကလကထနး ထားျခငးရေနဆျဖစၿပး အပခပစမမစနစအတြငး၌ နကနကရငးရငးေျပာငးလမႈသည အခနၾကာလမမည

ဆေသာအခကက အခကျပေနျခငးျဖစနငေပသည။

တစခနတညးတြင ဗဟမ ဥးေဆာငညႊနၾကားေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚေနပါသည။ ဗဟ အစးရက ၄ငးအေနျဖင

ျပညနယအဆင လႊတေတာမားက ပမ၍ တာ၀နႏင အခြငေနရာမားေပးအပသြားမညဟ ေျပာဆထားပါသည။ အစးရ

အဖြ႕အစညးမားအား တငးျပည၏ မတကြျပားေသာ ျပညသမား၏ လအပခကမားက တ႕ျပနေပးႏငရနႏင ပမ၍ ပြငလငးျမငသာစြာ

ေဆာငရြကရနအတြက ျပညတြငး၊ ျပညပမ ဖအားမားလညး တးျမင ျဖစေပၚေနပါသည။ သ႕ေသာလညး တငးျပည၏ နယနမတက

အျပညျပညဆငရာက အသအမတျပထားေသာလညး အစရ၏ ထနးခပေအာကတြင မရဘ၊ အစးရဝနေဆာငမႈလပငနးမားလညး

အေရာကအေပါက နညးပါးလကရသည နယစပေဒသမားစြာရေနပါသည။ အပစအခတရပဆေရးဆငရာ ေဆာငရြကခကမားေၾကာင

ဤေဒသမားအား ပမ၍ အစးရထနးခပမႈေအာကသ႔ (သ႕) အနညးဆး အစးရစနစႏင ပမ ဆကစပ ေပါငးဖကမႈသ႕

ပ႕ေဆာငေပးလကရသည။7

၂။ (၂) ပညာေရး အပခပစမမႈ

တငးျပညအတြငး၌ ပညာေရးက အမားဆး ပပးေပးေနသမာ ႏငငေတာအစးရျဖစၿပး ပညာေရးဝနႀကးဌာနမတစဆင ပညာေရးက

အဓက ႀကးၾကပေဆာငရြကလက ရသည။ သ႕ေသာ အျခားေသာ ဝနႀကးဌာနမား (သ႕) ဌာနတစခစသညလညး သးျခား

ေလလာမျပထားေသာ နယပယတြင ပါဝငျခငးမား ရသည။ ဤဌာနမားတြင နယစပေရးရာဝနၾကးဌာန (ယခငက

နယစပေဒသဖြ႕ျဖးေရး ဝနၾကးဌာန)၊ ဘနးေတာၾကးေကာငး စာသငေကာငးမားက အပခပထားေသာ သာသနာေရး ဝနၾကးဌာနႏင

ပဂၢလက စာသငေကာငးမားအတြက ကနသြယေရးဝနၾကးဌာနတ႔ ပါဝငၾကသည။ ပညာေရးဝနၾကးဌာနအတြငး၌ စမကနးေရးဆြျခငး၊

ရသးမနးေျခေငြစာရငးေရးဆြျခငးႏင ဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြကျခငးတ႔က ဗဟမ မားစြာ ခပကငထားၾကသည။

ပညာေရးဝနၾကးဌာနေအာကရ မလတနးႏင အလယတနး အထကတနးပညာေရး (primary and secondary education)

ႏငဆငေသာ အပခပေရးတငးမားမာ အေျခခပညာဥးစးဌာန သးခရပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခစတြင ျပညနယ

သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး ပညာေရးဌာန ရၿပး ၄ငး၏ ေအာကတြင မၾကာေသးမက ဖနတးထားသည ခရငပညာေရးရး

အမားအျပားရျပနသည။8 ခရငပညာေရးရးမား၏ ေအာကတြင ၿမ႕နယ ပညာေရးရးမား ရပါသည။ အၾကမးအားျဖင တစျပညလးရ

၃၂၅ ၿမ႕နယအနက တစျမ႕နယလင တစရးျဖစသည။ ထပမတးပြားလာေသာ အပခပေရးယနစရးမားတြင ၂၀၀၈

အေျခခဥပေဒသစက အပခပခြင အမန႕ေပးထားေသာ လနညးစ လမးအပစ အမးမးက ကယစားျပေသာ

ကယပငစမအပခပခြငရဇ ၆ ခပါဝငသည။ ထ႕ေၾကာင ဤဇမားသည မမတ႕ ဇမားအတြငး၌ ပညာေရးက ေထာကက ပပးေပးနငရန

ပမလြတလပေသာ လပပငခြင အာဏာႏင တာဝနဝတရားက ကငစြထားသည။

7 အေစာပငး အပစအခတရပဆေရး ေဆြးေႏြးမႈမား အေၾကာငးက Marry Callahan, Making Enemies: War and State Building in Burma (Singapore:NUS Press

2004) တြငၾကညပါ။ လကရ ေဆြးေႏြးမႈမားႏင ပါတသကၿပး အကယအျပန႕က International Crisis Group ၏ Myanmar: A New Peace Initiative (Asia Report N

214, November 2011)၊ http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/asia/south-east-asia/burma-myanmar/214%20Myanmar%20-

%20A%20New%20Peace%20Initiative.pdf တြငၾကညပါ။

8 ၁၉၇၃ အျခခပညာ ဥပေဒ အရ အေျခခပညာေရးဥးစးဌာနမားက ပထ၀ အေနအထားအရ ပငးျခား တာ၀နေပးထားသညက ေတြ႕ရသည။ အမတ (၁) ဥးစးဌာနသည

အထကျမနမာျပည၊ အမတ (၂) သည ေအာကျမနမာျပည၊ အမတ (၃)မာ ရနကနၿမ႕ေတာအတြငးရ ေကာငးမားအားလး စသျဖင အသးသး ခြျခားတာ၀နယ စမသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ဇယား ၁ - လြယကေအာငေဖာျပထားေသာ အပခပေရးဖြ႕စညးမ၊ ပညာေရးဝနၾကးဌာန9

ပညာေရးဝနၾကးဌာန

အေျခခပညာ သငရးညႊနးတမး၊ သငရးမာတကာ၊ ဖတစာအပေကာမတ

အေျခခပညာဥးစးဌာန ၁၊၂၊ ၃

ျပညနယနငတငးေဒသၾကး ပညာေရးရးမား

ခရငရးမား (၂၀၁၂)

ျမ ႕နယပညာေရးမးရး

အေျခခပညာေကာငး

လြနခေသာ ဆယစနစအေတာမားမားအတြငး အမားဆး အပခပေရးတာဝနရေသာ အဆငမားမာ အေျခခပညာေရးဥးစးဌာန

သးခႏင ျမ႕နယ ပညာေရးရးမား ျဖစခသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမားအရ ခရငပညာေရး ရးမားက ၂၀၁၂ စကတငဘာလ ခန႕တြင

စတငဖနတးတညေထာငခၾကသည။ သေဘာတရားအရ ၎တ႕၏ အခနးက႑ႏင တာဝနဝတရားမားက လပပငခြင အမန႔အာဏာ

အပႏငးခၾကသည။ လကေတြ႕အရမာမ ယငးတ႕က ထေထာငတညေဆာကေနဆျဖစၿပး ျမ ႕နယပညာေရးရးမား၏

တာဝနျဖစေနဆပရလက ယငးတ႕က ဆကလကယသြားရနတာဝန ဝတရားအမား အျပားလညးရသည။ အျခားေသာ

ဝနႀကးဌာနမားမာကသ႕ အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာေရးတ႕သည ပညာေရးဝနၾကးဌာနမ ျမ ႕နယမားသ႔ အဓက စးဆငးၿပး

ေအာကအဆငမားမ ျပန၍ ဆကသြယႏငမႈ နညးပါးပါသည။

အေျခခပညာေရးက လမးညြနမႈျပေနေသာ လကရဥပေဒက ၁၉၆၄ ခႏစတြင ျပဌာနးခၿပး အၾကမမားစြာ ျပငဆငခၿပးျဖစရာ ၁၉၈၉

ခႏစက ေနာကဆးျပငဆငခသည။ ပညာေရးက ျမငတငရာတြင ေသာခကကေသာ ရညမနးခက ၄ ရပက ထဥပေဒက

အႏစခပေဖာျပသည။ အခပေျပာရလင ယငးတ႕တြင အကငစာရတ ေကာငးမြနေရးႏင ေကာငးသေကာငးသားမားက

အေျခခပညာတတေျမာကရန သငၾကားေပးေရး၊ သပၸပညာသငၾကားေရး ဥးစားေပးမႈႏင ေကာငးမြနေသာ အသကေမြးမႈပညာ

ေလကငသငၾကားေရး အစအစဥမား၊ တကသလပညာ ဆကလကသငၾကားေရးအတြက ခငမာအားေကာငးေသာ အေျခခအတျမစ

တညေဆာကေရးတ႔ ပါဝငသည။ 10

9 ဤပ၌ စမအပခပမႈ၏ အေရးအပါဆး အဆငမားကသာ ေဖာျပထားပါသည။ Ministry of Education Department of Higher Education(Lower Myanmar) ၏

Administratative Structure of Basic Education Sector, http://www.myanmar-education.edu.mm/dhel/education-system-in-myanmar/education-

structure/

10 Ministry of Education Department of Higher Education (Lower Myanmar), Education System in Myanmar: Self-Evaluation and Future Plans,

http://www.myanmar-education.edu.mm/dhel/education-system-in-myanmar/evaluation-of-current-implementation-situation/ တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ထ႕ေနာက အစးရသည အေျခခပညာေရး ဥပေဒအေပၚတြင တညေဆာကထားေသာ အမးသားစမကနးမားစြာက ေဖာျပလာခ႔

ေသာလညး တတကက အေသးစတေဖာျပခက မပါသညအျပင တစခႏငတစခ ကယျပန႔စြာ မတျခားနားေသာ

ဥးစားေပးမႈမားကလညး တးျမင႔ထားသည။11 လကရ ပညာေရးအပခပစမခန႔ခြမႈက ၂၀၀၁ ခႏစတြငစတငခေသာ ပညာေရးဆငရာ

ႏစသးဆယ အမးသားေဆာငရြကမႈစမကနးျဖင ႀကးၾကပခန႕ခြထားသည။ ၂၀၁၂ ေဖေဖာဝါရတြင အစးရက ကငးပခေသာ

တကရကမဝါဒ ေရြးခယမႈမားညလာခတြင ပညာေရးဝနၾကးေဒါကတာျမေအးက အစးရအေနႏငတပမေတာအစးရ လကထက

တးျမငလပေဆာငထားခေသာ စမကနး (၂၀၀၁-၂၀၃၀) က ဆကလက လပေဆာငသြားမညဟ ထပမအတညျပ ေျပာၾကားခသည။

တစခနတညးတြင ထက႑အား ျပနလညသးသပခကတစရပအား တာဝနယလပေဆာငသြားရန ကတျပခသည။12 ထစမကနးက

၂၀၃၀-၃၁ ခႏစတြင လတငးစာတတေျမာကက က ျဖစေျမာကေအာင လပေဆာငရန ရညရြယထားသည။ ၄ငးစမကနးတြင

ပါ၀ငသည ကယျပန႕သည အစအစဥဆယခပါဝငေသာလညး လပေဆာငရန စမကနး ေရးဆြထားမႈက မေတြ႕ရေပ။ ဥပမာ-

ဤကသ႕ေသာ အစအစဥတစခသည ေခတမေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ပညာေရးစနစတစရပေပၚထြနးလာျခငးဆေသာ

အရာပငျဖစသည။ 13 ယငးစမကနးတြင ဗဟအာဏာက ေအာကေျခအဖြ႕အစညးမားသ႕ ခြေဝေပးျခငး ဗဟခပကငမႈေလာချခငး

(သ႕) တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအဆင၏ဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြကပငခြငအာဏာက တးျမငေပးျခငးတ႔က ေဖာျပထားျခငးမရပါ။

ပညာေရးဥးစားေပးမႈမားႏင အဆငအတနးမားကလညး ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာနငငေတာ၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒတြင ျပဌာနးထားပါသည။ ထအေျခခဥပေဒသည အျငငးပြားဖြယရာမားရေနသညတင၊ ႏငငတကာႏင ျပညတြငး

လ႕အသကအဝနးမ ကယျပန႕စြာ လကခလာခၾကသည အျပင မဝါဒ ေဖာထတေရးအတြက အေရးၾကးေသာ လမးညႊနခကတစခ

ျဖစသည။ ထအေျခခဥပေဒ အခနး ၂၈ တြင “ ျပညေထာငစနငငေတာသည အခမ မသငမေနရ ပညာေရးစနစက

သတမတျပဌာနးေပးရမည” ဟ ေဖာျပထားသည။ ဆကလက၍ ေဖာျပသညမာ နငငသားမားတြင “ပညာသငယနငခြင” ရၿပး

“သပၸပညာႏငဆငေသာ သေတသနျပမႈ၊ တထြငဖနတးမႈရေသာ လပငနးက ဥးေဆာငလပကငခြင” နင “အႏပညာဖြ႕ျဖးေရးက

ေဆာငရြကနငခြင” ရသည ဟ၍ ျဖစသည။ ထ႔အျပင စညးေဘာငျဖစၿပး ဥးသနးစနအစးရ၏ ေသာခကကေသာ မဝါဒ

လမးညႊနးတစချဖစသည စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပျပငမႈအတြက အေျခခမေဘာင (FESR) တြငလညး ပညာေရး က႑အတြက

ဥးစားေပးေဆာငရြကရနမားက ေဖာျပထားပါသည။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးႏင အာဏာႏငတာဝနက ျပညနယအဆငသ႕ ခြေဝခေပးေရး ပမၾကးမားေသာ စမခကတစရပ၏

အစတအပငးအျဖစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသစသည ျပညနယအဆင လႊတေတာမား၊ ျပညနယ ၀နႀကးမားျဖစေပၚေစျခငးျဖင

ျပညနယအဆင အပခပမႈက ပမအားသစေလာငးေပးခသည။ ပညာေရးတြင ဝနႀကးတစဥးသည ပညာေရးႏင

လမႈသကသာေခာငခေရးအေပၚ ပးတြ၍ တာ၀နယရသည။ ထဝနႀကးအား လႊတေတာက အတညျပၿပး သမၼတက ခန႕အပသည။

ဥပေဒျပလႊတေတာက ရသးမနးေျခေငြစာရငးတစရပႏင ဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြကေရး အာဏာအား ျပညနယလႊတေတာမား

သ႕ ျပဌာနးေပးသည။ တစခနတညးတြင ဤအာဏာမားသည ဘာေတြျဖစလမ႔မည ဆသညမာ ရငးလငးမႈ မရေသးေပ။

ျပညနယလႊတေတာမား၏ အခနးက႑မားႏင တာဝနမားမာ ပညာေရးႏင ဆကႏြယ၍ ဘာေတြျဖစလမမညဆသညက

11 ဥမာအားျဖင - ပထမအႀက လႊတေတာ အစညးအေ၀း၌ သမၼတဥးသနးစန စတငမတဆကေျပာၾကားခသည “ပညာေရးမ၀ါဒ ၁၀ ခက” ကၾကညပါ။ ၄ငးႏင အျခား

အစအစဥမားတြင ပညာေရးသည ပမလြတလပၿပး၊ မျဖစမေန လပေဆာငရမညဟ ေဖာျပၾကသည။။ သ႔ေသာလညး ဆရာမား၏ အရညအခငး တးတကေစရန၊ သမာရးက

မဟတေသာ ပညာေရး(non-formal education)၊ ဘ၀အတြက ကြ မးကငနားလညစရာမား (life-skills) စသညျဖင အစအစဥတစခႏင တစခ အေလးထားမႈခငး

ကြျပားၾကပါသည။

12 ေဒါကတာျမေအး၏ Conference on Direct Policy Options with Special Reference to Education and Health in Myanmar (Naypyidaw:13-16 February

2012)

13 Government of the Republic of the Union of Myanmar, “Education for All: Access to and Quality of Education in Myanmar,” in Conference on

Development Policy Options (Naypyidaw: 13-16 February 2012).

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

အကျဖတရန ခကခသည။ 14 ကမေကာငးစြာပင ဤသေတသန၌ မြနျပညနယ (သ႕) ရနကနတငးေဒသႀကး လႊတေတာတစခခမ

တစစတစေယာကအား ေတြ႕ဆေမးျမနးခြင မရခေပ။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပညနယနငဆကႏြယလကရေသာ ဥပေဒျပတာဝနမား၏ အပငးအား ဇယား ၂ ခ15 ျဖငပငးျခားထားသည။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားသည ဇယား ၁ ေအာက၌ ကေရာကေသာ က႑မားအေပၚ ဥပေဒျပႏငခြငမရပါ

(ကနးမာေရး၊ လၿခေရး၊ ပညာေရး တ႔ အပါအဝင)။ တစခနတညးတြင ဇယား ၂ ေအာကတြငကေရာကေသာ က႑မားအေပၚ

ဥပေဒျပရန ပါရသည (ျပညနယအဆင ရသးေငြစာရငးမားႏင ျပညနယအဆင ဖြ႕ျဖးေရးအပါအဝင)။ အထးအေရးႀကးသညမာ

ပညာေရးက႑သည ဇယား ၁ ေအာကတြင ကေရာကၿပး ျပညနယႏင ေဒသၾကးလႊတေတာမားက ထက႑တြင ျပနငျခငးမရဟ

ဆလပါသည။ လကေတြ႕အားျဖင ျပညနယႏင ေဒသၾကး လႊတေတာတ႕သည ဤသ႕အားျဖင ပညာေရးႏင ပတသက၍ မညသည

ဥပေဒျပမႈကမ ေဆာငရြကနငစြမးမရပါ။ မညသည ျဖစရပတြငမဆ ျပညနယအစးရမားအတြက ပညာေရးတြင အခနးက႑

တစရပရေအာင တရားဝငျပဌာနးထားျခငးမရတအျပင ထသ႕ျပလပရန သတ႕အတြက လကေတြ႕ကေသာ နညးလမးလညး မရေပ။

၂။ (၃) ပညာေရးက႑၏ ေနာကခသမငး

ကလနေခတမစ၍ ပညာေရးက႑အား အနညးငယ သးသပၾကညျခငးသည၊ ယေန႔ေခတစနစ၏ အေနအထားက နားလညေစႏငရန

ကညေပးႏငမည ျဖစသည။ ၁၈၈၅ တြင တစနငငလးက အၿပးအပင လႊေျပာငးမယမ ၁၈၂၄ ခႏစမစတင၍ ျဗတသတ႔သည

ပညာေရးက အစးရက စမခန႕ခြခသည။ ထမတငမက ပညာေရးက ဘနးေတာၾကးေကာငးမားမ တစဆငသာ ရရခၾကၿပး

အမားအားျဖငလညး ေယာကားလႊမးမးေသာ နယပယတစချဖစခသည။ ျဗတသတ႕ လကထကတြငကား ေယာကားးေလးမားေရာ

မနးကေလးမားပါ ပမအေရအတြကမားျပားလာၿပး၊ ကေလးမားသည အေျခခပညာေရးေကာငး ၇၀၀၀ တြင စတင

တကေရာကခၾကသည။ ထေကာငးမား၌ ျမနမာဘာသာစကားျဖင သငၾကားခသည။ 16 အျခားေသာ အစးရေကာငးမား တြငကား

အဂၤလပဘာသာက ၾကားခသငၾကားေရးဘာသာအျဖစ အသးျပၿပး၊ ၄ငးသည အစးရအမႈ ထမးေဆာငေရးအတြက

အသးဝငေသာေၾကာင ထေကာငးမားမာ ေငြေၾကးအေထာကအပက ေကာငးစြာရရခၾကသည။

ကလနအပမႈေအာက၌ စာသငေကာငးမား အထးသျဖင ေကာလပမားႏင တကသလမားသည လမႈေပါငးသငးဆကဆေရးႏင

နငငေရး တကၾကြလႈပရားမႈမား၏ အခကအျခာေနရာမားျဖစလာခၾကသည။ ၁၉၂၀ ေကာႏစမားသ႕ေရာကေသာအခါ

တကသလေကာငးသားမားသည တကသလအကဥပေဒက ဆန႕ကင၍ စတငသပတေမာကခၾကသည။ ထဥပေဒသည

အဂၤလပဘာသာအား ပညာသငၾကားေရး၏ ၾကားခဘာသာအျဖစျပဌာနးေပးၿပး အထကတနးပညာေရးအား ျမနမာလမးအမားစတ႕

လကလမးမမေသာ ေနရာတြင ေရာကရေစသည ေကာငးလခသတမတခကမားက ဖနတးထားသည။17ေကာငးသား လႈပရားမႈသည

ေနာကလာမည ဆယစနစမားစြာတစေလာက ဆကလက အားေကာငးေနချခငးေၾကာင ပညာေရးဝနၾကးဌာနသည ဗဟခပကငမႈက

ပ၍ ျပလပခၿပး အျခားေသာ ဝနႀကးဌာနမားထက လပပငခြငအာဏာက ပမႀကးမားစြာ စစညးထားၿပး ေပာေျပာငးျပျပင

ေျပာငးလနငမႈမရ ျဖစခရသည ဟ မတယမႈမားလညး ရပါသည။ ျပညသလထအထမ ထနးသမးရခကေသာအပငးက ထနးသမးရန

တာ၀နရလာေသာ ဝနႀကးဌာနသည ေကာငးသားမားအား ဥပေဒစညးကမးမားက အတငးအၾကပ လကနာေအာင လပေဆာငရန

ဖအားေပးလာရသညမာ သသယရစရာမလေပ။

14 Hamish Nixon ပါ၀ငေရးသားသည “State and Region Governments in Myanmar” တြငၾကညပါ။

15 ၂၀၀၈ ခႏစ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ တြင ၾကညပါ။

16 Thein Lwin, Education in Burma 1945-2000 (Second ed., 2000), http://burmalibrary.org/docs/Education_in_Burma_(1945-2000).htm.

17 ယချပနလည၍ တကသလမား၌ အဂၤလပစာျဖင သငၾကားပ႕ခရန စစဥမႈမား ရေနပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

၁၉၄၈ ခႏစ လြတလပေရးရၿပးေနာက ျမနမာျပညအပခပေရးအစးရသည “ ဆငးမလား စမကနး” က စတငခသည။ ယငးမာ

အစးရ၏ အျပညအ၀ ေထာကခပပးမႈျဖင တစခတညးေသာ စနစေအာကတြင စာသငေကာငးအမးအစားအမးမးက ရရေစေသာ

မဝါဒတစရပျဖစသည။ ပညာေရးမာ အခမျဖစၿပး ေကာငးဝငအသကက ၆ ႏစဟ သတမတေပးခသည။ ဆငးမလားစမကနးအရ

ခမတေသာ ဆးျဖတခက အမားအျပားမာ လကရပညာေရး ပသ႑ာနအေပၚ လႊမးမးမႈရခသည။ ၁၉၆၂ ခႏစတြင

ဗလခပၾကးေနဝငးက အာဏာသမး၍ တစနငငလးက လႊယအပခပေသာအခါ တကသလ ဥပေဒသစ တစရပက ရနကနႏင

မႏေလးတကသလမား၏ အရြယအစားက ေလာခၿပး ေကာငးသေကာငးသားမားအား အထးျပေလလာမႈဘာသာရပမားက

အထးအာရစကေစခသည။ ထအခနမစ၍ ေလလာသငယမည ဘာသာရပေရြးခယမႈက တကသလဝငတနး ေအာငျမငမႈ

ရမတအဆငမားျဖင ဆးျဖတခသည။ ထစနစအရ ျမနမာစာႏင စာေပမာ သငၾကားေလလာရန အနမ႔ဆးအဆင ရမတသာလေသာ

ဘာသာျဖစသည။18 ဆယစႏစမားတစေလာက မဝါဒမားသည မၾကာခဏ တစခ႕ေသာ ဘာသာရပ ေလလာမႈႏင ပတသကလင

ကန႕သတမႈမားျပလပလာခရာ ဥပမာအားျဖင ေဆးပညာအား မဘႏစပါးစလး ျမနမာျဖစမသာ သငၾကားႏငခြငရသည

ပစမးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင တရတလမးႏြယအား အလြနအကၽြ ကယစားျပသညဟ ယဆခရသညအေလာက

တရတလမးအေရးအတြကအေပၚ ကန႕သတမႈမား ရခသည။ ထမမက ၁၉၆၅ ခႏစတြင ဗလခပၾကးေနဝငးက

ခရစယာနသာသနာျပေကာငးမားႏင တရတႏင အႏၵယလမးမား လမအသငးအဝငးမားအတြက ဖြငလစလပကငလကရေသာ

စာသငေကာငးမားအပါအဝင စာသငေကာငးအားလးက ျပညသပငျပလပေရး ဆေသာ ပမကယျပန႕ေသာ စစဆငေရး၏

အစတအပငးတစရပအျဖစ သမးယခသည။19

၂။ (၄) လကရ ပညာေရးအေပၚ ျပဌာနးခကမား

မၾကာမက လသားဖြ႕ျဖးေရး အညႊနးကနးအရ ျမနမာျပညတြင ေကာငးပညာသငၾကားမႈ ပမးမႏစသည ၃.၉ ႏစမသာျဖစသည။20

ၿခ၍ေျပာရလင ပညာေရးစနစသည အရညအေသြး မေကာငးမြနပ၊ သငၾကားနညးအတတသည ေခတေနာကက၍

ပထ၀ေဒသလႊမးျခ မႈ လေလာကျခငးလညး မရေပ။ ေကးလကေဒသႏင နယျခားေဒသမား၌ ဝနေဆာငမႈမားမာ အလြနညဖငးသည

ဟဆႏငပါသည။ 21 အၾကမးအားျဖင ျမနမာျပည၏ ကေလးသငယတစဝကမာ မလတနးပညာက ၿပးျပညစေအာင သငယနငျခငး

မရၾကေပ။ မၾကာမက Multiple Indicator Cluster Survey အမေထာငစ အေျချပေလလာမျဖစေသာ အမးမးအစားစား

ညႊနျပမႈအတြလက ေလလာတငးတာမႈအရ ေကာငးအပမႈႏႈနး ၇၄.၄% ရၿပး၊ အေျခခပညာ ၿပးစးမႈ ႏႈနးမာ ၅၄.၂% သာ ရပါသည။ 22

အစးရစနစအျပင အမးမးေသာ ရပကြက လမႈအသငးအဝငးအေျချပ စာသငေကာငးမား၊ ဘနးေတာၾကးေကာငး

စာသငေကာငးမား ရၾကသည။ ျပညနယလကနကကင အပစမား ရေသာ ေဒသမားတြင ၎လမးစ ပညာေရးဌာနမားရသည။

ဥပမာ- မြနျပညသစပါတထနးခပမႈေအာက၌ရေသာ မြနျပညနယေဒသမားတြငျဖစသည။ တငးျပညအႏ႕အျပားတြင ပညာေရးက

ေထာကကပ႕ပးေပးေရးအတြက ေဒသဆငရာ လမႈအသငးအဝငးရပရြာေပၚတြင မၾကာခဏ ဝနထပဝနပးကေရာကတတသည။

18 စာသငႏစ ၁၁ ႏစ ၿပးဆးခနတြင တကသလ၀ငခြငအတြက “တကသလ၀ငတနး စာေမးပြ” မားက ကငးပသည။

19 Thein Lwin, Education in Burma 1945-2000 တြငၾကညပါ။

20 United Nations Development Program, "Myanmar: HDI Values and Rank Changes" in 2013 Human Development Report (New York: United Nations

Development Programme, 2013)တြငၾကညပါ။

21 Ministry of Foreign Affairs, "Presentation on the Concluding Observations on the Third and Fourth National Report on the Implementation of the

Convention on the Rights of the Child" in

Third and fourth national report on the implementation of the Convention on the Rights of the Child (The Republic of the Union of Myanmar,

2011)တြငၾကညပါ။

22 Ministry of National Planning and Economic Development, Ministry of Health, and UNICEF, Myanmar: Monitoring the Situation of Women and

Children, Multiple Indicator Cluster Survey, 2009-2010 (Nay Pyi Taw, Myanmar: Ministry of National Planning and Economic Development and Ministry

of Health, 2011). ဤစစတမး၏ အခကအလကမားက လဥးေရ ကယစားျပ အခ နမနာျဖင ေကာကယထားေသာေၾကာင အျခား အခကအလကမားထက ပမ

ယၾကညႏငဖြယရာ ရပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ထသ႕ေသာ ပညာေရးမာ သေဘာတရားအရ အခမဆေသာလညး နာတာရညမျပညမေသာ ပညာေရးေထာကပမႈေၾကာင

အမးမးေသာ ကနကစရတမားေပၚလာတတသည။ ေကာငး၀တစေၾကး၊ စာအပေၾကးမားအျပင အျခား ေမာလငမထားသည

စာသငခ၊ ထငခ၊ ေကာငးပြႏင ေကာငးအတြက လအပေသာ ပစၥညးကရယာမား စသျဖင ၀ယယရနအတြကလညး

ဖအားမားစြာရရၾကပါသည။ ထ႔အျပင ေကာငးသားမဘမားအေနျဖင သားသမမားအား ေကာငးစာသငခန ျပငပတြင ကရင

တကႏငေစရန စမၾကရပါေသးသည။ ယငးကရငမားမာ ပမနအားျဖင ေကာငးမ ဆရာ၊ ဆရာမမားက သငၾကားျခငးျဖစၿပး

ေကာငးတြငးပ႔ခခကမားကပင ျပနလည သငၾကားရျခငးပငျဖစသည။23 အမားအားျဖင ေကာငးဆရာ၊ ဆရာမမားသည ထ ကရင

သငၾကားမႈ အား အဓက ၀ငေငြအျဖစ မခေနၾကရၿပး ကရငတကေရာကျခငး မရသည ေကာငးသားမားမာ အတနး စာေမးပြမားက

ကရႈးႏငသည အႏရာယ ရေနပါသည။ အစးရေကာငးမားစြာ ရေနသညတင မသားစ အမားအျပားတ႕မာကေလးမားအား

အစးရေကာငးမားသ႕ ပ႕ရနမတတနငၾကေတာေပ။ ထ႕ေၾကာင အလဒါနႏင ေထာကပကညမႈျဖင ေဆာငရြကေနၾကၿပး မဘမားအား

ေကာငစရတမား ေတာငးချခငးမရသည ဘနးေတာၾကးေကာငးမားသ႕သာ ပ႕ၾကရသည။

ဘနးေတာၾကးေကာငးပညာေရးစနစတြင သငရး ညႊနးတမးမာ အစးရေကာငးမားမာကသ႕ အတတျဖစသည။ သ႕ေသာ အထကတြင

ေဖာျပခသကသ႕ သာသနာေရးဝနၾကး ဌာန၏ တာ၀နယၾကညရႈမႈ ေအာကသ႕ ကေရာကသည။ မြနအမးသားစာသငေကာငးမား

သညလညး အစးရသငရးအတငး သငၾကားသညသာမက မြနရာဇဝငႏင ဘာသာစကားအစတအပငးမားကလညး

သငၾကားေပးၾကသည။ ဆရာမားမာ အစးရအသအမတျပလကမတရရသမား မဟတၾကေပ။ ကရငစာသင ေကာငးအခ႕မာ

ကရငဘာသာႏင အဂၤလပဘာသာျဖငသာ သငၾကားေပးေသာလညး အစးရမဟတေသာ လကနကကငအပစမား၏ ပညာေရး

ဌာနမားသည ဘယ အတငးအတာအထ အစးရသငရးညႊနးတမးမားအား လကနာခၾကသညဆေသာအခကမာ မရငး လငးပါ။

ထ႔အျပင အထးသျဖင ျမ႕ျပေဒသမား၌ ခမးသာေသာ မသားစမားက ၄ငးတ႔ သားသမးမားအား ပဂၢလကေကာငးမားသ႕

တကေရာကေစျခငးမာလညး တးပြားလာလကရပါသည။

ယခအခနတြင ပညာေရးစနစသည စာသငႏစ ဆယတစႏစျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ မလတနးပညာက ၅ ႏစသငယ၍ အလယတနး

ပညာက ၄ ႏစသငယၿပး အထကတနးေကာငးပညာက ၂ ႏစသငယသည။ ယငးစနစ၌ ေကာငးသေကာငးသားမားသည အသက ၅

နစတြင ပထမတနး(သငယတနး)၌ ဝငေရာကၿပး အသက ၁၆ နစ (သ႕) ၁၇ ႏစ တြင အထကတနးပညာၿပးဆးေအာင

ရညရြယခကထားရသည။ အစးရေကာငးမားရ ဆရာမားက ဗဟ အစးရက ငားရမး၍ လစာေပးထားသည။ ဆရာမားမာ

တစနငငလးရ ဆရာအတတသငေကာလပေကာငး ၂၀ အနက တစေကာငးေကာငးတြင တာဝနမထမးေဆာငမအစအစဥမားက

ၿပးစးေအာင တကေရာက သငယခရသည။ သ႕ေသာ ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ပညာသငႏစမ စ၍ ဝနၾကး ဌာနသည

ေကာငးဆရာအေရအတြကက တးတကေအာင ေဆာငရြကဖ႕ ကတတာဝနယထားၿပး လကေထာက အငယတနးဆရာ ၁၀,၀၀၀ က

မၾကာခငက ခန႕အပခပါသည။ သတ႕သည အျခားဆရာမား ၿပးစးေအာင ေဆာငရြကရသည ျပငဆငေရး ၂ ႏစသငတနးမားက

မတကေရာကရေသးသမား ျဖစသည။ ေအာကေဖာျပပါဇယားသည ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ အရြယအစားအား နားလညႏငေစရန

ေဖာျပထားပါသည။

23 Brooke Zobrist, Mapping Teaching-Learning and Operational Experiences in Fifty Monastery Schools Across Myanmar, Pyoe Pin Programme (2010)

တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ပ-၂ ။ ၂၀၁၁-၂၀၁၂ အမ းသားေကာငးမားစာရငး24

အစးရေကာငးမား

မလတနး ၂၈,၉၆၈

မလတနးလြန25 ၆,၇၆၁

အလယတနး ၃,၁၆၃

အထကတနး ၂,၃၉၅

စစေပါငးစာသငေကာငး ၄၁,၂၈၇

ဆရာမား

မလတနးေကာငးဆရာမား ၁၈၄,၁၇၀

အလယတနးဆရာမား ၆၇,၃၉၈

အထကတနးဆရာမား ၂၆,၆၁၂

စစေပါငးဆရာ ၂၇၆,၁၈၀

ေကာငးသားမား

မလတနး ၅,၁၉၅,၉၅၂

အလယတနး ၂,၃၃၂,၂၄၉

အထကတနး ၆၇၂,၃၉၄

စစေပါငးေကာငးသား ၈,၂၀၀,၅၉၅

ေကာငးသငရးညႊနးတမးအားလးက ဝနႀကးဌာနအဆင၌ သတမတသည။ မတပတင ေကာငးသားအားလး အစးရ ျဖစေစ၊

ဘနးေတာၾကးျဖစေစ၊ ပဂၢလကျဖစေစ ပႏပထတေဝထားေသာ ဖတစာအပမား အသးျပမႈ အပါအဝင အေျခခ အစးရ

သငရးညႊနးတမးက လကနာၾကရသည။ မလတနးအဆင၌ သငၾကားရေသာ အဓက ဘာသာရပနယပယ ငါးခရသည။ ယငးတ႕မာ

ျမနမာစာ၊ အဂၤလပစာ၊ သခာၤ၊ သပၸပညာႏင အေထြေထြ ေလလာသငၾကားမႈမား ျဖစသည။ အလယတနးႏင အထကတနးတြင

ဘ၀အတြက ကၽြမးကငစရာမားႏင လမႈသပၸပညာ၊ ျပညသ႕နတ စသညတ႔ ပါ၀ငသည။ သငခနးစာမားက ျမနမာဘာသာစကားျဖင

သငၾကားၾကရသည။ အလြတကကမတျခငးႏင အပစလက စာအျခငး ပစမားက ကယျပန႕စြာ အသးျပၾကသည။

အားလးအတြက ပညာေရး 26 ဆေသာ စထားခကႏင ႏႈငးယဥ၍ သးသပေသာအခါ အစးရစနစသည ေကာငးသားမား (သ႕)

လ႕အဖြ႕အစညး၏ အဓကလအပခကမားက မေျဖရငးေပးေသးေပ။ ျမနမာက ထစထားခကက ၂၀၀၁ ခႏစတြင

သေဘာတလကမတေရးထးခသည။ အားလးျခ၍ ၾကညပါက ေကာငးဝငစာရငး အဆငမားသည နမကသည။ မလတနးမ

အလယတနးသ႕ ကးေျပာငးမႈနႈနးသည ေလးပတစပသာ ကးေျပာငးမႈရ၍ နမကသည။ (ထမမက ေဒသၾကးအလက မေမာလငေသာ

ေျပာငးလမႈမားလညး ရသည။) ဆယတစတနးက ျဖတေကာ၍ ဆကလကသငၾကားေသာ ေကာငးသားမားအဖ႔ ၅၀% သာ

တကသလဝငတနး စာေမးပြ ေအာငျမငၾကသည။

၂။ (၅) ပညာေရး က႑တြင သးစြေငြ

24 Government of the Republic of the Union of Myanmar, 2012, စာမကႏာ-၅ တြငၾကညပါ။

25 မၾကာေသးမႏစမားက ပညာေရး၀နႀကးဌာနႏင နယစပေဒသႏင တငးရငးသားလမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာနတ႔သည ေကာငးတကေရာကမႈ ႏႈနးမားက

ပမျမငတငႏငရန မဟာဗဟာ တစခအျဖစ အလယတနးေကာငးအဆငမားက မလတနးေကာငးမားတြင ထညသြငးခသည။

26 “အားလးအတြက ပညာေရး (EFA)” သည UNESCO မ တငျပခၿပး ၂၀၀၀ ခႏစ၌ ဆနေဂါႏငင ဒါကာတြင ႏငငေပါငး ၁၆၄ ႏငငမ ခမတခသည။ ရညရြယခက ၆ ရပ

ပါ၀ငၿပး၊ ရညရြယခက အမတ၂ မာ “အားလးအတြက လြတလပသည မသငမေနရ အေျခခပညာေရး” ျဖစသည။ ေထာငစႏစ ရညမနးခကမားႏငအတ EFA သည

ပညာေရးတးတကေစျခငးျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ႏင ဆငရမႈေလာခေရးအတြက အဓက မေဘာငတစရပျဖစသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

မၾကာေသးေသာ ဆယစႏစမားအတြငး ပညာေရးတြင အရညအေသြးကဆငးေနသညဟ ကယကယျပန႔ျပန႔

ခစားသျမငေနခၾကသည။ ဆယစႏစတစခ႕ၾကာေအာင ေငြေၾကးေထာကပမႈသည ေယဘယအားျဖင အလြန႕အလြန

နညးပါးခၾကေသာလညး ခတေလာႏစမားမာ အစးရက ပညာေရးအတြက ဘ႑ာေငြေထာကပမႈက ျမငတငခသည။ ဥပမာ- ၂၀၀၀

ခနစတြင ဂဒပ၏ အခးကတစရပအေနႏင သးစြမႈသည ပထမဆးအၾကမ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ ခနစတြင ၀.၄% မ ၂၀၀၇-၂၀၀၈ တြင

၀.၁% သ႕ ကဆငးခသည။ 27 ထ႕ေနာက ဆယစႏစ အကနတြင သသာထငရားစြာ ပင ၀.၇% သ႕ တဖနတးျမငလာခသည။

စစေပါငး ရသးမနးေျခေငြစာရငး၏ အခးကတစရပအေနႏင တြကခကေသာအခါ သးစြေငြသည ၿပးခေသာ ႏစမားအတြငး

အလြနနညးပါးေနခသညက ေတြ႕ရသည။ အားလးအတြက ပညာေရးဆေသာ ေၾကြးေၾကာသႏင ျမနမာအစးရက

လကမတထးထားေသာ Fast Track Initiative Framework ေအာကရ ပညာေရးက႑ ဖြ႕ျဖးမစမကနးအရ ပညာေရးႏင

ပတသက၍ ေထာကခအၾကျပထားေသာ သးစြမသည ဂဒပရာခငႏႈနးတစရပအေနႏင ဆလင ၆% ျဖစသငသည။ ၂၀၀၆ တြင

တစနငငလး သးစြမႏနးမာ ေဒသတြငး ပမးမႏနး ၃.၆% ထက ၅ ဆမပ၍ နမကေနသည။ 28

သ႕ေသာလညး ၂၀၁၀-၂၀၁၁ ပညာသငႏစအတြက ပညာေရးေလကငသငၾကားေရးႏင စမကနးေရးဆြေရးဌာနက

အရငးကနကစရတခန႔မနးေျခ ေဒၚလာ၂၃၁ သနး အပါအဝင စစေပါငး အသးစရတက အစရငခထားသည။ 29

ေကာငးဝငေကာငးသား ၈ သနး ကနးဂဏနးအေပၚ အေျခခလက ယငးသည အၾကမးအားျဖင ႏစစဥ ေကာငးသားတစဥးလင ၃၀

ေဒၚလာျဖစသည။ 30 31 ဤကနးဂဏနးသည မလတနးႏင အလယတနးေကာငးပညာစနစမားအတြငးရ ေကာငးသားမား

အတြကျဖစၿပး ပထမတနးမ ေနာကဆး ဆယတစတနးအထ ၿခငမႈရသည။ ၂၀၁၂ ေဖေဖာဝါရမာ ဘ႑ာေရးဝနႀကးက ၂၀၁၂-၂၀၁၃

ပညာသငႏစအတြက အေျခခပညာစစေပါငး အသးစရတသည ခန႕မနးေျခ ေဒၚလာ ၇၅၇ သနး အထ တးတကခၿပး စစေပါငး

အစးရဘတဂတ၏ ၄.၉% 32 ေဝစႏင ညသညဟ အစရငခသည။ တစခနတညးတြင ေနာကတစႏစခန႔အၾကာမာ လႊတေတာက

ေနာကထပတးတကမ ေဒၚလာသနးတစေထာငခန႔ (သ႕) အမးသား ဘတဂတ၏ ၅.၈% ကေၾကညာခသည။33 ဤကနးဂဏနးတြင

အစးရ အသးစရတေငြအား ေကာငးသားတစဥးလင အၾကမးအားျဖင ၉၄ % ႏနး သးစြရာကလမမညျဖစေသာလညး ျမနမာျပညမ

အစးရအခကအလကမ ေဒတာမားက အသးျပေသာအခါ မတက မေသခာေသာ အခကအလက အမားအျပားက ထညတြကရ၍

အထးသတထား၍ ရျမငရနလအပပါသည။ 34 အဖနတလလျဖစေသာ လစာေငြကနကစရတသည ပညာေရးဘတဂတ၏ ၈၀%

ဝနးကင (ဖြ႕ျဖးဆနငငအမားစတြင ၇၀-၉၀% အတငးအတာႏင ႏငးယဥ၍ၾကညလင) 35 နင အရငးကနကစရတအတြက ၅%

ရသည။ ေထာကပေရးႏင ေကာငးထနးသမးေရးအတြက မကနသေလာကပငရသည။ ေနာကထပသတထားစရာ တစခကမာ

ပညာေရးက႑က ေနာကထပ နငငျခားအကအညက ဆြေဆာငလာလကရသည။ ထ႕ေၾကာင ပညာေရးတြင ေငြေၾကးပမာဏတး၍

သးလာရသေလာက ထအျပညျပညဆငရာ အကအညမ အစးရသးစြေငြက ျပနလညရငးထတရန ပမခကခလာလမမည။

27 ေရ႕ေနခပရးမ ထတေ၀သည Annual Myanmar Laws မ ကနးဂဏနးမား

28 EFA Global Monitoring Report team UNESCO, Reaching the Marginalized; EFA Global Monitoring Report (Oxford: Oxford University Press, 2010)

တြငၾကညပါ။

29 ယငးမာ ထအခနက ေငြလႏႈနးအေပၚတြင တြကခကထားျခငးျဖစၿပး US တစေဒၚလာလင ၁၀၀၀ ကပႏႈနးျဖစသည ( ၂၃၁၈ ၈၃၈ ကပ)။

30 ပညာေရးစမကနးႏင ေလကငေရး ဌာန ၏ Education Thematic Working Group Meeting, Yangong မ “Brief Presentation on Basi Education” မ

31 “Standard” is the Myanmar English term equivalent to “grade” in the US and Canadian systems and “year” in the British system.

32 ဥးလထြနး၊ ဘ႑ာေရးႏင အခြန ၀နႀကးဌာန (ဇနန၀ါရ ၂၀၁၂)

33 “Back to School Insert,” The Myanmar Times. May 2013 တြင ၾကညပါ။

34 ျမနမာႏငင၌ ကနဂဏနး အခကအလကမားမာ အရညအေသြး မေကာငးမြနလပါ။ ထ႔အျပင အခကအလကမားမာ အမားအားျဖင တေပါငးတညး ေဖၚျပထားေလရရာ

ကြာဟခကမား၊ မတညမႈမားက သရႏငရန ခကခပါသည။

35 E.M. King, The Global Economic Crisis, Education, and Development Partnerships, Keynote Presentation at the HDN-WBI Course on Innovations in

Partnerships, 2009, Washington, DC, http://info.worldbank.org/etools/docs/library/252243/Keynote%20presentation%2C%20Elizabeth%20King.pdf

တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

၃။ ျမနမာနငငပညာေရးက႑တြင ဗဟခပကငမေလာခေရး

၃။ (၁) စျပပစမားနင အေခတငေဆြးေႏြးမႈမား

ဗဟခပကငမႈေလာချခငးဆသညက အာဏာ၊ တာဝနႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႕အား ေအာကအဆငမားသ႕ ခြေဝေလာခေပးမႈ

ပသ႑ာနတစရပအျဖစ နားလညလက ၁၉၈၀ ေကာ နစမားမစ၍ ကမၻာတစနတစလားတြင လအမား

နစသကသေဘာကလာခၾကသည။ အစးရမားသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခမႈအား အမးသားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ၏ အမးမးေသာ

ရညမနးခကပနးတငမား ေအာငျမငၿပးစးေစရန မဟာဗဟာတစရပအျဖစ လကခေထြးပကခၾကသည။ ျပျပငေရးလပငနးတစရပ

(သ႕) ကးေျပာငးေရး ျဖစစဥတစခအလယ၌ အငအားႀကးမားေသာ ျပညပဖြ႕ျဖးေရး ေအဂငစမားသည လကခယေသာ

တငးျပညမားအေနျဖင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး သ႑ာနတခ႕အား ႏစဖကအျပန အလနကညမႈက လကခေရးအတြက

စညးကမးခကတစရပအေနျဖင အေကာငအထညေဖာၾကသည။ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး၏ ေဖာျပထားေသာႏင

ေဖာျပမထားေသာ ပနးတငမားတြင စးပြားေရးဖြ႕ျဖ းမႈ၊ တးပြားခေသာ စမခန႕ခြမႈ အရညအခငးျပညဝမႈ၊ တးပြားလာေနေသာ

ဒမကေရစထြနးကားေအာင ေဆာငရြကမႈႏင ပညာေရး (သ႕) အျခားဝနေဆာငမႈလပငနးမားအား ေယဘယအားျဖင

တးတကေအာငလပေဆာငေနမႈတ႕ပါဝငသည။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးလပငနးစဥအား က႑အားလးလလတြငအသးျပနငသည။ အခ႕က႑ ေတြမာဆလင လမးေရးပဋပကၡက

ေလာခေပးနငသည အလားအလာရသည။ 36 ဗဟခပ ကငမႈေလာချခငးသည လမးမား၏ စမအပခပမႈအသြင သ႑ာနမားက

အဖြ႕အစညးေဘာငသြငးမႈ ျဖစလာေစသည။ ဤပညာေရးႏင ဆငေသာျဖစရပတြင မဝါဒဖြ႕ျဖးတးတကမ၊ သငရးညႊနးတမးမားအား

တထြငဆနးသစမႈ (သ႕) ျပနလညျပငဆငမႈႏင ေကာငးသားတနဖးျဖတမႈတ႕ ပါဝငလမမညျဖစၿပး ရနပေငြမား၊ ဘတဂတေငြ

စာရငးခြေဝမႈအား ထေရာကေအာင ဆနးစစျခငး၊ အခြနဘ႑ာေငြထတလပေပးျခငးႏင သယဇာတ အရငးအျမစမားအား

စမခန႕ခြျခငးတ႕လညး ပါဝငလမမည။ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးသည ဥပေဒ လမးေၾကာငးမ တစဆင (သ႕) အမန႔အာဏာ

ထတျပနျခငးျဖင အလြယတက ေပၚေပါကလာမညမဟတေပ။

ကမၻာဘဏကသ႕ေသာ အဖြ႕အစညးမားက အျခားေနရာမားတြင ဥးေဆာငမႈျပလပေသာ သေတသန လပငနးေတြ႕ရခကမားအား

တငျပထားၿပး ဗဟခပကငမႈေလာခေရးသည အဓကအခက အခာကေသာ လကၡဏာတစရပျဖစသည အပခပေရးျပျပငမႈ

လပငနးစဥႏင ပတသကေသာ ေထာကခအႀကျပခကမားက လညး ထညသြငးေပးထားသည။ 37 ၂၀၀၆ ခေလလာမတြင ဥပမာ-

ကမၻာဘဏက ပညာေရး ျပျပငမႈအဓက ရညမနးခကအျဖစ တးတကေအာငလပေဆာငထားေသာ သငယေရးအကးတရားမားက

ျပဌာနးေပးၿပး ပညာေရးက႑၏ စမခန႕ခြမႈက တးတကေအာငလပေဆာငျခငးသည ျပျပငေရးျဖစေပၚေအာငလပေဆာငသည

နညးလမးတစရပျဖစသညဟလညး အႀကေပးထားသည။ 38 ဤလပငနးစဥ၏ အဓကအခကသည ပညာေရးႏင ဆကစပေသာ

ဆးျဖတခကမားက ျပလပသည စြမးရညက တးတကေအာငျပလပလကရၿပး စနစ၏ အေရးၾကးေသာ တနဖးျဖတခကမားက

ခြျခမးစတျဖာလက ဥးေဆာငျပလပသည စြမးရညကလညး တးတက ေအာငေဆာငရြကလကရသည။ သငယမႈကလညး

တးတကေစရန ကမၻာဘဏက နငငတစနငငသည သာမာန ရးရးအပခပမႏင ေငြေၾကးပပးနငစြမးက ေကာလြနသည

36 ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာျခငးသည ယငး ပဋပကၡမားက ခဏာတာ သကသာရရေစႏငေသာလညး အၿမတေစ ေအာငျမငႏငသည မဟတပါ။ လမးစ

ပဋပကၡ သည လြတလပေရးရစဥကတညးက ျဖစပြားခသည ျပညတြငးစစ၏ အခကအခာ ႏလးသားေနရာတြင ရေနၿပး ၄ငးမာ ပညာေရး အေပၚတြင နကရႈငးစြာ

သကေရာကရေနၿပး အထးသျဖင အစးရမဟတသည အငအားစမား ထနးခပထားသည နယေျမမားအေပၚတြင ပ၍ ႀကးမားစြာ သကေရာကပါသည။ Dawn Brancati,

Decentralization: Fueling the Fire or Dampening the Flames of Ethnic Conflict and Secessionism (Cambridge: Harvard University, Institute for

Quantitative Political Science, 2005) တြငၾကညပါ။

37 ဥပမာက The World Bank, Accountability, Governance, and Quality of Decentralized Education in Africa (Washington DC: The World Bank, 2009)

တြငၾကညပါ။

38 The World Bank, From Schooling Access to Learning Outcomes: An Unfinished Agenda – an Evaluation of World Bank Support to Primary Education

(Washington DC: The World Bank, 2006) တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

လအပခကမား၏ အဖကဖကက ရပေထြးပါဝငေသာ အစတစခက ထေတြ႕ေျဖရငးေပးသညဟ ေထာကခ အႀကျပသည။

ဤအခကတြင ဘာသာစကားမဝါဒ (မခငဘာသာစကား ပညာေရးျပနာ မားအပါအဝင) သငၾကားျပသမႈ အတတပညာ၊

မဘမားပါဝငမႈ၊ သငရးညႊနးတမးႏင သငရးညႊနးတမး ျပျပငမႈတ႕ ပါဝငေပလမမည။ ထ႕ျပင ပညာေရးစနစက

ျပစပးေထာငရနရညရြယေသာ ေကာငးသား၊ နငငသား (သ႕) လပဂၢလ အမးအစားအား စကားျဖင ရငးလငး ပျပငေအာင

ထတေဖာ ေျပာဆနငစြမးရမည ပညာေရး ဆငရာ အေတြးအျမငတ႕ ပါဝငလမမည။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ရညရြယခကႏင ပတသက၍ တစခေသာ အေခအတငေဆြးေႏြးပြသည ရၿပး ၎၏

အကးသကေရာကမႈသည ဘာျဖစနငသလ။ နငငေရးအရ ဘယက႑မာပျဖစျဖစ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးက အပခပေရးႏင

စမအပခပမႈအား လထအေပၚ ပမတ႔ျပနမႈျပေသာ နညးလမးတစရပအေနႏင သာမက ပမထေရာကၿပး ၎၏

လပေဆာငခကမားအတြက ပ၍လညး တာဝနယတအျပင ေငြေၾကးက ေခၽြတာစေဆာငးေသာနညးလမးတစရပအျဖစလညး

ေတြ႕ျမငရသည။ ဗဟခပကငမႈေလာခေရးက ရနပေငြမားအား မမတ႔ဘာသာ ရာေဖြရန ေအာကေျခအပခပေရး အဆငမားအား

အားေပးအားေျမာကျပလက ဗဟအစးရႏငအတ ပညာေရးက႑အား ေငြေၾကးေထာကပမႈ ေလာချခငး (သ႕) ေငြေၾကးေထာကပရန

ဆငေျခအေၾကာငးျပခကအျဖစ အသးျပေသာေနရာ ျဖစရပမား ရေနသည။ ဥပမာ- ပါကစၥတနတြင တစမးသားလးအဆင

ပညာေရးဝနၾကးဌာနက ပညာေရးအတြက တာဝနေပးခထားရေသာ ျပညနယမား တစခစႏငအတ အလြယတက ပတပစခသည။

ထမမက ဗဟခပကငမႈ ပသ႑ာနအားလးသည ဆးက ဆးရမည (သ႕) အရညအခငးျပညဝမႈ မရဟမဆလပါ။

အေမရကနကသ႔ေသာ တငးျပညမားတြင ဥပမာ- ပညာေရးတြင သမငးအရ ေဒသဆငရာ ကယပငလြတလပခြင အဆင ဒကရ

ျမငမားစြာ ခြငျပထားေသာ အေမရကနျပညေထာငစတြင ပမၾကးမားေသာ ဗဟခပကငမႈႏင စခနသတမတမႈနနး

ေရးရမႈတစခ႕ရသည။ ယငးတ႔၏ နမနာတြင ထငးႏငငမ ေမာငးနယာႏင ဖာဆနာတ႕က ဗဟခပကငေသာ ပညာေရးစနစသည

ေကာငးဝငေရာကမႈႏင အျခားႏႈနးမားအား ဆကလကထနးထားမႈတြင ေအာငျမငမႈရႏငသညက ျပထားသည။ သ႕ေသာ မျဖစမေန

အရညအေသြးတးတကမညဟမဆလ။ ပညာေရး ႏငပတသက၍ မညသညျဖစရပမားမာမဆ တတကက ဖြငဆရနခကခသည။

အထးသျဖင ေကးလကေဒသ မားတြင ခကခလသည။39

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး တကယ အစစအမနပစကား အေတြးအေခၚ အေကာငအထညေဖာမႈႏင အကးသကေရာကမႈတ႕အားျဖင

လပငနးစဥက တာဝနယမႈတြင အေျခအေနထငဟပသည။ ၿခ၍ေျပာရလင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အဓက

သ႑ာနသးရပရသည။ ဗဟတာ၀နစျပမႈ ေလာချခငး- ၄ငးသည ဗဟအစးရအဆင အသးသးတ႕ၾကား၌ ဆးျဖတခကခမတျခငး

အာဏာႏင ဘ႑ာေရးႏင စမခန႔ခြမႈ တာဝနမားအား ျပနလညျပျပငခြေဝျခငးျဖစသည။ 40 ဗဟခပကငမႈေလာခေရး

ဤအသြငသ႑ာနသည အေျခခမစ၍ ေျပာငးလလမႈ အနညးဆးႏင တစျပညေထာငစနစနငငမားတြင အမားဆးေတြ႕ရတတေသာ

အမးအစားျဖစသည။ ဗဟတာ၀နစျပမႈ ေလာချခငးပစသည ဗဟအစးရ အရာရမားထမ တာဝနမားက ေဒသၾကးမား ခရငမား

ျပညနယမားတြင အလပလပကငေနၾကေသာ သမားထသ႕ ေရႊ႕ေျပာငးသြားျခငးမသာ ျဖစသည။ လပပငခြငျပျခငး ကား ပမ

ကယျပန႕ေသာ အသြငသ႑ာနျဖစၿပး ထမတစဆင ဗဟအစးရမားသည ဆးျဖတခကခမတျခငးႏင ျပညသ႕ အလပတာဝနမားအား

စမအပခပမႈက ဗဟအစးရက အလးစထနးခပထားျခငးမရေသာ တစပငး လြတလပမႈရေသာ အဖြ႕အစညးမားသ႕

လႊေျပာငးေပးသည။ သ႕ေသာလညး ေနာကဆးမာ အစးရသ႕ တာဝနခသည။ ဤအဖြ႕အစညးမားတြင ျပညသ႕လပငနးမားႏင

ေကာပေရးရငးမားပါဝငၿပး ယငးတ႕တြင အမားအားျဖင အေရးပါေသာ ဆးျဖတခကခမတနငသည အခြငအာဏာရၾကသည။

ပညာေရးကစၥရပတြင ဤအခကသည ပဂၢလက ပညာေရးအဖြ႕အစညးမား ပါဝငေပလမမည။ ဗဟအာဏာ ခြေ၀အပႏငးျခငး ကား

ဆးျဖတခကခနငေသာ အခြငအာဏာ ဘ႑ာေရး အေပၚထနးခပမႏင စမခန႕ခြမႈတ႕အား ေဒသဆငရာ အစးရမားသ႕

လႊေျပာငးေပးအပျခငးျဖစသည။ ဗဟအာဏာအား လကေအာကခအဖြ႕မားသ႕ ခြေဝေပးျခငးသည အမားအားျဖင

ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက တာဝနမားက ျမ႕ေတာစညပင သာယာေရးအဖြ႕မား (သ႕) မမတ႕ဘာသာ ေရြးခယထားၿပး

39 Alan Mounier and Phasina Tangchuang eds., Education and Knowledge in Thailand: The Quality Controversy (Chiang Mai: Silkworm Books, 2010)

တြငၾကညပါ။

40 ဤအဓပၸါယဖြငဆခကမားမာ Jennie Litvack and Jessica Seddon, eds., Decentralization Briefing Notes (Washington, DC: World Bank, 2000), 2 မ

အေျခခထားပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

မမတ႕ဘာသာ အခြနဘ႑ာေငြမား ေကာကခ စေဆာငးေသာ အျခားအမးသားေရး ေအာကအဆငမားသ႕

လႊေျပာငးေပးျခငးျဖစသည။

အတခပအားျဖငေျပာရလင အနညးဆးအေနျဖင ဗဟတာ၀နစျပမႈေလာချခငးသည ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ လကေအာကရ

ပညာေရးဝနေဆာငမႈ လပငနး သတမတျပဌာနးခကတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး မလအေျခခအားျဖင ပါဝငေဆာငရြကမည

ပစျဖစသည။ အထကတြင ေဖာျပခသကသ႕ အေျခခဥပေဒ ဇယား-၁ ေအာကမာ ကေရာကျခငးက ထညတြကချခငးျဖစသည။

လကရအေနအထားအရ ပဂၢလကေကာငးမားႏင ဘနးေတာၾကးေကာငးမားသည ပညာေရးဝနၾကးဌာနခြငျပငပတြင အလပ

လပၾကသည။ ထ႕ေၾကာင အပခပေရးဆးျဖတခကခမတမႈႏင ရသးမနးေျခေငြစာရငးအာဏာမားအား ကယစားျပမႈ၏

မေမာလငေသာ နမနာတစရပျဖစသည။

ျမနမာအစးရက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးသည ပညာေရးျပျပငမႈတြင ေသာခကကေသာ မဟာဗဟာ တစရပ ျဖစသညဟ

ေဖာျပထားသည။ လမႈေရးႏငစးပြားေရးျပျပငမႈ အတြငး မေဘာငအရ ေအာကတြငေဆြးေႏြးထားေသာ အမးသားစမကနးေရးဆြေရး

မတတမးတစရပက ၂၀၁၂ ဒဇငဘာတြင ထတျပနခသည။ အျခားအရာမားအတြက ဤမတတမးက ေနာငလာမည ၅ ႏစမ ၁၀

နစထအတြက အေျခခပညာေရးက ၿခလႊမးမေအာငေဆြးေႏြးထားသည။ အခမ ဖတစာအပမား ေထာကပ႔မႈ ဆငးရသားႏင

ခၽြငးခကေကာငးသားမားအတြက ေထာကပေၾကးမားလညး ပါဝငသည။ ဤေၾကညာခကက လမးႏြယမားႏင ဆငေသာ

ဗဟအာဏာခြေဝေပးေရး ပစတစခခသ႕ ေရးရလပေဆာငမည အစးရ၏ ရညရြယခကက ေဖာျပသည။ သ႕ေသာ ဤအခကက

ေအာငျမငၿပးစးေအာင မညသ႕ေဆာငရြကမည၊ အခနကာလ သတမတခကႏင အျခားအေသးစတအခကအလကမားမာ

ရငးလငးမႈမရေသးပါ။ ကယျပန႕ျပညစေသာ ပညာေရးမဝါဒ တစရပမရျခငးေၾကာင ဆးျဖတခကခမတျခငးက National Action

Plans အရသာ ေဆာငရြကေနသညဟ နားလညႏငပါသည။ ပညာေရးဝနၾကးဌာန အတြငးရ ဗဟအာဏာ

ေလာခေရးလပငနးစဥသည ရလာခေသာ ဝနၾကးဌာနတစခ၏ ဆကစပစဥးစားရမည အေနအထား၌ ျဖစေပၚေနသည။ ယငးသည

ဆကလက၍လညး ရေနၿပး ျမငမားစြာလညး ဗဟမ ခပကငခရလကရသည။ လကရအခနမာ ဝနႀကးဌာနသည

အခကအလကစစညးျခငး၊ ေကာငးသ ေကာငးသားမားအား စစေဆးျခငးႏင ပညာေရးဆငရာ ရပဝတပစၥညးမားအား

ျဖန႔ေဝေပးျခငးတ႕အတြက လပငနးတာဝနမားက အေကာငအထညေဖာရန အပခပေရး ေအာကေျခအဆငမားအား အသးျပရန

အလားအလာရသည။ သတ႕အား ဆးျဖတခကခမတေဆာငရြကခြင အာဏာေပးမညအစား ယခေလာ ေလာဆယမာ ထလပငနးမား

က လပေဆာငေစရနျဖစသည။

၃။ (၂) ျမနမာပညာေရးျပျပငေျပာငးလမႈအတြက ဆကစပစဥးစားရမည ဗဟခပကငမႈေလာခေရး

အထကတြင ေဖာျပခသကသ႕ ျမနမာျပညပညာေရးတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရးအတြက ပမမားျပားစြာ ဆကစပစဥးစားရမည

အပငးမာ ၂၀၁၂ ဒဇငဘာလတြင အစးရမ ထတျပနခေသာ စးပြားေရးႏင လမႈ ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အေျခခ မေဘာင (FESR)

ျဖစပါသည။ ဤအေထာကအထားစာတမးသည စးပြားေရး၊ ပတဝနးကင မပကစးေအာင ထနးသမးေရး၊ ဆငးရမႈေလာခေရးႏင

ကနးမာေရးႏင ပညာေရး ျပျပငမႈတ႕ပါဝငေသာ က႑အမားအျပားတြင ဥးသနးစနအစးရက မဝါဒဥးစားေပးမႈမားအား

တငျပထားသည။ ထလမႈေရးႏင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈအတြက မေဘာင (FESR) သည အစးရ လကရေရးဆြေနေသာ အနစ

၂၀ စမကနး ျဖစေသာ ကယျပန႕ျပညစသည ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးအား ေပါငးကးတတားအေနျဖင ေရတအတြက

ေထာကခအႀကေပးခကမားက ကညပပးေပးလကရသည။ သ႕ေသာ FESR သည ပညာေရးက႑ရ ကယျပန႔ျပညစသည

ရျမငခကတစရပ (သ႕) ျပျပငေရး လပငနးစဥ၏ ေမာလငထားေသာ အကးရလဒမားအား ရငးလငးပျပငစြာ

ရငလငးေျပာျပနငျခငးတစခခက ေပးအပျခငးမရခပါ။ ထအစား အစးရသည ျမနျမနဆနဆန ေအာငျမငနငမႈရေရး

ဆသညအေပၚမာသာ အထး အေလးထားလကရသည။ ထအနက ကးခရၿပး လကရအစးရႏင ေယဘယျပျပင

ေရးလပငနးစဥအတြက ေထာကကကားကနေပးမည နညးလမးတစရပ အေနႏင႔ ေယဘယ နငငသားအတြက

အလငအျမနေျပာငးလမႈမားက ဖနတးရန ရညရြယပရပါသည။ FESR ၏ အလငအျမန ေအာငျမငနငမႈဆသညတ႕အနက

အလငအျမန ေအာငျမငနငမႈတစခမာ အေျခခပညာအား ေငြေၾကးေထာကပမႈပစက ေျပာငးပစရန ျဖစသည။ ထ႕ျပင

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ကယျပန႕ျပညစေသာ ပညာေရးက႑ ျပနလညသးသပမႈတစရပ ျပလပရနလညးပါ၀ငပါသည။ FESR က ေအာကေျခအဆင မားသ႔

စာသငေကာငးေထာကပေၾကးမား (သ႕) ေကာငးသားပညာသငေထာကပေၾကးမား(သ႕) စညးကမးခကျဖင ေငြသားလႊ

ေျပာငးေပးနငမႈ အလားအလာ ကလညး ေဖာျပထားပါသည။ ယငးက ေအာကပါေတြ႕ရခကမားအရ အေသးစတ ေဆြးေႏြး

ထားၾကသည။

ျမနမာအစးရသည အမးမးေသာ ပဂၢလကနင ရပရြာလမႈအဖြ႕အစညးမားမ ႀကးမးေသာ ပညာေရး အစအစဥမားက

ေခာေမြ႕အဆငေျပေစရန အတြက လအပေသာ မဝါဒမားအား အငအားခငမာေအာင လပေဆာငမည။ တစခနတညးတြင

အေျခခဥပေဒ၏ လအပခကႏငအည ပညာေရးစမခန႕ခြမႈအား ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးကလညး ေရ႕ဆကေဆာငရြကမည

ျဖစသည။ အေျခခပညာေရးစနစအတြငး ေဒသအလက ရညရြယထားေသာ သငရးညႊနးတမးအား သငၾကားျပသေရးအျပင

တရားဝငမဟတေသာ အစအစဥမား ေပါငးစညးညညြတေစရနလညး ျဖစသည။ ဤျပျပငေရးမဝါဒႏင မဟာဗဟာတြင

ဆယတစႏစမ ဆယႏစႏစအထ အေျခခပညာေရးစနစ အားတးခ႕သြားရန လအပသညဆေသာ အခကအေပၚ

အထးအေရးထားလမမည။ ကေလးသငယ ဗဟျပေသာ သငၾကားနညးစနစမား ဆရာအတတ ေလကငသငၾကားေရးအဆင

ျမငတငေပးျခငးႏင အေျခခပညာအရညအေသြးတးျမငရနလအပေသာ သငရးညႊနးတမး ျပျပငေရးမားေပၚမာလညး

အထးအေလးထားလမမည။ ထ႕ျပင ဆရာလပအား ဝနေဆာငခ ရငးေပးျခငးႏင ပမကယျပန႕ေသာ ပညာေရးဘ႑ာေငြ

ေထာကပမႈကစၥရပမား၊ ပညာအရညအခငး တးတကမႈႏင သရပေဆာငမႈအတြက ႀက႔ခငေသာစနစ တညေထာငေရး၊

မဘမားကယတင လပငနးစဥထတြင တကၾကြစြာ ပါဝငျခငး၏ အေရးၾကးမႈအပါအဝင ပညာေရးစမခန႕ခြမထ၌ ေနာကထပ

ျပျပငေရးမားအေပၚတြငလညး အာရစကလမမည။ ထ႕ျပင ျမနမာအစးရသည လမးခလပမ ေကာငး ထြကရေသာ ကေလးမားႏႈနး

ျမငေနျခငးႏင မသားစမားအေပၚ အတစကကနကစရတဝနပမႈက ေျဖရငးေပးမည အျခားေထာကက ေဆာငရြကမမားကလညး

အေရးထားမည။

- စးပြားေရးႏင လမႈျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အေျခခမေဘာင- ၂၀၁၂ ဒဇငဘာ၊ စာ-၂၈-၂၉

သ႕ေသာလညး FESR ႏင ပညာေရးဆငရာ ႏစသးဆယ အမးသားေဆာငရြကမႈစမကနးတ႕သည ညညြတသဟဇာတျဖစျခငး

မရဟေသာ အခကက အထးမတသားရန အေရးႀကးေပသည။ အဆပါ ႏစသးဆယစမကနးသည ယခငအစးရလကထကက

ဖနတးချခငးျဖစၿပး ဗဟခပကငမႈေလာခေရး (သ႕) ဗဟအာဏာက လကေအာကခ အဖြ႕အစညးမားသ႔ ခြေဝေပးေရး (သ႕)

အပခပေရး (သ႕) ဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြကေရး အာဏာအားလး အေရႊ႕အေျပာငး လပေရးတ႕အား ဥးတညေျဖရငး

ေဆာငရြကထားမႈ မရေပ။ သ႕ေသာလညး ဤအစးရ စမကနး ႏစရပစလးသည ေတြ႕ဆေမးျမနးထားေသာ ပညာေရးဝနၾကးဌာနမ

အရာရမား၏ ေဆြးေႏြးေျပာဆထားေသာ အယအဆ သေဘာထားမားႏင အေတြ႕အႀကမားက ၎အား ဆန႕ကင၍

နားလညသေဘာေပါကေစမည စခနစညႊနးတစရပက ရရေစပါသည။

ေအာကတြငေတြ႕ရခကမားအေပၚ ယငးက႑တြင ပမအေသးစတကက ေဆြးေႏြးထားသကသ႔ ပညာေရးက႑တြင

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးသည ဗဟတာ၀နစၿပမႈက အကန႕အသတျဖင ေလာခသည (a limited deconcentration)

ပစတစရပျဖစၿပး တာဝနရမႈမားအား အထကအဆငမ ေအာကအဆငမားသ႕ ေရႊ႕ေျပာငးေပးျခငး ျဖစသည။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးဟေသာ စကားက မညသ႕နားလညပါသလဟ ေမးေသာအခါ (အဂၤလပေဝါဟာရက သးလက

ျမနမာဘာသာျဖင) အေမးခရသမားက ေနရာတကာ ခပကငမႈျပေသာ ဗဟဌာန၊ ယခေတာ ဆကၿပးရေတာမညမဟတဟေသာ

စာေၾကာငးျဖင ေျဖဆၾကသည။ ေဆြးေႏြးမႈအမားစမာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ပတသကခသည။ တစနညးအားျဖင

အပခပေရး အဆငသစမားက တထြငဖနတးျခငးႏင ေအာကအဆင အပခပေရးမားအား ရသးမနး ေျခေငြစာရငးက လသလ

ခငခနဆးျဖတပငခြငရရေရးျဖစသည။ အစးရအပခပေရးတစေလာက ဗရကရကယဥေကးမႈ၏အဆင ထငဟပခက

ျဖစေကာငးျဖစဖြယရာရသညမာ လပပငခြငျပမႈက အကန႕အသတျပထားျခငး ျဖစသည။ အာဏာရာထးေနရာမား၌

ရေသာသမားသည ၄ငးတ႕၏ အထးအခြငအေရးက ဆကလကထနးသမးရန ရညရြယၾကသည။ ပမမားျပားစြာ လပပငခြငျပျခငးႏင

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးတ႕သည ထအခကမားႏင ဆကစပ၍ ျဖစပကၾကလမမည။ လမးစ အမးသား ပညာေရးစနစမား အနက

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

တခ႕မာ အစးရသငရးညႊနးတမးက လကနာေသာလညး ဗဟစနစက ၎တ႕အား အသအမတျပရေလာကသာျဖစၿပး၊ ၄ငးတ႔အား

အသအမတျပေရးႏင ၾကညၾကပမႈေပးေရးလပငနးစဥမာ စတမခမး ေျမ႕စရာေတြႏင အတရေနသည။

ပဂၢလကပင ျပလပေရးသည ဗဟခပကငမႈေလာခေရး၏ အစတအပငးတစချဖစၿပး အေရးၾကးေသာ အေျခခအခကတစရပ

ျဖစသည။ လပပငခြငျပျခငးႏငပတသကေသာ ညႊနၾကားခကမားေအာက၌ ထညသြငး နငသည။ ဆးျဖတခကခမတေသာ

အာဏာႏင တာဝနတ႕က စာသငေကာငး (သ႕) ပဂၢလက ကမၼဏ၏ အဆင႔၌ အျပညအဝကငတြယေဆာငရြကသည။ ဥပမာ-

အလြတပညာသငေကာငးအခ႕၏ ျဖစရပမာ ဤကသ႕ပငျဖစသည။ မၾကာေသးမက ဥပေဒအေျပာငးအလတစရပတြင အေရအတြက

တးတကလာေသာ ပဂၢလကေကာငးမား၏ မတပတငျခငးက လြယကေခာေမြ႕ေစခသည။ လကရတြင တစနငငလး၏

အေျခခပညာေရးက ေထာကကပပးေပးေနေသာ ပဂၢလကေကာငးမာ ၆၂ ေကာငးရသည။41 ဤတး တကဖြ႕ျဖးမႈ၏ ျဖစနငေျခရေသာ

အကးတရားမားအတြက ေလလာစးစမးၾကညရန အႏၵယနငင ရသည။ ထနငင၌ ပညာေရးအား ဗဟခပကငမႈေလာချခငးက

ေကာငးဝငျခငးအား ေကာငးလခ အေျခခေသာ ပဂၢလက ေကာငးမား၏ အလငအျမနတးတကလာမႈက ထညသြငးထားသည။

ဤစနစက အခြငအေရးႏင အရညအေသြး၏ ႀကးမားေသာ တရားမတမႈမရျခငးက ဖနတးထားသည။ 42 ျမနမာျပညတြင

ဤေကာငးမားအနက အမားအျပားသည အစးရသငရးညႊနးတမးအား သငျပရန တရားဥပေဒႏငအည လအပေသာလညး

အထကတနးပညာႏင ျပညပ၌ အလားအလာရေသာ အလပအကငအတြက နငငကး လကမတတစေစာငအျဖစ

အားသြနခြနစကလပရေသာ အဂၤလပဘာသာစကားေလကင သငၾကားေရးက ရရေစသည။ ျမနမာျပညတြင လအမားအျပားသည

အလားတယၾကညမႈမားႏင ေမာလငခကမားက အဂၤလပဘာသာၾကားခပညာေရးတြင ကငစြထားၾကသညဆေသာ

သကေသအေထာကအထား မားစြာရသည။ တစခနတညးတြင ပဂၢလက ေကာငးမားအား ခြငျပေပးသည သ႑ာနအရ

တခ႕လပကငခြငေပးမႈရၿပး အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကမားမတစဆင ပညာေရးက ပပးေပးေနသည အစးရ

မဟတေသာ အပစမား၏ ဖြငမေျပာဘ လကခမႈလညး ရသည။ တခ႕က လပကငခြင ျပျခငးအစား အာဏာခြေ၀ အပႏငးျခငးျဖငသာ

ေရရညေအာငျမငရနအတြက ပမေကာငးမြနေသာ အခြငအလမးရသညဟ အႀကျပၾကသည။ အေၾကာငးမာ ေျပာငးလမႈျဖစစဥ

အတြငး၌ အဆကျပတမသြားျခငး၏ ပမႀကးမားေသာ အေနအထား တစရပအတြက ေထာကကေပးမႈက ရရေစ၍ ျဖစပါသည။ 43

၃။ (၃) ဗဟခပကငမႈေလာခေရး သေတသနေတြ႕ရခကမား- ၿခငသးသပခက

ေအာကပါတ႕မာ ပညာေရးတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး၏ အဓကလကၡဏာမား စာရငး ျဖစသည။ ဤသေတသနလပငနးစဥ

တစေလာကတြင ေဖာထတေတြ႕ရရသညအတငး ျဖစသည။ အခကတစခကစက ေယဘယရညရြယခက အယအဆအတငး

တငျပထားသည။ အစးရ (သ႕) အပခပေရး၏ အဆငအသး သးၾကား၌ ျဖန႔ေဝထားေသာ စမခန႕ခြမႈဆငရာ တာဝနရမႈမားအေပၚ

အာရစးစကေသာ အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရး (သ႕) အသးစရတ တာဝနရမႈမားအား တာဝနေပးအပပႏင ကကညေသာ သယဇာတ

အရငးအျမစမားက ရရေစပ၊ နငငေရး ဆးျဖတခက ခမတမႈအား လႊအပျခငးႏင အပခပေရး၏ ေအာကအဆငမားသ႕ တာဝနချခငး

ပါဝငသည။44

အပခပစမမႈ

အပခပေရးအပငး၌ ၂၀၁၂ တြင ခရငအဆငအသစတစရပက ဖနတးခၾကသည။ တစခေသာ ဆးျဖတခကခမတသည

အာဏာအား ၿမ႕နယအဆငမ ခရငအဆငသ႕ ျမငတငေပးခသည။ သ႕ေသာ ဤစာတမးေရးသားခန၌ ဤအခကသည

41 Union Daily, 18 June 2013 တြငၾကညပါ။

42 Gretchen Cheney et al, A Profile of the Indian Education System: Prepared for New Commission on the Skills of the American Workforce” (National

Center on Education and the Economy, 2005) တြငၾကညပါ။

43 Mark E. Hanson, Education Decentralization: Issues and Challenges (1997), 5. တြငၾကညပါ။

44 ဤဖြငဆခကမားမာ Hamish Nixon ပါ၀ငေရးသားသည State and Region Governments in Myanmar(၂၀၁၃)၊ ၄ မ ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

အမနတကယျဖစရပထက သေဘာတရား အရသာ ရေနပါေသးသည။ ဤအခကေၾကာင တခ႕ေသာ ေအာကေျခမ

တာဝနမားအား အဆငတစခသ႕ လႊေျပာငးသြားမညျဖစၿပး တာ၀နအခ႕မာ ပျမငသည ျပညနယအဆငမ ေအာကအဆင

(ခရင)သ႕ ဆငးသကေစလမမည။ ကနးဂဏနးအခကအလကမား စစညးျခငးတာ၀နမာ ၿမ ႕နယမ ခရငသ႕ေျပာငးေရႊ႕

သြားမညျဖစၿပး တစခနတညးတြင ခရငတစခအတြငးရ ေကာငးမ ေကာငးသ႕ ဆရာမားအား ေရႊ႕ေျပာငးမႈအာဏာသည

ျပညနယ (သ႕) ေဒသၾကးမ ခရငအဆငသ႕ဆငးသကမညျဖစသည။ ဤေျပာငးလမႈမားသည ဗဟ တာ၀န စၿပမႈက

ေလာခ ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ စမအပခပမႈ အေဆာကအအအတြငး၌ ေအာကအဆငတစရပ၌ ပမမားျပားေသာ

အပခပစမမစြမးအားက တညေဆာကရန ျပညေထာငစအဆင၌ ဆးျဖတခကတစရပျဖစသည။45

ခန႔အပမႈဆငရာ ကစၥတြင အေျပာငးအလ အနညးငယ ျဖစေပၚခပါသည။ ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး ေတြ႕ဆေမးျမနးခရ

သတ႔အဆအရ မၾကာမက မတမသမတြင ပထမအၾကမအေနနင ေဒသၾကးႏင ျပညနယအဆင ဝနၾကးဌာန

အရာရမားအား ေကာငးဆရာ အမးအစားတစရပက ခန႔အပရန ခြငျပခသည။ ယငးကား အလယတနးလကေထာက

ဆရာမားျဖစၿပး ထအနက မလတနး ပညာေရးစနစက တးခ႕ရန ၾကးပမးမအေနျဖင အသစခန႔အပမႈ ၁၀၀၀၀ ရလမမည။

အျခားေသာ ဆရာအားလးက ျပညေထာငစအဆင၌ ဆကလက ခန႔အပခၿပး အားလးေသာ ပညာေရး က႑ေခါငးေဆာငမႈ

အျဖစႏင ရေနပါသည။

သငရးညႊနးတမးႏင အကျဖတခကမားသည ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ ဗဟအပခပမႈ ေအာကတြင ရေနဆ ျဖစသည။

အေျခခအေဆာကအအ၊ ေကာငးျပျပငေရးႏင ထနးသမးေရးႏင ဆကႏြယေနေသာ ဆးျဖတခက မားအတြက လပပငခြင

အာဏာသည ေရာေထြးလကရေနဆျဖစသည။။ တခ႕ဆးျဖတ ခကမားက ျမ႕နယတြငျပလပ၍ အျခားဆးျဖတခကမား

က အေျခခပညာဥးစးဌာနမား၌ ျပလပသည။ ျမ ႕နယအရာရမားသည အေျခခပညာဥးစးဌာနမားမ သေဘာတညခကက

ႀကးစားပမးစားယရသည။ ျပညနယႏငေဒသၾကးအဆငက ခနေကာသြားသကသ႕ ျဖစရသည။ ပမ၍ ေလလာဆနးစစမႈ

ျပလပရန လသည။ အထးသျဖင ဤဆးျဖတခကမားတြင အကးအျမတမားေသာ ေဆာကလပေရး ကနထရကမား

ပါဝငရန အလားအလာမား ရေနျခငးေၾကာင ျဖစသည။

ဘ႑ာေရး

ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမားအရ ရသးမနးေျခေငြစာရငး ဆးျဖတခကမားက ျပညေထာငစအဆင၌ ဆကလက

ေဆာငရြကသည။ ေအာကအဆငမားသ႕ ေပးထားေသာ အခြငအာဏာႏင မျပလပပါ။ ေသးငယ၍ အကန႕အသတရေသာ

ျခြငးခကတစရပက ၂၀၁၂မာ စတငျပလပခသည။ ေကာငးအပဆရာၾကးမားအား အကန႕အသတျဖင လသလ

ခငခနဆးျဖတခြငေပးထားခသည။ ထခြငျပခကအရ ကနကစရတမားမာ အသးစရတအမးအစားအရ ခြေဝေပးထား

သည။ ေကာငးအပဆရာၾကးမားတြင ၾကတငသတမတ ထားေသာ စမခကမ ခြထြကရန အခြင အာဏာမရေပ။

ျမ ႕နယပညာေရးအရာရသ႕ အစရငခစာ တငရမညျဖစသည။

ေအာကအဆင၌ အခြနဘ႑ာေငြေကာကခစေဆာငးေရးႏင ပတသကေသာ မဝါဒမားမာ ရငးလငးျပတသားမႈ မရပါ။

ျပညေထာငစ အဆငေအာက မညသည အဆငအလႊာကမ နငငတကာ အလရငမားသ႕ တကရကခဥးကပနငျခငးမရပါ။

သ႕ေသာလညး လကေတြ႕ကငသးမႈအရ စာသငေကာငးတစေကာငးစတ႕သည သကသာေခာငခေရးေကာမတ (သ႕)

မဘဆရာအသငးမား မတစဆင အေရးေပၚျပငဆငေရးအတြက ရနပေငြေကာကခ စေဆာငးနငၿပး အေရးေပၚျပျပငေရး

အတြက နမနာကသ႕ျဖစပါသည။ ေကာငးအပဆရာႀကးသည ျမ႕နယ (သ႕) ခရငအရာရထမ သေဘာတညခက

ရယရမညျဖစပါသည။ အေၾကာငးမာ ေဒသဆငရာ အဆငမား၌ သငရးညႊနး တမးႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး

45 မြနျပညနယမ ပညာေရးအရာရမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

(သ႕) အထးအစအစဥမားႏင ပတသက၍ေသာ လညးေကာငး အခြငအာဏာမရ၍ ျဖစပါသည။ ထသ႕ေသာ

အသးျပမမားအတြက သတ႕မာ ရနပေငြေကာကခပငခြင မရပါ။

ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသမား အဆအရ ၂၀၁၂ တြင စတငခေသာ အစအစဥတစရပအရ စာသငေကာငးမားသည

စေကာလားရစမား လကခရယနငရနအလရေသာ ေကာငးသားမားအား ေရြးခယရန လအပသည။ စာသငေကာငးသည

ေကာမတတစရပဖြ႕၍ ေကာငးသားမားအား တနဖးျဖတ၍ ေရြးခယရမည။ ထးစအတငးအေရအတြက အလြနနမကၿပး

ဥပမာ- ေကာငး တစေကာငးက ေလးေယာကျဖစသည။ ေကာငးမားသည ပမေသာ ေထာကပေငြႏင ပမေသာ

ေကာငးသားမားက ေတာငးဆနငျခငးမရ။ ထေကာငးသားမားအား ကညရန အျခားေနရာမားမ ဘတဂတေဝစမားက

ေရႊ႕ေျပာငးလပေဆာငနငျခငးမရ။

နငငေရး

၂၀၁၃ စကတငဘာတြင ဤအစရငခစာေရးသားေနခန၌ တငးေဒသၾကးႏင ျပညနယလႊတေတာတ႕တြင ပညာေရးအေပၚ၌

အခြငအာဏာ မရပါ။ ပညာေရးဝနၾကးဌာနႏင ေဒသၾကးလႊတေတာမားႏင လႊတေတာအဖြ႕ဝငမားအၾကား တရားဝင

ဆကသြယမႈ ရပမရ။ မညသ႕ျဖစေစ ပညာေရးသည အေျခခဥပေဒပါ ဇယား ၁ ေအာကတြင ကေရာကသည။ ထ႕ေၾကာင

ဤလႊတေတာမားသည ပညာေရးတြင မညက႕သ႕ ပါဝငလာနငသည ဆေသာ အခကမာ ရငးလငးမႈမရပါ။

ဤေလလာမႈအတြက ေတြ႕ဆေမးျမနးခေသာ ပညာေရးဝနၾကးဌာန အရာရအမားအျပားက ျပညနယဥပေဒျပ

လႊတေတာမားမာ သတ႕၏ လပငနးႏင သကဆငမႈ မရသကသ႔ ရျမငခၾကသည။ ထအခကက အရာရတစဥးက သတ႕မာ

သတ႕ကစၥမားက ေဆာငရြကေနၾကသညဟ ဆခသည။

ျပညေထာငစလႊတေတာအဆင၏ ေအာက၌ ပညာေရးႏင ဆကစပ၍ မညသညေရြးခယတငေျမာကခ အရာရမ

ပါဝငေဆာငရြကျခငးမရခ။ အလားတ ဆရာမားႏင ေကာငးအပဆရာႀကးမားက ခန႕အပရန အာဏာသည ျပညေထာငစ

အဆငမ အေျခခပညာဥးစးဌာနအေပၚတြင တညသည။ မညသည ေအာကအဆငမ ေရြးခယတငေျမာကထားေသာ

အဖြ႕အစညးမား (သ႕) ေကာမတမားမ ဤခန႕အပမမားက ျပလပရန အခြငအာဏာမရေပ။

ျပညနယမဟတေသာ လမးအပစမားႏင ဆကစပ၍ အမးသားပညာေရးဟ ေခၚေသာ စနစအခ႕ ရသည။

ထအပစမားသည ဗဟအစးရႏင အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက ရရထားၾကၿပး ျဖစနငမညဟ ယဆေသာ

လမးစ ပညာေရးစနစမားက ဖနတးထားၾကသည။ ဥပမာ- မြနအမးသား ေကာငးမားျဖစၿပး ၎တ႕သည

မြနျပညသစပါတေၾကာင ျဖစေပၚတးတကလာျခငး ျဖစသည။ သ႕ေသာလညး ဤစနစမားသည တရား၀ငမဟတဘ

မလႊမေရာငသာ ေပၚေပါကလာေသာ အေျခအေနတစရပ ျဖစၿပး ဗဟအာဏာ ခြေ၀ အပႏငးထားသည

ပစတစခအျဖစလညး ရႈျမငႏငပါသည။

၃။ (၄) ပညာေရးက႑တြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥမား

ဤသေတသနစာတမးေရးသားေနခန၌ သေတသန၏ အဓက ေတြ႕ရခကသည ပညာေရးက႑တြင ျဖစပကေနေသာ ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရး၏ မားစြာအကန႕အသတျဖင လပထားေသာ လကၡဏာမား ျဖစသည။ ဤသေတသနလပငနးထ၌ ေလလာ

အကခတမသမ အနက အမားအျပားႏင ဗဟခပကငမႈေလာခေရးႏငပတသက၍ ေျဖၾကားသမား ေဖာျပထားသမ အနက

အမားအျပားတ႔မာ လမႈသကသာေခာငခေရး ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအား ျဖညဆညးေပးျခငးအျဖစ ပမ၍ တးတက

နားလညနငပါသည။ ယငးတ႕က ပညာေရးဝနၾကးဌာန ဗဟအဆင၌ ဆးျဖတ ေဆာငရြကထားခသည။ ဤဝနေဆာငမႈလပငနးမား၏

ျဖညဆညးေပးမႈသည ဗဟခပကငမေလာခေရး အသြငသ႑ာနတစရပက ကယစားျပၿပး ေအာကေျခအဆင၌ ရေသာသမားသည

ပမမားျပားေသာ လပငနးႏင တာဝနမားရေသာလညး လပပငခြငအာဏာမာ အေကာငအထညရရ တးပြားလာျခငးမရဟ ဆလသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

မၾကာမက စတငတညေထာငလကေသာ အစအစဥမားက ေကာငးသားတစဥးစအား စာရငးသြငးျခငးအတြက ကပေငြ ၁၀၀၀

(အၾကမးအားျဖင ၁ ေဒၚလာ) ေထာကပၿပး ဆငးရေသာ ေကာငးသားမားကလညး ေထာကပေၾကးေပးခသည။ ယငးတ႕ကားစနမနာ

နစရပပငျဖစသည။ မၾကာမက အျခားစနစ ေျပာငးလမႈတစရပမာ ေကာငးအပဆရာၾကးလသလ ခငခနသးသပ စမခန႕ခြရန

ခြငျပထားေသာ ရသးမနးေျခစာရငးဟေခၚေသာ အေသးစားခြငျပမတစမးအား လႊေပးချခငးျဖစပါသည။ ေငြေၾကး ပမာဏမားမာ

အလြနအမငးေသးငယ၍ ခြေဝျခငးအမးအစားမားက ၾကတင ဆးျဖတၿပးသား ျဖစသည။ ေကာငးအပဆရာၾကးတစဥး၏

ရသးမနးေျခစာရငးတစရပက စစေဆးၾကညရာမာ အခမးအနားမားဟ ေဖာျပထားၿပး အမးအစားတစခစ၌ သးစြေငြပမာဏက

ၾကတင ဆးျဖတထားသည။ ဤအစအစဥသစမား၏ အျခားအဓပါယဖြငဆခကတစရပ ဗဟခပကငမႈကတးခ႕ျခငးျဖစၿပး အစးရ

အာဏာ၏ ေနာကထပတရားဝင အဖြ႕အစညးတစရပျဖစ ေအာင ေဆာငရြကလကျခငးျဖစသည။ အာဏာလႊေျပာငးမႈ၏

ေနာကဆးေနရာသည ဆရာမားငားရမး ျခငးႏင ဆငေပသည။

ျမနမာနငငပညာေရးတြင အပခပစမခန႕ခြမႈအပငး၌ အပခပမႈအေလအထမား မၾကာမက ေရႊ႕ေျပာငးမႈ အားလးသည မညသ႕ျဖစေစ

ေသးငယၿပး ပညာေရးဝနၾကးဌာနတစခလးအေနႏင အပခပေရး အေလအကငမားႏင ဆကစပ၍ နားလညေပးၾကရေပမည။

ဤအေလအကငမားႏင ပတသကေသာ ရေထာငအျမငအမားအျပားရၿပး မရငးလငးဘရေနေသးေသာ ဝနၾကးဌာန အတြငးရ

အဖြ႕အစညးဆငရာ စစဥေနရာခထားသမား ျဖစသည။ အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေရးတ႕သည ပညာေရး

ဝနၾကးဌာနမားမ ျမ႕နယမားသ႕ ဆငးသကၿပး အေပၚသ႕ျပန သြားေသာ သြငးအားစမရေပ။ သ႕ေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနး

ခရေသာသတစခ႕က သတ႕အေနျဖင အထကအပခပေရးအဆငမားသ႕ အႀကဥာဏ ေပးနငၿပး ေမတာရပခ ခကမားလညး

ျပလပနငသညဟ အေလးအနကေဖာျပၾကသည။ ဆးျဖတခကမားႏင ပတသက၍ သ႕အထက ဘယေလာကၾသဇာရေသာ

အဆငက ျပလပဖးပါသလဟ ေမးေသာအခါ ျပညနယအဆငအရာရတစဥးက ျပနေျပာပမာ - “ သတ႕ (အဆငျမငအာဏာရသ

မားက ဆလသည) ကၽြနေတာေျပာသမက နားေထာငပါတယ။ တကယေတာ နားေထာငေနတာမဟတေသာလညး

နားေထာငပါတယ” ဟဆပါသည။ ဤေတြ႕ဆေမးျမနးမႈႏင အျခားေနရာမားတြငပါ ျပညနယ ေဒသၾကး (သ႕)

ေအာကအဆငအရာရမားမာ စမကနး(သ႕) လပငနးေဆာငရြကခကမားအေပၚ ၾသဇာေညာငးထားခနမာ မညသည ခငမာေသာ

နမနာအခကအလကမားကမ အစထတ၍ ရနငရနမျဖစနငပါ။

အပခပစမေရးအေလအကငမားသညလညး ရနကနႏင မြနျပညနယတ႕အၾကားကြျပားပရသည။ ပဂၢလတစဥးခငးတ႕သည

သတ႕၏ လပပငခြငမားႏင တနခးအာဏာမားက မတကြျပားစြာ နားလညပရသည။ ဥပမာ- ရနကနျမ႕က

ေကာငးအပဆရာမၾကးတစဥးက သမအေနႏင မညသည အထးအစအစဥကမ သေဘာတခြငျပနငစြမးမရပါဟ ေျပာသည။

သမသည အားကစားအစအစဥ တစရပလပလခေသာလညး ခြငျပခကမရ၍ မလပနငခပါ ဟဆသည။ ေဒသဆငရာအပခပ

ေရးအာဏာအတြငး၌ ဤေျပာငးလမႈမားသည အပခပေရးဆငရာ ယဥေကးမႈဓေလစရက၊ လပဂၢလဆကသြယမမား

(သ႕)အာဏာဆကဆေရးတ႕၌ မတကြျပားမမားက ထငဟပေစနငပါသည။

အထကမာ ေဖာျပခသကသ႕ ပညာေရးဝနၾကးဌာနသည မမ၏ အပခပေရးအေဆာကအအတြင အဆငသစတစခက

တရားဝငျဖစေအာင ဖြ႕စညးေပးခသည။ ခရငအဆငအပခပေရးက တစျပညလးတြင တညေထာငခသည။ အေၾကာငးျပခကကေတာ

ယခငပညာေရးဌာနတြငမရခေသာ ဤအပခပေရး အဆငက တထြငဖနတးလကျခငးသည ဤဝနၾကးဌာနအား

ဤအဆငေလာကရထားၿပးေသာ အျခားဝန ၾကးဌာနမားအားလးႏင တစေျပးညျဖစသြားေစေပလမမည။ ထ႕ေၾကာင

ပညာေရးဝနၾကးဌာနသည ျပညနယ၊ ေဒသႀကးႏင ျမ႕နယတ႕အၾကား၊ အလယၾကား အဆငမရဘ ျဖစေနမႈတြင ခၽြငးခကျဖစ

ေနခသည။ အသစခန႕အပေသာ ခရငအရာရႏင ေဆြးေႏြး ေျပာဆေသာအခါ ခရငရးမားသာလင ပညာေရးႏငဆငေသာ စာရငးအငး

အခကအလကမား အားလး ေပါငးစညးသညက ညႊနျပၾကသည။ ဤကသ႕ေသာ အခနးက႑တစရပသည သာမနအားျဖင

ဝနၾကးဌာနအားလးက တးခ႕ျခငးအစား အပခပအဆငသစက အာဏာကျပန႕ကသြားေအာင လပရာေရာက သည

အတငးအတာပမာဏက သသယရေစသည။

ခရငအရာရမား၏ တာ၀နမားႏင ဝတရားမားသည လးလးရငးလငးမႈမရေပ။ ရနကနတငးေဒသၾကးရးသည မြနျပညနယမာထက

အမားႀကး ပၿပးအရနေကာငးေကာငးႏင တာဝနထမး ေဆာငေနပရသည။ မြနျပညနယတြင ယာယရးတစရးသာရေသာလညး

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ဝနထမးအဖြ႕မကား အျပညအစရသည။ ရနကနက ခရငအရာရေရာ မြနျပညနယက ခရငအရာရပါ ရသးမနးေျခေငြ တြကခကမႏင

အစအစဥေရးဆြမႈႏင ပတသက၍ အခြငအာဏာ မရခၾကပါ။ သ႕ေသာလညး သတ႕မာ တကယရခေသာ အခြငအာဏာ တစရပမာ

မမတ႕ခရငအတြငးဆရာမားက လအပသလေရႊ႕ ေျပာငးနင ခြငျဖစပါသည။

ေျပာငးလမႈဟယဆရေသာ အလားတ အျခားေနရာတစခမာ စာသငသားေထာကပေၾကးႏင ေငြသားလႊေျပာငးမႈမား ျဖစသည။

ဗဟအဆငတြင အစးရက ေကာငးသားအေရအတြကတးပြားေစရန စမခကႏစရပက အေကာငအထညေဖာခသည။ နငငရ မလတနး

(သ႕) အေျခခအဆငေကာငးမားသ႕ သြားေရာကနငေသာ ေကာငးသားအေရအတြကက တးပြားေစရနျဖစပါသည။ 46 ပထမ

အစအစဥအေနႏင ေကာငးတြင စာရငးသြငးေသာ ကေလးတစေယာကအတြက မဘမားအား ေငြ ၁၀၀၀ ကပေပးရနျဖစသည။

ဒတယ ဆငးရေသာကေလးမားအား သတ႕ ေကာငးတကေရာကျခငးက ျပနလည အသအမတျပေသာ အေနျဖင သငတငရမေသာ

ေထာကပေၾကးမားကေပးရန ျဖစသည။ ဤအစအစဥမား၏ ရညမႏးခကမားသည ႏစသကလလားဖြယရာျဖစေသာလညး

လကေတြ႕တြင တခ႕ေျဖၾကား သတ႕ ေဝဖနျပစတငၾကေသာ အခကမား ရသည။ ဥပမာ- ေငြ ၁၀၀၀ ကပေပးျခငးသည

အစအစဥႏင ပတသက၍ တကရကဆးျဖတခကခမတသည အခြငအာဏာ မရၾကေသာ ေကာငးအပ ဆရာ၊ ဆရာမႀကးမားႏင

ေကာငးဆရာ၊ ဆရာမမားအတြက လပငနးတာဝနသစမားက ဖနတးျဖစေပၚေစသည။ ေငြ ၁၀၀၀ ကပသည ၁ ေဒၚလာခန႔ႏင

ညမၿပး ၎သည မဘမားအား မကလးေပးရာ မေရာကဟ ေခပေျပာ ဆၾကသည။ အမနအားျဖင ေကာငးအပႀကးအခ႕က

တခ႕မဘမားအဖ႕ ထေငြေၾကးအား ရယသမးဆညးေရးသည ဝနထပဝနပးတစချဖစၿပး အခနလမး စရတတ႕ႏင မကာမသညက

ေတြ႕ရရေၾကာငး အစရငခၾကသည။ အဆငျမငအရာရတစဥးက ျမနမာစကားပတစခက ကးကား၍ ယငးအစအစဥအား “ဆငပါးစပ

ႏမးပက” ဟေျပာဆခသည။

အလားတစြာပင ယငးအသငးသားေထာကပေၾကးေၾကာင ေအာကအဆင အပခပေရးအရာရမား အားလးလလ

ခငခနဆးျဖတနငခြင အာဏာႏင တာဝနတစစတစရာ မပါရဘ အလပႏင တာဝနကသာ ပေစခသည။

ျမ ႕နယပညာေရးအရာရမားသည ေရြးခယေရးအတြက စသတမတခကမား ျပလပရန ေကာမတတစရပဖြ႕ဖ႕လအပေလသည။

ယငးေကာမတသည တဖနသေဘာတထားေသာ စသတ မတခကမားအေပၚ အေျခခ၍ ေကာငးသားမားက ေရြးခယရျပနသည။

မြနျပညနယတြင လပထးလပနညးက အဓကထား၍ ဆးျဖတခကအရ ေကာငးသား ၄ ေယာကအတြကသာ ေငြေၾကးရသည။

ၿမ ႕နယပညာေရးအရာရက ဤေကာငးသား ၄ ေယာကအတြကသာ ထေငြက အသးျပရနလသညဟ ကြနေတာတ႕က ေျပာျပသည။

ဥပမာ- သမအေနျဖင ပမမားျပားေသာ ေကာငးသားမားက ကညေထာကပရနအတြက ထေငြက ခြျခမးနငျခငးမရသလ ထေငြက

အျခားနညးမားျဖငလညး သးခြငမရ။ ဥပမာ- ေကာငးသားမားပၿပး ေကာငးသ႕လာေအာင ေကာငးဘတစကား

ေထာငေပးျခငးမးမလပနင။ ထ႕ျပင ပၿပးေကာငးသားမားက ကညေထာကပ ေပးနငေအာင မမတ႕အရညအခငးက တးခ႕ၿပး ျပငပမ

ရနပေငြမား ရာေဖြစေဆာငးရန ဤေကာမတတြင ခြငျပခကမရေပ။ ေျဖၾကားသ အမားအျပားက အထးအစအစဥမား

ေလကငသငၾကားမ မားက တာဝနယေဆာငရြကရနႏင ဆငးရသားေကာငးသားမားက ပ၍ ေထာကပနငရန ေဒသတြငး

အလရငမားထမ ရနပေငြရာေဖြခြင ရခငၾကသညဟ ေျပာၾကသည။

ေျပာငးလမႈ၏ ေနာကဆးေနရာတစခကား ဆရာမား ငားရမးျခငးျဖစသည။ အထကတြင ေဖာျပခသကသ႕ အစးရတြင

လကေထာကအလယတနးျပ ဆရာသစ ၁၀၀၀၀ ငားရမးရန စမကနး တစရပရသည။ ထစမကနးသည ျပညနယႏင

ေဒသၾကးအဆငအရာရမား၏ တာဝန ျဖစပရသည။ သ႕ေသာ ဤအခကက ရငးလငးေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ဤဆရာ၊

ဆရာမမားသည အျခားေသာ ဆရာ ဆရာမမား အားလးတြငရထားေသာ အစးရအမန႕ႏငေဆာငရြကေသာ သငတနးႏင

အသအမတျပ လကမတရရေအာင လပေဆာငလမမညမဟတ။ ဗဟ၌ စေနေသာ တာ၀နက ျပန႕ကသြားေအာင

ဤလပေဆာငခကအား အဓပါယဖြငဆရနနညးလမးတစရပမာ အပခပေရးေအာက အဆငမားအား ပမ အရညအခငးျပညဝေသာ

ဆရာ ဆရာမမားက ငားရမးရန အခြငအာဏာ ေပးမထားျခငးျဖစပါသည။ ျပညနယအရာရမားတြင သတ႕က သငတနးေပးရန

အာဏာမရပါ။ ထလပငနးက ဗဟအစးရက ယနဆကႏင တြဖက၍ တာဝနခ ေဆာငရြကပါလမမည။ ျပညနယအဆင အရာရမားတြင

ဤ ဆရာဆရာမမားအား အလပျဖတပယနငခြင ရသေလာ ဆေသာ အခကကလညး တကရငးလငးမႈ မရပါ။

46 မြနျပညနယႏင ရနကန မ ေကာငးအပႀကးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

အျခားဆရာဆရာမအားလးအား ငားရမးျခငးႏင ျဖတပစျခငးသည ဗဟခပကငမႈႏင တညဆလပနညးလပဟနမားအတငး

လကေရး ျဖစသည။ သေတသနေဆာငရြကသမားအေနျဖင ဆရာ ဆရာမမား ငားရမးျခငးႏင ျဖတပစျခငးႏင ပတသကေသာ

ျပနာမားသည ဤလပငနးစဥအေပၚ ပမထနးခပေရးအတြက လလား ဆႏၵရမႈႏင ပတသက၍ ေကာငးအပၾကးမားထမ

တ႕ျပနမႈမားရရေအာငၾကးစားၿပး သတငးရယေကာငးရယနငပါသည။ ဤအခကသည အေရးႀကးေသာ ကစၥရပကား မဟတပါ။

ေမာလငထားသည မလပေဆာငသည ခကခေသာ ဆရာတစေယာကေယာကႏငေတြ႕လင ဘာလပမလဟေမးေသာအခါ

ေကာငးအပႀကးမား အားလးပင မမတ႔ ဆရာမားႏင ပတသက၍ ရငးႏးေသာဆကဆေရးက အေလးအနကျပၾကၿပး

မားယြငးခၽြတေခာေနသ တစဥးက ေျပာငးလေအာငဘယလ အားေပးလမမယဆျခငးက ေဖာျပေျပာဆၾကသည။ ဆပါစ႕

ျဖတပစခရေသာ ဆရာတစဥး၏ ျဖစရပတြင ေကာငးအပၾကးသည ေနာကထပဆကလက အေရးယေရး အတြက အထကအဆငသ႕

ေမတာရပခ ခကတငသြငးလမမည။47

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးႏင ပတသက၍ ပညာသငေထာကပေၾကးကစၥတြင ေအာကအဆငဘကက လမားသည

ဆးျဖတခကခမတနငေသာ အခြငအာဏာ ပမတးပြားလာျခငးက ၾကဆၾကလမမညဟ ထငျမငယဆပရသည။ ဤနားလည

သေဘာေပါကမႈ၌ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး၏ အကးေကးဇး တစရပမာ အပခပေရးတြင ရာထးအဆငနမေသာ

ဘကမလမားသည ပ၍မားျပားေသာ တာဝန မားကယျခငး၊ လသလျခငခနဆးျဖတနငသည အာဏာပရျခငးတ႕၏

အကးေကးဇးမားက ေတြ႕ျမင ၾကသည။ ဗဟခပကငမႈအာဏာ ေလာချခငးမျပမ သတ႕မာ တာဝနမားရသည။ သ႕ေသာ

လပငနးအလက ရသးမနးေျခ ေငြစာရငးေရးျခငး၊ ဆးျဖတခကခမတျခငးႏင အေပၚမ ခမတေသာ မဝါဒမားအေပၚ

ၾသဇာေပးနငမႈစြမးရညတ႕က ကန႕သတထားသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးမားတြင ျပနေျပာသမားက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးက

ေယဘယစကားအျဖစႏင မဟတဘ လကေတြ႕အေကာငအထည ရရျဖစဖ႕ေျပာၾကသည။ ပညာေရးဝနၾကးဌာနတြင

မမတ႕ပါဝငေသာ အခနးက႑(သ႕) အပခပစမမႈဆငရာ လပငနးစဥမားအား အေျခခကက ျပနလညတနဖးျဖတ

ေရးဆေသာနညးျဖင ေျပာဆသမရ။ ထအစားလအမားက သးျခား အေသးစတအခကမားႏင ဆကႏြယ၍ လသလ ခငခနဆးျဖတ

ေဆာငရြကနငေသာ အာဏာက ပ၍လခငေၾကာငးကသာ ေျပာၾကားၾကသည။ တစခနတညးတြင အျခားကစၥမား၌

သတ႔လပပငခြငအာဏာ ပမ၍ တာဝနခရယရနလညး စတအားထကသနမႈ မရၾကပါ။ သတ႕ေတာငးဆေသာ အခကမားႏင

ေတာငးဆျခငးမျပေသာ အခကမားသည သတ႕လခငေသာ အခနးက႑မားအေပၚ သတ႕ နားလညသေဘာေပါကမႈရသည

ဆေသာအခက ထငဟပလကရပါသည။ အျခားတစနညးေျပာရလင ေျဖၾကားသအမားအျပားအတြက လပပငခြင အာဏာ တစခ႕

အမးအစားမားက ေတာငးဆျခငးသည ပညာေရးက ရရေစေရးအတြက ျဖစနငသည။ (သ႕) လလားအပသညဟ သတ႔

ယဆထားခကထက ေကာလြနသြားမညပ ရသည။ လအမားအျပားတ႕သည မမတ႕ပါဝငေသာ အခနးက႑က ဆငးရေသာ

ေကာငးသားမားအား ကညေထာကပေပးျခငးကသ႕ေသာ လမႈသကသာ ေခာငခေရးလပငနးက ေပးေနျခငးအျဖစ

ၾကညျမငပရသည။ လအမားက အသးဝငေသာ အေနႏင ၾကညျမငေသာ လပပငခြငအာဏာတစမးကား ျမ႕နယအဆင

အရာရမားႏင ေကာငးအပ ဆရာၾကးမား အတြက ျပငပ ကညေပးသည ေငြေၾကးရာေဖြနငျခငး ျဖစပါလမမည။ ေတြ႕ဆ

ေမးျမနးျခငးခရသတ႕သည ပညာေရးဝနၾကးဌာနရ အထကအဆငမား၌ အေျပာငးအလမား ျဖစေပၚေစ ခငၾကျခငးထက

အပခပေရး၏ ေအာကအဆငမား၌ အခနမ ျဖစလာနငေရးအေပၚတြင အထးအေလးအနက အာရစက ေျပာဆခၾကပါသည။

စဥးစားသးသပရမည ေနာကဆးအခကတစရပမာ အစးရမဟတေသာ လကနကကငအပစမား၏ ပညာေရးစနစ ျဖစပါသည။

ဤေလလာမႈအရ စစေဆးထားေသာ နမနာမာ မြနတ႕၏ ပညာေရး စနစျဖစပါသည။ ေဆြးေႏြးခၿပးသကသ႕ပင ျမနမာျပညတြင

တစခတညးေသာ ပညာေရးစနစမရပါ။ ပညာေရးဝနႀကးဌာနသည တစခတညးေသာ ပညာေရးကေထာကက ပပးေပးေနသမဟတ။

မြနအမး သားပညာေရးစနစက ပညာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာ၏ နမနာတခ႕က ေဖာျပပါသည။ ဤကသ႕ေသာ

47 အလပထတပယမႈျဖစစဥမာ အခနမားစြာ ယရသညေတာ မဟတေပ။ Irrawaddy သတငးဌာန၏ မၾကားေသးမက သတငးတစပဒတြင ေကာငးဆရာမတစဥးသည

၈၈၈၈ အထမးအမတပြ တကေရာကၿပးေနာက အလပထတပယ ခရေၾကာငး ေဖာျပထားသညက ေတြ႕ရသည။ Lewi Weng, “Sacking of Naypyidaw School teacher

Draws Condemnation,” Irrawaddy. August 26 2013, http://www.irrawaddy.org/reform/sacking-of-naypyidaw-schoolteacher-draws-condemnation.html

တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

အစးရမဟတသည လကနကကငအပစမား၏ ပညာေရးစနစသည တရားဝင အမးသားေရးဆငရာစနစႏင လကေလာမႈတစရပသ႕

ေရာကရခသည။ မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတသည မြနျပညသစပါတမ ျဖစေပၚလာျခငးျဖစၿပး ယခငက မြနျပညသစ

တပမေတာ ထနးခပခရာနယေျမေဒသမား၌ တစဥးတညး မဟတေသာလညး အမားအားျဖင လပကငလကရပါသည။

မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတက ပစအမးမးျဖင ပညာေရးက ပပးလကရရာတြင စာသငေကာငးမားမာ မၾကာခဏ

ဘနးေတာၾကးေကာငးမားျဖစတတၿပး ထမ မြနဘာသာ သငၾကားေရးႏင အစးရဥးစးေသာ စာသငေကာငးမားတြင သမငးဘာသာ

သငတနးမားထ သတ႕သည လးလးလားလား မမတ႕ဘာသာ လပကငၾကၿပး တရား၀ငမဟတေသာ အစအစဥမားမတစဆင

ျဖစေအာငလပခၾကသည။ အျပညအဝ လညပတလပကငလကရေသာ ေကာငးမားႏင မြနဘာသာစကားႏင သမငးဘာသာ

သငၾကားေရး အပါအဝင မြနအထးသးသန႕ အစအစဥမားက အစးရမဟတေသာ ဌာနမားမတဆင ေငြေၾကး ေထာကပထားၾကသည။

မြနအမးသား စာသငေကာငးစနစဆသညမာ ျမနမာဘာသာအစား မြနဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးက ခြငျပထားျခငးျဖစရမက

ေဒသဆငရာ ဘာသာစကားႏင ေဒသဆငရာ အေၾကာငးအရာတ႕က သငၾကားခြငျပထားျခငးျဖစသည။ သ႕ေသာ မြနအမးသား

ပညာေရးစနစျဖင ေအာငျမငေသာ ေကာငးသားမားက သေဘာတရားအရ အစးရစနစထသ႕ လႊေျပာငးဝငေရာကၿပး

အစးရတကသလဝငတနးစာေမးပြမားက ဝငေရာကေျဖ ဆခြငျပသည။ ဤသ႕ျဖင ယငးစနစသည လမးစအေရးလအပခကက

ႏစသမ ေကနပေစမႏင တစခနတညးတြင တစစတစေပါငးတညးေသာ နငငတစခအျဖစ တးျမငေပးေရး ႏစခစလးက ရရေစသည။

မြနအမးသားပညာေရးေကာမတႏင သတ႕၏စနစသည တတကကေျပာရလင တရားဥပေဒႏင ကကညမႈမရေပ။ ျမနမာဥပေဒသည

စေတာဝငသငရးညႊနးတမးမ မညသညေသြဖယခြထြကျခငးကမ ခြငျပျခငးမရသကသ႕ ခြငျပထားေသာ ျမနမာဘာသာအစား

ၾကားခဆကသြယေရး ဘာသာ စကားတစခချဖင သငၾကားျခငးကလညး ခြငမျပေပ။ ယငးစနစသည အပစအခတရပစေရး

သေဘာတညခကအျဖစ တညရေနျခငးျဖစသည။ ေဒသဆငရာ အစးရဥးစးေသာ စာသငေကာငးမားက လကေလာျခငးႏင

မြနအေၾကာငးအရာ အစအစဥမားအား ခြငျပျခငးမားမာ စတစရပ သ႔မဟတ စနစတစခအျဖစ သတမတေဆာငရြကေနျခငး

မဟတေပ။ ေဒသဆငရာ အေရးကစၥတစရပသာျဖစျပး အထးကစၥတစရပ အေနျဖင တရားမဝင အစအစဥမားသာ ျဖစသည။

မြနအမးသားပညာေရးစနစ တာဝနထမးေဆာငၿပး လထေထာကခမႈ ေဒသဆငရာ လ႕အဖြ႕အစညးမား၏ ေထာကခမႈရရသည

အတငးအတာ ပမာဏေလာကပင ၎သည ေဒသဆငရာလြတလပစြာ လပပငခြင ပမအဆငျမင လာျခငးႏင လနညးစ

လမးအပစႏင အစျပေသာ ေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညးမားအား ဆးျဖတခက ခမတနငခြင အာဏာက

ေအာကအဆငမားသ႕ေလာခခြေဝေပးမႈအတြက အခြငအလမး တစရပျဖစသည။ ဤစနစသည ကယပငလြတလပခြင၏

ျမငမားေသာ အဆငတစရပက ရရခႏငၿပး ျဖစသည။ ဥပမာအေနျဖင သငရးညႊနးတမး၊ ရနပေငြေကာကခစေဆာငးျခငးႏင ဆရာမား

ငားရမးျခငးတ႕တြင လြတလပစြာ လပကငနငခၿပျဖစပါသည။ သ႕တငေအာင ယငးလပေဆာငခကမားက အစးရ စနစက

အျပညအဝ (သ႕) ဥပေဒႏင အည အသအမတျပမႈကား မရေသးေပ။

(၄) သေတသနလပငနး၏ အက းသကေရာကမႈ

ေအာကေဖာျပပါ က႑က ပထမဆးအေနျဖင ဗဟခပကငမေလာခေရးလပငနးစဥမားက လကရမ ဝါဒမားႏင

လကေတြ႕ကငသးမႈမားအား မညသ႕သကေရာကေစပက နားလည ေသာၾကညျမငမႈျဖင ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ အဖြ႕အစညးဆငရာ

ယဥေကးမႈက စဥးစားမတယပါသည။ ေအာကပါက႑က စနေခၚမမားႏင ေမာလငခကအလားအလာမားႏင ပတသက၍

ျပငပရနပေငြရာေဖြမက တးပြား မားျပားလာခလင ပညာေရးစနစအတြက အႏရာယမားအျပင ဗဟခပကငမႈေလာခေရးအတြက

ထပမၾကးပမးအားထတမမား ရငဆငလာရနငသည အလားအလာရေသာ ျပနာအခ႕က ညႊနျပလက ရသည။ ျပျပငေရးႏင

နငငေရးေျပာငးလမႈက အၿမတမးပင ထအေျပာငးအလမားႏင ဆန႕ကင၍ ကေသာငးကနငးျဖစမႈႏင တနျပနရကခတမႈ အႏရာယက

သယေဆာင လာတတသည။ ဤစာတမး၏ ရညရြယခကသည မဝါဒ ေထာကခ အႀကေပးမႈမားက ျပလပရန

မဟတသညတငေအာင စာေရးသမားအေနႏင လေလာကေသာ ေထာကပေငြေၾကးႏင လမးညႊနမႈမားႏငအတ နငငတစဝမးလး၌

တရားမတေသာ ဝနေဆာငမႈက တးျမငေပးေဝရရေစမည မဝါဒမားက ေအာကတြငေဆြးေႏြးထားေသာ အႏရာယမားအနက

အမားအျပားက ေလာပါး သကသာေစမည အလားအလာရသညဆေသာ အခကက အေလးအနက အႀကျပပါသည။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

၄။ (၁) ျမနမာႏငင ပညာေရး ျပဌာနးေပးမႈ၏ အဖြ႕အစညးဆငရာယဥေကးမႈ

ျမနမာအစးရက ဥပမာအားျဖင ညညြတသဟဇာတျဖစေသာ အမးသား ပညာေရးမဝါဒ (သ႕) ပညာေရးျပျပငမႈမဝါဒ တစရပမ

တစဆင ပညာေရးစနစ၏ ရညမနးခကပနးတငမား (သ႕) လလား အပေသာ အကးသကေရာကမႈမားက ရငးလငးပျပငစြာ

မထတေဖာရေသးေပ။ အဖြ႕အစညးဆငရာ ယဥေကးမႈအား သရပေဖာျပခက (သ႕) ပညာေရးက႑၏ သးျခားဓေလ စရကအကင

လကၡဏာမားအား ဤေလလာခကက မေဝယထားၾကေသာ ယၾကညမႈမား၊ တနဖးမား၊ ရညမနးခက ပနးတငမားႏင

ပညာေရးဝနၾကးဌာနအတြငး၌ အလပလပကငေနၾကေသာ သမား၏ ဥးစားေပးမႈမားအား ထြငးေဖာကျမငနငစြမး အခ႕က

ရရေစသည။

ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသတ႕သည သတ႕၏လပငနးႏင တာဝနမားက အေလးအနက မတယ သေဘာ ထားခၾကသည။ ကေလးသငယ

မားနငသမ အမားျပားတ႕အား ပညာရရေစေရးႏင ပတသက၍လညး ရတကမေအးျဖစခၾကသည။ အထက၌ ေဖာျပခခကမားက

ရညညႊနးလက အစးရစမကနးမားသည ေအာကပါအတငး မပျပင မသကြေသာ စကားအသးအႏႈနး မားက မၾကာခဏ

ထညသြငးေဖာျပ တတသည။

ကၽြနပတ႕၏ ရျမငခက- “ပညာေခတ၏ စနေခၚမႈမားအား ရငဆငနငစြမးရေသာ ေလလာသငယလက ရသည လ႕အဖြ႕အစညး

တစရပက ေမြးထတေပးမည ပညာေရးစနစတစရပအား ဖနတးတညေဆာကရန။”

ကၽြနပတ႕၏ ေဆာငပဒ- “ပညာေရးျဖင ေခတမ ဖြ႕ျဖးတးတကေသာ နငငေတာၾကးတညေဆာကအ- ဟ၍ ျဖစသည။”48

ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသတ႔သည ထသ႕ေသာ ေၾကြးေၾကာသမားက ထငဟပေဖာျပၾကၿပး နငငႏငလမး ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကေရး

အတြက နညးလမးတစရပအျဖစ ပညာေရးက ေျပာဆၾကသည။ ကေလးမားႏင ဆငးရသားမသားစမား ပညာေရးက

ေထာကကပပးေပးနငေရးႏင ပတသကၿပး ကယကယ ျပန႕ျပန႕စးရမ ပပနမႈရသည။ လအမားအျပားတ႕က နငငတးတကေရးႏင

ေခတမေရးက ၿခ င ေျပာၾကသည။ သ႕ေသာ စာသငေကာငးစနစ၊ သငရးညႊနးတမး (သ႕) လကေတြ႕ သငၾကားျပသေနမႈမားအားျဖင

အဓပၸါယရေသာ အရာတစခကမ အေကာငအထညရရ ခငခငမာမာ ညႊနျပနငျခငး မရၾက။ ေကာငးအပဆရာႀကးတစဥးက

ယခကသ႕ေျပာၾကားခသည။

“ေကာငးသ ေကာငးသားေတြက ကၽြနေတာတ႔ ေျမေတာငေျမာကေပးေနၾကတယ။ အဒေတာ သတ႕ ၾကးစားၾကရလမမယ။

သတ႕ဟာ ျမနမာလမးေတြ ဆတာက သထားၾကရမယ၊ သတ႕ဟာ မမတ႕ တငးျပညက သစၥာမေဖာကရဘး။ သတ႕ဟာ

မမတ႕တငးျပညက ခစၾကရမယ။ အဒါဟာ ကၽြနေတာတ႕ ေကာငးသေကာငးသားေတြက ျပစပးေထာငေပးေနတနညးပ။”

အနာဂတအတြက ေမာလငခကမားႏင ပတသက၍ ေမးေသာအခါ တ႔ျပနေျပာၾကားခကမားမာ မမတ႕ စာသငေကာငး (သ႕)

ေဒသတစခခငးအတြက ရျမငခကက ရငးလငးပျပငေအာင ေဖာျပေျပာၾကားမည အစား တကေသာ ကြာဟခကမားႏင

လအပခကမားအား ျဖညစြမးေရးႏင ဝနေဆာငမႈမား ေပးေရးအတြက ေမာလငခကမား အေၾကာငးက ခငလေသာ ေဝါဟာရမား

ဘကသ႕သာ တမးညႊတေရာကရသြားသည။ သ၏ ေဒသအတြက ဗဟခပကငမႈေလာခေရးဆတာ ဘာအဓပါယရနငလလ႕

ေမးတအခါ ခရငအဆင အရာရတစဥးက သငရးညႊနးတမးမားထကေကာ၍ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားအတြက ေငြေၾကးက

ပမလြယကစြာ ရာေဖြရရနငမည နညးလမးတစရပျဖစနငသညဟ ျပနလညေျပာၾကားခသည။ အျခားတစေယာကကမ သ႕အေနႏင

စာသငေကာငးေဆာကလပေရးက ထနးခပလေၾကာငးႏင ဆရာမား အား ပထဝေဒသကအလက ျဖန႕ေဝပ႕ႏ႕မႈကလညး

ထနးသမးအပခပလေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ သ႕ေသာ အထးသျဖင သ႕အေနႏင သငရးညႊနးတမး သငၾကားမႈႏင

48 Government of the Republic of the Union of Myanmar (2012), 1. “ေခတမေသာ” ႏင “ဖြ႕ၿဖးတးတကေသာ” ဟသည စကားရပမားက အဓပၸါယဖြငဆထားမႈ

မရေပ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

သငယေလလာမႈအကးတရားမားအား အေျပာငးအလမားလပနငဖ႕ လအပခကက မေတြ႕ျမငခဟလညး သးသးျခားျခား

ေဖာျပခသည။

လမႈေရး ပညာရပဆငရာ အဖြ႕အစညးယဥေကးမႈ၏ အျခားရေထာငမကႏာစာတစရပမာ လပဂၢလ တစဥးခငးတ႕ အေနျဖင

သတ႕ကယသတ႕၊ သတ႕၏ လမႈပညာအဖြ႕အစညးႏင အပခပေရး၏ လကေတြ႕လပေဆာငခကမားက မညသ႕

ရျမငၾကသညဆေသာ အခကျဖစပါသည။ တ႔ျပန ေျပာၾကားသမားသည သးျခားပညာေရး ရလဒမားက ေအာငျမငရရေစရန

ဖြ႕ၿဖးေရးမဝါဒ၏ ျဖစနငခကက သတ႕ဘာသာ ေဆြးေႏြးမႈမား မျပလပခၾကပါ။ ေစာေစာက ရငးျပခသကသ႕

ပညာေရးဝနၾကးဌာနအတြငး၌ ပဂၢလတစဥးခငးတ႕သည အေပၚမ ေအာကသ႕ ဖြ႕စညးမႈအရ ၾကးစဥငယ လကအလပလပၾကသည။

ဤအခကသည သတ႕၏ ဆးျဖတမႈစြမးရည၊ သတ႕၏ လပပငခြငအာဏာႏင လပပငခြငမရေသာ အာဏာ၊ သတ႕ေတာငးဆနငေသာ

အရာႏင မေတာငးဆနငေသာအရာ၊ ထ႕ျပင အထကအဆငႏင ေအာကအဆင အပခပေရးအဆငႏစခစလးအား တာဝနခမႈႏင

တန႕ျပနမႈလပငနးစဥမားအား သတ႕ရျမငပက ထခကရကခတေစသည။ ယငးစနစသည ေအာကပါ ေရးထးမားႏင လမးညႊနမႈမား

လအပပါသည။ သ႕မဟတပါက ၾကးစြာေသာအႏရာယမား ကေရာကလာတတသည။ ဤ စကားအဆကအစပအရ ေျပာရလင

ဆရာမားႏင အပခပေရး အရာရမားသည မမတ႔ကယတင ပညာေရးအား အဓပၸါယဖြငဆေနသ (သ႕) ပေဖာေနသအျဖစ

တာဝနရသညဟ မျမငၾကျခငးျဖစသည။ ထအစား ဗဟခပကငမႈေလာချခငးသည လလားအပေသာ

အေနအထားျဖစနငေျခရသေလာ (သ႕) တာဝနယနငသေလာဆေသာ ေမးခြနးမားက ေျဖဆေသာ လပငနးစဥက

အေကာငအထညေဖာသမား အျဖစန႕သာ ၾကညျမငလၾကတယ။ သ႕ျဖင ေတြ႔ဆ ေမးျမနးခရသ အမားစတ႕ စးရမပပနေနၾကေသာ

နယပယ၏ အျပငဘကက ကေရာကခၾကသည။ ပညာေရးအရာရတစဥးေျပာသလ အခနၾကာလာတာနအမ

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးဟာ သ႕ဘာသာ ျဖစလာပါလမမယ။ ထအခကက ေမးျမနးခရသတ႕သည ဗဟအာဏာေလာခေရး

လပငနးစဥအား ပဂၢလတစဥးခငးႏင ပဂၢလတစဥးခငး၏ ၾကးပမးအား ထတမႈမား၏ ျငငးချဖစပကမႈ အေနႏင ရျမငသညဟ

ညႊနျပေနသည။ သ႕ေသာ အေကာငအထညမ အယအဆ သေဘာတရားတစရပအျဖစသာျဖစသည။

ဤလမႈေရးပညာ အဖြ႕အစညးမားဆငရာ ယဥေကးမႈသည ပညာတတျခငး၏ အေရးပါပႏင ဆကစပ၍ ပမကယျပန႕ေသာ

လ႕အဖြ႕အစညးဆငရာ အေလးအနက သေဘာထားတစရပ ထငဟပလကရၿပး ပညာတတေသာ ျပညသလထျဖစလာရန

ကေလးသငယမားအတြက အေရးၾကးေၾကာငးလညး ထငဟပလက ရသည။ သ႕ေသာလညး ပညာတတသညဆေသာ စကားမာ

ဘာက ဆလမနး ရငးလငးမႈ မရပါ။ ထ႕ေၾကာင ပညာေရး၏ ရညရြယခကသည ဘာလဆသညက နားလညရနခကခသည။

ပညာတတျခငးသည ျဖစေပၚထြနးကားလာလင အျခားေသာ အရာအားလးသည ေနရာတက ျဖစသြားလမမညဆေသာ ယဆခက

တစရပရပါသည။ ဤအခကႏင ဆကစပ၍ေျပာရလင ဤအေျခအေနက ပညာေရး အေရးအႀကး ဆးပနးတငသည

ေကာငးသားမားအေနျဖင စာသငေကာငးစနစ အတြငး၌ ပါဝငၾကရန ပငျဖစသညဟ ဖြငဆနငပါသည။ သ႕ေသာ ထပညာေရးသည

ဘာျဖစသညဆေသာ အခကက အဓပါယသတမတရနမာ ဆရာမားႏင အပခပေရးအရာရမား၏ အလပကားမဟတေပ။

ပညာေရး၏ ရညမနးခကပနးတငမား (သ႕) လခငေသာ အကးသကေရာကမႈမား ဘာဆသညက သတ႕ေျပာရန မဟတေပ။

ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ လမႈပညာေရးအဖြ႕အစညးဆငရာ ယဥေကးမႈဓေလက ထညသြငး စဥးစားလင အႏစသာရရေသာ

ဗဟအာဏာေလာခေရးသည လပဂၢလ တစဥးခငးတ႕အေနျဖင ၎တ႕ပါဝငေသာ အခနးက႑က ျပနလညအကျဖတခကႏင

အပခပေရး၏ လကေတြ႕လပငနးမားအား ပမေယဘယကက ျပနလညအကျဖတခကမပါဘ ျဖစေပၚလာမယ အလားအလာရပ

မရပါ။ အနညးဆး ေတြ႕ဆေမးျမနးခရသ တစဥးက ဤအခကက ကယတငအသအမတျပေျပာဆရာမာ ကၽြနေတာတ႕

ကယတငကႏင အထကက ကၽြနေတာတ႔က ဘာလပပါလ႕ခငးတ လေတြရ႕ ညႊနၾကားခကေတြက လကနာျခငးႏင

ျဖညဆညးေဆာငရြကတတတ ကၽြနေတာတ႕ရ အေလအကငေတြကပါ ေျပာငးလပစဖ႕ လပါတယဟ ေျပာၾကားခသည။

လကရစနစတြင ေကာငးသားမားေရာ ေကာငးသားမဘမားပါ အပါအဝင ေဒသခမဆႏၵနယ တစခအား တာဝနယမႈ မရပါ။ မဘဆရာ

အသငးမားႏင မၾကာေသးမက ဖြ႕စညးတညေထာငခေသာ ေကာငးစမခန႕ခြမႈ ေကာမတမားမာ ေဒသအတြငးက မဆႏၵနယမားက

ကယစားျပျခငးမရပါ။ ထအစား သတ႕သည ႀကတငဆးျဖတထားေသာ လပငနးမားက လပၾကရၿပး လထမဆႏၵႏင

ေရြးခယျခငးမဟတပ ထးစအတငး ခန႕အပခရျခငးသာ ျဖစသည။ လမႈပညာ အဖြ႕အစညးဆငရာ ဓေလက ေကာငးသားမားအား

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ပညာေရးလပငနးစဥတြင တကၾကြပါဝငလပရားသ မားဟ ျမငရမညအစား လကခရယသအျဖစသာ ရျမငထားသည။ မညသ႕ဆေစ

ဗဟခပကငမႈ ေလာခရာတြငေဒသခ လ႕အဖြ႕အစညးမားအား တာဝနခမႈ ေဆြးေႏြးတငပငမဆေသာ ဒမကေရစကငသးေသာ

ထးျခားသည လကၡဏာမားပါဝငပါသည။ ဆငးရသားေကာငးသ ေကာငးသားမားအတြက ပညာသငေထာကပေၾကး၏ နမနာသည

ပညာေရးဝနၾကးဌာန ကယတင၏ အဆင အသးသး၌သာမက ဝနၾကးဌာနအရာရမားႏင ယငးေလာက သားမားအၾကားမာ

အေလအကင လပေဆာငခကမားက တညေဆာကသြားရန အခြငအလမးတစရပ ျဖစနငပါသည။

၄။ (၂) စနေခၚမႈမားႏင ေမ ာလငခက အလားအလာမား

ေအာကပါတ႕မာ ဤသေတသနျပခက၏ ေတြ႕ရခကမားအၾကား ဆကသြယေနသည အခကမားျဖစၿပး ျပညတြငးႏင ျပညပမ

ပညာေရးစနစအတြငး အနာဂတဝငေရာကစြကဖကမမားႏင ဂယကရကခတ နငမႈအလားအလာမား ျဖစသည။

လကရအခနမာ ပညာေရးမဝါဒလေန

လပငနးလပကငရာတြင မတကြျပားေသာ မဝါဒေဘာငႏစရပရသည။ ပညာေရးႏစ သးဆယ စမကနးႏင စးပြားေရးႏင

လမႈေရးျပျပငမႈေဘာငျဖစၿပး ယငးတ႕ တစခစသည မတကြျပားေသာ အစးရမား လကေအာက၌ အစျပခၾကသည။

အစးရဥးေဆာငေသာ ကယျပန႕ျပညစသည ပညာေရး က႑သးသပခက (CESR) သည လကရအခန၌ ျဖစေပၚလကရၿပး

မဝါဒအသစမားႏင ဥးစား ေပးမႈအသစမားရလာနငသည။ ၂၀၁၂ တြငစတငခေသာ ထလပေဆာငခကတြင အဆင ၃ ဆင

ပါဝငသည။ ယငးတ႕မာ (၁) အလငအျမနသးသပအကျဖတျခငး (၂) နကနကနနေလလာဆနးစစျခငးႏင (၃) ကနကထားေသာ

စမကနးက႑၏ တးတကမႈတ႕ျဖစသည။ အလငအျမနသးသပအကျဖတမႈက ၂၀၁၃ ခနစေစာေစာပငးမာတင ၿပးစးေအာင

ေဆာငရြကခၿပး သမၼတဥးသနးစနက အတညျပခ႕သည။ သ႕ေသာ ဤစာေရးသားေနခနတြင အမားျပညသထသ႕

မေရာကရေသးေပ။ CESR ၾကးပမးမႈက ပညာေရးဝနၾကးဌာနက ဥးေဆာငၿပး အထးသျဖင ယနဆကႏင ယနကစက ဖြ႕ျဖးမႈ

လပေဖာ ကငဖကအဖြ႕မားမ အေရးပါေသာ ေဆာငရြကမႈမား ပါဝငသည။ CESR ၏ တရားဝင လပပငခြငမာ ေရရညပညာေရး

မဝါဒတစရပအစား ၂ ႏစႏင ၅ ႏစအကန႕ စမကနးတစရပ အားဖနတးရနျဖစသည။ 49 ျပျပငေရးလပငနးစဥက စတငဖနတးရန

ရငးလငးပျပငေသာ မဝါဒတစရပႏင တရားဝင စညးကမးမေဘာင တစရပမရဘ ဗဟခပကငမႈေလာခေရးကသ႕ေသာ

ျပျပငေရးမားက ေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကရန ခကခေပလမမည။

အေျခခဥပေဒ ဇယား (၁) ၌ ပညာေရးက႑က အျပညအ၀ ထညသြငးထားျခငးက ဗဟအာဏာေလာခေရးအျပင ေဒသအလက

တ႔ျပနေဆာငရြကမႏင တာဝနခမတ႕က အဟန႕အတားျဖစေစသည

ပညာေရးႏင ဆကႏြယေနေသာ ဆးျဖတခကမားက ေဒသဆငရာအားျဖငေသာလညးေကာငး အျခားနညးျဖငေသာလညးေကာငး

ေရြးခယတငေျမာကျခငးမရေသာ အာဏာပငမားက အဓက ခမတ အေကာငအထညေဖာၾကသည။ ထ႕ေၾကာင မညသည

အာဏာပငမ ပညာေရးဝနၾကး ဌာနအတြငးရ အထက အရာရမားမလြလငအျခားမညသ႕ကမ တာဝနမခပါ။ အာဏာပငမားအေနျဖင

ေဒသဆငရာ အကးစးပြားက ကယစားမျပပါက ဗဟအာဏာ ေလာခရမမက အာဏာက ေအာကေျခအဆငမားသ႕ ခြေဝေပးေရး

ျဖစနငေျခမားမာ ပမ၍ အကန႕အသတမားရနငသည။ ဇယား (၁) ႏင ပတသကေသာ ကန႕သတခကမား၏

အကးသကေရာကမတစရပမာ အကယ၍ ျပညနယႏငတငးေဒသၾကး အစးရမား ပညာေရးတြငပါဝငပတသကလာရနအတြက

ေနာငနစအနညးငယအၾကာမာ ျဖစနငခလငေတာငမ ပညာေရးဝနၾကးဌာနအေနျဖင သတ႕ႏငအတ မညကသ႕ အလပလပသြား

49 CESR ႏင ပတသက၍ အေသးစပအား Ei Thae Thae Naing, “Education policy in planning stages,” Myanmar Times, November 18,

2013. http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/8816-education-policy-in-planning-stages.html တြငၾကညပါ။

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ရမညမာ ရငးလငးမႈမရပါ။ စမကနးေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာေရးမာ ပညာေရးဝနၾကးဌာန၏ တာဝနမားျဖစၿပး ဝနႀကးဌာန

အေနျဖင ျပညနယနင တငးေဒသၾကး အစးရမားႏင ဆကသြယေဆာငေရးဆသည အခကမားမရပါ။

ဗဟခပကငမႈအာဏာေလာခေရးက မညမမႈမားက ျဖစေပၚေစတတၿပး၊ ၀နထပ၀နပး လႊေပးျခငးမးျဖစတတ

ပညာေရးႏငဆငေသာတာဝနမားအား ဗဟခပကငမအာဏာ ေလာခေရးလပေဆာငခကသည ပမ လငလငျမနျမန

တ႔ျပနေဆာငရြကေသာ စနစမားက ဖနတးေပးမည အခြငအလမး တစရပ ျဖစလာမညအစား အလပႏင ျပနာမားက

လႊေျပာငးေပးျခငးမသာ ျဖစေကာငး ျဖစလာနငသည။ အပခပေရးေအာကအဆငမားသ႔ ရနပေငြရာေဖြေရးတာဝနမားက

ေရႊ႔ေျပာငး ေပးျခငးသည လမးစ ေဒသမားအပါအဝင ဆငးရေသာ ေကးလက လ႕အဖြ႕အစညးမားအေပၚ

ဆးကးရကခတလာေလ လမမည။ ဤသေတသနလပငနးအတြက သြားေရာကခၾကေသာ စာသငေကာငး အားလးတ႕သည

ကလနေခတ အေဆာကအဥးမားက ေကာငးစြာ ထနးသမးထားၾကသည။ တစခန တညးတြင ပမဆငးရေသာ

ရပရြာလ႕အဖြ႕အစညးမားတြင စတငျပလပမည စာသငေကာငး အေဆာကအဥးတစခတစေလမပငမရေပ။ မတရားမႈမားက

တားဆးရနအလ႕ငာ ေနရာတငးတြင ေကာငးမြနေသာ ပညာေရးအဆငအတနးတစရပက ရရေရးက ဗဟခပကငမအာဏာ

ေလာခေရး အားတးျမငေပးသည ဝငေရာကစြကဖကေဆာငရြကမႈမား ေသခာေအာင ေဆာငရြကေပးရေပမည။

နညးလမးတက ေငြေၾကးေထာကပမ၊ ရငးလငးေသာ စမကနးေရးဆြမႈႏင ဘတဂတလမးညႊနခက မားသည ယငးလပငနး

ေအာငျမငေရးအတြက ဗဟခပကငမႈ အာဏာေလာခေရး အဓကအခက ျဖစေစရေပမည။

အစးရမဟတေသာ အမးသားေကာငးမားသည လပပငခြငျပျခငးပစ (Delegation)အတြက အခြငအလမးမားႏင

စနေခၚမႈမားက ေပးႏင

အဓပၸါယအတအကေျပာရလင လမးစပညာေရးစနစမားမာ တရားမဝငေပ။ ယငးစနစမားသည ဗဟအစးရႏင

ဖြငဟမေျပာေသာလညး သေဘာတထားခကမားမတဆင လပကငေဆာငရြကသည။ လမးစေဒသမား၌ ထအခကသည

လ႕အဖြ႕အစညးမားႏင အစးရ ႏစခစလး၏ အကးစးပြားမားက အေကာငးဆး အလပအေကၽြးျပနငဖြယရသည။ အေၾကာငးမာ

ပညာေရးဝနၾကးဌာနသည ထသ႕ေသာ စနစမားက အသအမတျပၿပး အစးရစနစအတြငးသ႕ ေပါငးစညးေပး၍ ျဖစသည။

သ႕ေသာလညး ထသ႕ေသာ လပေဆာငခကက ကယပငအပခပခြငႏင ထနးခပျခငးတ႕ႏင ပတသကေသာ

ေနာကထပျပနာမားက ေပၚေပါကေစလမမည။ ဥပမာ- အကယ၍ မြနအမးသားဆရာမားအား အစးရ ဆရာမားအျဖစ

အသအမတျပလကလင ဘာေတြျဖစလာမညလ။ ထမြနအမးသားဆရာမားမာ အစးရ သငတနးႏင ေထာကခခကလကမတက

တကေရာကယထားျခငးမရၾကေပ။ ဗဟအစးရ၊ အမးမးေသာ လနညးစ လမးအပစမားႏင သတ႕၏ လကနကကင

အပစမားအၾကား ညဖငးေသာ ဆကဆေရးႏင နကနကရငးရငး မယၾကညမႈသမငးက ေစစပညႏငးမအား ေကနပ

ေလာကေသာ အေျဖေပၚထြကလာ ေအာင ေဆာငရြကရနမာ ခကခေပလမမည။

ျမနမာအစးရက ေကာငးခနျပငပ၌ အစးရ အေဆာကအဥမားအတြငး လမးစဘာသာစကားမား သငၾကားေပးျခငးက ခြငျပရန

ဆႏၵရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ထအခကသည လမးစ ပညာေရး ခကခေသာ ျပနာႏင ပတသက၍

အျပသေဘာေဆာငေသာ တးတကမလကၡဏာဟ လအမားအျပားက ယဆၾကသည။ အစးရအေနျဖင လမးစဘာသာစကား

သငရးညႊနးတမးမား ဖနတး ျပစေရးအတြက ေနာကဆးမာ နညးပညာေထာကပမတခ႕ကလညး ေပးလာနငသည။

ဤကသ႕ေသာ အစအစဥမားက ေစစပေသခာစြာ မကငတြယခလင လမးစေခါငးေဆာငမားႏင ရငးရငးႏးႏး

ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမျပခလင အာဏာမားက ေအာကအဆငမားသ႕ အမနတကယ ခြေဝေပးေရးႏင

ကယပငလြတလပစြာ လပပငခြငေပးေရး ဖနတးေနမႈ အခြငအလမးမာ လကလြတဆးရးရေပလမမယ။ ျမနမာျပညရ လမးစ

ပညာေရးစနစမားမာ ေဒသတြငး၌သာမက ကမၻာ အတငးအတာအရလ႔ပင ေျပာနငေလာကေအာငပင တစမထးျခားလက

ရသည။ ဥပမာ- ေဒသတြငးရ အျခားမညသည တငးျပညမာမ ဤကသ႕ မားစြာ ထငရားပျပငသည အစးရမ ဟတေသာ

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား

ပညာေရးစနစတစရပက အစးရ၏ ျပျပငေရးလပငနးစဥႏင မဝါဒအတြငးသ႕ အလက အထကေနရာေပး ထညသြငး

ေနရာေပးျခငး မရေပ။ တစခနတညးတြင ဥပမာ-အႏၵယနငငသည ပညာေရးက ေဒသအလက ဘာသာစကားမားျဖင

သငယရရေအာင ေဆာငရြကေပးလကရၿပး ယငးက အစးရ၏ အမန႕အာဏာျဖင အၿပးအစးေဆာငရြက ေပးထားသည။

အစးရမဟတေသာ ပညာေရးစနစမားသည ဆကလကလပေဆာငေနေသာ ျငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ယၾကညမႈ

တညေဆာကရန အခြငအလမးတစရပက ရရေစျခငး

လကရအခနမာ ေအာကအဆငမားသ႕ မညသည အာဏာ ခြေဝေပးမႈကမ နငငေရးအရျပလပျခငး မရေသး၍

မညသညလပပငခြငအာဏာမ အစးရမဟတေသာ လကနကကငအပစမား ၾကးပမး ေနၾကေသာ ေဒသအလက

ကယပငအပခပခြငမးက ဖနတးရန ေအာကေျခ တရားဝင ေရႊ႕ေျပာငးမႈ မရေသးေပ။ ဤနငငေရးအာဏာမးက သာ

ေအာကအဆငမားသ႕ ခြေဝေပးခမညဆပါက ဆကလက လပကငေနေသာ ျငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ယၾကညမႈ

တညေဆာကျခငးက အေထာကအကျပေသာ ေနရာတစခ ျဖစေပလမမည။ ပညာေရးျဖင ေဒသအလက ကယပင

အပခပခြငတြင ေအာငျမငမမားက ျပသနငျခငးျဖင ေအာကအဆငမားသ႕ အာဏာခြေဝေပးျခငးက တငးျပညက

အစတစတအမႊာမႊာ ျပကြေစလမမညဆသည စးရမေၾကာကရြ႕မႈမာ ေလာကသြားေပလမမည။

ေနာကထပသေတသနျပမမားလပရန အလြန အေရးႀကးျခငး

ေနာကထပ သေတသနျပမႈမား ျပလပေသာအခါ ပမကယျပန႕ေသာ ပထဝဆငရာႏင လမးစ နယပယက ထားရၿပး

အျခားေသာ အပစအခတရပစေရး ေဒသႀကးမားတြင သာမန ကယပငအပခပခြင တစပငးရေသာ ပအ႕ႏင ဝ ေဒသၾကးမား

တြငပါ လမးစ ပညာေရးစနစမားႏင ပတသကေသာ နားလညမႈက ပမ ေခာေမြ႕အဆငေျပေအာင ေဆာငရြကသငသည။

ဤေဒသၾကးအားလးတ႕တြင ပညာေရးႏင ပတသက၍ အပခပေရး လပငနးစဥမားႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလကမား

အလြနနညးပါး ေနေသးတာေၾကာင ဒမကေရစအပခပေရး ေရ႕သ႕ တးတကမႈတြင ဤစနစမား ပါဝငအကးျပမႈ

အတငးအတာက မသရရေပ။ ဤေဒသမားသည အလြန ကယျပန႕လႊမးျခေသာ တစနငငလးပါဝငသည စနစအတြငးသ႕

ပါဝငေပါငးစညးလသလား၊ ပါဝင ေပါငးစညးနငသလားဆေသာ အခကကလညး မသရေပ။ အစးရမဟတေသာ

စစတပထနးခပမႈေအာကရ အပစရပေဒသမားတြင ေဒသအလက တ႔ျပနေဆာငရြက ေသာ ပညာေရးစနစတစခခ ရသလား

ဆသညကလညး မသရေပ။ ဤအစးရမဟတေသာ ေဒသမား ဗဟအစးရႏင ပမ၍ ေပါငးစညးမလာေသာအခါ ဤျပနာမား

ပမ၍ အပတျပငး ေျဖရငးေဆာငရြကဖ႔ လအပလာမည ျဖစပါသည။