ความค�ดทางการเม�องไทยสม�ยใหม� :

ว�เคราะห�เชิ�งส�งคมว�ทยาของความร��

บทนำ�าในการศึ�กษาความค�ดทางการเม�อง (Political thought) ของสั�งคม

ใดๆ ในช่�วงเวลาใดก�ตาม จุ�ดสั�าค�ญของการศึ�กษาในระด�บมหภาคโดยท�'วไป น�กว�ช่าการจุะเน*นเก+'ยวก�บเร�'องของ ร�ฐ “ ” (State) โดยจุะศึ�กษาถึ�ง โครงสัร*าง ธรรมช่าต� และว�ตถึ�ประสังค0 ของร�ฐท+'ปรากฏในทางการเม�อง ด�งน�2น การศึ�กษาความค�ดทางการเม�อง จุ�งม�กเป3นการศึ�กษาความค�ดเก+'ยวก�บว�าร�ฐม+ หร�อควรม+โครงสัร*างอย�างไร บทบาท หน*าท+'และการใช่*อ�านาจุของร�ฐม+หร�อควรม+ล�กษณะอย�างไรบ*าง

ภายหล�งท+'ม+การแบ�งแยกองค0ความร5 * (body of Knowledge) ของมน�ษย0ออกเป3นศึาสัตร0 3 สัาขาใหญ� ๆ ค�อ ว�ทยาศึาสัตร0 สั�งคมศึาสัตร0 และมน�ษยศึาสัตร0 การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องของน�กว�ช่าการได*ร�บการจุ�ดอย5�ในสัาขาสั�งคมศึาสัตร0และมน�ษยศึาสัตร0 ในกรณ+ท+'ม+การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องของสั�งคมใด ๆ ในระด�บมหภาคแล*ว การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องก�จุะม+จุ�ดให*อย5�ในสัาขาสั�งคมศึาสัตร0 เช่�น ในว�ช่าร�ฐศึาสัตร0 ซึ่�'งศึ�กษาเก+'ยวก�บร�ฐและการใช่*อ�านาจุของร�ฐ โดยจุะเน*นความค�ดท+'เก+'ยวก�บการเก�ดข�2นของร�ฐ โครงสัร*าง และบทบาทของร�ฐในด*านการเม�องการปกครอง สั�วนในกรณ+ท+'ม+การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องในระด�บจุ�ลภาค กล�าวค�อ เป3นการศึ�กษาความค�ดทางการเม�องในระด�บป7จุเจุกบ�คลแล*ว เช่�น การศึ�กษาความค�ดของน�กปราช่ญ0 น�กค�ดแต�ละย�คสัม�ยท+'ม+ต�อร�ฐและการเม�องการปกครองแล*ว การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องในล�กษณะน+2จุะได*ร�บการจุ�ดอย5�ในสัาขามน�ษยศึาสัตร0 เช่�น ในว�ช่าปร�ช่ญาท�'วไปและปร�ช่ญาทางการเม�อง

ด�งน�2น จุะเห�นได*ว�า การแบ�งแยกองค0ความร5 *ของมน�ษย0ออกเป3นสัาขาต�าง ๆ ข*างต*น ท�าให*การศึ�กษาความค�ดทางการเม�องของน�กว�ช่าการขาดความสั�มพั�นธ0ก�บองค0ความร5 *ในบางสัาขาไป กล�าวค�อ ความร5 *ในทางว�ทยาศึาสัตร0 ซึ่�'งอาจุกล�าวได*ว�าความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ในแง�หน�'งน�2น จุ�ดได*ว�าเป3นแรงข�บด�นทาง

3

ว�ฒนธรรม (Cultural force) ท+'สั�าค�ญ ซึ่�'งจุะม+ผลกระทบต�อต�วมน�ษย0และสั�งคม ท�2งน+2ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ก�อให*เก�ดการเปล+'ยนแปลงด*านสัภาพัแวดล*อมทางกายภาพัและความค�ดเช่�งเหต�ผล ตลอดจุนตรรกว�ทยาของมน�ษย0อย�างมาก ซึ่�'งจุะเห�นได*จุากต�2งแต�หล�งย�คสัม�ยกลางในย�โรปเป3นต*นมา

ถึ*าหากเราย*อนกล�งกล�บไปศึ�กษาเร�'องพั�ฒนาการทางประว�ต�ศึาสัตร0ของว�ทยาศึษสัตร0 ตลอดจุนเทคโนโลย+ต�าง ๆ ท+'เก�ดจุากความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0 เราจุะเห�นได*ว�า การเปล+'ยนแปลงในทางว�ทยาศึาสัตร0และเทคโนโลย+คร�2งสั�าค�ญ ๆ ก�อให*เก�ดการเปล+'ยนแปลงในด*านต�าง ๆ ของสั�งคมมน�ษย0ด*วยเช่�นก�น อาท� การเปล+'ยนแปลงทางเศึรษฐก�จุ การเม�อง และว�ฒนธรรมทางสั�งคมท�'วไป การค*นคว*าและพับความร5 *ใหม� ๆ ใมนทางว�ทยาศึาสัตร0ของมน�ษย0ในสัม�ยกร+กโบราณก�อให*เก�ดความค�ดท+'ม+เหต�ม+ผล การอภ�ปรายโต*แย*ง และการใช่*ตรรกว�ทยาในการแก*ไขป7ญหาข*อข�ดแย*งต�าง ๆ ไม�ว�าจุะเป3นเศึรษฐก�จุและการเม�องของสั�งคมสัม�ยกร+กโบราณ และสั�'งน+2เป3นสัาเหต�สั�าค�ญของการเก�ดข�2นของความค�ดทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตย (Democratic thought)

ของนครร�ฐเอเธนสั0ในสัม�ยด�งกล�าวในย�คสัม�ยกลางท+'ความร5 *ของมน�ษย0ถึอยหล�งกล�บไปสั5�ความค�ดท+'ขาด

หล�กเหต�ผลและตรรกว�ทยา เน�'องจุากอ�ทธ�พัลของล�ทธ�ศึาสันาต�าง ๆ ท+'ห*ามเผยแพัร�ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ท+'ข�ดก�บค�าสัอนทางศึาสันา ล�กษณะเช่�นน+2ท�าให*เก�ดผลกระทบต�อสั�งคมมน�ษย0ในด*านเศึรษฐก�จุและการเม�องอย�างมาก ด�งจุะเห�นได*จุากการม+ระบบเศึรษฐก�จุแบบผ5กขาด และความค�ดทางการเม�องแบบอ�านาจุเด�ดขาด (Absolutism) อ�นเป3นท+'ม+ของระบอบการปกครองท+'ไม�เป3นประช่าธ�ปไตย ซึ่�'งได*แก� ระบอบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ (Absolute

monarchy) ท+'ม+การยอมร�บอ�านาจุความช่อบธรรมของกษ�ตร�ย0หร�อผ5*ปกครองเพั+ยงคนเด+ยวอย�างเด�ดขาด

อย�างไรก�ตาม เม�'อเร�'มเข*าสั5�ย�คสัม�ยใหม� ต� 2งแต� ค.ศึ. 1500 เป3นต*นมา ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ได*ร�บการร�2อฟื้<2 นข�2นมาอ+ก โดยเฉพัาะในช่�วงฟื้<2 นฟื้5ศึ�ลปว�ทยาการแบบกร+กโบราณข�2นมาใหม� ระหว�าง ค.ศึ. 1440-1540 ในช่�วงเวลาน+2อาจุกล�าวได*ว�า เป3นช่�วงของ การเตร+ยมเข*าสั5�ย�คใหม� ในระยะน+2อ�ทธ�พัล“ ”

ของสัถึาบ�นศึาสันาลดลง (แต�ย�งไม�หมดไป) การใช่*หล�กเหต�ผลและตรรกว�ทยาม+มากข�2น จุนท�าให*มน�ษย0ม+ความม�'นใจุว�าจุะสัามารถึตอบป7ญหาต�าง ๆ ท�2งหมดได* และในช่�วงศึตวรรษท+' 18 เป3นต*นมา การเปล+'ยนแปลงทางว�ทยาศึาสัตร0ม+ผลกระทบต�อระบบเศึรษฐก�จุและการเม�องอย�างมหาศึาลเช่�นเด+ยวก�น กล�าวค�อ

การเก�ดข�2นของระบบเศึรษฐก�จุแบบท�นน�ยม และระบอบการเม�องแบบประช่าธ�ปไตย (ร�2อฟื้<2 นจุากระบอบประช่าธ�ปไตยสัม�ยกร+กโบราณ) ด�งจุะเห�นได*จุากต�วอย�างในประเทศึอ�งกฤษ และฝร�'งเศึสัท+'ม+การเปล+'ยนแปลงทางการเม�องอย�างช่�ดเจุน และกลายเป3นต�วแบบของระบอบการปกครองของประเทศึอ�'นๆ ในเวลาต�อมา

แต�กระน�2นก�ตาม ความค�ดทางการเม�องของมน�ษย0ก�ม�ได*หมายความว�า จุะม+ล�กษณะอย�างใดอย�างหน�'งอย�างเด�ดขาด เม�'อม+การเปล+'ยนแปลงความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0และเทคโนโลย+ เพั+ยงแต�ว�าจุะม+ล�กษณะเด�นของความค�ดทางการเม�องแบบหน�'งในช่�วงเวลาหน�'ง และม+ความค�ดทางการเม�องแบบอ�'น ๆ เป3นล�กษณะด*านรองในช่�วงเวลาเด+ยวก�น ต�วอย�างเช่�น ในขณะท+'ม+ความค�ดทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตยเป3นกระแสัหล�ก (ล�กษณะเด�น) ของสั�งคม ก�จุะม+ความค�ดทางการเม�องแบบอ�านาจุเด�ดขาด (ล�กษณะรอง) ควบค5�ก�นไปด*วยในสั�งคมมน�ษย0สัม�ยใหม�

ด�งน�2นในบทความน+2 จุะเป3นการน�าเสันอกรอบการว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องของสั�งคมไทย ภายใต*แนวทางการว�เคราะห0 (approach) เช่�งสั�งคมว�ทยาภายใต*จุ�ดเน*นในเร�'อง สั�งคมว�ทยาของความร5 * “ ” (Sociology of

knowledge) ท+'จุะอธ�บายว�า การเปล+'ยนแปลงทางความร5 *ของสั�งคมมน�ษย0ในช่�วงสัม�ยต�าง ๆ จุะม+ผลกระทบหร�ออ�ทธ�พัลต�อความค�ดทางสั�งคมในด*านเศึรษฐก�จุและการเม�อง โดยเฉพัาะในทางการเม�องน�2น ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0และเทคโนโลย+ จุะม+ผลกระทบหร�ออ�ทธ�พัลต�อความค�ดทางการเม�องอย�างมาก ด�งท+'จุะได*กล�าวถึ�งในล�าด�บต�อไป ในสั�วนท+' 2 ของบทความน+2จุะเป3นการอธ�บายถึ�งกรอบความค�ดท+'น�ามาใช่*ว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องในล�กษณะท�'วไป จุ�ดได*ว�าเป3นต�วแบบ (model) หน�'งเท�าน�2นในการว�เคราะห0ในเช่�งสั�งคมว�ทยา ว�าด*วยความสั�มพั�นธ0ระหว�างพั�ฒนาการของความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ก�บความค�ดทางการเม�องในแต�ละย�คสัม�ย สั�าหร�บในสั�วนท+' 3 จุะเป3นการกล�าวถึ�ง ล�กษณะการเปล+'ยนแปลงความค�ดทางการเม�องของสั�งคมไทย อ�นเป3นผลมาจุากความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ท+'เข*ามาโดยเฉพัาะ ในช่�วงสัม�ยปลายร�ตนโกสั�นทร0ตอนต*น และในสั�วนสั�ดท*ายของบทความน+2 จุะเป3นการสัร�ปประเม�นผลของการน�าแนวการว�เคราะห0ด�งกล�าวมาใช่*ในสั�งคมไทย

ก ร อ บ ใ นำ ก า ร ว� เ ค ร า ะ ห� ค ว า ม ค� ด ท า ง ก า ร เ ม� อ งแนวทางในการว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องท+'จุะน�ามาใช่*ก�ค�อ แนวค�ด

ในทางสั�งคมว�ทยาเก+'ยวก�บ สั�งคมว�ทยาของความร5 * “ ” (Sociology of

knowledge) ซึ่�'งจุะเป3นการให*ความสันใจุเก+'ยวก�บท�กสั�'งท�กอย�างท+'ก�อให*เก�ดความร5 *ในสั�งคม โดยแนวทางน+2จุะให*ความสั�าค�ญก�บความร5 *ในสั�งคมว�า เป3นแหล�งท+'มาของโลกทรรศึน0ของมน�ษย0ในสั�งคมน�2น โลกทรรศึน0ในท+'น+2จุะม+ความหมายท+'ครอบคล�มถึ�งท�ศึนะ (ideas) ความค�ด (thought) ค�าน�ยม (values) จุ�ตสั�าน�ก (consciousness) ซึ่�'งในท+'สั�ดจุะน�าไปสั5�การสัร*างความเป3นจุร�งทางสั�งคม (Social Construction of reality) ในสั�งคมด�งกล�าว

จุ�งอาจุกล�าวได*ว�า ภายใต*แนวค�ดสั�งคมว�ทยาของความร5 * บรรดาความร5 *ประเภทต�าง ๆ ท+'มน�ษย0ได*ร�บจุากสั�'งต�าง ๆ ไม�ว�าจุะเป3นศึาสัตร0ใด ๆ ค�าสัอนทางศึาสันา ประสับการณ0 ค�าบอกเล�าจุากผ5*อ�'น และ ฯลฯ จุะเป3นต�วก�าหนดโลกทรรศึน0ของมน�ษย0ในสั�งคม ด�งน�2น

ความค�ดทางการเม�อง ซึ่�'งเป3นสั�วนหน�'งของความค�ดทางสั�งคมและโลกทรรศึน0ของมน�ษย0จุ�งเก�ดข�2นและเปล+'ยนแปลงไปตามความร5 *ท+'มน�ษย0ได*ร�บเข*ามาและย�ดถึ�อไว*ว�าเป3น ความจุร�งทางสั�งคม (Social Reality)

ภายใต*แนวค�ดข*างต*น เราอาจุสัร*างต�วแบบในการว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�อง ในแง�ของท+'มาของความค�ดทางการเม�องแบบต�าง ๆ ได* ด�งแผนภาพัด�งต�อไปน+2 (แผนภาพัท+' 1)

แผนำภาพท#$ 1 ตั�วแบบการว�เคราะห�ความค�ดทางการเม�องภายใตั�แนำวค�ดส�งคมว�ทยาของความร��

จุากต�วแบบข*างต*น เราจุ�งว�เคราะห0ได*ว�า การท+'จุะเข*าใจุความค�ดทางการเม�องของสั�งคมใดสั�งคมหน�'งน�2น ในข�2นตอนแรกสั�ดท+'จุะต*องว�เคราะห0ก�ค�อ ความร5 *ท+'คนในสั�งคม น�2นได*ม+อย5�ในช่�วงเวลาใดเวลาหน�'งน�2นเป3นอย�างไร กล�าว

ความร5 *จุากแหล�งต�าง ๆ : ศึาสัตร0สัาขาต�าง ๆ , ศึาสันา , ประสับการณ0 , ค�า

โลกทรรศึน0

ท�ศึนะ / ค�าน�ยม จุ�ตสั�าน�ก ความค�ดทางสั�งคม /

ค�อ ม+เน�2อหาสัาระ (Content) อย�างไรบ*าง และอะไรเป3นแหล�งท+'มาของความร5 *ด�งกล�าวเหล�าน�2น

ในข�2นตอนต�อมา เม�'อเก�ดความร5 *ข� 2นต*นแล*ว เราจุะต*องว�เคราะห0ให*ได*ว�า ความร5 *ด�งกล�าวก�อให*เก�ดโลกทรรศึน0แบบใดบ*างแก�คนในสั�งคมด�งกล�าว จุะต*องม+การจุ�ดประเภทของโลกทรรศึน0ท+'เก�ดข�2นภายในสั�งคมว�า โลกทรรศึน0แบบใดเป3นล�กษณะเด�นหร�อสั�าค�ญและโลกทรรศึน0แบบใดเป3นล�กษณะรองท+'ปรากฎอย5�ร�วมก�นในสั�งคมน�2น

หล�งจุากน�2น จุ�งมาสั5�ข� 2นตอนท+'จุะว�เคราะห0ว�า โลกทรรศึน0ต�าง ๆ ท+'ปรากฎอย5�ในสั�งคม ได*สั�งผลกระทบหร�อม+อ�ทธ�พัลต�อการสัร*างความค�ดทางการเม�องอย�างไรบ*าง โดยการว�เคราะห0เน�2อหาสัาระของความค�ดทางการเม�องเป3นสั�าค�ญ

ด*วยว�ธ+การด�งกล�าวข*างต*น เราจุะสัามารถึหาความสั�มพั�นธ0ระหว�างความร5 *ท+'เก�ดข�2นในสั�งคมภายใต*แหล�งความร5 *ต�าง ๆ ก�บเน�2อหาสัาระของความค�ดทางการเม�องได* โดยการศึ�กษาว�เคราะห0เปร+ยบเท+ยบระหว�างสั�งคมต�าง ๆ ในช่�วงเวลาเด+ยวก�น หร�อในสั�งคมหน�'งเด+ยวก�น แต�ในช่�วงเวลาท+'แตกต�างก�นได* โดยอาศึ�ยข*อม5ลและหล�กฐานทางประว�ต�ศึาสัตร0เท�าท+'ปรากฎในสั�งคมน�2น ๆ เป3นสั�าค�ญ

ในการว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องของไทย น�กว�ช่าการสั�วนใหญ�เท�าท+'ผ�านมา จุะพับว�า น�กว�ช่าการไทยจุะให*ความสั�าค�ญก�บความร5 *ท+'ม+ท+'มาจุากศึาสันาเป3นสั�วนใหญ� โดยพัยายามอธ�บายอ�ทธ�พัลของค�าสัอนทางศึาสันา โดยเฉพัาะศึาสันาพั�ทธท+'ม+ต�อความค�ดทางการเม�องของไทย ท�2งน+2เน�'องจุากสั�งคมไทยเป3นสั�งคมท+'ก�าล�งพั�ฒนาและเปล+'ยนแปลงจุากสั�งคมด�2งเด�มไปสั5�สั�งคมสัม�ยใหม� และม+ระยะเวลาเร�'มต*นพั�ฒนาด*วยความร5 *สัม�ยใหม�เพั+ยง 100 กว�าปBเท�าน�2น ด�งน�2น ความร5 *แบบด�2งเด�มซึ่�'งเน*นความร5 *ท+'ม+มาจุากค�าสัอนทางศึาสันาและล�ทธ�ความเช่�'อต�าง ๆ จุ�งเป3นสั�'งท+'น�กว�ช่าการเช่�'อว�า เป3นความร5 *กระแสัหล�กในสั�งคมไทยท+'ม+อ�ทธ�พัลต�อความค�ดทางการเม�องไทย ต�2งแต�อด+ตเป3นต*นมา ตลอดระยะเวลา 700 กว�าปBของประว�ต�ศึาสัตร0ของสั�งคมไทย

เม�'อศึ�กษางานเข+ยนทางว�ช่าการเก+'ยวก�บความค�ดทางการเม�องไทยของ ดร.ว�ทยา สั�จุร�ตธนาร�กษ0 ซึ่�'งเน*นในเร�'องฐานท+'มาของอ�านาจุตามความค�ดของคนไทย ก�พับว�า ความร5 *ในทางศึาสันาพั�ทธและพัราหมณ0หลาย ๆ อย�างได*เข*ามาม+สั�วนเก+'ยวข*องในการสัร*างแนวค�ดเร�'องอ�านาจุของไทย เช่�น ในเร�'องบ�ญบารม+ การท�าด+ สั�'งศึ�กด�Cสั�ทธ�C อภ�น�หาร ฤทธ�Cเดช่ ตลอดจุนวาสันาของผ5*ท+'ได*ร�บการยอมร�บว�าเป3นผ5*ท+'ม+อ�านาจุในสั�งคมไทย ด�งน�2นจุ�งพัอสัร�ปได* ความค�ดทางการ

เม�องของไทยในเร�'องของฐานท+'มาของอ�านาจุแล*ว จุะต*องน�าความร5 *ทางศึาสันาเข*ามาร�วมว�เคราะห0ด*วยเสัมอ ถึ*าเป3นการว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องของไทยโบราณ และในช่�วงท+'ม+การเปล+'ยนแปลงในป7จุจุ�บ�นท+'ม+การผสัมผสัานความค�ดทางการเม�องของไทยสัม�ยโบราณเข*าก�บความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ของไทย (ความค�ดเร�'องประช่าธ�ปไตยเสัร+น�ยม)

เช่�นเด+ยวก�บงานเข+ยนของ ดร.สัมเก+ยรต� ว�นทะนะ ในการเสันอกรอบการว�เคราะห0อ�านาจุด�2งเด�มในสั�งคมไทย ได*พัยายามขยายความร5 *ในเร�'องอ�านาจุในสั�งคมไทยให*กว*างขวางออกไป นอกเหน�อจุากเร�'องค�าสัอนทางศึาสันาพั�ทธและพัราหมณ0 โดยสัมเก+ยรต�ได*น�าความร5 *เร�'องภ5ต�ผ+ปBศึาจุเข*ามาร�วมว�เคราะห0ด*วย อย�างไรก�ตาม จุ�ดเน*นในงานเข+ยนของเขาก�ย�งคงถึ�อว�า ความร5 *ท+'มาจุากค�าสัอนทางศึาสันา (พั�ทธและพัราหมณ0) เป3นแหล�งท+'มาของความค�ดทางการเม�องของไทยในเร�'องอ�านาจุ

ในท�านองเด+ยวก�นในงานเข+ยนเก+'ยวก�บอ�านาจุในสั�งคมไทยของ ดร.สั�วรรณา วงศึ0ไวศึยวรรณ ก�ได*ย�2าถึ�งความสั�มพั�นธ0ของความร5 *ทางศึาสันาพั�ทธในเร�'อง บ�ญ ก�บแนวค�ดทางการเม�องในเร�'อง อ�านาจุ ในความเช่�'อของคน“ ” “ ”

ไทย โดยได*อธ�บายสัร�ปว�าบ�ญตามค�าสัอนทางพั�ทธศึาสันาได*เป3นสั�'งก�าหนดสัถึานภาพัดของบ�คคลในสั�งคมไทยให*ม+ระด�บแตกต�างก�น ซึ่�'งหมายถึ�งการม+บทบาทหน*าท+'แตกต�างก�น และรวมถึ�งการม+อ�านาจุท+'แตกต�างก�นด*วย อย�างไรก�ตาม บ�ญและอ�านาจุในค�าสัอนทางศึาสันาก�ม�ได*ด�ารงอย5�ถึาวร แต�ม+การเปล+'ยนแปลงเสัมอท�2งในแง�ของการได*มาและเสั�'อมถึอยไปตามหล�กไตรล�กษณ0 (ท�กข0 อน�จุจุ�ง และอน�ตตา)

งานเข+ยนท+'อาจุกล�าวได*ว�า ได*น�าความร5 *ทางศึาสันาพั�ทธ โดยเฉพัาะค�าสัอนท+'ปรากฎในพัระสั5ตรสั�าค�ญๆ เข*ามาอธ�บายโลกทรรศึน0ของคนในสั�งคมท+'น�บถึ�อพั�ทธศึาสันาก�ค�อ งานเข+ยนของ ดร.ว+ระ สัมบ5รณ0 โดยเขาได*ว�เคราะห0ถึ�งความร5 *ในเร�'องพัระธรรมว�น�ยท+2ปรกกฎในพัระสั5ตรสั�าค�ญ ๆ ได*แก� อ�คค�ญญสั5ตร จุ�กกว�ตต�สั5ตร และสั�งคาลสั5ตร โดยช่+2ว�าพัระสั5ตรเหล�าน+2เป3นท+'มาของความร5 *ในเร�'องประว�ต�ศึาสัตร0และการเม�อง ล�กษณะของร�ฐท+'ด+ (ธรรมร�ฐ) ความสัาม�คค+ของคนในร�ฐ ตลอดจุนสัถึานภาพั และหน*าท+'คนในสั�งคม

ด�งน�2น เม�'อพั�จุารณาจุากกรอบความค�ดในเร�'องสั�งคมว�ทยาของความร5 * ตลอดจุนงานเข+ยนเก+'ยวก�บความค�ดทางการเม�องของไทย โดยเฉพัาะในเร�'องอ�านาจุ ซึ่�'งเป3นแก�นใจุกลางของเร�'องราวทางการเม�องแล*ว เราอาจุสัร�ปได*ว�า สั�งคมว�ทยาของความร5 *อ�นเป3นท+'มาของความค�ดทางการเม�องไทยในสัม�ย

โบราณจุนถึ�งป7จุจุ�บ�น ล*วนแต�ได*ร�บความร5 *มาจุากแหล�งค�าสัอนทางศึาสันา โดยเฉพัาะศึาสันาพั�ทธเป3นด*านหล�ก โดยม+ความร5 *ท+'มาจุากแหล�งอ�'น ๆ เป3นด*านรอง เช่�น ความร5 *ในเร�'องผ+สัาง เป3นต*น ด*วยเหต�น+2เองโลกทรรศึน0ทางการเม�องของไทยจุ�งได*ร�บอ�ทธ�พัลอย�างมากจุากค�าสัอนทางศึาสันาและเป3นสัาเหต�สั�าค�ญให*ท�ศึนะ / ค�าน�ยม จุ�ตสั�าน�ก และความค�ดทางสั�งคมการเม�องของไทยได*ร�บอ�ทธ�พัลด�งกล�าวด*วยเช่�นก�น

การเปลี่#$ยนำแปลี่งความค�ดทางการเม�องของไทย : ม�ตั�ของส�งคมว�ทยาของความร��

ด�งท+'กล�าวมาแล*วในตอนต*นว�าภายใต*กรอบความค�ดทางสั�งคมว�ทยาของความร5 *โลกทรรศึน0ทางการเม�องเปล+'ยนแปลงไปตามความร5 *ของมน�ษย0ท+'เปล+'ยนแปลงไป ด�งน�2นความค�ดทางการเม�องซึ่�'งเป3นสั�วนหน�'งของโลกทรรศึน0ทางการเม�องจุ�งผ�นแปรไปตามความร5 *ของมน�ษย0ท+'เปล+'ยนแปลงไปด*วยเช่�นก�น

กล�าวสั�าหร�บสั�งคมไทย ต�2งแต�สัม�ยสั�โขท�ยเป3นต*นมาจุนถึ�งสัม�ยร�ตนโกสั�นทร0 ความร5 *ต�าง ๆ แทบท�กเร�'องล*วนผ5กพั�นก�บหล�กธรรมของพั�ทธศึาสันา สัถึาบ�นทางสั�งคมท+'ถึ�ายทอดความร5 *ให*แก�สั�งคมไทยมานานน�บพั�นปB ก�ค�อ ว�ด ซึ่�'งม+อ�ทธ�พัลอย�างย�'งต�อโลกทรรศึน0ของคนไทย ว�ดจุ�งเปร+ยบเสัม�อน“ ”

โรงเร+ยนท+'ถึ�ายทอดความร5 *ต�าง ๆ ให*ก�บคนไทยมาโดยตลอดสั�าหร�บช่นช่�2นผ5*ปกครองของไทย ต�2งแต�อด+ตก�เช่�นเด+ยวก�น พัระมหา

กษ�ตร�ย0และข�นนาง นอกเหน�อจุะได*ร�บการสั�'งสัอนความร5 *ต�าง ๆ ในการปกครอง เช่�น ต�าราพั�ช่�ยสังคราม และการใช่*อาว�ธภายในว�งแล*ว ย�งต*องผ�านการศึ�กษาในว�ดเช่�นเด+ยวก�น เพั�'อร�บเอาความร5 *ต�าง ๆ ท+'ปรากฎอย5�ในพัระธรรมค�าสั�'งสัอนตามพั�ทธศึาสันาและล�ทธ�ความเช่�'อต�าง ๆ ท+'ยอมร�บก�นว�าเป3นศึ�ลปว�ทยาการในสัม�ยก�อน ระบบการศึ�กษาของไทยล�กษณะท+'ม+ว�ดและว�งเป3นจุ�ดศึ5นย0กลางเช่�นน+2 ท�าให*ความค�ดทางการเม�องของไทยได*ร�บอ�ทธ�พัลจุากศึาสันาพั�ทธอย�างมาก โลกทรรศึน0ทางสั�งคมและการเม�องจุ�งเป3นโลกทรรศึน0แบบพั�ทธศึาสันาท+'ยอมร�บเร�'องบ�ญกรรมและบารม+ของผ5*ปกครองท+'ด�ารงตนเป3นธรรมราช่า ก�อให*เก�ดการยอมรร�บอ�านาจุของผ5*ปกครองโดยไม�ม+ข*อโต*แย*ง เน�'องจุากม+ความเช่�'อว�าผ5*ปกครองเป3นคนด+ ม+ค�ณธรรม หร�อม+บ�ญบารม+สั5งมาก จุ�งสัมควรได*ร�บการยกย�องว�าเป3นผ5*ปกครอง เพัราะจุะน�าร�ฐไปสั5�การปกครองท+'ม+ธรรมะเป3นเคร�'องช่+2น�า แม*ว�าจุะเป3นการปกครองโดยผ5*ปกครองเพั+ยงคนเด+ยว ค�อพัระมหากษ�ตร�ย0ก�ตาม ล�กษณะความค�ดทางการเม�องด�งกล�าวน+2สัอดคล*องก�บระบอบการปกครองแบบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ย0ท+'ม+มาต�2งแต�สัม�ยสั�โขท�ย ซึ่�'งเน*นการม+

อ�านาจุทางการเม�องเด�ดขาดของพัระมหากษ�ตร�ย0เพั+ยงพัระองค0ด+ยว เพัราะทรงเป3นผ5*ปกครองท+'ม+ธรรมะ หร�อธรรมราช่า สัอดคล*องก�บความร5 * ความเช่�'อตามค�าสัอนของพั�ทธศึาสันาท+'ได*ร�บการอบรมสั�'งสัอนมากจุากว�ด

การถึ�ายทอดความร5 *ท+'ม+อ�ทธ� พัลของศึาสันาเป3นแกนหล�กในสั�งคมไทยด�าเน�นมาเป3นเวลานานต�2งแต�สัม�ยสั�โขท�ยจุนถึ�งช่�วงร�ตนโกสั�นทร0ตอนต*น เม�'อม+การ�บเอาอารยธรรม ตะว�นตกเข*ามาในสั�งคมไทยสัม�ยร�ช่กาลท+' 3 เม�'อม+การเปDดประต5การค*าเสัร+ก�บช่าต�ตะว�นตก ในปB พั.ศึ. 2398 ความร5 *สัม�ยใหม�ท+'ปราศึจุากอ�ทธ�พัลศึาสันาได*แพัร�เข*ามาสั5�สั�งคมไทยม+มากข�2นตามล�าด�บ โดยเฉพัาะความร5 *ทางด*านว�ทยาศึาสัตร0ของตะว�นตกในด*านดาราศึาสัตร0และการแพัทย0 ซึ่�'งจุ�ดได*ว�าม+สั�วนโต*แย*งค�าสัอนทางศึาสันาในหลายเร�'อง เช่�น ในเร�'อง นรก-สัวรรค0 และภ5ต�ผ+-เทวดา เป3นต*น แม*ว�าเร�'องเหล�าน+2จุะไม�ใช่�แก�นแท*ของศึาสันาพั�ทธก�ตาม แต�ความร5 *ในทางว�ทยาศึาสัตร0ก�ท�าให*ความร5 *เด�มของสั�งคมไทยในบางเร�'องเร�'มสั�'นคลอน

การเปล+'ยนแปลงด*านความร5 *ในสั�งคมไทยท+'เก�ดข�2นในปลายร�ตนโกสั�นทร0ตอนต*นท�าให*ร�ช่กาลท+' 4 พัระบาทสัมเด�จุพัระจุอมเกล*าเจุ*าอย5�ห�ว เก�ดความสั�บสันในความร5 *ท+'พัระองค0ม+อย5�แต�เด�ม ซึ่�'งไม�สัอดคล*องก�บควมร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ท+'เพั�'งเข*ามาและในท+'สั�ดพัระองค0ก�ทรงยอมร�บความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0สัม�ยใหม� หล�กฐานท+'เห�นได*อย�างเด�นช่�ดก�ค�อ พัระองค0ทรงปร�บปร�งค�าสัอนในพั�ทธศึาสันาให*ม+เหต�ม+ผลไม�ข�ดแย�งก�บความร5 *ในทางว�ทยาศึาสัตร0 โดยทรงต�2งน�กายใหม�ข�2นมา เร+ยกว�า ธรรมย�ต�น�กาย เพั�'อให*เป3น“ ”

แหล�งความร5 *ทางพั�ทธศึาสันาท+'ปฏ�เสัธค�าสัอนหลาย ๆ อย�างตามน�กายเด�ม หร�อท+'เร+ยกว�า มหาน�กาย ของพั�ทธศึาสันาในประเทศึไทย ท+'เคยม+มาต�2งแต�สัม�ย“ ”

สั�โขท�ย ต�วอย�างเช่�น การปฏ�เสัธความเช่�'อในเร�'อง โช่คลาง ภ5ต�ผ+ปBศึาจุ เป3นต*นจุ�งกล�าวได*ว�า เม�'อพั�จุารณาจุากประว�ต�ศึาสัตร0จุะเห�นได*ว�า พัระบาท

สัมเด�จุพัระจุอมเกล*าเจุ*าอย5�ห�วทรงเป3นน�กปกครองหร�อผ5*ปกครองท+'ใช่*ความค�ดแบบว�ทยาศึาสัตร0เป3นหล�ก แม*ค�าสัอนในทางศึาสันาก�ทรงปร�บปร�งให*สัอดคล*องก�บหล�กการทางว�ทยาศึาสัตร0 พัร*อม ๆ ก�บการท+'พัระองค0ทรงยอมร�บความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0สัม�ยใหม� พัระองค0ก�ทรงต*องการให*เจุ*านายและข*าราช่การใกล*ช่�ดพัระองค0ม+ความร5 *ในเร�'องด�งกล�าวด*วย โดยพัระองค0ทรงค�ดว�า จุะเป3นบ�นไดข�2นแรกท+'จุะเปล+'ยนแปลงความค�ดทางสั�งคม ซึ่�'งก�ค�อประช่าช่นหร�อราษฎรท�'วไป

ด�งน�2นจุ�งอาจุสัร�ปได*ว�าในสัม�ยร�ช่กาลท+' 4 หน�ออ�อนของความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ได*เร�'มก�อต�วในสั�งคมไทย โดยผ�านการเปDดประต5การค*าในปลายสัม�ยร�ช่กาลท+' 3 ล�กษณะด�งกล�าวน+2สั�งผลให*ความร5 *ท+'ม+รากฐานบนค�าสัอนทางศึาสันาเร�'มสั�'นคลอน และเป3นจุ�ดเร�'มต*นของการเปล+'ยนแปลงทางสั�งคมในสัม�ยร�ช่กาลต�อมา

เม�'อเข*าสั5�ร �ช่สัม�ยของพัระบาทสัมเด�จุพัระจุ�ลจุอมเกล*าเจุ*าอย5�ห�ว ร�ช่กาลท+' 5 ในช่�วงต*นร�ช่กาลระหว�าง พั.ศึ. 2411-2434 เน�'องจุากพัระองค0ย�งทรงพัระเยาว0 และอย5�ระหว�างการศึ�กษา ท�าให*อ�านาจุหน*าท+'ในการปกครองตกอย5�ก�บผ5*สั�าเร�จุราช่การแทนพัระองค0 ค�อเจุ*าพัระยามหาศึร+สั�ร�ยวงศึ0 ซึ่�'งเป3นข�นนางช่�2นผ5*ใหญ�ห�วเก�า การเปล+'ยนแปลงในเร�'องความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0และว�ทยาการสัม�ยใหม�จุ�งเป3นไปอย�างล�าช่*า และไม�ก�อผลให*เก�ดการเปล+'ยนแปลงในโลกทรรศึน0ทางการเม�องแต�อย�างใด ในสั�งคมไทยขณะน�2น

อย�างไรก�ตาม น�บต�2งแต� พั.ศึ. 2435 เป3นต*นมา พัระบาทสัมเด�จุพัระจุ�ลจุอมเกล*าเจุ*าอย5�ห�วทรงพัระราช่อ�านาจุในการปกครองอย�างเด�ดขาด เน�'องจุากการสั�2นช่+ว�ตลงของเจุ*าพัระยามหาศึร+สั�ร�ยวงศึ0 อด+ตผ5*สั�าเร�จุราช่การแทนพัระองค0 ท�าให*พัระองค0สัามารถึบร�หารราช่การแผ�นด�นโดยอ�สัระตามพัระราโช่บายของพัระองค0เอง ประกอบก�บการท+'พัระองค0ได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม� ตามท+'พัระราช่บ�ดาได*ก�าหนดไว* ท�าให*ความร5 *ของพัระองค0ได*ร�บอ�ทธ�พัลจุากความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0อย�างมาก นอกจุากน+2แล*วบรรดาพัระอน�ช่าของพัระองค0ท�2งหลายก�ได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม�เช่�นก�นอ+กด*วย จุ�งเป3นสัาเหต�สั�าค�ญ ให*พัระองค0สัามารถึปฏ�ร5ปสั�งคมไทยในด*านต�าง ๆ ให*ท�นสัม�ยข�2นได* เช่�น การเล�กทาสั การจุ�ดต�2งกระทรวง และการสัร*างระบบการศึ�กษาสัม�ยใหม�ให*ก�บราษฎร

จุากจุ�ดน+2เองท+'ม+การสัร*างระบบการศึ�กษาสัม�ยใหม�ข�2นในสั�งคมไทย ท�าให*ความร5 *ทางว�ทยาการสัม�ยใหม�โดยเฉพัาะว�ทยาศึาสัตร0ได*เผยแพัร�ไปในบรรดาราษฎรช่าวไทยกว*างขวางข�2น โดยเฉพัาะในหม5�ข*าราช่การก�อนเป3นอ�นด�บแรก การสัร*างระบบการศึ�กษาสัม�ยใหม�ของพัระองค0 กระท�าโดยการสัร*างโรงเร+ยนข�2นเป3นสัถึาบ�นการศึ�กษาโดยตรงแทนว�ดท+'เคยใช่*มาแต�เด�ม ด�งน�2นบทบาทของสัถึาบ�นศึาสันาท+'ม+ต�อความร5 *ต�าง ๆ แต�เด�มจุ�งลดน*อยลงอย�างมาก

น�บต�2งแต�ช่�วงก�อนร�ช่กาลท+' 5 ถึ�งช่�วงต*นร�ช่กาลท+' 6 เล�กน*อย ค�อระหว�าง พั.ศึ. 2410-2455 บรรยากาศึของการเผยแพัร�ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0พั�2นฐานในสั�งบคมไทยได*ม+อย�างต�อเน�'องจุากข*อม5ลทางประว�ต�ศึาสัตร0 ได*สัร�ปไว*ว�า

1. เจุ*านายช่�2นสั5งบางท�านเห�นความสั�าค�ญของว�ทยาการสัม�ยใหม� ต�วอย�างเช่�น เจุ*าพัระยาท�พัากรวงศึ0 ได*พั�มพั0หน�งสั�อ ก�จุจุาน�ก�จุ ในปB พั“ ” ,ศึ.

2410 ถึ�อได*ว�าเป3นต�าราพั�มพั0ทางว�ช่าว�ทยาศึาสัตร0เล�มท+'หน�'งของไทย จุ�ดประสังค0ในการเข+ยนและพั�มพั0ก�เพั�'อต*องการให*คนไทยได*เข*าใจุปรากฎการณ0ทางธรรมช่าต�ท+'ถึ�ายทอดโดยช่าวตะว�นตกให*ถึ5กต*องและหมาะสัม กล�าวค�อ อธ�บายปรากฎการณ0 ฟื้Eาร*อง ฟื้Eาผ�า ฝนตก ฯลฯ ตามแบบตะว�นตก แต�ปฏ�เสัธความเช่�'อเก+'ยวก�บพัระเจุ*าตามหล�กคร�สัตศึาสันา

2. สัาสั0นสัมเด�จุ ซึ่�'งเป3นลายพัระห�ตถึ0สัมเด�จุกรมพัระยานร�ศึราน�ว�ตต�วงศึ0และกรมสัมเด�จุพัระยาด�ารงราช่าน�ภาพั ปรากฎม+เน�2อหาว�ทยาศึาสัตร0อย5�ประมาณ 5 %

3. ย�ทธโกษ อ�นเป3นวารสัารรายเด�อนของทหารบก ได*ต+พั�มพั0เร�'องของว�ทยาศึาสัตร0ในคอล�มน0ท+'เร+ยกว�า ข�าวต�างประเทศึ และธรรมดาว�ทยา ปราก“ ” ”

ฎว�าม+เน�2อหาว�ทยาศึาสัตร0อย5�ประมาณ 5%

4. เร�'มม+การเร+ยนการสัอนว�ทยาศึาสัตร0อย5�ในโรงเร+ยนในร5ปของว�ช่าเล�อกต�2งแต�เร�'มต�2งกระทรวงธรรมการใน พั.ศึ. 2435 เป3นต*นมา และพัอเร�'มเข*าปB พั.ศึ. 2455 จุ�งเร�'มใช่*ว�ช่าว�ทยาศึาสัตร0เป3นว�ช่าบ�งค�บท+'ต*องสัอนให*ก�บน�กเร+ยนท�กช่�2น

ผลจุากการเปล+'ยนแปลงด*านสั�งคมว�ทยาของความร5 *ในสั�บงคมไทยในช่�วงร�กาลท+' 4-5 ข*างต*นอาจุกล�าวได*ว�า ม+ผลกระทบต�อโลกทรรศึน0ทางการเม�องของบรรดาข�นนางและข*าราช่การ ตลอดจุนประช่าช่นสัาม�ญท�'วไป กล�าวค�อ ม+การน�าหล�กการใช่*เหต�ผลมาประกอบในการพั�จุารณา ระบอบการปกครองท+'ด�ารงอย5�ในขณะน�2นซึ่�'งเน*นอ�านาจุเด�ดขาดของพัระมหากษ�ตร�ย0เพั+ยงพัระองค0เด+ยว ในราว พั.ศึ. 2427 (หร�อตรงก�บ ร.ศึ. 103) คณะเจุ*านายและข*าราช่การจุ�านวนหน�'ง ซึ่�'งภายหล�งเร+ยกก�นท�'วไปว�า กล��มเจุ*านายและ“

ข*าราช่การ ร.ศึ. 103” ซึ่�'งล*วนแต�ได*ร�บการศึ�กษาว�ทยาการสัม�ยใหม�จุากต�างประเทศึท�2งสั�2น ได*กราบบ�งคมท5ลให*ในหลวงร�ช่กาลท+' 5 ทรงเปล+'ยนแปลงการปกครองจุากระบอบเด�ม โดยน�าหล�กการและเหต�ผลมาเป3นข*ออ*างเพั�'อปร�บปร�งระบอบการปกครองและการบร�หารประเทศึให*ม+ความเจุร�ญก*าวหน*าท�ดเท+ยมช่าต�ตะว�นตกท+'ก�าล�งล�าอาณาน�คมในขณะน�2น

ความค�ดทางการเม�องของกล��มเจุ*านายและข*าราช่การ ร.ศึ. 103 ซึ่�'งได*ร�บอ�ทธ�พัลจุากความร5 *จุากว�ทยาการสัม�ยใหม� รวมท�2งความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ในแง�ของการใช่*เหต�ผล พัอสัร�ปเน�2อหาสัาระได*ด�งน+2

1. จุะต*องเปล+'ยนแปลงการปกครองจุากระบอบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ย0มาเป3นระบอบร�ฐธรรมน5ญ ซึ่�'งม+พัระมหากษ�ตร�ย0เป3นพัระประม�ขในการบร�หารบ*านเม�องในการสั�'งการและการว�น�จุฉ�ยเร�'องต�าง ๆ ซึ่�'งได*ทรงมอบหมายให*ข�นนางผ5*ใหญ�ร�บพัระราช่โองการน�2น ๆ ไปปฏ�บ�ต�โดยท+'พัระองค0ม�ต*องทราบรายการน�2น ๆ ท�กอย�างด*วยพัระองค0เอง

2. พัระมหากษ�ตร�ย0ทรงแต�งต�2งข*าราช่การช่�2นผ5*ใหญ�ให*ด�ารงต�าแหน�งคณะเสันาบด+ ด5แลบร�หารงานในกระทรวง ทบวง กรมต�าง ๆ ภายใต*พัระบรมราช่าน�ญาตโดยม�ต*อง ให*เป3นพัระราช่ภาระของพัระมหากษ�ตร�ย0อ+กต�อไป และจุะต*องม+พัระราช่ประเพัณ+ในการสั�บสั�นตต�วงศึ0ท+'แน�นอน โดยม�ต*องให*พัระสังฆ์0หร�อข*าราช่การช่�2นผ5*ใหญ�และผ5*น*อยท�2งหลายเป3นผ5*เล�อกอ+ก เพั�'อความสังบสั�ขของบ*านเม�อง

3. ต*องขจุ�ดการท�จุร�ตในวงราช่การให*หมดไป และจุะต*องต�2งเง�นเด�อนให*ข*าราช่การตามสัมควรแก�ฐานะของตน

4. ต*องท�าการเปล+'ยนแปลงขนบธรรมเน+ยมและกฎหมายต�างๆ ซึ่�'งช่าวย�โรปลงความเห�นว�าเป3นอ�ปสัรรคต�อความเจุร�ญก*าวหน*าของบ*านเม�องให*หมดสั�2นไป

5. ต*องให*ราษฎรท�กคนม+ความสั�ขเท�าเท+ยมก�นภายใต*กฎหมายเด+ยวก�น การเก�บภาษ+ การสั�กเลข ต*องให*ความย�ต�ธรรมต�อท�กคน

6. ราษฎรท�'วราช่อาณาจุ�กร สัามารถึแสัดงความค�ดเห�นท+'เป3นประโยช่น0ในท+'สัาธารณะในหน�งสั�อพั�มพั0ได* แต�ถึ*าเป3นเร�'องเท�จุจุะต*องม+การลงโทษ

7. ผ5*ท+'จุะเป3นข*าราช่การ จุะต*องม+ความร5 *ทางด*านภาษาไทย ค�ดเลขเป3น ม+ช่�'อเสั+ยวง ม+ความประพัฤต�ด+ และม+อาย�พั*น 20 ปBข�2นไป ผ5*ใดประพัฤต�ช่�'วจุนถึ�งก�บถึอดยศึจุะร�บราช่การต�อไปม�ได*

กล�าวโดยสัร�ป ความค�ดทางการเม�องของกล��มเจุ*านายและข*าราช่การ รศึ. 103 เป3นความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ของไทย ท+'ได*ร�บอ�ทธ�พัลจุากองค0ความร5 *จุากว�ทยการสัม�ยใหม� ซึ่�'งรวมถึ�งความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0 ในแง�ของหล�กเหต�ผลท+'ม�ได*ม+การน�าเร�'องราวค�าสัอนทางศึาสันามาอ*างด�งแต�ก�อน

แม*ว�าพัระบาทสัมเด�จุพัระจุ�ลจุอมเกล*าเจุ*าอย5�ห�ว ร�ช่กาลท+' 5 จุะม+ความค�ดเห�นสัอดคล*องก�บกล��มเจุ*านายและข*าราช่การ ศึ. 103 ก�ตาม โดยเฉพัาะในเร�'องระบอบการปกครองน�2น ทรงเห�นด*วยก�บการม+ร�ฐธรรมน5ญ ร�ฐสัภา และพัรรคการเม�อง แต�ไม�ทรางเห�นด*วยก�บการม+สั�'งเหล�าน+2ในขณะน+2หร�อในสัม�ยของพัระองค0 เพัราะทรงม+ความค�ดว�าประช่าช่นย�งไม�พัร*อม เน�'องจุากพัระองค0ทรง

พั�จุารณาว�า ประช่าช่นย�งขาดการศึ�กษาในความร5 *สัม�ยใหม�ในว�ทยาการต�าง ๆ ซึ่�'งท�าให*ประช่าช่นอาจุขาดความร5 *ความเข*าใจุ และหล�กเหต�ผลต�าง ๆ ท+'จุะน�ามาใช่*ในการปกครองตนเองในระบอบประช่าธ�ปไตย ทรงเห�นว�า ม+เพั+ยงกล��มเจุ*านายและข*าราช่การบางสั�วนเท�าน�2นท+'ม+ความพัร*อม เช่�นน�2น ด�งน�2น การเปล+'ยนแปลงท+'เสันอข*างต*น จุ�งไม�สัอดคล*องก�บความพัร*อมของประช่าช่นในขณะน�2น

ความจุร�งแล*ว กระแสัความค�ดเห�นทางการเม�องสัม�ยใหม�ของไทย ม�ได*ม+เพั+ยงมาจุากกล��มเจุ*านายและข*าราช่การบางสั�วนเท�าน�2นในช่�วงร�ช่กาลท+' 5 แต�ม+ป7ญญาช่นบางคน ในช่�วงน�2นก�ได*ม+ความค�ดทางการเม�องในท�านองเด+ยวก�น ได*แก� ความค�ดทางการเม�องของ ก.ศึ.ร. ก�หลาบ ซึ่�'งเป3นบ�คคลท+'เคยร�บราช่การมาก�อน และได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม� เน�2อหาความค�ดทางการเม�องของ ก.ศึ.ร. ก�หลาบ เป3นการเสันอเร�'องท+'เก+'ยวก�บการบร�หารบ*านเม�องอย�างกว*าง ๆ โดยอาศึ�ยเร�'องหล�กการบร�หารงานบ�คคลในระบบราช่การสัม�ยใหม� การเน*นเร�'องความย�ต�ธรรมการวางแผนและการแก*ไขป7ญหาในการบร�หาร กล�าวโดยสัร�ป ความค�ดทางการเม�องของเขาม+หล�กการ ม+หล�กเกณฑ์0 ม+เหต�ผลตามว�ทยาการสัม�ยใหม� อน�'ง การน�าเสันอความค�ดของเขากระท�าใน พั.ศึ. 2441

โดยการออกหน�งสั�อช่�'อ สัยามประเภท ออกพั�มพั0จุ�าหน�าย“ ”

นอกจุากน+2 ย�งม+ป7ญญาช่นอ+กท�านหน�'งในสัม�ยร�ช่กาลท+' 5 ท+'เสันอความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ในท�านองเด+ยวก�น แต�เน*นในเร�'องระบอบการปกครองแบบจุ�าก�ดอ�านาจุตของพัระมหากษ�ตร�ย0โดยตรง ท�านผ5*น+2ค�อ เท+ยน“

วรรณ ซึ่�'งได*ม+โอกาสัได*ร�บความร5 *สัม�ยใหม�จุากการท�างานก�บฝร�'ง และได*เด�น”

ทางท�องเท+'ยวไปต�างประเทศึเป3นเวลาหลายปB ใน พั.ศึ. 2451 เท+ยนวรรณได*ท�าหน�งสั�อช่�'อ ศึ�ร�พัจุภาค ออกเป3นรายเด�อน ข*อเข+ยนของเขาแสัดงถึ�งความ“ ”

ค�ดทางการเม�องท+'เป3นปฏ�ก�ร�ยาต�อสัภาพัสั�งคมไทยในขณะน�2น โดยการว�พัากษ0ว�จุารณ0อย�างร�นแรง เช่�น ในเร�'องการม+ทาสั สั�ทธ�เสัร+ภาพั และความย�ต�ธรรมในสั�งคม เขาเห�นด*วยก�บการม+ผ5*แทนราษฎร การม+ร�ฐสัภา ซึ่�'งเป3นกลไกสั�าค�ญในการบร�หารประเทศึ โดยท+'ร�ฐสัภาจุะช่�วยแก*ไขป7ญหาของราษฎร ปEองก�นการฉ*อราษฎ0บ�งหลวง และกระต�*นให*ข*าราช่การปฏ�บ�ต�หน*าท+'โดยสั�จุร�ตเพั�'อประช่าช่น การม+ร�ฐสัภาจุะแสัดงถึ�งการม+สั�ทธ�เสัร+ภาพัของประช่าช่น

จุากท+'กล�าวมาข*างต*นเราจุะเห�นได*ว�า ความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม� ในเร�'องระบอบการปกครองท+'จุ�าก�ดอ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0 และเน*นการให*สั�ทธ�เสัร+ภาพัแก�ประช่าช่นน�2นเก�ดข�2นภายใต*บร�บททางสั�งคมท+'ก�าล�งม+การ

เปล+'ยนแปลงในช่�วงปลายร�ช่กาลท+' 4 ร�ช่กาลท+' 5 ซึ่�'งเป3นช่�วงเวลาเด+ยวก�บการร�บเอาว�ทยาการสัม�ยใหม�เข*ามา โดยเฉพัาะความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0 ซึ่�'งจุ�าเป3นต�อการพั�ฒนาประเทศึอย�างมาก

อย�างไรก�ตาม อ�ทธ�พัลของความร5 *ในว�ทยาการสัม�ยใหม� ก�ไม�อาจุก�อให*เก�ดการเปล+'ยนแปลงทางการเม�องอย�างเป3นร5ปธรรม ด�งท+'ม+การเสันอความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ไว*ในช่�วงด�งกล�าวข*างต*น เม�'อสั�2นสัม�ยร�ช่กาลท+' 5 ระบอบการปกครองของไทยก�ย�งคงเป3นระบอบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ย0อย5�เหม�อนเด�ม จุวบจุนเข*าสั5�ช่�วงร�ช่สัม�ยของพัระบาทสัมเด�จุพัระมงก�ฎเกล*าเจุ*าอย5�ห�ว ร�ช่กาลท+' 6 ก�ย�งด�ารงอย5�เหม�อนเด�ม อย�างไรก�ตาม ในช่�วงร�ช่กาลท+' 6 น+2 กระแสัความเจุร�ญก*าวหน*าทางว�ทยาการได*แพัร�กระจุายไปสั5�สั�วนต�างๆ ของสั�งคมไทยมากข�2น เน�'องจุากพัระองค0ทรงปร�บปร�งระบบการศึ�กษาให*ท�นสัม�ยเพั�'มมากข�2น โดยการจุ�ดต�2งมหาว�ทยาล�ยข�2นเป3นคร�2งแรกในประเทศึไทย ใน พั.ศึ. 2460 ค�อ จุ�ฬาลงกรณ0มหาว�ทยาล�ย นอกจุากน+2ย�งม+สัถึาบ�นการศึ�กษาระด�บสั5งอ+กหลายแห�งเก�ดข�2น

ผลกระทบท+'เป3นร5ปธรรมต�อความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ท+'เก�ดข�2นในช่�วงร�ช่กาลน+2ท+'สั�าค�ญได*แก� ความค�ดทางการเม�องของกล��มนายทหาร ร.ศึ.130 ซึ่�'งได*ร�วมก�นคบค�ดจุะเปล+'ยนแปลงการปกครองจุากระบอบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ย0 มาเป3นระบอบการปกครองท+'ม+ร�ฐธรรมน5ญเป3นหล�ก หร�อระบอบท+'จุ�าก�ดพัระราช่อ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0น�'นเองแต�ความล�บของการด�าเน�นการของนายทหารกล��มน+2ร � 'วไหลเสั+ยก�อน จุ�งถึ5กจุ�บก�มก�อนด�าเน�นการจุร�ง ๆ ใน พั.ศึ. 2454 คณะนายทหารกล��มน+2จุ�งถึ5กเร+ยกว�า กบฎ “

ร.ศึ.103”

โดยความจุร�งแล*วแนวพัระราช่ด�าร�ทางการเม�อง หร�อความค�ดทางการเม�องของพัระบาทสัมเด�จุพัระมงก�ฎเกล*าเจุ*าอย5�ห�วไม�ทรงแตกต�างจุากพัระราช่บ�ดา ค�อ ร�ช่กาลท+' 5 แต�อย�างใด กล�าวค�อ พัระองค0ทรงเห�นด*วยก�บหล�กการปกครองแบบประช่าธ�ปไตยท+'ม+พัระมหากษ�ตร�ย0เป3นประม�ขอย5�ภายใต*ร�ฐธรรมน5ญ เหม�อนประเทศึตะว�นตกท+'เจุร�ญก*าวหน*าแล*ว เช่�น อ�งกฤษ เบลเย+'ยม และเนเธอร0แลนด0 หากแต�พัระองค0ทรงพั�จุารณาว�า ความร5 *ความเข*าใจุในเร�'องน+2ย�งจุ�าก�ดแคบในหม5�ช่นช่�2นน�าท+'เป3นเช่�2อพัระวงศึ0และข*าราช่การบางสั�วนเท�าน�2น ด�งจุะเห�นได*จุากการท+'พัระองค0ทรงทดลองต�2งเม�องประช่าธ�ปไตยจุ�าลอง ค�อ ด�สั�ตธาน+ ข�2นในพัระราช่ว�งด�สั�ต เพั�'อใช่*เป3นสัถึานท+'ฝIกห�ดเช่�2อพัระ“ ”

วงศึ0และข*าราช่การ ได*เร+ยนร5 *การปกครองแบบประช่าธ�ปไตยในทางปฏ�บ�ต�

ในพั.ศึ. 2455 เพัราะ โดยความจุร�งแล*ว พัระองค0เองก�เป3นผ5*ได*ร�บการศึ�กษาว�ทยาการสัม�ยใหม�จุากประเทศึตะว�นตก เช่�นก�น ท�าให*พัระองค0ทรงยอมร�บระบอบการปกครองด�งกล�าวไม�แตกต�างจุากบรรดาผ5*ต*องการการเปล+'ยนแแปลงในกล��มกบฎ ร.ศึ. 130 แต�อย�างใด เพั+ยงแต�ทรงเห�นว�า ราษฎรย�งไม�พัร*อมเท�าน�2น ถึ*าน�ามาใช่*ก�จุะเก�ดผลเสั+ยมากกว�าผลด+ต�อช่าต�บ*านเม�อง สั�'งท+'พั�สั5จุน0ในเร�'องน+2ก�ค�อ การท+'พัระองค0ไม�ทรงลงพัระอาญาอย�างร�นแรงต�อคณะนายทหารท+'ร �วมก�อการกบฎ

กล�าวโดยสัร�ปในช่�วงร�ช่กาลท+' 6 แม*ว�าระบบการศึ�กษาสัม�ยใหม�และการศึ�กษาระด�บสั5งจุะเพั�'มมากข�2นในสั�งคมไทยก�ตามความร5 *เหล�าน+2ม+ผลกระทบอย�างมากต�อความค�ดทางการเม�องของช่นช่�2นน�าบางสั�วนท+'เป3นข*าราช่การเท�าน�2น ท�าให*เก�ดความค�ดท+'จุะเปล+'ยนแปลงการปกครองข�2นในหม5�นายทหารบางสั�วนเท�าน�2น ประช่าช่นสั�วนใหญ�ในกร�งเทพัฯ และต�างจุ�งหว�ดท+'ขาดความร5 *ในว�ทยาการสัม�ยใหม�จุ�งไม�สันนใจุในการเร+ยกร*องระบอบการปกครองสัม�ยใหม�แต�อย�างใด

เม�'อเข*าสั5�ร �ช่สัม�ยของพัระบาทสัมเด�จุพัระปกเกล*าเจุ*าอย5�ห�ว ร�ช่กาลท+' 7

ต�2งแต� พั.ศึ. 2468 ความค�ดทางการเม�องของบรรดาข*าราช่การบางสั�วนท+'จุะเปล+'ยนแปลงการปกครองไปสั5�ระบอบประช่าธ�ปไตยสัม�ยใหม�ก�ย�งคงม+อย5� กล�าวค�อ ต�2งแต� พั.ศึ. 2470 ได*ม+คณะบ�คคลคณะหน�'งท+'เร+ยกต�วเองว�า คณะ“

ราษฎร ประกอบด*วยข*าราช่การทหารเป3นสั�วนใหญ�และม+พัลเร�อนจุ�านวนหน�'ง”

ซึ่�'งเป3นป7ญญาช่นท+'ผ�านการศึ�กษาจุากต�างประเทศึได*เร�'มประช่�มเพั�'อวางแผนเปล+'ยนแปลงการปกครอง คร�2งแรกในประเทศึฝร�'งเศึสั และม+การประช่�มวางแผนต�ดต�อก�นมาอ+กหลายคร�2ง รวมท�2งในประเทศึไทย ตลอดช่�วงเวลาระหว�าง พั.ศึ. 2470-2474 คณะบ�คคลด�งกล�วม+ความค�ดทางการเม�องท+'สัน�บสัน�นระบอบการปกครองท+'ม+พัระมหากษ�ตร�ย0เป3นประม�ข ซึ่�'งเหม�อนก�บล�กษณะของประเทศึอ�งกฤษและเบลเย+'ยม

ความพัยายามของกล��มบ�คคลท+'เร+ยกต�วเองว�า คณะราษฎร น+2ได*ร�บ“ ”

การน�ามาปฏ�บ�ต�การทางการเม�อง จุนประสับความสั�าเร�จุ ในว�นท+' 24 ม�ถึ�นายน พั.ศึ. 2475 ซึ่�'งท�าให*ม+การเปล+'ยนแปลงการปกครองเป3นระบอบประช่าธ�ปไตยท+'ม+พัระมหากษ�ตร�ย0เป3นพัระประม�ขจุนตราบเท�าถึ�งท�กว�นน+2

โดยแท*จุร�งแล*ว เม�'อว�เคราะห0ความค�ดทางการเม�องของคณะราษฎรแล*วก�ไม�แตกต�าง จุากกระแสัความค�ดทางการเม�องของกล��มบ�คคลต�าง ๆ ท+'เร�'มเคล�'อนไหวในเร�'องน+2มาต�2งแต�ต*นร�ช่กาลท+' 5 เช่�น กล��มเจุ*านายและข*าราช่การ

ร.ศึ. 103 กล��มกบฎ ร.ศึ. 130 และป7ญญาช่นบางสั�วนท+'เร+ยกร*องในเร�'องน+2 เพัราะโดยหล�กการแล*วเหม�อนก�นค�อต*องการจุ�าก�ดพัระราช่อ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0ลง ต*องการให*ม+ร�ฐธรรมน5ญ ร�ฐสัภา และต�วแทนของราษฎรม+สั�วนร�วมในการปกครอง

ท�2งน+2 เม�'อพั�จุารณาต�วบ�คคลระด�บผ5*น�าของคณะราษฎร อ�นได*แก� นายปร+ด+ พันมยงค0 พั.อ. พัระยาพัหลพัลพัย�หเสันา ร.ท.ประย5ร ภมรมนตร+ ร.ท.

แปลก ป7ตตะสั�งคะ และ นายแนบ พัหลโยธ�น เป3นต*น จุะพับว�าบ�คคลเหล�าน+2เป3นผ5*ท+'ม+ความร5 *และได*ร�บการศึ�กษาจุากระบบการศึ�กษาสัม�ยใหม�ในระด�บสั5งท�2งสั�2น ด�งน�2น องค0ความร5 *ท+'ท�กคนม+ร�วมก�นจุ�งม+ล�กษณะเหม�อนก�น ไม�ว�าจุะเป3นข*าราช่การหร�อพัลเร�อน ความร5 *ท+'ท�กคนม+ร�วมก�นเป3นความค�ดตามแบบว�ทยาการสัม�ยใหม� ซึ่�'งม+หล�กค�ดในเช่�งเหต�เช่�งผลตามแบบว�ทยาศึาสัตร0เป3นหล�กเหม�อน ๆ ก�น ด�งน�2นโลกทรรศึน0ทางการเม�องของ คณะราษฎร จุ�งม+“ ”

ร�วมก�นในล�กษณะท+'เร+ยกว�า โลกทรรศึน0ประช่าธ�ปไตย ซึ่�'งเน*นความม+เหต�ม+“ ”

ผลในการปกครอง การยอมร�บอ�านาจุของคนหม5�มาก และหล�กการสั�ทธ�เสัร+ภาพั ความเสัมอภาคเท�าเท+ยมก�น ตามหล�กว�ทยาศึาสัตร0ท+'ถึ�อว�ามน�ษย0เก�ดมาเหม�อนก�นและเท�าเท+ยมก�นโดยธรรมช่าต� ไม�ม+เร�'องบ�ญบารม+เข*ามาเก+'ยวข*อง

จุากข*อม5ลทางประว�ต�ศึาสัตร0 พั�ฒนาการของความร5 *ทางว�ทยาการสัม�ยใหม� โดยเฉพัาะความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0ท+'เร�'มเข*าสั5�สั�งคมไทย พัร*อม ๆ ก�บการเก�ดข�2นของความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ของไทยในช่�วงเวลาเด+ยวก�น เราอาจุได*ข*อสัร�ปได*ว�าความร5 *สัม�ยใหม� โดยเฉพัาะว�ทยาการต�าง ๆ ท+'ม+ความเป3นว�ทยาศึาสัตร0และต�วว�ช่าความร5 *ด*านว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง ซึ่�'งเข*าสั5�สั�งคมไทยในช่�วงร�ช่กาลท+' 4 ท�าให*โลกทรรศึน0ทางการเม�องของช่นช่�2นน�าทางการเม�องบางสั�วนท+'ได*ม+โอกาสัศึ�กษาหาความร5 *ในว�ทยาการด�งกล�าวเปล+'ยนไปจุากโลกทรรศึน0ทางการเม�องแบบราช่าธ�ปไตย เปล+'ยนมาสั5�โลกทรรศึน0ทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตย ซึ่�'งสั�งผลให*ความค�ดทางการเม�องของคนเหล�าน+2เปล+'ยนแปลงไปด*วย

ความค�ดทางการเม�องของช่นช่�2นน�าของไทย ในช่�วงร�ช่กาลท+' 5-7 ม+ล�กษณะร�วมก�นค�อ การจุ�าก�ดพัระราช่อ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0ลง โดยให*เป3นเพั+ยงพัระประม�ขอย5�ภายใต*กฎหมายร�ฐธรรมน5ญ ขณะเด+ยวก�นก�ให*สั�ทธ�เสัร+ภาพัแก�ประช่าช่นมากข�2น โดยการจุ�ดต�2งสัถึาบ�นทางการเม�องในร5ปของสัภาผ5*แทนราษฎร

เราสัามารถึสัร*างต�วแบบในการอธ�บายเก�ดข�2นของความค�ดทางการเม�องไทยสัม�ยใหม�ข*างต*น โดยสั�มพั�นธ0ก�บการเข*ามาของความร5 *สัม�ยใหม�ในทางว�ทยาศึาสัตร0ได*ด�งน+2

แผนำภาพท#$ 2 การก�อตั�วของความค�ดทางการเม�องไทยสม�ยใหม�

จุากแผนภาพัท+' 2 ความร5 *สัม�ยใหม�ในว�ช่าการต�าง ๆ ท+'ม+การสัร*างองค0ความร5 *ภายใต*ว�ธ+การทางว�ทยาศึาสัตร0 ตลอดจุนความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง เช่�น ดาราศึาสัตร0 ฟื้Dสั�กสั0 เคม+ ช่+วว�ทยา ช่�วยให*เก�ดความร5 *บนหล�กการของเหต�ผล การใช่*หล�กตรรกว�ทยามากข�2นในการแก*ป7ญหาต�าง ๆ ความร5 *ในล�กษณะด�งกล�าวสั�งผลต�อโลกทรรศึน0 ทางสั�งคมในด*านต�าง ๆ โดยเฉพัาะโลกทรรศึน0ทางการเม�อง ซึ่�'งยอมร�บหล�กการเสัมอภาค ย�ต�ธรรม ความสัามารถึของมน�ษย0ท+'ม+อย5�เหม�อน ๆ ก�น ในการมองป7ญหาในการเม�องการปกครอง จุากโลกทรรศึน0ทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตยสั�งผลให*ช่นช่�2นน�าของไทยท+'ได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม�และม+ความร5 *ในล�กษณะข*างต*น ในช่�วงร�ช่กาลท+' 5-7 ม+ความค�ดทางการเม�องท+'จุะจุ�าก�ดอ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0 ด�งเหต�การณ0ในประว�ต�ศึาสัตร0การปกครองของไทยในช่�วงด�งกล�าว

อน�'ง สั�าหร�บประช่าช่นสั�วนใหญ�ท+'ไม�ได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม� ก�จุะขาดความร5 *และว�ธ+ค�ดท+'เป3นว�ทยาศึาสัตร0ไป ท�าให*ประช่าช่นสั�วนใหญ�ในช่�วงเวลาด�งกล�าวม�ได*ม+โลกทรรศึน0ทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตยแต�อย�างใด ความค�ดทางการเม�องในหม5�ประช่าช่นช่าวไทยสั�วนใหญ� จุ�งไม�ใช่�ความค�ดของการจุ�าก�ดพัระราช่อ�านาจุของพัระมหากษ�ตร�ย0 ด�งท+'กล��มช่นช่�2นน�าบางกล��ม เช่�น คณะราษฎร หร�อคณะทหารกบฎ ร.ศึ. 130 ม+อย5�ร �วมก�นแม*ในป7จุจุ�บ�นก�ตาม ประช่าช่นช่าวไทยบางสั�วนก�ย�งไม�ได*ร�บการศึ�กษาสัม�ยใหม� เน�'องจุากความ

ความร5 *สัม�ยใหม�ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0

ความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง

โลกทรรศึน0ทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตย

ความค�ดทางการเม�องแบบจุ�าก�ดอ�านาจุพัระมหากษ�ตร�ย0ของ

กล��มช่นช่�2นน�าของสั�งคมไทยกล��มต�าง ๆ

ยากจุนและระบบการศึ�กษาท+'เป3นป7ญหาในต�วเอง ท�าให*คนไทยบางสั�วนเหล�าน+2ย�งไม�ม+โลกทรรศึน0แบบประช่าธ�ปไตย แม*ว�าจุะม+การเปล+'ยนแปลงมาเป3นระบอบประช่าธ�ปไตยแล*วก�ตาม ต�วอย�างเช่�น การเช่�'อในเร�'องบ�ญบารม+ตามค�าสัอนทางศึาสันา ท�าให*ประช่าช่นบางสั�วนเหล�าน+2ค�ดว�าน�กการเม�องคนใดท+'ม+ต�าแหน�งม+ฐานะร�'ารวย และท�าบ�ญให*ก�บสัาธารณก�ศึลมากแล*ว จุ�ดได*ว�าเป3นคนม+บ�ญบารม+มาก ต*องให*การสัน�บสัน�น เป3นต*น โดยม�ได*พั�จุารณาในเร�'องความร5 *ความสัามารถึ และพัฤต�กรรมในการประกอบอาช่+พัท+'ผ�านมา

ด�งน�2น ป7ญหาการเม�องไทยในป7จุจุ�บ�น ในสั�วนท+'เก+'ยวก�บท�ศึนคต�ทางการเม�อง ค�าน�ยมทางการเม�องและความค�ดทางการเม�องของประช่าช่นท+'ไม�เป3นประช่าธ�ปไตยน�2น สัาเหต�สั�าค�ญสั�วนหน�'งเก�ดจุากการท+'ประช่าช่นขาดการศึ�กษา โดยเฉพัาะความร5 *ท+'ม+เน�2อหา สัาระบนหล�กการการใช่*เหต�ผลในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง อย�างไรก�ตาม ความร5 *ในสั�งคมน�2นม�ได*ม+เพั+ยงความร5 *ในล�กษณะด�งกล�าวเท�าน�2น แต�ม+ความร5 *ในล�กษณะอ�'น ๆ ปนอย5�ด*วย ซึ่�'งอาจุจุะสัอดคล*องก�นหร�อข�ดแย*งก�นก�ได* ด�งน�2น ความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0เอง จุ�งไม�อาจุแสัดงการผล�กด�นท+'เพั+ยงพัอได*ในการก�อให*เก�ดการเปล+'ยนแปลงในโลกทรรศึน0และความค�ดทางการเม�อง ถึ*าในสั�งคมน�2นม+ความร5 *ท+'ข�ดแย*งก�บความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0ด�ารงอย5�เป3นจุ�านวนมาก การพั�ฒนาโลกทรรศึน0ทางการเม�องและความค�ดทางการเม�องโดยเฉพัาะความค�ดทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตย จุ�งจุะต*องจุ�ดระเบ+ยบให*องค0ความร5 *ต�าง ๆ ในสั�งคมม+ความสัอดคล*องก�น โดยเฉพัาะอย�างย�'งความสัอดคล*องก�บความร5 *เช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง

บ ท ส ร( ป แ ลี่ ะ ข� อ เ ส นำ อ แ นำ ะบทความน+2เป3นความพัยายามเบ�2องต*น ในการท+'จุะว�เคราะห0ความค�ด

ทางการเม�องของไทยภายใต*แนวทางสั�งคมว�ทยา โดยอาศึ�ยกรอบการว�เคราะห0ในเร�'องสั�งคมว�ทยาของความร5 * ซึ่�'งพัยายามอธ�บายการก�อต�วของความค�ดทางการเม�องว�า ม+สัาเหต�มาจุากองค0ความร5 *ท+'ปรากฏอย5�ในบร�บทของสั�งคมน�2น ๆ

ภายใต*สัมมต�ฐานท+'ว�าสั�าหร�บสั�งคมไทยแล*ว การเปล+'ยนแปลงความค�ดทางการเม�องแบบด�2งเด�ม ซึ่�'งสัน�บสัน�นระบอบสัมบ5รณาญาสั�ทธ�ราช่ย0มาเป3นความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�ซึ่�'งสัน�บสัน�นระบอบประช่าธ�ปไตยน�2น เก�ดข�2นในช่�วงร�ตนโกสั�นทร0ระหว�างร�ช่กาล ท+' 5-7 ท�2งน+2จุากข*อม5ลทางประว�ต�ศึาสัตร0ได*แสัดงให*เห�นว�า การเก�ดข�2นของความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�น�2นเป3นไป พัร*อม

ๆ ก�บการท+'สั�งคมไทยได*ร�บความร5 *สัม�ยใหม�ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0 และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรงเข*ามาจุากการเปDดประต5การค*าอย�างเสัร+ก�บช่าต�ตะว�นตก จุ�งอาจุกล�าวได*ว�า องค0ความร5 *สัม�ยใหม�บนรากฐานของว�ทยาศึาสัตร0 เป3นพัล�งข�บด�นท+'ก�อให*เก�ดว�ฒนธรรมใหม�ข�2นในสั�งคมไทยซึ่�'งเราอาจุเร+ยกได*ว�าโลกทรรศึน0 ประช่าธ�ปไตยในสั�วนท+'เก+'ยวก�บการเม�องการปกครอง

อย�างไรก�ตาม องค0ความร5 *ใหม�ท+'เผยแพัร�เข*ามาในสั�งคมไทยในช่�วงด�งกล�าวย�งคงจุ�าก�ดวงแคบในหม5�ช่นช่�2นน�าของไทยท+'เป3นข*าราช่การและป7ญญาช่นบางสั�วนเท�าน�2น โดยเฉพัาะในช่�วงท+'ม+การเปล+'ยนแปลงการปกครองเป3นประช่าธ�ปไตยก�ตาม แต�ในแง�ของประช่าช่นสั�วนใหญ�แล*ว น�บต�2งแต� พั.ศึ.

2475 – ป7จุจุ�บ�น การได*ร�บองค0ความร5 *สัม�ยใหม�ย�งเป3นไปไม�ได*อย�างท�'วถึ�ง แม*ว�าจุะเพั�'มมากข�2นก�ตาม ด�งน�2นป7ญหาประช่าธ�ปไตยในป7จุจุ�บ�นของไทย ในสั�วนของประช่าช่นท+'ขาดความค�ดทางการเม�องแบบประช่าธ�ปไตยน�2น ในสั�วนหน�'งน�2นเป3นสัาเหต�ด�งกล�าวข*างต*น

แนวทางในการแก*ไขป7ญหาข*างต*น จุ�งอาจุกระท�าได*โดยการเร�งปร�บปร�งระบบการศึ�กษาของไทยให*ม+ความสัมบ5รณ0แบบ และม+ประสั�ทธ�ภาพัท+'จุะสัามารถึช่�วยให*ประช่าช่น ม+ความร5 *สัม�ยใหม�บนรากฐานความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0ท�2งทางตรงและทางอ*อมมากข�2น ในขณะเด+ยวก�น บรรดาองค0ความร5 *ท+'มาจุากแหล�งอ�'น ๆ ท+'ไม�ใช่�ความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0 จุะต*องปร�บปร�งไม�ให*ข�ดแย*งก�บความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0 หร�อในกรณ+ท+'เป3นองค0ความร5 *ท+'ข�ดแย*ง ก�จุะต*องพัยายามลดลงไปเพั�'อม�ให*เป3นองค0ความร5 *กระแสัหล�กของสั�งคมไทย ต�วอย�างเช่�น ความร5 *ท+'มาจุากแหล�งค�าสัอนทางศึาสันา จุะต*องเล�อกสัรรมาเผยแพัร�สั�'งสัอน ในสั�วนท+'ไม�ข�ดก�บหล�กการทางว�ทยาศึาสัตร0และว�ทยาการสัม�ยใหม� กล�าวอ+กน�ยหน�'งก�ค�อพัยายามท�าให*ค�าสัอนทางศึาสันาม+การอธ�บายได*ในเช่�งหล�กเหต�ผล และตรรกว�ทยา สัอดคล*องก�บความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรงมากย�'งข�2น

กล�าวโดยสัร�ปก�ค�อ ความร5 *ในเช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรงเป3นสั�'งจุ�าเป3น แต�ย�งไม�เพั+ยงพัอในการท+'จุะท�าให*คนไทยม+ความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�แบบประช่าธ�ปไตย องค0ความร5 *ท+'มาจุากแหล�งอ�'นๆ ต*องเข*ามาช่�วยในการเปล+'ยนแปลงด*วย ไม�ว�าจุะเป3นความร5 *เช่�งศึาสันา ความร5 *จุากวรรณกรรมต�าง ๆ ตลอดจุนการอบรมสั�'งสัอนให*เก�ดความร5 *ภายในครอบคร�ว ความร5 *จุากแหล�งต�าง ๆ เหล�าน+2ต*องสัอดคล*องก�บความร5 *เช่�งว�ทยาศึาสัตร0และความร5 *ทางว�ทยาศึาสัตร0โดยตรง ขณะน+2สั�งคมไทยของเรา

พัร*อมแล*วหร�อย�งในการท+'จุะปร�บองค0ความร5 *จุากแหล�งต�าง ๆ เพั�'อน�าไปสั5�การม+ความค�ดทางการเม�องสัม�ยใหม�แบบประช่าธ�ปไตย

บรรณานำ(กรม

ภ า ษ า ไ ท ย1. จุ�ฑ์าท�พัย0 อ�มะว�ช่น+ ว�ว�ฒนำาการแห�งความค�ด : มนำ(ษย�แลี่ะโลี่ก กร�งเทพัฯ

: อมรการพั�มพั0, 2527.

2. ณรงค0 พั�วงพั�ศึ ความค�ดทางการเม�องไทย “ ” เอกสารประกอบการสอนำชิ(ดว�ชิาปร�ชิญาการเม�อง หนำ�วยท#$ 15 กร�งเทพัฯ : มหาว�ทยาล�ยสั�โขท�ยธรรมาธ�ราช่, 2533.

3. ไพัเราะ ท�พัยร�ตน0 ว�ว�ฒนาการถึ�ายทอดความร5 *ว�ทยาศึาสัตร0ในสั�งคมไทย “ ”

ว�ทยาศาสตัร� 200 ป/ ร�ตันำโกส�นำทร� กร�งเทพัฯ : สัมาคมว�ทยาศึาสัตร0แห�งประเทศึไทย, 2525.

4. ว+ระ สัมบ5รณ0 ร�ฐธรรมในำอด#ตั กร�งเทพัฯ : สั�าน�กพั�มพั0ม5ลน�ธ�โกมลค+มทอง, 2532.

5. สัมเก+ยรต� ว�นทะนะ ส�งคมศาสตัร�ว�ภาษว�ธ# กร�งเทพัฯ : สั�าน�กพั�มพั0วล+, 2524.

6. สัมเก+ยรต� ว�นทะนะ พั�ทธปร�ทรรศึน0 “ : กรอการว�เคราะห0อ�านาจุด�2งเด�มในสั�งคมสัยาม เอกสัารทางว�ช่าการ” เล�มท+' 4 ประกอบการประช่�มว�ช่าการ ส�งคมศาสตัร�ตัามแนำวพ(ทธศาสตัร�เปร#ยบเท#ยบก�บส�งคม ศาสตัร�ตัามแนำวตัะว�นำตัก กร�งเทพัฯ : สั�าน�กงานคณะกรรมการว�ฒนธรรมแห�งช่าต�, 2523.

7. สั�วรรณา วงศึ0ไวศึยวรรณ บ�ญก�บอ�านาจุ “ : ไตรล�กษณ0ก�บล�กษณะสั�งคมไทย ใน ” อย��เม�องไทย : รวมบทความทางส�งคมการเม�องเพ�$อเป2นำเก#ยรตั�แก� ศาสตัราจารย�เสนำ�ห� จามร�ก ในำโอกาสอาย( ครบ 60

ป/ รวบรวมโดย สัมบ�ต� จุ�นทรวงศึ0 และช่�ยว�ฒน0 สัถึาอาน�นท0 กร�งเทพัฯ : สั�าน�กพั�มพั0 มหาว�ทยาล�ยธรรมศึาสัตร0, 2430 : 1-24.

ภ า ษ า อ� ง ก ฤ ษ1. Berger, Peter L. and Luckman, Thomas “The Social

Construction of Reality.” In Modern Sociology. ed. By Worsley et al.(ed.) Aylesburry : Penguin Education, 1975.

2. Duncan, Graeme.(ed.). Democracy and the Capitalist State. Cambridge University Press, 1989.

3. Scruton, Roger A Dictionary of Political Thought. London : Pan Book, 1982.

4. Suchariththanarugse, Withaya “The Thai Concept of Power.” In Thai Cultural Report on the Second Thai-European Research Seminar 1982. By boesch, E.E.(ed.) Saarbruecker, FRG : University of The sear, 1983 : 491-537.

5. Wayper, C.L. Political Thought. London : English University Press, 1964.

6. Woof, Harry (ed.) Science as a Culture Force. Baltimore, Maryland : John Hopkins Press, 1964.