บทท 4 สอการเรยนร 43

สอการเรยนร บทท 4

โครงรางเนอหาของบท คาสาคญ • สอการสอน

• สอการเรยนร

• เครองมอทางปญญา

• แหลงเรยนร

• สงแวดลอมทางการเรยนร

• คณลกษณะของผเรยน

• Assure Model

1. ความหมายของสอการสอนและสอการเรยนร 2. ประเภทของสอการเรยนร

3. หลกการเลอกและใชสอการเรยนร

วตถประสงคการเรยนร 1. อธบายความคดรวบยอดของสอการสอนและสอการเรยนร

ได 2. วเคราะหประเภทและสามารถเลอกและใชสอการเรยนรได 3. ออกแบบสอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญได

กจกรรมการเรยนร 1. ผสอนใหมโนทศนเชงทฤษฎ หลกการ เรอง สอการเรยนร 2. นกศกษาแบงเปนกลมยอย กลมละ 3 คน ศกษาจาก

สงแวดลอมทางการเรยนรบนเครอขาย http://ednet.kku.ac.th/~sumcha/web-230301/ โดยศกษาสถานการณปญหาบทท 4 วเคราะหทาความเขาใจคนหาคาตอบจากเอกสารประกอบการสอนและแหลงเรยนรบนเครอขายและรวมกนสรปคาตอบ และนาเสนอในรปแบบ Power point

3. นกศกษารวมกนสะทอนผลงานและสรปองคความร โดยแตละกลมตองสลบทาหนาทกนสะทอนผลไดแก ถามคาถาม ควบคม ชมเชย ขอควรปรบปรง และประเมน ) ผสอนขยายกรอบความคดของผเรยนโดยการตงประเดนถงการนาไปใชในสภาพบรบทจรง

บทท 4 สอการเรยนร 44

สถานการณปญหา(Problem-based learning) สมมตวาในขณะนคณเปนนกศกษาฝกสอนโดยทาการสอนทโรงเรยนสาระวทยา หลงจาก

ทคณสอนมาไดระยะหนงแลว คณกสงเกตเหนวานกเรยนมลกษณะตางๆ ดงน ด.ญ.ปนดดา เปนคนขยน ชอบอานหนงสอมาก เธอบอกวาชอบทาความเขาใจเนอหา

จากการอานหนงสอ หรอเอกสารมากกวา ฟงครอธบาย ด.ช.เรยงชย เปนคนทชอบเรยนรสงแปลกใหม ชอบคนควา ชอบสงทตนตาตนใจและทา

ทายความสามารถ เพราะยงทาทายและตนตามากเทาไหร ยงจดจอกบสงนนมากและทาใหเกดการเรยนรสงเหลานนไดด

ด.ช. มรกต เปนคนทขาดจนตนาการ ถาไมไดเรยนจากการมองเหนภาพหรอของจรง เวลาครสอนในชนนกภาพตามไมทน สงผลทาใหเขาเรยนรไดชาและไมทนเพอน

ด.ญ. สะรรตน เปนคนทไมชอบศกษาจากหนงสอทเปนขอความหรอตวอกษร เพราะในเวลาเรยนเขาจะตงใจฟงครอธบายเนอหา ทาความเขาใจและพยายามจบประเดนทสาคญใหไดในขณะทเรยน เชน กระบวนการในการแกโจทย เขาจะตองเขาใจตอนนน โดยไมตองกลบไปอานหนงสออก เปนตน

ภารกจ 1. นกศกษาจะนาความรเรองสอการสอน ไปใชในการจดการเรยนรอยางไรเพอสนบสนน

วธการเรยนรและพฒนาศกยภาพของนกเรยนแตละคนใหมประสทธภาพโดยสอทนามาใชนนตองสนองตอบตอการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยใหนกเรยนเปนผสรางความรเองดวย

2. ในปจจบนนจะพบคาวา "สอการสอน" กบคาวา "สอการเรยนร" ในฐานะทนกศกษาจะกาวออกไปเปนครยคใหมทมคณภาพ ใหอธบายวา สองคาน เหมอนหรอมความแตกตางกนอยางไร

3. ออกแบบสอการเรยนรทสอดคลองกบสาระการเรยนรของทาน

บทท 4 สอการเรยนร 45

เมอกระบวนทศน (Paradigm) เกยวกบการสอนเปลยนมาเปนการเรยนรมาสการเนน ผเรยนเปนศนยกลาง ดงนน เทคโนโลยและนวตกรรมการศกษา ตลอดจนสอ จาเปนตองปรบกระบวนทศนเพอใหสอดคลองกบ ความเปลยนแปลงดงกลาว จากเดมทเปนสอการสอนมาเปนสอการเรยนร และนวตกรรมเพอการเรยนร เพอทจะนามาใชในการเรยนรทสอดคลองกบการจดการเรยนรทผเรยนเปนศนยกลางทไมไดมงเพยง เพอใหผเรยนสามารถจดจาสงทเรยนรไดเทานน แตยงมงพฒนาคณลกษณะทพงประสงคของสงคมไทย ไดแก ความสามารถคดแบบองครวม เรยนรรวมกนและทางานเปนทม ตลอดจนความสามารถในการแสวงหาความร และสรางความรดวยตนเอง เพอทาใหเปนสงคมทมการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต เพอทสามารถแขงขน และรวมมออยางสรางสรรคในสงคมและโลกตอไป

ดงนนสอการเรยนรจงรวมหมายถงทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชน วสด อปกรณ วธการ ตลอดจน คน สตว สงของ ธรรมชาต รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด อาจอยในลกษณะทถายทอด ความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ หรอเปนเครองมอทกระตนใหเกดศกยภาพทางความคด (Cognitive tools) ตลอดจนสงทกระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง เพอมงสงเสรมใหผเรยนมโอกาสเรยนรดวยตนเอง

ความหมายของส�อการสอนและส�อการเรยนร

ประเภทของส�อการเรยนร

หลกการเลอกและใชส�อการเรยนร

ส�อการเรยนร

บทท 4 สอการเรยนร 46

����ความหมายของสอการสอนและสอการเรยนร ความหมายของสอการสอน

ไดมนกวชาการ และนกเทคโนโลยการศกษา ทงในประเทศและตางประเทศไดใหความหมายของ “สอการสอน” ไวหลายทาน พอสรปได ดงน บราวน และคนอน ๆ (Brown and other, 1985) ใหความหมายของสอการสอนวา เปนอปกรณทงหลาย รวมทงกจกรรมตาง ๆ ไมเฉพาะทเปนวสดหรอเครองมอเทานน เพอใชในการนาเสนอขอความรจากครใหแกผเรยน จนเกดผลการเรยนทด เกอรลช และอล (ไชยยศ เรองสวรรณ, 2526 อางองมาจาก Gerlach and Ely) ไดใหคาจากดความของสอการสอนไววา สอการสอน คอ บคคล วสดหรอเหตการณตาง ๆ ซงทาใหนกเรยนไดรบความร ทกษะ ทศนคต คร หนงสอ และสงแวดลอมของโรงเรยนจดเปนสอการสอนทงสน ไฮนคส โมเลนดาและรสเซล (Heinich, Molenda and Russel, 1985) ใหความหมายของสอการสอนไววา คอ สอชนดใดกตามไมวาจะเปนสไลดโทรทศนวทยเทปบนทกเสยงภาพถายวสดฉายและวตถสงตพมพซงเปนพาหนะในการนาขอมลจากแหลงขอมลไปยงผรบ เมอนามาใชกบการเรยนการสอน หรอสงเนอหาความรไปยงผเรยนในกระบวนการเรยนการสอน เรยกวา สอการสอน เปรอง กมท (2519) กลาววา สอการสอน หมายถง สงตาง ๆ ทเปนเครองมอ หรอชองทางสาหรบทาใหการสอนของครถงผเรยน และทาใหผเรยนเรยนรตามวตถประสงคหรอจดมงหมายทวางไวอยางด ไชยยศ เรองสวรรณ (2526) กลาววา สอการสอน หมายถง สงทชวยใหการเรยนร ซงครและนกเรยนเปนผใชเพอใหการเรยนการสอนมประสทธภาพยงขน ชยยงค พรหมวงศ (2529) ใหความหมายของสอการสอนวา คอ วสด อปกรณ และวธการทใชสอกลางใหผสอนสามารถสง หรอถายทอดความร เจตคต และทกษะไปยงผเรยน ไดอยางมประสทธภาพ

สอการสอน หมายถง ตวกลางทถายทอดสารสนเทศไปสผเรยน ในกรณใดกรณหนง การเลอกสออาจจะใชวดทศน ในกรณอนอาจจะเลอกใชสออนๆ เชน คอมพวเตอร ซงสอแตละชนดจะนาเสนอ หรอเปนตวกลางในการเชอมโยงความสมพนธระหวาง ผเรยน คร และการสอน ผทตองการใชสอการสอนอาจพจารณาเกยวกบ การรบสารสนเทศ ของผเรยนจากประเดนตางดงน

• สอทสามารถจดหาได • ผลของสอทแตกตางกนทสงผลตอการเรยนร • ภายใตเงอนไขใดทจะมผลตอความมศกยภาพทเปลยนแปลงไป • สอแตละชนดจะสามารถใชไดอยางมประสทธภาพของสอสงสดไดอยางไร

บทท 4 สอการเรยนร 47

เมอมการสารวจคาตอบของประเดนคาถามดงกลาว การวจยในสาขาทเกยวของกบ การรบร (Perception) การรคด (Cognition) การสอสาร (Communication) ทฤษฏการสอน (Instructional Theories) เขามาเกยวของ สาหรบผเรยน ครเขามาเกยวของกบ “วธการท จดโครงสรางของสารสนเทศ และการรบรและประสบการณทเกดขนในแตละคน” ผลการวจย แสดงใหเหนวา สอประเภทตาง ๆ และการเลอก และกระบวนการใชมผลโดยตรงตอ การรบรของผเรยน และวธการทผเรยนจะเกบรกษา และระลกเกยวกบสารสนเทศนนได (Kozma, 1991)

สรปไดวา สอการสอน หมายถงวสด เครองมอและเทคนควธการทผสอนนามาใชประกอบการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

จากนยามความหมายของสอการสอนทกลาวมาขางตน อาจจะยงไมสอดคลอง กบความเปลยนแปลงของกระบวนทศนเกยวกบการศกษาทเปลยนไป เพราะความสาคญ ของสอการสอนยงเปนเพยงตวกลางทถายทอดเนอหาหรอความรเทานน ดงนนนยาม ความหมายของสอการสอนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ปพทธศกราช 2544 จะปรบเปลยนเปน “สอการเรยนร” ซงไดนยามความหมายไวดงน (สมาล ชยเจรญ, 2547)

ความหมายของสอการเรยนร

นบตงแตทประเทศไทยไดปฏรปแนวคดเกยวกบการศกษาของประเทศตงแตมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนตนมา แนวคดเกยวกบการศกษามามงเนนทการพฒนาศกยภาพของผเรยนเปนสาคญ โดยเฉพาะอยางยงการสรางความรและพฒนากระบวนการคด ดงนนแนวคดเกยวกบ”การสอนหรอการถายทอด”จงเปลยนมาเปน “การเรยนร” ทเนนใหผเรยนเปนผสรางความรขนมาดวยตนเองโดยอาศยแหลงการเรยนรตางๆ ดวยเหตน “สอการเรยนร” เปนเครองมอของการเรยนร ททาใหผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเองเปนสงสาคญเนองจากในยคปจจบนขอมล ขาวสาร ความร การใชเทคโนโลยและการสอสารทาใหผเรยนจาเปนตองพฒนาตนเองใหสามารถเรยนรสงใหมๆดวยตนเอง ตลอดจนพฒนาศกยภาพการคด ไดแก การคดอยางสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ และการคดอยางอยางมเหตผล นอกจากนควรเปนสงทชวยกระตนใหผเรยนแสวงหาความรดวยตนเอง

บทท 4 สอการเรยนร 48

สอการเรยนร หมายถง ทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชนคน สตว สงของ ธรรมชาต รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด โดยมงเนนสงเสรมการคนควา หรอ การแสวงหาความรดวยตนเอง ชวยใหผเรยนสามารถเรยนรไดอยางตอเนองตลอดชวต (กรมวชาการ, 2545: คมอการจดการเรยนรกลมสาระภาษาตางประเทศ) สอการเรยนร เปนเครองมอทใชในการเรยนรของผเรยน อาจทาหนาท

• ถายทอดความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ

• สรางสถานการณการเรยนรใหแกผเรยน

• กระตนใหเกดศกยภาพทางความคด ไดแก คดวเคราะห คดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ เปนตน

• กระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง (กรมวชาการ 2544)

สอการเรยนร เปนเครองมอทใชถายทอดความร ความเขาใจความรสก เพมพนทกษะและประสบการณ สรางสถานการณการเรยนรกระตนใหเกดการพฒนาศกยภาพทางการคด เสรมสรางคณธรรม จรยธรรม และคานยมแกผเรยน และมงเนนการสงเสรมผเรยนทางดานการแสวงหาความรดวยตนเอง(กรมวชาการ, 2545)

ภาพแสดงการเปลยนกระบวนทศนของสอการสอนมาเปนสอการเรยนร

จากทกลาวมาขางตน อาจสรปไดวา สอการเรยนร หมายถง เครองมอทออกแบบโดยบรณาการกบวธการจดการเรยนรทกระตนใหเกดการพฒนาศกยภาพทางปญญา (Cognitive tools) ตลอดจนกระตนใหเปนผแสวงหาความรและมทกษะในการสรางความรดวยตนเอง เพอมงสงเสรมใหผเรยนมโอกาสเรยนรดวยตนเอง สงเสรมการสรางความร ความเขาใจ ความรสก เพมพนทกษะ

บทท 4 สอการเรยนร 49

และประสบการณโดยเครองมอเหลานนอาจเปนทกสงทกอยางรอบตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร เชน วสด อปกรณ เทคโนโลยสารสนเทศ วธการ ตลอดจน คน สตว สงของ ธรรมชาต ภมปญญา รวมถงเหตการณ หรอ แนวความคด เปนตน คณลกษณะของสอการเรยนร

1. ชวยสงเสรมการสรางความรของผเรยน

2. ชวยสงเสรมการศกษาคนควาดวยตนเอง

3. มงเนนการพฒนาการคดของผเรยน 4. เปนสอทหลากหลาย ไดแก วสด

อปกรณ วธการ ตลอดจน สงทมตามธรรมชาต

5. เปนสอทอยตามแหลงความรในระบบเทคโนโลยสารสนเทศ 6. ชวยพฒนาการรวมทางานเปนทม

ความสาคญของสอการเรยนร 1. ชวยใหผเรยนเกดความเขาใจและสรางความคดรวบยอดในเรองทเรยนไดงายและรวดเรวขน 2. ชวยใหผเรยนมองเหนสงทกาลงเรยนรไดอยางเปนรปธรรม 3. ชวยใหผเรยนเรยนรดวยตนเอง 4. สรางสภาพแวดลอมและประสบการณการเรยนรทแปลกใหม 5. สงเสรมการมกจกรรมรวมกนระหวางผเรยน 6. เกอหนนผเรยนทมความสนใจและความสามารถในการเรยนรทแตกตางกนใหสามารถ

เรยนรไดทดเทยมกน 7. ชวยเชอมโยงสงทไกลตวผเรยนใหเขามาสการเรยนรของผเรยน 8. ชวยใหผเรยนไดเรยนรวธการแสวงหาความรจากแหลงขอมลตางๆตลอดจนการศกษา

คนควาดวยตนเอง 9. ชวยใหผเรยนไดรบการเรยนรในหลายมตจากสอทหลาหลาย 10. ชวยกระตนใหเกดความร ความเขาใจในเชงเนอหา กระบวนการ และความรเชงประจกษ 11. สงเสรมใหเกดทกษะ ไดแก ทกษะการคด ทกษะการสอสาร

บทท 4 สอการเรยนร 50

ตารางเปรยบเทยบความแตกตางระหวางสอการสอนและสอการเรยนร ประเดน สอการสอน สอการเรยนร

ลกษณะ วสด อปก รณ เ ทค โน โลยสารสนเทศ วธการ

ว สด อปก รณ เ ทค โน โลยสารสนเทศ วธการ

บทบาทตอการเรยนร ม งเนนการถายทอดเนอหาความรจากผสอนไปยงผเรยน

ม ง เ น น ก า ร ใ ห ผ เ ร ย น มป ฏ ส ม พ น ธ เ พ อ ส ร า งกระบวนการเรยนรดวยตนเอง

การออกแบบ บรรจ เน อหา ความร และทกษะ รวมทงประสบการณ

สงเสรมการคด การแสรางความรและการแกปญหา

����ประเภทของสอการเรยนร กรมวชาการ (2545) ไดจาแนกประเภทของสอการเรยนร ไวดงน สอสงพมพ

สอสงพมพ เปน สงทพมพขน ไมวาจะเปนแผนกระดาษหรอวตถใด ๆ ดวยวธการตาง ๆ อนเกดเปนชนงานทมลกษณะเหมอน ตนฉบบขนหลายสาเนาในปรมาณมากเพอเปนสงททาการตดตอ หรอชกนาใหบคคลอนไดเหนหรอทราบ ขอความตาง ๆ ซงมหลายลกษณะเชน เอกสาร หนงสอ ตารา หนงสอพมพ นตยสาร วารสาร จลสาร ฯลฯ กระบวนการเรยนรของผเรยนดวยสอสงพมพคอการอานและพยายามสรางความเขาใจจากสารสนเทศทนาเสนอ ประโยชนของสอสงพมพมดงน

- ใชงานงายไมซบซอน เพราะวาสอสงพมพมการวางหวขอ เรองราวและรปแบบทจดวางไวเปนระเบยบ

- มความยดหยนในการใช สอสงพมพสามารถใชไดกบทกสภาพแวดลอมทมแสง สามารถพกพาตดตวผใชไดสะดวก

- ประหยด สอสงพมพสามารถนากลบมาใชประกอบการจดการเรยนรไดตลอด แมวาจะมผเรยนใชมาหลายคนแลวกตาม สอเทคโนโลย

สอเทคโนโลย เปน สอทนาศกยภาพของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขามาใชในการนาเสนอเนอหาบทเรยน เชน แถบบนทกภาพ วดทศน เทปเสยง สไลด คอมพวเตอรมลตมเดย สอบนเครอขาย อนเตอรเนต การศกษาผานดาวเทยม กระบวนการเรยนรของผเรยนดวยสอสอเทคโนโลยผเรยนสามารถมปฏสมพนธ และสรางการเรยนรไดดวยตนเอง สอจาพวกมลตมเดยยงสามารถนาเสนอภาพเคลอนไหว ภาพจรง ทแสดงความเปลยนแปลง ตลอดจนเสยงประกอบทชวย

บทท 4 สอการเรยนร 51

ใหผเรยนเรยนรไดดยงขน นอกจากนนเทคโนโลยสารสนเทศยงสนองตอการเรยนรของผเรยนไดทกท ทกเวลา ประโยชนของสอเทคโนโลยมดงน

- ผเรยนสามารถมปฏสมพนธและโตตอบกบสอได - ใหความเหมอนจรง โดยเฉพาะวดทศน เทปเสยง สไลด - คนหาสารสนเทศ ความรไดอยางไรขดจากด - สนองตอบการเรยนรระยะไกล

สอทเปนกจกรรม/กระบวนการ สอกจกรรม เปน สอในลกษณะทเปนกระบวนการ กจกรรมทจดเพอฝกกระบวนการคด

และการปฏบต ตลอดจนทกษะตางๆใหกบผเรยน เชน การรวมมอกนแกปญหา การใชปญหาเปนฐาน โครงงาน การสบเสาะความร การคนพบความร การแกปญหา เกม การอภปราย การทดลอง เปนตน ประโยชนของสอกจกรรมมดงน

- สงเสรมการคดขนสง เพราะผเรยนจะไดใชทงการวเคราะห สงเคราะห ประเมนและตดสนใจเกยวกบสารสนเทศมากกวาการจดจาขอมลหรอขอเทจจรงตางๆ

- พฒนาทกษะและคณลกษณะทพงประสงคของผเรยน - สงเสรมการเรยนรแบบตนตว (Active learning) - พฒนากระบวนทางสงคมและการสอสาร - ฝกการปฏบตเพอเพมทกษะเฉพาะดาน เชน ทกษะการทางานกลม ทกษะทาง

วทยาศาสตร ทกษะการใชเครองมอ สอบคคล รวมถงภมปญญาทองถน

สอบคคล คอ ตวบคคลททาหนาทเปนผสงสาร อยในระบบการสอสารระหวางบคคล และการสอสารระดบกลม ภมปญญาเปนความรความสามารถ วธการผลงานทคนไทยไดคนควา รวบรวม และจดเปนความร ถายทอด ปรบปรง จากคนรนหนงมาสคนอกรนหนง จนเกดผลตผลทด งดงาม มคณคา มประโยชน สามารถนามาแกปญหาและพฒนาวถชวตไดแตละหมบาน แตละชมชนไทย ลวนมการทามาหากนทสอดคลองกบภมประเทศ มผนาทมความร มฝมอทางชาง สามารถคดประดษฐ ตดสนใจแกปญหาของชาวบานได ผนาเหลาน เรยกวา ปราชญชาวบาน หรอผทรงภมปญญาไทย ประโยชนของสอบคคล และภมปญญาทองถนมดงน

- การเรยนจากประสบการณจรง - พฒนา ตอยอดองคความรในชมชนทองถน - มความเปนเอกลกษณเฉพาะถน - สรางความสมพนธใหกบชมชนทองถน

บทท 4 สอการเรยนร 52

สอธรรมชาตและสงแวดลอม ธรรมชาตและสงแวดลอมเปนสงทอยใกลชดตวผเรยนตงแตตนเชาจนกระทงชวงชวตทงวน จงถอเปนสอการเรยนรทสาคญอยางยง ตามแนวคดการจดการเรยนรตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 เนนการเรยนรตามสภาพจรง อนเนองมาจากตองการใหผเรยนสามารถเชอมโยงองคความรตางๆทเผชญหรอพบเจอ มาใชในการแกปญหาสาหรบตนเองและสงคมได ธรรมชาตจงถอเปนแหลงเรยนรขนาดใหญทผเรยนจะตองแสวงหาความจรง ขอเทจและนามาประมวลเปนความรของตนเอง ประโยชนของสอธรรมชาตและสงแวดลอมมดงน - ใหความเปนจรง - ประหยด ไมตองลงทนในการผลต - บรณาการลงสชวตประจาวน - มความหลากหลายสนองตอการเรยนรตลอดชวต สอวสดอปกรณ

สอวสดอปกรณหมายถง วสดทประดษฐขนใชเพอประกอบการเรยนร เชน หนจาลอง แผนภม แผนท ตาราง สถต รวมถงสอประเภทเครองมอและอปกรณทจาเปนตองใชในการปฏบตงานตาง ๆ เชน อปกรณทดลองวทยาศาสตร เครองมอชาง เปนตน ����หลกในการเลอกและใชสอการเรยนร

ในโลกปจจบนพบวาความตองการเกยวกบตวผเรยนเพมมากขน เพราะวาทผานมาอาจจะมการตอบสนองตอการเรยนแบบทองจามามากแลว แตในปจจบนในสภาพชวตจรงตองการบคคลในสงคมทมความสามารถในการใชทกษะการใหเหตผลในระดบทสงขนในการแกปญหาทซบซอน ซงพบวาความสามารถในทกษะดงกลาวทจะนามาใชในการแกปญหาไมคอยปรากฏใหเหนหรอมอยนอยมาก ในปจจบนจะพบวาทก ๆ คนไมวาจะเปนผททางานในโรงงานประกอบเครองจกรตามสายพานหรอทางานทตองรวมกนคดเปนทม ตางลวนตองมทกษะการแกปญหาดวยกนทงหมด ซงนนหมายความวาแนวความคดเกยวกบการจดการศกษาตองเปลยนไป ดงท Driscoll (1994) กลาววา อาจจะตองเปลยนจากแนวคดทวา ผเรยนเปนภาชนะทวางเปลาทรอรบการเตมใหเตม มาคดวา ผเรยนเปนสงมชวตทมความตนตว กระฉบกระเฉงและคนหาความหมายของสงตางๆ ซงขณะนผเรยนจะถกมองวาเปนผท

บทท 4 สอการเรยนร 53

มสวนรวมอยางตนตวในการเรยนร คดคนหาวธทจะวเคราะห ตงคาถาม อธบายและทาความเขาใจตอสงแวดลอมทเปลยนแปลงตลอดเวลา

ในปจจบนเปนยคทการสงขอมลทรวดเรวมาก เทคโนโลยเปดโอกาสใหแตละบคคลไดรบ รวบรวม วเคราะหและสอสารขอมลขาวสารไดอยางละเอยดและรวดเรวมากกวาทผานมา เปนผลททาใหความตองการและขอบเขตเกยวกบการศกษาขยายเพมมากขน เพอทจะชวยผเรยนทกคนไดรบทกษะทเพมมากขน ทจะทาใหผเรยนเกดความพรอมในการวเคราะห ตดสนใจ และแกไขปญหาทเกดขนในชวตจรงทซบซอน ดงท Bruner (1993) กลาววา "ผเรยนตองยกระดบการเรยนทเพมจาก "การจดจา" ขอเทจจรงไปสการเรมตนทจะคดอยางมวจารณญาณและสรางสรรค" ความจาเปนทเพมขนเหลาน นามาสการเปลยนแปลงวธการทครผสอนจะมปฏสมพนธกบผเรยน จากเดมจะเปนการบอก ถายทอด ความรจากครไปส ผเรยน มาเปน การจดสงแวดลอมทเออตอการเรยนร การยงไปกวานนความเปลยนแปลงดงกลาวจาเปนทครผสอนตองมพนฐานของความเขาใจอยางดเกยวกบผเรยนแตละคนมวธการเรยนรอยางไร

ผสอนจงควรศกษาเทคนค วธการ และเทคโนโลยตาง ๆ ทจะนามาใชเพอชวยใหผเรยนไดรบความรใหม ซงแตเดมมกเปนการสอนใหผเรยนเรยนโดยเนนการทองจา และปรบเปลยนมาสการใชเทคนควธการทจะชวยผเรยนไดรบขอเทจจรงไดอยางมประสทธภาพ ไดแก การใชเทคนคชวยการจา เชน Mnemonics เปนตน รวมทงการจดการสอนทเนนครเปนศนยกลางอาจนาไปใชใหเกดประโยชนไดเชนกน อยางไรกตามสงทสาคญและเปนความตองการของการศกษาในปจจบน การสอนทผ เรยนควรไดรบคอ ทกษะการคดในระดบสง (Higher-order thinking skills) ไดแก การคดวเคราะห สงเคราะห ตลอดจนการแกปญหา และการถายโอน (Transfer) โดยเนนการใชวธการตาง ๆ อาท สถานการณจาลอง การคนพบ การแกปญหา และการเรยนแบบรวมมอ สาหรบผเรยนจะไดรบประสบการณการแกปญหาทสอดคลองกบสภาพชวตจรง

ในปจจบนไดเปลยนจากการสอน หรอการถายทอดโดยครผสอน หรอสอการสอนมาสการเนนผเรยนเปนศนยกลาง ทใหความสาคญตอการเรยนรของผเรยน โดยผานการปฏบต ลงมอกระทาดวยตนเอง การพฒนาศกยภาพทางการคด ตลอดจนการแสวงหาความรดวยตนเอง ดงนน ควรเปดโอกาสใหผเรยน วางแผน ดาเนนการและการประเมนดวยตนเอง ดงแสดงในภาพท 2 ผเรยนจะเปนศนยกลางของการเรยนร ซงจะตองมปฏสมพนธกบแหลงขอมลทมศกยภาพ ไดแก คร เทคโนโลย พอแม ภมปญญาชาวบาน และบคคลอน ๆ ตลอดจน สอตางๆ เพอทจะนามาสการหยงรในปญหาและการแกปญหา หรอการไดมาซงความรทตนเองสรางขน บทบาทของครได

บทท 4 สอการเรยนร 54

เปลยนแปลงมาสการแนะแนวทางและเปนผอานวยการ และชวยเหลอผเรยนใหสามารถบรรลเปาหมายการเรยนร ดงแสดงในภาพขางลาง

จากภาพจะเหนไดวา ไดมแนวคดเปลยนแปลงจากเดมทครผสอนเปนผทวางแผน และ

ถายทอดความรตางๆไปสผเรยนโดยตรง ตอมาเมอมการพฒนาทางดานสอการสอนตางๆ จงมการใชสอการสอนถายทอดเนอหาความรตางๆ ไปยงผเรยน เชน แผนภาพโปรงใส ภาพยนตร สไลด วดทศน คอมพวเตอรชวยสอน เพอชวยเปลยนสงทเปนนามธรรม ใหเปนรปธรรมเพมขน อกทง ยงแกปญหาเกยวกบจานวนผเรยนเพมมากขน นอกจากนยงชวยตอบสนองดานความแตกตาง ระหวางบคคล

ในปจจบนไดเปลยนจากการสอน หรอการถายทอดโดยครผสอน หรอสอการสอนมาสการเนนผเรยนเปนศนยกลางทใหความสาคญตอการเรยนรของผเรยน โดยผานการปฏบต ลงมอกระทาดวยตนเอง การพฒนาศกยภาพทางการคด ตลอดจนการแสวงหาความรดวยตนเอง ดงนน ควรเปดโอกาสใหผเรยนวางแผน ดาเนนการ และการประเมนดวยตนเอง

เมอมการเปลยนกระบวนทศน การสอน มาส การเรยนร ดงนนเทคโนโลยหรอนวตกรรมทนามาเพมประสทธภาพกตองสอดรบกบแนวคดดงกลาว คอ มงเนนการเพมประสทธภาพการเรยนรของผเรยน ลกษณะของการนาเทคโนโลย และนวตกรรม หรอสอมาใชทสอดคลองกบการปฏรปการเรยนร เปน "Media + Methods" หรอ "สอ รวมกบ วธการ" เชน การใชเวบรวมกบการเรยนแบบรวมมอเพอเปดโอกาสใหลงมอกระทาอยางตนตวในกระบวนการเรยนรของตนเอง

บทท 4 สอการเรยนร 55

และแลกเปลยนเรยนรรวมกบเพอน รวมทงการขยายมมมอง แนวคดใหกวางขวางขน อนนาไปสการสรางความรทมความหมายของตนเองขนมา ซงจะเปนความรทอยคงทน และสามารถถายโอนไปใชในสถานการณอน หรอนาไปใชในการแกปญหาตางๆในสภาพชวตจรงได สวนวธการ (Methods) ทสอดรบกบสภาพปจจบน ไดแก

• การเรยนแบบคนพบ (Discovery) • การเรยนแบบสบเสาะ(Inquiry) • การเรยนแบบแกปญหา (Problem Solving) • การเรยนแบบรวมมอ (Cooperative Learning) • การเรยนโดยการสรางความร (Constructivism) • สถานการณจาลอง (Simulation) • การสรางโครงงาน (Project base)

นอกจากจะใชสอรวมกบวธการ ดงกลาวมาขางตน อาจออกแบบการจดการเรยนร โดยเปลยนเปน "การจดสงแวดลอมทางการเรยนร" ซงจะนาพนฐานทางทฤษฎการเรยนร หลกการ หรอวธการ มาเปนพนฐานในการออกแบบสอ เชน การจดสงแวดลอมทางการเรยนรบนเครอขาย (Web-base learning) หรอ การจดสงแวดลอมทางการเรยนรตามแนวคอนสตรคตวสต (Constructivism)

บทท 4 สอการเรยนร 56

ในการจดกจกรรมการเรยนรใหประสบผลสาเรจนน ครผสอนจะตองทาการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนร พรอมๆไปกบการผลตและการใชสอการเรยนร แนวทางในการพฒนาสอการเรยนร มดงตอไปน 1. วเคราะหวตถประสงค เนอหา 2. วเคราะหกจกรรมการเรยนรทสอดคลองกบวตถประสงค เนอหา 3. ออกแบบกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ควรพจารณาลกษณะของกจกรรม ดงตอไปน

• ผเรยนตองลงมอปฏบตอยางตนตว • เปดโอกาสใหผเรยนไดศกษา คนควาจากแหลงการเรยนรตางๆ • เปดโอกาสใหผเรยนมอสระในการคดแกปญหา หรอพฒนาชนงาน หรอ โครงการ • ตองคานงใหผเรยนรวมเรยนร หรอทางานเปนกลม

4. วเคราะหกจกรรมการเรยนรดงกลาวขางตน จะตองสอการเรยนรประเภทใดทชวยสรางความเขาใจในความคดรวบยอดนนไดงายยงขน โดยเนนกจกรรมทผานกระบวนการทผเรยนตองลงมอคนหาคาตอบ ทาความเขาใจดวยตนเอง หรอสะทอนการเนนผเรยนเปนศนยกลาง 5. จดเตรยม สอการเรยนร อาจจะผลตขนมาใหม หรอปรบปรงจากของเดม อาจอยในรปของ

• ชดการทดลอง • ชดกจกรรม • สงตพมพ เชน เอกสาร ตารา วารสาร • เทคโนโลยสารสนเทศตางๆ เชน อนเตอรเนต อเลรนนง มลตมเดย การเรยนรบน

เครอขาย • แหลงตามธรรมชาต • แหลงการเรยนรอนๆ

6. นาไปใชตามแผนการจดกจกรรมการเรยนร โดยเตรยมความพรอมดานตางๆ • ผเรยน • ครผสอน • สถานทและสงอานวยความสะดวก

รปแบบการใชสอการเรยนรอยางมประสทธภาพ

ในการใชสอการเรยนรนน ผสอนควรมการวางแผนการใชสออยางเปนระบบ สอดคลอง

กบวธการจดการเรยนรทวางไว และบรรลวตถประสงคตามเปาหมายของการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ซง Heinichและคณะ (2002) ไดเสนอกระบวนทแนะแนวทางในการวางแผนการ

บทท 4 สอการเรยนร 57

จดการเรยนรทมบรณาการเทคโนโลยและสอลงในกระบวนการจดการเรยนร ทเรยกวา Assure Model ซงมรายละเอยดดงน

• Analyze Learner

• State Objectives

• Select, modify, design Methods, Media, & Materials

• Utilize Methods, Media, & Materials

• Require Learner Participation

• Evaluation and Revise

ภาพแสดงองคประกอบของ Assure Model

การวเคราะหผเรยน (Analyze Leaner Characteristics) ผสอนควรวเคราะหผเรยนเพอเลอกใชสอการเรยนรใหสอดคลองและเหมาะสม โดยพจารณาในประเดนดงตอไปน

1) คณลกษณะทวไป – จานวนผเรยน ระดบชน อาย เพศ สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ วฒนธรรม ชาตพนธ ฯลฯ

2) สมรรถนะเฉพาะทมมากอน – ความรเดมของผเรยน ทกษะทางปญญา ความเขาใจทคลาดเคลอนทเกยวกบเนอหาทเรยน

บทท 4 สอการเรยนร 58

3) แบบการเรยน (Learning Styles) – ผสอนควรตรวจสอบเกยวกบ � การรบรของผเรยน ในลกษณะตางๆ เชน รบรดวยการฟง การมองเหน การสมผส

และการเคลอนไหว

� กระบวนการประมวลสารสนเทศของผเรยนวามลกษณะอยางไร � การสรางปจจยทางดานแรงจงใจภายในและทางดานกายภาพ เชน ความวตกกงวล

แรงจงใจทางดานผลสมฤทธ ทางดานสงคมหรอการแขงขน การกาหนดวตถประสงค (State Objectives)

เปนการอธบายสงทผจะตองทาการเรยนร สงทผสอนตองตระหนก คอ 1) มงเนนผเรยน(ไมใชผสอน) 2) วตถประสงคเปนการอธบายผลการเรยนร

การเลอกวธการ สอ และวสด (Select method, media and Materials) 1) เลอกวธการสอนทสามารถทาใหบรรลวตถประสงคไดอยางเหมาะสม 2) สอการเรยนรจะตองสอดคลองกบวธการสอน วตถประสงคและผเรยน อาจจะอยเปน

ขอความ ภาพนง วดทศน เสยง และคอมพวเตอรมลตมเดย การเลอก ปรบ ออกแบบวธการ สอ และวสด (Select, modify, Design Methods, Media, & Materials) มหลกในการพจารณาดงน

1) เลอกสอโดยคานงถงความตองการของผเรยน 2) เลอกสอใหเปนไปตามวตถประสงคของการเรยน 3) เลอกสอใหสอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนร 4) เลอกสอใหสอดคลองกบแบบการเรยนและคณลกษณะของผเรยน 5) เลอกใชสอทหลากหลายลกษณะ/รปแบบ

การใชวธการ สอและวสด (Utilize method, Media and Materials) การวางแผนเกยวกบวธการนาสอและวสดไปใชในการจดการเรยนร ตามแผนการจดการ

เรยนรทกาหนดเพอใหบรรลวตถประสงคในการเรยน เพอทจะใชสอไดอยางถกตองและสอดคลองกบการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ ควรพจารณาตามรายละเอยดตอไปน

1) ตรวจสอบสอ เปดดกอน (Preview the material) 2) เตรยมสอใหพรอมใชงาน (Prepare the material) 3) เตรยมหองเรยนและสภาพแวดลอม (Prepare the environment) 4) แนะนาวธการใชสาหรบผเรยน (Prepare the learners) 5) การใหประสบการณเกยวกบสอแกผเรยน (Provide the learning experience)

บทท 4 สอการเรยนร 59

สงทตองการใหผเรยนตอบสนอง (Require Learner Response) 1) อธบายวธการทผเรยนตองมสวนรวมหรอทาการเรยนรอยางตนตว (actively) 2) บทบาทของผเรยนในชนเรยน โดยเฉพาะอยางยงในการใชเทคโนโลยในการสรางประสบ

การเรยนร 3) กจกรรมตางๆควรเปดโอกาสใหผเรยนไดจดกระทากบสารสนเทศและมเวลาเพยงพอ

สาหรบการลงมอปฏบต การประเมนและการปรบ (Evaluation and revise)

แนวทางการประเมนเกยวกบสอมลกษณะสาคญดงน 1) การประเมนความสามารถของผเรยน (Evaluate student performance) เพอ

ตรวจสอบวาผเรยนสามารถบรรลตามวตถประสงคหรอไม การประเมนควรจะสอดคลองกบวตถประสงค (อาจเปน Assess หรอ Evaluation)

2) การประเมนสมรรถนะของสอ (Evaluate media components) เพอตรวจสอบวาสอมประสทธภาพหรอไม

3) การประเมนความสามารถของผสอน (Evaluate instructor performance) เพอตรวจสอบวาผสอน จดการเรยนรอยางมประสทธภาพหรอไม

คาถามสะทอนความคด

� ทานคดวาลกษณะสาคญทแสดงถงความแตกตางระหวางสอการสอนกบสอการเรยนรคออะไร

� สอการเรยนรแตละประเภทมจดเดนทสามารถนาไปใชในการจดการเรยนรอยางไร

� หลกการสาคญในการเลอกใชสอการเรยนรเปนอยางไร กจกรรมเสนอแนะ ใหทานลองนาหลกการเลอกใชสอการเรยนรมาเปนพนฐานเพอพจารณาความเหมาะสมของสอทสอดคลองกบสาระวชาเอกของทาน

บทท 4 สอการเรยนร 60

บรรณานกรม กรมวชาการ. (2545). เอกสารประกอบหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 คมอ

การจดการเรยนรกลมสาระภาษาตางประเทศ. กรงเทพฯ : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ

ชยยงค พรหมวงศ. (2521). เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา, หนวยท 1-15. กรเทพฯ: สหมตร.

ชยยงค พรหมวงศ. (2529). เอกสารการสอนชดวชาการสอนระดบชนมธยมศกษา หนวยท 11- 15 พมพครงท 5 นนทบร สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ไชยยศ เรองสวรรณ (2526). เทคโนโลยทางการศกษา: หลกการและแนวปฏบต. กรงเทพฯ : วฒนาพานช.

เปรอง กมท. (2519). เทคนคการเขยนบทเรยนโปรแกรม. คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

สมาล ชยเจรญ. (2547). การพฒนารปแบบการสรางความรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ. คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

Brown, James W., Lewis, Richard B., and Harcleroad, Fred F. (1985). AV Instructional Technology, Media, and Methods. 6th ed. New York: McGraw-Hill Book Company, Inc.

Bruner, J. S. (1983). In search of mind: Essays in autobiography. New York: Harper & Row.

Driscoll, M. P. (1994). Psychology of learning for instruction. Boston: Allyn and Bacon.

Heinich, Molenda and Russell. (1985). Instructional media and the new technologies of instruction. Wiley : New York.

Heinich, R., Molenda, M., Russell, J., & Smaldino, S. (2001). Instructional media and technologies for learning. Journal of Marketing Education, (7th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Heinich, R., Molenda, M., Russel, J.D., Smaldino, S.E. (2002). Instructional Media and Technologies for learning, 7th edition. Merrill Prentice Hall.

Honey, M., & Moeller, B. (1990). Teachers’ beliefs and technology integration: Different values, different understanding. New York: Center for Technology in Education.

บทท 4 สอการเรยนร 61

Kozma, R.B. (1991). The impact of computer-based tools and embedded prompts on writing processes and products of novice and advanced college writers." Cognition and Instruction, 8 (1), 1-27.

Levin, T., & Wadmany, R. (2006). Teachers' beliefs and practices in technology-based classrooms: A developmental view. Journal of Research on Technology in Education, 39(2), 157-181.