1

Õîðò çóðøèë-Òàìõè

Од цогцолбор сургуулийн эмч Н.Гэрэлтуяа

2

Òàìõè ãýæ þó âý?

Òàìõè ãýäýã íü òàòàõ, çàæëàõ, ¿íýðëýõ çýðãýýð õýðýãëýäýã, ìàíñóóðóóëàõ íºëººòýé, õàðààò

áàéäàë ¿¿ñãýõ ÷àäâàðòàé íèêîòèí

õýìýýõ áîäèñ àãóóëñàí óðãàìàë þì.

3

Òàìõèéã õýðõýí ãàðãàæ àâäàã âý?

Òàìõèéã ãàðãàæ àâàõûí òóëä òàìõèíû óðãàìëûí íàâ÷èéã õàòààõ

øààðäëàãàòàé áàéäàã. Òàìõèíû óðãàìëûí íàâ÷èéã

õàòàæ äóóññàíû äàðàà ò¿¿íèé ãàøóóí àìò, ýõ¿¿í ¿íýðèéã äàðàõ, õýëáýðò

îðóóëàõ, õ¿ì¿¿ñò õýðýãëýõýä õÿëáàð äºõºì áîëãîõûí òóëä ìàø îëîí òºðëèéí

áîäèñóóäûã íýìæ õèéäýã

4

Òàìõèíä þó àãóóëàãääàã âý?

Òàìõèíä 4000 ãàðóé õîðò áîäèñóóä àãóóëàãääàã.

43 òºðëèéí õîðò áîäèñ íü õ¿íèé áèå ìàõáîäèä õîðò

õàâäàð ¿¿ñãýäýã. ¯éë÷ëýëýýð íü 4 õóâààæ ¿çäýã.

Ìàíñóóðóóëàí äîíòóóëàõ

Õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõ

Òýñýð÷, äýëáýðýõ

Øóóä ¿õýëä õ¿ðãýõ

5

Áîãèíî õóãàöààíä ¿¿ñýõ íºëººëºë

Óäààí õóãàöààíä ¿¿ñýõ íºëººëºë

¯ñ, õóâöñàíä òàìõèíû óòàà øèíãýíý

Òàðõèíû öóñ õàðâàëòÒàðõèíû õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàíãàìæ áàãàñíà Àìíû õºíäèéí áîëîí óëààí õîîëîéí õîðò

õàâäàð

Óóøãèíû õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàíãàìæ ìóóäíà

Ç¿ðõíèé ¿éë àæèëëàãàà õóðäñàæ, äàðàëò èõýñíý

Õóðóó, ãàð øàðëàíà

Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí

Óóøèã òýëýãäýõ ºâ÷èí

Óóøãèíû õîðò õàâäàð

Õîäîîäíû øàðõ

Àðüñ õóóðàéøèæ ºí㺠íü àëäàãäàæ ¿ð÷èéíý

Äàâñàãíû õîðò õàâäàð ¯ðã¿éäýë,

áýëãèéí ñóëðàëÁóë÷èí

ñóëàðíà

Çàõûí ñóäàñíû ºâ÷èí ¿¿ñíý

Àìíààñ ìóóõàé ¿íýð ¿íýðòýæ, ø¿ä øàðëàíà

Í¿ä, àì, õîîëîéí ñàëñòûã öî÷ðîîæ õîðñãîíî

6

Èäýâõã¿é òàìõè÷èí

Òàìõè òàòäàãã¿é áîëîâ÷ õàæóóäíü òàìõè òàòàæ áàéãàà õ¿íèéóòààãààð àìüñãàëäàã õ¿íèéãÄàì òàìõè÷èí áóþó Èäýâõã¿é

òàìõè÷èí ãýäýã

7

Òàìõèíû áîõü

Çóóðàëäñàí õàð õ¿ðýí ºíãèéí áîäèñ þì. Òàìõèíû áîõü íü òîëáîòóóëñàí

ãàçðûíõàà ýñýä õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áà õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõ

õàìãèéí õîððóó ÷àíàðòàé áîäèñ þì.

8

Òàìõè òàòäàãã¿é õ¿í òàìõèíû óòààòàéºðººíä 1 öàã áàéõàä 15 øèðõýã òàìõè

òàòñàíòàé òýíöýõ õýìæýýíèé õîðòáîäèñîîð àìüñãàëäàã.

9

Уушгèí дахü

тамхины бохь

Тамхины бохь харлаж харагдаж байна

Òàìõè òàòàëò áà Òàíû óóøèã Ýð¿¿ë óóøèã Òàìõè÷íû óóøèã

11

Íèêîòèí Õ¿÷òýé ìàíñóóðóóëàã÷ áºãººä òàìõèíû äîíòîëòûã áèé áîëãîäîã. Íèêîòèí íü öóñíû äàðàëòûã èõýñãýæ, ç¿ðõíèé öîõèëòûã

õóðäàñãàäàã. Àðüñíû äîð áàéäàã ñóäàñíû õàíûã íàðèéñãàñíààð ¿ð÷ëýý ¿¿ñãýäýã áàéíà. Íèêîòèí àíõíû òàòàëòààñ õîéø 7

ñåêóíäûí äàðàà òàðõèíä, 15-20 ñåêóíäûí äàðàà õºë ãàðûí ìýäðýìæèíä íºëººëíº.

Тамхины хэрэглээ, түүний үр дагавар

13

Íèêîòèí íü ñóäàñíû íàðèéñàëòûí

øàëòãààí áîëäîã

Íèêîòèí íü õîëåñòåðîëûí õóðèìòëàãäàõ õýìæýýã

èõýñãýíý

Íèêîòèí íü ñóäàñíû õàíûã ãýìòýýíý

Íèêîòèí íü ç¿ðõíèé ¿éë àæèëëàãààã õ¿íäð¿¿ëíý

14

Îþóí ñàíàà

Áèå ìàõáîäü

Çàí ¿éë

Íèêîòèíä õàìààðàëòàé áîëîõ íü

15

Íèêîòèíû ò¿âøèí

Íèêîòèíû öóñàí äàõü

õýìæýý

ªã뺺íèé 6 öàã

غíèéí 12 öàã

Nicostat - òàéâàí áàéõ ò¿âøèíx

16

! 1 òàìõè 15-20 ìã íèêîòèí àãóóëíà. ! 1 òàìõè òàòàõàä 1-2 ìã íèêîòèíîîð

àìüñãàëíà.! 50-60 ìã íèêîòèí òàíûã ¿õýëä

õ¿ðãýíý.

17

18

Í¿¿ðñõ¿÷ëèéí äàí èñýë

ßìàð ÷ ò¿ëøèéã øàòààõàä ÿëãàð÷ ãàðäàã

¿íýð, ºíãºã¿é õîðò õèé þì. Òàìõèíû óòààíààñ ÿëãàðäàã áàéíà. Ýíý íü öóñàí

äàõü õ¿÷èëòºðºã÷èéí ñîëèëöîîã àëäàãäóóëæ,

òàðõè, áóë÷èí, 纺ëºí ýäèéã õ¿÷èëòºðºã÷èéí äóòàãäàëä õ¿ðãýäýã.

19

Óñòºðºã÷èéí öèàíèä

Äýëõèéí 2-ð äàéíû ¿åä õýðýãëýæ áàéñàí õîðò õèé þì. Õ¿íèé áèåèéí óóøãèéã

õàìãààëæ, öýâýðëýõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã ýñèéí ¿éë àæèëëàãààã äàðàíãóéëäàã.

¯¿íèé óðøãààð óóøãèíä õîðò áîäèñóóä èõ õýìæýýãýýð õóðèìòëàãääàã.

20

Àììîíèÿ

Àçîò áà óñòºðºã÷ººñ òîãòñîí ºíãºã¿é õèé. ¯¿íèéã áîðäîî, òýñðýìòãèé áîäèñ, õóâàíöàð

õèéõýä õýðýãëýäýã.

Àðñåíèÿ

Òîãòâîðã¿é, ìºíãºëºã öàãààí ºíãèéí áîäèñ.Óðóóëûã ò¿ëäýã, àìüñãààã ìóóõàé ¿íýðòýé

áîëãîí õóâèðãàäàã.

21

Áåíçîë

×óëóóí í¿¿ðñýíä àãóóëàãääàã, øàòàìòãàéøèíãýí þì. ªºõ òîñ àðèëãàõ áîëîí ñèíòåòèê ðåçèíõèéõýä õýðýãëýäýã. Ýñèéí áîäèñûí ñîëèëöîîã

äàðàíãóéëàõ íºëººòýé õîð, õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõºíäºð ìàãàäëàëòàé

22

Ôîðìàëüäåãèä ¯õñýí ýä ýñ, ýðõòíèéã çàíäàíøóóëàõ,

õàäãàëàõàä õýðýãëýíý. Õîäîîä ãýäýñíèé ¿éëàæèëëàãààã àëäàãäóóëæ, õîðò õàâäàð

¿¿ñãýäýã.

Óñòºðºã÷èéí ñóëüôèä

Òóéëûí õîðòîé, ºìõèéðñýí ºíäºãíèé ¿íýð íü ýíý áîäèñ áàéãààã èëòãýíý. Ò¿ëýõ, õîðñãîõ ¿éë÷èëãýýòýé, ýä ýñèéã íîöòîé ãýìòýýäýã

23

 

Àãààð äàõü àçîò áà øàòàæ áàéãàà òàìõèíû òåìïåðàòóðûí óðâàëûí ä¿íä ¿¿ñäýã. Õîðò õàâäàð

¿¿ñãýäýã, óóøãèíû ýä ýñèéí óñàíä øèíãýäýã

Àçîòûí äàâõàð èñýë

Ò¿ðïýíòèí Ìàø èõ õîðòîé, èõýíõäýý áîäèñûã óóñãàõ

çîðèóëàëòààð õýðýãëýäýã

24

Ìåòîïèðèí Ãýðèéí íîõîä, ìóóðûí Ẻñ óñòãàõ çîðèóëàëòààð

õýðýãëýãääýã

Áóòàí

Ìàø àìàðõàí øàòàõ àþóëòàé, õèéí àñààãóóðûí ãîë õýðýãëýãäýõ¿¿í þì

25

 Ìåòàëëóóä Òóãàëãà-Òàðõèéã ãýìòýýäýã, Ẻëæèñ öóòãàõàä õ¿ðãýäýã, áèåèéí ºñºëò õºãæèëòèéã çîãñîîíî. Êàäìè-Ýëýã, Ẻð, òàðõèéã ìàø èõ ãýìòýýäýã. Õ¿íèé áèåä óäààí õóãàöààãààð õóðèìòëàãääàã. Çàé õóðààãóóðò õýðýãëýãääýã.

Ðàäèî èäýâõò áîäèñóóä Õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõ íýã øàëòãààí áîëäîã

Õîðòîí øàâüæ óñòãàõ õîð Òàìõèíû óðãàìëûã óðãóóëàõàä àøèãëàäàã.

Àìüñãàëûí çàìûã öî÷ðîîõ, õàðøèë ¿¿ñãýõ, àìüñãàëûí òºâèéã

äàðàíãóéëäàã.

26

Äýëõèé äýýð òàìõèíààñ ¿¿äýëòýé ºâ÷íèé óëìààñ 6.5 ñåêóíä òóòàìä 1

õ¿í áóþó æèëä 5 ñàÿ õ¿í íàñ áàðæ

áàéíà.

/ÄÝÌÁ-ûí 2006 îíû ýõ ñóðâàëæààñ/

27

Àìíû õºíäèéí ýðõòýí

Ø¿ä öîîðîëò: Òàìõè íü àìíû õºíäèéí õýâèéí îð÷èíã ººð÷èëñíººð ø¿äíèé ïààëàí 纺ëðºõ, ø¿ä øàðëàõ, öîîðîëòîä õ¿ðãýäýã. Òàìõè÷äûã òàìõè òàòäàãã¿é õ¿ì¿¿ñòýé

õàðüöóóëàõàä ø¿ä óíàõ íü 1-1,5 äàõèí èõ òîõèîëääîã áàéíà. ̺í ø¿ä ñóëðàõ áîëîí

áóéëíû ¿ðýâñýë ¿¿ñãýäýã.

28

29

30

Хэлний хорт хавдар

31

Ìýäðýõ¿éí ýðõòí¿¿ä

Õàðààíû ýðõòýí: Í¿äíèé ºâ÷èíäòàìõè÷èä 40% èë¿¿ ºðòäºã.

Í¿äíèéºâ÷èí ¿¿ñýõýä 2 çàìààð íºëººëíº. Óóøãèàð äàìæèí õèìèéí õîðò

áîäèñóóä öóñàíä îðæ, í¿äíèé ýñ¿¿äýä íºëººëñíººð í¿äèéã çàãàòíóóëíà.

Í¿äíèé øàð òîëáûí á¿òöèéã ýâäëýí, óëìààð òîðëîãûí òºâèéí õýñãèéã ìóóòãàñíààð í¿äíèé ýäãýðøã¿é ºâ÷èíä õ¿ðãýäýã áàéíà.

32

Í¿ä õîðñîõ, í¿ä àíèâ÷èõ, í¿äíýýñ íóëèìñ ãîîæèõ çýðýãøèíæ òýìäã¿¿ä èëðýõ áºãººä í¿äíèé áîëîð öàéõ, óëìààð

ñîõðîõ àþóëä õ¿ðãýæ áîëíî

Àìòëàõ ýðõòýí

Òàìõè÷èí õ¿íèé àìòëàõ ìýäðýõ¿é íü áóóðñàí áàéäàã.

Õîîëíû àìòûã ñàéí ìýäðýõã¿é áîëæ, õýðâýýòàìõèíààñ ãàðâàë àìòëàõ ìýäðýìæ ñýðãýæ

ýõýëäýã

33

Ñîíñãîëûí ýðõòýí

Äîòîð ÷èõýíä õ¿ðýõ öóñíû õýìæýý áàãàñ÷, ñîíñîõ ÷àäâàð àëäàãääàã.

Òàìõè÷äàä ÷èõíèé ¿ðýâñýëò ºâ÷íººñ øàëòãààëàí ¿¿ññýí ä¿ëèéðýëò íü àðõàã ÿâöòàé áàéäàã áà óäààí ¿ðãýëæèëäýã.

Òàìõè÷èä íü äóíä ÷èõíèé ¿ðýâñýëýýð ºâäºõ íü 3 äàõèí èë¿¿ òîõèîëääîã áà õ¿íäýð÷ òàðõèíû ìåíèíãèò, í¿¿ðíèé ìýäðýëèéí ñààæèëòààð òºãñºõ íü èõ áàéäàã.

34

¯íýðëýõ ýðõòýí

Òàìõè÷èí õ¿íèé ¿íýðëýõ ìýäðýõ¿é íü áóóðñàí áàéäàã. Òàìõè÷èä õóâöàñ,

¿ñýíäýý øèíãýñýí òàìõèíû ìóóõàé ¿íýðèéã

ìýäýðäýãã¿é, àìíààñ ¿íýðòýõ ºìõèé ¿íýðýý

÷ ìýäýðäýãã¿é.

35

Àðüñ, ò¿¿íèé äàéâàð

Òàìõè÷èí õ¿íèé àðüñ õóóðàéøèí, óÿí õàòàí÷àíàð íü áóóðäàã. Àðüñíû öóñàí õàíãàìæ àëäàãäñàíààñ ¿ð÷ëýý ¿¿ñýæ, íàñíààñàà

ýðòºòºëäºã. Ìºí ¿ñíèé ºí㺠íü àëäàãäàíà,

¿ñíýýñ òàìõèíû óòàà ¿íýðòýíý, ¿ñ óíàíà, óëìààð õàëçàðíà. Õóìñàíä øàð òîëáî ¿¿ñýõ

áà õóìñ àìàðõàí õóãàðàìòãàé áîëíî.

36

37

38

Àìüñãàëûí ñèñòåì

Óóøãèíû àðõàã áºãëºðºëò ºâ÷íººð ºâ÷ëºãñäèéí

90% íü òàìõè òàòñàíòàé õîëáîîòîé ¿¿ñäýã.Àðõàã áðîíõèò áóþó ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã¿ðýâñýë ãýäýã íü àìüñãàëûí çàìûí óäààí

õóãàöààíû ¿ðýâñýëò ºâ÷èí þì.Ýíý ºâ÷íèé óëìààñ àìüñãàëûí çàì íàðèéñ÷,

àìüñãàëàõàä òºâºãòýé áîëäîã. Àðõàã áðîíõèòûí

òîõèîëäëûí 3\4 íü òàìõè òàòñàíû óëìààñ ¿¿ñäýã áàéíà.

39

Бронхит

40

Ýð¿¿ë óóøèã

Òàìõè÷èí õ¿íèé óóøèã

41

Óóøèã òýëýãäýõ ºâ÷èí

Òàìõè òàòàõàä óóøãèíû àãààð ñîðäîã æèæèãöóëöàíãóóä õºâñèéæ õàãàðñíààñ í¿¿ðñõ¿÷ëèéí

õèéã ãàäàãøëóóëàõ, õ¿÷èëòºðºã÷èéí õèéã àâàõ÷àäâàð áàãàñäàã. Ò¿¿í÷ëýí óóøãèíû ýð¿¿ë

÷èéðýã, õºâñãºð 纺ëºí ýäèéã ãýìòýýäýã òºäèéã¿é óóøãèíû ãàäíààñ îðæ èðñýí àãààðûã

öýâýðëýæ, áóöààæ ãàðãàõ ÷àäâàð àëäàãääàã.

42

Ýíý ìàÿãààð óóøèã ºìõºð÷ ýõëýõ áà óóøãèíû纺ëºí ýä õàòóóð÷, àìüñãàëàõ òîîëîíä

óóøãèéã ààæìààð ãýìòýýäýã. Ýíý òºðëèéíºâ÷íèéã Ýìôèçåìà áóþó óóøèã òýëýãäýõ ºâ÷èí

ãýæ íýðëýíý. Óóøèã òýëýãäýõ ºâ÷èí íü òàìõè òàòäàã õ¿ì¿¿ñò òàòäàãã¿é õ¿ì¿¿ñýýñ

13 äàõèí èë¿¿ òîõèîëääîã.

43

Óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæëýõ îëîíóäààãèéí õàíèàëãàëòèéí óëìààñãóóðñàí õîîëîéí àðõàã ¿ðýâñýë, óóøèã òýëýãäýëò ºâ÷èí ¿¿ñäýã.

44

45

Àñòìà áóþó àìüñãàë äàâ÷äàõ ºâ÷èí

Ýíý ºâ÷íèéã ¿¿ñãýã÷ îëîí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã íü òàìõèíû óòàà þì. Ǻâõºí íýã óäààãèéí

ñîðîëòîîð ãàðàõ òàìõèíû óòàà íü óóøãèíûõàìãààëàõ ýäèéã ãýìòýýæ, ¿¿íèé óëìààñòàìõèíû óòààí äàõü öî÷ðîîã÷ áîäèñóóä

óóøãèíä íýâ ÷èí îðîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëäýã.

Ýíý áàéäàë íü àìüñãàëûí çàìûã áîîãäóóëæ,óëìààð àìüñãàë äàâ÷äàõ ºâ÷íèéã

¿¿ñãýäýã.

46

Хэвийн агаар дамжуулах

сувгаар агаар чөлөөтэй орж

гардаг

Астмын эхэн үе

Булчингийн зангирал нь астма үүсэхэд нөлөөлнө

Хөөнгөтсөн болон салслаг ихээр ялгарах нь

амьсгалахад бэрхшээл учруулна

47

Ç¿ðõ ñóäàñíû ñèñòåì

Äýëõèé äýýð 3 ¿õýë òóòìûí 1 íü ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íººñáîëñîí áàéäàã.

ÑÓÄÀÑ: Òàìõèíä ººõ áàéäàãã¿é áîëîâ÷ ñóäàñíû õàíàíä òàìõèíààñ áîëæ ººõ òîñ õóðèìòëàãääàã. Òàìõè

òàòñàíààð îëîí õèìèéí áîäèñ öóñíû óðñãàëä îðäîã. Ýäãýýð íü ñóäàñíû õàíûã ãýìòýýí íààëäóóëàìòãàé áîëãîñíîî𠺺õ òîñ ñóäàñíû õàíàíä íààëäàí öóãëàðíà. Ñóäàñ ¿¿íýýñ áîëæ óÿí ÷àíàðàà àëäàõ áà óëìààð

ñóäñààð ã¿éõ öóñíû õýìæýý áàãàñ÷, ýä ýðõòíèéã öóñàí õàíãàìæèéí äóòàãäàëä õ¿ðãýíý. Òàìõè÷èí õ¿íèé ãîë ñóäàñàíä

òóõàéí íàñíû òàìõè òàòäàãã¿é õ¿íòýé õàðüöóóëáàë 3 äàõèí èë¿¿ ººõ òîñ õóðèìòëàãäñàí

áàéäàã.

48

Баруун зүүн уушгинд хүрэх

цагаан мөгөөрсөн хоолойн салаа

Амьсгалын замыг дүүргэж

байна

Утаа уушиг

руу орж

байна

49

Çóçààð÷ ñîðâèæñîí ñóäàñíû õàíûã

50 äàõèí òîìðóóëñàí

áàéäàë

Ñóäàñíû õàíûí

áºãëºðºëò

50

51

ǯÐÕ: Òàìõè òàòìàãö ç¿ðõíèé öîõèëò îëøèðäîã. Òàìõè÷èí õ¿íèé ç¿ðõíèé öîõèëò òàìõè òàòäàãã¿é õ¿íòýé õàðüöóóëàõàä õîíîãò 12.000-15.000-ààð îëîí áàéäàã. Ýíý íü ç¿ðõèéã àìàðõàí ýöýýæ öóöààæ áîëíî. Òàìõè á¿ðò àãóóëàãääàã íèêîòèí áà í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèéí õîëèìîã íü ç¿ðõíèé

öîõèëò, öóñíû äàðàëòûã ¿å, ¿å èõýñãýäýã. Òàìõèäàëòûí óëìààñ ¿¿ññýí ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷í¿¿äýä

ãîë ñóäàñíû õàòóóðàë (àòåðîñêëåðîç), ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû öóñàí õàíãàìæ äóòàãäàõ ºâ÷í¿¿ä

/ñòåíîêàðäè, èíôàðêò/, çàõûí ñóäàñíû ºâ÷í¿¿ä /ãàð õºëèéí öóñàí õàíãàìæ äóòàãäàõ ºâ÷í¿¿ä/, òàðõèíû

ñóäàñíû ºâ÷í¿¿ä /öóñ õàðâàëò/ îðíî.

52

Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí ñèñòåì

Òàìõè÷èí õ¿íèé õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäñàí áàéäàã. Òàìõè íü õîäîîäíû

øàðõ ¿¿ñãýõ øàëòãààí áîëäîã. Õîîë èäñýíèé äàðàà õîäîîäíû õ¿÷èë ñààðìàãæèõ ÷àäâàðûã

àëäàãäóóëñíààñ õ¿÷èë íü õîäîîäíû ñàëñòûã ò¿ëýí øàðõ ¿¿ñãýäýã. Òàìõè÷èí õ¿íèé õîäîîäíû øàðõ ìóó ýäãýð÷, àìàðõàí äàõèäàã áà óëìààð õîäîîäíû õîðò

õàâäàðò õ¿ðãýäýã.

53

ͺõºí ¿ðæèõ¿éí ýðõòýí

Ýð÷¿¿äýä: Òàìõè íü ýð áýëãèéí ýñèéí õýëáýðèéã íü ººð÷ëºí, óóðãèéí á¿òöèéã íü àëäàãäóóëàí ãýìòýýäýã.

Òèéìýýñ òàìõè÷èä ýð áýëãèéí ýñèéí õýëáýð íü àëäàãäñàí, òîî íü öººðñºí, õºäºë㺺í íü áàãàññàí, áàãà

õýìæýýòýé ¿ðèéí øèíãýí ÿëãàðóóëíà. Èíãýñíýýð òàìõè÷èä

ÿâààíäàà ¿ðã¿éäýëä ºðòºõ ìàãàäëàë èõýñíý. Ò¿¿í÷ëýí ýð

áýëýã ýðõòíèé ñóäñóóäûã íàðèéñãàæ, öóñàí õàíãàìæèéí

äóòàãäàëä õ¿ðãýæ, óëìààð áýëãèéí ñóëðàëä îðóóëäàã.

54

Ýìýãòýé÷¿¿äýä: Ñàðûí òýìäãèéí ìº÷ëºãò ººð÷ëºëòîðóóëàõ áóþó îãò èðýõã¿é áîëîõ, ñàðûí òýìäýã ºâäºëòòýé

èðýõ çýðýã øèíæ òýìäã¿¿ä èëýð÷ áîëíî, öýâýðøèõ ïðîöåññèéã 2 æèëýýð óðàãøëóóëäàã. 

Òàìõè òàòäàã ýìýãòýéä æèðýìñýí áàéõäàà ¿ð çóëáàõ áà ¿ðã¿éäýë ¿¿ñýõ ýðñäýë èõ áàéäàã. Æèðýìñýí ¿åäýý

òàìõè òàòàõ íü æèðýìñíèé áîëîí òºðºëòèéí îëîí

õ¿íäðýë¿¿äèéã ¿¿ñãýõ áºãººä äóòóó òºðºõ, æèí áàãàòàé, ýðõòýí ñèñòåìèéí ñîãîãòîé õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ,

õóãàöààíààñàà ýðò òºðºõ, óðàã ýíäýõ, èõýñ õîâõðîõ, óìàéí ãàäóóðõ æèðýìñëýëò, àÿíäàà ¿ð çóëáàëò ýëáýã

òîõèîëääîã.

55

Òàìõè÷èí ýõýýñ òºðñºí õ¿¿õäýä ñóðëàãûí áîëîí çàí ¿éëòýé õîëáîîòîé àñóóäàë èõ áàéäàã.

Òàìõè÷èí ýõèéí õ¿¿õäýä îþóí óõààíû õºãæ뺺ð õîöðîãäîõ ýðñäýë 50%-èàð èë¿¿ òîõèîëäîíî.

56

Та тамхинд орсон бол Таны хүүхэд ч адил !

57

Òàíû òàòäàã òàìõè ÿìàð ¿íýòýé õýä âý?Òà ºäºðò õýäýí øèðõýã òàìõè òàòäàã âý?Òà æèëä õýäýí õàéðöàã òàìõè òàòäàã âý?Òà íýã æèëä õýäýí õàéðöàã òàìõè òàòäàã âý?

Õýðâýý òà òàìõè òàòäàã áîë?

Òà òàìõèíä õýäýí òºãðºã çàðöóóëñàí áîë?

58

Нэг өдрийн дараа Никотины хэмжээ

багасна Нүүрсхүчлийн

хэмжээ багасна Цусны даралт

буурна

Òàìõèà õàÿõûí ñàéí òàë

59

Долоо хоногийн дараа:

Àмьсгал сайжирна ¯рэвсэл багасна Äасгал хийхэд хялбар болно

60

Íýã ñарын дараа: Óушгèны ажилëàгаа

ñайжирна ¯рэвсэл багасна Äасгал хийхэд хялбар

болно

Íýã æилийн дараа: Õорт хавдар ба зүрх

судасны өвчлөл буурна

61

Òàìõèíààñ ãарах өд𺺠òîâëî!

Тамхитай холбоотой

бүхнээс татгалз!

62

¯ã¿é ãýæ õýëæ ñóð!

63Óðóó òàòàæ áîëîõ ç¿éë¿¿äýýñ õîë áàé!Óðóó òàòàæ áîëîõ ç¿éë¿¿äýýñ õîë áàé!

64

ÖÖэвэр усэвэр ус,, жимсний жимсний óíäààóíäàà уу ууõõ

65

Эргэж орохЭргэж орохááайдлаасайдлаасññэргийлэргийл!!

66

Тамхи хайх Уурлах, уцаарлах Анхаарал

төвлөрөхгүй áайх Унтаж чадахгүй

байх Хэт нойрмоглох Толгой өвдөх

Õÿìðàëûí øèíæ¿¿ä

67

1.Çàðëàõ Тамхинаас гарсангэж өөртөө байнга

хэлэх

Õîðõîé äàðàõ 6 “Ç”- èéí çàð÷èì

68

2. Çàéëñõèéõ2. Çàéëñõèéõ10 ìèíóò õ¿ëýý.10 ìèíóò õ¿ëýý.

Øóíàí õ¿ñýõØóíàí õ¿ñýõáàéäàë ýõíèé 3-5áàéäàë ýõíèé 3-5

ìèíóò ë ìèíóò ë ¿ðãýëæèëíý¿ðãýëæèëíý

69

3. Ǻâ àìüñãàëàõ 2-3 óäàà ã¿í

àìüñãàëàõàä ë òàòàéâøèðíà

70

4. Ǻâõºí øèíãýí

áóöàëãàñàí óñ áàãà áàãààð øèìæ óó

71

5. Çàâã¿é áàéõ5. Çàâã¿é áàéõªºð ç¿éë õèéõ, ªºð ç¿éë õèéõ,

àëõàõ, áîõü àëõàõ, áîõü çàæëàõ, çàæëàõ, ø¿ðø¿¿ðò ø¿ðø¿¿ðò

îðîõ ãýõ ìýòîðîõ ãýõ ìýò

72

6. Çàëáèðàõ6. Çàëáèðàõ

ÄîòîîäÄîòîîä

ñýòãýëýýñýýñýòãýëýýñýý

òóñëàìæ õ¿ñòóñëàìæ õ¿ñ

73

Ýðñäýëä ºðòºõã¿éí òóëä:

Äàì áóþó èäýâõã¿é òàìõèäàëòààñ ñýðãèéë

Áóñäûí äýðãýä òàìõè òàòàõã¿é áàé

Ýð¿¿ë ìýíäýý ñàéæðóóëàõûí òóëä òàìõèíààñ ãàð

74

Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà !