Бүдүүн гэдэсний өмөн /Colon cancer/

АУС -423 хэсгийн оюутан

Ж.Билгүүн

Агуулга:•Бүдүүн гэдэсний анатоми,гистологи•Бүдүүн гэдэсний физиологи•Бүдүүн гэдэсний өмөн

▫ -Шалтгаан▫ -Ангилал▫ -Эмнэл зүй▫ -Оношилгоо▫ -Эмчилгээ

Бүдүүн гэдэсний анатоми•1.5-2 м урт, 6,5 см=D, Цутгалан гэдэс-

Анус•Мезоколон /хэвлийн ар хана /•Бүдүүн гэдсийг 4 бүсэд хуваана.

▫1.Мухар гэдэс▫2.Хүрээ гэдэс▫3.Шулуун гэдэс▫4. Анусын суваг

Мезоколон:

1.Мухар гэдэс•Fossa iliaca dexter•Ойролцоогоор 6 см уут хэлбэртэй•Ostium ileocecale/Valve ileocecale•Өтөн унжлага /8 см орчим/ Retrocaecal

Postileal

Preileal

SubcaecalParacolic

2.Хүрээ гэдэс•Өгсөх хэсэг /12 см/•Элэг орчмын нугаларал•Хөндлөн гэдэс /25-30 см/•Дэлүү орчмын нугаларал•Уруудах гэдэс /10 см/•Махир гэдэс /Сигмоид/

Large intestine

Гадаад зохион байгуулалт•1. Бүдүүн гэдэсний шугам-teniae coli

/дагуу булчин/▫Чөлөөт шугам-tenia libera▫Чацархайн шугам- tenia mesocolica▫Сэмжний шугам- tenia omentalis

•2. Бүдүүн гэдэсний цүлхэн- haustra coli /цагираг булчин/

•3. Бүдүүн гэдэсний өөхөн унжлага- appendices epiploicae

Гадаад зохион байгуулалт

Гистологи бүтэц•Бүдүүн гэдэсний гистологи бүтцийг:•1.Салст давхарга

▫Бортгон ху.эд /Бортгон,Хундаган эс/▫Салст булчин

•2.Салстын доод давхарга /хо.эд/•3.Булчинт давхарга

▫Гадна дагуу ширхэг▫Дотно цагираг ширхэг

•4.Гялтан бүрхүүл

•Цоргот бүтэц бүхий салст давхаргын булчирхай

Микро-бүтэц

Цусан хангамж

Артерийн цусан хангамж

•Баруун хүрээ гэдэсний артерийн хэлбэр

Бүдүүн гэдэсний давхаргын цусан хангамж

Тунгалагийн систем

Венийн урсгал

Үүдэн венийн систем

Мэдрэлжүүлэлт

Бүдүүн гэдэсний физиологи

• Хоол боловсруулах эрхтэн тогтолцоо нь маш нарийн зохицуулгатай байдаг.

• Үүний нэг нь шингэний тэнцвэрт байдал

•Хундаган эс-шүүрэл Ph=8.5-9.0▫Катепсин,пептидаза,липаза,амилаза,нуклеаза

•Микрофлор-▫Эслэг 40-50%▫Уураг 45%▫Нүүрс ус 25% боловсорно▫К,Е аминдэм зарим В амин дэм синтезлэгддэг▫Дулаан үүсэлт▫Н/ус----СО2,Н2,СН4 хий үүсдэг

•Ус,ион,витамины шимэгдэлт•Механик агшилт,зөөвөрлөлт•Ялгадасны хэлбэржилт•Ялгадас гаргах /S2-S4/

Механик агшилт,зөөвөрлөлт1 мин-3-12 удаа/удаан/ цүлхэн

Сегмент /хурдан/

Ялгадасны найрлага

Бүдүүн гэдэсний өмөн

С.18

•Бүдүүн гэдэсний хучуур эд болон булчирхайлаг эдийн гаралтай эсийн хяналт зохицуулгагүй эмгэг ургалтыг Бүдүүн гэдэсний хорт хавдар /өмөн/ гэнэ.

•Ихэнхидээ 50< настай•Хойд Америк, Зүүн Европ элбэг /4-6

байр/•Эр /30-40% их/ : Эм

Тархалт• АНУ-д 2014 оны судалгаагаар

▫71830 орчим эрэгтэй▫65000 эмэгтэй СС оношлогдсон.

• Нас баралт ойролцоогоор 26,270 эр,24,040 эм-д тохиолдсон.

ШалтгаанДотоод

Булчирхайлаг болон цэлмэнт

ургацаг /40-50%/

Бүдүүн гэдэсний өвөрмөц бус

шархлаа

Бүдүүн гэдэсний АҮ

Хуурамч үрэвсэл хавдрууд

Полипоз /100%/

Өргөсөл ба цүлхэнгүүд

Кроны өвчин

Гадаад

Хоол хүнсэнд амьтны гаралтай

өөх тос уураг хэрэглэх

Эслэг багатай хоол хэрэглэх

Идэвхитэй хөдөлгөөн бага

байх

Ахимаг нөасны хүний

гипотони,атони

N-нитрозамин болон бусад

канцероген бодис

Эмгэг бүтэц•35-50% Махир гэдсэнд•20-25% мухар гэдсэндЭмгэг бүтцийн ангилал:1. Экзофит ургалттай

/полип,зангилаат,../1. Баруун талд ихэвчлэн2. Хоруу чанар бага,үсэрхийлэл хожуу

өгдөг.2. Эндофит ургалттай

/нэвчдэст,шархлаат../1. Зүүн талд ихэвчлэн2. Хоруу чанар их,үсэрхийлэл эрт өгдөг.

3. Холимог

Эмгэг жам

Үсэрхийлэл:•Бүдүүн гэдэсний өмөн•Цусаар

▫Эхлээд элэг дараа нь уушги ясанд үсэрхийлэл өгнө.

•Тунгалгаар▫Аортын дагуух т.булчирхайд үсэрхийлнэ.

•Хүрэлцэх замаар тархана.

Ангилал.•TNM ба үе шат•Дюк-ийн ангилал

Дюк ангилал•A-

▫Хавдар гэдсэн дотроо,шулуун гэдэсний орчын өөхлөг эд рүүгээ нэвчилт өгөөгүй,т.булчирхайд үсэрхийлэлгүй

•B- ▫Өмөн гэдэсний хана руу нэвчсэн боловч

т.бул-д үсэрхийлэл өгөөгүй •C-

▫Өмөн гэдэсний хана руу нэвчсэн эсэх үл хамааран т.бул-д үсэрхийлэлтэй байна.

•D-▫Алсын эрхтэнд үсэрхийлэлтэй

Эмнэл зүй:Хэсэг газрын

Цустай баах

Залхагтай,давирхай шиг баах

Хэвлийгээр зангирч өвдөх

Гэдэс дүүрэх

Ерөнхий

Халдвар-Хордлогын

Анемийн ерөнхий шинж

Эмнэл зүйн 6 хэлбэр байна.•1.Бөглөрөлтийн хэлбэрХавдар ихэвчлэн зүүн талдГэдэс дүүрэх,баас ба хий гарахгүй саатах,хүчтэй өвдөлт өгөх,хордого зэрэг түгжрэлийн шинж илэрнэ.2. Энтероколитын хэлбэр /зүүн/Үрэвслийн шинж:гүйлгэх,өтгөн хатах,гэдэс дүүрэх,хэвлийгээр өвдөх,СОЭ ихсэх г.м3. ДиспепсиХоолны дуршил буурах,бөөлжих,дотор муухайрах,аюулхайд хүнд оргих-хямрал

•4. ХордлоготИхэвчлэн баруунЦус багадалттай хэлбэрийн үед хордого болон цус багадалтын шинж илэрнэ.5. Хуурамч үрэвслийн хэлбэр:Хэвлийн хөндийн үрэвслийн шинж: хэвлийгээр өвдөх,халуурах, лейкоцитоз, гялтангийн цочрол6. Хавдар хэлбэр:Ихэвчлэн баруунХэвлийд масс тэмтрэгдэнэ

Оношилгоо•Анамнез•Бодит үзлэг

▫Харах-арьс салст цайж,хуурайшсан,уян хатан чанар буурсан,хэвлийн хөндийд хавдар овойж харагдана

▫Тэмтрэх-Хэвлийн хөндийд үүсгэвэр тэмтрэгдэх,түүнийг үнэлэх

▫Тогших- Хавдрын үүсвэр дүлий чимээтэй▫Чагналт- Хавдартай хэсэг болон түүний

дээд хэсэгт гэдэсний дүүрсэх хэсэгт хуржигналт тод сонсогдоно.

•Шулуун гэдэсний үзлэг•Багажийн шинжилгээИрригоскопи,ирригографи:

▫Барийн сульфат. 4 шинж:•Нэмэлт сүүдэр•Хавдартай хэсэгт салст бүрхэвчийн

зураглал алдагдах•Гэдэсний хөндий нарийсч хэлбэрээ

алдах•Хавдартай хэсэгт гэдэсний гүрвэлзэх

хөдөлгөөн алдагдах

•Ректосигмоскопин-30см доторх хавдар /анусаас/

•Колоноскопи:

Компьютерт томографи

•Үсэрхийлсэн байдал

•Өтгөнд далд цус үзэх:Гемокульттест,ВМ-колонтест... 50мл хүртэл цус илрэхийг хэлнэ.

Хавдрын маркер:Үр хөврөлийн антиген ихэснэ.

Мэс заслын төрөл

Эмчилгээ:Төгс эмчилгээ:•1 шатлалтай•2 болон 3 шатлалтай•ХавсарсанТөгс бус эмчилгээ•Хими болон туяа эмчилгээ

Бүдүүн гэдсийг анастомозлох мэс засал

Үргэлжлэл-2

Баруун талд байрласан өмөн /Laparoscopy/

Үргэлжлэл

Нэмэлт мэдээлэл

Элэгний үүдэн венийн гипертензи•Элэгний өмнөх үүдэн венийн

бөглөрөл /дэлүүний венийн бөглөрөл.../•Элэгний хаалган венийн бөглөрөл

/элэгний хатуурал,хавдар.../•Элэгний дараах үүдэн венийн

бөглөрөл /трикуспид хавхлагын дутмагшил.../

•Үүнээс шалтгаалан үүдэн венийн бөглөрөлтэй холбоотойгоор даралт ихсэж бусад венийн анастомоз цусны урсгалд дайчлагддаг.

•Эдгээр анастомоз-д /Зураг-т харуулав/•1.Улаан хоолой•2.Шулуун гэдэс•3.Бүдүүн гэдэс•4.Хүйс орчим /медузын толгой шинж/-

ын венийн судас багтах ба цусны урсгал ихэссэнтэй холбоотойгоор дээрх судаснууд өргөсдөг.

Ном зүй:• Хавдар судлал Р.Сандуйжав• ZOLLINGER’S ATLAS OF SURGICAL OPERATIONS 9th

edition• Ross Histology Text and Atlas 6th edition• Susan Stranding-Gray’s Anatomy 41th edition• Principles Anatomy and Physiology 13th edition • Grant’s Atlas of Anatomy 13th edition• Color Atlas of Physiology 5th edition

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа