محاضرات في اللسانيات التطبيقية

اجلمهورية اجلزائرية الدميقراطية الشعبية

جامعة بشار

:

2

1انهغااث انخـبمت نـف بىلشبت : إعذاد

. أعخار يكهف بانذسوط مبعهذ األدب انعشيب و انعهىو اإلغات خايعت بشاس

: يذخم ظش

دل ع٤دو٦ خألوسزى١ , خغد١ خسشش كد٧شش ؿسوص رخض ىخ٣ن و ز٤ص و٤ص و ب٠٣د ؤـد ؽنش و عاللص ٢ خؽب٤ىد و خى٣د١ و , خؼبودطشو١ مغر

2.خوشذ ؤؼد ش دسط خغدين و خى يف غنش ظسىس٥ خـىص دبشخل ؼالغ ععدزوص

: و ر ٦ س ؤ١ وش شػ٦ خألعدع , - Grammaireؤشع خو٠دء دبد د١ ـ ه٦ خع , خـىس خألو -أ

و ذ د١ ٧زخ خ٤ىم ٢ خذسخعص خز د١ دج٠د ه خؼب٤ـ . ؤ خ٤مى و بمند , و د١ خدد ٢ ؤص ٣لشص ه٠ص ال غعهذ وشص خص زخهتد ,

.شذ ظىـهدظ٦ ه ؤعظ ودسص ػص ىػن ىخهذ مغر و . ؤ ٦ خص - * Philologieخىىـد و يف خـىس خؽدين كهشض - ذ

مث خعش١ زدغبشص خو٠ص خيت , ٧ ه خسظسؾ يف ٣شإظ٦ دبذسعص خغ٤ذسص و ذ خهعىن 1777 هد Friedrich august wolfزذؤ٧د ذسش ؤغـظ ووى

ؾػز قجػشثس أوجج ث٧عضجر دهشدز طل٢ ػ٠ ؽذز ثغز ثغج٤ز ؼذ ث٧دح ثضجدغ ثشض - 1

. 2003 - 2002ثؾجؼ٢ دشجس عجدوج ك٢ ثغز ثؾجؼ٤ز 2ؼذ ثؼ ثغج٤ز . ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ صظذسج ؽجؼز ثؾضثةش - ثغج٤جس -

ذخ إ٠ ػ ثغج٤جس : ثقجػ طجـ : د : وج . 1974- 1973ػج . 4: ثؼذد . ثظص٤ز

19: ص . أعش ثغج٤جس ك٢ ثع دغض ذسع٢ ثـز ثؼشد٤ز . ثقذ٣ظ * philologie

Etude de la langue et de la littérature. La philologie classique s'intéresse au grec et au

latin, la philologie moderne étudie les langues vivantes.

3

بر د٣ىخ غوى١ بذل , ؤطمدهبد زدألدذ و خألخال و ظدسخ خؼباعغدض ؤؼد عبحىخ بذل خؼبدس٣ص زن ٣ظىص ٢ . ػسؾ خ٤ظىص و ظإوهد و خعو ههد

ؤو ربذذ خظدجض , هظىس ـبعص عوش ه ودين خ٠دض خؼبهفىسش ز هذ ه٠دء ٦ خص زذسخعدهت خألسػص د . ؤعىذ ؤدر ؤو هظش

كط دسخعدهت ؿبذودش و , ه خش ٢ ر , ٢ . خألغ٤ص خعدسخيص أل١ ٢ هىهبد خألعدعص خ٧ع٠دهد خؼبـ , هدـضش ه وىؾ خلد٧شش خىص

1.و هضوهد خعد ه٢ خص خؼب٤ـىص , و خىلذ زدص خؼبعىزص و ذ خسظسـط ٣شإظ٦ زدوددل , و يف خـىس خؽدػ كهش ه خص خؼبدس١ -ج

عدز٦ خؽبد خز حيذد 1816بر ؤطذس هد , Fanz Bopp خى شخ٣ض زىذ ه٢ ٣لد خعظش يف خص خغ٤غشعص ): الد ه خص خؼبدس١ زو٤ىخ١

مث ؤطذس هد , (دس٣د ز ٢ خى٣د٣ص و خالظ٤ص و خدسعص و خعبشد٣ص و خالظ٤ص , و خألس٤ص , و خغ٤ذص , خ٤مى خؼبدس١ غ٤غشعص ) عدز٦ ه٢ 1833

. 2(و خعىخ٣ص وخغالص خذديص و خىؿص و خألؼبد٣ص , , و خعبذش زدزش ؤ١ زىذ دل ٢ زةد٦٣ ظإعظ ه خدض خؼبدس١

بذل - ذ ـدءض خغ٤غشعص شد٧ذخ ؼدؽد . ىال خعشد خص خغ٤غشعص و فبد . ىشض دهذش ؤنت و ؤوعن ذسخعص - ـد٣ر خى٣د٣ص و خالظ٤ص

ػده ٢ ؤمهص ٧زخ خالعشد ؤ١ ص خغ٤غشعص وشض ؤوػدهد ىخظص . 3ه كبى ٤ـن خ٤لن إلؼدسش ؤشد خؼبدس٣ص خؼب٤٠ص زن ـبع خدض

ب١ خغ٤غشعص ٧ خألعدط خىلذ ): ى دظ ىش شنخ بذل ؤمهص خغ٤غشعص و هددل ٦ خص , ٦ خص خؼبدس١ و عى ظس خؼبششذ خىلذ خظمك ؽبزخ خو

1صشؽز طجـ ثوشجد١ ؾذ ثشجػ . دسط ك٢ ث٧غ٤ز ثؼجز : د١ عع٤ش كشد٣ج -

. 18 – 17: ص . 1985. صظ . ثذثس ثؼشد٤ز ضجح .قذ ػؾ٤ز Franz Bopp

Mayence 1791 - Berlin 1867

Linguiste allemand. ¾ Sa Grammaire comparée des langues indo-européennes (1833

- 1852) est à l'origine de la linguistique comparatiste.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 2 14: ص . 1979. د٤شس . دثس ثؼز ثؼشد٤ز . كو ثـز ك٢ ثضخ ثؼشد٤ز: ثشثؽق٢ ػذذ . د -


. 19- 18: ص . قذ ػؾ٤ز

4

. شإ٦٣ شإ١ هددل خ خز ال وش خشدػدض , خؼبدس١ خز ال وش خغ٤غشعص )1 .

اعظ خذسخعدض * Jacob Grimm ذ د١ أله٠د زىذ و وىذ شمي و , 1830- 1822د زن (خ٤مى خألؼبدين )و خز ٣شش عدز٦ , خعبشد٣ص

و خز ٣شش عدز٦ ه٢ خألطى , * Raskد١ أله٠د خوددل خذخمنش سخع بر , خألوذل ص خألغ٤ذص خذديص خألؼش خىخػك يف خصد٧دس خسمػ خى

. عدمهىخ غدمهص زدص خألمهص زدذبد٥ خع٠ض خؼب٤هف زن ٦ خص و ه خص ذ شوشوخ زشوىس وخػك زدؼب بذل ربشش ه خص ٢ خعسوص عخظظدض

. (ىػىم ؿسو )خؼبخعص ؤدسىخ زإمهص ؤ١ ظى١ خص (. و دسخععهد ظشس٦ خعدسخ خـسو , خص ىػىم ؿسو ): د سخع

., ٤س ؤ١ ٤٣لش بذل خدض ه ؤهند ؤـغد ؿسوص هؼىص ): و د زىذ

مث سبىض , و ظعـىس ود ؼبسذؤ دخخ مدش , ظعى١ ود ىخ٣ن ؿبذودش . (. لن ال ظى١ ددسش ه ه ٣غهد و د ؿشلى٥ يف طذد ؤ١ خص , خىخن ؤ١ زىذ و سخع و شمي

و خبدطص ه ؤوح , ذ ؤؼشوخ ظإؼنخ سنخ ه ظالز٧ , ىػىم ؿسو بر سؤي ٧االء ؤهن دل عشىخ , زد٤مىن خعبذد , ٠د زوذ , خز٢ هشىخ

ز سؤوخ ؤ١ ىػىم دسعه ـبع , ٤هفد ـذذخ يف خذسط خى مغر س٠٤د د١ ٤لش ٦ خص بذل خص زىطهد ـضءخ : ه٢ ىػىم ٦ خص

1 . 16: ص : ثشؽغ ثغجدن : ثشثفؾ٢ ػذذ . د -

* Grimm

Nom de deux frères, linguistes et écrivains allemands :

Jacob Grimm, Hanau 1785 - Berlin 1863, fondateur de la philologie allemande, et

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Rasmus Rask

Br ndekilde, près d'Odense, 1787 - Copenhague 1832

Linguiste danois. ¾ Il a établi la parenté de nombreuses langues indo-européennes ;

c'est l'un des fondateurs de la grammaire comparée.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001

5

و ٤س ؤ١ , ٣لش بهد خى زىطهد ىػىهد ؿسود دج٠د ززخظ٦ , ٢ ؼدص ؤص . ظى١ ٦ دسخعع٦ خػبدطص

و , و لن غ خالعص و ه٠دء خؼب٤د٧ؿ خوى بذل هى هص و ذ ٣شإ سزؾ . ؤدسؾ خىى١ ه٠ه ربط خوى خـسوص , هى ؿسوص

. ه خص زدوى خـسوص زعإؼن ىـص خذسخعدض خيت ظ٤دوط ؤطى خدض و ٤ز ؤوخخش خش١ خعدعن هشش ؤخز ه خص شع لذود ىػىه٦ و

لهش ن كهىس خوددل خغىغش خسن شد٤د٣ذ د عىغش , ٤هف٦ Ferdinand

SAUSSURE de ( 1857-1913) , بر ؤه٢ ؤ١ ىػىم ه خص خظمك ٧ى 1. خص يف رخهتد و زخهتد

ب١ ددش خألغ٤ص ظعى١ زددت ر زذء ٢ صبن لد٧ش خال ): ى يف , خسشش عىخء ظو خألش زال خشوىذ خؼبعىلشص ؤو خأل خؼبعمؼشش

و خؼبوعرب يف هظش . خوظىس خوعص ؤو خالعص ؤو يف هظش خالكبـدؽ و ٢ صبن ؤشد , ٢ ٧ز٥ خوظىس ظ خظمك و خال خألديب ؾ

2(.خعوسن ظدؼشض خذسخعدض خىطص خألغ٤ص ه , و ٤ز كهىس عىعن , و ٧زخ

و ٣زش يف ٧زخ , دظ دص وػوهد خىى١ خألوسوزى١ و خألشى١ . Troubetskoï, Nikola(1938-1890)خؼبد خوددل خغدين خشوع ظشوزد٣غى

Saussure, Ferdinand de

(1857-1913) Linguiste suisse dont le Cours de linguistique générale, publié après sa

mort, en 1916, a servi de fondement à une nouvelle approche du langage.

Encyclopédie 2000. Cd 1 1 . 19 - 18: ص : ثشؽغ ثغجدن -


. 24: ص . قذ ػؾ٤ز Troubetskoï, Nikolaï

(1890-1938) Linguiste d'origine russe. Il a été un membre éminent, avec R. Jakobson

et S. Kartsevski, du cercle linguistique de Prague.

Influencé par Ferdinand de Saussure, il publie, en 1939, les Principes de phonologie

où, pour la première fois, il propose une distinction précise entre phonétique et

phonologie (étude des phonèmes. Encyclopédie 2000. Cd 1

6

عدز٦ ٣1939شش هد . يف لص زشخى *و ٧ى هؼى زدسص بذل ـد٣ر ـدسغى١ لػ لذد ٦ زذص . ه وكدج خألطىخض -phonologie سددت خ٤ىىـد

.phonétique و زن ز خىخ خيت سبض٥ ه٢ ٤ىىظ , لذود ٧زخ خو و خيت ى٣ط د ؤطـك ه ظغ٠ع٦ خس٤ىص , ٢ ٧ز٥ خ٤لشدض

Structuralisme * , ذ ؤط , ٣لشخ ال٧ع٠دهد خىلذ و خؼبشؽ زدسىن خىصـد٣سد ٧دد ٢ خذسخعص و ٧ى خلىخ٧ش خؼبعوص زدؼبص ؤو خذسش خىص خيت

, ٠د ؤهند ظ٤دعط سبدد خ٤لد خسدؿين غد١ . ٤مط إل٣غد١ ه خال زإص لد ٢ خأللىخ خعوش ه ؤعشخس٥ زو٠ص وطص حبعص , بر ال دي٢

ؤد خش ه٢ . ألهند زسغدؿص ال ظعوذي ه٠دض خعشخض و خعظ٤ , ط٦ خظىسص ؤو ز٤دء ؽ٦ خيت شى هد خؼبع خوسدسخض ٢ دو١ شوىس

* Roman Jakobson

Moscou 1896 - Boston 1982

Linguiste américain d'origine russe. ¾ Après avoir participé aux travaux du cercle

linguistique de Prague, il s'établit en 1941 aux رtats-Unis. Ses recherches ont porté sur

la phonologie, la psycholinguistique, la théorie de la communication, l'étude du

langage poétique (Essais de linguistique générale, 1963 - 1973).

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 phonologie

Science qui s'attache à analyser la fonction des sons des langues naturelles et à en

isoler les différents phonèmes. Ses principes de base ont été mis au point par

Jakobson et Troubetskoï dans les années 30. Encyclopédie 2000. Cd 1 phonétique

Etude des sons d'une langue, du fonctionnement des organes qui, chez l'homme, en

permettent la production (appareil phonateur et articulatoire qui sont le pharynx, le

larynx, la langue, les lèvres, et les dents. Les sons ainsi émis sont physiquement

étudiés, à l'aide d'appareils acoustiques. Encyclopédie 2000. Cd 1 * structuralisme nom masculin

1. Courant de pensée des années 1960 dont l'influence, un temps prépondérante, s'est

étendue à la philosophie et aux diverses sciences humaines, et dont la méthode d'étude

des structures s'est traduite par la primauté accordée à la synchronie sur l'évolution

des faits et à la totalité sur l'individu, avec pour conséquence une remise en cause

généralisée des représentations fondatrices de l'identité personnelle ou sociale. (Lévi-

Strauss, Piaget, Lacan, Althusser, Foucault, Derrida, Barthes se rattachent, à des titres

divers, au structuralisme.)

2. [Linguistique] Démarche théorique qui consiste à envisager la langue comme une

structure, c'est-à-dire un ensemble d'éléments entretenant des relations formelles.

Synonyme : linguistique structurale.


7

و ٧ ظ خألطى خص خيت عغسهد خـ ه فبش خألد دب٠دسعع٦ , ٦٤ و ؤو د ط خأل٣لدس . ظل زوذش ن دزص مض , ص ؤزى٦ و ؿبـ٦

و ؤذ ؤمهص خؼبص ؤو خذسش خوددل خألش , بذل ٣دجض خ٤ضهص خىطص و ٣لشع٦ , 1928 خؼبىىد هد CHOMSKY AVRAM NAOMظىؤ ظشىغ

11.خشهنش خيت ؤلذؼهد زدع خ٤مى خعمى ؤو خعىذ و ظشظض خ٤لشص خعىذص خعمىص يف دسزص خص خإل٣غد٣ص ه ىص

دص خإل٣غد٣ص ٣لد ٤عك عك ٠ع ؤ١ ٤عؿ هذدخ . ؤعدعص ٧ خإلزذخهص 2. ن ع٤د٥ ٢ خعب٠ دل غس ٦ ظبدههد ٢ س

و ذ خععدد ه ظو خدض خععددش سنش ٢ خغد٣دض خس٤ىص و ٢ لػ ؤطسك خؼبشزى١ خؼب٤شى١ زعو خدض عإؼشو١ زد٤لشدض , خ٤مى خعىذ

و ٧زخ ؤدي خعإؼش . خغد٣ص و ع٤وى١ زإمهعهد خظىي يف ذخ١ خخعظدطه و ٧ ٤د٧ؿ س٤ص ه , خؼبعضخذ بذل كهىس خوذذ ٢ خؼب٤د٧ؿ يف ظو خدض

لهش ه خ٤ظ , و ه٤ذجز ٣شإض خعخظظدض خؼبشعشص . ٣لشدض غد٣ص و ٢ وخلذ , و المهد هع٠د١ زدغد١ , خى و ه خعشزص خى

٤ه٠د ذسع٦ ٢ صخوع٦

Chomsky, Avram Noam

(Né en 1928) Linguiste américain, auteur d'une nouvelle analyse du langage appelée

"grammaire générative".

Celle-ci prend la syntaxe comme support pour établir un lien entre la phonétique et la

sémantique, c'est-à-dire entre le son et le sens.

Ouvrages

- Structures syntaxiques (1957) ;

- Aspects de la théorie syntaxique (1965) ;

- la Linguistique cartésienne (1966.

Chomsky fut aussi un opposant virulent à la guerre du Viêt-Nam. Certains livres

politiques qu'il publia sont restés célèbres :

- l'Amérique et ses nouveaux mandarins (1969) ;

- Economie politique des droits de l'homme (1981) ;

- Langage et politique (1989. Encyclopédie 2000. Cd 1

1 . 20: ص . ثوج لغ : ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ صظذسج ؽجؼز ثؾضثةش - ثغج٤جس -

2 . 17: ص . 1981. د٤شس . طذؼز . ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

8

و ٧ز٥ خوى ظإخز . ٢ خؼبوشو ؤ١ غد٣دض وشدجؿ ىص زوى ؤخشي ز ٢ خظور وػن لذود زن ظ خوى . و ظىش ؽبد ٣لشدض , ٤هد ٣لشدض

٢ , زدذسـص ٣غهد , أل١ خص خدطص ب٣غد٣ص هت , 1وخغد٣دضو خغص فبد غش ٣شىء خجملدالض , وخغىىـص , وخغغىىـص , خإل٣عشزىىـص

و غص , ؤغ٤ص - و خغى, ؤغ٤ص - و خغغىعى , ؤغ٤ص - خؼبشعشص دأل٣عى٠د ؤ١ ؤعدر خ٤ذ خألديب و ؿش ظو خدض ذ ظإؼشض زدغد٣دض , خص

2. و خعع٠ذض ٤هد ٤هفدهتد و د٠٧هد خألعدعص , : انهغااث و عهى حعهى انهغاث

عوش ه هالص خغد٣دض زو ظو خدض الزذ ٢ خإلشدسش بذل صبص : و ٤هد , ٢ خؼبغ٠دض

: خؼبوىدض خىص ط٤د١ أل١ ب٣غد١ ىذ حي٠ , وىدض عوص زدؼبع عظص دبع٦ خىص .1

مث عغر هددخض و آدض وطي , خععوذخدخض ه خو خى وهدسخض ه٠ص سب٦٤ ٢ ظو خص و خععو٠دؽبد و عؼدض خعىخط

وعرب ظشىغ ؤ١ خس٤ص خىص ه٤ذ خإل٣غد١ ؽبد لدالض عوذدش . 3خؼبخعص مدالض وعـص , (٧ خؼبشلص خألوذل ذدى ): لدص ؤوذل ـشص : . (ظىـذ ه٤ذ خإل٣غد١ خسدي )مدص دسش ٣غسد , (ظىـذ ه٤ذ خـ ): 4 وىدض عوص زوددل خغد٣دض و ٧ وشص ه٠ص و٣لشص حبعص ظعإ ٢ .2

.ؾب٠ىم خ٤لشدض وخؼبغ٠دض

1صشؽز طجـ ثوشجد١ ؾذ ثشجػ . دسط ك٢ ث٧غ٤ز ثؼجز : د١ عع٤ش كشد٣ج --

. 25: ص . قذ ػؾ٤ز 2

.15: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ - 3 21: ص . ثوج لغ : ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ صظذسج ؽجؼز ثؾضثةش - ثغج٤جس -

4. د٤شس . ششثس ػ٣ذثس . ثغج٤جس ثـز ثؼشد٤ز : ثلش١ ػذذ ثوجدس ثلجع٢ . د -

43: ص . 1988

9

خىخن ؤ١ خظ٤ن ٢ خؼبوىدض وخؼبودس وب١ زذخ خع٠ض ز٤ه٠د ٢ خألىس مهد ذخال١ ؤعدعد١ ؼبوشص هالص ه خغد٣دض زو , خؽدزعص خؼبع ههد

: ظو خدض خغد٣دض ه ٣لش غو بذل خش ه٢ لدج خغد١ خسشش و -

. خعوش ه ؤعشخس٥ ه ظو خدض ه ظـس هذ بذل ظو خدض عىخء د٣ط -

.٧ز٥ خدض ٢ ٤شإ خشد ؤو فبد غس٦ ٢ خدض خألـ٤سص المهد , ظسن ٤د ذي خظص خىص خدج٠ص ز٤ه٠د , برخ ظإ٤د خغبن

دغدين جيذ يف ل ظو خدض ذخ٣د , حيعدـد١ سوؼه٠د خسوغ زدعع٠شخس حيعدؾ يف ذخ١ ظو , زدؼبدز , و خؼبشيب , ه٠د الخعسدس ٣لشدظ٦ خو٠ص

خدض ؤ١ سين ؿش٦ و ؤعدس٦ ه وشص خىخ٣ن خودص خيت ؤؼسعهد ه . خغد٣دض خغبذػ

خىخن ؤ١ خؼبالللص خؼبىػىهص خغشوص ص زةزشخص د زن ه خغد٣دض و ه خش ٢ , ٢ . و ه ظو خدض ٢ لذود ظذخخ و خ٣ظد

, هى بذل ـد٣ر طسع٦ خعـسص , ة١ ه ظو خدض , خظص خشذذش , ز عذخخ ن هى ؤخشي و خعشزص , ال عو زو خغد٣دض مغر

هز٥ خوى . خخل .. و ه خالـع٠دم , و ه ؤشخع خال , و ه خ٤ظ و وخلذ ٤هد , زبع ؤ٧ذخهد و ٤د٧ؿ خسمػ هد ؤشذ خالخعال

بال ؤهند ظعد ٠د ز٤هد يف , ٣لشدض خدطص ؽسعهد ٢ خضخوص خيت هع هبد . ذخ١ ظو خدض

و ه ٧زخ غعم ؤ١ ٣وع٠ذ ه خغدين ولذ٥ ؤو ه ؤخظدج ه ؤو ه هددل خ٤ظ ولذ٥ يف ل خؼبشد خػبدطص زعو خدض , خعشزص ولذ٥

هى ل , و ٧زخ د ه ؿسوص ٧زخ خغب خعـسص خؼبعوذدش خال٧ع٠ددض .

10

صبده سمػ يف كىخ٧ش خ٠٤ى خى ه٤ذ خـ و خشخشذ ه ؤعدط ه٠ 1. سين ه لدج ه خ٤ظ و ه خعشزص خؼبغع٠ذش ٢ ٣لشدض خالعغدذ

عهى حعهى انهغاث و ظشاث حعهى انهغت

: انظشت انغهىكت - ذسعص ٢ ذخسط ه خ٤ظ ؤعغهد هددل Béhaviorisme خغىص

. 1912 و ؤه٢ هعهد يف زد١ ؤطذس٥ هد * Watsonخغبىخ١ خألش ؤذض خؼبذسعص خغىص ه خععمدص ب٣شدء ه خ٤ظ ب٣شدء ه٠د ه

و خهعربض ؤ١ خغى ٧ى ؾ خز ش خألعدط , ؤعدط وـدض خىه - و ظ خىه - ر ؤ١ خغى ولذ٥ , خؼبىػىه و خ٤ظ خو٠

. دي٢ ؤ١ خيؼن ٠الللص خؼبىػىهص

1 22- 21ص . ثوج لغ : ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ صظذسج ؽجؼز ثؾضثةش - ثغج٤جس -

–23 - 24 - 25 . behaviorisme

n.m. (angl. "comportement") Doctrine psychologique d'étude du comportement sous

différentes conditions environnantes (le réflexe conditionné), née avec Thorndike

(l'Intelligence animale, 1898) et développée par John B. Watson, Pavlov et Becterev.

Refusant de fonder la psychologie sur l'étude de phénomènes non observables,

Watson choisit de la fonder sur l'étude expérimentale des phénomènes objectifs,

exploitables statistiquement. Ces expériences de laboratoire, fondées sur le principe

stimulus-réponse, donnent lieu à de très nombreuses études comportementales portant

sur l'homme ou sur les animaux. * John Broadus Watson

Greenville, Caroline du Sud, 1878 - New York 1958

Psychologue américain. ¾ Il fut le fondateur et le principal théoricien du

béhaviorisme (le Béhaviorisme, 1925).


11

و ه ر دهط ٧ز٥ خؼبذسعص بذل ػشوسش بهددش خ٤لش زو خ٤ظ ٦ , و بذل ػشوسش ؤ١ غع٤ذ بذل دسخعص خو٤دطش خؼبىػىهص خيت دي٢ الللعهد

خيت ظاد (ط)و يف خالععفدزدض ()٧ز٥ خو٤دطش خيت ظع٠ؽ يف خؼبؽنخض . بهد ٧ز٥ خؼبؽنخض

ظوعرب خغىص ؤ١ خدج٢ خغب حبذ رخظ٦ ش ددش ذسخعص ه٠دء خعششك ؤد ددش ه خ٤ظ ععظش ؾ ه دسخعص خالععفدزدض خيت . و خضىىـد

لغر خغىن , و هتذ ٧ز٥ خذسخعص . ى خدج٢ خغب زعإؼن ؽنخض و٤ص و 1. بذل ربذذ خوالدض ؤو خىخ٣ن خيت ظشزؾ زن خؼبؽنخض و خالععفدزدض ,

: ظش٠ خ٤لشص خغىص ه خ٤لشدض خالسظسدؿص و خ٤لشدض خىكص : انظشاث االسحباؿت ( أ

: و ٢ ؤشد خالسظسدؽ . خالسظسدؿص ظوين خوالدض زن خألود و خألدس و ٢ ؤزشص ٧ز٥ . و خععدزن , و خغسسص , و خعؼدد , و خعشدز٦ , خالعشخ١

و . و ٧ى وىم خربظن عدسزعن يف خض٢ ه٤ذ ب٣غد١ د , خألشد خالعشخ١ وىم بلذي خػبربظن يف ص٢ الل جيو ٧زخ خإل٣غد١ عزش خػبربش خألخشي

و ٢ ؤزشص , و ال ضخ د٣ى١ خالعشخ١ ور دوسخ لدظبد يف ظو خدض . : شوم ٧ز٥ خ٤لشص خودص خ٤لشدض خغىص خعدص

: connexionismeظشاث االسحباؽ نثىسذاك - 1وش . و ظى ٧ز٥ خ٤لشص ه سذؤ خالسظسدؽ زن خؼبى و خالععفدزص

ؤد خالععفدزص . ؼىس٣ذخ خؼبى زإ٦٣ خود خػبدسـ خز حيػ دخخ خشد ظنخ شن ؼىس٣ذخ بذل ؤ١ خالسظسدؽ عو . ه سدود خو خيت سذهد خشد

: زوىخ ؽنش ٤هد . خالععوذخد و ٣وين خلشو خيت ظذن خشد بذل خالعع٠شخس يف خعو - .خعذسر و ٧ى ظوذ و صددش خالسظسدؽ -

1. دثس ثط٤ؼز . ذخ إ٠ ٤جد٣ ػ ثلظ جؾ : د سصم هللا سثق , دذثػ ج . د -

. 9 , 8: ص . 1985( 2)ؽ . د٤شس

12

خألؼش ؤو خالعع٠شخس يف خعو يف لدص رب خإلشسدم ؤو خسى ذي خؼبعو -. 1. خ٣عشدس خألؼش يف خؼبىخ خعو٠ص خألخشي -

خعو زدحملدوص و - ٣لشص - و خػبالطص ؤ١ ؼىس٣ذخ يف ٧ز٥ خ٤لشص ز٢ ب١ خعو ٧ى خسظسدؿدض زن خؼبؽنخض و خالععفدزدض و ب١ خؼبشخ١ - خػبـإ

, و خعشخس ؤعدط عو و ب١ خؽىخذ غدهذ ه ظىص ظ خالسظسدؿدض ز٠٤د خودذ اد بذل بػودهد

و ذ ؤـشي ؼىس٣ذخ ذبشزص ه لىخ١ إلؼسدض ؤ١ خعو ع زإعىذ ىػن ـد ـدجود دخخ ض ٦ زدذ عك زغدؿص ه٢ , خحملدوص و خػبـإ

و وـذ ؤ١ ؿبدوالض خؾ عك خسدذ يف خسذخص د٣ط , ؿش خؼؾ ه٦ هشىخجص و يف خؼبشخض خاللص زوذ خعشخس ؤطسمط خحملدوالض خؽش ظ٤ل٠د و قبك

. خؾ زوذ هذش ؿبدوالض ٢ عك زدذ خض

: ظشت االعكاط انششؿ نبافهىف - 2

ظ٤ض خ٤لشص زدى ه ؤ١ خعو حيذغ ٣عفص وـىد ؽن اد بذل ز ظغ٠ ٧ز٥ خ٤لشص ٣لشص خعو . لذوغ خععفدزص ظاد بذل خعو

. خششؿ بر الزذ ٢ خشعشخؽ وـىد خؼبؽن حيذغ خعو ذي خشد

د زدى زةـشخء ذبشزص ه خغبىخ١ عإذ ٢ ػشوسش وـىد و س , د زو٠ص ذبىن إللذي خغبىخ٣دض , خؼبؽن إللذخغ ه٠ص خعو

ىـذ زوذ ظشخس , ؤ١ ى زعذمي خـود ـو غس ر طىض ـشط ر ه , ر ؤ١ ودذ خغبىخ١ غ دبفشد ظبدم طىض خعبشط و د

. و ٧ى طىض خعبشط , ٣لشخ ىـىد خؼبؽن , لذوغ خعو

: يبادئ انخعهى عذ بافهىف -

1ص . (1988): ؽ . ػج ثؼشكز . ث٣ش . ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ػ٢ فؾجػ , د ج٣ق خشج -

:55

13

و ظذ ز٦ خ٦٣ برخ د٣ط ٤٧د خععفدزص و٤ص و ؤهسهد : يبذأ انخعضض- . دإش ة١ ر ضذ ٢ خلع٠دالض لذوغ ظ خالععفدزص خؼبشىزص

: ششوؽ انخعضض -

. ى١ خعوضض زوذ خالععفدزص سدششش -

. ؤ١ ى١ خعوضض زدذس خؼب٤دعر الععفدزص -

ؤ٦٣ برخ لذؼط خععفدزص ن شىذ و ظذ زدال٣ـدء : يبذأ االـفاء - . هد اد ر بذل خ٣ـدء ظ خالععفدزص

و ظذ ز٦ ظوشغ خشد : يبذأ انخخهض انخذسجي ي احلغاعت - . ٠ؽنخض خيت ؤلذؼط ذ٦ خععفدزص ن شىذ هد و ر زـشص عذسـص

و ٧ى خ٣ال , شخض خيد ٢ طوىد خؼبظوذ ىـىد ؽن عدز ذ٦ : ؽدز ٣وشع خشخض ظوىد يف خؼبظوذ هذش شخض لىت ظضو . خؼبظوذ و ظوـ٦

٦٤ خش٧سص

1.و ظذ ز٦ ىخـهص خشد ٠ؽن سدششش : يبذأ انغش-

: Théories fonctionnellesانظشاث انىظفت (ب

زبع ه٢ خ٤لشدض خالسظسدؿص يف ؤهند , و ٧ ـضء ٢ خ٤لشص خغىص ز ظؼ٢٠ زوغ خؼبد٧ , ال ظع زةدص هالص زن خؼبؽن و خالععفدزص

: خؼبوشص ؽ خعن و خعخ يف خغى و ٢ ؤزشص ٣لشدهتد

: * Hullظشت احلافض نهعامل م - 1

1. ق إضشش . ػ ثلظ ثضشد١ : ػذذ هللا د ط٬ؿ ثش٬ف٢ -

* Clark Leonard Hull

Akron, رtat de New York, 1884 - New Haven, Connecticut, 1952

14

ع هد , و ذ وػمط ٧ز٥ خ٤لشص خعو ه٠ص عذسـص و عضخذش و ظعذخ . و د زدال٣عد ٢ خسغؾ بذل خؼبشر , سزؾ خؼبؽن زدالععفدزص

و خع ن خسحص زـشص , هىخ ظشفن خدج٢ ه خعو ىش خوددش ٤ذد ..ز ظعذخ خغبىخض خألوص ؽ خعبىم و خوـش . ظغ٠ك زدوش

ةرخ مث خعوضض لذغ , لهش خغبدض ة١ خدج٢ ى زدأله٠د الععفدزص ز . خعو و خع

: Skinner Théories opérationnelles * ظشت اإلخشائت نغكش - 2

: ز٢ منـن ٢ خالععفدزص Skinner ديض ع٤ش

ؽ خسدء خ٤دـ ه٢ ظـن خسظ , خععفدزدض ربذغ شدش و ؼبؽن ؿبذد -

و ـ ههد خع خإلـشخءخض , خععفدزدض ربذغ دو١ وـىد ؽن ؿبذد - opérants , و . ؤؽش ٢ خؼبؽنخض , ه خبال خألوذل ظوش زأؼدس٧د خسحص

. ٢ خألؽص ه ر ددش خغدسش ؤو سىذ خذسخـص ؤو خؼبش ه خألذخ ال ظغعذه خعشخع , هز٥ هد بـشخءخض عشدهبص هتذ بذل زىى د١ د

و خالعشخع زإ١ خغى دي٢ حيذغ ظدجد ٧ى خألعدط . وـىد ؽن حيذؼهد . خز دط ه٦ خ٤لشص خإلـشخجص

و , و خؼبهى خؽدين خز دط ه٦ ٣لشص ع٤ش ٧ى هى خعوضض . ٠د سؤ٤د ظوضش خالععفدزدض زدؼبدإش ؤو زبؼهد زدودذ , ٣وين ز٦

Psychologue américain. ¾ Il a étudié les processus d'apprentissage (Principes du

comportement, 1943).

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Burrhus Frederic Skinner

Susquehanna, Pennsylvanie, 1904 - Cambridge, Massachusetts, 1990

Psychologue américain. ¾ Auteur de travaux sur l'apprentissage et les

conditionnements opérants, il a développé un courant radical et autonome au sein du

béhaviorisme.


15

و وين ع٤ش ؤ١ خالععفدزدض : ؤد خؼبهى خؽدػ هى سبدض خالععفدزدض ن ؤ١ خعوضض , يف زذخص خألش ظى١ عشدهبص ن ع٠دضش ه٢ زوؼهد خسوغ

1. دي٢ خشد ٢ سبض خالععفدزدض و ظظ٤هد

و ؤػد ؽبد طىض ٠٣ص , ؤـشي ع٤ش خعفشزص ٣غهد خيت ؤـشخ٧د ؼىس٣ذخ ه٤ذد ؼؾ خؾ ه خشخوص فبد اد بذل لذوغ خعو دبفشد وـىد خؼبؽن

. (طىض خ٠٤ص )

و ظىػك ٣لشص ع٤ش د و٦ خـ ه٤ذ ظو٦٠ خال هى ى زدعو و عشعخ ر خعو و ظضدخد خالععفدزدض ذي خـ ز٤دء ه . ز٤غ٦

: 2خؼبوضصخض خيت عد٧د ٢ وخذ٦ يف طص خؽ٤دء ؤو خعشفن

و ؤ١ خؼبؽنخض خلص , ؤ١ خص منؾ هد ٢ خغى Skinner شي ع٤ش و خسىىـص ظىذ خالععفدزدض خلص خيت عغسهد خـ ه٢ ؿش خعوضض

: و زز ديض ع٤ن منـن ٢ خالععفدزدض , خز ع زىخعـص خخش٢ و ٧ خععفدزدض لص ظوضص٧د ٣عدجؿ خد زدالععفدزدض :املغخذعاث -1

. و ٧ خععفدزدض لص ظغعؽن٧د زوغ خظدجض ٧زخ :املغاث -2

. خؼبؽنؤد . و ظ خـ عوضضخض خإلجيدزص شظسؾ زدألدخء خل خظمك . ه٠ص خالعغدذ ععوضص زدذس خز ظشس ٦ خالععفدزدض خلص

, شي ؤ٦٣ ديؽ . ز٧ر ع٤ش بذل ؤ١ خغى خى ذخ١ زدي خعوذ ز غدهذ . ـضء سن ٢ خـسوص خسششص خؼبىسوؼص , و بذل دسـص ـذ هدص

ؤؿش , هددش , أل١ ه٠ص خعق ظىػك , ه وشص خزخض ه٤ذ خخش٢ . خشخظص ٠ع

1 . 59 , 58 , 57., 56: ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ػ٢ فؾجػ , د ج٣ق خشج -

2ق إضشش . ػ ثلظ ثضشد١ : ػذذ هللا د ط٬ؿ ثش٬ف٢ -

16

غش ع٤ش كىخ٧ش خعغدذ خص و خال زىخعـص خشزؾ خششؿ زن . شن بذل ؤمهص خؼبظددس خىسخؼص يف منى خغى خى . خعفشزص و خالععفدزص

اذ د٦ زىكص خـىخست يف ,ه ؤمهص خجملع٠ن خى , ؤؼد , و شذد و ؤ٦٣ زذو١ خوى١ خز ذ٦ ـ ة١ خغى ٦ ل , وط خزخض

(.ال ىـذ يف ٣ـد خإل٣غد١ خؼبوضو خىلذ , دىه ٣عدؾ خـع٠ده )ن وخم .1

وخ١ , و خػبالطص ؤ١ ع٤ش ذهى بذل ؤ١ خع٠ز جير ؤ١ عو ز٤غ٦ و سذؤ . و اذ ه ػشوسش صددش شخض خعوضض , ع خعوضض ٢ و٦٠

. و ال قبدلد سنخ , خعوضض و٠ى ز٦ يف ؾبد خعشزص

و ذ ظإؼش ه٠دء خؼبذسعص خغىص خؼبعإخشو١ ٢ ؤؽد ىظغ و و ظإؼشوخ , ىسد زإحبدغ زدى خيت د هبد يف خؽالؼ٤دض ٢ خش١ خوشش٢

و ذ خظىخ ه ؤ١ خص ظعإ ٢ سدود و ؤو . ؤؼد ز٤لشص ع٤ن خععفدزدض ؼباؼشخض خدسـص زظسك خش خؼبسى خـع٠دهد هددش ذي خشد

و عىط خـ هبز٥ خص بذل زبض٢ . زؼ د ذ٦ ٦ خجملع٠ن ٢ ـضخء و ظذ ز٠ص ؤد . مندرؾ خعب٠ خيت غعـن ظىعوهد ؤد زوذش ؿش

2.هالدض خ٤مى و خظش و خذالص و , و ذ خععدد ه٠دء خؼبذسعص خغىص خؼبعإخشو١ ٢ خ٤لشدض خغد٣ص

. ٢ خوى خعفشسص ى٣ىخ د ظـك ه ظغ٠ع٦ ه خ٤ظ خى و ذ خهع٠ذ ه خ٤ظ يف غ ٦٤ ه خ٤لشص خشدػص أل٣سدء خيت ربذد

دإل٣سدء خؼب٤ى يف سعدص و٤ص دط ز٠ص خش . دعد ٠د أل٣سدء خؼب٤ىص و ذسط ذبشسد ه٠دض خإلدسخ و سبض خألطىخض . خيت ظشو٦ ٧ز٥ خشعدص

دظىض خى ٧ى خىلذش خىص خظشي خيت ظغ٠ك زدع٠ض زن . خىص زخ دي٢ ؤ١ , و ع بدسخ خألطىخض خىص زدععدزن . ـبع خظي و خؼبودين

1 110, 109, 108: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

2 . 26: ص . ثشؽغ ثغجدن -

17

و ٣شن بذل . كبذد خلع٠دالض كهىس ؤطىخض ىص يف خؼش طىض ى ون . ؤ١ خشد غعخذ ٧ز٥ خالسظسدؿدض زن خألطىخض خىص ؤؼ٤دء ظو٦٠ ص و٤ص

د٠ص ظعى١ ٢ هذد ٢ . و قبذ ٧زخ خ٤ىم ٢ خالسظسدؿدض زن خ٠دض و شبص دسخعدض ٠ص لذدض ظىخظش كهىس خ٠دض ؤو . خألطىخض خىص

. زوغ عالع خ٠دض يف خص دسط ه٠دء خ٤ظ خى خالععفدزدض خلص خيت غعفر هبد خشد زإظ

هبذ ربذذ د غ٠ , د دي٢ ٢ خغشهص سدخ ه ٠دض ؿبضش : و ب ٧زخ خ٠٤ىرؾ ٢ خعفدسذ . زدالسظسدؿدض خلص

انكهت احملفضة انكهاث املعـاة انخىاحش

باسد عاخ 56.00 شخاء 28.00 ثهح 18.00 خهذ 15.00 سح 5.00 بشاد 4.00 يثهح 4.00

ظسن ؤ١ خالععفدزص خألؽش ظىخظشخ ٠ص ؿبضش و٤ص ٧ ٣غهد يف خدض خؼبخعص ذ ظسن ؽال ؤ١ ٤٧د . ظ٤دوط زوغ خذسخعدض خ٤ىخل خذالص ص

و ٧ى د ذه , زوغ خوالدض زن خظدجض خألطىخض خبظدجض خألشدء , ؽال شظسؾ ؤؽش د شظسؾ زدألشدء خسنش (a)دظىض . زدشضص خظىظص

. زدألشدء خظنش ( i)٠د شظسؾ خظىض دؼبوى ؤ١ خؼبؽنخض . دسعط خؼبذسعص خسدىص كد٧شش خعو٠ خذالرل

خضدجص خشسص ٢ خؼبؽن خششؿ خألط ظؽن خالععفدزص خششؿص ٣غهد ٠ؽال ؤو 1100 ٧شظض ة١ خظىض خز سي 1000برخ د١ خؼبؽن خظىيت سي ظىخظش٥

و ظغ٠ ٧ز٥ خلد٧شش خعو٠ , ٧شظض دي٢ ؤ١ ىذ خالععفدزص خششؿص 900

٣ضؼ٤ ػ٠ ثلشد ثخجػغ - صذػ٠ دجز ثقلضر - صو ثضؾشدز ػ٠ رش ز ؼ٤ز -

. ضؾشدز دأ ٣غضؾ٤خ دأهظ٠ عشػز ز دجز ث٠٧ ثض٢ صخطش ػ٠ ر ذجششر

18

٠د ظغ٠ يف لدص ظـسهد ه بشدسخض خص زلد٧شش خعو٠ خذالرل , خضدج مث ٣ذ ٦ , كبذغ ه٤ذ خشد خععفدزص ششؿص ز٤دء ه ؽن ل ون :

ةرخ د١ ٤٧د شبص ظو٠ دالرل ظون , ؽن ؼد١ ه شخزص دالص زدؼبؽن خألو 1.ه خؼبؽن ؤ١ ىذ خالععفدزص ٣غهد خيت وذ٧د ن خؼبؽن خألو

:انظشت انبىنىخت

ظسن خ٤لشص خسىىـص يف بؿدس٧د خود ؤ١ خص ٧ ذسش ـشص خدطص : ٤هد , و ذ ؤؼسعط ر زلىخ٧ش هذذش , زدعب٤ظ خسشش

و , ؤ١ غى خى خسظسدؿدض زد٤ىخل خعششحيص و خضىىـص إل٣غد١ - و ٤هد خوالص زن , ٤هد خوالص زن خص و ظشر ـهدص خغ٠ن و خ٤ـ

. خخل .. خص و خذدى و بلد خع٤ظ و ػسـ٦ ظـىس خص لغر ـذو صين د ديش ز٦ صبن ؤؿد خوددل و زص -

د٠دض خألوذل ال ظشن بذل , سذؤ خـ زعو سددت ظظ٤ خؼبشدخض : وخلذش ٧زخ خعبذو ال . ز ٧ ؾب٠ىهدض غعـن دبعؼد٧د ظشر خألطىخض , ؤشدء ؿبذدش

. عن زعنخض خؽدص ؤو خىص ب١ خذسش خد٤ص ه٤ذ خـ ىص ظعـىس يف : طوىزص و ظـىس خص -

بر غعـن خألوالد خظ ٢ خعغدذ خص خؼبعىزص ٢ , وـ٦ ؤىي خظوىزدض 2. دو١ طوىزص ظزش

1, 57, 56: ص . ذخ إ٠ ٤جد٣ ػ ثلظ جؾ : د سصم هللا سثق , دذثػ ج . د -

58 .2. 113-112: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

19

.ال دي٢ ظو خص خإل٣غد٣ص ن خسشش - و زةد١ ؤ ؿ , ب١ دض ؤعظ طىظص و كبىص و دالص شعشص -

. ه٠د د١ ـ٤غ٦ ؤو هش٦ ظو ؤص ص دظىض سذؤ , ؤ١ ألهؼدء خ٤ـ وكدج ـغ٠ص و زىىـص ؤخشي

ز ة١ كهىس ؤع٤د١ خـ شلص . مث خ , ٢ خظذس مث خشجص مث خغب٤فشش و ى١ غ٠دم طىظ٦ ؤؼش ه ؿشص ؤدخء٥ . ه٠ص يف خ٠٤ى خى ذ٦

و خإل٣غد١ ضود زسىن , خى ٠د ؤ١ عشهص خالعغدذ شظسـص ز٤ؼؿ خذدى و ظغ٠ . ددص غاوص ه٢ ه٠دض ظبدم خال و بدسخ٦ و بسعد٦

1. دب٤ـص خص

: انظشاث املعشفت -

و كهشض يف خ٤ظ خألو ٢ خش١ خوشش٢ دلعفدؾ ه خ٤لشدض و , ظشض خ٤لشدض خؼبوشص خ٧ع٠دهد ه عىىـص خعن . خغىص

: و خشخظص ٢ ؤزشص ٣لشدهتد, و خإلدسخ , شد خؼبوشص

: * Théorie Gestalt انظشت اجلشـهـت - 1

ظشي ؤ١ خ ٧ى ٣لد عشخزؾ . و ٧ ٣لشص يف خعن و خؼبوشص ز ة١ ٢ د٠٧هد خألعدعص هى خ٤ص . ى١ ٢ ؤـضخء عدهص , زإ٣غد

, و خالععسظدس , و خؼبوىن , و خع٤ل , خعىصن : و ز , ؤو خعشر . و خه

1. 116-115-114: ص : ثشؽغ ثغجدن -

* gestaltisme [ge taltism] nom masculin

(de l'allemand Gestalt, structure)

[Psychologie, philosophie] Théorie due à K hler, Wertheimer et Koffka, qui refuse

d'isoler les phénomènes les uns des autres pour les expliquer et qui les considère

comme des ensembles indissociables structurés (formes). [Cette théorie a notamment

permis de découvrir certaines lois de la perception.]

Synonyme : théorie de la forme.


20

و د شخه٠د , وع٠ذ خعو يف ٧ز٥ خ٤لشص ه خإلدسخ و خالععسظدس . ٢ بهددش ظ٤ل

: انخعهى باملالحظت - 2

و ؤذ ؤ١ خشد عو خععفدزدض , و ٧ ٣لشص دهد بهد خوددل زد٣ذوسخ : ظى خ٤لشص ه ؼالؼص د٧ ؤعدعص . ـذذش دبفشد الللص عى خخش٢

و ٧ى خعو خ٤دـ ه٢ خعفشزص خؼبسدششش ؼبالللص : انعهاث اإلبذانت -. عى خألخش٢

و ٣وين هبد ظو خع٠ؽ خشض ألشدء ؽ خشىص : انعهاث املعشفت - .خؼبىعص ؤو خألسد

, و ٧ خص خيت ٤ل هبد خ٤دط عىه : عهاث انخظى انزايت - .ه٢ ؿش خ٤عدجؿ خيت عىطى١ ؽبد

: ظشت انخعهى االخخاع - 3

و غر خشد زؼ٦ , و ظشي ؤ١ خعو حيذغ يف زحص حص زدؼبودين : ظى ٧ز٥ خ٤لشص ه سددت هدص ٤هد . خعده خالـع٠ده ن خخش٢

. ب١ دسخعص خغى ٧ دسخعص خعده زن خشد و خسحص خالـع٠دهص -1و دي٢ وط٦ زإعدر , ب١ خغى حيذغ يف صد١ و د١ -2

.عىىـص و ؤخشي ؿسوص .ب١ خربخض خإل٣غد١ ظاؼش ه زوؼهد خسوغ -3 .ب١ عى ىـ٦ كبى ٧ذ -4ز ه٢ , ب١ خغى ال عمذد زدأل٧ذخ و ؤعدر خعوضض مغر -5

1. ؿش ظىن رب ٧ز٥ خأل٧ذخ ز

1. 65, 64, 62, 61ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ػ٢ فؾجػ , د ج٣ق خشج -

21

:انظشت املعشفت أو انخكىت نباخ - 4

ز قبذ٥ ال . زدغى ؤغ٤ص , و ه كبى ٠ىط , Piaget ال وعين زدـ٦ 1 .عـش يف خخعسدسخظ٦ ؤو ٣لشدظ٦ ص بال ٢ ـهص هالعهد ز٠٤ى خإلدسخ و خش

خص زشؤ زدـ٦ ٧ ظ٤ل دج ػ٢٠ ؾبع٠ن ؼن يف خذص خز غس٦ . ورب هبد خإل٣غد١ ه٢ وشع٦ , وعدج شص ؼشص زبذ خعن

ه ظشس٦ , و غط خ٠دض خألوذل خيت لهد خـ بشدسخض زدؼبوىن خألغين ز٧ر زدـ٦ يف . حبػ دي٢ بشخهند زدألشدء ٢ دو١ ؤ١ ظى١ ظ٤ل٠د , خشىص

ؤ١ ؤو ٠دض ظلهش ظبص خحملددش يف خشض و ظاخز ٢ ص ): ٧زخ خظذد ؤ١ . خسدس و ربد زظىسش وضوص و ظلهش ظش خشض زوظ ؼسدض خإلشدسش خىص

و . و عى١ خال خألو ـ لظشخ ٢ ؤوخش و ٢ سسدض خـ (ز ٧ خعوسن ه٢ ه٠ فب٢ , ال ظى١ خعغ٠ص مهد بهـدء خغبدص خالع ؾ

: ٤هد , و ؼشذ زدـ٦ ذالص ٧ز٥ خشش ؤؽص .

Piaget, Jean

(1896-1980) Célèbre psychologue suisse. Après des études de biologie et de zoologie,

il complète sa formation en étudiant la psychologie. Il fonde en 1955 le Centre

international d' épistémologie génétique afin de favoriser le développement des

connaissances, notamment en ce qui concerne l'enfant. Selon ses théories, l'enfant

passe par différentes phases de développement, la phase sensori-motrice entre 0 et 2

ans pendant laquelle l'enfant acquiert sa motricité et l'appréhension des objets

physiques, la phase préopératoire (entre 2 et 4 ans), la phase opératoire concrète (entre

4 et 11 ans), deux périodes pendant lesquelles l'enfant appréhende des problèmes

abstraits, et enfin la phase d'équilibre entre 11 et 15 ans pendant laquelle l'enfant

accède au raisonnement logique.

Il a aussi mis en évidence la liaison entre le développement psychogénétique et

l'enseignement et demeure malgré de nouvelles théories contradictoires, un pionnier

de la psychologie du développement.

Ouvrages

- le Langage et la pensée chez l'enfant (1924) ;

- la Naissance de l'intelligence chez l'enfant (1936) ;

- la Psychologie de l'intelligence (1947) ;

- la Perception (1955) ;

- Mémoire et intelligence (1968) ;

- Psychologie et pédagogie (1970) ;

- Epistémologie des sciences de l'homme (1972) ;

- Où va l'éducation ? (1972). 1 .126: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

22

ظوش ٧ز٥ خـص ظغعذ ٢ . يف ع٢ خغ٤ص و ٣ظ (ؤ)ؿص - عشن هبد Pannaعغعو٠ ٠ص , فذ٧د ـن ؽبد . خسدس عم د ظشذ

. بذل خعبذ ٠د ظغعو٠هد عورب ه٢ سسدهتد لىت يف لدص دذ خعبذ إلشدسش بذل Aplusه٠ش٥ ع٤ص و طبغص ؤشهش غعو٠ ٠ص (ذ)ؿ -

. و شن بذل وسص بسعد خشء عـ٦ , خشء خز ن دو١ ؤ١ خيع شن بذل زذء ٢Aplus يف ه٠ش ع٤ص و عسوص ؤشهش ؤطسك غعو٠ ٠ص

خشء ؾبذدخ و ٧زخ ظعمى خ٠دض ٢ خإلشدسش بذل ه٠ لغ لش بذل وط

٧ز٥ خؼبشلص ع خعـىس ه٤ذ خـ ٢ خشض , خألود خغدزص و خأللذخغ 1. بذل خإلشدسش خغبص يف هىهد خغدين

:عاللت انى انهغى بانى انزين شي زدـ٦ ؤ١ ؤوىص خ٠٤ى خز٧ين ال دي٢ ؤ١ ظه بال ه ػىء هى

. و شع٠ خع ه٠عن ؤعدععن مهد ه٠عد خالععودذ و خعالئ . خع دـ دي ٢ عشش ؿبذدش ٢ خ٠٤ى هذدخ ٢ خسىن خيت طدهد خال

زخ هى عف٦ بذل ؤ١ غعىهر يف ٧ز٥ خسىن وػوص . ٣شدؿدظ٦ خغدزص زذ ؤ١ خىػودض خعبذذش سبدسط يف خىط ٣غ٦ ٣ىهد ٢ . ـذذش ظىخـه٦

, ؤو زوسدسش ؤخشي , فبد ذو٦ بذل ظوذ خسىن خغدزص , خؼؾ خؼباؼش ه خـ و خ٠٤ى د ٧ى بال , لدص ظىخص١ , ش خع برخ . بذل خعالئ ن خىعؾ

. خو٠ص خيت عم هبد خشد ٧زخ خعىخص١ . سبؽ خؼبشخل خيت عمذغ ه٤هد زدـ٦ ؿبـدض يف غنش خشد كبى خعىخص١

و ظإيت , و خيؼن ظشظر كهىس ٧ز٥ خؼبشخل ٤غ ٣غ٦ زد٤غسص خألشخد 2: شخل٦ خألعدعص و خعشظر خعدرل

:يشحهت انزكاء احلغ احلشك - أ

1 99: ص . ذخ إ٠ ٤جد٣ ػ ثلظ جؾ : د سصم هللا سثق , دذثػ ج . د -

2 100: ص . ثشؽغ لغ -

23

و ظع٠ض زدال٣عد ٢ خ٤شدؽ , سبعذ ٢ خىالدش لىت خغ٤ص خؽد٣ص ظشسد و ظوذ خؼبشلص خغبغص شلص د . خال٣ودع ه٤ذ خؼبىىد بذل خ٤شدؽ خإلسخد

. س ىص ٧ ظذس خو٠دض خز٤٧ص : يشحهت انعهاث انعات- ب

و ظع٠ض زلهىس , و سبعذ ٢ خغ٤ص خؽد٣ص لىت خغ٤ص خغبددص هششش ظشسد و ظذ . كبى خغدزوص ؤو خؽد٤ص خؼش عشش ربؼنص ؿىص , خو٠دض خود٣ص

و , زدو٠دض خألود خيت دي٢ خعن هد ؤو ربىهد بذل ؤ٣غد هدص ؾبشدش .. و خعشظر زدعغغ و خوذ و خؼبـدزص , ٢ ؤؽص ه ر خعظ٤

: يشحهت انعهاث انظىست - ج و ظسذؤ كبى خغبددص هششش ؤو خؽد٣ص هششش و ظاد بذل ؤشد خش خألؽش

ذو خزدء يف ٧ز٥ خؼبشلص ددسخ ه خالعع٤عدؾ ؤو . ظـىسخ ه٤ذ خشخشذ٢ و بمند ٠ودس خيت دي٢ , ظك خشد ال ىرل خ٧ع٠د٦ ألشدء . خالععشخء

1.خععخالطهد ٢ ٧ز٥ خألشدء ؤ١ ؤ٧ذخ خـ يف خؼبشلص , و ه كبى د , و خػبالطص ؤ١ زدـ٦ سن

و ؤود٦ ظ٤مظش هد يف خغبدػش خؼبسدشش ظع٠مىس لى خألشدء خؼب٠ىعص , خألوذل و زدذبد٥ , عف٦ ٣شدؽ خـ زدذبد٥ خ٤فدق يف خ٤دلص خؼبوشص . خىخوص يف خؼبع٤دو

, و ٢ مث عـر بجيدد خعغنخض . خشوىس زدالسظدق يف خ٤دلص خودؿص و دل وذ , عغدء لى ؤه٠د٦ زدزخض سذؤ ٢ خ٤دلص زدغو كبى خعىخط

و حيدو بخسدس خخش٢ زدعشددظ٦ خيت ظظسك خؼبوشص , ع زدالسظدق خزخيت و ٧زخ وعرب زدـ٦ خص لهشخ و غط . زدألشدء زذ خالععفدزص ألشدء

و ٧زخ ٤ع خعغدذ خـ خى ٢ خىكص خعشضص . ظذسخ ؽبزخ خعن 2.بذل ؤ١ ظظسك ٠د زوذ ذسش رخظص غعص

1. 102 , 101 , 100ص : ثشؽغ ثغجدن -

2 . 131 , 130 , 129 , 128: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

24

:انظشت انخىنذت أو انخحىهت نخشىيغك - اللق ظشىغ ؤ١ خـ لن سذؤ خعغدذ زوغ شدخض خص و ظو

ال ى١ ددسخ مغر ه , ىخهذ خ٤مى و سين ؤ٣ىخهد ٢ خعب٠ ز قبذ٥ ددسخ ه ز٤دء , ظى٢ صب دج٠ص ه خىخهذ خ٤مىص خيت ظو٠هد

٧ز٥ خلد٧شش دوط ظشىغ . صب و ظشخر دل غس ٦ ظو٠هد ٢ س و خألدخء خى compétenceبذل ظغن٧د زدع٠ض زن د ظبد٥ خذسش خىص

performance ذي خإل٣غد١ .ه غعىي خغبذػ خعبدس , خألدخء ٧ى ؿشص عدزص صبص زغـص ؤو شسص

ؽ ى٤د ب١ خشسد عىق ؤو ب١ خربظدص لىش خـو ؤو خسدجن سن د ذ٦ ٢ . خغن زإشبد١ شظوص و كبى ر

ؤد خؼبظىد زدذسش هى ؤ٦٣ د دخ خألدخء عؼ٢٠ ىخهذ دل عهد خإل٣غد١ ٢ دي٢ خعشخع ؤ١ خإل٣غد١ ديع زـشظ٦ هذش ىخهذ طىسص ؤوص زؽرب٧د ٢ , س

. ٠ىهند د خعغس٦ و ظو٦٠ ٢ ىخهذ خ٤مى و ظشر خعب٠ دي٢ خع٠ض زن , و ٢ ـ د عس هشػ٦ , شي ظشىغ ؤ٦٣

و دي٢ ظىػك ٧زخ خع٠ض . خعشر خغـم ف٠ص و خعشر خو٠ , خألخن زى٤د ؤ١ خىخهذ خؼبإىص ذي خـ ٧ ىخهذ خعشر خغـم

و ؤ١ .. ؽ٠د ٣ى ؤ١ خألظبدء و خظدض و خألود و خأللىخ و خشوخزؾ

25

... و صب خععهدص ؤو ظوفسص ؤو ٣ذخء , زغـص و شسص : خعب٠ ؤ٣ىخم أل٤٣د ذ ٣إيت جب٠ ؤؽش ظوذخ ه٠د , ٢ ال دص يف ٧زخ خعظ٤ ف٠

ؤد خعشر خو٠ ف٠ص ٧ى خش ه٢ ٣غ . ظى٦ ظ خىخهذ خغدزص و ب١ خىخوص . خىخهذ خ٤دزوص ٢ رخض خؼبع ؤو ٢ خؼبذسش خىص خـشص

خىص خؽبدص يف خال و ظىط خألدس زدص ٧ ؤ١ خعب٠ خيت ٣ع٠هد ٧ و س ر ٣ه ٧ز٥ خعب٠ص , صب ـذذش ـبعص ه٠د ظو٤٠د٥ ؤو خعغس٤د٥

1. و ٤٧د ه٤ظش خإلزذخم يف ؾبد خص , سدششش و زغهىص و ؤ١ , خس٤ص خو٠ص ظعإ ٢ ولذخض خؼبوىن خؼبع٠ؽص يف ولذخض الص ٤شدش

عمى خس٤ص خذخخص , (ىخهذ خعمى )خشد غعخذ س ظ٦٠ ىخهذ خدطص ن ؤ١ ظشىغ ؤػد بذل . و ٧ خال خؼب٤ـى وال , بذل ز٤ص خدسـص

و , ٧ ؤ١ خس٤دض خذخخص عشدهبص يف صبن دض خوددل , ر شػص ٧دص 2. ؤ خو٤دطش خؼبشعشص زن صبن خدض (خدض خىص )ظذخ ػ٢٠

. دىخهذ خص ٧ ظ٤ل ٢ خؼىخزؾ خيت زبؼن ؽبد خىخهذ زظىسش هدصو ربعى ٧ز٥ خىخهذ خص ه خششوؽ خىخـر ظىش٧د يف طدص ىخهذ خص

. و ه خؼبسددت خيت ربذد ص ظغن ىخ٤٣هد , : و ديض ظشىغ زن ؼالؼص ؤ٣ىخم ٢ خدض خىص

: انكهاث اجلىشت - أ و ظ٤ذسؾ ػ٤٠هد , و ظعى١ ٢ ؾب٠ىهص حدض ؽسعص ظاخز ٤هد ه٤دطش خص

. و ٧ زبعض زدؼبشدخض خؼبعوص زىط خدض , ؾب٠ىهص خألود و خألظبدء : انكهاث انظىست - ب

و ظع٤دو خظدجض , و ٧ خىخ٣ن و خؼىخزؾ خؼبشعشص زن خدض . خىخ٣ن خؼباص ىخهذ خص

:انكهاث حظت - ج

1 143 ,142: ص . 1985ؽ . د٤شس . دثس ثؼز ثؼشد٤ز . ك٢ كغلز ثـز : د ص٣ذث قد ك٢ -

2 42: ص : ث٧غ٤ز ثطل ثؼشد٢ : د ٬ط ؽسػ -

26

و هالدض خؼبغعىدض , ظع٤دو ص خسظسدؽ خىخ٣ن زسوؼهد خسوغ 3. خىص ٠د ز٤هد

ياح حعهى انهغاث : و ٤هد , ظذسط خدض خألـ٤سص يف خوددش ألعسدذ ؽنش

٣ خعدزدض خذديص رخض خألمهص خألدزص ؤو خألخالص ؤو خذ٤ص بذل خألـد - زذخن ظغن عدهب خؼبذط خذخ ذ دسط خؽب٤ىد عه خغ٤غشعص . خؼبعودسص Védas . و دسط خوشذ و خؼبغ٠ى١ خوشزص و خشآ١ خشمي ٠د دسط خألوسزى١

. خص خإلشص و خص خالظ٤ص و خالععددش ٢ خدض يف ٣ خوى و , ظىعن ؤوخطش خالظظد زن خأل -

ز ظوضص ٧ز٥ خذسخعص حبىخض ددص ؽ خغبدـص بذل . خع٤ىىـدض خغبذؽص و سسص يف خالععو٠د خودـ الخعشخهدض خألـ٤سص , خدض خألـ٤سص يف خعفدسش

و خألص خيت ال ظع٠عن زحص وخعوص ٢ خز٢ ه٠ى١ . يف خوى و خظ٤دهص 1. ظس يف هضص ظؽن خشص, خدض خألـ٤سص

3 .145 , 144: ص : ثشؽغ ثغجدن -

sanskrit

Langue indo-aryenne de la catégorie des langues indo-iraniennes. Le sanskrit est la

langue des textes de l'hindouisme. Son étude est particulièrement utile pour la

comparaison des racines indo-européennes.

On divise généralement le sanskrit en sanskrit védique et sanskrit classique.

Le sanskrit védique est daté aux environs du Ier millénaire. Il est assez peu connu.

Le sanskrit classique connaît son âge d'or entre le Ve siècle av. J.-C. et le VIe siècle

apr. J.-C. A cette époque, il s'agit déjà d'une véritable langue littéraire, qui utilise des

caractères hiérarchisés (devanagari). Encyclopédie 2000. Cd 1 Veda

Livres sacrés de l'Inde en sanskrit au nombre de quatre, attribués à la révélation de

Brahma. Encyclopédie 2000. Cd 1 1 . 15: ثؼذد . صشؽز قذ ثظجـ دػ . صذس٣ظ ثـجس : ٣جسد دل٤ذ .: ؾز ثضذ٤٤ -

. 53: ص . 2000: عز

27

:٤هد , هش ظذسظ خدض ٤د٧ؿ هذذش :املهح انخمهذ .1

وذ خؼب٤هؿ خعذ ؤو ؿشص خىخهذ ؤو خعشصبص يف ظذسظ خدض ٢ و غش خسدلؽى١ خ٣عشدس ٧ز٥ خـشص يف . ؤذ خـشخج يف ظو خدض

خؼبدػ بذل ؤ١ خدض خألـ٤سص خيت عدد ظو٠هد يف ؤوسوزد ٤ز خوظىس خىعـ ز , و غشو١ . و لىت زذخص خش١ خوشش٢ د٣ط خالظ٤ص و خى٣د٣ص

شىههد يف عدجش ٤دؿ خوددل زدععخذخ ؤعدر ؤشذ د ظى١ بذل ظذسظ , ؤو زدذ ؿشص وخػمص يف خعذسظ , خص خأل يف ظذسظ خدض خألـ٤سص

دج٠ص ه ؤعظ ه٠ص و ظإخز زون خالهعسدس خؼب٤فضخض خو٠ص غد٣دض و ه . خ٤ظ و ه خالـع٠دم و هى خعشزص

ى خؼب٤هؿ خعذ ه ؤ١ ظو خص خألـ٤سص ع ه٢ ؿش خعوش ه مث ظـسهد ه خععخذخ خص يف خشخءش و خعدزص , مث للهد , ىخهذ خص

أل١ , و د١ ؤؽش خعذسسدض شىهد ٧ى خعشصبص ٢ خص خألـ٤سص بذل خص خأل و ال , ٧زخ خؼب٤هؿ هذ ؤعدعد بذل خعغدذ خؼبعو٠ن خؼبهدسش خىص خعدزص

, وع٠ذ يف خؼبد خألو ه خزخشش . غو بذل خعغدهب خؼبهدسش خىص خشىص لػ خعالز حبق ىخج ٢ خ٠دض

ر٧ر زىذ ؤ١ خػبـإ . خ٣عذ خوذذ ٢ ه٠دء خغد٣دض خؼب٤هؿ خعذ خعبى٧ش يف خؼب٤هؿ خعذ ٧ى خهعسدس ظذسظ خص ع٠ؽ يف ٣ ؾب٠ىهص ٢

ذ غعـن خع٠ز ظزش خوذذ ٢ خ٠دض . خغبدج خؼبوف٠ص ؤو خ٤مىص ٢ ر خعزش ال جيو٦ ددسخ ه خه خعب٠ و عددهتد خذالص , خألـ٤سص

ز ؤ١ , أل١ خص غط ه٠ص سـىم ٤ـص جمل٠ىهص ٢ خىخهذ خؼبذسص , خه و خالععو٠د خشى و خعديب ه٠دض ظشخزـص عش٣ص زدغى خإل٣غدين

.1 :املهح انبى .2

1 . 54: ص : صشؽز قذ ثظجـ دػ . صذس٣ظ ثـجس : ٣جسد دل٤ذ .: ؾز ثضذ٤٤ -

28

خؼب٤هؿ خس٤ى ؤو خعشيب ٧ى ؾب٠ىهص ٢ ؿشخج ظو خدض خألـ٤سص : و٧ , كهشض يف خوذ خؽدػ ٢ خش١ خوشش٢ ٣عفص طبغص هىخ

سغ ؿشص خىخهذ و خعشصبص خيت ؤوط خو٤دص هد فىخ٣ر خؼبودسص -. ه لغدذ خالععو٠د خغبديت ص

. كهىس ه خغد٣دض خىط ؤو خس٤ى -و خدجص زإ١ , كهىس ه خ٤ظ خغى و ٣لشدض خعو خؼب٤سؽص ٦٤ -

.ظو خص عى . و زظىسش خدطص خإلقبضص , ظضخذ خغبدـص بذل ظو خدض خألـ٤سص خغبص -

: انـشمت املباششة - أو عوط بذل , خ٧ع٠ط ٧ز٥ خـشص زدص خغبدظص خيت ع٠هد خ٤دط

ز دل وذ خعذسظ دبعؼد٧د غعخذ . بغدذ خؼبعو٠ن خؼبهدسخض خشىص ز ؤطسك خعو ع ه٢ ؿش خشزؾ زن خألشدء , خص خأل و زدعدرل خعشصبص

. و خألود خعبذذش زإدكهد يف خص خألـ٤سص ألهند ظوع٠ذ ه خص خألـ٤سص يف , ظبط خـشص خؼبسدششش زدـشص خـسوص

ظذسغهد و ظغعخذ خعب٠ و خوسدسخض خؼبذش و خيت ؽش خععو٠دؽبد يف خص ٤هد يف خىخن ٧ ؤزوذ د ظى١ ه٢ خـسوص ٣لشخ وذ خسظسدؽ خعب٠ . خىص

و ٣لشخ ؤ١ ظ خعب٠ د٣ط سبؽال عشخر , زإ ىخ خـع٠دهص لص ٠د ؤهند ال ظغعـن يف خؼبشخل خألوذل ٢ . خظشص ؤو خ٤مىص خيت شخد ظو٠هد

. ذب٤ر خص خأل : انـشمت االطـالحت - ب

دهط خـشص خالطـاللص بذل خشخءش و خعدزص يف ىػىهدض ظعظ زدىخن ر٧ر . و زدعبىخ٣ر خظىظص خألخشي , خ٧ع٠ط زعو خ٤ـ خغ . خى

, ؤ١ ص خظدجظهد خػبدطص Sweetو خظىطد ٤٧ش عىعط , ؤ٣ظدس٧د 1. و خيت ٤س شخهدهتد يف ظذسغهد

1. 175 , 174 , 173 , 172ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

29

: ؿشمت انمشاءة - ج كهشض يف خؽالؼ٤دض و خألسزو٤دض ٢ خش١ خوشش٢ زدىالدض خألشص

ور ألهند ظبمط زعو , مث خ٣عششض خ٣عشدسخ وخعود يف ؤكبدء خوددل , خؼبعمذش و ـوط خـدر جيذ هد ظشدهبد ز٤هد و , خص خألـ٤سص يف ؤظش ذش فب٤ص

ظى ه شخءش خص خعبذذش و ؿبدوص ه٠هد دو١ . زن ؿشص ظو خأل : و ٤٧د ٣ىهد١ ٢ خشخءش . خوىدش بذل خص خأل ؤو خعشصبص بهد

. و زبض شخض ظنش ظوـ لىؽبد ؤعحص ؽنش : انمشاءة املشكضة .1 .ظع٤دو ظظد ؤو عسد شص عىزص زص زغـص : انمشاءة املىععت .2

و خعذسر ه بقبدص٧د , و خغبدعن شظض خعو ه خشخءش خظدعص و ذ طدلر ٧ز٥ خـشص . زغشهص ظعشذ ٢ عشهص خ٤دؿن زدص خألـ٤سص

و خيت د١ جيش ظو٠هد ه٤ذ ظو , كهىس ىخج خ٠دض خألؽش شىهد . زوغ خعشخر خؼب٤دعسص يف زذء خشخءش ؤو ؤؼ٤دء٧د ؤد خعدزص دعظشض ه . خهع٤ط ٧ز٥ خـشص زدشخء خعبهشص شخض

1. ظذسر خعالز ه خؼبشدخض ؤو خعشخر خيت ظو٠ى٧د ؤؼ٤دء خشخءش : انـشمت انغعت انشفىت انبظشت -

و ظبط زز . و ٧ ؤ٧ خـش خس٤ىص يف ظو خدض خألـ٤سص مث بهـدء خشد خشى ن وـىد , خالع ألهند ذب٠ن ؤوال زن خالعع٠دم ص

ه٤ظش زظش ؽ طىسش ؤو سع ٠غدهذش ه ظى٢ طىسش وخوص ه٢ وىن . خظص خىص خيت جيش ظذسغهد

ظوىد ؤطى ٧ز٥ خـشص بذل ؤه٠د ه٠دء خغد٣دض خس٤ىص و ؤه٠د ه٠دء بذل ٣لشدض , ز , ظوىد ؤطىؽبد . خإل٣غد١ خز٢ دسعىخ دض خؽب٤ىد خغب٠ش

و . ه خ٤ظ خغى و خيت ظشي ؤ١ خص ؾب٠ىهص هددخض ظعى١ زدعوضض ذ خهعذ ؤطمدذ ٧ز٥ , ؼبد د١ خإل٣غد١ عغر ع٦ خألطص زدؼبشدهص ؤوال

1 . 176 , 175: ص : ثشؽغ ثغجدن -

30

خـشص ؤ١ ظو خص خألـ٤سص ع زغهىص ى ذ خعبد٣ر خشى ه خعبد٣ر . خعديب

: ػبض خوددل ىعى١ خؼبسددت خألعدعص ـشص يف طبظ غ٠دض و ؤدض ٧ز٥ : ال انكالو املكخىب , انهغت انكالو املـىق .1

خؼبغ٠ص بذل ظن ـزس يف ٣ىم و ظشظر خؼبددش خعو٠ص بر خ٣ظر مث خال٣عد يف , خال٧ع٠د يف خؼبشخل خألوذل ه خص خغبدش خشىص

.خؼبشخل خاللص عو ص خشخءش و خعدزص خعغدذ خألؿد خص ع ؽ خعغدذ : انهغت جمىعت عاداث .2

ز د١ خؼب٤هؿ خغدين . ؤ هددش عىص ؤو ؼدص ؤو خـع٠دهص بر خهعرب ٧زخ خؼب٤هؿ , عم خدض يف ك خس٤ىص ٤هؿ عى

. خص عىد دج٠د ه خؼبؽنخض خذخخص و ه خالععفدزدض خػبدسـص 1. ؤو ن ى , ٣ـ طىيت ٧ى خععفدزص ؼبؽن ى

و ذ ؽدال , و ذ خسظ زىذ زدـشق خغى يف ؾبد ظو خص س٠٤د د١ ـد و ـ ع٠شد١ ): وخػمد رب٢٧ ه ؿدزو٦ خضىىـ

سؤض ـ ظدلص د٣وص ه شفشش ؿىص ـسط ٢ ـد ؤ١ , يف خغبذص ٧زخ خؼبؽن خػبدسـ ـو ـ ظمش ل٤فشهتد و غدهند و . ز٧ر ـهد ؽبد

و ٧زخ ة١ خععفدزص ـ ؽبزخ خؼبؽن خػبدسـ - عهت كاليت - شعهد ز ٣شي ـد عغ خشفشش فر خعدلص , ظظسك بؼدسش ؤخشي عبد

. (. بذل ـ عإهد ب١ خعم خغدين خس٤ى ؽبزخ خغبذغ خغى خضىىـ ع٠ؽ يف ٧ز٥

: خو٠ص . ٤٧د ؤلذخغ وخوص عدزص و٠ص خال -1 .خو٠ص خالص -2

1 . 178 , 177 , 176: ص : ثشؽغ ثغجدن -

31

1. ٤٧د ؤلذخغ وخوص اللص و٠ص خال -3 ب١ خ٤لش بذل خص ٢ ـهص ىهند عىد خـع٠دهد و شدد ذ ؤدي بذل ظذسغهد ه ؤهند ؾب٠ىهص ٢ خوددخض خغىص خيت ٤س ظشعخهد ه كبى

. طمك و ع ذي خؼبعو٠ن و خؼبظىد : عه املعهى أ عهى انهغت راهتا ال أ عهى يعهىياث عها -

و خو٠ ه ظوىذ خعالز ه , ؤ١ عف٤ر خؼبذسعى١ ظو خىخهذ خعبد٧ضش و ػ٢٠ عددض لدش , خععخذخ خألمندؽ خىص خؼبخعص ه ش صب ذش

.خالـع٠دهص و وين ر خععو٠د خظي خيت : اعخخذاو انهغت انيت غخخذيها أطحاهبا -

غعو٠هد خ٤دؿى١ خألطى١ زدص زغ خ٤لش ه٠د برخ د٣ط سىص ؤو ن .سخص ؤ دخسـص , سىص

د١ خؼب٤هؿ خعذ وعذ ؤ١ دض : انهغاث ختخهف ع بعؼها انبعغ- ز د١ ذسط خدض زـشص خيت د١ ذسط هبد خالظ٤ص . طدض شعشص

و , ن ؤ١ ؤطمدذ خـشص خغ٠وص خشىص خسظش سؼىخ ر خالهعدد سضوخ يف ظو خدض ه خشو زن خدض يف خجملدالض خظىظص و خعشسص

و , * Idiomesو سضوخ ز ه ظو خعوسنخض خالطـاللص . و خذالص . و دل غعخذى٧د بال ن زوغ خؼبشدخض خعبذذش خظوسص , خزعوذوخ ه٢ خعشصبص

بر , ه سذؤ خعذسؾ يف هشع خؼبددش خعو٠ص ظوع٠ذ خـشص خغ٠وص حبػ ظؼد ن , ظغ خؼبددش خص بذل ؤمندؽ جيش ظذسغهد زدعودر

1: ص . 1988: ؽ . دشن . دثس ؽ٬ط . هؼج٣ج أعجع٤ز ك٢ ػ ثغج٤جس ثقذ٣ظ : جص ثػش . د -

70 * idiome [idjom] nom masculin

(grec idiôma)

Tout instrument de communication linguistique utilisé par une communauté (langue,

dialecte, patois, etc.).

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 : ٢ , صؼضذ ثطش٣وز ثغؼ٤ز ثشل٣ز ثذظش٣ز ػ٠ هثػذ أعجع٤ز -

. ثضخ , ثهشأ , ص , ثعغ -

.ثعضؼج ثغق ضجس٣ ثشل٣ز -

.فلع ثػؼ٤جس ثض٢ صطس ػجدثس ثقثس -

32

ز ةهند ال زبع ه٢ خـشص خعذص بال يف . ولذش ـذذش ٠دض ـذذش : ـىخ٣ر

. خعشض ه خص خشىص و خص خذخسـص -زذ هدسش خشخءش و , بهـدء خألوىص ؼبهدسخض خالعع٠دم و خعمذغ -

.خعدزص . خععخذخ خص زذ ربهد -

و خ٣عششض يف شىت , لط خـشص خغ٠وص خشىص خسظشص قبدلد سنخ ٢ ن كهىس خ٤لشدض خؼبوشص . ؤكبدء خوددل يف خغع٤دض ٢ خش١ خوشش٢

: هشط ظوذالض ؤمههد و ٣لشص ظشىغ يف خ٤مى خعىذ دهىش دسو و شدععن بذل خوىدش ششق خىخهذ س خعذسر ه -

. ؤو خعدزص , ؤو خحملددؼص , ؤو خشخءش , خألمندؽ خىص و وػن خألمندؽ خىص يف , ظو خص خدج ه خؼبىخ و خحملعىي -

:و ذ ظسىس خذبد٧د١ : ؿبعىي شس٦ خالععو٠دالض خغبدظص خوص . و خععود١ يف ظو خدض خألـ٤سص زدألشدء خؼبددص ؤو خظىس :االجتا األول - أ

و خهع٠ذ ه خؼبىخ خغبدظص يف خعذسظ ن خعشض ه : االجتا انثاين – ب . خألدف خيت ظغعو٠ يف ى

و ظشفن خؼبعو٠ن , كهىس خـشص خال٣عدجص و ٧ ؿشص ز٤ىص هتع زدؼبوىن - 1.و ظوعين زدىخهذ , ه خؼبشدسص خودص زـشق خألعحص ؤو سبؽ خألدوخس

و خػبالطص ؤ١ خؼب٤هؿ خس٤ى زـشخج٦ خؼبخعص سين خو٠ص خعو٠ص ه فبد غعض ؤ١ ظى١ خؼبددش , جيو خؼبعو عسد , خزخشش و خعشخس و خع٠دس٢

فلع ثؾ ثرؽ٤ز ثض٢ صغجػذ ثضؼ ػ٠ -

. ثقجسر

. إر ثػضذش ثـز هذسر كجػز ؿش٣ض٣ز كطش٣ز , ثضوذ ثؼج ث٧ش٢٣ صشغ٢ ثؼ ثذ١٤ -

ثػضذش ثوثػذ ز أ آز ذر صغضط٤غ أ صذ ثؾ . ز ثوذسر خضظز دج٩غج فذ

زي كئ ثضؼ ٣قضجػ كوؾ إ٠ ثوجػذر ثضش٤ذ٤ز ثض٢ ص ك خن ج ٣ش٣ذ . ثق٣ز

: ص : هؼج٣ج أعجع٤ز ك٢ ػ ثغج٤جس ثقذ٣ظ : جص ثػش . د : أظش . ثؾ ك٢ أ٣ز ـز ٣شجء

115 . 1 . 183, 181 , 180 , 179 . 178ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

33

ذ خؼبددش دخج٠د زىخعـص وػوص ٢ خىػودض . خعو٠ص خدص ٢ خألخـدء . خعو زدػبـإ - غع ؤخـدء خؼبعو يف خعو . خؼبذسوعص خػبدػوص عىمي

خيؼن خإل٣غد١ بذل ؤوػدم ص و ؿبذدش , خؼب٤هؿ خس٤ى ٤هؿ آرل ن بزذخه ةرخ وػن خؼبعو يف ؤوػدم ؤخشي دشش ـضجد ة١ خؼبعو ال , يف خعىخط

. ظى١ ٦ خالععفدزص خىص خظممص :املهح انخىاطه .3

خ٤لشش بذل خص رخهتد : خسظسؾ خؼب٤هؿ خعىخط يف ٣شإظ٦ زعن خععشخظف مش , ؤعدر خعو و خألعظ خيت رب٠هد ؼد٣د , و خـشص خيت ظظهد هبد ؤوال

. و ؿبعىي خعو و خعو ؼدؽد د١ ٤لشص ظشىغ يف خ٤مى خعىذ ؤؼش زدي يف ظـىس ٤د٧ؿ ظو

, و ؤذ ؤهند طممص , ٧ز٥ خ٤لشص Hymesؤش ٧دديض . خدض خألـ٤سص خص يف . ن ؤ١ ٣ظهد خىلذ ٧ ؤهند ظوض خص ه٢ خغددض خالـع٠دهص

. خؼبد خألو ؤدخش عخدؿر و خعىخط و خعوسن ه٢ لدـدض خألشخد و خجملع٠ن ز ة١ خععخذخ خعشخر خىص خؼبخعص شظسؾ زىكص خص و زوالعهد

٢ عمذغ ؟ ن ٢ ؟ و : خالـع٠دهص و خيت دي٢ ظخظهد يف خوسدسش خعدص ىت ؟ و ؤ٢ ؟ و د دوس خؼبعمذؼن ؟ ٧ز٥ خوالص ظوين ؤ١ ٤٧د ىخهذ

و خيت رب خععخذخ خألشخد ص يف , بذل ـد٣ر خىخهذ خىص , خـع٠دهص . خؼبىخ خؼبخعص

ج صؼ٢ صوش٣ذج . خجؽذز , صخجؽخ , ثصظج , صط٤ , إد٬ؽ Communicationصثط -

٣ذ ك٢ ؼج ثؼج ػ٠ ثضوج ث٧شخجص ثذؼجةغ .و سعجز ( code )ثعضؼج سثص :

. ثغغ ثو٫س ج إ٠ آخش دعجة ؽذ٤ؼ٤ز أ طجػ٤ز

, د٤ كشد ؽجػز , ٣ذ ثضثط ك٢ ؼج ثذه٤ن ػ٠ صذجد ك٢ ث٩شجسثس د٤ كشد آخش

أج ثق٤ثجس ثض٢ ٫ صضي ـز دجؼ٠ ثظق٤ـ كئج . أ د٤ ؽجػز ؽجػز , أ ثؼظ

ص ثـز ػذ . صضثط خ٬ ث٣٩جءثس ثظشخجس ثض٢ صج أ صكش د٫٫س ده٤وز

ج ٣شصذؾ ثضثط دجضؼذ٤ش ثز١ ٣ؼ٢ ثضوج . ث٩غج ٢ ثقج ث٤ض ٬صظج ثض٤ض ؽذث

ؼؾ لجص٤ـ : خ٤ أفذ خ٤ . د : - أظش . (كجػ آخش )ثؼ ثضؼذ٤ش١ كجػ إ٠ هجد

. 140 , 139: ص . ثؼ ث٩غج٤ز

34

و , performanceو خألدخء compétence ؤش ٧دديض هى خذسش خىص communicative خعىخط ؤو ص ه خعىخط ؤػد ظـك خذسش

compétence . 1 ب١ خـ خودد عغر وشص (: و ششق ٧دديض ٧ز٥ خذسش زى٦

, ال ٠فشد ٧ ٧ طممص ٢ خ٤دلص خىص مغر , زدعب٠ خىص و زدخعظدس ة١ خـ . ز ف٠ الج٠ص ٠ىخ خالـع٠دهص خؼبخعص

و شدس يف , غعـن ؤ١ ى١ ٤غ٦ سطذخ ٢ خذسخض ه خعوسن خغ و ٧ ـضء ال عفضؤ , خؼبىخ خعىخطص خشىص و خعدزص ه لذ خغىخء

٢ ذسظ٦ ه خععخذخ خص و ن٧د ٢ وعدج خعوسن يف خؼبىخ خعىخطص . ). خؼبخعص

: ٣خظهد , دط خ٤لشص خعىخطص ه صبص ٢ خىخهذ ى خؼب٤هؿ خعىخط ٢ خ٤دلص خ٤لشص ه خ٤لشدض - 1

أل١ خعغدذ خص ه٠ص وذش ظع ٢ خال ه٠دض , خؼبوشص , Hvang ٠د شي ٧ىخ٣ؿ, دإل٣غد١ , دخخص ذي خؼبعو

و ظ وخود ه خذوخ ربط سضبص , دج٢ ٤ل زخظ٦ زـسو٦ . خوىخ و خؼبؽنخض خػبدسـص

. ص خعىخط زدص خألـ٤سص ٧ ص ىص خـع٠دهص - 2, هشع خؼبددش خىص ه ؤعدط خعذسؾ خىك خعىخط - 3

د ٧ خىخهذ خىص خيت ٤س : حبػ ال ظسك خغاخ د ٧ خىكدج خىص : ظو٠هد عالز ؟ و بمند ظسك خغاخ

خيت ٤س ظو٠هد عالز لىت ع٤٠ىخ ٢ خععخذخ خص يف خغبدش ؟ و وىن ؤ١ ظذسؾ خؼبددش خىص ؤطسك وؼ خظص

. زإ٧ذخ خعو

1 . 186 , 185 . 184 , 183:ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

35

٠د ٧ى خشإ١ يف خؼب٤هؿ خعذ , خخعدس خؼبددش خىص دل وذ - 4ز ؤطسك دج٠د ه , شظسـد زدىخهذ خىص , و خؼب٤هؿ خس٤ى

. ظذسؾ خىكدج خعىخطص و خؼبىخ خالـع٠دهص خعشض ه خؼبىخ خىص و خعو٠ص و خالـع٠دهص خيت - 5

ربض خؼبعو ؼدد و وشد يف خععخذخ خص خألـ٤سص عو شحد . د خال٧ع٠د زد٤شدؿدض خيت زب ىخ وخوص الععخذخ ص ؽ - 6

ؤو , ؤو ظسدد خألدس , ؤو ظغف خؼبوىدض , ظىـ٦ خألعحص : و زوسدسش ؤخشي ـو خؼبسددسش يف صد ... خعوسن ه٢ خؼبشدهش

. خؼبعو خععو٠د خىعدج خغ٠وص خسظشص خؼبعوذدش دألششؿص و - 7

1...خظىس : كهىس ؿشخج , شإ٦٣ شإ١ خؼب٤هؿ خس٤ى , هش خؼب٤هؿ خعىخط

و ؿشص , و ؿشص خالععفدزص زدإلحيدء , و خـشص خـسوص , خـشص خظدعص . ظو خص يف خجملع٠ن

ى ؤشخد ): يف وط ؿشص ظو خص يف خجملع٠ن Brownى زشخو١ , و ظىؼ خوالدض خىدص ز٤ه , ؾب٠ىهص خذخسعن زدعوش ه زؼه زوؼد

و جيظ خؼبذسط , مث جيغى١ يف دخجشش , ٢ خال خعمددغ زعه خألطص و ه٤ذد شر ؤلذ خذخسعن ؤ١ ى شء ى٦ زع٦ . خدسؾ ٧ز٥ خذخجشش

و وذ خـدر خؽدين د د٦ خؼبذسط , خألطص عشصب٦ خؼبذسط زدص خألـ٤سص و دي٢ ظغف خغبىخس ه ششؾ . و ٧زخ غع٠ش خغبىخس . زدص خألـ٤سص

و دي٢ ٠ذسط ؤ١ إخز دوسخ ؤؽش . غع٠ن ب٦ خذخسعى١ صددش يف خعو . (... دهص يف خعىـ٦ و خإلسشدد و خششق و خؼب٤دشص

: ٣خظهد يف د , ظوشع خؼب٤هؿ خعىخط بذل خ٣عددخض

1 . 190 , 189 , 188 , 187: ص : ثشؽغ ثغجدن -

36

خىكدج خىص و خعىخطص ٧ رخض طسص هدؼبص ظشعش هد خدض - زذس د ٧ى يف لدـص بذل ظو , ز ة١ خؼبعو ظ يف لدـص بذل ظو٠هد

خىخهذ و ال دي٢ . خعشض ه خىكدج خالـع٠دهص ٧ى ظشض ه لؼدسش خص -

. يف خ خعبى خغبؼدسش خألـ٤سص برخ دسعط خدسؾ وؿ٤هد زىى لدص خإلظد١ ص خألـ٤سص ٧ رب خال٣ع٠دء بذل لؼدسش خ٤دؿن هبد و -

. ٧زخ خألش ن شىذ ٦ . ػشوسش ظىش خؼبذسعن رو خدءش خودص يف خدض خألـ٤سص - 1. و هذ ظىش خألمندؽ خؼب٤دعسص , شص خالخعسدسخض -

: حعهى انهغت األطهت و انهغت انثات

خيؼن بذل خ٤لشدض , ظو خدض خألـ٤سص ش ٢ ؤشد خعو خيؼن ز بذل ـىخ٣ر ؽنش ٢ خـشخج . خغىص و خ٤لشدض خؼبوشص

ز ٣غعوشع ؤ٧ خ٤لشدض خغبذؽص خيت ظ٤دوط . خػبدطص زعو خص خألطص : طالض ظو خص خألـ٤سص زعو خص خأل

: ظشت انخـابك - ظز٧ر ٧ز٥ خ٤لشص بذل ؤ١ خعغدذ خص خأل و ظو خص خألـ٤سص

ز ظ ٤٧د ؤ ظإؼن ص خأل ه ظو خص . ه٠عد١ عـدزعد١ ه خش ٢ ؤهند ظعفد٧ خوذذ ٢ خوىخ , ٧ز٥ خ٤لشص . خألـ٤سص

ؤو خلشو خالـع٠دهص و , خعـىس خؼبوشيف ه٤ذ خشد : خألعدعص يف خعو ؽ بر ظعك ٠و٠ن خ٤لش يف , سبع زوغ ؤمهص خعشزىص , خعو٠ص

2. خالععشخظفدض خؼبعشدهبص يف ظو خص خأل و خص خألـ٤سص

1 . 192 , 191 , 190: ص : ثشؽغ ثغجدن -

2 82 , 81: ص : ثشؽغ ثغجدن -

37

: ظشت انخبا - كهشض ٣لشص خعسد٢ يف خػب٠غ٤دض ٢ خش١ خوشش٢ ه ذ خوددل

و ظشي ؤ١ خعغدذ خص خألـ٤سص عإؼش زظىسش سنش زدألمندؽ . Ladoالدوز ة١ خعشخر و خظي خيت ظشس٦ ظ . خظىظص و خىص ص خأل

و ظغ٠ ٧ز٥ خو٠ص زد٤ خإلجيديب . خؼبىـىدش يف خص خأل ع ظو٠هد زغهىصؤد خظي و خعشخر خؼبخعص ةهند ظش هسص يف ؿش ظو خص خألـ٤سص .

و ظغسر خألخـدء خىص خ٤دذبص ه٢ خ٤ خغيب ؤو د ٣غ٠ع٦ خعذخخ , . خى

و ه٠د ٢ ة١ خعشدز٦ ؤو خالخعال يف خ٤لد خى زن خعن ٢ خألوذل : مهد غإعد١ ـبععد١ , و ظو ص ؤـ٤سص ٢ ـهص ؤخشي , ـهص

ز . و خؽد٣ص ظعش١ زو٠ص خه و خعوسن , ظعو زدس٤ص خىص ص إ١ ظإؼش ظو خص خألـ٤سص زدص خأل وىد ؤعدعد بذل ؿشص خعو زدذسـص

. ؤؽش فبد وىد بذل خخعال ز٤ص خعن , خألوذل : ظشت حتهم األخـاء -

ظشي ٧ز٥ خ٤لشص . ٣شإض ٣لشص رب خألخـدء دلعفدؾ ه ٣لشص خعسد٢ ذ اللق خو٠دء ؤ١ . ؤ١ خعذخخ خى ذ ٤سن ٢ دخخ خص خألـ٤سص

خألؿد خيـحى١ يف خععو٠د خص خأل ٣لشخ الععخذخ خػبدؿث ىخهذ خىص ٧زخ خألش ٧ى خألش ٣غ٦ حيذغ ؤؼ٤دء ظو خص . خيت عس ؽب ظو٠هد

ز ظشض ٧ز٥ خ٤لشص ه رب خألخـدء عوش ه ؤخـدء . خألـ٤سص مث ظظ٤ ٧ز٥ خألخـدء بذل ؤخـدء طىظص , و ه خألخـدء خغبص , خغهى

ؤو ؤخـدء بزذخ ؤو ظشظر , ؤو ؤخـدء لز ؤو بػدص , ؤو كبىص ؤو طشص ٧ ٧ ٣دشحص ٢ , و زوذ ر ظذسط ٧ز٥ خألخـدء عوش ه ؤعسدهبد

خعذخخ زدص خأل ؟ ؤو ٢ ظذخخ ن خظي خص خألـ٤سص ٣غهد ؟ ؤو ٧ ٣1دصبص ه٢ خـشص خعو٠ص ؤو خؼبى خعىخط ؟

1 . 83: ص : ثشؽغ ثغجدن -

38

: ظشت اجلهاص انؼابؾ -و ظشض ؤعدعد ه خوالص خدج٠ص , و ٧ ٣لشص ؤعغهد خوددل شخظش٢

ظز٧ر ٣لشص خعبهدص خؼدزؾ ؤ١ ٤٧د . زن خعو خعدج و خعو خؼبىـ٦ : ؿشعن عو خص خألـ٤سص

و ٧ خعغدذ خص خألـ٤سص الشوىسد : انـشمت األوىل .1زدععخذخهد يف خؼبىخ خعىخطص خغبص خؼبخعص عم ؤشخع خغبدش

ز ة١ خال٧ع٠د عىـ٦ بذل خحملعىي و خألؼش خز حيذؼ٦ . خـسوص و ال ٤ظر ه دص خعشخر , خععخذخ خص ه٤ذ خؼبع و خحملؾ

و ٢ خألؽص ه ر ظو خص خألـ٤سص يف خسالد , خىص خؼبغعو٠ص . خ٤دؿص هبد

بر عىـ٦ , و ٧ ظو خص خألـ٤سص بسخدد :انـشمت انثات .2٧زخ خ٠٤ؾ خدج يف . خال٧ع٠د بذل خع٢٠ ٢ ىخهذ خص خألـ٤سص

خؼبذخسط زةششخ خؼبذسعن ى ه خعبهذ خز سز٦ خؼبعو يف ػسؾ 1. ع٦ و ظظمك ؤخـدج٦ ٠د خعؼ خألش ر

:ظشت انهغت املشحهت -غعخذ خؼبعو دض خألـ٤سص خص رخهتد زظذ خىطى بذل خؼبضذ ٢ ظو٠هد

و , ة١ خص ٧ وعع٦ خؼبعدلص , و ه٠د ٢ غعىي بظد٦٣ خص . . ظعى١ ٢ ؾب٠ىم ـبضو١ خؼبشدخض و خظي

و ذ كهشض يف خو٣ص خألخنش وـهدض ٣لش ظشي ؤ١ ص خؼبعو خػبدطص ه ص شلص ظغس شلص خعغدذ خص خألـ٤سص , ٣لدهد خز ظو٠ و٦

ز ة١ ظو خدض خألـ٤سص ٧ عغص ٢ ه٠دض خال٣عد خؼبـشدش ٢ . شلص بذل شلص ؤخشي ظذن زدؼبعو بذل خعغدذ خص خألـ٤سص خؼبغعهذص

. و خىخػك ؤ١ ٧ز٥ خ٤لشص ظع ن خ٤لشص خؼبوشص ؤو خعى٤ص ه٤ذ زدـ٦ 2

1 . 83: ص : ثشؽغ ثغجدن -

2. 84: ص : ثشؽغ ثغجدن -

39

: انظشت انهغىت - ؼالؼص ٣لشدض سجغص يف وط خص و ٧ , ؽ٠د خععوشػ٤د آ٣د , ٤٧د

٧ز٥ . و خـشص خعىذص خعمىص , و خـشص خس٤ىص , خـشص خعذص : و - خـشخج خؽالغ ٧ خألعدط خ٤لش خز دط ه٦ ٤د٧ؿ ظذسظ خدض

. و خؼب٤هؿ خعىخط , و خؼب٤هؿ خس٤ى , خؼب٤هؿ خعذ : ؤهين و ذ خزبزض ٢ طي خص خالظ٤ص مندرؾ : انـشمت انخمهذت -

. ىط خدض خألـ٤سص خؼبخعص و , و دط شغ ـشص خعذص : انـشمت انبىت -

خسظضض ه وط خص و ؤز٤عهد زظىسش ىػىهص ظوع٠ذ ه و ظعض , خععشخء خعب٠ ٢ ؤلددػ خ٤دؿن خألطن زدص خألـ٤سص

ز ر و ظذ طي و ىخر و ظشخر غعخظص ٢ ؾب٠ىم .خؼبددش خىص خؼبغعشؤش

ظى ه وط خ٤لد خى خز دي٢ : انـشمت انخحىهت -ن بد٣ص خغب ؤو , ٢ خال٦ ظىذ خعب٠ و خظي زدص خألـ٤سص

.ظغن خعب٠ خظممص و ن خظممص : و زدإلػدص ٤لشدض خؼبزىسش دط دسخعدض هتع زإزودد ىص ـذذش ٤هد

و ظعمشي ٧ز٥ خ٤لشص خؼبوىن : املعىن احلشيف و املعىن املمظىد- أ... و خالسظسدؿ , و خجملدص , و خؼبظىد , خغبشيف : زإشد٦

.حفغن املعين انز مظذ املخكهى- ب خيت ظى١ يف ر٢٧ خؼبع Présuppositions االفخشاػاث املغبمت- ؾ

. ؤو خغدن س زذء خغبىخس ه٤د خؽن ٢ عنخض خؼبوىن حتهم احلذث أو انظىص- د

خيت ال دي٢ خىطى بهد بال زدالهع٠دد ه ؾبشي خغبذػ

40

cohérence و ن خؼبشجص cohésion ؤو ٢ خال خوالدض خؼبشجص خيت ظىـذ يف خ٤ض ؤو خغبذػ و ٣وين هبد دسخعص خالععخذخ و وىن Pragmatisme انرباغاحت-

1.و هالدهتد زدغد ؤو خغبذغ خعىخط , خوسدسخض : احملخىي انهغى -

خؼبىخد ؤو خحملعىي خى مهد خعشصبص ؼبى٣دض خرب٣دؿ ؤو خؼبشس و ذ د١ خؼب٤هؿ . و خعىـ٦ خغ ٤لشص خعو خؼبعسوص

, خعذ عظش ه خ٤ظىص خألدزص خيت جيش ربهد ىد ز٠٤د د١ خؼب٤هؿ خس٤ى ٤ع ٢ خ٤ظىص د الج خعشخر

ؤد خؼب٤هؿ خعىخط ذ خهع٠ذ ه . خظي خىص خؼبشسش خؼب٤هؿ خعذ و خؼب٤هؿ . ٣ظىص عوذدش إخىرش ٢ خغبدش خىخوص

. خس٤ى وع٠ذخ١ ه خص خيت مت ظوذ٧د يف خ٤مى و خظش ز . ؤد خؼب٤هؿ خعىخط وع٠ذ ه خص خيت دل ظ٢٤ زوذ

جير ه٤ذ هشع خؼبىخد خعو٠ص يف خؼب٤هؿ خعىخط خعب٠ن زن د و , و د ٧ى ن ٢٤ (خدػن ىخهذ )٧ى ٣لد ٢ خص

2. خألخز زز يف خخعدس خؼبددش و ظذسـهد

- cohésion

Force qui unit entre elles les molécules et les atomes d'un même composé chimique.

Molécule - cohérence

Etat de ce qui est assemblé de manière logique et harmonieuse. Cet état s'applique en

particulier à la lumière lorsque les ondes lumineuses ont la même longueur d'onde, la

même direction de polarisation, et la même phase vibratoire. Les ondes lumineuses

sont cohérentes si elles font partie du même train d'ondes avant d'être éventuellement

dissociées par réflexion, réfraction ou diffraction. - pragmatisme (philosophie)

Depuis Charles Peirce, désignation d'une doctrine philosophique proche du

relativisme, de l'utilitarisme et du positivisme, qui reconnaît la nature de l'homme

d'après son action. Il évalue la véracité des doctrines, opinions et notions selon leur

utilité dans l'accomplissement des tâches pratiques qui se présentent au sujet à un

moment donné. 1 . 224 , 223: ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

2 . 206 , 205: ص : ثشؽغ ثغجدن -

41

الخعدس خؼبددش خىص Candinد٣ذن و Breen و ذ خعشق زش٢ : و ظ٤ل٠هد طبغص ودن و٧

. خعشض ه خؼبوشص و خ٤ىخل خىـذخ٣ص خؽبدص ٠عو - (ؤ )حبػ , و ظ زـشص خـص , هشع خؼبددش زـشص دخجشص - (ذ)

. غعـن خؼبعو ظ٠٤ص و ظوضض ذسخظ٦ خعىخطص . ظغ ولذخض خعو بذل ٣شدؿدض ال بذل ولذخض ىص - (ؾ )خعع٠شخسص خعو زىخعـص خ٤شدؿدض خؼبعوذدش دخخ خىلذش - (د )

. خعو٠ص خىخلذش د ه٠ص خعو ه ؤعدط ظدوػ زن ؾب٠ىم خؼبعو٠ن - (٥ )

و زن خؼبعو و خعدذ خؼبذسع ؤو , و ز٤ه و زن خؼبو , . خؼبددش خىص

و ه٠د ٢ خؼب٤هؿ ة٦٣ ٤س خ٤لش خحملعىي خى ٠شلص خعو٠ص : ذهى خغدين خغبدؾ طدحل بذل خع٠ض زن شلعن يف خعغدذ خص

شلص ؤوذل عغر هد خؼبعو خؼبص خىص خألعدعص ه خعوسن -فبد ظغعض خخعدس ؾب٠ىهص ٢ خألدف و خعشخر خىكص خيت . خغ

ن شخهدش شىم خألدف و خؼبىخ , ظشعش هد صبن ٤ى١ خؼبوشص . خيت ظعؼهد

غع٠ هد , شلص ؼد٣ص ظإيت زوذ عشش ؿىص ٢ خإلهذخد - .1خؼبعو خعغدذ خؼبهدسش خسالص و خ٤ص يف خععخذخ خص

: انعىايم انهغىت و غن انهغىت يف حذسظ انهغاث األخبت - و ٣وين زدوىخ خىص يف ظذسظ خدض خألـ٤سص د عظ زد٤لشص

ؤد خوىخ ن خىص ه خششوؽ خألخشي . خىص و خحملعىي خى . و زـشخج خعو و خربخؿ , خؼبعظص زدؼبذسط و دءظ٦

1.

ذخ إ٠ ػ ثغج٤جس : ثقجػ طجـ : د : ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ وج - ثغج٤جس -

. 62: ص . أعش ثغج٤جس ك٢ ثع دغض ذسع٢ ثـز ثؼشد٤ز . ثقذ٣ظ

42

ذب٠ن خذسخعدض ؤ١ ؤص ؿشص ظو٠ص ٣دـمص يف ظذسظ خدض خألـ٤سص ال : و ٧ , زذ ؤ١ ظعىش هد ععص ششوؽ

خالخعدس و خال٣عدء خؼب٠و٢ و٤دطش خيت ظعى١ ٤هد .1و ٣وين هبد خألدف و خظي ن د ظذ ه٦ يف , خؼبددش خىص

. خىػن و خالععو٠د خعخـؾ ؽبز٥ خو٤دطش و ظىصوهد خؼب٤عل لغر خؼبذش .2

.و حبغر هذد خذسوط , خضد٣ص خؼبشسش خعشظر و وػن ه٤ظش ٢ خو٤دطش خؼبخعدسش يف .3

خذسط خؼب٤دعر ن شخهدش خال٣غفد و خعذسؾ ٢ دسط بذل .آخش

, هشع خؼبددش ه خؼبعو٠ن زـشص ٣دـوص و ودص .4 .و ه كبى ـذ , حبػ عسىهند زإ ـهذ فب٢

خعشعخ ؤ ظوضض خؼبددش يف ؤر٧د١ خؼبعو٠ن لىت .5 .ع٤٠ىخ ٢ خععو٠دؽبد زـشص هىص

1. خع٠ش٢ و خالخعسدس ؤ خعىمي .6 :األذاف و احلاخاث -

ب١ زىى دسـص هدص ٢ خعو ٧ى خؽبذ خشجغ أل ٣لد ظشزى د١ ـذض ؤ٧ذخ طشحيص و ؿبذدش و وخػمص . و ال عم ٧زخ خؽبذ بال برخ و

و , ٧ز٥ خأل٧ذخ زد٤غسص بذل ظو خدض خألـ٤سص ظ٤غ بذل ؼالؼص ؤغد ٧

:األذاف انعايت - 1ؤهند وط جمل٠ىهص ٢ ): خأل٧ذخ خودص Morger وش شـش

. (. خغىدض خيت عن٢٧ خؼبعو ٢ خال خد هبد ه ذسخظ٦

1ػج . 4: ثؼذد . ثظص٤ز : ؾز ك٢ ػ ثغج ثذشش١ صظذسج ؽجؼز ثؾضثةش - ثغج٤جس -

أعش ثغج٤جس ك٢ . ذخ إ٠ ػ ثغج٤جس ثقذ٣ظ : ثقجػ طجـ : د : وج . 1974- 1973

: ص . ثع دغض ذسع٢ ثـز ثؼشد٤ز

43

هسدسخض ه دسـص عىعـص ٢ ): ؤهند Lethan Khoiوشهد ع٠د١ ىخ ظظ خغى ؤو خألدخء خ٤هدج خؼبعىن طذوس٥ ه٤ذ , لػ خعو٠ و خعمذذ

ظؼو٦ خغـص , زوذ ظذسظ ددش دسخعص ؤو شس دسخع ون , خؼبعو ز ظلهش , و ظإ خعر خؼبذسعص , خؼبخى ؽبد طاللص ز٤دء خؼب٤د٧ؿ

و ظى١ شظسـص زىلذش دسخعـص ؤو , ه غعىي ظ٤ز خوـ خعشزى (. ٣ــشدؽ ؿبذد

زد٤غسص عو خدض , ٠د ٧ى وخػك ٢ خعوش , خأل٧ذخ خودص و خيت سبؽ , خألـ٤سص ٧ خ٣ودط أل٧ذخ خعشزىص خودص خيت ظعس٤د٧د خذوص . زذوس٧د خعشصبص خو٠ص غص ؤو خعىـهدض خيت ظغىد خجملع٠ن

: أذاف املهاساث - 2 و ظ٤غ خؼبهدسخض خىص بذل هذش هدسخض ٠هدسش خالعع٠دم ؤو خشخءش ؤو

٧ز٥ خؼبهدسخض ع خعشض ههد زذسـدض عدوظص ٢ . خغبذػ ؤو خعدزص . شلص ظو٠ص بذل ؤخشي

: األذاف انغهىكت - 3و , و خجملد خىـذخين , خجملد خؼبوشيف : و ٧ , و سبؽ ؼالؼص ؾبدالض

٧ز٥ خجملدالض زد٤غسص عو خدض خألـ٤سص دي٢ ظظ٤هد بذل . خجملد خغبش , و خالععسد , و خعىمي , و خعم , و خه , ولذخض ؤطش دؼبوشص

.. و خعشر , و خع٤ل , و خالععفدزص :املخعهن و يغخىي انخعهى و املذة انضيات -

ذب٠ن ول خذسخعدض ه ؤؼص ظذسظ خص خؽد٣ص يف شلص سشش ؤ١ خعو Stern ععش٢شي. وؤ١ ر ٤دعر ظشزىد و خـع٠دهد , ٢ خو٠ش

خؼبسش اد بذل ربذغ زدص خؽد٣ص ٢ دو١ ٤ص , و بذل بـددش ظشخر طشص و كبىص

ؤهظدذ يف وهذ و مهد هدؼبد - Penfield و زىذ Roberts ؤشدس سوزنص لػ ظسذؤ - خشخزوص و خودششش بذل ؤ١ ؤؼ ع٢ عو خص خؽد٣ص ن زن- ى٣عشد

44

خذدى ذ ذسظ٦ وشو٣ع٦ زوذ طوىزص ظو خص خؽد٣ص زدعذسؾ زوذ ٧زخ خغ٢ , أل١. خىخه ٧زخ خغ٢ , ٤ع خعو ٢ خالعغدذ بذل خعو

و ؤذ ؤ١ ه٠ص خإلدخد خى, خشؤ رخظ٦ , Krashen و ؤذ شخعه٢ Intake و خيت شي هد ؤ١ ذسش خإل٣غد١ ه خال و خعمذغ زذو١ ٤ص ال

خىخه خز هددش د ٤عهف٦ خؼبعو خسن ز ه٢ ؿش خالعغدذ ظإيت ٢ خعووزدش ٢ وـىد زوغ خألحبدغ خيت ذبو خؼبعو خسن عى . خىخهص و ٧ى خؼبوشص شس٦

يف هذد خ٠دض و هذد خؼبودين و ؽشش خظي و خعشخر بال ب١ ه خظنخص يف خظش ضذ ٢ ظو ظ خألىس يف خرب خشؤ خألسـك ب١ ظو

. و ه٠د ٢ خألش ة١ خسخء ظذهى بذل ظو خص خؽد٣ص يف شلص

. مث ظو خص خؽدؽص يف شلص اللص , خالزعذخجص

. انىعائم انخعهت و أمهخها يف حعهى انهغاث األخبت

: انكخاب املذسع .1خىعص خىلذش عو خدض , و عشش ؿىص , ش خعدذ خؼبذسع

خؼب٤هؿ خعذ دل ٢ ٤٧د عىي عدذ وخلذ و ٧ى عدذ . خألـ٤سص و ذ د١ ٧ى خؼب٤هؿ ز ؿبعىدظ٦ ٢ ؤ٧ذخ و زش٣دؿ و , خؼبشس

ىػىهدض ن ؤ١ ن كهىس خؼب٤هؿ خس٤ى دهط خغبدـص خعو٠ص بذل ػشوسش

45

و بذل زشوص عدذ , زشوص عدذ خؼبو ى١ ششذخ ٠و٠ن يف ه٠دؽب مث ظضخذض , و خز ط٠ زص رب ؾب٠ خأل٧ذخ خعشزىص , خع٠ز

. خخل .. خعر ن خؼب٤هؿ خعىخط لهشض عر خعذسسدض و عر خؼبـدوص و ه٠د ٢ خعـىس خز ش ز٦ خعدذ خؼبذسع يف ظ٤ىه٦ و ؼشخء ؤشد

ب خخعدس خؼبددش خعو٠ص و ظشظسهد ؤو - ة١ خألعدط ٦ ٧ى خحملعىي , ؿسو٦ . ظذسـهد

خؼب٤هؿ خعذ و خؼب٤هؿ خس٤ى د١ خخعدس خؼبددش و ظشظسهد ع٠د١ ز . ه ؤعدط ؼ٠ى١ ال وذو ؤ١ ى١ سبؽال و ظـسد ىخهذ خىص

ة١ خعدذ خؼبذسع يف ك خؼب٤هفن خغدزن ؼ ٣ظىطد ؤدزص و ه٠ص و . ال ظوشع بال يف شخل عإخشش ٣غسد , خـع٠دهص ع٤ىهص

ؤد خؼب٤هؿ خعىخط ة١ خؼبددش خىص ذ مت خخعدس٧د ٢ خص خغبدظص ه ددش ؿسوص ـشق هشػهد يف خعدذ . خوص خيت غعخذهد خ٤دط

خؼبذسعص صبص ٢ خؼبشالض خسظإي خسوغ ظشظسهد بد زدعشض ه خىكدج و 1. بد ه خؼبىػىهدض

:انىعائم انخشبىت .2

خىعدج ٧ د غعون ز٦ خؼبو ه ظه خعالز ٢ خىعدج خىعدج خعو٠ص خغبذؽص خيت , زعوسن ؤد , و ٧ . 2خعىػمص خؼبخعص

و , دؼبغفالض : ذ ه خألـهضش خعو٠ص . ظغعو٠ يف ه٠ص خعو ذ ز . و خغبدعسدض خص , و خذى , و ـهدص خعدص , خألششؿص

. ه خؼبىخد خعو٠ص خؼبغفص ه خألششؿص خغ٠وص ؤو خسظشص , و زذسـص زدص خألمهص , بر وين , ن ؤ١ هى خىعدج ؤؽش مشىص

3. خألعدر خيت رب خعده زن ؤؿشخ خو٠ص خعشزىص

1 . 207 , 206 , 205: ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

2( . 11)ؽ . دثس ثؼجسف . ظش . ثؽ ثل٢ ذسع٢ ثـز ثؼشد٤ز : ػذذ ثؼ٤ إدشث٤ -

. 432: ص 3 208: ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

46

: أىاع انىعائم انخعهت - : دي٢ سد ٧ز٥ خىعدج بذل ٣ىهن

: انىعائم احلغت -(أو ر زوشع رخض خشء , و ٧ د اؼش يف خىي خوص زىخعـص خغبىخط

. ؤو طىسظ٦ ؤو كبى ر , ؤو منىرـ٦ , : أيثهت انىعائم احلغت -

, و دي٢ خال٣عدم هبز٥ خىعص يف دسوط خعوسن : روخض خألشدء - 1. خخل .. ؤو عدهص , ؤو ه , ؤو شبشش , دععمؼدس ص٧شش

ؤو خشخءش ٠٤ىرؾ , مندرؾ ؾبغ٠ص و غعود١ هبد ز يف دسوط خعوسن – 2. خخل .. ؤو ع٤ص , ؿدجشش

و ذ . خظىس و ٧ د٠٤درؾ ٤عن هبد يف دسوط خعوسن و خشخءش – 3عغعو٠ عىػك خألدس خيت عؼ٤٠هد , ظذخ يف لظض خ٤ظىص خألدزص

. خ٤ض زى زوغ . و ٧ وعص ؤعدعص ال غعين ه٤هد خؼبذسط : خغسىسخض - 4

و ٧ى ال حيغ٢ خععو٠د خغسىسش , ب١ خؼبذسط خز ذخ خظ ): خؼبشزن . (. غدو ٣ظ ذسط , . خسـددض و خىلدض - 5.. ؤو خغبىخسخض , خألششؿص خؼبغفص و ظغف هد مندرؾ ـذش شخءش - 6

. خخل. ؤششؿص خألال و خذى - 7. خإلرخهص و خؼبودسع خؼبذسعص – 8

: انىعائم انهغىت (ب, ؤو خعشس٦ , زش ؽد , و ٧ د اؼش يف خىي خوص زىخعـص خألدف

. ؤو خؼبشخد , ؤو خؼذ :أيثهت انىعائم انهغىت -

47

. خألؽص - 1. خعشس٦ و خؼبىخص٣ص - 2. خششق و خىط - 3 1.خظض و خغبددض – 4

انىعائم انخشبىت و حعهى انهغاث األخبت - و دي٢ . خسظسـط خىعدج خعشزىص يف ظو خدض زـشخج خعذسظ خؼبعسوص

: و ٧ , ظغ خىعدج خعو٠ص بذل ؤسزوص ؤ٣ىخم . خىعدج خؼب٤هفص خيت ظى١ ـضء ٢ خؼب٤هؿ خذسخع رخظ٦ - ن ؤهند ظش , خىعدج خيت ال ظى١ يف طر خؼب٤هؿ خذسخع -

.هدال غدهذخ غعو٦٠ خؼبذسط ؤو خـدر عوضض خعو . خىعدج خيت وذ٧د خؼبذسط عذمي خذص ؤؼ و٠ص خعو - خىعدج خيت غعو٠هد خـدر ٢ ؤـ صددش خعذسر ه د جيش -

. ؤ ظوضض خعو , ظو٦٠ خـشص خعذص دل ٢ ٤٧د ٢ وعص ظشزىص عىي خعدذ

خؼبذسع ٢ ن كهىس خـشص خس٤ىص و خيت طدد خععخذهد ب٣عدـد ٧دجال و ؤـهضش خعغف , زذت زدععخذخ خؼبخعرب خى , ألـهضش خإلعشو٣ص

و زوذ خععخذخ خـشص . مت خعدص خعو٠ يف وط الل , خغ٠وص 2. خىكص خعىخطص كهشض ؤـهضش خغبدعر خرل إػط دج٠ص خىعدج

: * interférenceانخذاخم انهغى - 3

1 , 432ص : دثس ثؼجسف . ظش . ثؽ ثل٢ ذسع٢ ثـز ثؼشد٤ز : ػذذ ثؼ٤ إدشث٤ -

433, 434 , 435 . 2 . 209 , 208: ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

* - interférence nom féminin

1. Rencontre, conjonction de deux séries distinctes de phénomènes ; interaction.

L'interférence des faits démographiques et politiques.

2. [Physique] Phénomène résultant de la superposition d'oscillations ou d'ondes de

même nature et de fréquences égales ou voisines.


48

شي ؤ٣ذسز٦ دسظ٦٤ ؤ١ خؼبشص خيت ظـشق ٣غهد ٧ وشص بذل ؤ لذ غعـن عو خص خألـ٤سص خع٠ض زن ز٤ص ع٦ خألطص و ز٤ص خص خألـ٤سص

ؤ٦٣ يف خغبدص خألوذل (بقبضص/ ش٣غص )اللق ه ؼ٤دج خص . خيت عو٠هد و ٧زخ د . dogه٦ ؤ١ ى يف خغبدص خؽد٣ص , ر chienخيت ى هد

dogحبػ ؤ١ يف خغبدالض خيت ظغعمؼش dog و chienجيو٦ ـدز د زن

chien-chaudفبد اد ؽال بذل خععو٠د . يف خؽد٣ص chienيف خألوذل ظغعمؼش . ذالص ه ٣ىم ون ٢ خغ٤ذوعش hot –dogه ٣غ

خىخن ؤ١ الج ٧ ددسو١ ه خععو٠د عن ؤو ؤؽش دو١ ؤ١ ظعىذ ه خظوذ خؼبوف٠ : ذه كىخ٧ش خعذخخ خى خيت زبض خؼبغعىدض

1.ش٠ خعذخخ خى ز خالععو٠د خجملدص . و خظىيت و خ٤مى : االخخباساث -4

خىعص خألعدعص ؼبوشص ذي سب٢ , لىت خى , دصخط خالخعسدسخض و ٢ ٤٧د ة١ ؤ ظن يف خأل٧ذخ ال زذ ؤ١ . خعالز ٢ ؿبعىي خربخؿ

. ٤وظ ه ؤعدر خالخعسدسخض يف خـشخج خعذص و خس٤ىص د١ خال٧ع٠د ٤ظر ه بظد١ خألشد

ز د٣ط خالخعسدسخض . خىص ن خ٧ع٠د و عإخش زدععخذخ خص و يف شخل عإخشش ه عدزص , و خعشخر خىص , ظشض ه خؼبشدخض

. و ه خال خؼبغ٠ىم , خإل٣شدء ٢ ن كهىس خـشص خىكص خعىخطص خصدخد خال٧ع٠د زدخعسدس

و خخعسدس خعوسن , خالععخذخدض و خىكدج خىص يف ىخ خغبىخس خشىص و بهذخد خ٤دؽ , و خعخض , و خشعدج , و خظض , خعديب دىط

. خشجغص لى ىػىم د ؤو ى د

1ؽ . دثس ثقذثعز . د٤شس . صشؽز س٣ سصم هللا . ذجدا أغ٤ز ػجز : أذس١ جسص٤ -

. 198, 197: ص . 1990. ث٠٧

49

و ه خش ٢ خعـىس يف ؿشخج ظو خدض خألـ٤سص و , خىخن ؤ٦٣ دل ظدلر ر خعـىس ظـىس فبدؼ يف , يف خععو٠د خع٤دض و خىعدج

بر د صخ خعشض جيش , ؿشخج خالخعسدسخض لىت يف ك خؼب٤هؿ خعىخط ٠د ؤ١ . ه خؼبشدخض و خىخهذ خىص خؼب٤ظص ه خغد خعىخط

خالخعسدسخض خشىص ه خؼبغ٠ىم و الخعسدس خذسش ه خغبذػ د صخط 1. ؿبذودش ـذخ

أيشاع انكالو و ؿشائك عالخها

٢ خال ربذغ . *وخؼبغعس ب١ ه٠ص خعخدؿر ه٠ص وذش شعش هد خؼبشعدجــ و زش آرل, ظع يف ـضء ػح ٢ خؽد٣ص *عغص ٢ خو٠دض خؼبوذش

. ز ظلهش يف ه٠ص خعخدؿر هذش شالض ؤو ؤشخع . خذص و خغشهص

1 . 215 , 214: ص : ثـجس ث٧ؽذ٤ز : د ج٣ق خشج د ػ٢ فؾجػ -

* : صكش ج ٢٣ أ ػ٤ز ثضخجؽخ ٢ صض٣شضشؽ , -

. ثوذسر ثغؼ٤ز

.ثوذسر ثؼو٤ز

.ثوذسر ثؼظذ٤ز

.ثوذسر ثؼؼ٤ز* ؟ ٤ق صض ػ٤ز ث٬ - -

غ٬ : صذغ٤ؾ ث٧ش هذس ث٩ج ج عقج, ٪ؽجدز ػ٠ زث ثغؤث ٫دذ ث٩عجح ك٢ ثششؿ

خ٬ عغز ثؼ٤جس ثؼوذر صض ك٢ ؽضء كج ري ٣قذط [b] (ح)إرث أسثد شخض أ ٣طن طس

.كجةــن ثذهز ثغشػز دش آ٢, ػت٤ ثغج٤ز

(ح) ك٢ ثذذث٣ز ٣غضذػ٢ ثذجؽ ثظسر ثظص٤ز ظس-

.(ح)٣ظذس أشث ؾجص ثؼظذ٢ ثشض١ دطن ثظس -

. ثشض١ دضط٤ ث٧ش إ٠ ثؾجص ثؼظذ٢ ثطشك٢ ٣و ثؾجص ثؼظذ٢-

ـ٬س ثشلج ٢ صضقشى عدضط٤ ث٧ش ػ ؽش٣ن ث٧ػظجح ثغتز ػ ع ٣و ثؾجص ثؼظذ٢ ثطشك٢-

. صوذغ

50

:سجغص ٧ ظ٤غ شالض خعخدؿر بذل ؼالغ شالض *خص شالض-

*وخال خ٤ـ شالض-

دئخشثػ ثثء رثس ثهش ٣ظذس ث٧ش دلظ ثضغغ ثغجدن إ٠ ػؼ٬س ثؾجص ثضلغ٢ ـ٢ ٣و ك٢-

ثظص٤ز ض٤ؾز ٫ذكجع ثثء خ٬ج كضضض ثقذج, ثشةض٤ إ٠ ثوظذز ثثة٤ز ع إ٠ ثقؾشر

. صؾ٣ق ثل ٣ضؼ ػ ري طس ٣ض صش٤ز دثخ-

.(ح)٣ظ ثثء إ٠ ثشلج ثوذؼز كضلضـ ٣قذط ج ٣شذ ث٫لؾجس -

جرث ٫ خطب أعجء ث٬ ؟-

زث ٣ضطخ ش٬ . ثلس١ ٤٦جس ثضلغ٤ز ثظص٤ز ثطو٤ز ٣ضطخ إطذثس ث٬ ث٫عضخذث ثغن

:٣غ٠ دجضـز٣ز ثشثؽؼز غ, ثشثهذز أشج ثؼذؾ أ

.ثضـز٣ز ثشثؽؼز ثغؼ٢ -

.ثشثؽؼز ثعز ثضـز٣ز-

.ثضـز٣ز ثشثؽؼز ثزثص٤ز-

.ثضـز٣ز ثشثؽؼز ثذثخ٤ز- * : انهغت أوال مشكالث -

: أعذجح ثضأخش ثـ١

: نقص انقدرة انسمعيت -

ثضغجدج كئرث ج ثـز ثضأذ أ٫ ثوذسر ثغؼ٤ز طل ف٤ظ أ ثغــــغ أ خطثس صؼ ٣ؾخ

أ صسثػز ثوهؼز ذؼغ ثقج٫س , دثعطز عجػجس ث٧ر ػؼق ثغغ ثغذخ ك٤ ثضـخ ػ٤ـــ

. ثض٢ صؼج٢ ػؼق شذ٣ذ

: انقدرة انعقهيت نقص

أسببة بيئيت ص٤ز جسثص ثـ٣ز ج صثد ثضأخش ثؼو٢ صثد ثضأخش ثـ١ هش كشص صذس٣خ ثطل

: (نفسيت- اجتمبعيت )

ث٫خر ص٤٤ض أفذ, ثشجفجس ثغضشر د٢ ث٧د٣ , ك٢ صذ٤ ثطل أ ثوغر ػ٤ز ػج ثذجـز

. ػ ث٧خش

: انحبست

علظ ٫فوج ك٢ ثقذغز أثػج * : أو انهجهجت انتأتأة -

. ذشجؼ ػ٬ؽـ٢ عثس دؼذ ري صقضجػ5 إ٠ ٢2 ػذ ثط٬هز صؼضذش ؽذ٤ؼ٤ز ػش

: أشكبنهب-

. صشثس ثقشف أ ثز ػذر شثس -

. ثضهق ثلجؽب ثط٣ أف٤جج هذ طن ثقشف أ ثز -

. دجقشف هذ طن ثز١ ٤٣ ثطن إؽجز-

: األسببة

: شفز ثطلز ثذشر ف٤ظ ٣ضأعش ثطل عذج دأفذ ث٧عذجح ثضج٤ز ك٢ ثـجخ صؼد

, أ ثض ثغخش٣ز ـض ثطل٤ , أ ثخف ثشذ٣ذ شخض أ أ١ ش٢ء آخش , ثؼجز ثوغر ك٢

. كوذ شخض ػض٣ض ػ٤ خجطز ث٧ أ

. ثؼؼ٤ز - ثػطشثح ثظ٤لز ثؼظذ٤ز جي ظش٣جس صشؽؼ ذجؽ آ ثؾجص ثؼظذ٢ أ

: انعالج

٨عذجح طذ٤ؼز ثشخض ثظجح ثظشف ثق٤طز ك٢ ثـجخ ٣قضجػ ٣ؼضذ ػ٠ ثل ثذه٤ن ثؾ٤ذ

. إ٠ ؽجخ ثؼ٬ػ ث٢٬ ثشخض ؼ٬ػ لغ٢

: عسز انكالو

ض٤ؾـــز ٫ػطشثح ك٢ ثؾجص , ذ٣ ثوذسر ػ٠ ثل ثضؼذ٤ش دؼغ ثقج٫س غ ثش ثذجؿ٢ ٣

. و٤ج دظ٤لضج ثطن ثشخض ثظجح طؼدز ه٢ صقش٣ي أػؼجء ثؼظذ٢ ثطشك٢ ٣ؾذ

: انعالج

51

*شالض خظىض - : أىاع اػـشاباث انكالو وخظائظها املضة

: عىب انـك - وش خػـشخذ خ٤ـ زإ٦٣ شص ؤو طوىزص يف بطذخس خألطىخض خالصص ال زدـشص خظممص, دي٢ ؤ١ ربذغ هىذ خ٤ـ يف خغبشو خؼبعمشص ؤو يف خغبشو خغد٤ص ؤو يف ذب٠ودض ٢ خغبشو خغد٤ص ز, دي٢ ؤ١ ش٠ خالػـشخذ زوغ خألطىخض ؤو

ظوعرب هىذ خ٤ـ لىت خ١ ؤؽش ؤشد . صبن خألطىخض ,يف ؤ ىػن ٢ خ٠صخػـشخزدض خال شىهد, و٢ مث ظى١ خدسص خول٠ ٢ لدالض خػـشخزدض خ٤ـ

. خيت دي٢ ؤ١ ٣ىخـههد يف خظى خذسخعص ؤو يف خؼبشخض خوالـص: أىاع عىب انـك

و خعمش * وخإلزذخ *خغبز : دي٢ سبض ؼالؼص ؤ٣ىخم سجغص ٢ هىذ خ٤ـ ٧وىـذ ؤؼد ٣ىم سخزن ٢ ٧ز٥ خالػـشخزدض ديض٥ زوغ خألخظدجن وخسدلؽن ه٢ *

.*خالػـشخزدض خألخشي وـى١ ه٦ خػـشخذ خإلػدص

هذ . ث٧ػؼجء ثض٢ ٣ظؼخ صقش٣ج ؼ٬ػ غ ز ثقج٫س ٣قضجػ ثظجح إ٠ ثضذس٣خ ثغضش ؼؼ أ

ثؼ٬ػ ثطذ٤ؼ٢ دؼغ ثقج٫س ٣ظؼخ ثط إ٠ ٣ضطخ ث٧ش صذخ٬ أخظجة٢ ثضلظ أ أخظجة٢

ثش٣غ ػ٠ ثضثط غ ث٥خش٣ دج٬ كؾأ إ٠ عجة ثضثط ثذذ٣ز ض٤ؾز شػ٤ز د هذ ٣غضق٤ صذس٣خ* : مشكالث حدة انصىث -

فذر ه٤جع .ثطذ٤ؼ٢ ج كج ري ٣ؼضذش شز ٫دذ ػ٬ؽج إ صثدس أ هش فذر ثظس ػ ثؼذ

. Hz ثشصض

: مشكالث شدة انصىث

صذخ ػ٬ؽ٢ زي فذر إ صثدس أطذـ ضػؾج ج ٣ضطخ, إ هش شذر ثظس أطذـ ؿ٤ش غع

. dB ه٤جع ثذ٣غذ

: مشكالث نىعيت انصىث

صضـ٤ش , كج ج جى ج ٣ؼ٤ن ثضضثص ثقذ٤ ثظص٤٤ جش ثض٤ؾز ج ٣ؼشف دجذقز, ثظس ؼ٢ ؽذ٤ؼز

ج ٣ؤد١ , ثضؾ٣ق ث٧ل٢ ؽذ٤ؼز ثظس أ٣ؼج صذؼج طش٣وز خشػ ثثء صذ٤ش دثخ ثضؾ٣ق ثل٢

ش٬س ثظس هذ ص ػؼ٣ز أ لغ٤ز أ ظ٤ل٤ز . أف٤جج إ٠ ج ٣ؼشف دجخق دػ٤ ثلضؿ ثـن

.زث ٣قذد ؽش٣وز ثؼ٬ػ

:وسبئم انتىاصم انمسبعدة

ك٬دذ ث٫عضؼجز دعــجة أخش دج ذ٣ دؼغ ث٧شخجص ٫ صلـ ؼ ثؾد ثضذس٣ذ٤ز طن

, ز ثوذسثس هذ ص إشجسثس ث٤ذ , ثضثط غ ث٥خش٣ هذسثس أ٣ج جش ط إ٠ ثذف

.ث٧طثس ثض٢ صو وج ثجس , ثؽ صؼذ٤شثس إ٣جءثس

* :Omission انحذف -

ثض٢ صضؼج ثز, ع ٣طن ؽضءث ث٧طثس زث ثع ػ٤ح ثطن ٣قزف ثطل طصج ج ك٢

ضؼذدر دش عجدش ٣ظذـ ٬ ثطل ك٢ ز ثقجز ؿ٤ش ل ػ٠ أطثصج ثز كوؾ, هذ ٣ش ثقزف

٧ صقذط ثقزف دجغذز ٨شخجص ثز٣ ٣أل ث٫عضجع إ٤ جثذ٣ ؿ٤ش , ص٤ ػ٤ح فض٠ث٩ؽ٬م

عج زي ص٤ ز ثؼ٤ح إ٢ ث٧ذشذ ث٧ؽلج ثظـجس دش أغش ش٤ػج ج ٬فع د٤ ث٧ؽلج

52

دي٢ ؤ١ حيذغ ؤ ٣ىم ٢ خأل٣ىخم خألسزوص ٢ هىذ خ٤ـ خيت عسط خإلشدسش وزإ منؾ ٢ خألمندؽ , ز دي٢ ؤ١ عؼ٢٠ ال , بهد زإ دسـص ٢ خعشخس

خـ هسد وخلذخ ٢ هىذ خ٤ـ, ؤو ذ عؼ٢٠ ؾب٠ىهص ٢ ٧ز٥ خوىذ ؤؼد , ة١ هىذ خ٤ـ ه٤ذ خألؿد ؽنخ د ظى١ ن ؼدزعص وظعن ٢ شلص ٢ شلص خ٠٤ى بذل

شلص ؤخشي, هالوش ه ر, ة١ خـ ذ ٤ـ خظىض خىخلذ طممد يف زوغ خألودض ؤو خؼبىخ , ٦٤ حيز ؤو سذ ؤو حيش ٣ظ خظىض يف ؤودض ؤو

. ىخ ؤخشي : احلبغت و أىاعها -

" ٠ص . ؤو خغبسغص خ٤ـص , ٧ ذخ١ خذسش خىص * Aphasie خألدصد 1. ظوين خعدد خذسش خالص , ى٣د٣ص خألط " ؤدصد

ثز أغش ج صظش ك٢ ثقشف ثغجز ك٢ دذث٣ز ثز ج٣زثظس ك٢ طن ثقشف ثغجز ثض٢ صوغ ك٢

(Carrell 1968 جس٣ )أ ك٢ عطج * : Substitutionاإلبدال -

طس ؿ٤ش جعخ دذ٫ ثظس ثشؿح ك٤ , ػ٠ عذ٤ إطذثس ك٢ ثطن ػذج ٣ض ث٩دذثصؽذ أخطجء

شر أخش صذذ ػ٤ح ()دقشف (س)أ ٣غضذذ فشف (ػ)دقشف (ط)ثغج هذ ٣غضذذ ثطل فشف

أغش ش٤ػج ك٢ ٬ ث٧ؽلج طـجس ثغ ث٧ؽلج ث٧ذش عج, زث ثع ثػطشثح ثطن ٣ؤد١ ث٩دذث

.إ٠ خلغ هذسر ث٥خش٣ ػ٠ ك ٬ ثطل ػذج ٣قذط دش ضشس* : DISTORTIONانتحزيف -

ةز, إ٫ أ ثظس ثؾذ٣ذ ٣ظ هش٣ذج ثظس ؽصؽذ أخطجء ثضقش٣ق ػذج ٣ظذس ثظس دطش٣وز خج

ثشؿح ك٤, ث٧طثس ثقشكز ٫ ٣ ص٤٤ضج أ طجدوضج غ ث٧طثس ثقذدر ثؼشكز ك٢ ثـز, زي ٫

ثكش كصظق ؽجخ ؼظ ث٤٫ذ٤٤ ػ٠ أج ػ٤ح إدذث٤ز ػ٠ عذ٤ ثغج هذ ٣ظذس ثظس دش

ظشث ٧ ثثء ٣أص٢ ثج ؿ٤ش طق٤ـ أ ٧ ثغج ٫ ٣ ك٢ ثػغ ثظق٤ـ أعجء ثطن ٣ذذ أ

.ػ٤ح صقش٣ق ثطن صضشش د٤ ث٧ؽلج ث٧ذش عج د٤ ثشثشذ٣ أغش ج صضشش د٤ طـجس ث٧ؽلج* : Additionاإلضبفت -

ػذج ٣طن ثشخض ثز غ ص٣جدر طس ج أ وطغ ج إ٠ ثطن ثظق٤ـ ٣ؼضذش زث ث٩ػجكزصؽذ ػ٤ح

. ثؼ٤خ ػ٠ أ١ فج أه ػ٤ح ثطن ثضشجسث

دذث أ صخش٣ق إخ٬ شثف ث ثؼجد١ ٬ ثضغجح جسثس ثطن, ٣و ث٧ؽلج ػجدر دقزف أ

)ث٧طثس ث٬صز ٬, ٬٣فع أ أخطجء ث٩دذث ٢ أغش ثؼ٤ح ش٤ػج د٤ ػ٤ح ثطن ثجة٤ز

عضـشح أ ٣خطب ؽل ثشثدؼز ثؼش ك٢ طن دؼغ ثقشف غ ػ٠ ري, ٤ظ ث ( 1957صذ٤

, أ ؽل٬ ٣ذؾ ثغجدؼز ػش ثخطأ ك٢ طن دؼغ ثقشف غ فشف (س )أ فشف (ط )فشف

. كج ٫ شي ك٤ أ زث ثطل ٣ؼج٢ طؼدز طؼدجس ثطن (ى )أ فشف (ح )

* - aphasie nom féminin

(du grec phasis, parole)

Affection neurologique caractérisée par une perturbation de l'expression ou de la

compréhension du langage parlé et écrit, à la suite d'une lésion du cortex cérébral.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1. 163: ص . ث٧غ٤ز ـز ثطل ثؼشد٢ : ؽسػ ٬ط --

53

هش ؤضبذ خ خألدصد يف وف عدق خوى زإهند ؤشخع ٣دشحص ٢ و , خ ظر خألد خوظسص زدذدى خسشش ٣عفص طذص ؤو ٣ض

زدعدرل ظاد بذل خػـشخزدض اللص زدعوسن زدإلشدسخض خلص ؤو زه ٧ز٥ و ظعؼ٢٠ ؾب٠ىهص خإلطدزدض خؼبعظص زذخ١ خذسش ه خعوسن 1.خإلشدسخض

٠د ظش٠ هذ خذسش ه ه وىن خ٠دض خؼب٤ـى , زدال ؤو خعدزص و شخهدش خىخهذ خ٤مىص , هبد و ه بجيدد خألظبدء سوغ خألشدء و خؼبشجدض

. خؼبغعو٠ص يف خال و خعدزص ه خش د ز٤هد , ه ٧ز٥ خألشخع خالص " ؤدصد " و ظـ ٠ص

و وىد ؼ . ٢ ظدوض يف خؼبلهش خػبدسـ و خعإؼن خؼبسدشش ه خ٤ـ و بذل خعبشخق خألؼبدين . * Brocaخعشد ٧زخ خألشخع بذل خعبشخق خش٣غ

. * wernikeوس٣ خألدصد زإهند خػـشخزدض يف خص ؤو يف خىكدج Sanford وش عد٣ىسد

, و ذ ظى١ خػـشخزدض لغص لشص , ظ٤عؿ ه٢ بطدزص يف خؼبخ , خىص . ؤو لشص لغص ود

ؤو خوفض خى خ٤دظؿ , بذل ؤ١ خألدصد ٧ ذخ١ خص Sanfordزشن ععشخ٣ؿ , ه ظوش خال , ألهند ذخ١ خذسش ه خعد٧ زدشض , ه٢ بطدزص خؼبخ

حبػ سذ خؼبشغ يف ٧ز٥ خأللىخ , و ظو خعوسن ه٢ خألدس زدشض ٠د ظش٠ خالػـشخذ خىك يف . خػـشخزد و هفضخ ه خ٤ـ و خعدزص

1: ص . 24: جدر سه : ؼؾ لضجؿ ثؼ ث٩غج٤ز : د خ٤ أفذ خ٤ -

* - Paul Broca

Sainte-Foy-la-Grande 1824 - Paris 1880

Chirurgien et anthropologue français.

¾ Il a fondé l'رcole d'anthropologie et a étudié le cerveau et le langage.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * - Carl Wernicke

Tarnowitz 1848 - Thüringer Wald 1905

Neurologue allemand. ¾ Il fut l'un des premiers à décrire les aphasies.


54

و ظذ خألضد زش هد ه هذ . خال خ٤دظؿ ه٢ غدد غبدء خؼبخ 1. خذسش ه خععخذخ خ٠دض و ه٠هد

: أعباب األفاصا أو احلبغت - شي خذعىس دص١ خىهش يف عدز٦ ؼدد ؤعدعص يف ه خغد٣دض خغبذؽص

ؤ١ ؤعسدذ خألدصزد ؤو خغبسغص ظشـن بذل خعذخخ و خالػـشخذ يف خو٠دض خغد٣ص ؤؽش ٢ سـىههد بذل خ٣وذخ خ٠دض و خؼبشدخض خىص خيت د١

ذ ظىط خو٠دء بذل ٧ز٥ خغبدج ٢ خال خععو٠دؽب . خؼبشء ذ ظو٠هد ٠غ٤دض خـسص و خؼب٤سهدض خهشزدجص خيت خععخذى٧د مض خذدى خسشش

و ذ خعشىخ ؤؼد ؤ١ خؼبشغ ه٤ذد ظدذ زدألدصد ة١ ر ال شـن . ز ؤ١ خغسر شـن بذل , بذل ؤ١ ٤٧د شحد ذ ذ ٢ ددى خؼبشغ

و ٧زخ شس٦ خالػـشخزدض خيت ربظ هددش . خػـشخذ خىكدج خذدص ؾ 2. يف خألدص خإلعشو٣ص ز ٣شي ؤ١ وكدجهد ذ ظنض و ظسذط

: أىاع األفاصا أو احلبغت - : غ ؤضبذ خ خألدصد ؤو خغبسغص بذل و لسغص , و ظؼ لسغص خربؾبص خظىظص , لسغدض خعوسن ؤو خإلسعد -1

.و لسغص زشؾبص خعب٠ , خالػـشخذ خعشيب .لسغدض خالععسد ؤو خغبسغدض خغبىخعسص -2 .لسغدض خزخشش ؤو ذخ١ خزخشش -3 3. خػـشخزدض خع٠دؼ و خػـشخزدض خعفدوص و خالعشخ١ -4 : عالج األفاصا أو احلبغت -

بهددش شدء خؼبشغ ٢ خوـ خذديد خى ظ ؤشخ عهال دي٢ ٢ خال ظو خؼبشغ خألعىذ - ٠د ل٢ زوغ خؼبشزن - خعىط ب٦

ب٦٣ ٤س ه خؼبعخظظن يف ٧زخ خغب ؤ١ . ٣غ٦ خز ظو٠هد يف خؼبذخسط

1 . 164 , 163: ص . ث٧غ٤ز ـز ثطل ثؼشد٢ : ؽسػ ٬ط -

2 . 326: ص . هؼج٣ج أعجع٤ز ك٢ ػ ثغج٤جس ثقذ٣ظ : د ثػش جص -

3: ص . 24: جدر سه : ؼؾ لضجؿ ثؼ ث٩غج٤ز : د خ٤ أفذ خ٤ -

55

مث شضوخ ه , عوشىخ ه خذسخض خىص خغ٠ص خألخشي ه٤ذ خؼبشغ أل١ خذسخض , ٧ز٥ خذسخض حبػ دي٤هد ؤ١ رب ؿب خذسخض خؼبشؼص

1. خؼبشؼص ععل وـىزص ذي خغبدش

انهغت و اإلعال و اإلشهاس : * Publicité (إعال )إشهاس

1 . 326: ص . هؼج٣ج أعجع٤ز ك٢ ػ ثغج٤جس ثقذ٣ظ : د ثػش جص -

* -publicité nom féminin

1. Activité ayant pour objet de faire connaître une marque, d'inciter le public à acheter

un produit, à utiliser un service, etc. ; ensemble des moyens et des techniques

employés à cet effet. Agence de publicité.

– Publicité collective, publicité faite par plusieurs annonceurs d'un même métier et

destinée à mettre en valeur un produit ou une catégorie de produits, sans référence à

une marque.

– Publicité comparative, publicité qui vise à promouvoir un produit en le comparant à

son ou ses concurrents. (Elle est interdite en France.)

– Publicité institutionnelle, publicité destinée à développer la notoriété d'une

organisation ou d'une entreprise. Abréviation (fam.) : pub.

2. Annonce, encart, film, etc., conçus pour faire connaître et vanter un produit, un

service, etc. Passer une publicité à la télévision. Abréviation (fam.) : pub.

3. Caractère de ce qui est public. Publicité des débats parlementaires.

56

سافمج انشغبت انذائت يف حشوح انغهعت أو انبؼاعت . ظاشة اخخاع عشمت . اـاللا ي جتهها و حتغها يف عن انضبى

هى دهىش بذل . خإلشهدس ٧ى ٢ خعشوؿ ؤو خعشهن عم خعسدد زإعشم د دزال الععهال produitب ـو خؼب٤عىؾ , خعغى و خعغى

و ٧ى دهدص سبدؼ يف خجملع٠ن خالععهال خذهىش خغدعص خدج٠ص ه , دي٢ . ظشوؿ خالهعددخض خألذىىـص

ؽبد , خإلشهدس ٧ى يف خؼبد خألو ؿشص خظظد و ظىط / و خإلهال١ و ظوضض , *appropriation عهد خؼب٠ضش خؽبددص بذل صددش خشسص يف خالع٤دء

. خشسص يف خالععهال خؼبىخص إل٣عدؾ ؤو خػبذدض خدجؼص : ٢ رسخجن خإلهال١ (ذبدس ) شع خإلهال١ رسو ه٠ ظسددرل ؿبغ

ه خؼبو٢ ؤ١ خزسوص خإلهال٣ص ال ظعىخ زدؼشوسش ن خ٤ىهص خػبدطص زدسؼدهص و زدألخض وشص , و عبىء٥ زدعدرل بذل وشص ٣غدض خعب٠هىس , خؼبشوؾ ؽبد

و خظىس , لدـدض خعب٠هىس و خىخزك خيت دي٤هد خغبىص دو١ رب سسدظ٦ . خيت ىهند خعب٠هىس ه٢ ـبع خؼب٤عىـدض خؼبوشوػص

هع ه خ٤ظ خالـع٠ده زذسخعص كد٧شش خإلهال١ و خإلشهدس خيت زدظط و زش خدص ذسط . ظشخ ه٠دض خعغى و خعشوؿ يف خوددل خؼبودطش

و زدؼبع و ـ٤غ٦ و ع٦٤ , ظ٤ص خإلهال١ و آؼدس٥ و هالع٦ زدظىسش خؼباؼشش 1. و ؿسع٦

: انهغت و اإلشهاس -

– Publicité foncière : opération consistant à inscrire un droit immobilier à la

conservation des hypothèques, en vue de le rendre opposable aux tiers ou de porter

l'existence de ce droit à leur connaissance.


* appropriation nom féminin

Action d'approprier, de s'approprier. Appropriation des moyens de production par la

collectivité.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1 . 48 , 47ص . لضجؿ ثؼ ث٩غج٤ز : د خ٤ أفذ خ٤ -

57

ؤ ب٤دم خخش٢ , * persuasion ؤخـش وكدج خص صبود وكص خإل٤دم . زدشعدص خيت ظسوػ هبد به

, ز ٧ ذديص ـذخ , و ٧ز٥ غط وكص ـذذش مت خعشدهد اخشخ ٠د ؤ١ وه خ٤دط ألمهعهد و ه٤دعه هبد د٣د ؤش٢ وخػمن يف هظىس

ـبعص ٣و ٤هد زىـ٦ خدص خعدسخ خإلش خذمي و خوظىس خشود٣ص خذديص و ههىد ؤخشي ٢ ظدسخ خودؼبن خذمي و , و خوظىس خوشزص يف ؤوـهد

. و دل ٤ـن ٧زخ خال٧ع٠د يف خسذخ١ خؼبخعص يف خوظىس خغبذؽص , خىعؾ ن ؤ١ د ؤغر ٧ز٥ خىكص ؤمهص خػبدطص ز و خغسهد خـىسش يف ؤلد١

خيت ؤطسمط عىخشش يف *mass* mediaؽنش ٧ وعدج خإلهال خعب٠د٧نص و خيت ظع٠ؽ زىـ٦ خدص , هظش٣د خغبدػش زش دل غس ٦ ؽ ٢ س

1.يف خظمدص و خألال خغ٠٤دجص و خشخدى و خعدص

* - persuasion nom féminin

(latin persuasio)

1. Action de persuader. Recourir à la persuasion plutôt qu'à la force.

2. Fait d'être persuadé ; conviction.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * mass media [masmedja] nom masculin pluriel

(mots anglais)

Moyens de communication de masse (télévision, radio, presse, cinéma, etc.).

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * communication nom féminin

1. Action, fait de communiquer, d'établir une relation avec autrui. سtre en

communication avec quelqu'un . –Communication téléphonique, ou communication : liaison et conversation par

téléphone .Prendre, recevoir une communication.

2. Action de communiquer, de transmettre quelque chose à quelqu'un ; son résultat.

Communication d'une nouvelle.

– Communication de masse : ensemble des moyens et des techniques permettant la

diffusion de messages écrits ou audiovisuels auprès d'un public plus ou moins vaste et

hétérogène. (رquivaut à l'anglicisme mass media.)

3. Fait pour quelqu'un, une entreprise, d'informer et de promouvoir son activité auprès

du public, d'entretenir son image, par tout procédé médiatique.

4. Ce qui permet de joindre deux choses, deux lieux, de les faire communiquer. Porte

de communication. Les communications ont été coupées.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1 . 39: ص . أػثء ػ٠ ثذسثعجس ثـ٣ز ثؼجطشر : ج٣ق خشج . د -

58

ذ د١ خإل٤دم ٤د وع٠ذ ه خؼب٤ـ ٢ ٣دلص و ه خسالص و و ٦٤ دد ؤ١ ظسك ه٠د خ١ زوذ , خظدلص خىعن ٢ ٣دلص ؤخشي

ؤ١ ؤطسك وع٠ذ ه خؼب٤ـ و ه خ٤ظ ٢ ٣دلص و ه خذسخعدض خىص . خغبذؽص و خبدطص ه خؼبودين ٢ ٣دلص ؤخشي

و سدبد د١ ٢ ؤ٧ خوىخ خيت ظغدهذ ه خغبىخس خؼب٤ن ربذذ ودين : و خ٠دض ه ٣ىهن . خ٠دض خؼبغعو٠ص ربذذخ دد ٤عؿ ه٦٤ خعد٧

و ٧ز٥ , ٣ىم ٦ ود١ عوذدش خيع زوؼهد ه٢ زوغ .1. خ٠دض ؽنش يف خص

و , و خوذ , ٣ىم ٢ خ٠دض ظشن بذل ود١ ؾبشدش دغب .2. خذديشخؿص و ن٧د , و خغبشص , خشش

س ؤ١ : " لن د * Voltaireو ذ ؤطدذ خغى خش٣غ ىعن 1. ".ؤحبػ و ؤ شء جير ؤ١ ربذد ودين ٠دظ

, ذ ٤د ٣عمذغ لىت خ١ ه٢ خعبد٣ر خإلجيديب ٢ وكص خإل٤دم خىص ن ؤ١ خـىسهتد ظلهش يف خوظش خشخ٢٧ يف خععو٠د ٧ز٥ خىكص ه ٣ـد

* -François Marie Arouet, dit Voltaire

Paris 1694 - id. 1778

.crivain françaisر

¾ Ses débuts dans les lettres (vers contre le Régent) sont aussi le commencement de

ses démêlés avec le pouvoir (il sera embastillé). Après un exil de trois ans en

Angleterre, dont il vante l'esprit de liberté dans les Lettres philosophiques (1734), il

ne cessera plus de chercher la sécurité, à Cirey, chez Mme Du Châtelet, auprès de

Frédéric de Prusse (1750 - 1753), puis dans ses domaines des Délices (1755) et de

Ferney (1759). Admirateur du XVIIe s., il cherche à égaler les écrivains classiques

dans l'épopée (la Henriade, 1728) ou la tragédie (Zaïre, 1732). Mais il est surtout

pour l'Europe un prince de l'esprit et des idées philosophiques, qu'il diffuse par ses

poèmes (Poème sur le désastre de Lisbonne, 1756), ses contes (Zadig , Candide ), ses

essais historiques (le Siècle de Louis XIV, 1751), son Dictionnaire philosophique

(1764) et ses campagnes en faveur des victimes d'erreurs judiciaires (Calas, Sirven,

Lally-Tollendal). Idole d'une bourgeoisie libérale anticléricale, il reste un maître du

récit vif et spirituel. (Académie française.)

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1 40: ص . أػثء ػ٠ ثذسثعجس ثـ٣ز ثؼجطشر : ج٣ق خشج . د -

59

عإؼن , وخعن ـذخ و زدعودو١ ن هى ؤخشي و ه خػبظىص ه خ٤ظ : ه خعب٠د٧ن ٢ خ٤دلعن

. خألوذل خعظددص و ظغ٠ خإلهال١ ؤو خإلشهدس خعفدس - .* propagandeخؽد٣ص عدعص و ظغ٠ ٢ خذهدص -

ذ ؤطسك خإلهال١ خعفدس ه ٣ـد وخعن ـذخ ٢ خؼبىدض خألعدعص ظ زدععـدهص خؼبظد٣ن ؤ١ ظغع٠ش يف ب٣عدؾ خغن . ٤لد خالعظدد خشؤظبدرل

و ظ دبذوس خو٠د ؤ١ غع٠شوخ يف ؤه٠دؽب برخ دل ظ ؤـهضش , و خسؼدجن خذهدجص زذوس٧د خو يف ظشوؿ خغن خعبذذش زشىت خـش خؼبشص ٠غعهن

. لىت سىخ ه ششخجهد ٢ ـبع خألعىخ ؤد خذهدص خغدعص ه ى١ ٢ ؤىخ١ خإلشهدس غعو٠هد خألشخد ؤو

٠د , خعب٠دهدض ؤو خأللضخذ يف خىطى بذل خغب ه٢ ؿش خال٣عخدزدض . ظغعو٠هد خغبىدض ؤو خعب٠دهدض خؼبودسػص ؽبد

حبػ ظلهش د , ؤو ن ىػىهص , ٧ز٥ خذهدص دي٢ ؤ١ ظى١ ىػىهص , د ظشدء ٢ خغسدض , زدؼبدز , و زب , ظشذ بكهدس٥ ٢ خإلجيدزدض

1. ه ظغو بذل خعإؼن ه شخسخض خ٤دط زـش شىت ذ ظعودسع ن خ , و ٢ ؤ٣ىخم خذهدص خغدعص د ٣وش٦ و ٣شخ٥ ؤؼ٤دء خألصدض ؤو خغبشوذ

ؽنخ د ظغعو٠ خذهدص ألشخع ٣غص عوسحص خشؤ خود ؤو ربـ و٤ىدض و ذ فإ خسوغ بذل . فإ سـد خذهدص بذل خزذ ؤو خؼبسدص , خوذو

و زبذ خغبص ذس خؼبغعـدم , خؼبىػىهص خؽبددص خيت زبذ خأل٧ذخ خىؿ٤ص * MASS MEDIA و ظغعو٠ ذهدص و خإلهال١ وعدج خالظظد خعب٠د٧نص

* propagande nom féminin

(latin congregatio de propaganda fide, congrégation pour la propagation de la foi)

Action systématique exercée sur l'opinion pour faire accepter certaines idées ou

doctrines, notamment dans le domaine politique ou social.


* mass media [masmedja] nom masculin pluriel

(mots anglais)

Moyens de communication de masse (télévision, radio, presse, cinéma, etc.).

communication nom féminin

60

و ٠د خظغن ٣ـد ٧ز٥ خىعدج ٠د ظودك ؤؼش خذهدص و خإلهال١ يف . خ٤ىط

ب١ دسخعدض عشوسص ذبشي ه كبى دخج ه ؿبعىي و خععو٠د وعدج ؼبد ؽبد ٢ ؤؼش لى يف , و ه كبى خدص خعضى١ , خإلهال خعب٠د٧نص

و ؼبد د١ خععو٠د خص و٤ظش ؤعدع يف . ط٤دهص خشؤ خود ؤو ظىـه٦ ظ خىعدج ؤطسمط ٧ ؤخشي ظذسط زو٤دص ربي هبذ خععو٠دؽبد ه كبى

1. ود و ؽ٠ش

انهغاث االطـاعت أو انظىست ٤ظش بذل هذش ود١ ظذ ه ؤ٣ىخم ٢ , خص ظـك عوذد خذالص

: خص :*Langue* , langage:انهغت - 1

1. Action, fait de communiquer, d'établir une relation avec autrui. tre en

communication avec quelqu'un . –Communication téléphonique, ou communication : liaison et conversation par

téléphone .Prendre, recevoir une communication.

2. Action de communiquer, de transmettre quelque chose à quelqu'un ; son résultat.

Communication d'une nouvelle.

– Communication de masse : ensemble des moyens et des techniques permettant la

diffusion de messages écrits ou audiovisuels auprès d'un public plus ou moins vaste et

hétérogène. (رquivaut à l'anglicisme mass media.)

3. Fait pour quelqu'un, une entreprise, d'informer et de promouvoir son activité auprès

du public, d'entretenir son image, par tout procédé médiatique.

4. Ce qui permet de joindre deux choses, deux lieux, de les faire communiquer. Porte

de communication. Les communications ont été coupées.


* langue nom féminin

(latin lingua)

I. Organe.

1. [Médecine] Corps charnu, allongé, mobile, situé dans la cavité buccale et qui, chez

l'homme, joue un rôle dans la déglutition, le goût et la parole.

– Tirer la langue, sortir la langue de la bouche en signe de moquerie ; fig., fam., être

dans le besoin.

2. Cet organe, servant à la parole.

– Fam. Avoir avalé sa langue : garder le silence.

– Fam. Avoir la langue bien pendue : parler beaucoup.

61

ؽبدSignes* , * symbolesدج ه بشدسخض ؤو سىص Systèmeخص ٣غ

و ظى١ دزص عشر و خإل٣عدؾ , و رخض هذد ع٤د٥ , وكص خو٤دطش

– Fam. Avoir la langue trop longue : ne pas savoir garder un secret.

– Mauvaise langue : personne qui se plaît à médire.

– Litt. Prendre langue : entrer en pourparlers.

– Tenir sa langue : garder un secret.

3. [Cuisine] Langue de certains animaux (bœuf, veau) préparée pour la table.

– Langue écarlate : langue de bœuf saumurée, cuite puis introduite dans une

baudruche de bœuf et dont la coloration est obtenue grâce au carmin de cochenille.

II. Système de communication.

1. Système de signes verbaux propre à une communauté d'individus qui l'utilisent

pour s'exprimer et communiquer entre eux.La langue anglaise. La langue du XVIe

siècle, du barreau.

– Langue maternelle : première langue apprise par l'enfant, au contact de son

environnement immédiat.

– Langue vivante, langue actuellement parlée.

– Langue morte, langue qui n'est plus parlée.

– Langue mère, langue qui est à l'origine d'autres langues.

– La langue verte : l'argot.

2. Langue formelle : système de symboles conventionnels défini par les seules règles

de formation de ses énoncés, sans référence au signifié des symboles.

3. Langue de bois : manière rigide de s'exprimer en multipliant les stéréotypes et les

formules figées, notamment en politique.

III. Sens spécialisés. Ce qui a la forme allongée et étroite d'une langue. Langue de

terre.

– Langue glaciaire : glacier s'étendant dans une vallée en aval du névé.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * langage nom masculin

(de langue)

1. Faculté propre à l'homme d'exprimer et de communiquer sa pensée au moyen d'un

système de signes vocaux ou graphiques ; ce système.

2. Système structuré de signes non verbaux remplissant une fonction de

communication. Langage gestuel.

3. Manière de parler propre à un groupe social ou professionnel, à une discipline, etc.

Le langage administratif.

4. Ensemble des procédés utilisés par un artiste dans l'expression de ses sentiments et

de sa conception du monde. Le langage de la peinture.

5. Mode d'expression propre à un sentiment, à une attitude. Le langage de la raison.

6. [Informatique] Ensemble de caractères, de symboles et de règles permettant de les

assembler, utilisé pour donner des instructions à un ordinateur.

– Langage machine : langage directement exécutable par l'unité centrale d'un

ordinateur, dans lequel les instructions sont exprimées en code binaire.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * signe nom masculin

(latin signum)

1. Ce qui permet de connaître, de deviner, de prévoir ; indice, marque. Signe de pluie.

– C'est bon signe, mauvais signe : cela annonce quelque chose de bon, de mauvais.

62

زوذد ال ٤عد٥ غعدد ٤هد يف خعوسن (وىص , ٠دض , ؤىخ )بهالدض و يف ظىط خألدس ؤو طىى خؼبودس و خىخهذ خػبدطص , ه٢ خأللىخ

. زد٤غ خشض خؼبغعو٠ : ظ٤عغر بذل خص

. خألغ٢ خـسوص خغبص ؤو خؼبعص -

– Ne pas donner signe de vie : sembler mort ; ne pas donner de ses nouvelles.

2. Mot, geste, mimique, etc., permettant de faire connaître, de communiquer. Se

parler par signes. Donner des signes d'impatience. Signes cabalistiques.

– Signe de (la) croix : geste de la liturgie ou de la piété chrétienne figurant la Croix de

Jésus-Christ.

3. Unité linguistique constituée de l'association d'un signifiant et d'un signifié.

4. Marque matérielle distinctive. Marquer ses livres d'un signe.

5. Représentation matérielle de quelque chose, ayant un caractère conventionnel.

Signes musicaux, de ponctuation.

6. Tout caractère d'imprimerie.

7. [Mathématiques] Nom donné à certains symboles utilisés en mathématiques, tels

que =, +, -, ´, :, -, etc.

– Signe d'un nombre : symbole noté + ou - servant à distinguer respectivement les

nombres positifs des nombres négatifs.

8. [Médecine] Manifestation élémentaire d'une maladie. (On distingue les signes

physiques [observés par le médecin], les signes fonctionnels ou symptômes [qui sont

ressentis par le malade] et les signes généraux [fièvre, par ex.].)

signes nom masculin pluriel

1. Signes extérieurs de richesse : éléments du patrimoine et du train de vie retenus par

l'administration fiscale pour procéder à la taxation forfaitaire des contribuables en cas

de disproportion marquée entre leur train de vie et les revenus qu'ils ont déclarés.

2. [Mathématiques] Règle des signes : règle qui définit le signe du produit ab de deux

nombres, connaissant le signe de a et le signe de b. (Si a et b sont de signe opposé, le

produit est négatif ; si a et b sont de même signe, le produit est positif.)

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * symbole nom masculin

(grec sumbolon, signe)

1. Signe figuratif, être animé ou chose, qui représente un concept, qui en est l'image,

l'attribut, l'emblème. Le drapeau, symbole de la patrie. La balance, symbole de la

justice.

2. Tout signe conventionnel abréviatif.

3. [Chimie] Lettre ou groupe de lettres servant à désigner un élément.

lément constitutif d'une théorie mathématique formalisée. (On distingue lesر .4

symboles logiques ,communs à toutes les théories, comme $, ", etc., et les symboles

non logiques, comme +, ´, etc., propres à la théorie considérée.)

5. [Christianisme] (Avec une majuscule.) Formulaire abrégé de la foi chrétienne. Le

Symbole des Apôtres.


63

.خشىص خؼب٤ـص ؤو خشدػص - .خـىط و خوسددخض - .خؼب٠دسعدض خالـع٠دهص -

خؼبؼده و خعىخط خعدسخي بذل خألغ٢ coordination *و ٤عغر خع٤دع .زىطهد ٢ خىخطهد خؼب٠ضش , خـسوص

و شي . ص ظغعـن خعوسن ه٢ د٣ىهند و ؤلدهد خشضص خػبدطص هبد زوغ خؼبش٢ خؼبودطش٢ ؤ١ خص ظ ٢ شإهند خعوسن ه٢ شش دج٠ص ٢

1.ز ٢ شإهند ظى٢ خشش , س : langage gestuel:نغت حشكت - 2

ظش٠ خغبشدض رخض خ٠ص خذالص مشص سن خذ عمص gesteص خغبشخ . خخل .. و لشدض خعظ ,

: langage animal نغت حىات - 3و خإل٣زخس , ظذ هبد خعوسن ه٢ ؤلىخ خ٣ودص دشوخزؾ زن خأل٧ و زحعه

. و خػبظىدض و خؼب٤٠ىهدض , و خ٤ذخء خعب٤غ , : langue secretنغت عشت - 4

*ػشح د٤ذ٣ دج٧ؽلج : ٣لضشع وذثسث ذ٤شث ثضأ٤ق ثذ٢٫ غج ثضجع ثو : ثضجعن -

ثضجعن ثجف٤ز ثضش٤ذ٤ز ثذ٤٫ز ؾ أجؽ , ػشح د٤ذ٣ سؽ٤ : إج ثو ,

: لجص٤ـ ثؼ ث٩غج٤ز : خ٤ أفذ خ٤ - د : أظش . ثضعغ ثغ٤ ك٢ صجعي ثو ؼج

. 134: ص

coordination nom féminin

(du latin ordinatio, mise en ordre)

1. Action de coordonner ; agencement de choses, d'activités diverses dans un but

déterminé.

– [Grammaire] Conjonction de coordination, conjonction reliant des mots ou des

propositions ayant le même statut dans la phrase.

– [Chimie] Atome envisagé avec son environnement de plus proches voisins.

– Complexe de coordination : entité dans laquelle un atome métallique est entouré de

groupements d'atomes (ou coordinats) en un nombre et en une géométrie bien définis.

2. [Politique] Ensemble de représentants élus, en marge des organisations syndicales,

par des grévistes, des manifestants, pour coordonner leurs actions.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1 . 358:ص : لضجؿ ثؼ ث٩غج٤ز : د خ٤ أفذ خ٤ -

64

ز٦ وشود بال ٢ س هذد ون ٧code ٣غ خظظد ال ى١ ٦ خشخىص : زن (خؼبشضش )ش يف خص خغشص . ٢ خألشخدص

. coder , chiffreur: خشدص - .déchiffreur: لال خشىص - ) خز ال وش خشخىص analyseur ؤو décrypteur: خشىص -

.غو ن ر عىػك خ٤ض خؼبشض (خؼبعدقظغ٠ خألعدر خؼبغعو٠ص عشض خ٤ظىص خعدزص خؼبشىصش -

Cryptographie * : * métalangue: نغت فىلت - 5

(. خص خؼبوذش , خص خىص , د ى خص )جيش خال ه ظوذ خغد١ و ؽد٦ ؤ١ شدخض . ه٤ذد ظغعو٠ خص ىط غد١ د يف دسـع٦ خؽد٣ص

و ٧زخ و٤د٥ ؤ١ خص . دده و خش٢ خألظب ظ٤عغر بذل ص ى خص خص خغبص Analyseبمند ظو٠ ه رب , خ٤مىص ؤو خغد٣ص , خىص

. langue objetخؼبغ٠دش غد١ ىػىم

: langue informatique: نغت يعهىياحت - 6ظظىش )عىخء زدهع٠دد طىس وخوص , ظىسش , ىخهد ظشصبص خظىس بذل ص شجص

خ٣ـالد ٢ زش٣دؿ ٤ل (images artificiellesطىس خطـ٤دهص ) ؤو زة٣شدء (آرل. خو٤دطش خظىسص

: جيش خعش يف خص خؼبوىدظص زن . image propagandeخظىسش خذهدجص -

* cryptographie nom féminin

(grec kruptos, caché et graphein, écrire)

Ensemble des techniques permettant de protéger une communication au moyen d'un

code graphique secret.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * métalangage nom masculin

ou métalangue nom féminin

1. Langage permettant de décrire une langue naturelle.

2. Langage de description d'un autre langage formel ou informatique.


65

. image pédagogiqueخظىسش خعشزىص -وع٠ذ يف ٧زخ خجملد خعم خذالرل خو٠ ؤو خو خز ذسط لدش

analyse sémiologique . 1 *خوالدض و خإلشدسخض يف ط٠ خغبدش خالـع٠دهص

و ص , خىخػك ٢ خعوشدض ؤ١ ٢ خص خشدػص و خؼب٤ـص . و ص خإلهال خرل ٧ دض خطـ٤دهص ؤو طىسص, خإلشدسخض

: انهغاث االطـاعت و انهغاث انـبعت - خدض خالطـ٤دهص ؤو خظىسص ظغعخذ إز٤ص خطـ٤دهص ألشخع ه٠ص ؤو

و ذ ظغعخذ إدخش عىخط يف ؤلى و٤ص ص خإلشدسخض . ظ٤ص ـبعص . ؤو ص خظ و خس , خيت غعو٠هد خعب٤ىد ؤؼ٤دء خؼبودس

و خذسخعص خؼبدس٣ص ص خظىسش و خص خـسوص رخض دجذش هل٠ص ألهند و ٧ ظعـر ظودو٣د وؼد زن , ظى زدعع٤سدؽ خظدجظه٠د خؼبعدسزص و خؼبعسدهذش

. خغد٣ن و خؼب٤دؿص زىطه خربخء يف خدض خظىسص ذ دط خؼبدس٣ص ؤ١ خدض خالطـ٤دهص ؤو خظىسص ظع٠ض زدعمشس خسن

زبؼن غد , و خوظ ٢ ر , ؤد خدض خـسوص . ٢ خغد ب جيوهد ؤؽش - فبد غسهد دزص خعن يف خؼبودين و دزص خعن يف خظدص

بزذخم ص ٢ )بذل خذوس خغبدع خز ظاد٦ Emil Post ذ ؤشدس ب زىعط

و ى١ كهىس ٧ز٥ خألدس ى , يف والدش ؤدس ـذذش (٣ىم ؿسو و ذ ؤشدس بذل خعمى خؼبه خالل و٠دض خغبغص خدؼص . خالوه

" ة١ Huttenو ٠د ؤشدس ٧ىظ٢ . دخخ خعشخزـدض زن خألدس خذص

* sémiologie nom féminin

(du grec semeion, signe)

1. Science générale des signes et des lois qui les régissent au sein de la vie sociale.

2. [Médecine] Séméiologie.

Les développements de la sémiologie, dont F. de Saussure a conçu le projet, se sont

entrecroisés avec ceux de la sémiotique issue de la réflexion de C. S. Peirce. De

manière générale, le terme de sémiotique l'emporte aujourd'hui dans l'usage.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1 . 359: ص : لضجؿ ثؼ ث٩غج٤ز : د خ٤ أفذ خ٤ -

66

, . " خػبـدذ خعين خعمض ال دي٢ ؤ١ ى١ اؼشخ ٢ دو١ ص خععودسص ظعش ؤؼش٧د خحملغىط ه " ـذو " ؤو " ل " دؼبظـمدض خجملدصص ؽ

" ب١ خص خـسوص ٧ خيت ظذ ده٠د ىد وػشوسد . خعن خضدج " و خذسش ه خعن خػبدرل و خإلزذخه , خذسش ه خزعدس خؼبشالض

." دص ٧ خػبدطص خؼب٠ضش و خؼبه٠ص و يف خىط ٣غ٦ شذد , ذ ربط خص خظىسش خشوص يف خشدػدض

و ٧زخ . ه ذبغذ٧د خو٠ يف خص خوددص , شش بؼش ؤخشي , خشدػى١ ه غ٠ص * Borelزد٤غسص سىس , شظض لغدذ خعدػ و خعد

جير " Waismannؤو لغر طدص وضد١ , وـىد خص خوددص زدؼشوسش ؤ١ غع٠ لغدذ خعدػ و خعد زش خالهع٠دد خؼبعسدد زن خشىص

و ٠د عظ زو خص خعع٤عؿ . " خشدػص و وىن خ٠دض يف خص خحملص دبد ؤ١ خشدػدض : " زىذ خعع٤عدـد ٤دعسد ٢ ٧ز٥ خوالص لن ؤه٢

ة١ ٧زخ خشم خؼبوشيف عشع خغد٣دض عد و ه كبى , ودص لص 1. ؿسو

: أيثهت ي انهغاث االطـاعت - : ٢ ؤشهش خدض خالطـ٤دهص ؤو خظىسص يف خوددل

: Le Brailleنغت املكفىفن -1 * Louis Brailleو ٧ ص وػن ؤعغهد خوددل خش٣غ ىظ زشخ

63و ٧ ظعك ٠ىن خعدزص و خشخءش ظعى١ ٢ , 1829هد

* mile Borelر

Saint-Affrique 1871 - Paris 1956

Mathématicien français. ¾ Il fut l'un des chefs de file de l'école française de la théorie

des fonctions.

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 1ص : صشؽز فج طجـ فغ٤ جظ . ث٫صؾججس ث٧عجع٤ز ك٢ ػ ثـز : ؽجذغ سج -

:51,52,53 , 54. 55 . * Louis Braille

Coupvray, Seine-et-Marne, 1809 - Paris 1852

Inventeur français. ¾ Devenu aveugle à 3 ans, il créa pour les aveugles un système

d'écriture en points saillants, le braille .

67

سبؽ , ظشسص ٢ خ٤دؽ و خشوخزؾ ٤ىشص ه ىلدض لذذص ؤو سض سدػ ؤو ىع ؤو هالص ٢ , ؤو س , وخلذش لش

. هالدض خعش ىـذ هبد هذد . ظوذ ص خربخ ٢ خدض خودؼبص خىخعوص خال٣عشدس

. سن ٢ خعر و خؼبظ٤دض و خجملالض : Le Volapükنغت فىالبك -2

هد Schleyerو ٧ ؤو ص خطـ٤دهص وػوهد خشخ٧ر خألؼبدين شن وهذخ و ذسعص ٤عششش هرب 283و ٧ ظذسط يف ؤؽش ٢ , 1879و ٧ يف , ٣شإض عم خغال و خعىخط زن خسشش . دوص 25

ز لط . ـذوس٧د خألوذل ؤوسوزص ن ؤهند سبعدص زدظوىزص خظىظص . ؿبهد دض خطـ٤دهص ؤخشي

: L'Espéranto نغبنحى -3. 1887و ٧ ص خطـ٤دهص كهشض يف هدط٠ص زىى٣ص طىد هد

ظعى١ * Lejze Ludwik Zamenhofوػن ؤعغهد خوددل خى صى٧ى و ٧ غع٠ذش ٢ . دهذش كبىص 16و ٢ , ٠ص ٢900

. خإلـدص و خإلعسد٣ص و خألؼبد٣ص 4 -L'Interlingua :

كهشض هد . و ؤؽش٧د خ٣عشدسخ , و ٧ ؤؼ خدض خالطـ٤دهص ؽ٠شش ألحبدغ غد٣ص هذذش د هبد ه٠دء غد٣دض ٢ ـبع 1951

و , خش٣غص : و ٧ غع٠ذش ٢ عسوص دض و ٧ . خعب٤غدض

Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Lejzer Ludwik Zamenhof

Bialystok 1859 - Varsovie 1917

Linguiste polonais. ¾ Il est le créateur de l'espéranto.


68

و , و خربظدص , و خشوعص , و خإلـدص , و خألؼبد٣ص , خإلقبضص 1. خإلعسد٣ص

: فهشط املىػىعاث ذخ ٣لش بذل خغد٣دض خعـسص- 1

......................................01 : ٣لشدض ظو خدض -2

خ٤لشدض - 10..............................................................خغىص

1Lesouk Courriel : Les langues artificiels Paradoxe Proto langage Utilisation

Communiquer Organe Liens ق إضشش.

69

خ٤لشص خسىىـص - ..............................................................18

خ٤لشدض خؼبوشص - ..............................................................19

: ٤د٧ؿ ظو خدض - 3 26...…..……………………………………خؼب٤هؿ خعذ -

27…………………………………خؼب٤هؿ خس٤ى ؤو خعشيب -

33.…………………………………………خؼب٤هؿ خعىخط -

36..………………………ظو خص خألطص و خدض خألـ٤سص - 4 40………………………………………… خحملعىي خى -

: خوىخ خىص و ن خىص يف ظذسظ خدض خألـ٤سص - 5 42...…………………...…………………خأل٧ذخ و خغبدـدض-

خؼبعو٠ن و غعىي خعو و خؼبذش - 43.....................................خضد٣ص

: خىعدج خعو٠ص و ؤمهعهد يف ظو خدض - 6خعدذ -

45.................................................................خؼبذسع

خىعدج خعو٠ص - .............................................................45

خعذخخ خى-

...............................................................47

خالخعسدسخض - ....................................................................48

ؤشخع خال و ؿشخج هالـهد-7........................................................................50

70

خغبسغص و ؤ٣ىخههد - .............................................................54

خص و خإلشهدس ؤو خإلهال١ - ..................................................57

خدض - 64...............................................................خالطـ٤دهص

Documents

محاضرات في اللسانيات التطبيقية