ГУЛЧИНИ ҒАЗАЛИЁТ 

   

Ҳофизи Шерозӣ              2  Саъдии Шерозӣ              9  Абулқодири Бедил              19  Ҷалолиддини Румӣ              24  Хоҷуи Кирмонӣ              30  Убайди Зоконӣ              33  Фаридуддини Аттор            36  Абдураҳмони Ҷомӣ             39  Бадриддини Ҳилолӣ            42  Сайидои Насафӣ              45  Сайфи Фарғонӣ              53  Салмони Соваҷӣ              56  Фахридини Ироқӣ              59     

- 2 -

Ҳофизи Шерозӣ  Дарахти дўстӣ биншон, ки коми дил ба бор орад, Ниҳоли душманӣ баркан, ки ранҷи бешумор орад. Чу меҳмони хароботӣ, ба иззат бош бо риндон, Ки дарди сар кашӣ, ҷоно гарат мастӣ хумор орад. Шаби сўҳбат ғанимат дон, ки баъд аз рўзгори мо, Басе гардиш кунад гардун, басе лайлу наҳор орад. Иморидори Лайлиро, ки маҳди моҳ дар ҳукм аст, Худоро дар дил андозаш, ки бар маҷнун гузар орад. Баҳори умр хоҳ, эй дил, вагарна ин чаман ҳар сол, Чу насрин сад гул орад бору чун булбл ҳазор орад. Худоро, чун дили решам қароре баст бо зулфат, Бифармо лаъли нўшинро, ки зудаш бо қарор орад. Дар ин боғ аз Худо хоҳад дар ин пиронасар Ҳофиз, Нишинад дар лаби ҷўеву сарве дар канор орад. 

**** ***** ***** *****   Айби риндон макун, эй зоҳиди покизасиришт,  Ки гуноҳи дигарон бар ту нахоҳанд навишт. Ман агар некам, агар бад ту бирав худро бош, Ҳар касе он даравад оқибати кор, ки кишт. Ҳама кас толиби ёранд, чи ҳушёру чи маст, Ҳама ҷо хонаи ишқ аст, чи масҷид, чи куништш.  Сари таслими ману хишти дари майкадаҳо, Муддаӣ гар накунад фаҳми сухан, гў: сару хишт. Ноумедам макун аз собиқаи лутфи азал, Ту паси парда чи донӣ, ки кӣ хуб асту кӣ зишт? На ман аз пардаи тақво бадар афтодаму бас, Падарам низ биҳишти абад аз даст биҳишт. Боғи фирдавс латиф аст, валекин зинҳор, Ту ғанимат шумур ин сояи беду лаби кишт. Ҳофизо, рўзи азал гар ба каф орӣ ҷоме, Яксар аз кўйи харобот барандат ба биҳишт. 

- 3 -

***** ***** ***** *****   Роҳест роҳи ишқ, ки ҳеҷаш канора нест,  Он ҷо, ҷуз ин, ки ҷон бисупоранд, чора нест. Ҳар гаҳ, ки дил ба ишқ диҳӣ хуш даме бувад, Дар кори хайр ҳоҷати ҳаеҷ истихора нест. Моро зи манъи ақл матарсону май биёр, К‐он шаҳна дар вилояти мо ҳеҷкора нест. Аз чашми худ бипурс, ки моро кӣ мекушад? Ҷоно гуноҳи толеу ҷурми ситора нест. Ўро ба чашми пок тавон дид чун ҳилол, Ҳар дида ҷойи ҷилваи он моҳпора нест. Фурсат шумур тариқаи риндӣ, ки ин нишон, Чун роҳи ганҷ бар ҳама кас ошкора нест. Нагрифт дар ту гиряи Ҳофиз ба ҳеҷ рў, Ҳайрони он дилам, ки кам аз санги хора нест. 

***** ***** ***** *****   Даме беғам ба сар бурдан ҷаҳон яксар намеарзад, Ба май бифрўш далқи мо, к‐аз ин беҳтар намеарзад. Ба кўйи майфурушонаш ба ҷоме барнамегиранд, Зиҳӣ саҷҷодаи тақво, ки як соғар намеарзад. Рақибам сарзанишҳо кард, к‐аз ин боб рух бартоб, Чӣ афтод ин сари моро, кихокш дар намеарзад. Шукўҳи тоҷи султонӣ, ки бими ҷон дар ў дарҷ аст. Кулоҳе дилкаш аст, аммо ба тарки сар намеарзад. Чӣ осон менамуд аввал ғами дарё ба бўйи суд, Ғалат кардам, ки ин тўфон ба сад гавҳар намеарзад. Туро он беҳ, ки рўйи худ зи муштоқон бипўшонӣ, Ки шодии ҷаҳонгирӣ ғами лашкар намеарзад. Чу Ҳофиз дар қаноат кушу аз дунёи дун бигазар, Ки як ҷав миннати дунон дусад ман ҷав намеарзад. 

***** ***** ***** *****   

- 4 -

Ёрӣ андар кас намебинем, ёронро чӣ шуд? Дўстӣ кай охир омад, дўстдоронро чӣ шуд? Оби ҳайвон тирагун шуд, Хизри фаррухпай куҷост? Хун чакад аз шохи гул, абри баҳоронро чӣ шуд? Кас намегўяд, ки ёре дошт ҳаққи дўстӣ, Ҳақшиносонро чӣ ҳол афтод, ёронро чӣ шуд? Лаъле аз хоки мурувват барнаёмад, солҳост, Тобиши хуршеду саъйи боду боронро чӣ шуд? Шаҳри ёрон буду хоки меҳрубонон ин диёр, Меҳрубонӣ кай сар омад, шаҳриёронро чӣ шуд? Гўи тавфиқу каромат дар миён афгандаанд, Кас ба майдон дарнамеояд, саворонро чӣ шуд? Сад ҳазорон гул шукуфту бонги мурғе барнахост, Андалебонро чӣ пеш омад, ҳазоронро чӣ шуд? Зўҳра созе хуш намесозад, магар удаш бисўхт, Кас надорад завқи мастӣ, майгусоронро чӣ шуд? Ҳофиз, асрори илоҳӣ кас намедонад, хамўш! Аз кӣ мепурсӣ, ки даври рўзгоронро чӣ шуд? 

***** ***** ***** *****   Кай шеъри тар ангезад, хотир, ки ҳазин бошад, Як нукта дар ин маънӣ гуфтему ҳамин бошад. Аз лаъли ту гар ёбам ангуштарии зинҳор, Сад мулки Сулаймонам дар зери нигин бошад. Ғамнок набояд буд аз таъни ҳасуд, эй дил, Шояд, ки чу вобинӣ хайри ту дар ин бошад. Ҳар, к‐ў накунад фаҳме з‐ин килки хаёлангез, Нақшаш ба ҳаром, ар худ суратгари Чин бошад. Ҷоми майю хуни дил ҳар як ба касе доданд, Дар доираи қисмат авзоъ чунин бошад. Дар кори гулобу гул ҳукми азалӣ ин буд, К‐ин шоҳиди бозорӣ в‐он парданишин бошад. Он нест, ки Ҳофизро риндӣ бишуд аз хотир, К‐ин собиқаи пешин то рўзи пасин бошад. 

- 5 -

***** ***** ***** *****   Гуфтам, ки: ʺХато кардиву тадбир на ин будʺ, Гуфто: ʺЧӣ тавон кард, ки тақдир чунин будʺ.  Гуфтам, ки: ʺБасе хатти хато бар ту кашидандʺ, Гуфто: ʺҲама он буд, ки бар лавҳи ҷабин будʺ. Гуфтам, ки: ʺҚарини бадат афганд бад‐ин рўз?ʺ Гуфто, ки: ʺМаро бахти бади хеш қарин будʺ. Гуфтам: ʺЗи ман, эй моҳ, чаро меҳр буридӣ?ʺ  Гуфто, ки: ʺФалак бо мани бадмеҳр ба кин будʺ. Гуфтам, ки: ʺБасе ҷоми тааб хурдӣ аз ин пеш?ʺ Гуфто, ки: ʺШифо дар қадаҳи бозпасин будʺ. Гуфтам, ки: ʺТу, эй умр, чаро зуд бирафтӣ?ʺ Гуфто, ки: ʺФалонӣ ,чӣ кунам?Умр ҳамин будʺ. Гуфтам, ки: ʺНа вақти сафарат буд чунин зудʺ. Гуфто, ки: ʺМагар маслиҳати вақт дар  ин будʺ. 

***** ***** ***** *****   Гуфтам: ʺКаям даҳону лабат комрон шавад?ʺ Гуфто: ʺБа чашм, ҳар чӣ ту гўйи чунон шавадʺ. Гуфтам:  ʺХироҷи Миср талаб мекунад лабатʺ. Гуфто:  ʺДар ин муомила камтар зиён кунандʺ. Гуфтам:  ʺБа нуқтаи даҳанат худ кӣ бурд роҳ?ʺ Гуфт:  ʺИн ҳикоятест, ки бо нуктадон кунандʺ. Гуфтам: ʺСанампараст машав, бо самад нишинʺ Гуфто: ʺБа кўйи ишқ ҳам ину ҳам он кунандʺ. Гуфтам: ʺ Ҳавои майкада ғам мебарад зи дилʺ. Гуфто: ʺХуш он касон, ки диле шодмон кунандʺ. Гуфтам: ʺШаробу ҳирқа на оини мазҳаб астʺ. Гуфт: ʺИн амал ба мазҳаби пири муғон кунандʺ. Гуфтам: ʺ Зи лаъли нўшиабон пирро чӣ судʺ? Гуфто: ʺБа бўсаи шакаринаш ҷавон кунандʺ. Гуфтам, ки: ʺХоҷа кай ба сари ҳаҷла меравадʺ? Гуфт: ʺОн замон, ки Муштариву Маҳ қирон кунандʺ. 

- 6 -

Гуфтам: ʺДуои давлати ту вирди Ҳофиз астʺ. Гуфт: ʺИн дуо малоики ҳафт осмон кунандʺ. 

***** ***** ***** *****   Воизон ин ҷилва дар болои минбар мекунанд, Чун ба хилват мераванд, он кори дигар мекунанд. Мушкиле дорам зи донишмади маҷлис боз пурс: Тавбафармоён чаро худ тавба камтар мекунанд? Гўиё бовар намедоранд рўзи доварӣ, К‐ин ҳама қалбу дағал дар кори довар мекунанд. Ё раб, ин навдалтонро бар хари худшон нишон, К‐ин ҳама ноз аз ғуломи турку астар мекунанд. Эй гадои хонақаҳ, барҷаҳ, ки дар дайри муғон, Медиҳанд обеву дилҳоро тавонгар мекунанд. Ҳусни бепоёни ў  чандон, ки ошиқ мекушад, Зумраи дигар ба ишқ аз ғайб сар бар мекунанд. Бар дари майхонаи ишқ, эй малак, тасбеҳ гўй, К‐андар он ҷо тиннати одам мухаммар мекунанд. Субҳдам аз арш меомад хурўше, ақл гуфт: ʺҚудсиён гўйӣ, ки шеъри Ҳофиз аз бар мекунандʺ.  

***** ***** ***** *****       Корам зи даври чарх ба домон намерасад,   Хун шуд дилам зи дарду ба дармон намерасад. Бо хоки роҳ рост шудам, лек ҳамчунон, То обрў намеравадам, нон намерасад. Пайпорае намеканам аз ҳеҷ устухон, То сад ҳазор захм ба дандон намерасад. Серам зи ҷони худ ба дили ростон, вале Бечораро чӣ чора, чу фармон намерасад. Аз орзуст гашта гаронбори ғам дилам, Оваҳ, ки орзуи ман арзон намерасад. 

- 7 -

Яъқубро ду дида зи ҳасрат сафед шуд, Овозае зи Миср ба Канъон намерасад. Аз ҳашмат аҳли ҷаҳл ба Кайвон расидаанд, Ҷуз оҳи аҳли фазл ба Кайвон намерасад. Аз дастбурди ҷаври фалак аҳли фазлро, Ин ғусса бас, ки даст сўйи ҷон намерасад. То сад ҳазор хор намерўяд аз замин, Аз гулбуне гуле ба гулистон намерасад. Суфӣ, бишўй занги дили худ ба оби май, К‐аз шустушўйи хирқаат ғуфрон намерасад. Ҳофиз, сабур бош, ки дар ошиқӣ, Ҳар кас, ки ҷон надод, ба ҷонон намерасад. 

***** ***** ***** *****   Он ёр, к‐аз ў хонаи мо ҷойи парӣ буд, Сар то қадамаш чун парӣ аз айб барӣ буд. Дил гуфт фурўкаш кунам ин шаҳр ба бўяш, Бечора надонист, ки ёраш сафарӣ буд. Танҳо на зи рози дили ман парда барафтод, То буд фалак, шеваи ў пардадарӣ буд. Манзури хирадманди ман он моҳ, ки ўро, Бо ҳусни адаб шеваи соҳибназарӣ буд. Аз чанги манаш ахтари бадмеҳр бадар бурд, Оре, чӣ кунам, давлати даври қамарӣ буд. Узре бинеҳ, эй дил, ки ту дарвешиву ўро, Дар мамлакати ҳусн сари тоҷварӣ буд. Авқоти хуш он буд, ки  бо дўст ба сар рафт, Боқӣ ҳама беҳосиливу бехабарӣ буд. Хуш буд лаби обу гулу сабзаву насрин, Афсўс, ки он ганҷи равон раҳгузарӣ буд. Худро бикуш, эй булбул, аз ин рашк, ки гулро, Бо боди сабо вақти саҳар ҷилвагарӣ буд. Ҳар ганҷи саодат, ки Худо дод ба Ҳофиз, Аз юмни дуои шабу вирди саҳарӣ буд. 

- 8 -

***** ***** ***** *****   Даст аз талаб надорам, то коми ман барояд, Ё тан расад ба ҷонон ё ҷон зи тан барояд. Бикшой турбатамро баъд аз вафоту бингар, К‐аз оташи дарунам дуд аз кафан барояд. Бинмой рух, ки халқе вола шаванду ҳайрон, Бикшой лаб, ки фарёд аз марду зан барояд. Ҷон бар лаб асту ҳасрат дар дил, ки аз лабонаш Нагрифта ҳеҷ коме ҷон аз бадан барояд, Аз ҳасрати даҳонаш омад ба танг ҷона, Худ коми тангдастон, кай з‐он даҳон барояд? Гўянад зикри хайраш дар хайли ишқбозон, Ҳар ҷо, ки номи Ҳофиз дар анҷуман барояд. 

***** ***** ***** *****   Дило, чандам бирезӣ хун, зи дида шарм дор, охир, Ту низ, эй дида, хобе кун муроди дил барор, охир. Манам, ё раб, ки ҷоноро зи ораз бўса мечинам, Дуои субҳдам дидӣ, ки чун омад ба кор охир. Муроди дунйиву уқбӣ ба ман бахшид рўзибахш, Ба гўшам қавли чанг аввал ба дастам зулфи ёр охир. Чу бод аз хирмани дунон рабудан хўшае то чанд? Зи ҳиммат тўшае бардору худ тухме бикор, охир, Дило, дар мулки шабхезӣ гар аз андўҳ нагрезӣ, Дами сўҳбат башоратҳо биёрад з‐он диёр охир. Бути чун моҳ зону зад, майи чун лаъл пеш овард, Ту гўйӣ тоибам, Ҳофиз, зи соқӣ шарм дор охир. 

***** ***** ***** *****   

 

 

- 9 -

Саъдии Шерозӣ 

Басам аз ҳаво гирифтан, ки паре намонду боле,  Ба куҷо равам зи дастат, ки намедиҳӣ маҷоле. На раҳе гурез дорам, на тариқи ошноӣ, Чӣ ғам ўфтодаеро, ки тавонад эҳтиёле. Ҳама умр дар фироқат бигузашту саҳл бошад, Агар эҳтимол дорад ба қиёмат иттисоле. Чӣ хуш аст дар фироқе ҳама умр  сабр кардан,  Ба умеди он, ки рўзе ба каф ўфтад висоле.  Ба ту ҳосиле надорад ғами рўзгор гуфтан, Ки шабе нахуфта бошӣ ба дарозное соле. Ғами ҳоли дардмандон на аҷаб, гарат набошад, Ки чунин нарафта бошад ҳама умр бар ту ҳоле. Сухане бигўй бо ман, ки чунон асири ишқам, Ки ба хештан надорам зи вуҷудат иштиғоле. Чӣ нишинӣ, эй қиёмат, бинамой сарви қомат, Ба хилофи сарви бустон, ки надорад эътидоле. Ки на имшаб он самоъ аст, ки даф халос ёбад, Ба тапончаеву барбат бираҳад ба гўшмоле. Дигар офтоби рўят манамоӣ осмонро, Ки қамар зи шармсорӣ бишикаст чун ҳилоле. Хати мушкбўю холат ба муносибат ту гўӣ, Қалами ғубор мерафту фуру чакид холе. Ту ҳам ин магўй, Саъдӣ, ки назар гуноҳ бошад, Гунаҳ аст баргирифтан назар аз чунин ҷамоле.     ******   ******  ******   ******    Муборак соаете бошад, ки бо манзур биншинӣ, Ба наздикат бисўзонад, магар к‐аз дур биншинӣ. Уқобон медарад чанголи бози оҳанинпанҷа, Туро бозӣ ҳамин бошад, ки чун усфур биншинӣ. Набояд, гар бисўхандат, ки фарёд аз ту бархезад, Агр хоҳӣ, ки чун парвона пеши нур биншинӣ. 

- 10 -

Гарат бо мо хуш афтодаст, чун мо лоуболӣ шав, На ёрон маст бархезанду ту мастур биншинӣ. Мае хўр, к‐аз сари дунё тавонӣ хостан якдил, На он соат, ки ҳушёрат кунад, махмур биншинӣ. Таманнои шикам рўзе кунад яғмои мўронат, Агар ҳар ҷо ки ширинист, чун занбўр биншинӣ. Ба сурат з‐он гирифторӣ, ки дар маънӣ намебинӣ, Фаромўшат шавад ин дев, агар бо ҳур биншинӣ. Напиндорам, ки бо ёрат висол аз даст бархезад, Магар,к‐аз ҳар чӣ ҳаст андар ҷаҳон, маҳҷур биншинӣ. Миёни хобу бедорӣ тавонӣ фарқ кард онгаҳ, Ки чун Саъдӣ ба танҳоӣ шаби дайҷур биншинӣ.   ******   ******  ******   ******    Муштоқиву сабурӣ аз ҳад гузашт, ёро, Гар ту шикеб дорӣ, тоқат намонд моро. Боре ба чашми эҳсон дар ҳоли мо назар кун, К‐аз хони подшоҳон роҳат бувад гадоро. Султон, ки чашм гирад, бар бандагони ҳазрат, Ҳукмаш расад, валекин ҳаде бувад ҷафоро. Ман бе ту зиндагонӣ худро намеписандам, К‐осоише набошад бе дўстон бақоро. Чун ташна ҷон супурдам, он гаҳ чӣ суд дорад, Об аз ду чашм додан бар хоки ман гиёро? Ҳоли ниёзмандӣ дар васф менамоёд, Он гаҳ ки боз гардӣ, гўем маҷороро. Боз ою ҷони ширин аз ман ситон ба хидмат, Дигар чӣ барг бошад дарвеши бенаворо? Ё раб, ту ошноро мўҳлат деҳу саломат, Чандон, ки боз бинад дидори ошноро. Намулки подшаҳро дар чашми хубрўён, Вақъест, эй бародар, на зўҳди порсоро. Эй кош, барфитодӣ бурқаъ зи рўи Лайлӣ, То муддаӣ намондӣ Маҷнуни мйбталоро. 

- 11 -

Саъдӣ, қалам ба сахтӣ рафтасту некбахтӣ, Пас ҳар чӣ пешат ояд, гардан бинеҳ қазоро.   ******   ******  ******   ******    Ёри ман он, ки лутфи Худованд  ёри áст, Бедоду доду радду қабул ихтиёри áст. Дарёи ишқро  ба ҳақиқат канор нест, В‐ар ҳаст, пеши аҳли ҳақиқат канори ўст. Дар аҳди Лайлӣ ин ҳама Маҷнун набудаанд, В‐ин фитна барнахост, ки дар рўзгори ўст. Соҳибдиле намонд дар ин фасли навбаҳор,  Илло, ки ошиқи гулу маҷрўҳи хори ўст. Донӣ кадом хок, бар ў рашк мебарам? Он хоки некбахт, ки дар раҳгузори ўст.  Бовар макун, ки сурати ў ақли ман бибурд,  Ақли ман он бибурд, ки суратнигори ўст. Гар дигарон бар манзари зебо назар кунанд, Моро назар бар қудрати парвардигори ўст. Инам қабул бас, ки  бимирам бар остон, То нестам кунанд, ки хидматгузори ўст. Бар ҷаври бемуродию дарвешию ҳалок, Онро, ки сабр нест, муҳаббат на кори ўст. Саъдӣ ризои дўстй талаб кун, на ҳаззи хеш, Абд он кунад, ки раъи худовандгори ўст.   ******   ******  ******   ******    Сари ҷонон надорад, ҳар ки ўро хавфи ҷон бошад, Ба ҷон гар сўҳбати ҷонон барояд, ройгон бошад. Муғелон чист, то ҳоҷӣ инон аз Каъба барпечад? Хасак дар роҳи муштоқон бисоти парниён бошад. Надорад бо ту бозоре, магар шўридаасроре, Ки меҳраш дар миёни ҷону мўҳраш бар даҳон бошад. Парирўё, чаро пинҳон шавӣ аз мардуми чашмам? Париро хосият он аст, к‐аз мардум ниҳон бошад. 

- 12 -

Нахоҳам рафтан аз дунё, магар дар пойи деворат, Ки то дар вақти ҷон додан сарам бар остон бошад. Гар аз рои ту баргардам, бахилу ноҷавонмардам, Равон аз ман таманно кун, ки фармонат равон бошад. Ба дарёи ғамат ғарқам, гурезон аз ҳама халқам, Гурезад душман аз душман, ки тират дар камон бошад. Халоиқ дар ту ҳайронанду ҷойи ҳайрат аст, алҳақ, Ки маҳро бар замин бинанду маҳ бар осмон бошад. Миёнатрову мўятро агар сад раҳ бипаймойӣ, Миёнат камтар аз мўйеву мўят то миён бошад. Ба шамшер аз ту натвонам, ки рўйи дил бигардонам, В‐агар милам кашӣ дар чашм майлам ҳамчунон бошад. Чу Фарҳод аз чаҳон берун ба талхӣ меравад Саъдӣ, Валекин шўри Ширинаш бимонад, то ҷаҳон бошад.     ******   ******  ******   ******    Басо нафси хирадмандон, ки дар банди ҳаво монад, Дар он сурат, ки ишқ ояд, хирадмандӣ куҷо монад.  Қазое лозим аст онро, ки бо хуршед ишқ орад,  Ки ҳамчун заррадар меҳраш гирифтори ҳаво монад, Таҳаммул чораи ишқ аст, агар тоқат барӣ в‐ар на ,  Ки бори нозанин бурдан ба ҷаври подшо монад. Ҳаводори накурўён наандешад зи бадгўён, Биё, гар раъи он дорӣ, ки таънат дар қафо монад. Агар Қорун фуруд ояд шабе дар сели маҳрўён, Чунон сайдаш кунанд имшаб, ки фардо бенаво монад.  Биёр, эй боди наврўзӣ, насими боғи пирчзӣ,  Ки бўи анбаромезаш ба бўи ёри мо монад.  Ту дар лаҳви тамошоӣ, куҷо бар ман бубахшо? Набахшоёд магар ёре, ки аз ёреҷудо мoнад.  Ҷавобам гўю заҳрам кун ба ҳар талхӣ, ки мехоҳӣ, Ки дашном аз лаби лаълат ба ширинтар дуо монад.  Дари дигар намедонам, ки рўй аз ту бигардонам, Махўр зинҳор бар ҷонам, ки дардам бедаво монад. 

- 13 -

Маломатгўӣ беҳосил надонад дарди Саъдиро, Магар вақте, ки дар кўе ба рўе мубтало монад.  Агар дар ҳар сари кўе нишинад ўун ту бутрўе,  Ба ҷуз қозӣ напиндорам, ки нафсе порсо монад. Ҷамоли маҳфилу маҷлис имоми шаръ Рукниддин,  Ки дин аз қуввати раъёш ба аҳди мустафо монад.  Камоли ҳусни тадбираш чунон орост оламро,  Ки то даврон бувад боқӣ бар ў ҳуну сано монад. Ҳама олам дуогуёнду саъдӣ камтарин қоил, Дар индавлат, ки боқӣ бод, то даври бақо монад.     ******   ******  ******   ******    Марв ба хоб, ки хобат зи чашм бирбояд, Гарат мушоҳидаи хеш дар хаял ояд. Маҷоли сабр ҳамин буду мунтаҳои шикеб, Дигар мапой, ки умр ин ҳама намепояд. Чӣ армуғоне аз он беҳ, ки дўстон бинӣ, Ту худ биё, ки дигар ҳеҷ дарнамебояд. Агарчи соҳиби ҳуснанд дар ҷаҳон бисяр, Чу офтоб барояд, ситора нанмояд. Зи нақши рўи ту машшота даст бозкашад, Ки шарм дошт, ки хуршедро биёрояд. Ба лутфи дилбари ман дар ҷаҳон набинӣ дўст, Ки душманӣ кунаду дўстӣ бияфзояд. Дареғ нест маро, ки ҳар чӣ ҳаст дар талабат, Диле чӣ бошаду ҷоне дар ҳисоб ояд. Чарову чун нарасад дардманди ошиқро, Магар мутовиати дўст то чӣ фармояд. Гар оҳи синаи Саъдӣ расад ба ҳазрати дўст, Чӣ ҷои дўст, ки душман бар ў бубахшояд.      ******   ******  ******   ****** Гирди ҳар дар менагардам, устухоне, гў, мабош. Чун тамаъ як сў ниҳодам, поймардӣ, гў, махез, Чун забон андар кашидам, тарҷумоне, гў, мабош. 

- 14 -

Ваҳ, ки оташ дар ҷаҳон зад ишқи шўрангези ман, Чун ман андар оташ афтодам, ҷаҳоне, гў, мабош. Дурри маънӣ мунтазам дар ресмони сурат аст, Не чу сўзан тангчашмам, ресмоне, гў, мабош. Дар буни девори дарвешӣ чӣ хобат мебарад? Сар бинеҳ бар боми давлат, нардбоне, гў, мабош. Гар ба дўзах дар бимонам, хоксоре, гў, бисўз, В‐ар биҳишт андар наёбам, бустоне, гў мабош. Ман чиям дар боғи райҳон? Хушкбарге. Гў, бирез, Ман киям дар боғи султон? Посбоне. Гў, мабош. Саъдиё, даргоҳи иззатро чӣ мебояд суҷуд? Гарди хоколудае дар остоне, гў, мабош.   ******   ******  ******   ******    Қиёмат бошад он қомат дар оғўш, Шароби салсабил аз чашмаи нўш. Ғуломи кист он лўъбат, ки моро Ғуломи хеш карду ҳалқа дар гўш? Парипайкар буте, к‐аз сеҳри чашмаш Наёмад хоб дар чашмони ман дўш. На ҳар вақтам ба ёди хотир ояд Ки худ ҳаргиз намегардад фаромўш. Ҳалолаш бод, агар хунам бирезад, Ки сар бар пои ў хуштар, ки бар дўш. Насиҳатгўи мо ақле надорад, Бирав гў, дар салоҳи хештан кўш. Дуҳул зери гилем аз халқ пинҳон Нашояд карду оташ зери сарпўш. Биё, эй дўст в‐ар душман бубинад Чӣ хоҳад кард? Гў, мабину меҷўш. Ту аз мо фориғу мо бо ту ҳамроҳ, Зи мо фарёд меояд, ту хомўш. Ҳадиси ҳусни хеш аз дигаре пурс, Ки Саъдӣ дар ту ҳайрон асту мадҳўш. 

- 15 -

  ******   ******  ******   ******    Бозат, надонам, аз сари паймони мо кӣ бурд? Боз аз нигини ту нақши вафо кӣ бурд? Чандин вафо кӣ кард чу ман дар ҳавои ту В‐онгаҳ зи дасти ҳаҷри ту чандин ҷафо кӣ бурд? Бигрист чашми абр бар аҳволи зори ман, Ҷўз оҳи ман ин ба гўши вай ин моҷаро кӣ бурд? Гуфтам лаби туро, ки дили ман ту бурдаӣ? Гуфто: кадом дил? Чӣ нишон? Кай?  Куҷо? Кӣ бурд? Савдо мапаз, ки оташи ғам дар дили ту нест, Моро ғами ту бурд ба савдо, туро кӣ бурд? Ташфиқи ишқи рўи ту ганҷест, ки то кӣ ёфт? Боз иттифоқи васли ту гўест, то кӣ бурд? Ҷуз чашми ту, ки фитнаи қаттоли олам аст, Сад шайху зоҳид аз сари роҳи худо кӣ бурд? Саъдӣ на марди бозии шатранҷи ишқи туст, Дасте ба коми дил зи сипеҳри дағо кӣ бурд?     ******   ******  ******   ******      Ишқбозӣ на ман, охир, ба ҷаҳон овардам, Ё гуноҳест, ки аввал мани мискин кардам. Ту, ки аз сурати ҳоли дили мо бехабарӣ, Ғами дил бо ту нагўям, ки надонӣ дардам. Эй, ки пандам диҳӣ аз ишқу маломат гўйӣ, Ту набудӣ, ки ман ин ҷоми муҳаббат хўрдам. Ту бирав, маслиҳати хештан андеш, ки ман, Тарки ҷон додам аз ин пеш, ки дил биспурдам. Аҳд кардем, ки ҷон дар сари кори  ту кунем, В‐агар ин аҳд ба поён набарам номардам. Ман, ки рўй аз ҳама олам ба висолат кардам, Шарти инсоф набошад, ки бимонӣ фардам. Рост хоҳӣ, ту маро шефта мегардонӣ, Гирди олам ба чунин рўз на ман мегардам. 

- 16 -

Хоки наълайни ту, эй дўст намеъёрам шуд, То бар он домани исмат нанишинад гардам. Рўзи девони ҷазо дасти ману домани ту, То бигўйӣ, дили Саъдӣ ба чӣ ҷурм озурдам.     ***** ***** ***** *****  Ёро, биҳишт сўҳбати ёрони ҳамдам аст, Дидори ёри номутаносиб ҷаҳаннам аст. Ҳар дам, ки дар ҳузури азизе бароварӣ, Дарёб, к‐аз ҳаёти ҷаҳон ҳосил он дам аст. Не ҳар кӣ чашму гўшу даҳон дорад, одам аст,  Бас девро, ки сурати фарзанди одам аст. Он аст одамӣ, ки дар ў ҳусни сиратест, Ё лутфи суратест, дигар ҳашви олам аст. Ҳаргиз ҳасад набурдаву ҳасрат нахўрдаам, Ҷуз бар ду рўйи ёри мувофиқ, ки дар ҳам аст. Онон, ки дар баҳор ба саҳро намераванд, Бўйи хуши рабеъ бар эшон муҳаррам аст. В‐он сангдил, ки дида бидўзад зи рўйи хуб, Пандаш мадеҳ, ки ҷаҳл  дар ў нек маҳкам аст. Ором нест дар ҳама олам ба иттифоқ, В‐ар ҳаст дар муҷовирати ёри марҳам аст. Гар хуни тоза меравад аз реши аҳли дил, Дидори дўстон, ки бубинанд марҳам аст. Дунё хуш асту мол азиз асту тан шариф, Лекин рафиқ бар ҳама чизе муқаддам аст. Мумсик барои мол ҳамасола тангдил, Саъдӣ ба рўйи дўст ҳамарўза хуррам аст.     ***** ***** ***** *****  Чӣ латиф аст қабо бар тани чун сарви равонат, Оҳ, агар чун камарам даст расидӣ ба миёнат. Дар дилам ҳеҷ наёяд магар андешаи васлат, Ту на онӣ, ки дигар кас бинишинад ба маконат. 

- 17 -

Гар ту хоҳӣ, ки якеро сухани талх бигўйӣ, Сухани талх набошад, чу барояд ба даҳонат. На ман ангуштнамоям ба ҳаводории рўят, Ки ту ангуштнамоиву халоиқ нигаронат. Дари андеша бубастам, қалами ваҳм шикастам, Ки ту зеботар аз онӣ, ки кунам васфу баёнат. Сарвро қомати хуб асту қамарро рухи зебо, Ту на инию на онӣ, ки ҳам ин асту ҳам онат. Эй рақиб, ар накушоӣ дари дилбанд ба рўям, Ин қадар боз намоӣ, ки дуо гуфт фалонат. Ман ҳама умр бар онам, ки дуогўйи ту бошам, Гар ту хоҳӣ, ки набошам, тани ман бархии ҷонат. Саъдиё, чора сабот асту мудорову таҳаммул, Ман, ки муҳтоҷи ту бошам бубарам бори гаронат.     ***** ***** ***** *****   Хубрўёни ҷафопеша вафо низ кунанд, Ба касон дард фиристанду даво низ кунанд. Подшоҳони малоҳат чу ба нахчир раванд, Сайдро пой бубанданду раҳо низ кунанд. Назаре кун ба мани хаста, ки арбоби карам, Ба заифон назар аз баҳри худо низ кунанд. Ошиқонро зи бари хеш марон, то бари ту, Сару зар ҳарду фишонанду дуо низ кунанд. Гар кунад майл ба хубон дили ман, айб макун, К‐ин гуноҳест, ки дар шаҳри шумо низ кунанд. Бўсае з‐он даҳани танг бидеҳ ё бифурўш, К‐ин матоест, ки бахшанду баҳо низ кунанд. Ту хитоибачаӣ, аз ту хато нест аҷаб, К‐он, ки аз аҳли савобанд хато низ кунанд. Гар равад номи ман андар даҳанат, боке нест, Подшоҳон ба ғалат ёди гадо низ кунанд. Саъдиё, гар накунад ёди ту он моҳ, маранҷ, Мо кӣ бошем, ки андешаи мо низ кунанд. 

- 18 -

    ***** ***** ***** *****  Ҳама умр барнадорам сар аз ин хумори мастӣ, Ки ҳанўз ман набудам, ки ту дар дилам нишастӣ. Ту на мисли офтобӣ, ки ҳузуру ғайб уфтад, Дигарон раванду оянду ту ҳамчунон, ки ҳастӣ. Чӣ ҳикоят аз фироқат, ки надоштам, валекин, Ту чу рўй боз кардӣ, дари моҷаро бубастӣ. Назаре ба дўстон кун, ки ҳазор бор аз он беҳ, Ки таҳияте нависиву ҳадияте фиристӣ. Дили дардманди моро, ки асири туст, ёро, Ба висол марҳаме неҳ, чу ба интизор ҳастӣ. На аҷаб, ки қалби душман шикани ба рўзи ҳайҷо, Ту, ки қалби дўстонро ба муфориқат шикастӣ. Бирав, эй фақеҳи доно, ба Худой бахш моро, Туву зуҳду порсоӣ, ману ошиқиву мастӣ. Дили ҳушманд бояд, ки ба дилбаре супорӣ, Ки чу қиблает бошад, беҳ аз он ки худ парастӣ. Чу зимоми бахту давлат на ба дасти ҷаҳд бошад, Чӣ кунанд, агар забунӣ накунанду зердастӣ. Гила аз фироқи ёрону ҷафои рўзгорон,  На тариқи туст, Саъдӣ, сари хеш гиру растӣ.     ***** ***** ***** *****   

         

 

- 19 -

Абулқодири Бедил   Ба авҷи кибриё, к‐аз паҳлўйи аҷз аст роҳ он ҷо, Сари мўе гар ин ҷо хам шавӣ, бишкан кўлоҳ он ҷо. Адабгоҳи муҳаббат нозу шўхӣ барнамедорад, Чу шабнам сар ба меҳри ашк меболад нигоҳ он ҷо. Ба ёди маҳфили нозаш саҳархез аст аҷзоям, Табассум то куҷоҳо чида бошад дастгоҳ он ҷо. Муқими дашти улфат бош, хоби ноз сомон кун, Ба ҳам меоварад чашми ту мижгони гиёҳ он ҷо. Хаёли ҷилвазори нестӣ ҳам оламе дорад, Зи нақши по саре бояд кашидан гоҳ‐гоҳ он ҷо. Хушо базми вафо к‐аз ҳиҷлати изҳори навмедӣ, Шарар дар санг дорад пар фишониҳои оҳ он ҷо. Ба саъйи ғайр мушкил буд з‐ошуби дуӣ растан, Саре дар ҷайби худ дуздидаму бурдам паноҳ он ҷо. Дил аз камзарфии тоқат набаст эҳроми озодӣ,  Ба санг ояд магар ин ҷому гардад узрхоҳ он ҷо. Ба Канъони ҳавас дарде надорад Юсуфи матлаб, Магар дар худ фурў рафтан кунад эҷоди чоҳ он ҷо. Зи бас файзи саҳар меҷўшад аз гарди саводи дил, Ҳама гар шаб шавад, рўзат намегардад сиёҳ он ҷо. Зи тарзи машраби ушшоқ сайди бенавоӣ кун, Шикасти ранги кас обе надорад зери коҳ он ҷо. Замингирам ба афсуни дили бемуддао, Бедил, Ба он водӣ, ки манзил низ меафтад ба роҳ он ҷо.     ***** ***** ***** *****  Худовандо, ба он нури назар дар дида ҷо бинмо, Ба қадри интизори мо ҷамоли муддао бинмо. На ранге аз тараб дорему не аз хуррамӣ бўе, Чамангумкардаем оинаи моро ба мо бинмо. Шафеи ҷурми маҳҷурон ба ҷуз ҳайрат чӣ мебошад, 

- 20 -

Ба ҳаққи дидаи Бедил, ки моро он лиқо бинмо.     ***** ***** ***** *****   Зи бодаест ба базми шуҳуд мастии мо, Ки кард рафъи хумори шароб ҳастии мо. Бигў ба шайх, ки аз куфр то ба дин фарқ аст, Зи худпарастии ту то ба майпарастии мо. Задем даст ба домони ишқ аз ҳама пеш, Муроди мо шуда ҳосил зи пеш дастии мо. Ба роҳи дўст чунон масти бодаи шавқем, Ки бе худанд рафиқони мо зи мастии мо. Ба пеши сарвқаде хоки роҳ шуд, Бедил, Баландҳимматии мо бубину пастии мо.     ***** ***** ***** ***** Уқдаи даигар набошад рўҳи аз тан растаро, Нест бими сўхтан дуди зи оташ ҷастаро. Шиква аз гардун далели тангдастиҳои мост, Нола дар парвоз бошад тоири парбастаро. Интизоми офият аз олами касрат махоҳ, Бесубот аст эътибори рангу бў гулдастаро. Ҳамчу сарв озодагонро қайди улфат ростист, Хатти мистар дом бошад мисраи барҷастаро. Аз забони чарбу нарми халқ дорам ваҳшате, К‐аз даҳони шер нашносам даҳони бастаро. Ҷавҳари ворастагон мушкил агар монад ниҳон, Роҳ дар чашм аст гарди бар замин наншастаро. Аз шикастан дил намеафтад зи чашми эътибор, Кас намехоҳад таҳи по шишаи бишкастаро. Мавҷ чун бо якдигар хуршедгавҳар мешавад, Дил тавон гуфтан нафасҳои ба ҳам пайвастаро. Ғунчаҳо дар бистари захми ҷигар осудаанд, Эй насим! Оташ мазан дилҳои улфатхастаро. Бо каломи обдорат кай расад  лофи гуҳар, Бедил ин ҷо эътиборе нест ҳарфи бастаро.     ***** ***** ***** ***** 

- 21 -

 Омадам, то сад чаман бар ҷилва нозон бинамат, Нашъа дар сар, май ба соғар, гул ба домон бинамат. Гарди домонат ба мижгони ниёз афшондам, Бе кусуф акнун ҳамон хуршеди тобон бинамат. Эй, масеҳонашъаи ранҷи ду олам эҳтиёҷ, Бар нигаҳ зулм аст, агар муҳтоҷи дармон бинамат. Дидаи хамёзасанҷе чун қадаҳ овардаам, То ба ранги масти саҳбо масти ҷавлон бинамат, Оламе аз нақши поят чашм равшан мекунад, Андаке пеш ой, то ман ҳам хиромон бинамат. Ҳаққи зоти туст саъйи дастгириҳои халқ, То абад, ё раб, асои ннотавонон бинамат. Арзи теъдоди маротиб хиҷлати шавқи расост, Он чӣ дил мамнуни диданҳо шавад, он бинамат. Ғунчагиҳоят насиби дидаи Бедил мабод, Чашми он дорам, ки то бинам гулистон бинамат.     ***** ***** ***** *****  Бо мо на нами ашкеву не чашми таре буд, Лабрези хаёли гудози ҷигаре буд. Афсўсў, ки домони ҳавое нагирифтем, Хок,стари мо қобили арзи саҳаре буд. Дил ранги умеде надавонид, ки нашкаст, Ибраткадаам коргари шишагаре буд. Чун ашк давидему ба ҷое нарасидем, Хизри раҳи мо лағзиши бе пову саре буд. Ҳар ғунча, ки бе парда шуд, оҳе ба қафас дошт, Ин гулшани хунгашта тилисми ҷигаре буд. Кас мунфаили талхии айём нагардад, Дар ҳанзали ин дашт гумони шакаре буд. Дидем, ки бе вазэи фано ҷон натавон бурд, Девонагӣ ошўбу хирад дарди саре буд. Бе чашми тар аҷзои фаноем чу шабнам 

- 22 -

То дида наме дошт зи мо ҳам асаре буд. Дил хок шуду офияти назри ҳавас кард. Ин ахгари дилсўхта болинипаре буд. Неку бади дунё ҳама анқосифатонанд, Бедил, хабар аз ҳар кӣ гирифтам хабаре буд.     ***** ***** ***** *****  Пайи ашки ман надонам ба куҷо расида бошад, Зи паят давидане дошт, ба раҳе чакида бошад? Зи нигоҳ сар кашида ба рухат, чӣ эҳтимол аст, Магар аз камини ҳайрат мижа қад кашида бошад? Табу тоби мавҷ бояд зи ғурури баҳр дидан, Чӣ расад ба ҳолам он кас, ки туро надида бошад. Ба насиме аз ҳиҷобат чамани ҳузур дорем. Дили чок бол мезад, саҳаре дамида бошад? Ба чаман зи ҳусни бисмил ҳама ҷо баҳори ноз аст, Дами теғи он табассум раги гул бурида бошад. Дили мо надошт чизе, ки тавон намуд сайдаш, Сари зулфат аз хиҷолат чӣ қадар хамида бошад? Чӣ баландиву чӣ пастӣ, чӣ адам чӣ мулки ҳастӣ, Нашунидаем ҷое, ки кас орамида бошад. Баму зери ҳастии мо чу хурўши сози Анқост, Шунав аз касе, ки ў ҳам зи касе шунида бошад. Зи тариқи шамъ ғофил магузар дар ин биёбон, Мижа об деҳ зи хоре, ки ба по халида бошад. Ғами ҳеҷ кас надорад фалаки ғурурпаймо, Ба забони мудбире чанд гила метапида бошад. Ба димоғи даъвии ишқ сари булҳавас баланд аст, Магар аз дўкони қассоб ҷигаре харида бошад? Ҳама кас суроғи матлаб ба даре расонду нозид, Ману нози нимҷонӣ, ки ба лаб расида бошад. Ба ҳазор парда, Бедил, зи даҳони бенишонаш Сухане шунидаам ман, ки касе надида бошад.      ***** ***** ***** ***** 

- 23 -

 Баъд аз ин бояд суроғи ман зи хомўшӣ гирифт, Доштам  номе, дар ин ёрон фаромўшӣ гирифт. Пардаи номуси ҳастӣ буд оғўши кафан, Аз нафас оина танг омад, намадпўшӣ гирифт. Дўстонро мову ту афканд дур аз якдигар, Ин ғубор охир сари роҳи баҳамҷчшӣ гирифт. Гар ба ин оҳанг ҷўшад нағмаи сози вифоқ, Сур хоҳад чун танини пашша сагўшӣ гирифт. Улфати дилҳо фишори тавъамўи бодом дошт, Ибрат ин ҷо боҷи тангӣ аз ҳамоғўшӣ гирифт. Барнагашт аз дашти истиғно ғубори рафтаам, Аз кӣ пурсам домани нозе, ки беҳўшӣ гирифт. Шукр кун, Бедил, ки дар тўфони найранги шуур, Оламе шуд ғарқу дасти мо қадаҳнўшӣ гирифт.     ***** ***** ***** *****     Фарёд, ки дар олами таҳқиқ касе нест, Як хонаи анқост, ки он ҷо магасе нест. Бо ақл чӣ ҷўшем, ки ҷуз ваҳм надорад, Аз ишқ чӣ лофем, ки беш аз ҳавасе нест. Гар дил битапад, ғайри нафас кист рафиқаш, В‐ар чашм парад, ҷуз мижа уммеди хасе нест. Ҳайрат зи рафиқони сафаркарда чӣ ҷўед, Дидем, ки рафтанду садои ҷарасе нест. Бар ваъдаи дидор, ки фардост ҳисобаш, Имрўз чӣ нолем, нафас ҳамнафасе нест. Эй кош, даме чанд гирифтор тавон зист, Аммо чӣ тавон кард, ки дому қафасе нест. Бар бекасии коғази оташзада раҳме,  К‐ин қофиларо ғайри адам пешу пасе нест.    

- 24 -

Ҷалолиддини Румӣ  Чунин шабҳо шаби қадр аст моро, Ҳилоли дигарон бадр аст моро. Шабе, кон дилбари айёр бо мост, На як шаб сад шаби қадр аст моро. Ба гирди мо ҳаводис раҳ надорад, Фароғ аз ҳодиси даҳр аст моро. Зи фақру фоқа моро ор нояд, Ки ори дигарон фахр аст моро. Ба зери ҳирқаам зуннори куфр аст, Бадин шўҳрат ба ҳар шаҳр аст моро. Дуре, кандар ду олам менағунҷад, Фитода дар дили баҳр аст моро. Ҳама олам ба сони Шамси Табрез, Ба зери сояи чатр аст моро. 

***** ***** ***** *****   Хуш хиромон меравӣ, эй ҷони ман, бе ман марав, Эй ҳаёти дўстон, дар бўстон  бе ман марав. Эй фалак бе ман магарду эй камар бе ман матоб, Эй замин бе ман мабошу эй замон бе ман марав. Ин ҷаҳон бо ту хуш асту он ҷаҳон бо ту хуш аст, Ин ҷаҳон бе ман мабошу он ҷаҳон бе ман марав. Эй инон, бе ман марону эй забон бе ман махон, Эй назар, бе ман мабину эй равон бе ман марав. Шаб зи рўят моҳ рўйи хештан бинад сафед, Ман шабам, ту моҳи ман, бар осмон бе ман марав. Хорро бин руст зоташ дар паноҳи лутфи  гул, Ту гулӣ, ман хори ту, дар гулситон бе ман марав  Дар хами чавгонт мебозад, чу чашмат бо ман аст, Ҳамчунин дар ман нигар, бе ман марон, бе ман марав. Чун ҳарифи шоҳ бошӣ, эй тараб, бе ман мабош, Чун ба поси шаҳ равӣ, эй посбон, бе ман марав. 

- 25 -

Войи он кас, кў дар ин раҳ бе нишони ту равад, Чун нишони ту манам, эй бенишон, бе ман марав. Вой онро, кандар ин раҳ меравад бедонише, Оташи роҳам туӣ, эй роҳдон, бе ман марав. Дигаронат ишқ мехонанду ман султони худ, Эй ту волотар зи ваҳми ину он бе ман марав 

***** ***** ***** *****   

 Рав сар бинеҳ ба болин, танҳо маро раҳо  кун, Тарки мани харобе, шабгарди мубтало кун. Моему мавҷи савдо, шаб то ба рўз танҳо, Хоҳӣ, биё, бубахшо, хоҳӣ бирав, ҷафо кун. Аз ман гурез, то ту ҳам дар бало наяфтӣ, Бигзин раҳи саломат, тарки раҳи балош кун. Моему оби дида дар кунҷи ғам хазида, Бар оби дидаи мо сад ҷой осиё кун. Хиракушест моро, дорад диле чу хоро, Бикшад, касаш нагўяд, тадбири хунбаҳо кун. Бар шоҳи хубрўён воҷиб вафо набошад, Эй зардрўй ошиқ ту сабр кун, вафо кун. Дардест ғайри мурдан к‐онро даво набошад, Пас ман чӣ гуна гўям, к‐он дардро даво кун. Дар хобҳ дўш пире дарр кўйи ишқ дидам, Бо даст ишоратам кард, ки азм сўйи мо кун. Гар аждаҳост дар раҳ ишқ аст чун зумуррад, Аз барқи он зумуррад ҳин дафъи аждаҳо кун. Бас кун, ки бехудам манн в‐ар ту ҳунарфазоӣ, Таърихи Бу алӣ гў, танбеҳи Булало кун.  

***** ***** ***** *****   

Гуфтӣ маро, ки чунӣ, дар рўйи мо назар кун, Гуфтӣ хушӣ ту бе мо, з‐ин таънаҳо гузар кун. Гўйи мар ба ханда: хуш бод рўзгорат, 

- 26 -

Кас бе ту хуш набошад, рав қиссаи дигар. Гуфтӣ малул гаштам, аз ишқ чанд гўйӣ, Он кас, ки нест ошиқ, гў қииса мухтасар кун.  Дар оташ андароям, чун миҷмаре маёбам, Кунҷе равам, ки ё раб, ин теғро сипар кун. Густохамон ту кардӣ, гуфтӣ, ки рўзи аввал, Ҳоҷат бихоҳ аз мо, аз дарди мо хабар кун. Хомўш шав дар ин раҳ то сирри ҷон бидонӣ, Чун оқилони огаҳ худро ту бехабар кун. Гуфтӣ, камар ба хидмат барбанд ту ба ҳурмат,  Гуфтӣ шудам парешон аз муфлисии ёрон, Бикшо лаби  ҷаҳонро пурлаълу пургуҳар кун. 

***** ***** ***** *****   

Соқӣ, биёр бодаву бахтам баланд кун,  З‐он ҳалқаҳои зулф диламро каманд кун. Маҷлис хуш асту боғу ҳарифон мо хушем, Оташ биёру чораи муште сипанд кун. В‐он ҷоми бедареғ бар андешаҳо бирез, Дар бехудӣ сазои дили худписанд кун. Эй ғам, бирав, бирав, бари мастон‐т кор нест, В‐онро, ки ҳушёр биёбӣ, газанд кун. Эй ҷони суст, маҷлиси аброр яшрабун,  Бар гиряи асири ҳаво ришханд макун. Риши ҳама ба дасти аҷал бину раҳм кун, Аз марг вораҳон, ҳамаро судманд кун. Бодомчашму пистадаҳон, қандлаб туӣ, Нуқлам ҳама зи пиставу бодому қанд кун.  Мастон мусалламанд зи андешаҳову ғам,  Он, к‐ў нашуд мусаллам, ўро нажанд кун. Азми сафар кун, эй дилу бар гов неҳ ту рахт, Бо шергири маст магў, тарки банд кун. Дар чашми мо нигар, асари бехудӣ бубин, Моро савори ашқару пушти саманд кун. 

- 27 -

Эй табъи рўсиёҳ, сўи Ҳинд бозрав, В‐эй ишқи туетоз сафар сўи Ҷанд кун. Хоҳӣ, ки шоҳидони фарлак ҷилвагар шаванд, Дилро ҳарифи сайқали оинаи Занд кун. Эй дил, хамўш кун, ҳама бе ҳарф гў сухан, Ба лаб ҳадиси олами ба чуну ўанд кун. 

***** ***** ***** *****   Эй ошиқон, эй ошиқон, ҳар кас, ки бинад рўйи ў, Шўрида гардад ақли ў, ошуфта гардад хўйи ў. Маъшуқаро ҷўё шавад, дўкони ў вайрон шавад, Бар рўю сар пўён шавад чун об андар ҷўйи ў. Дар ишқ чун Маҷнун шавад, саргашта чун гардун шавад, Он, к‐ў чунин ранҷур шуд, ноёб шуд дорўи ў. Ишқаш дили пурдардро бар каф ниҳад, бў мекунад, Чун хуш набошад он диле, к‐ў гашт дастанбўйи ў. Бас синаҳоро хаст ў, бас дастҳоро баст ў, Бастаст  чашми ҷодувон он ғамзаи ҷодўи ў. Шоҳон ҳама мискини ў, хубон қарозачини ў, Шерон зада дум бар замин пеши сагони кўйи ў. Эй моҳ, рўяш дидаӣ, хубӣ аз ў дуздидаӣ, Эй шаб, ту зулфаш дидаӣ, не, не, ки не як мўйи ў. Ин шаб сияҳпўш аст аз он, к‐аз таъзия дорад нишон, Чун беваи ҷомасияҳ дар хок рафта шўйи ў. Эй рўйи мо чун заъфарон аз ишқи лоластони ў, Эй дил, фурў рафта ба сар чун шона дар гесўйи ў. Эй ҷонҳо мокўи ў в‐эй қиблаи мо кўйи ў, Фарроши ин кў осмон в‐ин хок кадбонўи ў. Сўзон дилам аз рашки ў, гашта ду чашмам машки ў, Кай з‐оби чашм ў тар шавад, эй баҳр то зонўи ў. Ин ишқ шуд меҳмони ман, захме бувад бар ҷони ман, Сад раҳмату сад офарин бар дасту бар бозўи ў. Ман дасту по андохтам в‐аз ҷустуҷў пардохтам, Эй мурда ҷустуҷўйи ман дар пеши ҷустуҷўйи ў. 

- 28 -

Манн чанд гуфтам: ʺҲой дил хомўш аз ин савдои дил!ʺ Судаш надорад ҳойи ман чун бишнавад дил хўйи ў. 

***** ***** ***** *****   

Ҳийлат раҳо кун эй дило, девона шав, девона шав, В‐андар дили оташ даро, парвона шав, парвона шав. Ҳам хешро бегона кун, ҳам хонаро вайрона кун, В‐он гаҳ биё бо ошиқон ҳамхона шав, ҳамхона шав. Рав синаро чун синаҳо ҳафт об шў аз кинаҳо, В‐он гаҳ шароби ишқро паймона шав, паймона шасв. Бояд, ки ҷумла ҷон шавӣ, то лоиқи ҷонон шавӣ, Гар сўйи масто меравӣ, мастона шав, мастона шав. Он гўшвори шоҳидон ҳамсўҳбати ораз шуда, Он гўшу ораз боядат, дурдон шав, дурдона шав. Чун ҷони ту шуд дар ҳаво з‐афсонаи ширини мо, Фонӣ шаву чун ошиқон афсона шав, афсона шав. Фазле бувад майлу ҳаво бинҳода бар дилҳои мо, Мифтоҳ шав, мифтоҳро дандона шав, дандона шав. Гар чеҳра бинмояд санам, пур шав аз ў чун оина, В‐ар зулф бикшояд санам, рав шона шав, рав шона шав. То кай душоха чун рухӣ, то кай чу байдақ камтакӣ, То кай чу фарзин каҷравӣ? Фарзон шав, фарзона шав. Шукрона додӣ ишқро аз тўҳфаҳову молҳо, Ҳил молро худро бидеҳ, шукрона шав, шукрона шав. Як муддате аркон будӣ, як муддате ҳайвон будӣ, Як муддате чун ҷон будӣ, ҷонона шав ҷонона шав. Эй нотиқа, бар бому дар то кай равӣ, даар хона пар, Нутқи забонро тарк кун, бегона шав, бегона шав. 

***** ***** ***** *****     Ин кист ин, ин кист ин ширину зебо омада? Сармасту наълайн дар бағал дар хонаи мо омада. Хона дар ў ҳайрон шуда, андеша саргардон шуда, Сад ақлу ҷон андар паяш бе дасту бе по омада. 

- 29 -

Омад ба макр он лаъллаб, кафча ба каф оташталаб, То худ киро сўзад аҷаб он ёри танҳо омада? Эй маъдани оташ, биё, оташ чӣ меҷўйӣ зи мо? Валлаҳ, ки макр асту дағо, эй ногаҳ ин ҷо омада! Рўпўш чун пўшад туро, эй рўйи ту шамс‐уз‐зуҳо, Эй кунҷу хона аз рухат чун дашту саҳро омада,   Эй Юсуф, аз болои чаҳ бар оби чаҳ зад акси ту, Он оби чаҳ аз ишқи ту ҷўшида боло омада. Шод омадӣ, шод омадӣ, ҷодуву устод омадӣ, Чун ҳуд‐ҳуди пайғамбаре аз пеши Анқо омада. Эй дилнавозу дилбаре, к‐андарнагунҷӣ дар баре, Эй чашми мо аз гавҳаратафзун зи дарё омада. Чарху замин оинае в‐аз акси моҳи рўйи ту, Он оина зинда шуда в‐андар тамошо омада. Хомўш кун, хомўш кун, аз роҳи дигар ҷўш кун, Эй дуди оташҳои ту савдои сарҳо омада. 

***** ***** ***** *****                  

- 30 -

Хоҷуи Кирмонӣ  Ҳирқа раҳни хонаи хаммор дорад пири мо, Эй ҳама риндон муриди пири соғаргири мо  Гар шудем аз бода бадноми ҷаҳон, тадбир чист? Ҳамчунин рафтаст дар аҳди азал тақдири мо. Сарвро бошад самоъ аз нолаи дилсўзи мурғ, Мурғро бошад судоъ аз нолаи шабгири мо. Доварӣ пеши кӣ шояд бурд, агар бе мўҷибе, Хуни дарвешони бетоқат бирезад мири мо. Ҳам магар лутфи ту гардад ухрхоҳи бандагон, Варна маълум аст, к‐аз ҳад меравад тақсири мо. Сайди он оҳуи рубаҳбози сайёди туем, Мо шикорафтодаю шери фалак нахчири мо. То дили девона дар занҷири зулфат бастаем, Эй басо оқил, ки шуд девонаи занҷири мо. Аз хаданги оҳи оламсўзи мо ғофил машав, К‐аз камони нарм захмаш сахт бошад тири мо. Раҳ мадеҳ дар хонақаҳ, Хоҷу, касеро к‐ин нафас, Бо ҷавонон ишрате дорад ба хилват пири мо. 

***** ***** ***** *****   

Бигузар хоҷаю бигзор маро маст ин ҷо , Ки бурун шуд дили сармасти ман аз даст ин ҷо. Чун тавонам шуд аз ин ҷо, ки ғамаш мўйкашон, Дилам оварду ба занҷир фурў баст инҷо. То нагўйӣ, ки дар ин ҷо зи чи маст афтодам, Ҳеҷ ҳушёр наёмад, ки нашуд маст ин ҷо. Кист ин фитнаи навхоста, к‐аз меҳри рухаш, Ин дили шефтаҳол омаду биншаст ин ҷо. Дили мискини маро нест дар ин ҷо қадре, З‐он ки сад дил чу дили хастаи ман ҳаст ин ҷо. Дўш, к‐аз соғари дил хуни ҷигар мехўрдам, Шиша ногаҳ бишуд аз дастаму бишкаст ин ҷо. 

- 31 -

Номи Хоҷу мабар, эй хоҷа, дар ин варта, ки ҳаст, Сад чу он хастаи дилсўхта дар шаст ин ҷо. 

***** ***** ***** *****  Магзар, эй ёру дар ин воқеа магзор маро, Чун шудам сайди ту, баргиру нигаҳ дор маро. Агарам зор кушӣ, мекушу безор машав, Зориям бину аз ин беш маёзор маро. Чун дарафтодаам аз пою надорам сари хуш, Дасти ман гиру дили хаста ба даст ор маро.  Бе гули рўйи ту бас хор, ки дар пойи ман аст, Кист, к‐аз пой бурун оварад ин хори маро? Бирав, эй булбули шўрида, ки бе гулрўе, Накашад гўшаи хотир сўйи гулзор маро. Ҳар кӣ хоҳад, ки ба як ҷуръа маро дарёбад, Гў талаб кун ба дари хонаи хаммор маро. То шавам фош ба девонагию сармастӣ, Масту ошуфта бароред ба бозор маро. Чанд пандам диҳӣ, эй зоҳиду вазъам гўйӣ, Далқу тасбеҳ туро, хирқаю зуннор маро. З‐остонам зи чӣ берун фиганӣ чун Хоҷу, Хоки роҳам, зи сарам бигзару бигзор маро. 

 ***** ***** ***** *****   Овардаем рў ба сўйи диёри хеш, Бошад ки бингарем дигар рўйи ёри хеш. Сўфию зўҳду масҷиду саҷҷодаю намоз, Мою майи муғонаю рўйи нигори хеш. Чун зулфи Лайлӣ аз ду ҷаҳон кардам ихтиёр, Маҷнунам, ар зи даст диҳам ихтиёри хеш. Кардам гузор бар сари кўяш в‐аз ин сипас, То худ чӣ бар сарам гузарад аз гузори хеш,. Чун ҳеҷ барқарор намемонад, аз чӣ рўй, Мондаст беқарории ман бар қарори хеш. З‐он рў ки ҳар чӣ дидаам, аз хеш дидаам, 

- 32 -

Ҳар дам кунам зи дида сазо дар канори хеш. Дар бандагӣ чу кори мани хаста бандагист, То зиндаам чӣ гуна кунам тарки кори хеш. Чун мо шикори оҳуи шерафгани туем, Гар мекушӣ, ба дур маяфган шикори хеш. Хоҷу, чӣ кардаӣ сабақи хуни дил равон, Аз лавҳи коинот фурў шў ғубори хеш. 

***** ***** ***** *****   

Дўш мекардам суол аз ҷон, ки: ʺОн ҷонона ку?ʺ Гуфт: ʺБигзар з‐он бути паймоншикан, паймона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺПарвонаи шамъи ҷамоли ў манамʺ, Гуфт: ʺИнак, шамъро равшан бубин, парвона ку?ʺ Гуфтамаш? ʺДевонаи занҷири зулфаш шуд диламʺ, Гуфт: ʺИнак, зулфи чун занҷири ў, девона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺКай мўйи ў дар шонаи мо уфтад?ʺ Гуфт: ʺБе ў нест як мў дар ду олам, шона ку?ʺ  Гуфтамаш: ʺДар доме афтодам ба бўйи донаеʺ, Гуфт: ʺОлам сар ба сар дом аст, охир дона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺДурдонаи дарёи вадат шуд диламʺ, Гуфт: ʺДар дарё шаву бингар, ки он дурдона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺНаздики мо бутхонаву масҷид якестʺ, Гуфт: ʺОлам масҷид аст, эй бебасар, бутхона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺМо ганҷ дар вайронаи дил ёфтемʺ, Гуфт: ʺҲар кунҷе пур аз ганҷе бувад, вайрона ку?ʺ Гуфтамаш: ʺкошонаи ҷонона дар кўйи дил астʺ, Гуфт: ʺХоҷу, гар зи он кўйи, бигў, ҷонона ку?ʺ 

***** ***** ***** *****        

- 33 -

Убайди Зоконӣ  Ҷавқи қаландаронем дар мо риёъ набошад, Тазвиру зарқу солус оини мо набошад, Дар ҳеҷ мулк бо мо кас дўстӣ надорад, Дар ҳеҷ шаҳр моро кас ошно набошад. Гар номи мо надонанд бигзор то надонанд, В‐ар ҳеҷамон набошад бигзор то набошад. Шўридагони моро дар банди зар набинӣ, Девонагони моро боғу саро набошад. Дар лангаре, ки моем андўҳ кас набинад,  Дар такяе, ки моем ғайр аз сафо набошад, Аз муҳтасиб натарсем в‐аз шаҳна ғам надорем, Таслимгаштагонро бим аз бало набошад. Бо хор хуш бароем, гар гул ба даст н‐ояд, Бар хоки раҳ нишинем гар бўриё набошад. Ҳар кас ба ҳар гурўҳе доранд умеди чизе, Моро умедгоҳе ғайр аз Худо набошад. Ҳамчу Убайд моро дарюза ор н‐ояд, Дар мазҳаби қаландар ориф гадо набошад. 

***** ***** ***** *****    Мо сарири салтанат дар бенавоӣ ёфтем, Лаззати риндӣ зи тарки порсоӣ ёфтем. Солҳо дарюза кардем аз дари соҳибдилон, Мояи ин подшоҳӣ з‐он гадоӣ ёфтем, Ҳиммати мо аз сари суратпарастӣ даргузашт, Лоҷарам дар мулки маънӣ подшоҳӣ ёфтем. Партави шамъи таҷаллӣ бар дили мо шўъла зад, Ин ҳама нуру зиёъ з‐он рушноӣ ёфтем. Сўҳбати майхорагон аз хотири мо маҳв кард, Он кудуратҳо, ки аз зуҳди риёӣ ёфтем. Пеш аз ин дар сар ғурури сарфарозӣ доштем, Тарки сар кардем з‐он заҳмат раҳоӣ ёфтем. 

- 34 -

Гарчӣ осеби фалак бишкаст моро чун Убайд, Аз дарунҳои бузургон мумиёӣ ёфтем. 

***** ***** ***** *****    

 Зи ҳад гузашт ҷудоӣ, зи ҳад гузашт ҷафо, Биё, ки мавсими айш асту оштиву сафо. Лабат ба хуни дили ошиқон хате дорад, Ғубор чист дигарбора дар миёнаи мо? Маро ду чашми ту андохт дар балои сиёҳ, Ва гар на ман киву мастиву ошиқӣ зи куҷо? Куҷо касе, ки аз он чашми турк вопурсад, Ки ақлу ҳуши ҷаҳоне чаро кунӣ яғмо? Зи зулфу холи ту дилро халос мумкин нест, Ки зангиёни сиёҳаш намекунанд раҳо. Дилам зи ҷаъди ту савдоию парешон аст, Бале ҳамеша парешонӣ оварад савдо. Убайд васфи даҳону лаби ту мегўяд, Бубин, ки фикр чи борику нозук аст ўро. 

***** ***** ***** *****    Мекунад силсилаи зулфи ту девона маро, Мекашад наргиси масти ту ба майхона маро. Мутаҳайир шудаам аз ғами ишқат ногоҳ, Аз куҷо ёфт дар ин гўшаи вайрона маро? Ҳаваси дурри биногўши ту дорад дили ман, Қатраи ашк аз он аст чу дурдона маро. Давлате ёбам агар дар назари шамъи рухат, Куштаву сўхта ёбанд чу парвона маро, Дарди сар медиҳад ин воизу мепиндорад, К‐илтифот аст бад‐он беҳуда афсона маро. Чора он аст, ки девонагие пеш орам, То фаромўш кунад воизи фарзона маро, 

- 35 -

Аз майи меҳри ту то маст шудам ҳамчу Убайд, Нест дигар ҳаваси соғару паймона маро. 

***** ***** ***** *****   Дорам буте ба чеҳраи сад моҳу офтоб, Нозуктар аз гули тару хушбўтар аз гулоб. Раънотар аз шамоили насрин миёни боғ, Нозандатар зи сарви сиҳӣ бар канори об. Дар тоби ҳайрат аз рухи ў дар чаман суман, Дар хўйи хиҷлат аз лаби ў дар қадаҳ шароб. Шаклеву сад малоҳату рўеву сад ҷамол, Чашмеву сад карашмаву лаълеву сад итоб. Хуршед дар ниқоби хиҷолат ниҳон шавад, Аз рўйи ҷонфидош агар барфитад ниқоб. Дар ҳалқаҳои зулфаш ҷонҳои мо асир, Аз чашмҳои масташ дилҳои мо кабоб. Фарёд аз он ду сунбули мушкини тобдор, Зинҳор аз он ду наргиси ҷӣдуи нимхоб Ҳар гаҳ, ки зонуе занаду бодае диҳад, Ман ҷон ба бод бардиҳам, он лаҳза чун ҳубоб. Рўзе, ки бо ман аст, ман он рўз чун Убайд, Аз айш баҳрамандаму аз умр комёб. 

***** ***** ***** *****             

- 36 -

Фаридуддини Аттор  Ҷаҳон аз боди наврўзӣ ҷавон шуд, Зиҳӣ зебо, ки ин соат ҷаҳон шуд. Шамоли субҳдам мушкиннафас гашт, Сабои гарми ў анбарфишон шуд. Ту гўйи оби хизру оби кавсар, Зи ҳар сўйи чаман ҷўе равон шуд. Чу гул дар маҳд омад, булбули маст, Ба пеши маҳди гул наъразанон шуд. Куҷоӣ, соқиё, дардеҳ шаробе,  Ки умрам рафту дил хун гашту ҷон шуд. Қафас бишкан, каз ин доми гулўгир, Агар хоҳӣ шудан, акнун тавон шуд. Чи мегўйи, ба нақди айш хуш бош, Чи мегўйи, ки ин як рафту он шуд. Яқин медон, ки чун вақт андар ояд, Туро ҳам мебибояд аз миён шуд. Чу боз афтоди аз раҳ, раҳ зи сар гир, Ки ҳамраҳ дур рафту корвон шуд. Балои ногаҳон андар пайи мост, Дили Аттор аз ин ғам нотавон шуд. 

***** ***** ***** *****   Эй дарси ишқат ҳар шабам то рўз такрор омада, Вэй рўзи ман бе рўйи ту ҳамчун шаби тор омада. Эй маҳ ғуломи рўйи ту, гашта Зуҳал ҳиндуи ту, Вэй ҳур  зи акси рўйи ту чун зарра дар кор омада. Эй дар сарам савдои ту, ҷону дилам шайдои ту, Гардун ба зери пойи ту, чун хоки раҳ хор омада. Ҷон банда шуд рои туро, рўйи дилорои туро, Хоки кафи пойи туро, чашмам ба дидор омада. Чун бар бӣисоти дилбарӣ, шатранҷи ишқам мебарӣ, Гаштам зи ҷону дил барӣ, эй ёри айёр омад. 

- 37 -

То нарди ишқат бохтам, шашро зи як нашнохтам, Чун ҷону дил дарбохтам, ҳастам ба зинҳор омада.  Эй ҷазъи ту шаккарфурўш, эй лаъли ту гавҳарфурўш, Эй зулфи ту анбарфурўш аз пеши Аттор омада. 

***** ***** ***** *****   

Даст дар ишқат зи ҷон афшондаем В‐остине бар ҷаҳон афшондаем. Эй басо хуно, ки дар савдои ту, Аз ду чашми хунфишон афшондаем. В‐эй басе, оташ, ки аз дил дар ғамаш, Аз замин то осмон афшондаем. То дили тардоманӣ бардоштем, Доман аз кавну макон афшондаем. Дил гаронӣ кард дар киштии ишқ, Рахти дил дар як замон афшондаем. Чун назар бар рўйи он дилбар фитод, Тан фурў додему ҷон афшондаем.  Ҳарчӣ дар сад сол мекардем ҷамъ, Дар даме бар дилситон афшондаем. Чун зи роҳи неку бад бархостем, Дил зи бори ину он афшондаем. Чун дили Аттор шуд дарёи ишқ, Бас ҷавоҳир, к‐аз забон афшондаем.   ***** ***** ***** *****   Дар ишқ қарор беқарорист, Бадномии ишқ номдорист. Чун нест шумори ишқ пайдо, Машмар, ки шумори бешуморист. Дар ишқ зи ихтиёр бигзар, Ошиқ будан на ихтиёрист. Гар дил дорӣ, туро сазад ишқ, Варна ҳама зўҳду сўгворист. 

- 38 -

Зорӣ мекун, чу дил надодӣ, То дил надиҳанд, кор зорист. Ҷоно, бари ту қарор онрост, К‐аз ишқи ту айни беқарорист. Он аст азиз дар ду олам, К‐аз ишқи ту дар ҳазор хорист. Ҳар бехабаре, ки қадри ишқат, Менашносад, зи хоксорист. В‐он кас, ки шинохт хурдаи ишқ, Ҳар хўрдаи ў бузургворист. Парвонаи туст ҷони Аттор, З‐он аст, ки ғарқи ҷонсупорист. 

***** ***** ***** *****   азми он дорам, ки имшаб ниммаст, пойкубон кўзаи дурдӣ ба даст сар ба бозор қаландар дар ниҳам, пас ба як соат бибозам ҳар чӣ ҳаст. То кай аз тазвир бошам худнамой, То кай аз пиндор бошам худпараст? Пардаи пиндор мебояд дарид, Тавбаи зуҳҳод мебояд шикааст, Вақти он омад, ки дасте барзанам, Чанд хоҳам будан охир пойбаст? Соқиё, дардеҳ шаробе дилкушой, Ҳин, ки дил бархост ғам дар сар нишаст. Ту бигардон давр то мо мардвор, Даври гардун зери пой орем паст. Муштариро хирқа аз сар баркашем, Зўҳраро то ҳашр гардонем маст. Пас чу Аттор аз ҷиҳат берун шавем, Беҷиҳат дар рақс оем аз аласт. 

***** ***** ***** *****  

- 39 -

Абдураҳмони Ҷомӣ  Чу ашки хештан ғалтам миёни хоку хун шабҳо, Зи рашки он ки бинам ҷоми майро лаб бар он лабҳо. Шудӣ машҳури шаҳр он сон ки ҳамчун ʺСураи Юсуфʺ, Ҳамехонанд тифлон қиссаи ҳуснат ба мактабҳо. Ба хоб ар бар дарат ёбанд ҷо ҷонҳои муштоқон, Ба бедорӣ куҷо оянд дигар сўйи қолабҳо?! Зи ту ҳар шаб зи бас ё раб равад, ба р осмон афтад, Малоикро ғалат дар сабҳа аз ғавғои ёрабҳо. Танамро з‐оташи дил ҳар дам афзояд табе дигар, Худоро, эй  аҷал , раҳме, ки ҷонам сўхт з‐ин табҳо! Шудам бадбахт з‐ашки худ, нашуд, оре маро ҳаргиз, Саодатмандие рўзӣ аз ин сайёра кавкабҳо. Зи ҳафтоду ду миллат кард Ҷомӣ рў ба ишқи ту, Бале, ошиқ надорад мазҳабе ҷуз тарки мазҳабҳо.  

***** ***** ***** *****   Муаллим, гў, мадеҳ таълими бедод он парирўро, Ки ҷуз хўйи накў лоиқ набошад рўйи некўро. Маро чашми накўиӣ буд аз он бадхў, чӣ донистам, Ки хоҳад гўш кардан дар ҳаққи ман қавли бадгўро. Рақибо, чун ба раҳ мебиниям афтода, раҳме кун, Яке з‐ин сў хиромон бигзарон он сарви дилҷўро. Агар пои сагаш мебўсам, эй носеҳ, мазан таъна, Ки ман рўзе ба кўйи ошноӣ дидаам ўро, Ба ҷойи ҳар сари мў бар тани ман бод сад ништар, Агар хоҳам зи дарди дўст холӣ як сари мўро. Наяфтодӣ миёни хоку хун ҳардам, агар будӣ, Ба роҳаш рўйи афтодансиришки бераҳу рўро. Чунин ошуфтаву расво ба кўйи ў марав, Ҷомӣ, Мабодо, к‐аз ту ор ояд сагони он саги кўро. 

 ***** ***** ***** *****   

- 40 -

Рахна кардӣ дил ба қасди ҷон мани девонаро, Дузд, оре, баҳри коло мешикофад хонаро. Тухми меҳри холи ў дар маяфган, эй рақиб, Беш аз ин зоэъ макун дар санги хоро донаро. Хез, гў, машшота, к‐андар зулфи мушкинат намонд, Баски дилҳо шуд гиреҳ вақти гузаштан шонаро. Меканам сина ба нохун карда рў дар кўйи ту, Мекушоям равзане сўйи ту ин вайронаро. Оқибат хоҳам зи ту бегона гаштан, чун кунам, З‐ошно пеши ту қадр афзун бувад бегонаро.   Ишқ ёкрангӣ тақозо мекунад в‐ин равшан аст, В‐арна шамъ оташ чаро зад аҳмчу худ парвонаро. Ҷомӣ аз худ рафт, аз он бут қисса кам гў, эй рафиқ, Мустамеъ дар хоб шуд, кўтоҳ кун афсонаро. 

***** ***** ***** *****   Кори мо ҷуз фикри мурдан нест дур аз ёри мо, Ваҳ, ки ёри мо нагардад ҳеҷ фикри кори мо. Рўй дар девори ғам шабҳо ба сар бурдан чӣ суд, Гар на он маҳ бар занад як шаб сар аз д евори мо. Чанд худро беш қиммат мениҳӣ, эй порсо, Худфурўширо ривоҷе нест дар бозори мо. Мекунад пок аз сиришки сурх рўйи мо рақиб, В‐аз ҳасад дидан наёрад ранг бар рухсори мо. Гарчӣ шуд сарҳалқа аҳли маърифатро шайхи шаҳр, Сар намедорад бурун аз ҳалқаи зуннори мо. Гўша кун, гў, турраи дастори худ, зоҳид, чу шуд‐ Дурдполои ҳарифон  гўшаи дастори мо. Гуфтам аз бўйи ту шуд боди сабо, аттор, гуфт:   ‐ Ҷомӣ, аз анфоси худ акнун туӣ аттори мо. 

***** ***** ***** *****     

- 41 -

дардмандам, оҷизу бемору танҳову ғариб, ҳоли худ машрўҳ гуфтам, вақти лутф аст, эй табиб. Ҳар шифо дар ҳуққаи лаъл асту он дар дасти туст, Ҳуққа бикшову каромат кун шифое анқариб. Ҷўшиши дарё фазлат неку бадро шомил аст, Гарчӣ аз бад бадтарам, ҳошо, ки монам бенасиб. Ошиқи беморро васли ҳабиб омад илоҷ, З‐остонат чун равам, чун ҳам табибӣ, ҳам ҳабиб? Бо ту дастовези ман танҳоиву ғурбат бас аст, Бо ғарибон лутфу раҳмат нест аз хўят ғариб. Умр ширин, айш хуш аз давлати васли ту буд, Ло бақоӣ баъдаҳу ялҷу вало айшӣ ютиб. Банда Ҷомиро ба мискинони ин даргоҳ бахш, Истаҷиб ҳоз‐ад‐дуо фӣ шаъниҳу ё мустаҷиб.       ***** ***** ***** ***** 

                   

- 42 -

Бадриддини Ҳилолӣ  Эй нури Худо, дар назар аст рўйи ту моро, Бигзор, ки дар рўйи ту бинем Худоро. То накҳаташ ҷонбахши ту ҷонбахши сабо шуд, Хосияти Исост дами боди саборо. Пеши ту дуо гуфтаму дашнпм шунидам, Ҳаргиз асаре беҳтар аз ин нест дуоро. Он рўз, ки таълими ту мегуфт муаллим, Бар лавҳи ту нанбишт магар ҳарфи вафоро? Ҳарчанд ки хубон ҳама дар роҳи ту хоканд, Ҳайф аст, ки бар хок ниҳӣ он кафи поро. Мехостам осуда ба кунҷе бинишинам, Болои ту ногоҳ барангаехт балоро, Гар ёд кунад майли Ҳилолӣ, аҷабе нест, Шоҳон, чӣ аҷаб, гар бинавозанд гадоро.  

***** ***** ***** *****   Ҷон хуш аст, аммо наехоҳам, ки ҷон гўям туро,  Хоҳам аз ҷон хуштаре бошад, ки он гўям туро. Ман чӣ гўям, к‐он чунон бошад, ки ҳадди ҳусни туст? Ҳам ту худ фармо, ки чунӣ, то чунон гўям туро. Ҷони ман бо он, ки хос аз баҳри рафтан омадӣ, Соате биншин, ки умри ҷовидон гўям туро. То рақибонро набинам хушдил аз ғамҳои хеш,   Аз ту бинам ҷавру бо худ меҳрубон гўям туро. Баски мехоҳам, ки бошам бо ту дар гуфтушунид,  Як сухан, гар бишнавам, сад достон гўям туро. Қиссаи душвори худ пеши ту гуфтан мушкил аст, Мушкиле дорам, намедонам чӣ сон гўям туро.  Хуштар аз меҳр аст ҳар ҷавре, ки бо ман мекунӣ, Моҳи ман хуш нест, гар номеҳрубон гўям туро. Ҳар куҷо рафтӣ Ҳилолӣ оқибат расво шудӣ, Ҷойи он дорад, ки расвои ҷаҳон гўям туро.   

- 43 -

***** ***** ***** *****   Тарки ёрӣ кардию ман ҳамчунон ёрам туро, Душмани ҷонию аз ҷон дўсттардорам туро. Гар ба сад хори ҷафо озурда созӣ хотирам, Хотири нозук ба барги гул наязорам туро. Қасди ҷон кардӣ, ки яъне даст кўтаҳ кун зи ман, Ҷон зи каф бигзораму аз даст нагзорам туро.                                                                 Гар бурун оранд ҷонамро зи хилватгоҳи дил, Нест мумкин, ҷони ман, к‐аз дил бурун орам туро. Як‐ду рўзе сабр кун, эй ҷони бар лаб омада, З‐он ки хоҳам дар ҳузури дўст биспорам туро. Инчунин, к‐аз савти мутриб базми айшат бар садост, Мушкил огоҳӣ шавад аз нолаи зорам туро. Гуфтӣ: ″Мехоҳам Ҳилолиро ба коми душманон″, Ин сазои ман, ки бо худ дўст медорам туро. 

***** ***** ***** *****   Гаҳ намак резад ба хум, гаҳ бишканад паймонаро, Мўҳтасиб то чанд дар шўроварад майхонаро? Ҳар куҷо як шаб зи сўзи хеш гуфтам шаммае, Шамъро бигдохтам, оташ задам паймонаро. Қиссаи ҳиҷрони ман афсона шуд, ин ҳам хуш аст, Пеши ў шояд рафиқе гўяд ин афсонаро. Ин ҳама бегонагӣ бо ошноён бас набуд, К‐ошнои хеш кардӣ мардуми бегонаро, Аз Ҳилолӣ дигар, эй носеҳ, хирадмандӣ маҷў, Беш аз ин таклифи ҳушёрӣ макун девонаро. 

***** ***** ***** *****       

- 44 -

Эй шўх, бикўш ошиқи хунинҷигареро! Шўхӣ, бикун ин кор, ки куштӣ дигареро. Хоҳӣ, ки зи ҳар су назаре сўйи ту бошад, Зинҳор маранҷон дили соҳибназареро! Рўзе, ки дари фақр ба рўям бикушоянд, Аз олами боло бинамоянд дареро, Сар хок шуд аз саҷдаи он кофири бадкеш, То чанд парастам зи Худо бехабареро. Аз гўшаи майхона бурун ой, Ҳилолӣ, Шояд, ки бубинем бути ҷилвагареро. 

***** ***** ***** *****                        

- 45 -

Сайидои Насафӣ  Ғунчахуспиҳо дар оғўши чаман дорад маро, Ҳифз абрўйи ту дар ҳар пираҳан дорад маро. Чун сипанд, имрўз беоромам аз савдои Ҳинд, Ёди хокистарнишинӣ беватан дорад маро.  Мехўрам аз баҳри ҳар як мисраъ чандин печу тоб,  Мўйи оташдида савдои сухан дорад маро, Ғунчаи тасвирро аз нола овардам ба ҳарф, Бар лаб ангушти таҳайюр он даҳан дорад маро, То шуд ў аз базм берун, ман шудам хилватнишин, Ёди умри рафта дур аз анҷуман дорад маро. Пушти худ бар Бесутун, чун нақши Ширин, мондаам,  Маҳви ширинкории худ Кўҳкан дорад маро. Сайидо, бар куштаи симоб ҳасрат мебарам, Баски беором он симинбадан дорад маро. 

***** ***** ***** *****   Дил бар чаман мабандед, оташзада сароест, Ком аз ҷааҳон маҷўед, саҳрои Карбалоест. Эй боғбон, дар ин боғ, оҳиста неҳ қадамро, Ҳар гул сари шаҳидест, ҳар барг бенавоест. Дар кўйи ишқбозӣ мардона по гузоред,  Ҳар манзиле тилисмест, ҳар гом аждаҳоест. Ошиқ мисоли ваҳдат, зоҳид самоъи касрат, Дар ҳар диле хаёле, дар ҳар саре ҳавоест. Чун шамъ, обу оташ карданд созворӣ, Моро ба нафси саркаш имрўз моҷароест. Азбаски баҳри рўзӣ гардидаам ҷаҳонро, Дастор бар сари ман чун санги осиёест. Нисбат диҳанд хубон бо сарв қадди худро, Бошад саре бутонро ҳар ҷо бараҳнапоест. Азбаски боғбонон карданд пунба дар гўш, Ҳар чуғз дар гулистон мурғи сухансароест. 

- 46 -

Чун зулфи хеш, он шух печида сар зи пандам, Ҳар ҳарфи ман ба гўшаш гўё ҳазорпоест. Оғози ишқ дилро, эй Сайидо, маёзор, Бо ў бикун мадоро ёри навошноест. 

***** ***** ***** *****   Мурғи беболу паре дидам, дилам омад ба ёд, Нолаи чуғзе шунидам, манзилам омад ба ёд.  Аз фиреби ваъдаҳои ў шудам розӣ ба марг, Шаб ҳама шаб дасту теғи қотилам омад ба ёд. Дар талоши баҳр, чун гирдоб саргардон шудам, Ҳасрати лабҳои хушки соҳилам омад ба ёд. Сар назад аз киштзори умри ман ғайр аз сипанд, Сўхтам, чун мазраи беҳосилам омад ба ёд. Сайидо дидам ба хокафтода барги лоларо, Теғи ноҳақхўрда сайди бисмилам омад ба ёд.  

***** ***** ***** *****   Дил чун мутеъ гашт, чароғи назар шавад, Фарзанди нек ҷойнишини падар шавад. Нахле, ки бар надод, шавад боғбон кабоб, Хун мехўрад падар чу писар беҳунар шавад. Сўйи муҳит дўш давидам зи ташнагӣ, Обе наёфтам, ки лаби коса тар шавад. Берун намекунад зи қафас тутии маро, Гар хони рўзгор пур аз найшакар шавад. Ашкам зи дида пой ба рўям ниҳодааст, Ин тифл рафта‐рафта худобехабар шавад. Акси рухи ту зинда кунад ҷони мурдаро, Тарсам, ки рўйи оинаҳоро хабар шавад. Хат ҳам дамиду фитнаи он чашм кам нашуд, Золим чу пир гашт, ситамгортар шавад. Бар боғбон умеди самар аз ниҳол нест, Нахле, ки солхўрда шавад борвар шавад. 

- 47 -

Эй Сайидо, чӣ суд аз ин кимиёгарӣ, Толеъ агар мадад бикунад, хок зар шавад. 

***** ***** ***** *****   Зи чоки сина дуди оҳи ман гулгун бурун ояд, Зи марҳам даст бояд шуст аз захме, ки хун ояд. Макун бетаоқатӣ, ҳамчун сипанд аз сўхтан, эй дил, Нишин чандод, ки аз хокистарат оташ бурун ояд. Дили маҷрўҳи ман ҳаргаҳ, ки созад ёд марҳамро, Садои теша дар гўшам зи кўҳи Бесутун ояд. Шаванд аз баҳри обу дона аҳли ҳирс савдоӣ, Зи нақши пойи мўр овози занҷири ҷунун ояд. Маро саргашта дорад, Сайидо, завқи сари кўҳе, Ки, ҳамчун Карбало, аз мушти хокаш бўйи хун ояд. Дилам дар кўйи ў рафтасту ҳайронам, ки чун ояд? Нафас ҳар гаҳ, ки бо ёдаш барорам, бўйи хун ояд? Маро Лайливаше кардаст саргардон ба саҳрое, Ки ҷои гирдбод аз хоки ў Маҷнун бурун ояд. Худо аз санг пайдо мекунад ризқи ҳунарварро, Барои рўзии Фарҳод шир аз Бесутун ояд. Зи печутоби оҳи ман бикун андеша, эй золим, Битарс аз хона он море, ки беафсун бурун ояд. Нагардад марг садди роҳ гирудори ошиқро, Садои теша дар гўшам ҳанўз аз Бесутун ояд. Зи девонхонаи арбоби давлат пой кўтаҳ кун, К‐аз ин дарҳо ба гўш овози занҷири ҷунун ояд. Ҳунарвар мешиносад, Сайидо, қадри ҳунарварро, Ба таклифи мани девона аз саҳро ҷунун ояд. 

***** ***** ***** *****   Чу берун аз чаман он сарви яктогард меояд, Ба домангирии ў бўйи гул, чун гард меояд. Чу дуздон, карда худро ҷамъ дар фонўс зиндонӣ Магар дар базми риндон он маҳи шабгард меояд? 

- 48 -

Ба эҳсон дод Ҳотам душмани худро сарафрозӣ, Ба хасми худ муравват сохтан аз мард меояд. Кадомин ғунча дар гулзор месозад масеҳоӣ, Ки аз гулҳои боғ имрўз бўйи дард меояд? Нигаҳ аз гўшаи чашмони ў мастона мехезад, Барои пурсиши дилҳои ғампарвард меояд. Хазон оварда дар саҳни чаман пайғоми навмедӣ, Насим аз бўстон берун зи оҳи сард меояд. Бикаш пойи тамаъ, эй Сайидо, бар каҳрабо бингар, Ки дар пеши пари коҳе ба ранги зард меояд. 

***** ***** ***** *****   Маро аз тавфи кўят шиквае дар дил намебошад, Ғуборамро назар бар дурии манзил намебошад. Дили маҷрўҳи муштоқи ту дорад бар ҷафо сабре, Ба хоку хун тапидан расми ин бисмил намебошад. Ниҳоли сарв дорад бо тиҳидастӣ сару барге, Дили озода ҳаргиз бо самар моил намебошад. Нигаҳ дорад шубон з‐офоти гургон гўсфандонро, Тааддӣ дар диёри ҳокими одил намебошад. Надорад хонаи дарвезагар занҷиру дарбанде, Гиреҳ, чун ғунча, бар пешонии соил намебошад. Назар ба р суфраи мунъим надорад муфлисе қонеъ, Зи дарё шиква ҳаргиз бар лаби соҳил намебошад. Таҳаммул мекунанд аҳли ризо таҳқири гардунро, Ҷадал бо хасм кори мардуми оқил намебошад. Нагардад, чун ҳарисон, чашми гирдоб аз тараддуд пур Ба ҷуз саргаштагӣ ин қавмро ҳосил намебошад. Зи киштам, рўзгоре шуд, кафи афсўс мерўяд, Ба дасти хўшачинам донае ҳосил намебошад. Намегардад бурун гарди касодӣ аз дукони ман, Ба савдои матои ман касе моил намебошад. Ҳубоб аз дастбурди мавҷи бепарво чӣ ғамм дорад? Кудурат аз касе дар табъи дарёдил намебошад. 

- 49 -

Кушоде мешавад аз аҳли ҳиммат бастагиҳоро, Гиреҳ во кардани соҳибкарам мушкил намебошад. Чу боди субҳдам, доранд савдои сафар бар сар, Ба гулзори ҷаҳон як сарви подаргил намебошад. Ба по занҷир шуд як сўзани бишкаста Исоро, Балое бадтар аз ҳамроҳи ноқобил намебошад. Зи дунё, Сайидо, моро муроде бар намеояд, Яқин шуд ғайри навмедӣ дар ин манзил намебошад. 

***** ***** ***** *****   Бе гуфтугўй ризқ муҳайё намешавад,  Ин қулф бе забони талаб во намешавад. Кай меравад зи паҳлўи мунъим гурусначашм? Гирдоб дур аз лаби дарё намешавад. Рангинии қабо накунад пирро ҷавон, Барги хазон баҳори тамошо намешавад. Беморро ғизои мувофиқ кунад даво, Бе тарбият заиф тавоно намешавад. Хулқи хуши наҷобати зотист мўҳтарам, Ҳанзал ба рангу бў гули раъно намешавад. Афтодааст номи сахо аз забони халқ, Ин хайма, умрҳост, ки барпо намешавад Гирдоб, чун садаф нашавад соҳиби гуҳар, Ҳорис ба саъй молики дунё намешавад. Нодон ба гуфтугў нашвад соҳиби сухан, Чуғз аз ҳазор оина гўё намешавад. Занҷиру қуфл нест ба девона садди роҳ, Мавҷи ҳубоб монеи  дарё намешавад. Эҳроми Каъбаро ба тасаввур макун тамом, Ин роҳ қатъ бе мадади по намешавад. Аз бадниҳод чашми накўӣ тамаъ мадор, Кури зи модар омада бино намешавад. Маъшуқро муҳаббати ошиқ диҳад ривоҷ,  Юсуф чаро ба коми Зулайхо намешавад? 

- 50 -

То ғунчаи даҳон‐ш пур аз зар намекунам, Аз ҳеҷ боб роҳи сухан во намешавад. Ту барқи бемуруввату ман кишти бесамар, Охир, миёни мову ту савдо намешавад. Рухсори худ дареғ мадор аз нигоҳи мо, Аз боғ мева кам ба тамошо намешавад. Дилгир нест синаам аз оҳ, Сайидо, Маҷнун ғубори хотири саҳро намешавад. 

***** ***** ***** *****   Нафси саркашро мусаххар ақли пуртадбир кард, Саг чу шуд девона ўро метавон занҷир кард. Бе мураббӣ зери гардун мўътабар натвон шудан, Моҳи навро рафта‐рафта чарх оламгир кард. Бо бузургони ҷаҳон густох будан хуб нест,   Охир ин беиззатӣ бар Кўҳкан таъсир кард. Беибо натвон ба базми тундхўён по ниҳод, Бе муҳобо такя натвон бар дами шамшер кард. То  ба пойи хум нарафтам соғарам ёрӣ надод, Дастгирӣ бо мани афтода рўҳи пир кардч Мераванд аҳли тамаъ дар базмҳо девонавор, Метавон дарҳои меҳмонхонаро занҷир кард. Қомати хилватнишинон мекунад кори камон, Метавон мисвоки зоҳидро нишони тир кард. Водии девонагӣ ҷойи фароғат будааст, Хоби роҳат пой то дар хонаи занҷир кард. Сайидо, ризқи ҳунарвар мерасад дархўрди кор, Рўзии Фарҳодро гардун зи ҷўйи шир кард. 

***** ***** ***** *****   Зи шаҳр имрўз аз дасти ту, эй гулпираҳан, рафтам, Ба худ печида, ҳамчун гирдбод, аз хештан рафтам. Маро кай метавонанд аз забонҳо ҷамъ кард акнун? Ман он рози ниҳон будам, ки берун аз даҳан рафтам. 

- 51 -

Ба ёди чашмат имшаб хоб дидам оҳўи мушкин, Тасаввур карда зулфатро ба  саҳрои Хутан рафтам. Сарангуштам зи дандони надомат шўълаафшон шуд, Сазои он, ки ҳамчун шамъ, дар ҳар анҷуман рафтам. Зи бўйи гул шунидам то ҳадиси бевафоиро, Чу тифли ғунча, пеш аз марг дар фикри кафан рафтам. Ба худ афғонкунон мегуфт дар кунҷи қафас булбул: ″Фаромўш он қадар гаштам, ки аз ёди чаман рафтам″. 

***** ***** ***** *****   Дили девонаи худро нишон кардам, надонистам, Нишони тири он абрўкамон кардам,надонистам. Ба сад афтодагӣ, чун меҳр, бурдам роҳ дар кўяш, Ба он бемеҳр худро меҳрубон кардам, надонистам. Ба уммеде, ки рўзе по ниҳад бар хонаи чашмам, Сари худ фарш бар ҳар остон кардам, надонистам. Яқинам шуд, ки бо бегонагон дорад сари улфат, Ба худ ман ошно ўро гумон  кардам, надонистам. Ба ёди муттакои абруи ў, Сайидо умре, Чу ҷавҳар, бар дами теғ ошён кардам, надонистам. 

***** ***** ***** *****   Хабар мегўяд аз рози дарун лабҳои хомўшам, Занад паҳлў ба рўйи ҳалқаи дар ҳалқаи гўшам. Шудам пиру намеояд бурун гаҳвора аз ёдам, Қадам дар мулки ҳастӣ то ниҳодам, хонабардўшам. Қландармашрабам, бо аҳли дунё рў намеорам, Гаҳе оинаи урёнаму гоҳе намадпўшам. Сабук, чун сўйи гул, аз ҷо зи хоби ноз бархезам, Биҳамдуллаҳ, ки дасти тарбият дур аст аз дўшам. Шукуфтан рафтааст, эй Сайидо, умрест аз ёдам, Сухан бисёр дорам бар лабу чун ғунча, хомўшам. 

***** ***** ***** *****   

- 52 -

Бипўш аз ҳастии худ чашму айши ҷовидонӣ кун, Нишин дар кунҷи хилватхонаи худ, комронӣ кун! Мадеҳ раҳ дар ҳарими хоси худ васвоси шайтонро, Ба ҳар ҷо по ниҳӣ атрофи худро посбонӣ кун! Рухи худ меҳр вақти шом созад аз шафақ гулгун, Ту ҳам аз ҷоми май дар мавсими пирӣ ҷавонӣ кун! Фалакро ҷомаи фатҳ аст дар бар хилъати нилӣ, Либоси хешро, то метавонӣ, осмонӣ кун! Надорад ҳеҷ суде ин замон ангушт хоидан, Кӣ гуфт, эй шамъ дар аввал ба оташ ҳамзабонӣ кун? Табассумҳои рангин ғунчаро дар зери по бошад, Ғами айём агар дилтанг созад, шодмонӣ кун! Дили хун гаштаамро аз лаби худ шаодмон гардон, Сабўи бодаамро пур зи оби зиндагонӣ кун! Агар хоҳӣ ба занҷир оварӣ пойи бузургонро, Бирав дар мулки Ҳинду чанд рўзе филбонӣ кун! Бувад розӣ марги хеш дар кунҷи қафас булбул, Макаш теғ аз ниёми кину бо мо меҳрубонӣ кун! Агар хоҳӣ гузорӣ, Сайидо, сар дар рикоби ў, Ба барқи гарм рав якчанд рўзе ҳамъинонӣ кун! 

***** ***** ***** *****              

- 53 -

Сайфи Фарғонӣ  Андар ин даврон маҷў роҳат, ки кас осуда нест, Табъи шодиҷўй аз ғам як нафас осуда нест. Дар замони нокасон осуда ҳам нокас бувад, Нокасе натвон шудан гарчанд кас осуда нест. Ҳар чӣ дар дунё вуҷуде дорад, ар худ зарра аст, Аз хилофи зидди худ ў низ бас осуда нест. Гарчӣ хокаш дар паноҳи хештан гирад чу об, Зоташ ар эмин бувад, аз бод хас осуда нест.  Андар ин давлат, ки халқе поймоли меҳнатанд, Гар касе дорад ба неъмат дастрас осуда нест. Одамии талхайш аз золимони туршрўй, Ҳамчу ширинӣ зи иброми магас осуда нест. Гарчи дар зер аст, дорад чун касе болои ўст, Чун харони боркаш зин бар фарас осуда нест. Аз барои он, ки мардум андар ў шар мекунанд, Шаб зи бими рўз чун дузд аз асас осуда нест. Мурғ куро ҷой андар боғ бошад чун дарахт, Гар бигирию бидорӣ дар қафас осуда нест. Аз пайи таҳсили осоиш мабар бисёр ранҷ, Ҳар кӣ ў дорад ба осоиш ҳавас осуда нест. 

***** ***** ***** *****   Ҳам дилбари ман бо ман дилдор шавад рўзе, Ҳам гулшани бахти ман бехор шавад рўзе. Андар раҳи ў набвад ҷон кандани ман зоеъ Он кас, ки зи ишқи ў бемор шавад рўзе. Худро ба умеди он дилшод ҳамедорам, Кон кас ки ғамаш хўрдам, ғамхор шавад рўзе. Бошад, ки шабе моро шукре бувад аз васлаш, Вар не гила аз ҳаҷраш ночор шавад рўзе. Бинмуд маро ишқаш осону надонистам, Кин кор бадин ғоят душвор шавад рўзе. 

- 54 -

Ҳамчун нафаси Исо дар мурда дамад рўҳе, Он кас, ки зи ишқи ў бемор шавад рўзе. Аз сиккаи меҳри ў муҳр ар чу дирам гирӣ, Аз нақди ту ҳар як ҷав динор шавад рўзе. Дар дида дили худро бар ханҷари ў зан, Сайф, Кон мурғ, ки накшандаш мурдор шавад рўзе. Бе моҳи рухаш бахтам шабҳост, ки мехўсбад, Давлат  бувад, ар ногаҳ бедор шавад рўзе.  Он ғам, ки ҳамеомад аз ҳар тарафе даҳдаҳ, Гар кам накунад якяк, бисёр шавад рўзе. Бо меҳнати ишқи ту уммед ҳамедорам, Кин давлати сармастам ҳушёр шавад рўзе. 

***** ***** ***** *****   

Ёр дил бирбуду аз манн рўй пинҳон карду рафт, Он гули хандон маро чун абр гирён карду рафт. То ба занҷири касе сар дарнаёрад баъд аз ин, Ҳалқае аз зулфи худ дар гардани ҷон карду рафт. Юсуфи хандон, ки рўяш мулки Мисри ҳусн дошт, Хона бар Яъқуби гирён байтул эҳзон карду рафт. Манн бад‐он сон кӣ будам, диданд мардум ҳоли ман, Омад он сангиндилу ҳолам бад‐ин сон карду рафт. Аз фароғат бандаро сад ҳамчу Хусрав мулк буд, Ў ба Ширинем чун Фарҳод ҳайрон карду рафт. 

***** ***** ***** *****    Номи ту гар бар забон ронам, забонам хуш шавад, Чун забон аз ту сухан гўяд, даҳонам хуш шавад. Гар лабам бар лаб ниҳӣ чун кўзае ширин чу ҷон, Дар тани ҳамчун сабў оби равонам хуш шавад. Эй табиби ошиқ, аз дорушшифои васли худ, Шарбате бифрист, то бемори ҷонам хуш шавад. Айши ман равнақ пазирад, гар писандӣ шеъри ман, 

- 55 -

Гар ба ширинӣ расад, он обу нонам хуш шавад. Дил чу бўстонест бебарг аз зимистони фироқ, Дар наво оям чу мурғ, ар бўстонам хуш шавад. Аз муҳибби васл агар бар ман вазад боди рабеъ, Ҳам дарахтам гул кунад, ҳам гулситонам хуш шавад. Бе гули рўйи ту хуш‐хуш бонг мекардам чу зоғ, Баъд аз ин чун нолаи булбул фиғонам хуш шавад. Чун ба номи ту расад дастам гаҳи таҳрири шеър, Килк ҳамчун найшакар андар банонам хуш шавад. Сайфи Фарғонӣ ҳамегўяд ба лутф аз ҳазратат, Гар биябам як назар ҳар ду ҷаҳонам хуш шавад. 

***** ***** ***** *****   Лаби гул дар табассум омад боз, Булбул андар тараннум омад боз.  Даҳани безабони гул зи сабо Белаб андар табассум аомад боз. Булбул аз баҳри саргузашти фироқ, Бо гул андар такаллум омад боз. Ин ҳама чист, ҳеҷ медонӣ? Ҳуснро ишқ дар дум омад боз. Бар замин кишти осмонгунро, Инак аз лола анҷум омад боз. Аз шукуфа дарахти қайди заранг, Бо зарпўши қоқум омад боз. Бар гиребони гул чу гўй гиреҳ, Ғунча чун тугма саргум омад боз. Буд чун мор муҳрае в‐аз хор, Неш бар дум чу каждум омад боз. Сабза саҳро чу ўашм равшан кард, Равнақаш баҳри мардум омад боз.  

***** ***** ***** *****    

- 56 -

Салмони Соваҷӣ  Дар азал акси майи лаъли ту дар ҷом афтод, Ошиқи сўхтадил дар тамаъи хом афтод. Ҷомро аз шакари лаъли лабат нуқле кард, Рози сарбастаи хум дар даҳани ом афтод. Холи мушкини ту дар орази гандумгун дид, Одам омад зи пайи донаву дар дом афтод. Бод зуннори сари зулфи ту аз ҳам бикушуд, Сад шикаст аз тарафи куфр бар Ислом афтод. Ишқ бар куштани ушшоқ тафоул мекард, Аввалин қуръа, ки зад бар мани бадном афтод. Ишқам аз рўйи тамаъ пардаи тақво бардошт, Табл пинҳон чӣ занам ташти ман аз бом афтод. Дўш Салмон ба қалам шарҳи ғами дил медод, Оташ андар варақу дуд дар ақлом афтод. 

***** ***** ***** *****   Мастию ишқ аз азал пешаву оини мост, Дини ман ин асту бас кист, ки бо дини мост? Хоки дари мастаба з‐оби Хизир беҳтар аст, Чашмаи нчшини мо ҷуръаи дўшини мост. Риндию майхорагӣ қисми ман имрўз нест, Одати дерини дил пешаи пешини мост. Бистару болини ман то нашавад хоку гул, Хоку гили мастаба бистару болини мост. Кунҷи харобот агар маскани мо шуд, чӣ шуд? Ганҷи ду олам ба нақд дар дили мискини мост. Нақшу нигори ҷаҳон ҳеҷ мабин дар ҷаҳон, К‐он чи назар мекунӣ нақши нигорини мост. 

***** ***** ***** *****   То зи моҳи талъатат тарфи ниқоб афтодааст, Ларза аз акси рухат бар офтоб афтодааст. 

- 57 -

Раҳмате фармо, ки аз борони ашки чашми ман, Мардуми бечораро дар хона об афтодааст. Мекашад мискин дилам тоби таноби турраат, Чун кунад дар гардани ў ин таноб афтодааст. Хайли хунхори хаёл атрофи чашми ман гирифт, Он чунон, к‐аз дидаи ман роҳи хоб афтодааст. Ҳамдаме дорам азиз аз ман ҷудо хоҳад шудан, Лоҷарам мискин дилам дар истироб афтодааст. Чашми мастат дидаам рўзе дар он мастӣ ҳанўз, Дар хароботи муғон Салмон хароб афтодааст. 

***** ***** ***** *****   Дўшам он гулчеҳра дар оғўш буд, Ҳаббазо вақте ки моро дўш буд. Лаб ба лаб, рухсор бар рухсор буд, Рў ба рў, оғўш дар оғўш буд. Ҳарчи он ҷуз бода буд макрўҳ гашт, Он чӣ ғайр аз дўст буд фармўш буд. Аз майи лаъли лабаш то субҳдам Бонги ҳоёҳуй нўшонўш буд. Аз нишоти ҷуръаи паймони мо, Ақлу ҷон сармасту дил мадҳуш буд. Аз хурўши мо фалак буд дар хурўш, То хурўси субҳдам хомўш буд. Зуҳраву хуршедро аз рашки мо, Бар фалак хуни ҷигар пурҷўш буд. Субҳ ногаҳ аз сари мо баргирифт Пардаи шабро, ки он сарпўш буд.  Азми рафтан кард ҷое дилбарам, Он ҳам аз бими бади бадгўш буд. Рехт Салмон дар пайаш аз дидагон Гавҳаре, к‐аз лутфи ў дар гўш буд.  

***** ***** ***** *****   

- 58 -

 Эй чини сари зулфат маъвои дили Салмон, Маъвои ҳама дилҳо чун ҷойи дили Салмон. Гар ишқи ту бо Салмон ин шева кунад охир, Эй вой дили Салмон, эй вой дили Салмон. Аз рўю лабат моро ҳам гулшакаре фармо, Зеро ки зи ҳад бугзашт савдои дили Салмон. Ҷону хираду динам бирбуд лаби лаълат, Он рўз, ки мекардӣ яғмои дили Салмон. Зулфат ба сарандозӣ дарбохт басе сарҳо, Ё раб, ба сар андозаш дар пойи дили Салмон. Бар ҳар тарафат халқе саргашта чу Салмонанд, Лекин ту наегирӣ ҷуз пойи дили Салмон. 

***** ***** ***** *****                      

- 59 -

Фахридини Ироқӣ  Нахустин бода кандар ҷом карданд, Зи чашми масти соқӣ вом кардан. Чу бо худ ёфтанд аҳли тарабро, Шароби бехудӣ дар ҷом карданд. Лаби майгуни ҷонон ҷом дар дод,  Шароби ошиқонаш ном карданд. Зи баҳри сайди дилҳои ҷаҳоне, Каманди зулфи хубон дом карданд. Ба гетӣ ҳар куҷо гар бедиле буд, Ба ҳам карданду ишқаш ном карданд. Сари зулфи бутон ором нагрифт,  Зи бас дилҳо, ки беором карданд. Чу гўйи ҳусн дар майдон фиганданд, Ба як чавгон ду олам ром карданд. Зи баҳри нуқли мастон аз лабу чашм, Муҳайё пиставу бодом карданд. Аз он лаб, каз дари сад офарин аст, Насиби бедилон дашном карданд. Ба маҷлис неку бадро ҷой карданд, Ба ҷоме кори хосу ом карданд. Ба ғамза сад сухан бо ҷом бигуфтанд, Ба дил забрў дусад пайғом карданд.  Ҷамоли хеитанро ҷилва доданд, Ба як ҷилва ду олам ром карданд. Дилеро то ба даст оранд ҳар дам, Сари зулфайни худро дом карданд. Ниҳон бо маҳраме розе бигуфтанд, Ҷаҳонеро аз он эълом карданд. Чу худ карданд рози хештан фош, Ироқиро чаро бадном карданд.                           ***** ***** ***** *****  

 

- 60 -

Боз ҳаҷри ёр домонам гирифт, Боз дасти ғам гиребонам гирифт. Чанг дар домони васлаш мезанам, Ҳаҷраш андартохт домонам гирифт. Ҷон зи тан аз ғусса берун хост шуд, Меҳнат омад домани ҷонам гирирфт. Дар ҷаҳон як дам набудам шодмон, Зон замон, кандўҳи ҷононам гирифт. Оташи савдош ногаҳ шўъла зад,  Дар дили ғамгини ҳайронам гирифт. То чӣ бад кардам, ки бад шуд ҳоли ман, Ҳар чи кардам, оқибат онам гирифт.   ***** ***** ***** *****   Эй зи ғами фироқи ту ҷони маро шикояте, Бар дари ту нишастаам мунтазири инояте. Гарчӣ бимирам аз ғамат ҳам, накунӣ ба ман назар, В‐ар ҳама хун кунӣ дилам ҳам накунӣ шикояте. В‐арна нисори ту кунам, ҷон набарам зи дасти ту. Нест аз он ки то абад ишқи туро ниҳояте. Дил фироқ гашт хун, ҷон ба лаб омад аз ғамат, Раҳматам ояд, ар кунам аз ғами ту ҳикояте. Бар дари ман ҳавои ту ҷони азиз, эй дареғ, Кушт маро ҷафои ту бесабаби ҷинояте. Хаста Ироқӣ они туст, дур макун зи даргаҳаш, То наравад фиғонкунон аз ба ҳар вилояте.     ***** ***** ***** ***** Ҷуз дидани рўйи ту маро рои дигар нест, Ҷуз бар сари кўйи ту тамошои дигар нест. В‐ин ҷони мани шефтаро ҷуз сари зулфат, Андар ҳама гетӣ сари савдои дигар нест. Як лаҳза ғамат аз дили ман менашавад дур, Гўйӣ, ки ғаматро ҷуз аз ин рои дигар нест. Як бўса рабудам зи лабат дил дигаре хост, 

- 61 -

Фармуд фироқи ту, ки фармойи дигар нест. Ҳастанд туро ҷумла ҷаҳон волаву шайдо, Лекин чу манат волаву шайдои дигар нест.. Ушшоқи ту гарчӣ ҳама ширинсуханонанд, Лекин чу Ироқет шакархои дигар нест. 

***** ***** ***** *****   Моҳрўё рух зи ман пинҳон макун,  Чашм аз ҳиҷрони худ гирён макун. З‐орзуи рўйи худ зорам мадор, В‐аз фироқи худ маро беҷон макун. Аз мани мискин мабур якборагӣ, Ман надорам тоқати ҳиҷрон, макун, Бекасеро бедилу беҷон мадор, Муфлисеро бе сару сомон макун. Гар гуноҳе кардаам аз ман бидон, Хештанро гў, маро нодон макун. Ҳарчи он кас дар ҷаҳон бо кас накард, Бо мани бечора ҳар дам он макун. Бо Ироқии ғариби хастадил, Ҳар чи аз ҷавру ҷафо битвон макун. 

***** ***** ***** *****  

        

  

Муҳаррир: САҲАР