чихрийн шижин

ЧИХРИЙН ШИЖИНГИЙН

ТУХАЙ

СТАТИСТИК: ДЭМБ-ын мэдээгээр 2010 оны байдлаар

дэлхийн хэмжээнд 285 сая хүн ЧШ-гээр өвдөөд байна. Энэ тоо 2030 он гэхэд 2 дахин нэмэгдэ хандлагатай байна.

Манай улсын хувьд 1999 онд хүн амын дүн 3% байсан бол 2009 онд уг тоо нэмэгдэж 6,5% хүрсэн байна

ТОДОРХОЙЛОЛТ: Чихрийн шижин нь нойр булчирхай

хангалттай инсулин даавар боловсруулж чадахгүй эсвэл боловсорсон инсулин нь өөрийн биемахбодид нөлөөлж чадахгүй болсон үед үүсдэг архаг явцтай өвчин юм.

Инсулин нь глюкозыг цуснаас эд эсрүү нэвтрүүлэх үүрэгтэй.

Инсулин даавар дутуу ялгарах эсвэл эд эс уг дааврын үйлчлэлд дөжрөлтэй болоход глюкоз эд эсэд нэвтэрч чадалгүй цусанд үлдэж хуримтлагддаг. Эд эс шаардлагатай энергийг авч чадахгүйд хүрдэг. Цусанд удаан хугацаагаар глкоз өндөр байх нь олон эрхтний хүндрэл үүсгэдэг.

ЭРСДЭЛТ ХҮЧИН ЗҮЙЛ Таргалалт тэр дундаа хэвлийгээрээ илүү

таргалах таргалалт юм. Үүнийг алим хэлбэрийн буюу төвийн таргалалт гэнэ.

Илүүдэл жинтэй хүмүүс хэвийн жинтэй хүмүүсээс ЧШӨ өвдөх эрсдэл 10-20% дахин их байдаг.

ЧШ хэвшинж 2 анх оношлогдоож буй хүмүүс ийн 90% нь таргалалттай.

Жинг 10%-р бууруулахад ЧШ-гийн эрсдэл 50%-аар буурдаг.

ХЭНД ЧШӨ-ӨӨР ӨВДӨХ ЭРСДЭЛ ӨНДӨР БАЙДАГ ВЭ?

Зохисгүй хооллолт: амьтны гаралтай ханасан өөх тос,нүүрс усаар баялаг , илчлэг ихтэй хоол хүнс хэт хэрэглэх нь илүүдэл жин үүсгэдэг.

Хөдөлгөөний хомсдол Чихрийн шижингийн урьдал байдалтай буюу цусны

глюкозын шинжилгээд өмнө нь өөрчлөлттэй гарч байсан хүмүүс

Тамхи таталт Архи хэтрүүлэн хэрэглэх Жирэмсэн үедээ цусны глюкоз ихсэж байсан эсвэл 4

кг-с дээш жинтэй хүүхэд төрүүлж байсан бол ЧШ-гээр өвчлөх магадлал нэмэгддэг.

ЧИХРИЙН ШИЖИНГИЙН ХЭЛБЭРҮҮД:

Хэв шинж-1: Хүүхэд залуучуудын дунд элбэг,нойр булчирхайн инсулин даавар маш бага ялгарах юмуу огт ялгарахгүйн улмаас цусанд глюкоз ихэсдэг.

Хэвшнж-2:Инсулин дааварт биемахбод мэдрэг бус болсноос глюкозыг хэвийн хэмжээнд барьж чадахгүй болдог.

ЧИХРИЙН ШИЖИНГИЙН ҮЕД ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДГҮҮД: Их шээх-хоногт олон удаа шээ Байнга ам цангах-ам их цангаж, үргэлж уух

юм хайх Ядарч сульдах –амархан ядрах Турах, жингээ алдах Хоол дэн ч өлсөх мэдрэмж төрөх Арьс мэдэгдэхүйц хуурайших, загатнах Биед үүссэн аливаа шарх удаан эдгэрэх Идээт халдварт өртөмхий эмзэг болох Нүдний хараа муудах ЧШ 2 ихэвчлэн ш,т бүдэгтэй удаан

хугацаагаар оношлогдохгүй явах нь элбэг.

ЦУСАНД ГЛЮКОЗ ХЭТ БАГАСАХ-ГИПОГЛИКЕМИ

Инсулин болон глюкоз бууруулах эм хэрэглэж буй хүмүүст цусан дахь глюкоын хэмжээ 3ммоль/л болон 50мг/дл-с багасахыг гипогликеми гэдэг. Глипогликеми үүсэх тохиолдол. Үүнд:

Инсулин эмчилгээний дараа хангалттай хэмжээний хоол хүнс хэрэглэхгүй байх

Хооллох цагийг оройтуулах Биеийн хүчний хэт их ачаалалын дараа Глюкоз бууруулах эмийн тун хэтрүүлэх Инсулины өндөр тун Архи хэрэглэх

ЦУСАНД ГЛЮКОЗ ХЭТ БАГАСАХ ҮЕИЙН ШИНЖ ТЭМДГҮҮД:

Хөлрөх Өлсөх мэдрэмж

төрөх Зүрх дэлсэх Бие сулрах Толгой эргэх Гар хөл салганах Царай цонхийх

Толгой эргэх Гар хөл салганах Царай цонхийх Толгой өвдөх уруул ам бадайрч

чимчигнэх

АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ: Гипогликемийн шинж тэмдэг илэрсэн

тохиолдолд жүрж,алим, усан үзэм зэрэг жимсний шүүс уух буюу 3-4 ширхэг ёотон иднэ.

Биеийн хүчний ачааллыг зогсоох ба машин барьж буй үед мөн зогсоох хэрэгтэй. Яаралтай цусны глюкон түвшинг тодорхойлох хэрэгтэй.

Шинж тэмдэг арилсны дараа хоол идэх Цусны глюкозны хэмжээг дахин шалгана. Эмчээс зөвлөгөө авах хэрэгтэй.

СЭРГИЙЛЭХ АРГУУД: Хоолны дэглэм баримтлах: тогтмол цагт

хооллох,бага хэмжээгээр ойрхон буюу хоногт 5-6 удаа хооллох хоолны дэглэмийг сайн баримтлах, хооллох цагийг алгасалгүй байх

Дасгал хөдөлгөөнийг тохируулах Эмчийн зөвлөсөн эмчилгээг дагаж мөрдөх Цусан дахь глюкозыг тогтмол нэг хэмжээнд

барих Үргэлж ямар нэг төрлийн глюкоз явах Гэр бүл, найз нөхөд ажлын хамт олонд

гипогликемийн шинж тэмдгийн талаар хэлж ойлгуулах

ЦУСАНД ГЛЮКОЗ ХЭТ ИХСЭХ ГИПЕРГЛИКЕМИ:

Цусанд глюкозын хэмжээ хэт ихсэх үед ам цангах, их шээх, ядарч сульдах, зовиурууд улам тод илэрнэ. Удаан үргэлжилбэл зүрхний шигдээс, ком-д орох, үхэлд хүргэх аюултай

Шалтгаан: Инсулин тарианы тун багадах Инсулин эмчилгээг таслах Хоолны дэглэм алдах Ямар нэг өвчинд өртөх

Глюкозийн Өөхний задрал

Өөхний сулхүчил

Кетон биеүүсэлКетон биецусандШээсэндкетон бие

Глицерол

Глюкоз үүсэл

Электролитбагасана

Дегидритац

ЧШ-гийн КетоацидозИнсулин дутагдал

Ацидоз

Adapted from Davidson 2001Slides current until2008

шингээлт

Гипергпикеми

Глюкозури

Oсмосын диурез

Шээсний ус багасах

ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДГҮҮД: Ядрах Ам цангах, хэл хуурайших Хоолны дуршил буурах Нүд бүрэлзэх Бухимдах Олон удаа шээх Шээсний гарц багасах Аманд чихэр амтагдах Нойрмоглож ухаан алдах

Цусныглюкоз >14ммоль/л(252мг/дл)

Кетонбие Шээсэнд:дундбаиххэмжээтэйЦусанд:>3ммоль/л

Осмос Ихсэнэ–Цусныглюкоз,мочевин,креатинин,дегидраци

Электролит БагаэсвэлхэвийнNa+andCl-БагаэсвэлхэвийнбүрэсвэлихсэнэK+(ихэвчлэнбуруухөтөлдөг)БагаHCO3(стандард23-31)

Анион >10хөнгөн>12дундбахүнд

Цусныхийнүүд pH<7.30,HCO3<15(хөнгөн)pH<7.00,SlidesHCOcurrent3<10until2008(хүнд)

ЧШ-гийн Кетоацидозын үеийнлабораторийн шинжилгээ

Регидритац

1.Ком-дорсонбайвалNaCl-ийншингэнөгнө2.Регидритацхийхдээөвчтнийбиеийнбайдал,нас,бөөрнийүйлажиллагааганхаарнаЕрдийнNaCl(0.9%)–ийгсэхээноруулахболонрегидрацидхэрэглэнэГлюкоз/NaCl–ийншингэнийгцусандглюкоз14ммоль/л(252мг/дл)орчимбайхадРегидрацииг48цагийнтуршхийнэ3.Хамраарходоодондгуурставина

Кали Ухаанорсныдараахчухалэмчилгээбөгөөдшээснийгарцыгтодорхоймэдсэнбайна

ЧШ-гийн Кетоацидозын эмчилгээ

Slides current until2008Kitabchi et al 1976

Инсулин0.1нэгж/kг/цагтгэжтооцонухаанорсныдараагаардусалдаахийжшингэннөхөхэмчилгээгүргэлжлүүлэнхийж,глюкозийгбууруулнаХэрэвглюкозбуурахгүйболинсулиныгдахин10-20%-аарнэмжөгөөд,эмчилгэээхэлснээсэхний1цагтглюкозийг2-3ммоль/л(45-54мг/дл)-аарбуулгана

Хяналтандцусныглюкоз,даралт,шээснийгарц,мэдрэлийнбайдалухаанэрүүлэсэхАртерынцусныхийнүзүүлэлтүүдбаэлектролитийг2-цагтутамдүзнэ

ЧШ-гийн Кетоацидозын эмчилгээ

Slides current until2008

АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ: Цусны глюкозыг ойр ойрхон тодорхойлж,

эмчид хандан глюкозн хэвийн хэмжээг хэрхэн хадгалах талаар ярилцах

Цусны глюкозын хэмжээ өндөр байгаа үед комоос сэргийлж их хэмжээний чихэргүй шингэн, ус, цай уух

ЧИХРИЙН ШИЖИНТЭЙ ӨВЧТӨНИЙ ХООЛНЫ ДЭГЛЭМ:

Хоолны дэглэм-баримтлан зөв зохистой хооллох нь эмчилгээний суурь буюу амин чухал хэсэг юм.

дасгал хөдөлгөөн Эмийн эмчилгээ Өвчтөний сургалт өөрийн хяналт Хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх,

хүндрэлийн эмчилгээ.

ЧШ-ТЭЙ ӨВЧТӨНД ХООЛНЫ ДЭГЛЭМ БАРИМТЛАХЫН АЧ ХОЛБОГДОЛ

Цусны глюкозын түвшинд хяналт тавих – хоолны дэглэм баримталснаар цусны глюкозын түвшинг тогтмол хэмжээнд барих боломжтой.

Биеийн жинд хяналт тавих – биеийн жинг нэмэгдэхээс сэргийлэх, тогтмол хэмжээнд барих боломжтой.

ЧШ-гийн цочмог болон хожуу үеийн хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх, зохицуулалт хийх – ирээдүйд гарч болох хүндрэлээс сэргийлэх боломжтой.

ЧШ-ТЭЙ ӨВЧТӨНИЙ ЗОХИСТОЙ ХООЛЛОЛТ:

Хурдан шимэгддэг нүүрс-усыг хориглох: Юуны түрүүнд та хоол хүнсэндээ анхаарал тавих ёстой.

Ингэхдээ, элсэн чихэр, зөгийн бал, чихэрлэг ундаа, амтат бялуу, элдэв төрлийн амттан зэрэг хүний биед богино хугацаанд шимэгдэж, нүүрс ус болдог хүнсний бүтээгдхүүнийг аль болох хэрэглэхгүй байх.

Өөрөөр хэлбэл энгийн нүүрс усны хэрэглээг хязгаарлана. Харин хоногийн нүүрс усны хэрэгцээг зөвхөн нийлмэл нүүрс ус агуулсан бүтээгдэхүүнээс нөхөх шаардлагатай.

Хоногт 5-6 удаа хооллох: Бага хэмжээтэйгээр олон удаа хооллох нь цусны глюкоз гэнэт огцом ихэсгэхээс сэргийлдэг.

Эслэг ихтэй хоол хүнсийг хангалттай хэрэглэх: Үр тариа нь эслэгийг нэмэгдүүлдэг. Эслэг нь цусны глюкоз болон холестролын түвшинг тогтвортой барихад тусалдаг.

Өөх тос агуулсан бүтээгдэхүүний 40-50% нь ургамлын гаралтай байх

Хоногт хэрэглэх нүүрс усны хэмжээг тооцоолж, тохируулан хэрэглэх: Чихрийн шижинтэй өвчтөнд тодорхой хэмжээний нүүрс устай бүтээгдэхүүн зайлшгүй шаардлагатай. Огт нүүрс ус хэрэглэхгүй байж болохгүй.

ХОНОГИЙН ХООЛНЫ ЦЭС ЗОХИОХ ЖИШЭЭ:1 1600ККАЛ, 20 НЭГЖ

Бүлгийн нэр нэгж Өглөө8:00 Бага үд 11:00

Өдөр13:00

Их үд15:00

Орой 19:00

Унтахын өмнө22:00

3,5 нэгж 1,5 нэгж 8 нэгж 1 нэгж 5,5 нэгж Инсулин эмчилгээтэй үед шаардлагатай

Үр тариа 11 Хар талх 35 гр,1 зүсэм нь 1 нэгж=2 зүсэм хар талх

200гр буюу том аяга будаа=4 нэгж, төмс 110гр= 1 нэгж

Будааны цутан 250гр = 2,5 нэгж, Мантуу 30гр=1,5 нэгж

2 нэгж 5 нэгж 4 нэгж

Жимс жимсгэнэ

1 Хальстай алим 150гр

1 нэгж

Мах махан бүтээгдэхүүн

4 Өндөг 50гр, 1ш чанасан өндөг

Үхрийн өөхгүй мах 80гр



Сүү сүүн бүтээгдэхүүн

1,5 Тослоггүй сүү 200гр буюу 1 том стакан

1,5 нэгж

Өөх тос 1 40%-с бага тослогтой масло 5 гр

Ургамлын тос 10гр

0,35 нэгж 0,65нэгж

Хүнсний ногоо

1 Лууван 100гр, огурци 250гр

Лууван 200гр, байцаа 200гр

0,5 нэгж 0,5нэгж

Хоол амтлагч

0,5

Хоолны нэр Өндөгтэй талх

Хөөрүүлсэн сүү

Гуляш Алим Будаатай хуурга

ХОНОГИЙН ХООЛНЫ ЦЭС ЗОХИОХ ЖИШЭЭ:2 1760ККАЛ 22НЭГЖ

Бүлгийн нэр нэгж Өглөө 8:00 Бага үд 11:00

Өдөр13:00

Их үд15:00

Орой 19:00


3 нэгж 3,5 нэгж 8 нэгж 1 нэгж 5,5 нэгж Инсулин эмчилгээтэй үед шаардлагатай

Үр тариа 12 Будаатай цутан 200гр

Тослоггүй, чихэргүй жигнэмэг 25гр,2 шир

250гр хэрчсэн 2-р гурил =3,5Мантуу 50гр =1,5 нэгж

Гурвалжин будаа 150р

2 нэгж 2 нэгж 5 нэгж 3нэгж


1 Хальстай алим 150гр

1 нэгж


5 Үхрийн өөхгүй мах 40гр






1,5 нэгж

Өөх тос 1 Ургамлын тос 5 гр

Ургамлын тос 10гр тахианы мөчний хальс

0,35нэгж 1,65 нэгж


1 Лууван 50гр, огурци 50гр байцаа-100гр


0,5 нэгж 0,5 нэгж


1

Хоолны нэр Бяслагтай талх, хөөрүүлсэн сүү

Ногооны салат

Будаатай хуурга

Алим Банштай шөл,банана

ХОНОГИЙН ХООЛНЫ ЦЭС ЗОХИОХ ЖИШЭЭ: 3 1920ККАЛ 24 НЭГЖ

Бүлгийн нэр нэгж Өглөө8:00 Бага үд 11:00

Өдөр13:00

Их үд15:00

Орой 19:00


4,5 нэгж 0,65 нэгж 8,15 нэгж 2 нэгж 8 нэгж Инсулин эмчилгээтэй үед шаардлагатай

Үр тариа 12 Хар талх 35 гр,1 зүсэм нь 1 нэгж=2 зүсэм хар талх

200гр буюу том аяга будаа=4 нэгж,

Тослоггүй чихэргүй гурилан боов 35 гр,2 ширхэг

Гурил 150гр

2 нэгж 4 нэгж 2 нэгж 4 нэгж


2 Банана 200гр

4 нэгж


4 Бяслаг 20гр Тахианы мөч 120 гр





1,5 нэгж

Өөх тос 1 Ургамлын тос 5 гр

Ургамлын тос 10гр тахианы мөчний хальс

0,35нэгж

1,65 нэгж


1 Лууван 50гр, огурци 50гр байцаа-100гр


0,5 нэгж 0,5 нэгж


1

Хоолны нэр Бяслагтай талх, хөөрүүлсэн сүү

Ногооны салат

Будаатай хуурга

Алим Банштай шөл,банана

ИНСУЛИНЫГ ХААНА ТАРИХ ВЭ?

Инсулиныг арьсан дор 45 болон 90градусын налуу тарина. Инсулиныг тарьдаг 4 үндсэн байрлал байдаг. Үүнд:

Хэвлийн өмнөд хана Гуяны гадна дээд хэсэг Бугалганы гадна дээд хэсэг Өгзөгний гадна дээд хэсэг

Documents

чихрийн шижин