Συναισθηματική ΑγωγήΣημειώσεις απ` το βιβλίο του John

Gottman

Ντιβέρη Παναγιώτα

Οι καιροί που ζούμε είναι δύσκολοι τόσο για τα παιδιά όσο και τους γονείς.

Η τελευταία δεκαετία, όπως ίσως και η προηγούμενη, χαρακτηρίστηκαν από ένα πλήθος αλλαγών στη φύση της παιδικής ηλικίας.

Οι γονείς θα πρέπει να αναπτύξουν τρόπους να διδάξουν στα παιδιά τους τα βασικά συναισθηματικά και κοινωνικά μαθήματα.

Έρευνα (Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και προς το τέλος της δεκαετίας του

1980)(σελ. 19)

Έδειξε τάση μείωσης των συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών.

Εμφανίζονται:Περισσότερο νευρικά και ευερέθισταΚακόκεφα και χωρίς διάθεση να ασχοληθούν με

οτιδήποτεΠιο μελαγχολικά και μοναχικάΠιο παρορμητικά και ανυπάκουα

Γονείς και Συναισθηματική Αγωγή

Αγωγή στις βασικές ανθρώπινες δεξιότητες, όπως είναι:

Η Κατανόηση και χειρισμός των αρνητικών συναισθημάτων

Ο έλεγχος των παρορμήσεων

Η ενσυναίσθηση

Γονείς και Συναισθηματική Αγωγή

Οι περισσότερες συμβουλές που προσφέρονται στους γονείς σήμερα αγνοούν τον κόσμο των συναισθημάτων. Αντίθετα μάλιστα, βασίζονται σε θεωρίες ανατροφής παιδιών που στρέφουν την προσοχή στην κακή συμπεριφορά και παραγνωρίζουν τα συναισθήματα που υποκρύπτονται πίσω απ` αυτήν.

Ο απώτατος, ωστόσο, στόχος της ανατροφής ενός παιδιού δεν είναι να δημιουργήσουμε ένα υπάκουο και υποχωρητικό άτομο. Είναι πολύ περισσότερα…

Γονείς και Συναισθηματική Αγωγή Τα παιδιά που δέχονται συναισθηματική αγωγή…

αναπτύσσουν ένα είδος δείκτη νοημοσύνης ο οποίος τους επιτρέπει να κατανοούν καλύτερα τους ανθρώπους και τον κόσμο των συναισθημάτων, αναπτύσσουν δηλαδή συναισθηματική νοημοσύνη.

Η συναισθηματική αγωγή μας προσφέρει ένα πλαίσιο το οποίο βασίζεται στη συναισθηματική επικοινωνία.

Όταν οι γονείς δείχνουν στα παιδιά τους ενσυναίσθηση και τα βοηθούν να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα, όπως είναι ο θυμός, η λύπη, ο φόβος, δημιουργούν με αυτά γέφυρες αφοσίωσης και στοργής.

Γονείς και Συναισθηματική Αγωγή

Στο πλαίσιο αυτό η κακή συμπεριφορά παύει να αποτελεί πλέον το μείζον πρόβλημα, παρότι οι γονείς που ακολουθούν τη συναισθηματική αγωγή θέτουν όρια.

Τα παιδιά συμπεριφέρονται με βάση τα οικογενειακά πρότυπα, γιατί κατανοούν «με την καρδιά τους» ότι όλοι αναμένουν από αυτά μια καλή συμπεριφορά. Ο ζωτικός αυτός κανόνας συνδέεται επίσης με τη συμμετοχή του παιδιού στην ομάδα.

Οι συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις γονέων-παιδιών είναι υψίστης σημασίας. … η συναισθηματική αγωγή είναι το σημαίνον και διαφορετικό στοιχείο που συμβάλλει στην επιτυχία και την ευτυχία των παιδιών.

… η ανατροφή συναισθηματικά ευφυών παιδιών είναι σήμερα κρισιμότερη από ποτέ.

Συναισθηματική αγωγή: Το μυστικό της ανατροφής συναισθηματικά ευφυών παιδιών

Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην επιθυμία να κάνουμε το σωστό για τα παιδιά μας και στη δυνατότητα να κάνουμε πράξη αυτή μας την επιθυμία.

Η σωστή διαπαιδαγώγηση απαιτεί κάτι περισσότερο από τη διάνοια, από τη σκέψη… Απαιτεί συναίσθημα.

Η συναισθηματική επίγνωση και η ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται τα συναισθήματά του καθορίζουν την επιτυχία και την ευτυχία στη ζωή, συμπεριλαμβανομένων και των οικογενειακών σχέσεων.

Οι γονείς που διαθέτουν συναισθηματική νοημοσύνη σημαίνει ότι έχουν επίγνωση των συναισθημάτων των παιδιών τους, μπορούν να δείξουν ενσυναίσθηση, να τα καθησυχάσουν και να τα καθοδηγήσουν.

Συναισθηματική νοημοσύνη σημαίνει ότι είναι ικανά:να ελέγχουν τις παρορμήσεις τουςνα αναβάλουν για αργότερα την ικανοποίησή

τουςνα βρίσκουν για τον εαυτό τους κίνητρανα κατανοούν τα κοινωνικά σήματα των άλλων

ανθρώπωννα αντιμετωπίζουν τα «σκαμπανεβάσματα» της

ζωής.

«Η οικογενειακή ζωή είναι το πρώτο σχολείο της συναισθηματικής μάθησης» Daniel Goleman)

Τύποι γονέων που αδυνατούν να διδάξουν τη συναισθηματική νοημοσύνη (σελ. 30)

Οι «αποστασιοποιημένοι» Οι «επικριτικοί-αποδοκιμαστικοί» Οι «επιτρεπτικοί- παραχωρητικοί»

Οι γονείς που εφαρμόζουν τη συναισθηματική αγωγή θέτουν όρια.

Διαδικασία συναισθηματικής αγωγής

Ακολουθεί πέντε στάδια. Οι γονείς:Έχουν επίγνωση των συναισθημάτων του παιδιού τουςΒλέπουν το συναίσθημα ως μια ευκαιρία για οικειότητα

και διδασκαλίαΑκούν προσεχτικά, δείχνουν ενσυναίσθηση και

αναγνωρίζουν τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού.Βοηθούν το παιδί να βρει λέξεις για να κατανοήσει τα

συναισθήματά τουΘέτουν όρια και ταυτόχρονα εξετάζουν κάποιες

στρατηγικές για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος

Τα αποτελέσματα της συναισθηματικής αγωγής

Τα παιδιά των οποίων οι γονείς εφαρμόζουν με συνέπεια τη συναισθηματική αγωγή έχουν καλύτερη υγεία και επιτυγχάνουν υψηλότερες σχολικές επιδόσεις…

Δημιουργούν καλύτερες και σταθερότερες φιλίες Εμφανίζουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς Είναι λιγότερο επιρρεπή σε πράξεις βίας

…βιώνουν λιγότερα αρνητικά και περισσότερα θετικά συναισθήματα. Είναι συναισθηματικά υγιέστερα! Είναι περισσότερο ανθεκτικά και ευπροσάρμοστα.

Η έρευνα έδειξε… ότι με τη συναισθηματική αγωγή τα παιδιά θα γίνουν υγιέστεροι και πιο επιτυχημένοι ενήλικες.

Η συναισθηματική αγωγή απαιτεί μεγάλο βαθμό δέσμευσης και υπομονής. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα έργο παρόμοιο με αυτό που θα έκανε ένας προπονητής.

Οι γονείς… στο ρόλο «προπονητή» και «μέντορα» για να βοηθήσουν το παιδί τους να κερδίσει το παιχνίδι.

Πώς η συναισθηματική Αγωγή μπορεί να μειώσει τους κινδύνους που διατρέχει το παιδί

Οι γονείς σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με προκλήσεις που ήταν άγνωστες στις προηγούμενες γενεές.

Οι γονείς σήμερα οφείλουν να κάνουν για τα παιδιά τους πολύ περισσότερα από να τους εξασφαλίσουν τροφή, μια καλή εκπαίδευση και στέρεες ηθικές αρχές.

Ο συναισθηματικός πόνος δεν επιτρέπει στα παιδιά να αφήσουν τα προβλήματά τους έξω από το σχολείο. Την τελευταία δεκαετία, υπάρχουν αναφορές για δραματική αύξηση των προβλημάτων συμπεριφοράς στα σχολεία.

Η απάντηση στο ερώτημα «πώς μπορούμε να προφυλάξουμε τα παιδιά μας από διάφορους κινδύνους» βρίσκεται στην οικοδόμηση στενότερων συναισθηματικών δεσμών μαζί τους, έτσι ώστε να αναπτύξουν μια ανώτερη συναισθηματική νοημοσύνη.

Τα παιδιά που αισθάνονται ότι οι οικογένειές τους τα σέβονται και τα εκτιμούν είναι καλύτεροι μαθητές, έχουν περισσότερους φίλους και μια υγιέστερη και επιτυχημένη ζωή. (Σελ. 39, 40)

Η συναισθηματική αγωγή ως εξελικτικό στάδιο

Με τους μεγάλους να αμφισβητούν και να απορρίπτουν συνεχώς τα συναισθήματά του, το παιδί χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

… Για να πάρουμε τα συναισθήματα των παιδιών στα σοβαρά, χρειάζεται να διαθέτουμε ενσυναίσθηση, ικανότητα προσεκτικής ακρόασης και θέληση να δούμε τα πράγματα από τη δική τους οπτική γωνία.

Τύποι γονέων και διαπαιδαγώγησης «αυταρχικοί»

«διαλεκτικοί» «επιτρεπτικοί»

Ενώ οι «αυταρχικοί» γονείς θέτουν με χαρακτηριστικό τρόπο πολλά όρια και απαιτούν απ` τα παιδιά τους απόλυτη υπακοή χωρίς να τους δίνουν εξηγήσεις, οι «διαλεκτικοί» γονείς θέτουν μεν όρια αλλά είναι σαφώς πιο ευέλικτοι και προσφέρουν στα παιδιά τους πολλές εξηγήσεις και θαλπωρή.

Οι «επιτρεπτικοί» γονείς είναι θερμοί με τα παιδιά τους, επικοινωνούν μαζί τους, αλλά θέτουν ελάχιστα όρια σε θέματα συμπεριφοράς.

…Οι γονείς πρέπει να θέτουν όρια στις πράξεις, όχι όμως και στα συναισθήματα ή τις επιθυμίες των παιδιών τους.

Η ενσυναίσθηση δεν είναι απλώς σημαντική, είναι η βάση της αποτελεσματικής διαπαιδαγώγησης.

Έρευνα 1986 & 1989 (σελ. 50)

Έδειξε ότι τα παιδιά τα οποία είχαν γονείς που εφάρμοζαν τη συναισθηματική αγωγή τα πήγαιναν καλύτερα στο σχολείο, διέθεταν περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες και είχαν καλύτερη συναισθηματική και σωματική υγεία….

Συναισθηματική αγωγή και αυτοέλεγχος

Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών καθορίζεται σ` ένα βαθμό από την ιδιοσυγκρασία, αλλά διαμορφώνεται επίσης από τις αλληλεπιδράσεις του παιδιού με τους γονείς.

Οι γονείς που θέλουν να αναθρέψουν συναισθηματικά ευφυή παιδιά πρέπει πρώτα απ` όλα να κατανοήσουν πώς αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τα συναισθήματα και πώς αυτό επηρεάζει τα παιδιά τους.

Τα είδη διαπαιδαγώγησης – μια πρώτη αξιολόγηση

Η συναισθηματική αγωγή είναι μάλλον μια τέχνη.

Απαιτεί από τους γονείς να έχουν επίγνωση των συναισθημάτων και να επιδεικνύουν συγκεκριμένες συμπεριφορές προσεκτικής ακρόασης και επίλυσης προβλημάτων.

… συναισθηματικά ευφυείς οικογένειες!

Τα τέσσερα είδη διαπαιδαγώγησης και τα αποτελέσματά τους

Οι «αποστασιοποιημένοι»: τα παιδιά μαθαίνουν ότι τα συναισθήματά τους είναι λανθασμένα, ακατάλληλα, δίχως αξία. Μπορεί να πιστεύουν ότι από τη φύση τους κάτι «δεν πάει καλά» μόνο και μόνο επειδή νιώθουν έτσι. Είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στο χειρισμό των συναισθημάτων τους.

Οι «επικριτικοί-αποδοκιμαστικοί»: Έχουν τα ίδια περίπου με τα αποτελέσματα της «αποστασιοποιημένης» διαπαιδαγώγησης.

Οι «επιτρεπτικοί»: Τα παιδιά δεν μαθαίνουν να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να κάνουν φίλους, να τα πάνε καλά με συνομηλίκους.

Οι «συναισθηματικοί μέντορες»: Τα παιδιά μαθαίνουν να εμπιστεύονται και να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, αλλά και να λύνουν τα προβλήματά τους. Αποκτούν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, αναπτύσσουν σημαντικές ικανότητες μάθησης και έχουν καλές σχέσεις με τους άλλους.

Τα πέντε βασικά στάδια της συναισθηματικής αγωγής

Ενσυναίσθηση: Το θεμέλιο της συναισθηματικής Αγωγής Στην πλέον βασική της μορφή η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα

να νιώθει κανείς τα συναισθήματα που βιώνει ένα άλλο άτομο. Η ενσυναίσθηση επιτρέπει στα παιδιά να δουν τους γονείς ως

συμμάχους (σελ. 90)

Όταν επιδιώκουμε να κατανοήσουμε τις εμπειρίες των παιδιών μας, τα βοηθάμε να νιώσουν ότι έχουν κάποιο στήριγμα. … (σελ 92)

Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση των παιδιών μας και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα.

Στάδια

Την επίγνωση των συναισθημάτων των παιδιών Την έκφραση των συναισθημάτων ως μια ευκαιρία για

οικειότητα και διδασκαλία Την ακρόαση με ενσυναίσθηση και την αναγνώριση των

συναισθημάτων του παιδιού Τη βοήθεια στο παιδί προκειμένου να εκφράσει λεκτικά και

να προσδιορίσει τα συναισθήματά του. Τον καθορισμό ορίων παράλληλα με τη βοήθεια που

προσφέρουμε στο παιδί να βρει λύσεις στα προβλήματά του.

1. Η Επίγνωση των συναισθημάτων του παιδιού

Προϋπόθεση η επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων (των γονέων) Η συναισθηματική επίγνωση σημαίνει απλά ότι αναγνωρίζουμε πότε

βιώνουμε ένα συναίσθημα, ότι μπορούμε να κατονομάσουμε τα συναισθήματά μας και ότι είμαστε ευαίσθητοι στην εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων.

… (σελ. 106) Η επίτευξη μεγαλύτερης συναισθηματικής επίγνωσης απαιτεί κάποιο βαθμό απομόνωσης, κάτι το οποίο είναι μάλλον άγνωστο στους σημερινούς πολυάσχολους γονείς.

Συμπλήρωση «Ημερολογίου συναισθημάτων»…(καταγράφονται σκέψεις σχετικά με τα συναισθήματα που νιώθουμε) – καταγραφή των ειδών των σκέψεων, των εικόνων και των λεκτικών εκφράσεων που τα συναισθήματα ανασύρουν στην επιφάνεια.

Αν είμαστε σε θέση να ακούμε προσεχτικά, με την καρδιά μας «ανοιχτή», θα μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε τα μηνύματα που τα παιδιά κρύβουν ασυνείδητα στις αλληλεπιδράσεις τους, στα παιχνίδια τους, στην καθημερινή τους συμπεριφορά.

Δεν είναι εύκολο να αποκρυπτογραφηθούν όλα τα μηνύματα των παιδιών. Το βέβαιο είναι όμως ότι τα παιδιά εκφράζουν τους φόβους τους μέσα από παιχνίδια με σοβαρά θέματα, όπως η εγκατάλειψη, η αρρώστια, οι τραυματισμοί ή ο θάνατος. Όσοι γονείς επαγρυπνούν μπορούν να κατανοήσουν τους φόβους των παιδιών τους ακούγοντας αυτά που λένε στα παιχνίδια τους.

Ενδείξεις της ανησυχίας των παιδιών είναι δυνατόν να ανιχνευτούν και σε άλλες μορφές συμπεριφοράς, όπως είναι το υπερβολικό φαγητό, η ανορεξία, οι νυχτερινοί εφιάλτες και τα παράπονα για πονοκεφάλους και στομαχόπονους… νυχτερινή ενούρηση.

2. Η εκδήλωση του συναισθήματος ως ευκαιρία για οικειότητα και καθοδήγηση

Ο χειρισμός των συναισθημάτων που βρίσκονται σε χαμηλή ένταση και δεν έχουν ακόμη κλιμακωθεί προσφέρει στις οικογένειες την ευκαιρία να εξασκηθούν σε ικανότητες προσεχτικής ακρόασης και επίλυσης προβλημάτων όσο αυτά που διακυβεύονται είναι μικρά.

3. Ενσυναισθητική ακρόαση και αναγνώριση των συναισθημάτων των παιδιών

Το «ακροώμαι» σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από το συλλέγω στοιχεία με τα αυτιά μου.

Ο συντονισμός με τα συναισθήματα του παιδιού σας απαιτεί την εστίαση της προσοχής σας στη γλώσσα του σώματός του, στις εκφράσεις του προσώπου του και στις χειρονομίες του.

4. Βοήθεια στο παιδί προκειμένου να εκφράσει λεκτικά τα συναισθήματά του

Ο χαρακτηρισμός (ή ετικετοποίηση) των συναισθημάτων συνάδει με την ενσυναίσθηση.

Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτή ακριβώς η πράξη του χαρακτηρισμού των συναισθημάτων έχει «ηρεμιστικό» αποτέλεσμα στο νευρικό σύστημα και βοηθά τα παιδιά να ανακάμψουν ταχύτερα από επεισόδια που τα αναστατώνουν.

… όταν συζητάμε για ένα συναίσθημα που βιώνουμε, ενεργοποιούμε τον αριστερό λοβό του εγκεφάλου που είναι το κέντρο της γλώσσας και της λογικής. Αυτό με τη σειρά του μας επιτρέπει να συγκεντρωθούμε και να ηρεμήσουμε

Η συμβουλή που δίνω στους γονείς είναι να βοηθούν τα παιδιά τους να βρίσκουν λέξεις οι οποίες περιγράφουν αυτό που νιώθουν… να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν ένα λεξιλόγιο με το οποίο θα εκφράζουν τα συναισθήματά τους.

Τα συναισθήματά μας είναι συχνά ανάμεικτα και αυτό από μόνο του μπορεί να ταράξει τα παιδιά.

5. Καθορισμός ορίων και βοήθεια για την επίλυση προβλημάτων

Διαδικασία επίλυσης προβλημάτων σε πέντε στάδια:

Θέτω όρια Καθορίζω τους στόχους Σκέφτομαι τις πιθανές λύσεις Εκτιμώ τις προτεινόμενες λύσεις σε συνάρτηση

με τις οικογενειακές αξίες Βοηθώ το παιδί μου να επιλέξει μια λύση.

Θέσπιση ορίων…

Το καθήκον των γονέων δεν είναι να θέτουν όρια στις επιθυμίες, αλλά στις συμπεριφορές.

Τα όρια πρέπει να βασίζονται στις αξίες των γονέων.

Η μεγάλη ανεκτικότητα σημαίνει ότι αποδεχόμαστε ανεπιθύμητες πράξεις.

Ταυτόχρονα με τα όρια που θέτουν στις ανάρμοστες συμπεριφορές, οι γονείς πρέπει να γνωστοποιήσουν στα παιδιά τους τόσο τις συνέπειες της παράβασης αυτών των ορίων όσο και τις συνέπειες της τήρησής τους.

Οι μέθοδοι θέσπισης ορίων που επιτρέπουν στα παιδιά να διατηρούν την αίσθηση αξιοπρέπειας, αυτοεκτίμησης και ισχύος τους επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα.

Καθορισμός στόχων…

Αφού οι γονείς ακούσουν με ενσυναίσθηση το παιδί, το βοηθήσουν να κατονομάσει τα συναισθήματά του και θέσουν όρια στις ανάρμοστες συμπεριφορές, προχωρούν στο επόμενο βήμα: καθορίζουν στόχους που αφορούν την επίλυση του προβλήματος.

Σκέψεις για πιθανές λύσεις…

Αν θέλετε το αποτέλεσμα να είναι αποκλειστικά επίτευγμα του παιδιού σας, ενθαρρύνετέ το να επεξεργαστεί δικές του ιδέες.

Τα παιχνίδια ρόλων και τα παιχνίδια φαντασίας αποτελούν κάποιους σταθερούς και εύχρηστους τρόπους να παρουσιάσετε εναλλακτικές λύσεις στα μικρά παιδιά.

Εκτίμηση των προτεινόμενων λύσεων με βάση τις αξίες της οικογένειας…

Μετά από τα παραπάνω έρχεται η στιγμή να εξετάσετε κάθε ιδέα που σκεφτήκατε και να αποφασίσετε ποια θα δοκιμάσετε και ποια θα απορρίψετε. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σκεφτεί κάθε λύση χωριστά.

Βοήθεια στο παιδί προκειμένου να επιλέξει μια λύση…

Τη στιγμή που ενθαρρύνετε τα παιδιά να σκεφτούν τα ίδια, έχετε μια καλή ευκαιρία να τους προσφέρετε τις απόψεις και την καθοδήγησή σας.

Από τη στιγμή που το παιδί σας καταλήξει σε μια λύση, βοηθήστε το να σκεφτεί ένα σαφές σχέδιο για να την εφαρμόσει.

Όταν τα παιδιά επιλέξουν μια λύση που δεν αποδίδει, βοηθήστε τα να βρουν σε τι απέτυχαν.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Αποφύγετε τις υπερβολικές επικρίσεις και τα ταπεινωτικά σχόλια ή το χλευασμό

Χρησιμοποιήστε την «κλιμάκωση» και τον έπαινο Αγνοήστε τις «γονεϊκές σας προτεραιότητες» Δημιουργήστε με το νου σας ένα «χάρτη» της

καθημερινής ζωής του παιδιού σας.

Αποφύγετε «να συνταχτείτε με τον εχθρό» Σκεφτείτε τις εμπειρίες των παιδιών σας σε

σύγκριση με παρόμοιες εμπειρίες ενηλίκων. Μην προσπαθήσετε να επιβάλετε τις δικές σας

λύσεις στα προβλήματα του παιδιού σας (Το να προτείνετε λύσεις πριν δείξετε στα παιδιά την ενσυναίσθησή σας είναι σαν να προσπαθείτε να χτίσετε τους τοίχους ενός σπιτιού προτού βάλετε τα θεμέλια)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ… (συνέχεια)

Ενδυναμώστε το παιδί σας προσφέροντάς του επιλογές και σεβόμενοι τις επιθυμίες του

Συμμεριστείτε τα όνειρα και τη φαντασία του παιδιού σας

Να είστε ειλικρινείς με το παιδί σας Διαβάστε μαζί με το παιδί σας παιδική

λογοτεχνία Να είστε υπομονετικοί καθ` όλη τη διάρκεια

αυτής της διαδικασίας Κατανοήστε τη θεμελιακή βάση της γονεϊκής

σας εξουσίας Πιστέψτε στη θετική φύση της ανάπτυξης του

ατόμου

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ… (συνέχεια)