ฉันทลักษณ์ของค ำประพันธ์ ประเภท “กำพย์”

ครูไทยรัฐ โพธิ์พันธุ ์

กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

ฉันทลักษณ์ “กำพย์” • ลักษณะค ำประพันธ์ประเภทกำพย์มีทั้งหมด ๓ ชนิด ได้แก ่

– กำพย์ยำนี ๑๑

– กำพย์ฉบัง ๑๖

– กำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘

ซึ่งมีระเบียบวิธีกำรแต่ง และข้อบังคับแตกต่ำงกันออกไป

ฉันทลักษณ์ “กาพย์ยานี ๑๑”

๑. กาพย์ยานี ๑๑ หนึง่บทมี ๔ วรรค วรรคหน้า ๕ ค า วรรคหลงั ๖ ค า

๒ วรรคเป็น หนึง่บาท

บาทแรก เรียกวา่ บาทเอก

บาทที่สอง เรียกวา่ บาทโท

๒. สมัผสัคล้ายกบักลอนสภุาพ

แผนผัง“กาพย์ยานี ๑๑”

บาทท่ี ๑

บาทท่ี ๒

ตัวอย่าง“กาพย์ยานี ๑๑”

๏ ขึน้ กก ตกทกุข์ยาก แสนล าบากจากเวียงไชย

มนัเผือกเลือกเผาไฟ กินผลไม้ได้เป็นแรง

๏ รอนรอนออ่นอษัฎงค์ พระสริุยงเย็นยอแสง

ช่วงดงัน า้คร่ังแดง แฝงเมฆเขาเงาเมรุธร กาพย์พระไชยสริุยา

ฉันทลักษณ์ “กาพย์ฉบัง ๑๖”

กาพย์ฉบัง ๑๖

หนึง่บทมี ๓ วรรค วรรคท่ีหนึง่มี ๖ ค า

วรรคท่ีสองมี ๔ ค า และวรรคท่ีสาม มี ๖ ค า

รวมหนึง่บทมี ๑๖ ค า

แผนผัง“กาพย์ฉบัง ๑๖”

บทที่ ๑

บทท่ี ๒

ตัวอย่าง“กาพย์ฉบัง ๑๖”

๏ เห็นกวางยา่งเยือ้งช าเลืองเดิน เหมือนอยา่งนางเชิญ

พระแสงส าอางข้างเคียง

๏ เขาสงูฝงูหงส์ลงเรียง เริงร้องซ้องเสียง

ส าเนียงน่าฟังวงัเวง

๏ กลางไพรไก่ขนับรรเลง ฟังเสยีงเพียงเพลง

ซอเจ้งจ าเรียงเวียงวงั

กาพย์พระไชยสริุยา

ภาพบรรยาย“กาพย์ฉบัง ๑๖”

ฉันทลักษณ์ “กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘”

กำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘ บทหน่ึงมี ๒๘ ค ำ

แบ่งเป็น ๗ วรรค วรรคละ ๔ ค ำ

แผนผัง “กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘”

ตัวอย่าง“กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘” ๏ ขึน้ใหมใ่นกน ก กา วา่ปน ระคนกนัไป เอน็ดภูธูร มานอนในไพร มณฑลต้นไทร แทนไพชยนต์สถาน ๏ สว่นสมุาลี วนัทาสามี เทวีอยูง่าน เฝ้าอยูด่แูล เหมือนแต่ก่อนกาล ให้พระภบูาล ส าราญวิญญาณ์ กาพย์พระไชยสริุยา